Skip to main content

Full text of "R.P.F. Ioannis Duns Scoti, doctoris subtilis, ordinis minorum, Opera omnia, quae hucusque reperiri potuerunt, collecta, recognita, notis, scholiis, & commentariis illustrata, a PP. Hibernis, Collegij Romani S. Isidori professoribus, .. R.P.F. Ioannis Duns Scoti, ... In 8. libros physicorum Aristotelis quaestiones. Cum annotation"

See other formats 


Digitized  by  Google 


1 1 

i 

5 

1 

Q 

B 

ii 

I 

■ 

1 

■ 

U 

m 

■ 

■ 

1 

y 

y 

y 

y 

y 

y 

i 

1 

B 

y/ 

■ 

■ “ 

y 

■ 

i 

y 

y 

y 

y 

y 

j 

y 

, w 

y 

i 

1 H 

1 

zjl 

Wj 

n 

k 

■ H 

— U ' 


. 


Jit.  ‘DC.  XXXIX. 

CVM  PRIVILEGIO  REGIS. 


^ 


IOANNIS  DVNS 

SCOTI, 

DOCTORIS  S VBTILIS, 

ORDINIS  MINORVM, 

p 

In  VIII.  libros  Phyficorum  Ariitotelis 

QjfjE  s r io  n e s, 

CVM  ANNOTATION  IBVS  R.  P.  F.  FR  A NCISC  I 
Pitigiani  Arretini. 

Item  eittfdem  DoEorit  Jubtilu  in  libros  aArihotelu  de  Anima  qtuUiones, 

Cum Supplemento,Scholns,&; Notis  R. P.F.Hvconis  Cavilli  Hiberni. 

Innumeris , quibus  antea  fiat  ibant , mendis  expurgata , DoRorumque  celebriorum  ante  quamlibet 
4J 'uaRitnem  citationibus  exornata. 


▼ 


LV  C JE 

rDIN 

IBERNI 

de  fequenti  opere. 


g Cotvm  in  libros  Phylleorum  fcripiiffc.teftcs- 
- funt  Henricus  VVillottus,  loannes  Pitleus , An- 
tonius PolTeuinus , & ipfc  Scotus  lib  5.  Meta- 
phyf.quxll.9.  6c  lib. 9.  quxll.14.  Prodierunt  nu- 
per fubeius  nomine  hxc  Commentaria  b Fran- 
cifco  Pitigianio  Arretino  caftigata , notis  illu- 
ftrata.  Suppofititia  tamen  clTe  multa  perlua 
dent, fi  non  conuincunt.  Neque  tempus,  neque  locus, quibus  feripta 
elfe  dicuntur,  neque  dodrina  ipfa  cohaerent.  In  calce  operis  ligna- 
tur annus  M.  C C C.  8cinepillola  prxliminari  fufpicatur  Arreti- 
nus Scotum  adhuc  adolcfcentem  haec  fcripfilfc  in  lxculo.  Sub 
finem  expolitionis  textus , & vltimx  quxltionis  bis  dicitur  ea  leda 
fuilfc  PariHis.  Quomodo  ergo  Scoti  elTc  polTunt,  qui  fub  illum  an- 
num adhuc  haerebat  Oxonij , & non  nili  tertio  poli  anno  peruenit 
Lutetiam, quod  alias  ex  iplius  feriptis  monftrauimus  * Ante  illud 
tempus  legerat  Oxonij  abfolutiflimum , & notiflimum  Commen- 
tarium in  quatuor  libros  Sententiarum  , inde  feriptum  Oxonienfc 
nuncupatum  \ qui  fieri  potuit  vt  antequam  Minoribus  nomen  da- 
ret , Lutetix  has  fcripfcrit  Quxftiones  i odauo  poft  anno  mortuus 
cft  Colonix : non  ergo  in  fxculo  exiftens  illos  potuit  legere  Com- 
mentarios. 

Prxter  ftylum  faciliorem , &C  methodum  clariorem , quam  qux 
Scoti  foleat  elfe , dodrina  ipfa  difeordat , &C  dilTerendi  modus  lon- 
ge inferior  cll  neruofo  acumine  Dodoris  fubtilis.  Libro  1.  quxil.9. 
alferit  totum  ‘Phyftcum  non  diflingui  realiter  d fuit  parttbut  fimul  jum- 
ptis  & vnitis.  quxft.  il.  Jmpofttbtle  ejfe  dari  motum  caeli  velociorem, 
Scoti  oper.  Tom.  II.  * 1 tjudm 


* In  An- 
nii* Mino- 
ntm  , nnno 

• 504. «.19. 


qudm  qui  nunc  e fi : etfi  lib.  i.  quxft.  4.  fui  immemor  dicat : InteUi- 
gentiam  mouere  orbes  'voluntarie , ea  qua  vult  velocitate , Dtumquc-j 
pojfe  mouere  coelos  velocius  tardius,  quxft.  18.  dicit  tranfmutatio- 
nem  ejfe  ipfdm  materiam  , que  tranfmutatur  ; fj1  pnuationern  nihil 
aliud  effe , quam  tpfam  materiam  priuatam.  quadi.  10.  Implicare  con- 
tradictionem, materiam  feparari  d forma,  vel  e contra  Lib  1.  quxft.4. 
Coelum  non  componi  ex  materia  & forma.  Libro ).  quadi.  8.  esdtfio- 
nem&  pafiionern  non  difltngui  inter  fe , neque  d re  produlta.  quxft.  15. 
Tempus  ejfe  ipfum  mobile , quod  mouetur.  Libro  4.  quas  It.  1.  Impofi- 
bile  ejfe  plura  corpora  ejfe  fimul  in  eodem  loco,  quxft.  9.  Non  pojJL^ 
feri  motum  fuccefiiuum  leuium  tfgrauium  in  vacuo.  Libro  6.  quxll.t. 
De  fallo  dari  maximam  magnitudinem , que  pofiit  effe.  quxft. 5.  Pun- 
itum materie  prime  pojfe  diuidi  in  duo  punita  , vel  etiam  in  duas 
portiones  diuif  biles,  quxft.  6.  Quatuor  reuolut tones  coeli  pojfe  fieri  in 
eodem  initanti , ita  vt  nuda  aliam  precedat.  Libro  7.  quxft.  1.  Nul- 
lam /ntedigentiammoueri,  nife  ajfumpto  aliquo  corpore , ita  vt  fit  in  to- 
to , & in  qualibet  parte  ipfius.  quxft. j.  Non  dari  altioncm  in  di  Itans. 
Et  alia  plura  huiufmodi,  Scoti  do&rinx,  communiter  rcccptx,  om- 
nino contraria , & Nominalibus , a quibus  Scotus  diftidebat , valde 
confentanea. 

Adde  alia  Scoto  magis  aducrfa  , vtpote  fidei  principiis  pa- 
rim confona.  Ex  libro  1.  quxft.  7.  vbi  tmpofiibile  effe  , imo 
implicare  contradillionem  aflerit , vt  accidens  feparetur  d fito  fiib- 
ieito  ; & propterea  infert  accidentia  in  Euchanltta  iam  non  ejfe  ac- 
cidentia ,fed  mutari  in  naturam  fubltantie , ac  fi  mutaretur  ( inquit 
minus  religiose ) natura  humana  in  naturam  afintnam  ; gf  confe- 
quenter  in  his  mutari  nomen , definitionem  accidentium.  Deinde 
textu  59.  eiuldem  libri  confcqucnter , ait  : lmpofiibtle  effe  vt  fit 
albedo , & non  fit  album.  Libro  4.  textu  60.  tmpofiibile  effe  vt  acci- 
dens fit  feparatum  d fubielto.  quxft.  i$.  §.  Terno  fequcrctur : apud 
cognofcentem  efle  accidentis  implicare  contradillionem  accidens  effe  fine 
fubielto. 

Demum , quod  omnium  potiftimum  eft , libro  8.  quxft  1.  §.  Ideo 
aliter  reffondetur  ,ip(e  Scotus  citatur  his  verbis.  Vide  Scotum  in  i. 
diftmci.  1.  qusfi.  5.  ad  v.  principale.  Ex  quo  fequitur , neque  Scotum 
iuniori  xtate  in  fxculo  hxc  fcripfifle  ( quippe  iam  prxccflcrat  feri- 
ptum  Oxonienfe  in  quatuor  libros  Sententiarum,  quod  hic  citatur) 
neque  omnino  fcripfifte. 

Circa  hxc  hxrcntcm,  & dubia  ifta  explicantem  monuerunt  qui- 
dam viri  do&i  opus  hoc  Scoti  noftri  non  efle , fed  loannis  Scoti  co- 
gnomento Maioris,  & inde  deceptum  P.  Arretinum  quod  fortaftis 
in  illis  duobus  exemplaribus  MSS.  qux  fc  inuemfle  prxnarrauit, 
huius  loannis  Scoti  nomen  fecerit  prxtixum.  Sed  his  obilat 

Primo 


Primo , quod  fub  nomine  Ioannis  Maioris,  non  Joannis  Scoti  hic  1 •* 

author  femper  audierit. 

Secundo,  quod  nullus  reccnfeat  iftum  in  libros  Phylleorum 
fcripfifte,  neque  Gefncrus,  neque  PolTeuinus,  neque  Thomas  Dem- 
fterus , neque  impurus  ille  -Balzus  ( qui  circa  feriprores  Britanni- 
cos reliquis  facem  prztulit ) neque  alius  quifpiam  , quem  ego 
viderim.  *'"**'  ' 

Tertio , quod  in  Commentariis , quos  fcripfit  Sententiarum,  ille 
Cupra  narratis  aduerfetur  dodrinis , vltimz  przfertim  circa  meta- 
morpholim  accidentium  facramentalium  in  Euchariftia  vti  vide- 
re eft  lib.4.  diftind.11.  quzft.i.  vbi  latiflimc  docet  poffe  accidentia 
exiftere  fine  fubiedo. 

Non  hunc  itaque , neque  noftrum  Ioannem  Scotum  cognomen- 
to Subtilem , huius  operis  putem  efte  authorem  , fed  alium  Ioanne 
Maiore  vetuftiorem , 8c  Dodori  fubtili  cozuum.  Prztcrquam- 
enim,  quod  veterum  Scholafticorum  hic  przfcrat  ftylum , &c  an- 
tiquorum Nominalium  dodrinam , duos  inuenio , vti  alias  mo- 
nui * , loannes  Scotos , qui  Parifiis  arti  paruz  Raymundi  Lulli,  * 1«  a». 
mcnfibus  aliquot  poft  Dodoris  fubtilis  deceffum , fubfcripferunt, 
vnus  ita  fubfcripfit : loannes  Scotus  in  Artibus  Magifler , anno  1)09.  '“"Mi- 
di* tMxrtis  poft  ocinn.tm  fefli  Purificationis.  Confentiunr  itaque, 
rempus  ,&  locus  , & nomen , iis  , quz  haberi  in  fine  huius  operis 
tcftacur  Arretinus  : Expliciunt  questiones  libri  Fhyficorum , leda  a 
Reucrcndo  tfflagiftro  Ioanne  Scoto  Ordinis  Minorum  Panfits , anno 
mille  fimo  trecentefimo.  Huic  ergo  probabiliter  videtur  hoc  opus  efte 
adferibendum. 

Bartholomzus  Amicus , tradatu  quinto  in  Phyfica , quzftionc 
quarta , dub.  5.  articulo  fecundo , monet  fe  in  vetufto  codice  Bi- 
bliothecx  fandi  Laurentij  Ordinis  Minorum  Conuent.  in  vrbe- 
Neapolitana  legifte  opus  hoc  adferibi  Marfilio  Ingen.  quem  Polfe- 
uinus  vixifle  refert  anno  1494.  &C  vitra  Dialcdicam,  plures  feri- 
pfiffe  in  Ariftotelis  opera  Commentarios.  Ego  curaui  librum- 
hunc  perquiri  in  przdida  Bibliotheca , nec  potuit  inueniri.  Ei- 
dem Marfilio  opus  iftud  tribuit  etiam , in  przfationc  ad  libros 
Antonius  Roccus  de  furcula  Marforum , Scoticz  difciplinz  tenax 
fedator. 

Erit  tamen  fortaftis , qui  proteruire  velit , & Dodorem  fubti- 
lem  authorem  efte  contendat.  Id  per  me  liceat,  dummodo  ab  his 
fe  expediat  difficultatibus.  Effugium  illud  fortaftis  obtendet,  quod 
ad  modum  aliorum  , etiam  claflicorum  Dodorum , Scotus  mu- 
tant aliquando  opiniones : quod  error  fit  in  notis  ,fiue  calculis  an- 
norum ad  finem  fubfcriptis ; quod  iuniori  fcripfit  ztate,qux  fe- 
niori  correxit : quod  citatio  illa  libri  fecundi  Sententiarum  irre- 

* j pferit 

J 


1 


pferit  qjc  margine  in  textum,  Ifthatc  mihi  planae  cuafiones  funr, 
quibus  tamen  placuerint , opus  permitto , quod  multis  Scotiftis  ar- 
rifdTc  video,  & palfim  citari,  atque  obinde  inter  reliqua  opera  Scoti 
ruU  c~  edendum  curaui.  Spurium  puto ; genuinum  ipfum  opus , (i  ali- 
quando  occurrerit , hoc  amoto  fubftituctur. 
s- 

/sbtlk  4. 


oh»v  • jn at 


1* 


*L'fc**. 


mm 


J*?t  >1  /»30! 

4W> 


Hi, 

i .I''  ■ 


: 

*.'JtdrI  j,  3fl 


INDEX 


-T>drf  One LroCi  .58 ,5:'  t ^ jr 
t»d  d*  dbortuufi). , v.-.jd  l 1 

1/ti'f:  (1“bf?3V^O  whrTIO^ 

HM  •tkiH  M , rr.UI.-WI 
,ux  Jtffwjta»  M»it . #1901}  rt-  ili 
rr.p. , * JUa»  1 .f 

«Jrr»«  -.i  iitt.Wiw1  rr-'>W.-  -biz 

«Tito  j ■* 


■ ■ - 


n?l 

J "I 


1 


1 


QVjESTIONVM. 


LIBRI  I. 


[Trum  dc  rebus  naturalibus  fit 
fcientia  unquam  dc  fubic-lo. 
I 

i.  Verum  cognitio  vnius  rei  dependear  ex 

cognitione  alterius.  4 

5.  Verum  perfela  cognitio  caufaei  depen- 
deat ex  cognitione  omnium  fuarum 
caufarum.  g 

4.  Vtrum eadem  fint notiora  nobis, !c  no- 
tiora nacurx.  1 1 

j . Vtrum  magis  vniuerfalia  fint  notoria  mi- 

nus vniuetfalibus.  1 3 

{.  Vtrum  naturalis  polTi:  demonfitarc  fua 


principia. ui 

7-  V trum  ens  dicatur  v.imocc  de  fubfiantia, 
yfic  accidente.  TI 

8.  Verum  quantitas  iit  res  dillintli  u f.  11- 


•#antia,  & qualitate. 

9-  Vtrumtotum fictux partes. 

. - W _ r. ! 


ro.  Vtrum  amota  aliqua  parte  ab  aliquo  to- 
ro,  vel  fibi  addita , maneat  idem  quod 
prius.  J7 

* ^'ru®  notitia  torius  dependeat  cx  noti- 
tiis fuarum  partium.  44 

I a- Vtrum  entia  naturalia  iinr  determinaro 


. in  magnitudine.  _r 

1 j.  Vtrum  in  qualibet  lpccic  fit  dare  mini- 


mum naturale. 


5JL 


14-  Vtrum  potentia  autua  terminetur  per 

— imvitTUim,  in  quod  potefi. „ 

1 jPVuuin  potentia  actiua  terminetur  pet 
maximum  ctfcitum * quem  porcfV  prn- 


uucerc. 

ifi.  Vtrum  fit  dare  minimum  agens,  a quo 
potentia  pafiluapotcft  pati.  Ct 

17- Vtrum  aliquid  podit  fieri  cx  nihilo,  fts 

IS.  VtVssrao  ^.s...'n:i r : : 


lium, 


n>  & non  plura,  ncc  pauciora,  yf 
1 3-Vci  um  maceria  prima  Ut  cotmoicibilis.8 t 
1 1 • V cruni  cumllibct  tranlmucacionis  natui 


LIBRI  11. 


1 . t J T rum  res  artificiales  diftinguantnr  a 
V rebus  naturalibus.  10} 


a.  Vtrum  ens  naturale  habeat  in  fc  princi- 
pium fui  motus,  & quietis.  106 

3.  Vtrum  definitio  naturx  in  textu  fit  bona. 

109 

4.  Vtrum  motus  coeli  fit  a natura.  1 1 3 
J.  Vtrum  natura  fulficicntcr  diuidatur  in 


maceriam,  &:  formam. 

6-  Vtrum  fcienria  naturali?  differat  a 

1 1 8 

Mi- 

thcmacica. 

'M 

7.  Verum  cuiufiibec  rei  naturalis  fint 

tuor  caufx. 

8.  Vtrum  fit  aliqua  caufa  efficiens. 

qua- 

■Jl 

'11 

*>.  Vtrum  finis  fic  caufa. 

'19 

10.  Vtrumaliquid  fiatacafu , vel  a fortuna. 

'41 

1 1.  Vtrum  definitio  fortunx  fit  bona. 

146 

1 1.  Vtrum  in  contingenti  ad  vtrumlibct  pof- 

Iit  reperiri  calus,  5c  fortuna. 

149 

1$.  Vtrum  omnia  cueniant  dc  ncccfiTicacc. 

I fi 

1 4-  V trum  monflru  incendatur  a natura,  i s 9 

proucniat  ex  materia, vel  cx  fine.  163 


LIBRI  II/. 


i.\  TTrum  ignorato  motu  ncccflc  fic 
V ignorare  naturam.  16 ? 


a.  Vtrum  motus  poffir  percipi  a fcnfu  vifus. 


v [rurn  cuiullihct  tranlmiitatiorm  nim. 
► Miis  principia  Gnt  contraria.  7o 
19- VcruTh  tine  tria  principia  rerum  natura- 


3.  Verum  in  altcratione  qualitas  requiratur 

fubito  tota  fimul,  vel  pars  poli  partem. 
1/5 

4.  Vtrum  in  intenfione  fornix  pars  prius  ac- 

quilira  remanear  cum  parte  fecundo 
acquilita.  178 

3 ■ V trum  form  t contraria:  poflint  effc  fimul. 


jalis  priuatio  fit  principium.  g, 

aa. Vtrum  quodlibet  ens  naturale  appetat 
fui  permanentiam.  <,  t 

1 1 ■ Vtrum  virtus  vnita  fit  fortior  feiofa  di.. 


6.  V trum  id  .1  fit  concedenda  , motus  localis 

cft.  i8r? 


7.  Verum  motus  localis  fit  res  diftinfta  a 
mobili. igg 


. iperia. 


44- Vtrirncututlibct  tr.tnlinntationis  nam- 
4aUs  forma  fit  principium.  97 


8.  Vtrum  omnis  aftio  fit  in  agente. 194 

9.  Vtrum  pofiiSile  fit eflc  aliquam  magnitu- 
d: nem  rbi  illGllItam-T^ 


lo.Vcriim  d.- facio  fic  aliquod  corpus  naru- 
rjle  a&u  infinitum.  404 

LIBRI 


laJ-Nl  UJ-»  L|* 


Index  Qusftionum. 


LlBRl  IV. 

i. X 7Trum locusfit.  _iij 

V _j.  Verum  locus  fic  fpacium  fcpara- 
tum,  fiuc  (parium  contcncura  mccr  la- 
tera continentis. 

3.  Verum  locus  fit  vltima  fuperficics  cor- 
poris continentis.  _ia_8 

Vtrum  locus  fic  xqualis  IdcacO.  _ijj 
Vtrum  aqua  fit  locus  naturalis  tcrr.r.aao 
Vtrum  ignis  fit  in  concauo  orbis  Luna: 
tanquam  in  loco  Tuo  naturali.  14; 
V trum  omne  ens  fit  in  loco.  : -.6 

V trum  grauc  fimplex  habeat  rcfiflentiam 
intrinfccam , per  quam  pofiit  fieri  fuc- 
ccflio  in  cius  motu  circumfcripca,  refi- 
ftentia  extrinfeca.  _tj6 

jj.  Vtrum  in  motibus  grauium , Se  leuium 
fimplicium,  necellarib  requiratur  me- 
dium cxtrinfccum.  :j_8 

to.  Vtrum  in  motibus  grauium ,jc  leuium 
fimplicium  Calis  fic  proportio  motus  ad 
motum  in  velocitate, & tarditate,  qua- 
lis eft  proportio  medij  ad  medium , in 
raritate  8edenfirate. 

II  .Vtrum  velocitas  motus  fcquatur  propor- 
tionem potentix  motoris  ad  refiftcn- 
tiam  motus, ita  vt  ad  augmentationem 
proportionis  augmenterur  proportio- 
nabilitcr  velocitas  motus , ad  deminu- 
tionem dunmuatur.  _l&  i 

_Li.  Vtrum  in  vacuo,  fi  ciTet , poflet  fieri  mo. 
tus.  _L^(. 

1 Vtrinn  pollibilc  fit  cfle  vacuum.  161 

14.  Vtrum  polfibile  fic  aliquid  rarefieri,  vel 
condcnfari.  2.74 

_ij.  Vtrum  tempus  fit  motus.  1-9 

a£.  V trum  tempus  fit  motus  coeli.  ; Si. 

_J7.  Vtrum  tempus  fit  numerus  motus  fe- 
cundum prius  ac  pofterius.  jj  1 

_l3.  Vtrum  omne  ens  fit  in  tempore.  199 


LIBRI  V. 

i-  \ 7 Trum  ad  fubllantiam  fit  motus.  3.L1 
V _i.  Vrrum  omnis  mutatio  adfubftan- 
tiam  fic  fucccfliua.  3 1 4 

j.  Vtrum  in  quantitate  fic  motus.  jjii 

_j.  Vtrum  omnis  motus  fit  de  contrario  in 
contrarium.  j_iy 

_£.  V erum  in  tribus  prscdicamencis  fic  moeris. 
Se  non  in  aliis , fcilicet  in  quancitace, 
qualitate.  Se  vbi.  ; a S- 

6 . Vtrum  advnitatcm  naturalem  motus  re- 
quiratur vnicas  mobilis,  vnitas  icmpo- 
ns.  Se  vnteas  termini  ad  quemi  Jj* 
_7-  Vtrumquies  contranetur  motui.  344 


LIBRI  VI. 

1 . 1 7 Trum  continuum  fit  compofitum  ex 

V indiuifibilibus.  _jj_x 

_i.  Vtrum  continuum  ficdiuifibilc  in  femper 
diuifibilia.  'iif 

3.  Vtrum  in  continuo  Gncaliqux  res  indiui- 
fibiles,  vt  partes.  il? 

_4.  Vtrum  definitiones  velocioris  quas  ponit 
Ariftot.  in  ifto  fexto  fint  bonx.  364 
I. Vtrum  velocitas  fit  atrendenda  penes  fpa- 
riumin  tanto  tepore  pcrtranlituin  f ^ 
Vtrum  in  inftanri  poilit  fieri  motus.  171 
jr.  Vtrum  indiuifibile  moueri  pofiit.  373 : 

_8.  Vtrum  in  moru  fit  dare  primum 

ejfr  a parte  principi).  _j8l 

_2.  Vtrum  omne, quod  mouetur,  pofiit  velo- 
cius, Se  tardius  moueri.  _jSS 

10. Vtrum  in  tempore  finito  pofiit  fieri  mo- 
tus infinitus.  jyo 


LJ  B RJ  VJJ. 

1.  T 7 Trum  omne  quod  mouetur  ab  alio 
V moucarur. 

_i.  Vtrum  in  moucntibus  Se  motis  fit  proccf- 
fus  in  infinitum.  401 

3 . Vtrum  omne  quod  mouetur, moucatur  ab 
alio  fimul  exiftente  , ita  quod  moucns 
ac  motum  fint  fimul.  406 

j.  Vtrum  folum  fecundiim  qualitatem  de 
tertia  fpccic  qualitatis  fit  motus. 

$ . Vtrum  quxlibct  res  cuilibet  rei  fit  com- 
parabilis. 41S 

J,.  Vtrum  quilibet  morus  cuilibet  motui  fit 
comparabilis  in  vclociratc.  42. 3 

_2-  Vtrum  regulx  fine  verx , quas  ponit  Ari- 
ftot.  in  illo  feptimo  ,dc  comparatione 
motuum  8 e mobilium  in  fine.  417 


LIBRI  VIII. 

j.  t 7Trum  ab  asemo  fuit  mundus  Se  mo- 
V tus.  _4i4 

_i.  V trum  mundus  fit  xremus.Sc  aliquis  mo- 
tus, vt  motus  ctrll.  439 

3.  Vtrum  a motore  xterno, ac  immutabili 
pofiit  proucnire  adio  noua.  ® 441 

_4- Vtrum  femper  moucamur.  441 

r.  Verumin  omni  motu  moucns  Se  motum 
ab  inuiccm  dillinguantilr.  449 

.A.Vcriimgrauia,8c  leuiamoueaturex  fc. 410 
j>.  Vtrum  in  ordine  qntium  fit  deucnire  ad 
motorem  immobilem.  438 

Vtrum  neccflario  inrcr  quofeunque  mo- 
tus reflexos  fit  quies  media.  46  f 
_2 . V trum  plurcs  fint  primi  motores.  .1.-3 


\ ?.  i 1 i 


R.  P.  F. 


SCOTI, 

DOCTOR1S  SVBTILIS. 


ORDINIS  MINORVM. 


T>  I LVC  1 D 1 S S l M A EXPOSITIO, 

E T QV  JE  ST  I 0 N E S 

In  Odio  Libros  Phyficorum  Ariftotelis. 


liber  p r i m y s. 


Qjr  iSTlO  I. 
yinim  de  rebus  naturalibus  fit  feientia 
Unquam  de  fuli  celo ? 


Quarti,  Metaphyfica  determinat  dc  rebus  na- 
iralibu: 


Attft.j.  rbyfv  <4f,  4.  rtxt.14.  x.itPviibui  AnimnLemf.i. 

W.4. raf.  t .rrxr.t). D.Thom. 
IfB.r  in ltk.i . Pbyf.  c*  yuft.jo.  Albc.t  Maen.  1 .rbyf. 
tr*8  t rnf.  1.  Mayron  fM.i.  inltb.  phyf.  Conitnbr.fN.i. 
fn*m.  m Pbyfie.CowvlM.dill  1 .frrttm.  qn.t  Rnuiuna 
t *"*•>  Tuent  et  infrtam.  difiitult.  1 . Aucr  Ia  ttm.  \ . 
rlHUffufl.t.fia.4. 


ruralibus,crgo  non  feientia  naturalis.Tencr  con- 
fcqucntia,co  quod  funr  habitus  diftin&i , vt  pa- 
tet 6.Mct.iph.  text.i. & antecedens  apparet  i quia 
Metaphyfica  conlidcrat  fubft.intiani,&  accidens; 
vnum  & multa;  idem  & diucrfum,qux  dicuntur 
dc  omnibus  rebus. 

Quimi,vel  feientia  naturalis  habetur  per  cati- 
fam.vcl  per  cffc£lum:n6  per  caufam;quia  cftc&us 
funt  notiores  nobis  in  naturalibus  Tuis  caufis;nec 


I R.  c v t t v R quod  non, 

1 quia  quxlibet  conclulio 
1 fcientix  naturalis , faltcm 
I pro  maiori  parte, eft  cum 
| focmidine  ad  oppolitum; 

| ergo  nulla  talis  eft  feien- 
» tia.Antecedcnspatet.quia 
a de  qualibet  aliqui  tenent 
vnam  partem,  & aliqui  aliam ; quod  non  elfct  Ci 
aliqua  cller  pcrfe&c  feientia.  Tenet  confcqucn- 
ria,  quia  feientia  eft  habitus  cerrus. 

Secund6, quia  de  illis  non  eft  feientia  naturalis 
ranquavn  dc  fubic&o  , fub  quo  non  comprehen- 
duntur omnia.de  quibus  determinat  fcictia  natu- 
ralis-.fed  fic  eft  dc  rebus  naruralibusiergo.icc^ro- 
batur  maior,  quia  fabic&um  debet  die  cimune. 
Minor  patet, quia  in  fcictia  naturali  determinatur 
de  materia,  de  forma/lc  infinito , dc  loco,  dc  va- 
cuo,&  primo  Motorc,quoru  nuilu  eft  res  natura- 
lis.quiano  habet  in  fe  principiu  motus, & quietis. 

Tcrtii,quiade  rebus  naturalibus  eft  feientia  li- 
bri Phyficorum;crgo  non  tota  feientia  naturalis. 
Tenet  confequentia  , quia  idem  non  eft  fubie- 
ttum  totius , & partis.  Antecedens  patet  per  to- 
tum ptoceflum  huius  libri- 

Scoti  aper,  Tom.I  /. 


per  cffc&us.quiain  omni  ordine  do&rinx  proce* 
abv  • ..... 


dendum  eft  ab  vnitierfaiioribus  ad  minus  vniucr-  * 

fiilia , vt  pater  primo  huius,  & 6.  Mctaph.  text.i. 
modo  caufx  funt  vniucrfaliores  fuis  cffc&ibus. 

Oppolitum  videtur  per  totum  proccllbm  feien-  i; 
rix  naturalis : nam  ipfa  confiderat  proprietates, 

& pallioncs  rerum  naturalium. 

In  quxftione  primo  determinabitur , qualiter  Dinifto  j**. 
dealiquo  fit  fcientia.Sccmidi.qnx  fit  feientia  na-  flitn». 
turalis,  & de  quibus  fit.  Tertii,  dc  ordine  ipfius 
ad  fcientias  fpcculatiuas,&  Quarti  dc  ordine  li- 
brorum naturalium  ad  inuiccm. 

Quantum  adjprimum  notandum,  quid  dc  ali-  griAit  ttm t 
quo  poteft  erte  Icictia  duplicitcr.Vno  modo  tan-  fJf,  d,  nligno 
quam  dc  ilio, quo  fcitur,&  fiede  conci ufionede-  dnplUittr. 
monftrata.vel  dc  fignificato  per  terminos  conciu* 
fionis  eft  feientia;  & ficintcUigitur  Arift.6.Met. 
text.  4.  quod  Ac  ente  per  nccidens  non  eft  j cienti 4 , id 
eft.de  conci  ufione.qux  eft  per  accidens, vera  non 
eft  fcientia,fic  fimiliter  intelligitur  illud  x.Phyf. 


text.com.  y j.atiod  At  CAptetli  ,<5-  fortuito  rto  eft  ftien- 

r illa-  “ 


tur, fimiliter  illud  1 . Poftcriorum,  text.i  1 .fciemU 
debet  efft  ex  perpetnit, id  eft, ex  propoli  tionibus  per- 
petux  veritatis  cum  proponutur.Secundo  modo 
de  aliquo  eft  feientia  tanquS  de  illote  quo  aliud 
fcitur,  & hoc  tripliciter.  Primo  modo  unquam 
A de 


r.U 


. m 


ShfijjjjjtjN 


rebus  fignifirtris  per  eiufasconclufionis  fcitx;A: 
fic  dicit  Commentatur  in  i.  de  Anima , quod  de 
rtbtu  extr*  tmmtm,  bene  tft  fcienti» ; (uni  lirer  Ari- 
ftotclcs  dicit»  quod  in  prepefuiom  vmuerfkU infmi- 
• td  fiuntur.  Secundo  modo  tanquam  dc  ftibie&o 

concluiionis  dcmonftracx,&  fic  dicitur  i.Phyfic. 
rext.com. 7 y .&  i Poft.quod pfffit /citor dt  fmbutlo. 
Tertio  modo  (aquam  defiibicdo  alicuius  (cicn- 
tix  rotiiis,vt  fidenti^  naturalis,vel  Metaphyficx, 
& tale  vocatur  fubie&um  in  ordine  ad  paffiones. 

Cuius  (unt  aliqux  conditiones.  Prima , qu^d 
*»bitaa [(it-  debet  ciTe  cns.Sccunda.qubd  fit  primo  norum  ad 
*'A"  *•-  iftuin  inrelletftum,  quod  primi  debet  occurrere 
cfetuiaBn*  *nrc^^u*  confideratione  illorum»  dc  quibus 
1 nati’  f radatur  in  fcictia:ficut  in  c5fider.uione  fdentix 
naturalis  primi  occurrit  iftud  comune  ens  mobi- 
le,vel  res  naturalis.  Tertia,  quid  fit  adxquatu;& 
Quarta.quod  fubiiciatur  rcfpc&u  paflionu  prin- 
cipalium illius  fdenrix.nec  oportet,quod  in  qua- 
libet coclufione  fubiiciatur  rcfpeftu  paflionis.fcd 
fufficir.quod  fit  prxdicabilc  de  fubie&o  illius  c6- 
dufionis  in  rc<fto,vel  in  ob!iquo,&  h$c  de  primo. 
Quantum  ad  fccundum»dico,^ubd  aliqua  con- 


Lib.  I.  Phyficorum 


gfe 

m 


mmndimlttn 

trimmtmds- 


dicitur,quid  in  qualibet  fident  ia, excepta  Mathe^ 
macica.quq  cft  pure  demon  ftratiua,propofuioncs 
vnius  fident  ix  bene  poliunt  addud  in  alia  fiden- 
tia ad  declarationem  alicuius  principi;,  vel  con- 
clufionis  in  illa  fidentia;  & ita  fecit  Ariftotelcs. 

Sectid6  dubitatur, quare  prxeise  fiunt  ttesfricn- 
rix  fipeculatiux,quod  tadum  fiiit  in  notabili.Re- 
fipondetur  cx  prxdi&is.quhd  nulla  res  mundi  po- 
tcft  condpi.nifi  altero  trium  modoruconcipicn-  . 
di.ficilicct  per  modum  fubftantix,vel  accidentis,  n*cVumr • 

vel  alterius  conditionis  ad  fiuamquiditaremper- 
tincntisivel  fiub  conceptu  moti,vcl  mobilis  affir- 
matiuc,  vel  negariur.aut  fiub  conceptu  menfura- 
bilis, vel  numerabilis.  Primo  modo  eft  Metaphy- 
fica.  Secundo  modo  feientia  naturalis ; St  Tertio 
modo  Mathematica ; Sc  ideA  non  fiunt  plures. 

Teni6  dubitatur  de  fecunda  concluuonc;quia  8 . 

mobile  determinatur  in  ifta  (cientia  per  modum 
pa(honis,&:  per  confiequcns  non  per  modum  fiub- 
ic&i.  Antecedes  patet  primo  Carli.text.j.vbi  de- 
clararur.  quod  omne  ens  naturale  cft  naturaliter 
mobilc.Refipondctur  quod  non  ohftat,quAd  fiub-  Suiuat  mli- 
ic&um  alicuius  fcientix  dctr.onftrcrur  de  aliquo  **••*[*** 


SuinrM-  dulTo  poteflHici  fcicmianaturalis.vcl  defeientij  per  modum  paflionis  in  cadrm  fciemia.iicd  ale 

Prir  mo<,°'  iubicdum  non  ponit  demonftmri  elTc , vt  patet 
SfiLSir*  <ill6d  n«  ,e™lnl  fi^t'ficct  aliquod  ctTc  motum,  primo  Poft.  vel  dicetctur  quod  in  i . Ctrl) , fup. 


fettmttA 

turdi», 


vel  mobile,&  hoc  differt  ficictia  naturalis  a Mcta- 
phyfica,«Se  Marhemnticama  termini  Metaphyficx 
fignificant  t(  efle  fuhftariam.vcl  accidens, ide  vel 
diuerfom»&  (icdcaliisjfimilitcr  termini  Mathe- 
maticx  fignificant  rem  efle  menfiirabilem,&  non 
motam, vel  mobilem.  Sccundo.quia  licet  termini 
condufionis  non  exprimanr  aliquod  efle  motum, 
vel  mobile;attamen  ipfa  eft  ficientia  naturalis,  eo 
quid  probatur  per  principiu  naturale, verbi  gra- 
tja,iftac6dufio,Tm-4f/?^//4riV4>eft  naturalis, cum 
probetur  per  hoc  mediu,  quod  fcilicct  hoc  quod 


dt.dcmonftratur  ifta  pafllo  naturabilirer  mobile. 

Quani  dubitatur, quia  omne  mobile  cft  quic- 
ficibile,  igitur  qua  ratione  mobile  cft  fiubicdum, 
eadem  ratione  quieficibilc.Rcfipondetur  negando 
confiqquentiam.quia  mobile  fic  habet  per  modum 
habit|is,  quies  autg  per  modum  priuationis,  mo- 
do habitus  notior  cft  priuatione;  quia  priuatio 
per  habitum  cognoficiiur,&  ideo  cum  fiiLictflum 
debeat  efle  primi  notum,  potius  accipitur  ab  ha- 
bitu , quam  a priuatione  , & hxc  de  fecundo. 


, - . , Quantum  ad  tertium, ficilicct  dc  ordine  ficien-  io 

£r4Mf  */“»*t  *dd»£»Us  vjudU, , quia  dcficcndcrc  rix  naturalis  ad  alias  ficictias  fipeculatiuas,  & non  sdtmti»  M. 

notat  motu ; M cim  probatur  per  hoc  medium,  praflicas,  fit  prima  conclufio  ifta , quid  ficientia  t"- 

quod  dccedetibm  *d  Scptemtricncm  decidit  qudfiLnm  r — - ■' 

fttUd'  [mprr  Horkjtntcm  fieri  fempitem d dppdritionu, 

<j*d priiu  fuerunt  ucotltt, tunc  illa  conclufio  cft  Ma- 


thematica. Tertii  eo , quid  vniuerfialis  propofi- 
tio.vel  conclufio  vera  cft  per  experientiam : nam 
experimentum  fir  per  mutationem  fienfius  a fen- 
fibili,  quia  mutatio  eft  quidam  motus; fic  fic  mul- 
ta principia  fiunt  de  ficientia  naturali , ljcct  non 
exprimit  aliquod  cftc  motum, vel  mobile.  Quar- 
ti eo,  quid  in  tali  propofitione , vel  concluijo- 
ne  ponuntur  termini  fignificantes  altioncs  pri- 
marum qualitatum  , fic  fic  conclufiones  in  qui- 
bus ponuntur  ifti  termini  tder^ftpor^  & huiuf- 
modi , fiunt  de  ficientia  naturali, 
f • Ex  his  ponuntur  conclufiones.Prima  cft, quid 

frintiu  n m-  ficientia  naturalis  cft  dc  omnibus  rebus.  Proba- 
I Z^Smn-  tnr*fta,‘a  de  quolibet  mobili.vclimmobili.diuifi- 
}ut[  bili.vel  indiuifibili,eft  ficientia  naturalis;fied  qnx- 

iibet  res  cft  alterum  iftorum;crgo,  ficc.  Probatur 
tpaior : quia  aliquod  cilc  mobile , vel  immobile, 
oftendirur  per  fidentiam  naturalem ; ergo,  ficc. 
Seintid  M-  Secunda  concIufio,dc  rc  naturali, ficu  mobili  cft 
dt  feientia' naturalis  tanquam  dcfubieao.Probatur, 
: " quia  ad  quxftionem  quxrctem  dc  fubiedo  ficieo- 

tix  naturalis,conuenienter  refipondetur  per  alrc- 
rum  iftorum  , ens  mobile, vel  res  naturalis  , fic 
hoc  patet  ex  conditionibus  fubicdiprius  politis. 

Dubitatur  primi» dc  definitione  fcientix  natu- 
ralis, quia  Ariftordes  in  t.huius.text.t  j^c  ficqq. 
probat  iftam  conclufionem  %J>lurd fiott  enti 4,  qux 
cft  conclufio  pure  Mctaphyficalis,  nec  concernit 
aliquam  pr$  diftarum  quatuor  caufiarum.Ad  iftud 


naturalis  prxfiupponit  Metaphyficam, quitum  ad 
aliquam  panem  lui, tanquam  priorem  vii  dodkri- 
nx.  Probatur,  inquirendo  enim  de  aliquo , an  fit 
a&iuum.vel  paflibile;raorum,vel  mobile,oportec 
prxfiupponcre,  qutSd  fitens,  f ubftanria,  velacci- 
dcnsjfic  hoc  inquiritur  per  Metaphyficam.Secun- 
do  patet  excmplariccr  per  Ariftotclcm  in  ifto  r, 
tcxt.ty.fic  ficqq. vbi  per  Metaphyficam^ declarat  , 
fiua  principia.  Patet  criam  in  1.  dc  Anima,  texr.y. 

St  ficqq. vbi  per  quafidam  conclufiones  Mctaphy- 
ficales  inquiritur  quid  fit  anima.Dixi  verb  notan- 
tcr  in  conclufionc , quantum  ad  aliquam  partem 
Mctaphyficartquia  pars  illa  Mctaphyficx.qux  cft 
de  fiubftantiis  fieparatis  , prxfiupponir  ficientiam 
naturalem  via  do&rinx  , coquod  per  principia 
naruralia  deuenimus-in  cognitionem  ipfarum. 

Secunda  conclufio  eft,  quod  ficientia  naturali s 1 f . 

quantum  ad  aliquam  partem  fiui,  prxfiupponit  Scinuid  nm- 
Mathematicam  via  do<ftrinx.  Probatur  dc  parte  yt» 

Phyficx,  qux  eft  dc  halo,  dc  Iride,  de  velocitate  **y**»» 
motuum  , de  motibus  Planetarum  , de  propor- 
tionc elemento rum,&  huiufimodi.  Mutieumti- 

Tertia  conclufio  eft , quod  ficientia  pure  Ma- 
thcmatica , ficilicec  Geometria , cft  impertinens 
quali  aliis  partibus  Philofiophix  naturalis  , fic 
etiam  Metaphyficz , patet  per  proccllum  ifta- 
rum  ficientiarum.Sic  igitur  patet  de  ordine  (cien- 
tis naturalis  ad  alias  fidentias  fipeculatiuas , Sc 
hoc  dc  tertio. 

Quantum  adquartti  (ciendum, quod  tota  fici  en-  1 1. 

tia  naturalis  determinat  de  ente  a mobili , cuius 
fiunt  o^o  partes  principales.  Prima  pars  cft  libri 

Phvfi 


*• 


mk 


Qu^ftio  I. 


Phyficorum ; cnio»f tpofitio  ad  prxfens  intendi- 
tur,in  <]uo  determinatur  de  ente  mobili  inquan- 

Vmifii  tftau  tonj  mobile, vt  ly  inauatntm  denotat  rationem  b 
generalem  confidcrandi.  Secunda  pars  eft  libri 
Ctrli, dc  mundum  quo  determinatur  de  ente  mo- 
bili magis  rpccialirrr  . fcilicet  dc  ente  mobili  ad 
Vbi.Tcrtia  pars  cfllibri  dc  Generatione»  qux  de- 
s terminat  de  ente  mobili  ad  formam  in  gdberali. 
Quarta  pars  eft  libri  Mctcororom,  qux  determi- 
nat dc  ente  mobili  ad  formam  mifti  impcrfc#i. 
Quinta  eft  libri  de  Mineralibus , qux  determinat 
de  eme  mobili  ad  forma  mixti  peifedi  inanima- 
ti. Sexta  eft  libri  de  Anima,  in  quo  determinatur 
de  ente  mobili  ad  formam  mixti  perfedi  animati 
in  generali  ,flc  quantum  ad  tertium  eius  librum 
fperialircr  de  animato  anima  intcllc&tua.  Septi- 
ma eft  libri  dc  Vegetabilibus , & plantis»in  quo 
■ determinatur  de  eme  mobili  ad  formam  mixti 
perfedi  animati  anima  vegetatiua.  Ocfaua  & vl- 
tima  eft  libri  de  Animalibus , in  quo  determina- 
rur  de  ctue  mobili  ad  formam  mixti  pctfe&i  ani- 
mari anima  fcnlinua  ;flc  fic  parui  libri  naturales 
fanc  in  fupplcmcntum  aliorum  libtorutn  natu- 
ralium,& hxc  dc  quarto. 

13.  Ad  rationcs.Ad  primam,  Quxlibct  concludo, 

dcc.dico  quod  in  fciemia  naturali  npn  oportet  s€- 
per  habere  tamam  certitudinem  , quantam  in 
Mathematicis : quia  illam  fcientia  naturalis  non 
compatitur ; fcd  fufticir  quod  prabeat  alfenfum 
illis, qux  vcrifimilius,flc  immediatius  deducuntur 
ex  cftc&ibus,8e  ita  poteft  negati  antecedens. 

Ad  fecundum  dc  matetia,flc  forma  dico,  qudd 
fubic&um  prxdicatur  de  cis  in  obliquo, vt  dicen- 
do : materia  eft  pars  mobilis , fle  ita  dc  forma.  Dc 
infinito  dico , quod  illa  couclufio  probatur  per 
Principia  naturalia, & ex  eo  dicit  Naturalis,  nul- 
lum mobile  efle  infinitum.  Ec  de  vacuo  dico, 
quod  pcreandein  conclufionem  imclligit  iftam, 
NaOm  l*au  tfifim  wfiVi.flc  ita  de  aliis. 

1 4*  Ad  tertium  dico, quod  in  tota  fcientia  naturali 

confidcraturdcentemobiliitam  fecundum  ratio- 
nes generales , quam  etiam  fecundum  fpcciales; 
fcd  in  libris  Phyficorum  confidcratur  de  ip(o, 
quantum  ad  rationes  generales  tantum.  Per  idem 
xcfpondetur  ad  quartum  de  Mctaphyfica-.quia  li- 
cet naturalis , & Meraphyfica  dc  cifdcm  rebus 
confiderent, hcc  tamen  eft  fecundum  diucrfas  la- 
tiones confiderandi. 

Ad  quintum  dicitur, quod  vtroque  modo  pro- 
ce lic  ; fed  hoc  eft  diuevftmodc,  quia  procedendo 
ab  cffc&u  ad  caufam,eft  proccffus  g*ni  ; fed  pto- 
eedendo  e contra, eft  piocclfus  Prepur  tjkid. 

AN  NOTATIONES. 

If.  * QCUmi.i  naturalia  dturmirut  de  trttr  mobili, & c 
v3  Nota,  quod  Scotusin  hacquqftionccum  di- 
cit , quid  cot.n  fcientia  naturalis  ttadfat  deeute 
mobili,fcquiui(  cominuoem opinionem. N3  ipfe- 

loi  natur jl  mct  jph.q.  1 . tenet  coepus  naturale  cfte  to- 
*‘us  Philufophix  naturalis  uibic&utn.  Vnde  ob- 
fc tu  indu  eft, quod  ens  naturale  eft  corpus  dc  prq- 
dicamcnto  Subftantix,  fle  quicquidfubco  cllen- 
rialitcr  cotinetutidicitut  enim  ens  naturale, quia 
habet  macet  um, fle  formam, qoq  fuut  tutore, vnde 
fequiuir  qubd  idem  eft  ens  naturale, quod  corpus 
Datuulciquia  corpus  deprxdicamcmo  Subftariz 
eft  illud  ens, cui  primo  competit  cfte  compofitom 
ex  materia  8c  forma;materia  autem  & forma  funt 
ptiticipiamotus  : vude  fit,  quod  omne  corpus  de 
ptxdicamento  Subftantix  fit  mobile,  Ycl  potens 
Sieti  optr.  Tom.  / /. 


moueri , 6c  quid  mobilitas,  feu  non  repugnantia 
ad  motum  , eft  paftio  corporis  de  prxaicamcnto 
Subftantix.  ' 

’’  frtty  inq  nant  uni  denctai  rAticncn  gcntr/ilittr  cen-  l6, 

[iterandi.  Nota  , quod  mobile  fnnmur  dupliciter 
refpctftu  corporis  dc  prxdicamcnto  Subllamix, 
vnotnodo  vt  eft  differentia eius , quo  modo  non 
fignificar  potentiam, fcd  non  repugnantii  ad  mo* 
tuin;fcd  differentiam  vltimam  conrtitmiuam  cor- 
poris,  fic  vt  idem  fit  mobile,  ac  corporeum.  Alio “ 
modo  accipitur  vt  eft  ipfa  potent  ia, (cu  non  repu- 
' gnantia  ad  motum, qux  fluit , & emanat  i natura 
corporis  Nam  ficut  animalicompetit  poffcfcnci- 
re,uc  omni  corpori  pofle  moneri  aliquo  motujcx 
quo  (equitur, quod  corpus  mobile, fi  mobile  acci- 
piatur , yt  eius  differenti*  eft  prxeise  corpus  de 
prxdicamento  Subftantix, quod  vt  lic  dicit  com-  * 

pofittam  cx  materia, Se  forma,qux  funt  naturq.ar- 
que ide6  tale  corpus  dicitur  ens  naturale;  fi  veri 
accipiam  r,vt  mobile  dicit  paflionenvuc  dicit  ens 
per  accidens, cotnpofirnm  videlicet  cx  fubicdo,& 
paffione  , fle  fic  non  fumitur  mobile  in  hac  quxft. 

Ex  hoc  feqnitur, quid  licet  fitit  diucrfx  opinio-  1 7. 

nes  de  fubie&o  Philofophix  naturalis ; fune  po-  Ctwiurh 
dis  nomine  , quam  re  ipfa  differentes.  Nam  di-  ^ 

centes  corpus  mobile  cfte  fubiedum.uon  fiimunt  ^Hrj* 
mobile,  vt  dicit  paflionem  : quia  tunc  fubie&um 
tale  cflct  ens  per  accidens;fcd  fumum  mobile  pro 
differentia  conftituriita  corporis  , prout  idem  eft 
quod  habens  principium  motus , vel  corporeum, 
fiuenaturalc;&  eadem  ratione  idem  eft  dicendum 
de  iis,qui  ponunt  ens  mobile  cfte  fubicdhira.nam 
per  ens  intelligmit  fubfiantiam  , gemis  fcilicec 
fummiim.quam  rcftringit  differentia, fcilicet  mo- 
bile ad  cfte  corporis  , quafi  dicftutn  fit  fubftantia 
mobilis, hoc  eft  coipus  mobile , fumendo  mobile 
pro  differentia  , fle  non  pro  paffione  , & idem  eft 
indictum  dc  iis,  qui  ponunt  ens  naturale  cllic  fub- 
icctom  , quia  per  narurale  non  imelligunt  natu- 
ras,qux  funt  principia  cx  quibus  conitar  ens  na- 
ttitileiquia  vt  fic  non  dicitur  ramum  fubieclum, 
fcd  etiam  medium. per  quou  dc  fubictfto  proprie- 
tates detnonftramur,  fed  per  ens  naturale  intclli-  > 
gutit  corpus  naturale.* 

* Dico  tjucd in  totafiitntia  nat Mr.i/ilflec.Nota,quud  I 8 . 

fubic&um  adxquatum  alicuius  fcicnti*  duplici-  S»hu/}ut» 
ter  fehabrr  ad  (cient  iam,  ptimo  modo  vrpiinci-  ntaq^tam 
pium  in  tali  fcientia, continens* adzquatc  quar-  ^jj~ 

cumque  in  tali  fcientia  traduntur  fecundum  cius 
rationem. Secundo  modo  vr  eft  vnum  ex  numero  tiam. 
cognitorum  in  tali  fcientia  per  rationem  propti 5, 
qux  libi  primd  , fle  per  fe  competit,  fle  per  ipfum 
altis  1 priori  modo  eft  fubic&um  totius  feiemix: 
fecundo  modo  expofeit  de  ipfo  peculiatcm  habe-  ..v 

rc  tranatum  , in  quo  de  ipfo  demonftrcntur  per 
fu.i  prtnc  pia  proptix  paflioncs  immediate  ipfum 
confequentes.  Hoc  notabile  defumptom  cfl  cx 
doflrina  Alberti  r. Priorum, Se  Scoti  ibidcm.Vbi  # * 

dicunt.  SyUogifmnm  fimpliciterc(fc  lubiedura 
illotum  librorum  , ira  vr  Syllogifivms  fumptus 
non  vniucrfal iter, fcd  (impliciter,  id  eft,  toliim  vt 
Syllogifmus  cft,&  lub  ratione  communi  confidc- 
rarus  (it  fubiceftum  libri  Priomm-,  tamen  vniuer- 
faliter  furoptus.vt  comprehendit  omnes  fuas  Ipe- 
cies, eft  totius  Logicx  (ubieAum.lia  in  propofiro 
pollumut  diccre.qudd  fiuc  ens  mobilc.fiuc  corpus 
niubile  fecundum  alias  opiniones. fiuc  corpus  na- 
turale, quod  pnnimurtorius  Phyfir*  fubic&um 
vniucrfaliter  fum  p t uni  ,id  i pfu  m pr^cise  fomutum 
fnbillatarionc  communi  tanttim  ponitur  (ubic- 
dturu  horum  libtoium.  . y 

A a EXPOSl 


Lib.  I.  Phyficorum 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

, /'"V  Pbmnm  Mitem  i.  intrHigere  drftirc  contingit, 

Text.i.  yj flfg.lfte  liber  Phyficoruro  eft  primus  inor- 
Duufit  »Se>  dine  librorum  naturalium  , in  quo  determinatur 
hk**ri  pJy-  de  proprietatibus, & palfiombus  generalibus,  Se 
fittrnm.  proprietatibus  paffionum  emis  mobilis } Se  diui- 
ditur  in  eres  partes.  In  prima  determinatur  de 
principiis  generalibus  emis  mobilis.  Infecunda 
de  palfiombus  ipfius , Se  in  tertia  de  proprietati- 
bus palTionutn.  Secanda  pars  incipit  in  principio 
• terti)  libri, & tertia  pars  in  principio  quinti. 

*•  .Vel  fic  diuidirur  ille  liber  in  odio  libros  par. 

riales.  In  primo  determinacur  de  principiis jn- 
trinlccis  rei  naturalis.  In  fecundo  de  principiis 
cxrrinfecis , & intrinfccis  limul.  In  tertio  de  paf- 
, fiouibus  intrinfccis  rei  naturalis, ve  funt  motus  Se 

infinitum.  In  quarto  de  palfionibuseminfeds, 
que  funt  locus,vacuum,&  tempus.  In  quinto  de- 
terminatur de  motu  quantum  ad  partes  eius  fub- 
ie&iuas.ln  fexto  de  motu  quantum  ad  partes  eius 
imegrales.  In  feptimo  de  comparatione  moruuin 
ad  motores.de  motuum  ad  feinuicem.  In  o&auo 
determinatur  de  duratione  motus. 

$ • Primus  liber  continet  quatuor  tra&atus.In  pri- 
mo ponit  intentionem  fuatn  , Se  ordinem  proce- 
dendi.Infecundodeterminat  de  principiis  rerum 
naturalium  fecundum  opiniones  antiquorum } Se 
in  rertio  determinat  de  cifdcm  fecundum  opinio- 
nem propriam.  Se  hoc  in  generali ; in  quarto  de- 
terminat dceifdcm  in  fpeciali-Sccundus  t radiatus 
* ibi : NtctJJi  efl  autem.  Tertius  ibitOnvMJ  igitur  cen- 

tr*r u.Sec. Quartus  ibi  : SnbieSn  anum  natum,  Se  e. 
In  primo  tra&atu.qui  continet  vnicum  capitulu, 
primo  proponit  intentionetn.Secundb  ponit  duas 
coclufiones  de  ordine  proccdcndi.Primaib::/jwi4- 
f 4 eft  Mitem.  Secunda  ibitf^de  tx  vnintrf*libne,Sec. 

4.  EU  igitur  prima  conclulmilla  , quod  oporrec 

Philofophum  naturalem  tradere  cognitionem 
principiorum,  canfarum.  Se  elementorum  rerum 
naturalium.  Probatur.quia  illorum  haber  tradere 
Naturalis  cognitionem  , fine  quotum  cognitione 
res  naturales  no  poliunt  cognofciifcd  fine  cogni- 
tione prxdidlorum  res  naturales  non  poliunt  eo- 
guokiicrgo.&c  Maior  veri  probaruttquia  otnniu 
habendum  caufas,  principia,  & elementa, cogni- 
tio dependet  ex  iilorunscognirione:quia  tunc  ar- 
bitramur vnumquodquecognofccre,  cum  caufas 
primas, & principia  prima  cognofcirnus  vfque  ad 
clcincnca  : modo  res  naturales  habene  principia, 

' caufas.de  elementa , cfim  lini  generabiles,  corru- 
ptibiles,materi  ales, & cranfmutabiles. 
p.  Notandum  quid  Arirtotclcs  per  imeSigtre , Se 

tjl  fiirt  non  intendit  ideimquin  per  intelligcrc  notat 
/w,  f*w  habitum  conclulionis.  Vel  aliter  exponitur, quid 

iptilujtTe.  itutiiigere  Ce  haber  in  plus.quam/ZiVnidei  contra- 
hitur per  hoc  ; vniuetfalircr/ciVe  dicir  fcientiani 
proptic  di&am.quz  fit  per  caufas  a priori;Ac  uon 
per  eflfc&us  a polleitori. 

Secundo  feiendum, quod  per  principia, caufas, 


fnnripium. 


/eruat. 


& elementa  inrclli^it  diuerfa:  nam  per  principia 
* intclligic  caufas  efficiet  es  & mouetes,  per  caufas 
intclligic  caufas  finales, per  elementa  au  te  iutclli- 
git  caufas  intrinfecas.fcilicct  maceriam, Ac  forma. 

Tertii  feiendum  , quod  quando  loquitur  de 
caufis  primis , & prine. piis  primis  , intclligic  per 
caufas  primas  caufas  priores  , fiue  remotiores.  Se  . 
per  principia  prima  caufas  propinquiores.  Vnde 
dicit  Coinmentator.quod  autcnmqne  funt  inter  ma- 
teriam prinum  t/USmnm  fornum  funt  materiatam- 
f*fiu%& fermtcmpvfiu  \ Se  imelligit  per  vltimam 


formam  , formam  completam  , cuiufmodi  efiet 
forma  fubllanrialis  hominis, aut  annnalis.Er  non 
dcbccintelligi  forma  compolita  ex  diuerfis  for- 
mis fubftantialibus;  fcd  per  coropofitioncmex 
difpofitionibus  qualitatis  , quarum  vna  nata  eft 
rchfterc  inclmationialtcrius,  vcibi  gratia,  incli- 
nationi animi, qua  per  difpofitiones  libi  coiiue  - 
niences  inclinatur  ad  mouendura  progrefliue,  re- 
lillit  inclinatio  grauis  naturalis, qui  inclinat  cor- 
pus admotura  deorfum. 

Quarti  feiendum  , quid  Arilloreles  norancer  7. 
dixit, vfiftu  «sdWrmrwM.Nam  debitus  ordo  do&ri-  OrAt  Jaltri- 
ir-  ni  ell.vr  fiat  proccfTus  i principiis  maxime  gene-  "*  fnetfi 
n-  • talibus . tradendo  cognitionem  eorum  ad  caulas 
propinquiores  , & tandem  ad  propinquiffiinas; 
verbi  gratia,  in  feientia  naturali  ptimi  habemus 
cognitionem  de  materia, & forma»qu.T  funt  prin- 
cipia generalia  rerum  naturalium  ; deinde  habe- 
mus notitiam  elementorum  , quz  fune  principia 
magis  propinquajic  terrii  habemus  cognitionem 
carnis, Ac  olfis,  Se  hutufmodi ; quz  fune  pattes>& 
principia  immediata  ammalis,&  hxc  ponitur  fe- 
cunda conclufio  de  or dine  procedendi. 

Q_v  astio  II. 

Vtrum  cognitio  rniuA  rei  dependeat  ex 
cognitione  alterius  ? 

Ati&.l.fbjf ttxt.  i.Thcmirt  Simplir.Auerr  iM.  D.Tbom. 

U3.i.& i.detMifii  r.\  Mayron.f.  1.  Iaodun.  f.j.Duracd. 
im  I V>/f,  j j.f  i.Aluccn.iM  j. j.  4 n.  1 . Ocium •»  4 .Aift. 

1).  Oaprcolus/*  trelt-X.  Coninib.  /»*.t.f.i, 

Kuumsi&rV.Fabcf  tin  ,tm  il.Anton.Rocc.l.f*r/!f . I. 

i Revu  vii  quod  non.primi, quia  om-  f» 

nis  cognitio  dependet  a luo  obic&o.igi- 

£ tur  vna  non  dependet  ab  alia.  Tenet 

conlcqucntia.quia  in  amnibus  videtur,  quatenus 
vna  cognitiocognofcitur,refiedi  per  aliam.  An- 
tecedens paret , quia  ab  obicclo  eft  caufata  no  ti- 
tia,Ac  per  confcqucns  ab  eo  dependet. 

Sectind6,fi  vna  res  eflet  notitia  alterius, vel  hoc 
efl  per  fpccicm  propriam  , vel  par  fpccicm  alie- 
nam. Non  per  propriam, quia  propria  fpccics  ali- 
cuius rei  efb  adeo  determinata  (imilitudo  cius 
rei.vt  non  alcerius.Non  per  alienam, quia  vna  res 
non  caufat  alterius  fpcciem  , fcd  tantummodd 
fuam  propriam  fimihtudinem. 

Tcrtii.fi  cognitio  vnius  rei  dependear  ab  alia, 
qurto  in  quo  genere  caufz.  Non  in  genere  caufz 
efficietis, quia  intcllc&us  efficit  cognitiones  om- 
nes. Non  materialis, quia  vna  cognitio  n6  recipit 
aliam, cum  a&ui  repugnet  recipere,  vt  pater  j.de 
Anima,  tcxt.cornm.iy.ridc  Comm. ibidem.  Non 
formalis.quianonhabctcaufam  formalem.  Nec 
finalis, quia  conlcquitur  clfc  rei. 

Quattd  , quia  clfc  vnius  rei  non  confequitur 
efic  alterius,  igitur  nec  cognitio  vnius  rei  cogni- 
tionem altctius.Tenctconfcquentis,quiarcscau- 
faefuas  notitias, <5c  fecundo  Mecaphyfir^  dicitur, 
quod  fient  fi  hnbtt  rej  ejfitUnn4regntfii. 

Oppofitum  arguitur  per  Aiiftotclcm  in  illopri- 
mo.vbi  dicit,  qtibd  cognitio  efTcdumn  dcpcndcc 
ex  cognitione  caularum,  ficut  cognitio  tnatcriz 
primi  dependet  excognirione  formz  , eo  quid 
cognolcicur  fecundum  analogiam  ad  formam, 
ficur  cognitio  primi  motoris  dependet  ex  cogni- 
tione morus.  Se  pcrconfcquens  ex  veritate  vnius 
rei  dependet  veritas  alterius. 

In  quxflione  primi  videbitur  qualiter  ad  efie  1 . 
vnius  rei, fequitur  clfc  alienus,  quod  tangit  viti-  D*‘>fi«  ?**• 
muro  argumentum  : fecundi  videbitur , qualiter 
cognitio 


Quajftio  II. 


cognitio  vnius  rei  fequitur.  vcldcpcnder  cx  co- 
gnitione alterius. Quantum  ad  primtim.qiiiailla- 
- tioefie  vnius  rci.cx  efie  alterius  per  modum  con- 
fcquenrirhr.  fdeo  3 feiendum  quod  quadiuplcx 
^rntUx?**  COnfequemia.quxdam  formali»,  qux  tenet  in 
omnibus  terminis, rtanreconfimili  forma  propo- 
fitionisA  terminorum, ita  vt  quxlibet  propofnio 
mancae  talis A tanta  cum  eofiraili  ordine  termi- 
norum, &:  confimilibus  ly  ncatcgorctnatibus.  Se- 
cunda cftconfequentia  limplex,qo?  tenet  virtute 
tnclufioms  terminorum  in  fignific^ndo  , A ideo 
ad  hocqndd  fit  euidem,  luflictt  declarate  (igni fi- 
cata rerminot  um,vt  homo  cft.crgo  animal  cft,  Se 
itade  confimiiibus.  Tertia confcqucntia  vocatur  - 
• materialis, qux  non  tenet  formalitcr , nec  virtute 

. * • indufionis  terminorum  in  figiuficarido , fcd  vir- 

tute alicuius  proportionis  recedat  io  intelle&x, 
/icut  fcquicur,£fuj«  tfl,rrf  o homo  efl , & tenet  vir- 
tute iftiuj  tmellcdx,  quod  fluitet  funt  nema,  fimi- 
liter illa  CQnfcqocntia  cft  bona : Impe/fdilt  efl  ele- 
menta ex  itniietm  generari ; igitur  irnptjfdile  efl  ipfa 
a!terori,S<  tenet  viitutc  iftms;5i 'finu  in  naturali  tm 
efl  impo/fdilu  , ordinata  in  finem  funt  impcffdilia. 
Quarta  efl  confcqucntia,vr  nunc,qux  unet  vir- 
tute medij  contingentis, verbi  gratia,  /«annet /iri- 
fat,  igitur  Fratttifim  firiiit : Se  tenet  virturc  illius 
medij^iaMn  efl  /•' rami fate, 

J*  Secundi  efl  feiendum  , qudd  c(Te  quandoque 

E/fc  tfl  dt i-  dicitur  de  efl  fecundo  adiaccnte  A hoc  vcltcfpc- 
da*frtertb  ^uilcrm*n> abfoluti.vcl  rcfpc&u  termini  corrcla- 
ndiaiente.  l’u'  »&  quandoque  Ac  eft  tertio  adiaccnte. 

Wis  fuppolitit  fit  prima condufio  illa, quod  ad 
elfc  vnius  rei  de  verbo  efl  fecundo  adiccente , re- 
fpcdu  termini  abfoltui.non  (equitur  efie  alterius. 
Verbi  gratia, non  (equitur  efl, ergi  B efl.  Proba- 

tut , quia  femper  oppofiturn  conlcquentis  talis 
confcquentix  potcll  flate  cum  antecedente. 

Sed  contriprim&.quia  fequitur  ,/gnu  tittergo 
? "Kdiui  efl, Se  I equitur  etiam,  Hamo  efl, igitur  ee^um 
eftquia  fpccicsfunt  xrcrnx.Tcrtii.quia  illa,Detu 
eflicfr  dcmonftrara  S.huiusA  u.Mctaph.  vel  igi- 
tur cft  dcmonftrata  ex  cfle  fui  iplius  t & hoc  non, 
quia  e fiet  petitio  principi  vel  ex  cireaherius.vcl 
aliorum, & habetur  intentum.  Quarti, quii fc- 
quitur,//«XM  efl, igitur  capta  efl. 

^ Ad  primum  Tcfpoodetut , quod  confcquentta 

illa  non  cft  fotmaiis.necctiam  fimplex.ncc  etiam 
tenet  virtute  inclufionis  terminorum  in  figuifi- 
cando  , fcd  tenet  virtute  ptopofi donis necefiarix 
cointcllcclx  ,&  condufio  imelligitur  de  duobus 
primis  modis  confcqueqdx.  Ad  fecundum  fimi- 
lircr.Ad  tertium  ncgatur.quod  illa  fit  dcmonftra- 
ta infra  iti  S.  Phylleorum.  Nam  ibi  probatur  fo- 
lum quod  Deus  efl  motor  immobilis,  & in  i x. 
Metaph.  probatur  ifta,  quod  aliqua  cft  caufa  pti- 
nu  ,vclconleruan$  ptimum.  Ad  quattum  conce- 
ditur, quid  illa  conlcqucntia  cft  bona  in  tertio 
modqconfeqnemi.c.Sccunda  condufio  eft.quid 
abdic  vnius  tci  ic  cft  fecundo  adiaccnte  refpc^u 

termini  corrdaiiui  ad  efie  ahetius  cft  bona  co.nfc- 

quentu.  Probatur  .qui  a (cqu\tut,pdier  efl. igitur  fi- 
lius efl, fe  cft  bonacoufLqucmia  fimplcx.cequc  te- 
net vmtiteindufionisteiminotumfittnificando. 

Tertia  condufio  cft,  quod  ab  efie  vnius  tci  de 
vetbo  efl , de  tertio  adiaccnte  ad  clfc  alterius,  eft 
bonaconfequentia.  Probatur.quia  ab  efie  piincl- 
piorum, caubruroA  elementorum , (equitur  efie 
N tiiu  ,,i  5°tum  cfieftwom,  (imiliicr  cx  efie  morus,  fcqui- 
infltt,  fnj$.  W*  efie  Motoris, & ita  de  aliisA  hoc  de  primo. 
tiue.fr  h.  Quantum  ad  fecundum  , notanduui  cft  quod 
S^eti  «fcr.Tem.il. 


tticfUka. 


quxdnm  ell  noritia  fcnfitiua,  quxdam  inrellefli- 
u»  A differunt : quia  notitia  fcnfitiua  cft  cxtenfa 
ad  extentionem  organi  fcn/ltitti , ita  vt  determi- 
narx  parti  organi  fenfitini  corrcfppudeat  dercr- 
mmara  pars  cognitionis  j fimilircr  queroWmodu 
toracognirio  fcnfitiua  rcprxfcnrat  totum  obie- 
dlum.tta  pars  cognitionis  rcpr^lcntar  partem  ob- 
ituri. Sed  notitia  intcllccliua  efl  indiuiflbilis , Se 
tncxtenfa;conueniunt  tamen  iftx  notitix  in  hoc, 
qubd  vrraque  habet  gradus  cognitionis  intenfi- 
ue.Sfcund6comicniunt,quiarani  fcnfniua.quam  ■. 

intcllcdiua  poliunt  efie  complexa,  vel  incomplc- 
xarnamex  multis  operibus  brutorum  appafef,® 

Squ4d  aliquando  coniponumA  diuidunt. 

SecunJo  feiendum, qubd  du.r  notirix, vel  pltt- 
res.quarum  vtraquecll  fcnfitiua , vel  vtraque  in- 
rrllctltua.dicuntut  notitix  ciufdcm  ordinis ; fcd 
dux  no  Ut  i*  , quarum  vna  cft  fcnfitiua , & altera 
imclletftiua.dicuntot  notitixalreriusordinis. 

Tertid  feiendum  cft,  quid  quxJameft  notitia  Nr,,,,f.r^ 
incomplcxa  primaria, verbi  gratia, vt  fimplex  ap-  ,*'**£, [fl 
pchenfio  albedtnisin  vifu,  vel  in  mtcllcfhi  itftu  xm  t ^ (em. 
inoucmis, quxdam  eft  noritia  incomplcxa  fccnn-  flex*. 
dariajvt  fi  aliis  cognoui  Socratem,  Se  intcrucniac 
habitus, tunc  per  plurct  difeurfus,  &:  cognitiones 
multorum  occurrit  mihi  tandem  notitia  incom- 
plcxa Socrarn.quam  alias  habui, vt  patet  in  libro 
de  Memoria  A'  tcminifccntia. 

Ex  his  ponuntur  concluflones.Prfma  cft, qu^d  7* 

notitia  incomplcxa  vnius  ordinis  caufatllot  it  ianv  Xeutiav- 
incomplexam  alterius.  Probatur.quia  de  alMrdi-* 
ncaflualitermoucmc  vifum  lubro  intellectio-  titis  olttriu* 
nem  fimpficem,&  incomplexam,  Se  hoc  non  nifi  ni  JeliJttt. 
per  vifiouem  eiufdcm  albedmis  .igitur  vifio  illa 
cft  caufa  illius  intellectioni vnodb  vifio, &:  intcl- 
leftio  funt  notitix  alterius  ordinis. 

Secunda  condufio  eft, qubd  notitia  incomple- 
xa  vnius  rei  non  dependet  cx  notitiis  incompie- 
xis  alterius, loquendo  de  notii  iisciufdcm  ordinis. 

Probat ur,quia  notitia  incomplcxa  vnius  rei  cft  fi- 
nulitudo  determinata  illius  ici,  ira  vt  116  alterius, 
faltem  difiimilis , igitur  illa  non  caufat  notitiam 
alicuius  alterius,nec  dependet  ab  aliqua  alia. 

Er  dixi  noramer  alieuim  di ff i mi! fi  , qui»  flinili- 
tudo  vnius  rei  bene  cft  rcpixfcuratiua  rei  fibi  fi- 
milis,quod  patet  per  quandam  experientiam; 
quia  fi  ponatur  vnum  ouurn  in  aliquo  foramine, 
quod  agat  fimilitudinc  fui  in  fcnfnm  , & tunc  ho- 
mo diucrtat  fc.itavt  ipfoignoraiire ponatur  aliud 
ouum  confimile,  licur  cft  pclhbilc,  tunc  ita  beni 
(imilitudo  prima  caufata  xque  rcprxf|prabil 
illud  ouum  (ccundum,&  primum  a quo  canfaba- 
tur.Secund&  patet  cone Uiiio.quia  noritia  comple- 
xa rei  fc  haber  fient  imago  caufata  in  fpectnb  ab 
ipfoobicdo.fed  illa  imago  non  cepr^ lentat  aliam 
rem, quam  proprium  obiedlum  a quo  caufabatur, 
igitur  nec  notitia  incomplcxa. 

Tertio  , quia  illatio  cognitionis  vnius  rei  ex 
cognitione  alterius  fit  pci  modum  conkquenriij: 
modo  fupcrincomplcxum  non  pOttll  heri  cunfcr%i 
quentiaA  lic  patet,  quAd  ex  vna  notitia  incSpl^ 
xa  per  fe  accepta,  non  Icqnirtit  cognitio  alterius. 

Sed obiicicur, qmacognitio  miniis  vuiucifalis 
dependet  cx  cognitione  vniucrUlioris, igitur  illa 
notitia  incomplcxa  dependet  ex  alia.  St  eundo 
notitia  incomplcxa  fecundatu  dependet  rx  plu- 
ribus aliis  cognitionibus,  igitur  depeudet  cx  vna 
alia  cognitione. 

Ad  primum  rcfpondctur,qu6d  vnam  cognitio- 
nem  cftc  causa  alterius  potcll  inteliigi  dupliciter,  infrum 
A 3 vno 


8. 


IO. 

fe- 


i 


Lib.  I.  Phyficorum 


Vno  modo  principaliter.ita  vt  fit  principale  effe- 
<Uiuum  alterius  Alio  modo  inftrnmentaJitcr.ficuc 
snrcllelhis  informatus  tali  cognitione  poteft  eli- 
cere aliam  cognitionem  mediante  tali  cognitio* 
nc.ranquam  i nfh umento; fictu  dicitur, quod  cali- 
diras  cft  inftrumentum  producendi  formam  fub- 
flamialcro.Secund6  fcicndum.quid  vna  cognitio 
poteft  dependere  ab  alia  duplicitcr,vnorood©>via 
ordinis,  Bc  alio  modo  via  caufalitatis  :tunc  dico, 
quod  cognitio  incoinplexa  miniis  vniuerfalis, 
prxfupponic  cognitionem  vniuerfaliotis  via  or- 
dmts.fcd  non  dependet  ab  ea  via  caufalitatis. 

Ad  fecundum  concediturc)  de  notitia  fecun- 
dari a illo  modo.quod  ad  hoc.quod  memoria  re- 
ducatur,prxfupponit  alias  cognitiones,  attamen 
prxctse  dependebat  a fuo  obic  Ao  in  fua  primaria 
cognitione. 

Contra.fi  fit  aliquid  album  , quod  propter  fui 
paruiratem  fit  inuifibile,  tunc  addatur  ei  vnura 
aliud  tam*  quantitatis,  ita  vt  totum  fiat  fenfibi- 
lejrunc  notitia  incomplcxa  vnius  partis  dependet 
ex  incomplcxa  alterius, quia  fine  ipfa  non  fuiflet. 
Ad  hoc  dico.quod  illa  duo  quorum  quodlibet  cft 
indiuifibiie , faciunt  ruam  cognitionem  totalem 
incomplexam,  nec  numerantur  cognitiones  di- 
(lindx. 

Tertia  Conclufio.  Ex  notitia  complexa  vnius 
rei  bene  fcquitur  notiria  complexa  alia  eiufdem 
rei  formalircr , Bc  cognitio  alterius  rei  aliis  qui- 
bufdam  modis.  Prima  pars  probatur , quia  ad  co- 
pulaciuam  fcquitur  fua  pars  formaliter : fimiliter 
ex  difiunAiua  cum  oppofito  vnius  panis  fequi- 
turalcera  pars,  pater  etiainde  conuerfionc,  de 
xquipollentia.Secunda  pars  probatur, quia  inteU 
ledus  cum  multa  intellexit,  poteft  facilius  intcl- 
ligere  vnum,igimrex  cognitione  complexa  vnius 
poteft  facilius  inferri  cognitio  complexa  alte- 
rius, &hoc  per  iftum  modum,  quia  cum  intellc- 
Aus  habuerit  in  fe  intclIcAioncs  fimplices  plu- 
rium rerum,  poteft  illas  ad  inuicem  diucrhmodc 
componere,&  ita  diuerfas  cognitiones addifeere, 

Bc  patet  in  exemplo : nam  habens  aliquas  co- 
gnitiones de  triangulo  , poteft  ex  illis  alias  co- 
gnitiones inferre  de  triangulo  , vt  patet  in  Geo- 
metria , Bc  illam  conctufionem  probant  rationes 
in  oppolitum. 

Quarta  Conclufio.  Omnis  cognitio  ,quz  fe- 
quitur  cx  alia  cognitione  alterius  t di  eiufdem  or- 
diniSfCll  complexa. Probatur, quia  vel  fcquitur  ex 
notitia  iucomplexa»vcl  complexa, non  cx  incom- 
plcxa.pcr  conclufionem  prxcedentem , igitur  ex 
complexa:  modd  fi  antecedens  cft  complexum, 
confequens  cft  etiam  complexum. 

Sed  obiicitor : quia  ex  notitia  incomplcxa  ac- 
cidentis deuenirur  in  notitiam  fubftanrix  cam 
complexam,  quim  incomplcxam;igitur  cx  incom- 
plexa  poteft  fequi  complexa. Antecedens  apparet, 
quia  cognitio  fubftanrix  omnino  dependet  cx 
cognitione  accidentis.  Refpondctur , quod  fub- 
ftuncia  xqtic  inOOmpIcxc  cognofeitur  i fcnfu.vel 
«b  JiitcllcAu.ficuc  accidens.  Vndequando  video 
albedinem,  non  foluin mouec  me  albedo  illa , fed 
paries, & corpus  mouet  fenfum  mediante  albedi- 
ne,4e  fic  fubftantia  primo  concipitur  i fenfu  con- 
ceptu tamen  accidcntali.vcrum  cft  tamen  , quod 
non  poteft  percipi  conceptu  quiditatiuo.nifipcr 
difcurfmn.Sc  habitis  pluribus  cognitionibus. 

Ad  rationes.  Ad primam.omnis cognitio, Bcc. 
Refpondetur:  illa  cognitio  infcnlibilium  nullo 
modo  dependet  ab  obicAo,  fed  a rebus  iliis  , per 


quarum  cognirionem  deuenimus  in  notitiam 
buiufmodi  infcnlibilium.  Sed  contra, quia  cogni- 
tio ipfius  Dei  dependet  ab  ipfo  Deo ; «gitur  cog- 
nitio alicuius  infenfibilis  dependet  a fuo  obiero. 
Antecedens  patet,  quia  omnia  a Deo  dependent. 
Refpondctur,  quod  cognitio , quam  habeo  de 
Deo,  non  dependet  ab  ipfo  per  modum  obicAi 
moucntis , licet  dependeat  influentia  caufx  vni- 
ucr  falis. 

Ad  fecunJam  dico  , quod  Sc  per  fpcciem  pro- 
priam mediant  ibus  aliis  cognofcibiiibus,&  etiam 
per  fpcciem  alienam  fecundim  condufioncs  po- 
fitas. 

Ad  tertiam  dico, quod  in  genere  caufx  efficien- 
tis inftrumentalis.vt  pacer  in  notabili. 

Ad  quartam. Ad  efle  vnius, &c.ncgatur  antece- 
dens , quia  vifum  eft  qualiter  ab  ellc  de  verbo  eft 
fecundo  adiaccnte , rcfpcAu  icimini  correlatiui 
fcquitur  elfe  alterius, Bc  ad  clfc  dc  verbo  r/? tertio 
adiacente  fimiliter,  licet  ad  efft  fecundo  adjacen- 
te rcfpe  Au  termini  abfoluti  non  fcquaiur  cflc  ali- 
cuius alterius. 

AN  NOTATIONES. 

a Q Citndmm  eft , quo/i  qundrupUx  eft  conftqutntln, 
OScc.  Nota, quod  communiter  diuiJiiut  con- 
fcqucntia  iu  formalem, & materialem. Materialis 
illa  eft. in  qua  confequens  cx  antecedente  colligi 
tur  propter  folani  ncccllariam  connexionem  ter- 
minorum. Termini  autem  illi  dicuntur  habere 
eandem  connexionem,  qui  ita  fc  lubcnr,  vt  Ifcilij 
fuerint genus.&lpecies,]') etiam  finrgenus.A:  fpc- 
cics.&  h ali)  fuerint  definitum , & definitio , fpc- 
cies.&r  indiuiduum, proprium  denique , Bc  fubic- 
Aum;i]  fimili  modo  fc  habeant,  verbi  gratia, 
E.jmm  tft  Mnim.il , ergo  rijHui  eft /nefanti* , irta  eft 
confcquentiamatciialis  , quia  confequens  infer- 
tur cx  antecedenti  propter  fokm  connexionem, 
qtix  cft  inter  prxdicatura  antecedentis,#  prxdi- 
catuni  confequentis.fcilicet  animal, & fubftantia. 
Quod  autem  illud  confequens  fcquatur  propter 
folam  connexionem  nccelfariam  terminorum  pa- 
ter ; quia  in  ea  difpofitionc  , & modo  colligendi 
dabitur  confcquenria  vitiofa , fi  nempe  potiamus 
terminos  non  habentes  huiuftnodi  conexionem, 
vt  ll  dicas, Homo  cft  animal,  ergo  homo  currit. 

Confcquentia  veri  formalis  cft  illa , in  qua 
confequens  colligitur  ex  antecedenti  propter  or- 
dinem , Bc  difpolitionem  terminorum,  fiue  tales 
termini  habeant  conncxioncm.liuc  non.  Vt  fi  di- 
cas, Omnis  homo  cft  fubftantia ; omne  rationale 
eft  homo.ergo  oinnc  rationale  cft  fubftat  ia.  Item, 
Omne  lignum  cft  homo,  omnis  lapis  eft  lignum, 
ergo  omnis  Iapis  cft  homo ; dicitur  confcquentia 
formalis.quiain  omni  materia  piopofiriouum.fi- 
ue  ncccflaria , liuc  pudibili , vel  contingcnti,fiuc 
impoffibili , Sc  remota  ; futuptis  quibufeumque 
terminis  nequaquam  dabiiui  antecedens  verum, 

Bc  confequens  falfum. 

Ex  hoc  fequitur.quAd  omnis, & folns  fyllogif- 
mus  eft  confcquentia  formalis,  modo  fyllogilmi 
nomen  tam  late  accipiatur.vt  fingulares  , Bc  hy- 
potheticos,# qui  ad  hos  rcuocanioc  comprehen- 
dat, vt  patet  cx  Ariftorclc  i . Priorum  , vbi  definit 
fyllogifroum  in  hunc  modum : SjSegtfmm  rji  ora- 
tio in  qnn  qaibuQjrn  pojttit  , eUitU  quippini*  nb 
bie  , qnn  pefua  fur.t  , iism  lex  ipf»  fint , ne  e eft 
/Urio  ekenit.  Quali  dicat . quod  conclufio  ex  prx- 
miflis  propici  formam,  modumque  colligendi 
%i>  inferatur. 


Ce*fe‘vmti 4 
rl*plea,m*te- 
ftr- 


19. 


'7- 


— - — — _ 


Quseftio  II. 


inferatur.  Qubd  autem  folus  fyllogifmus  fit  con- 
fcqucmia  fufmalis,cx  co  patet:  quia  nulla‘alia 
confequcntla , qux  non  habet  formam  fyllogi- 
Arcam , modum  fciltcet , Se  figuram , nccdTario 
infert  eonfequens  cx  antecedenti , co  quod  fer- 
uata  uti  forma  dabuur  antecedens  veram , Se 
eonfequens  fallum,  fi  loco  illius  termini , qui 
• in  antecedenti  ponitur , ponatur  alius , quod  in 
fyllogifmo  haud  contingit.  Nam  quibufeumque 
terminis  fumptis  , dutnmodd  eadem  feruetur 
fornu,  qux  in  fyllogifmo  feruari  folct, nunquam 
poteft  dari  antecedens  verum,  & eonfequens 
faifum. 

• 1 8.  Sequitur  fccumlA,  quod  conuerfio  propofitio- 
Cmurrfif.fr  niun , Se  locus  dialcllicas  non  fune  confequen- 
iim  duU-  ei*  formales  , nili  lati  accipiendo  confequen- 
Bum  mn  uain  formaJcm ; funt  cnjm  illationes , qux  ttifc- 
runt  fuum  eonfequens  ex  fola  difpolitionc  ter- 
finuUi.  minorum : vt  Ariftoteles  docet  i . Priorum  , cap. 

a.  Se  J.  exterum  non  funt .proprie  confcqucntix 
formales , cuiulmodt  eft  fyllogifmus , qui  conti- 
net  medium , quod  collocatur  in  antecedenti.  Se 
non  in  confcqucnti ; conuerfio  autem  nullum 
medium  habet;  loci  autem  DialclMci  poliunt 
dtcicoufequcmix  formales  Virtual  iter , hoc  e A, 
virtute  fyllogiftica  : femper  enim  habent  ali- 
quam tacitam  prxmilTam  , qua  adiunlla  hunc 
fyllogifmi , vt  fi  dicas : Socrates  e(l  homo  , ergo 
eft  animal  rationale  , tacite  intclligitur  maior, 
fcilicer,  Omnis  homo  eft  animal  rationale, 
j 9 . b Notitia  in  complexu  rei  fi  bubtt  fient  irnugo  , Se  e. 
Tutm  Nota  quod  hxc  tria  fient  ieinsp.tr e , rtpru- 
tatfitn, »*-  ftntutt  , Si  fignificare , fc  habent  ficut  infciius, 
ftufmur*.  & fupecius  , nimirum  velat  corpus , animal , & 
homo.  Nam  ficut  corpus  eA  fu  peri  as  ad  ani- 
mal, & animal  ad  hominem,  fi  e etiam  facere 
cognofccre  eft  fuperius  ad  icprxfcntarc  , Ce 
rcprxfcntare  ad  fignificare.  Vnde  ficut  non  va- 
let conrcqucmia  ab  amplo  ad  non  amplum  affit- 
mariue,  bcnctaincne  conuerfo,  fic  non  valet 
quicquid  facit  cognofccre  rcprxfcutat.quicquid 
rcprxfcntat  fignificat , bene  tatnen  valet  e con- 
ueifo:  fignificat, ergo  rcprxfentar : reptxfentat, 
ergo  facit  cognofccre. 

Vnde  obfetuandum  eft, quod  facere  cognofce- 
re  quadrupliciter  contingere  pote  A , fcilicet  ob- 
ic£liue,cffcckiuc,formamer , Se  inftrumcntali- 
tec,  qux  omnia  manifeftiffimo  exemplo  pate- 
fiunt. Visa  enini  a me  imagine  Saluatorisnofiri: 
ea  imago  eA  obicllum  oblatum  mex  potentix 
coguitiux,  qnx  imago  facit  me  venire  in  cogni- 
tionem ipfiufmcr  imaginis.  Potentia  vero  mea 
cogniciua , a qua  procedit  noritia,  facit  me  eo- 
gnofeere  cffedfiue,  liue  imaginem, flue  rem  ima- 
ginatam. illaraet  notitia  a potentia  produlla  for- 
maliter  facit  me  cognofccre,  co  quod  eft  forma- 
lis ratio  cognfoceftdi  id,  quod  cognofcitur.  llla- 
P inct  autem  imago , quia  eA inAiumcntum , quo 

mcdiaucc  recordor  ChriAi  Domini , cuius  eA 
Imago  , facit  in Aru menuli t«  me  cognofccre 
ChriAum , Saluatorem  noftrum. 

Rcprxfcnrarc  vcr&  tripliciter  contingere  po- 
» XtfuftHun  teli  .obicdUuc , formalitcr , &:  iuArumentaliter. 

Id  auteru  quod  facit  cognofccie  obie&iue,  rc- 
tUtiitr.  prxfcntac  etiam  obiedliuc,  fcilicet  imago  a me 
vifa  , Se  quicquid  facit  cognofccre  formalitcr, 
f reprxfcmat  formaliier,  fcilicet  notitia  illa,  qua 

tetn  cognofco  , & illud  quod  farit  cognofccre 
£ cffcHiue , non  reptxfentat  effeftiuc , quia  de  ra- 

f tionc  trprxfcmandi  eA  non  facete  cognofccre 


11. 

hrmfitrrt 

bifarium  <»• 
twxit. 


M* 

Sifitijuan 


frfgmftme 
frhubftfuut 
infrrim , fr 
fufrtiui. 


10. 

Tauu  et- 
jntftm 
furirupliti- 
tir  cHUin- 

tH. 


per  modum  efficientis  , fed  tantum  vel  obicHi- 
uc  , vel  formaliier  , vel  inArumcmalitcr.  Vnde 
imcllcllus  meus,  qui  cfFcHiuc  fecit  me  cogno- 
fccrc  rem  , non  mihi  illam  cfic&iuc  reprxfcmat. 

Significare  demum  dupliciter  contingit, nem- 
pe formalitcr  , & infirumcnuliter : quo  pallo 
notitia  formalitcr  fignificat  , Se  imago  fignifi- 
cac  inArumcmalitcr  rem  , cuius  eft  imago,  effis* 

Hiuc  autem  nihil  fignificat,  neque  obicllineipo- 
tcnriacnint  mea  cognrtiuafacit  me  cognofccre 
rem  cffclliuc , non  umen  illam  rcprxfcntat,  ne- 
que fignificat  ciftHiue  , Se  obicllum  facie  me 
cognofccre  fcipfum  obieUiuc , & fcipfum  rc- 
prxfentat  obicHmc , non  tamen  fignificat  (e  ob- 
ielltuc  , fequercrnr  enim  quod  quxlibet  res  fi- 
gnificarct  fe  , quia  quxlibet  res  rcprxfcntat  fe, 
quod  eft  contra  rationem  figni  traditam  a D. 

Auguft.  lib.de  DoHrinaChtiftianacap.t. dicen- 
te : Signum tft,  quod pruter  fpeiitm,  quum  ingerit  fen- 
filrm  , aliquid  aliud  facit  in  cognitionem  venire.  Ex 
qua  definitione  plane  conftar  lignum  alterius 
rei , non  fui  iplius  debere  clfc  lignum.  Vnde 

Jiuando  res , vel  vox  pro  fe  accipitur , improprie 
e fignificat, & dicitur  fc  lignare  naturaliter  com- 
muniter. 

Obfcruandttm  eft  tamen,  quod  fignificare  in- 
ftrutnentalitec  dupliciter  contingit  «naturaliter, 
vel  ad  placitum  : inArumcmalitcr  naturaliter  **frumrmt+- 
fignificat  res,  qua  natura  vtitur  tanquam  inftru-  ntUeir" 
mento  ad  aliquid  aliud  fignificandum , ficut  fu*  r,r> 
ntus  fignificat  ignem  naturaliter  inftrumeniali-' 
ter.  luftrumetuaWter  ad  placitum  , ficut  homo 
fignificat  hominem.  Significare  formalitcr  con- 
tingit vno modo,  fcilicet  naturaliter, ficut  no- 
titia, quam  habeo  de  homine  naturaliter  forma- 
litcr mihi  fignificat  hominem. 

e sldfi.undnm  conceditur  de  noiitid  fecundari*  tSec.  24. 

Nota  quod  quatuor  funt  qux  fc  tenent  cx  parte  guAturr  >St 
alius  recordandi.  Primum  eft  quid  alius  rccor-  ?**!  f>  un(t 
dandi  eft  femper  poli  tempus,  id  eft,  alius  rccor-  *" 

dandi  eft  per  aliquod  tempus,  poftquam  alius  de  * £ 

quo  recordamur  fuit ; eft  enim  alius  recordan- 
di de  prxtctito  allu , fallo  ab  illo , qui  recorda- 
tur , cx  qno  fcquitur  quod  non  recordamur  de 
pcx(cntibus  , vel  futuris.  Secundum,  qu&d  ille, 
qui  recordatur  percipiat,  vel  in  particulari , vel 
in  vniuetfali  tempus,  quod  fluxit  imer  alium 
prx(critutn,&  alkitm  rccordandi.Tertinm.quod 
aclus  de  quo  recotdamur  non  fir  quando  recor* 
damur, quia  tunc  non  clTct  recordatio  eius  de 
prxterito.  Quartum  quod  licet  alius  ille  non  fit 
in  fc  prxlcns  , fic  tamen  pexfens  in  fpecic  intcl- 
ligibili , id  eA,  quod  habemus  fpeciem  intclltgi- 
btlein  ,dc  illo  allu,  quo  recordamur. 

Ex  his  fcquitui,qubd  ad  hoc,  quod  habeamus 
alium  memorandi , qui  eft  complexus,  requi- 
runtur multx  notitix  fimpliccs.  Pruno  requiri- 
tur notitia  fimplex  alius  de  quo  recordamur. 

Sccundb  obicHum  fuper  quod  cadit  ille  alius, 
deinde  requiritur  notitia  , vctbi  gratia,  loannis, 

& temporis  prxtcdti , & mediantibus  illis  noti- 
tiis habemus  apprekenfiuam , qua  apprehendi- 
mus totam  illud  obicHum  : notitix  omnium  re- 
rum funt  complexx , & abftraHiux , Se  illis  me- 
diantibus habemus  recordationem. 

Et  fi  quxras  , cum  notitix  abftraHiux  non 
habeamur  , nili  mediantibus  fpeciebus  ; fpecies 
iftx  quomodo caufatunr?  Dico  quod  cantantur 
a rebus  intuitiuc  vifts , vctbi  gratia , video  Pe- 
ttuut , hoc  videre  eft  prxfcns.  Sed  quomodo 
A 4 polium 


16. 


Lib.  I.  Phyficorum 


&9r- 


m. 


8 

poffiim  ipfiuc  videre  recordari  i Dico  quod  po- 
tentia. »i  illius  recordetur,  ©portet  qubd  habear 
notitiam  fnruitiuam  illius.  Vndc  nota  quid  du- 
% plex  cft  obicclum  memurix  , fciiicct  propin- 
quum, & rcjnotum : obiedum  propinquum > cfl 
adus  humanus  ; obiedum  remoium  cfl  rorum  il- 
etoatm  lud.fupcr  quodtranfit  adus  humanus.  Vt  rccor- 
*"* u,u  *fl  dor  me  vidifTe  Pontificem  factis  Pontificalibus 
dafka.  indutum  vcllibus.  Primum  obiedum,  cft  hoc  to- 
tum , recordor  me  vidi jfe , fecundum  Ce  remotum 
cft , Pontifex  in  hMtn  Pontificali. 

Et  nota  quod  primum  obiedum  cfl  femper 
prxtctici , vt  prxicriti , fecundum  veto  non.  Vt 
poffum  recordari  me  vidifTe  Ioannem.  Primum 
obiedum , fciiicct  ntc  vidifTe  , cfl  femper  prxrc- 
riri.  loannes  vero  potefl  efle  prxfen»,  Ce  adhuc 
viuere.  Qubd  inrclligas  de  memoria  imcllcdi- 
4 ua  , de  qua  loquitur  Dodor  in  hac  quxflionc. 

Quia  de  memoria  fcnfitiua  cfl  fccus,  tpfacnim, 
vt  docet  Ariiloteles  lib.  dc  Memoria  , Ce  remin. 
u , | cfl  prxteriri  , vt  prxtcritum  cfl , & quo  3d  pri - 

marium  ,&  quo  ad  fccundarium  obfedum.Cuius 
ratio  clfc  potefl , quia  fenfus  non  cognofcit  ob- 
* jcdum  , nili  fecundum  aliquam  difpofitionctn, 
quam  habet, quando  prxeise  fent/tur,arquc  adei 
* 1 pofl  adum  iam  difpofitio  illa  periit , ergo  fi  de- 

beat recordari,  opoitct  quod  recordetur  de  adu, 
vt  prxreritus  cft,&  dc  illa  difpofitione,vt  prxte- 
rita  cft.  Atiflotelcs,ltb.7.  Mcraph.  cap.jy .inquir, 
abeuntibus  fcnfibilibus  i fcnftt , non  cfl  palam 
. verum  fint , an  non.  ldct>  non  poteft  habete  re- 

cordationem adus  fui  vt  prxicriti , quin  criain 
habeat  obicdi  fenfali.  vt  pr  eccriri. 



Q_v  a s t i o III. 

Virum  perfefta  cognitio  caufati  depen- 
deat ex  cognitione  omnium  j ut- 
rum caufarum  ? 

Vide  autbores  citatos  h fotft.  fraetJrati. 

,,  Rcvitvr  quod  non , quia  tunc  fe- 
rJj?7  queretnr  , quod  nulla  res  pollet  cogno- 
fiwMfri.  tu  fi  Deus  cognofcctctur  , ccutfe- 
qu.ns  cik  falfum  , quia  multx  res  funr  faciles 
ad  cognofccndum.  Deus  amem  cfl  difficili 
cognoilibtlis  , vr  patet  i.  Metaph.  ' bi  dicitur, 
quod  ficut  oculus  nodux  noti  poteft  videre  cla- 
rifjtcrm  Solis  de  dic;  ita  nec  inrelledus  noltec 
fubAamias  feparatas;  Pe  patet  coofequenua, quia 
omnium  reettm  Deos  cfl  caufa. 

Secundo  frqucretur,qt‘6d  nulla  res  pofTet  co- 
gnofci.mfi  infinita  cognofccremur ; confcqucns 
cft  impoffibile : quia  cognofcerc  infinita  quali- 
bet cognitione  dillinda  , cft  impoffibile;  & pa- 
ier  confcquentia  , quia  vmus  tei  funt  mfiuitx 
caufx.vt  patet  fecundo  huius. 

Tertio  ,quia  cognitio  definitiua,dc  demon- 
ftrata,  cft  cognitio  pctfcda ; fcd  dc  aliqua  re  po- 
teft haberi  cognirio  dtmonflraia  , te  etiam  defi* 
nitioa  per  vnam  folani  caufam,  igitut  ad  petfe- 
dam  cogniiioncm  vnitts  rei  non  requiritur  co- 
gnitio omnium  fuarum  caufarum.  Maior  patet: 
nam  cognitio  dcmonftrata  cft  pcrfcdifltma  , eo 
quod  determinat  intclledum  ad  affcnucndttm: 
& etiam  minor , quia  per  quodlibct  genus  caufie 
potefl  fieri  dcmonftratio.vt  patet  t.  Poft.Simiii- 
tef  definitio  fit  per  vnam  folara  caufaro,  fciiicct 
formalem ; crgo.&c. 


Quatto  fcquerctur  , qubd  ad  cognitionem 
ignis  oporteret  cognofcerc  lumen.  Ce  tuorum.  Ce 
alium  ignem:  confequcnscrt  falfum, ve  patet  per 
experientiam.  Patet  conlcqucntia.quia  igntsna- 
tus  cft  produci  a quolibet  corfi  tauquam  a caufa. 

QuintA  .quia  fciemia Mathematica  & Meta- 
phy  fica  funt  fcientix  pcrfedx,  Ce  tamcu  non 
dant  cognitionem  pet  omnes  caufas , igitut  non 
cuiuftibrt  rei  perfeda  cognitio  datuc  pet  omnes 
caufas.  Antecedens  patet  per  Commentatorem 
in ifto  i.vbi  dicit  quod  Mathematicus demon* 
ftrat  folitrn  per  caufam  formalem  .Metaphylicua 
aurem  per  tres  caufas:  fciiicct  per  efficientem, 
formam  ,&  finem.  . 

Sexto  fequirur,  qn&d  in  cognitionibus  eflee 
circulatio,  confcqucns  cft  fallunt, & patet  i.Poft. 
Confcquentia  patet , quia  perfeda  cognitio  cau- 
fati dependet  ex  cognitione  caufarum.  Ce  e con- 
tra cognitio  caularum  dependet  ex  cognitione 
efTcduuin  ; eo  qtibd  ctfedus  in  naturalibua fune 
notiores  fuis  caulis. 

Septimi  fcquerctur,  qubd  Intclligentix  nullo 
modopoflent  cognofei,  quod  cft  falfum.  Proba- 
tur confcquentia,  quia  fi  fic  ,hoc  effer  ex  cogni- 
rione  fuarum  caufarum : ntodb  littclligcntix  non 
habent  caufam  nifi  Deutu  , igitur  cum  Deus  fic 
parum,vcl  diffic ulter  notus,non  poteft  ducere  in 
notitiant  Imclligentiatum. 

Oppofirum  arguitur  per  Ariftotelem  in  ifto 
primo, text. t . vbi  dicit,  quod  cuiufltbrt  habentis 
caufas , principia  , Ce  elementa,  cognitio  depen- 
det ex  cognitione  illorum  » Se  hoc  vfquc  ad  de- 
mentatae per  hoc  denotat  cognitionem  omnium 
ejulatum. 

In  quxflionc  primi  videndum  eft  , quid  fit 
notitia  perfeda, Se  qualiter  aliquid  perfede  fcia- 
tur.  Secundo  videbitur  de  quxfito. 

Quantum  ad  primum  , fupponenda  cft  diftin- 
dio  polita  in  prima  quxftione,  videlicet , quid 
aliquid  fcitor  duplieitur.vno  modo.vt  conclufio. 
Se  funt  ifti  modi, /I itum. opinatum, cudi  tum-,  Ce  ho- 
iufmodi  funt  dctctmtnationcs  propolitionis,  vel 
conclufionis.  Et  tunc  dico , quod  conclufio  per- 
fede  fcitur , quando  determinatur  inteliedus  ad 
afTemtendum  condufioni  firmiter , Se  euidenter, 
ita  vt  diftentire  non  pnflit.  Alio  modo  aliquid 
feffur  , vt  res  figntficatn  per  terminos  conclufio- 
nis , vt  verbi  gratia  , habemus  feientiam  dc  Deo, 
dc  hominibus  , Ce  dc  elementis ; & tunc  dico  •* 
qu&d  res  naturalis  perfede  fcitur , vel  cognofci- 
tur,  fecundum  omnem  modum  confidet andl, 
quo  poffibileeft  ron  illam  confiderarc.  & fecun- 
dum omnes  proprietates,  & cortdttioncsconuc- 
nientes  fibi , Ce  poffibiles  conut  nire;  fecundum 
aliquem  didorum  modorum  conlidcrandi , Ce 
cum  hoc  fciatur.quid  plur  ibus  modis  non  poteft 
haberi  confideratio  de  illa  re,  nec  quod  plores 
proprietates  infunt  fibi,ntc  polfunt  ineffc  aliquo 
didorum  modorum. 

Ex  hoc  ponuntur  conclufionet.  Prima  eft.quAd 
dc  conclufionc  poteft  haberi  perfeda  feientia. 
Probatur , quia  dc  conclufionc  poteft  haberi  no- 
titia determinans  intclledum  ad  alTcntiendum 
firmiter , Ce  euidenter  illi  condufioni  , fic  vt  dif- 
femirenen  pofl»  ,igtrur  dcipfahabctur  notitia 
perfeda.  Tener  confcquentia  per  definitionem 
cognitionis  pcrfedx : Ce  antecedens  apparet  de 
conclufionc  dcmonftrata.  V ndc  adeo  determina- 
tur inteliedus  meus  ad  affintiendum  iftironclu- 
fioui : Otnnu  rtelilioem  tfi  dimftUlu  per 


y4t 


}• 


Tiiaifio 

jutfi itoit. 


4* 

Dr  (tat tu - 
fi»n*  fettfl 
baltei  feeft- 
Ha  ftuaua . 


Qu<eftio  III. 


qu&d  nullo  modo, poteft  difTcmire,  imo 
ncc  poteft  duci  ad  firmiorem  aflenfum. 

Sed  obiicitur  : quia  (i  non  poteft  haberi  fir- 
mior alfcnlus  ,tunc  fcquitur  , qu6d  plura  media 
nun  deberent  adduci  ad  probationem  eiufdem 
condufionis.  Pater  confequcntia  ,ex  quovnum 
medium  tantum  determinat  intcllcdura  ad  af- 
fentiendum , quemadmodum  St  omnia. 

Refpondetur,qu6d  media  diuerla,  quz  addu- 
cuntor ad  probandam  aliquam conclufionem.vcl 
funt  determinata , vel  non : fi  fune  determinata, 
cunc  dico  qu&d  omnia  non  faciunt  maiorem  eui- 
dentiam,  quam  vnum  eorum , St  tunc  media  ad- 
ducuntur ad  iftum  finem , qut\d  fi  homo  non  po- 
teft faciliter  duci  in  cognitionem  conduGonis 
per  vmim  eorum  mediorum  , quod  tunc  ducatui 
per  aliud ; fi  autem  media  non  funt  determinata, 
tunc  dico , quod  quodlibet  illorum  affirmat  fen- 
furn;&  ide6  in  Mathematicis  fufficit  vnicum me- 
dium,in  naturalibus  autem  requiruntur  diuerfa. 

# Secunda  condufio.qubd  de  nulla  re  Ggnifica- 

'DtauUtn  taper  terminos  condufionis  poteft  habet»  noti- 
fcnjit mu  tia  perfeda  per  humanum  intdlcdun»:&  liogdi- 
ftr  ttrmint  copropter Deum, quia  cognofcir  perfede omnes 
ICS » J)uantum  tognofcibilc,  funt ; Se  intiHi^ituc 
jniiit.  ~ "*  ’* 


S. 

£| *»t  ri  J«i- 
rnfir  di 


condufio , vbi  per  ipfius  condufionis  fignincata 
fuit  aliqua  condufio  dcmonftrabilis » de  qua  di- 
ftum  cft.Ptobatur  conduGo,qiiia  dato, quod  co- 
gnofeara  aliquaa  proprietates  de  vna  re  ■,  attamen 
impofiibile  cft  cognofccrc  pctfcdc  , an  habeat 
plures  proprietates  incxpcrtas.qux  tamen  requi- 
runtur ad  petfeftara  cognitionem  ex  defetiptio- 
nc  peifcdx  cognitionis.  Vcibi  gtatu, licet  de  ad- 
amante cognofcam  , qubd  attrahit  fettun»,  non 
polfinn  fcirCj quomodo  iniit  libi  aliqua  proprie- 
tas quam  ignoraui. 

Ofniht  »li-  Quantum  ad  fecundum  notandum , quod  ali- 
fmii.it-  qua  cognitio, vel  fcienria  poteft  dici  perfeda  dn- 
tiftrftiim  plicitet.  Vno  modo  fimplicitet , Se  de  tali  iam 
iupluitn.  cft,  alio  modo  fecundum  genus  determi- 

natum , ve  puta  fecundum  confiderationem  na- 
turalem. Item  quxdam  cft  notitia  complexa, 
quxdem  incomplexa.  Item  duplices  funt  caufz, 
quxdam  per  fc , fine  quibus  effedus  non  poliunt 
produci  in  cllc  , alix  per  accidens , qux  concur- 
runt ad  pcodudioncm^iffcdus , fcd  fine  illis  po- 
teft efFedus  ptoduci  , ficut  Socrates  cft  caufa 
domus. 

^ Nunc  cft  prima  condufio , De  aliqua  re  pof- 

fum  habere  cognitionem  incoinplexam  petfe- 
dam  fine  cognitione  omnium  fuaturo  caufarum. 
Plebatur,  quia  vifio,  qua  video  albedinem,  fcili- 
cct  fimplcxapprchcnup  albedinis  per  vifum  ,eft 
cognitio  perfeda  incomplexa , de  per  illam  noii 
cognofco  uinnes  caufas  albedinis  , crgo.fccMa- 
ior  patet , quia  illa  vifio  albedinis  cft  adeo  per- 
feda cognitio  incomplexa  , ficut  poflibile  cft  il- 
lam eftc:&  minor  probatur  , quia  non  plus  co- 
gnofco modh  per  v itionem  illam , quam  fi  albc- 
do  illafuiflct  ab  acet  no : quia  non  plus  depen- 
det vifio  mea  ab  ipfa  nunc , quam  dependeret  fi 
elTctxrerna;  fcd  fi  albe  lo  e flet  xterna,  non  co- 
gnouifiem  caufam  efficientem  albedinis  pet  iftam 
vifionem. 

_ Secunda  condufio  , Ad  perfedam  cognitio- 

' nem  caufati  requiritur  notitia  confufa omnium 
fuarum  caufarum  , St  ideo  dico  notabiliter  con- 
fufam : quia  ad  hoc,  qubd  cognofcam  hominem, 
non  oportet  cognofccrc  determinate , qubd  ge- 
nerabatur a Socrate , «ccoportct  cognofccce  di- 


ftinde  omnes  partes  eiufdem  rationis, fcd  fuffi- 
cit  cognofcctc  omnes  partes,  St  caufas  fpecie 
diftmdas  fub  nomine  fpccifico.  ProbAtut  con- 
cludo : quia  de  caufato  non  habetur  perfede 
feientia,  donec  ceiret  omnis  qtixftio  dubitabilis, 
qux  cft  fcibilis  de  eodem  i fcd  hoc  non  fit , nm 
per  cognitionem  omnium  caufarum. 

Secundi,  quia  ad  cognitionem  iftiuscffedus, 
opottet  cognofccrc  cautam  aliquam  , & caula  il- 
la cognofcitur  pet  fuam  caufam  , & fic  ciira  cau- 
fx  fint  fibi  intricem  caufx,  oportebit  omnes  cau- 
fas  cognofcctc.  Ei  conclufionc  fcquitur  exem- 
pltficandode  aliqua  te  naturali , ficut  de  homi- 
ne i primo  quoad  perfedam  cognitionem  ho- 
minis , requiritur  cognitio  tnaterix  prime » St 
fornix  , fuarum  proprietatum  ,(t  condiiionum. 

Secundo  oportet  cognofccrequacuor  elementa, 
opeiationcs , & modos  agendi  ipforum.  Tertii 
oportet  cognofccrc  omnes  partes  heterogeneas, 
vt  carnem,  olla,  venas  , fanguinem,  Se  huiufmo- 
di  ,&  conditiones  St  proprietates  ipfarum  par- 
tium. Quarti  opottet  cognofccrc  quatuor  hu- 
mores in  corporc,&  conditiones  ipforum.Quin- 
ti  quo  J fit  compofiius  ex  anima  intcllcdiua.cim 
corpore , cognofccndo  operationes  , obieda»& 
modum  cognofccndi  ipfius  aniinx  intclledinx. 

Se  porentiarutn  ipfins.  Sexto  quid  genitus  cft  a 
fibi  fimi!»  fecundum  fpeciem  ,cum  admtorio  in- 
fluentiarum, Dei,  coeli.  Se  Solis.  V ndc  Atiftore- 
lcs  in  fecundo  huius  dicit , quod  homo  generat 
hominem , & Sol.  Septimo  opottet  cognofccrc, 
quod  homo  generetur  ad  felicitatem  tar.quam 
ad  finem,  qux  felicitas  vltimatc  confiftit  in  Deo. 

Et  dato , quod  homo  cognofcat  omnia  i fla , ta- 
men illa  cognitio  non  cft  fitnplicitcr  petfeda.co 
quid  dubium  eft  an  fint  plutcs  proprietates , 6c 
conditiones  inexrertx. 

Tertia  condufio  Ad  perfedam  e cognitionem 
Mathematicam, vel  Metaphyficam  faltem  defub- 
ft antiis  feparatis  ,non  requiritur  cognitio  om- 
nium caularum.  Probatur , quia  Mathematicus 
folum  demonftrat  per  definitionem  quid  nomi- 
nis, qux  a Commentatore  vocatui  caufa  forma-  * 

lis  in  ifto  primo.  Similiter  Metaphy  ficus  folum 
demonftrat  per  tres,  fcilicet  per  cfficicmcm.fot- 
num,5c  fincm,vt  dicit  Commentator  - IcJctb  patet 
fecundum  , qualiter  in  diucrfis  feientiis  diuerfi- 
inode  requiritur  cognitio  caulatum:  & hoc  de 
fecundo. 

Ad  rationes. Ad  primam  conccdo.quod  nullus 
habet  perfedam  fciemiam  naturalem  de  aliqua 
re , nili  habeat  cognitionem  de  Deo,  non  fub  ifto 
conceptu  Dtm,( cd  fub  ifto , primum  *gtmy  aut  pri- 
mum rr.oHtm , quatenus  de  ipfo  determinatur  in 
feientia  naturali : de  multis  tamen  habemus  co- 
gnitionem naturalem  minus  perfeda  fine  cogni- 
tione Dei, & ideo  ficut  cognitio  de  Deo  cft  diffi- 
cilis , ita  cognitio  perfeda  de  aliqua  re  naturali, 
cft  valde  difficilis. 

Ad  fecundam  negatur, quod  oporteat  infinita  j 
cognofccrc  :quia  fufficit  d cognofccrc  caufas  per 
fc,  & non  caufas  per  accidens.  Vel  fic,&  melius, 
quid  fufficit  cognofcerc  caufas  fub  conceptu 
confufo  fpccifico,  St  non  quamlibet  diftinde  per 
cognitionem  fibi  propriam. 

Ad  tertiam  dico , quod  facit  pro  prima  con- 
clufionc, in  qua  conccdirur  , quod  conclulio  po- 
teft perfedi  fciti  ex  definitione  data : quia  defi- 
nitio naturalis  non  eft  bona , nifi  exprimat  con- 
fusi faltem  omnes  caufas  re». 

Ad 


io  Lib.  I.  Phyficorum 


Ad  quartam,  Sequeretur, &:c.  Concedo,  quod 
ad  perfedam  cognitionem  de  igne  oportet  co- 
gnofccrc  confufo  modo  fic,  quid  ignis  produci- 
bilis  eft  a qualibet  illarum  caufarum  , fed  non 
oportet  coenoiccre  in  fpcciali  an  genitus  fit  i 
lumine,  vela  calore , ficut  de  Platone  non  opor- 
tet cognofcerc,an  genitus  fit  a Socrate,  vel  k 
Ruberto. 

1 1 . Ad  quintam  dico  , quod  in  illis  fcientiis  non 
requiritur  cognitio  omnium  caufarum  ad  cogni- 
tionem caufati , fed  aliquarum  tantum , vt  patet 
ex  conclufione  tertia. 

Ad  fextam  de*  circulatione  dico , quid  non 
eft  mconucnicns  arguere  circularitcr  in  diucrfis 
generibus  fciendi,  licut  in  propofito;  nam  ar- 
guendo a caulis  ad  cfTcdom,c(l  procellas  propter 
quid ; Se  e contra  eft  procelTus  (fuia. 

Ad  feptimam  de  Intclligcntiis,conccdo,quod 
ad  perfedam  cognitionem  lntclligcnrix  opor- 
tet habere  cognitionem  Dei ; licet  per  illum  non 
dcucniamus  in  notitiam  Inrclligentix  , fed  per 
cius  opera , & cffcdus.qux  funt  nobis  notiora. 

ANNOTATIONES. 

C*gnhUp*r-  * Th  T tl,nc  ^‘C0 * rti  n4tt**l*  perfette  fcitur, 
fid*  dm-  JOjScc.  Nota  perfedam  rei  cognitionem  du- 
fhx.  plicem  cire : quxdam  namque  eft  (implictter  per- 

feda , qua  fcilicct  cognofcitur  res  , quantum  ex 
Ce  cognofcibilis  eft  , quoad  omnia  , qux  ex  ea 
cognofci  poirunt , ira  vt  penetnetor  eflentia  quo 
ad  omnes  partes,  fi  eas  habear;  Se  infpicianrur 
omnia,  qux  ab  ea  fluunt.  Se  qux  fum  aliquo 
modo  in  potentia  cius , tum  etiam  omnia  a qui- 
bus dependet  in  quocunque  genere  caufx  > & dc- 
* ' ntque  vt  cognitio  talis  rei  adxquctur  ipiiusco- 
gnofcsbilitati.Hxc  cognitio  appellari  (blctcom- 
piehenfiua,  qua  cognitione  DeusOpt.  Max.  a 
fe  folo  cognofcibiiis  e fl  : quia  cum  fit  infinite 
cognofcibilis.fola  infinita  cognitione  compre- 
hendi poteft  , quam  ipfc  folus  habet ; homo  au- 
rem in  hac  vita  neque  Deum , neque  aliquam 
*•-  creaturam  hac  cognitione  cognofccrc  valet. 

14*  Alia  eft  cognitio  perfeda  non  (impliciter,  fed 
aliquo  genere , quando  res  non  cognofcitur  fe- 
cundum quod  cognofcibilis  eft ; fed  quo  ad  ali- 
qua fnlirni , verbi  gratia , in  genere  cognitionis, 
qux  habetur  per  caufas  intrmfccas , illa  dicitur 
cognitio  perfeda  , qua  ics  cognofcitur  per  om- 
pe 5 caufas  internas , Se  ita  incclligenduni  eft  in 
omni  genere  caufarum.  Dicirurctiam  cognitio 
perfeda  fub  aliquo  genere  fcicntix,fi  cognofcan- 
tur  omnes  caufx , qux  fub  tali  iciemia  cadunr. 
Verbi  gratia, cognitio,  qux  habetur  de  rebus  na- 
turalibus per  caufas  rerum  naturalium , dicitur 
perfeda  cognitio  , qux  in  naturali  Philofophia 
haberi  poteft, quamuis  non  cognofcanrur  omnia, 
qux  conucniunt  rebus  naturalibus, quatenus  en- 
tia fum;  quia  talis  cognitio  ad  Mctaphyficum 
potius  quam  ad  Phyficum  fpedar.A:  fiimliter  co- 
gnitio, qa*  habetur  per  principia  Mathematica 
de rehus  Mathematicis  dicitur  perfeda  in  gene- 
re cognitionis  Maihematic;,&  deniqueeognitio 
cuiufi  umque  feiemix  de  fuis  fubiedis  dicitur 
perfida  : quia  eft  cognitio  per  caufas  ad  talem 
feientiam  pertinentes,  licet  noncognofiantur  in 
illis  fcientiis  omnes  omnino  caufx.&afFcdiones 
rerum  confidcrararum.  Ariftoteles  autem  non 
loquitur  de  cognitione  perfeda  (impliciter ; fed 
de  perfeda  in  vnoquoque  genere  fcientix,quod 


pater  ex  eins  infticuro  , omnia  enim  qux  hoc  lo- 
co docuit  ch  pertinent , vt  intclligamus  quomo- 
do cognitio  in  vnaquaque  (cientia , prxfertim 
in  Philof.  naturali  tradenda  fit. 

h Ad  perfedam  cognitionem  e au  fui , Sec.  Nota  1 S‘ 

qudd  ad  perfedam  rei  cognitionem, qux  in  qua- 
uis  fcicntia  tradi  poteft,  requiritur  cognitio  om- 
nium caufarum  per  fe  tam  iutemarum  , quam 
externarum  , qux  fub  tali  fcicntia  cadunr. 

Nam  multo  per  fed  i it  s rem  cognofcimus  fiue 
definiciuc  , fiuedcmonftratiuc,  cognitis  omni- 
bus cius  caufis  , tam  internis , quam  externis: 
quini  cognitis  (olis  internis  , vel  folis  externis; 
quare  non  erit  huiufmodi  cognitio  vndequaque 
perfeda , fine  caufarum  internarum,  St  externa- 
rum cognitione.  AddequAd  alix  caufx  requi- 
runtur ad  Mctaphyficam,aliq  ad  Mathematicam, 
alix  ad  Phyficum  , & alix  ad  moralem  Philofo- 
phum.  Metaphyfica  enim  probat  de  homine, 
quod  fit  ens , fttbftantia,  3c  ea  qux  ab  his  proce- 
dunt. Mathematica  quantitatem  & dimenfio- 
nem ; Phyficus  naturx  partes  , & ea  qux  ab  cis 
ditpananr.  Philofophus  vetA  ir.otalis  virtutes, & 
adus  humanos;  atque  adeb  horum  quilibet  cx- 
pofeie  cognitionem  omnium  per  fe  caularum 
rei,  de  qua  tradat. 

e A. i petftClam  cognitionem  , &C.  Nota  quod  1 
Maihcinatiwjs  frequenter  per  formam  procedit,  Motutmaoi- 
probando  videlicet  palfiones  per  ipfas  formas  ‘f^Muntor 
(ubiedorum  ; prxeipue  enim  figuras  coi  fiderat, 

& per  ipfas  probat  : interdum  etiam  per  mate- 
riam fuam  , a qua  non  abfttahir  , fcilicct  intclli- 
gibilem,  nempe  quantiratem:  confiderat  enim 
Mathematicus  figuras.  Se  formas,  non  vt  ab- 
ftradas  a quamitaie , fed  vt  in  quanritate  fiunt: 
quamuis  abftrahat  a materia  ferifibili , qux  eft 
fubftamiainduta  qualitatibus  fenfibihbus ; ngic 
enim  de  triangulo,  fiue  triangulus  fit  in  ligno, 
fiue  in  xre.fiuc  in  ferro.  Metaphy  ficus  ver6  pro- 
bat per  caufas  formales , finales  ,&  agentes,  non 
tamen  per  efficientes.  Nam  Mctaphyficus  ab-  Uotofljp* 
ftrahit  a materia,  atque  ade6  probat  per  caufas,  ***£*" 
qux  a materia  abllrahunt , tales  autem  funt  for- 
rnales,  finales,  & agentes.  Quod  autem  non  um. 
per  efficientem  , patet , quia  caufa  efficiens  effi- 
cit per  motum.  Mctaphyficus  vero  abftrahit  i 
motu  ficut  a materia.  Phyficus  autem  a toto  ge- 
nere vritur  quacuor  generibus  caularum , quam- 
uis non  fmgulas  Phyftcas  conclufiones  per  om- 
nia caufaruni  genera  probet.  Primum  patet,  quia 
Phyllea  a nulla  materia  mfi  a lingulari  abftta- 
hit.  Secundum  probatur  , quia  non  oportet, 
quod  femper  jper  omnem  caulam  ptobec.  Sat  eft 
enim, ve  qualdam  conclufioncs  per  hanc,  quaf- 
dam  verti  per  illam  caufam  Jcmonflrer. 

**  Sufficit  cognoftert  i.mfu  per  fe  , non  caufas  per  17’ 
accident.  Nora  qu6d  ad  perfidam  rei  cogni- 
tionem fiue  definitiuam  , fiue  dcmonftratiuatn, 
de  qua-loquirur  Ariftoteles , non  requiritur  co- 
gnitio caufarum  per  accidens : quia  ad  defini- 
tiones , Se  demoniirationes  conficiendas  non  af- 
futnuntur  caufx  per  accidens;  tum  quia  ad  rei 
perfedam  cognitionem  expofeirur  caufarum 
cognitio , quia  ab  illis  res  dependet  in  fuo  clle, 
at  non  dependet  a caufis  per  accidens  , qua- 
re, & e. 

* Dico  quod  non  eft  inconuenient  arguere  circulari - 
ter , Se. e.  Nora  circulum  in  dcmonftraiionc  du-  ^ ,yj  tjfm 
plicem  ede  , videlicet  perfedum , Se  imperfe-  tutus. 
dum.  Circulus  perfedus  eft, quando  ab  omnino 
eodem 


Quaeftio  W. 


eodetn  cegrcffimnt  ad  omnino  idem  , quod  tnne 
fiet  et  in  fyUogitmo,  fi  conclufionc*  cognofccrc- 
tnuspet  pr  imi  flas  ,&  non  pcT  aliquod  alimUpf as 
vetb  per  conclufionem  cognotceiemus  , & non 
pet  aliquid  aliud.  Circulus  impetfeftus  eft .quan- 
do non  eft  ab  omnino  eodem  ad  idem  , qui  fieri 
poteft.  duobus  modis  .Primo  modo  quido  in  vno 
ptogtcfiu  cft  demonftratio  f»u4  , fcu  jnid  efl , in 
alio  ver  6 propter  quid.  Secundo  modo  fit  imper- 
fc&us  circulus  > quando  femper  procedimus  per 
caufam  non  folum  quoad  cognofci , fcd  etiam 
quoad  eftc,quamuis  in  alio  gcncte  caufx. 

Primo  modo  demonflratio  circularis  perfc&a 
tft  impofiibiUs,vt  dicit  Ariftotcles  t.Poft.rext.io. 
quia  ucognofcimus  conclufioncs  per  primi ifas, 
oportet  qa&d  ptrmiflx  fint  nobis  notiores  fua 
conclufione.  Impoflibile  autem  cd.vt  id  quod  cft 
nobis  notius, co — r ‘ * * ■*  * 


11 


fuo.  Quod  diftum  cft . explicatur  exemplo.  De- 
ambulatio  cft  caufa  Canitatis  cftciliua , quatenus 
lanitas  eft  cffc&us  cius , JSt  deambulatio  cft  effe- 
ftus  fanitaiis  , quatenus  fanitas  eft  caufla  finalis 
deambulationis. 

Fit  autem  huiufmodi  circulus , \t  non  folum 
conclufioncm  , fcd  etiam  primitias  cognofca- 
mus  per  caufam,  hoc  pa&o : Per  caufam  efficien- 
tem demonfttamus  tuum  ctTcdum  , & pet  illum 
efferum  , non  quidem  fumptum  vt  effedus  eft, 
fed  vt  eft  caufa  finalis, dcmonftramus  illud.quod 
ante  fumebamus  pro  caufa  efficienti.  Hoc  etiam 
pafto  potTumus  dcmonftrarc  corpus  illud , quod 
tnbfUmia  proxime  collocatur , habere  in  fua  cf- 
femia  materiam  per  cautlam  formalem , nempe 

fint”  lljKlXf  ti.rt.-  n.  C.  U .1 C . 


II» 


...  . r iwiuMtcin , nempe 

quia  habet  formam  , & habete  formam  pcrcau- 
t _ «*•  »am  materialem  , fcilicct  quia  habet  materiam, 

. . . 'Rnofcim.i5pct  id.quod  cft  igno-  poflitmus  etiam  demonfttarc  tam  mateiialcm, 

nos.  In  dcmonftrauone  autem  fy,rr  qwdwnc-  qtum  formalem  caufam  extrinfecc  per  cfficicn 


I». 


...  ...v...  aH.viu  f r ’ tuiic 

fieret  circulus  petfe&us,  fi  primilTi  dcmonftra- 
rent  pnptrr  quid  condufionem  A conclufio  qua- 
renus  cft  licroonftrataprepfrr  quid, id  cft  .quatenus 
eft  Cnohu  primitiarum  , demonftraret  propter 
*pud  ipfas  primitias  , hoc  autem  eft  impoflibile, 
quia  heri  nequit  vt  id.quod  cft  cffechis, quatenus 
effe&us  eft,  Ut  caufa  fui  cau(z,atquc  adeo  circu- 
lus perfe&us  nulla  ratione  dari  poteft. 

Circulus  autem  impcrfe&us  primo  & fecun- 
do modo  cft  dabilis , & quidem  primo  modo  pa- 
tet : quia  in  huiufmodi  circulo  demon ftratur  cf- 
fc&us  per  caufam  demonftrationc  propter  quid, 
rurfus  dcmonftratur  caufa  per  effc&um , non  vt 
P^o^lem  abeftc&u , fed  vt  ad  quam  reducitur 


• a - "*"“*•*  pci  t incien- 

tem, & emeientem  per  finalem , & tandem  vicc 
verfa  illud,  quod  cft  caufa  finalis,  poteft  demon- 
ftrar  i per  caufam  effidentem.  Et  nota  quod  Ca- 
ictan.  i.Poft. vocat  hanc  circularem  dcmonftra- 
tionem  propter  quid  , eo  qu6d  femper  proceditur 
a caufa.  Cicerum  non  cft  potitfima  demonftra- 
tio,  qui  communitor  dicitur  , quidejt.  Potitfima 
enim  dcmonftratio  cft,  qui  procedit  per  caufam 
formalem  metaphyficam  , id  cft,  per  definitio- 
nem conflantem  cx  genere, & differentia. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 


W“VVA,1»  :cu  Ttau  SJ»""  rwucuur  T C{1 , &c.  Hic  ponitur  fecunda  1 i 

"tfr  ib  ,Anftrclc  k ^conch,fio  dc  ordil«  procedendi , fcilicct  quod  r,,,.,. 

" i hllo,°pl»»  AAura  cfttquia  lixc  fecunda  in  naturalibus  procedendum  cft  a caufatis  tem-  r.xt  . 

dcmonftratio  non  cft  emerer  a», d.fed  ..c,  ....C,.-.  ,j  a . aiiscom.  Tm-  »• 


dcmonftratio  non  cft  tropter  fiwW,fcd  quia.X 
tem  perficiatur  huiufmodi  circulus  hoc  n 


•Vtau- 

. . ( - - ..ov  modo 

procedendum  cft , nempe  ab  effectu  cognito  per 
experientiam,  aur  per  aliquid  fimile ‘debemus 
alcendert  . dcmonftrarionc  jara , fcu  quod  eft  ad 

cauilam^:  confirmari  in  cognitione  caufa, cer- 
tiores facti  de  ea , poterimus  defeendere  demon- 
Sratione  pnpter  quid  a caufla  ad  effectum.  Verbi 
gratii,  video  Pianetas  non  fcintillare.indccolli- 
Eo  per  demonrtratiunem  <jui*  illud.quod  cft  cau- 
Ia  quare  non  fanrillenr . nempe  quod  finr  prope 
nos.  Deinde  ex  hoc  quod  Plancta:  funr  prope 
nos, quod  cognolco  cfle  caufam, quare  non  fcin- 
tiljenr,  facio  demonflrationem  propter tpujt  m 
quademonft/o  per  caufam  Planctas  non  fcin- 
ri/iare.  Hoc  modo  Philofophi  naturales  ex  effe- 
dlibus  cognitis  per  experientiam  , aur  aliquo  fi- 
mili  tn  -do , colligunt  cauiar , & confirmari  aliis 
argumcuris  in  cognitione  iftarum  atl/arum  dc- 
/cendunt  ad  efleCtus  , demonflrando  eos  fntnrr 
, & in  /miufinodi  circulo  imperfefto , ef- 
fectus nunquam  fumirurpro  caula,  & fic  optime 
fieri  poteft. 

,0.  Sicut  etiam  fieri  por cft  drcului  imprrfciftus 
fecundo  modojq  uia  c au/i  funr  libi  inuicem  cau- 
fir,  fecundo  huius , cap.  ).  In  huiufmo  ii  aurem 
circu/o^juamuis  procedatur  a caufa  ad  rtfctftum, 

* rurfus  ah  illo  cfFnftu  ad  c. tti/am , vr  a ejufa  ad 
effectum,  ramen  raf/s  effetfius  eft  caufa  fila:  natu- 
ra in  ilio  genere  caufa-,  arque  adeo  in  huiufmo- 
dicitculo  femper  proceditur  i nobis  narioribus, 
tpumuis  alta  via,  quam  ante  in  primo  difcutfu, 
procedimus  , & et/am  a notioribus  fecundum 
naturam,  quii  quilibet  caufa , co  quod  tilis  cft, 

«otior  eft  fecundum  Ce , fi ro  effetSu , vt  fic  caa- 


— ..au.atiscom-  Trxr.x. 

politis  ad  caufis  componentes.  Probatur , quia  Trxr.s. 
i in  omni  ordine  doctrina:  procedendum  cft  a 
notioribus  nobis  ad  ignotiora,  fcd  compofita 
funr  notiora  nobis  limplicibus  componentibus; 
ergo , 5cc.  Maior  Sc  minor  apparent , quia  tota 
compofita  funr  notiora  nobis,  & minus  nota 
natura: , fcd  cauli  componentes  c conucrfo  ; !c 
patet,  quia  confnfa  funt  magis  manifcfta,&  illud 
totum  cft  nubis  notius, «c per  notitiam  ipfius  dc- 
uenimus  in  notitiam  elementorum.  Sed  contra 
objicitur,  iftaconcluliocontradicit  prima, ergo, 

&c.  Refpondetur,  quod  non,  quia  ifta  conclufio  W*  tn„. 
ponirur  de  procc/ru.qui  cft  ab  effVchl  ad  caufam,  ei. 

fcd  concluho  prima  loquitur  de  notitia  prmrr 
quid,  qua:  cft  i caufa  ad  effectum , & hoc  patebit 
in  quiftionc.  1 


Q^v  s mo  IV. 

Utrum  eadem  fint  notiora  nobu , &• 
notiora  natura? 

Arift.  kic  ttxt.  i.  Aurrrocf  cotum  t.  i ,rkyfjr*a  j 

‘Mt  g-  f*‘/f  t.Conimbr  jutfl.t.  Ruulul  ' * 

RoCCUt  rJUdjl  t.  1 

R r.  v x t v r qood  fic  , qU/a  omnis 
(dentia  per  feti  a procedit  per  caulas,  & 

* priori  i fed  fcientia  naturalis  cft  fcien- 
ua  per  fefh, igitur  ipfa  procedit  per  cau  fas, a r tpfc 
procedit  ex  notioribus  nobis , igitur  caufx  funr 
notiores  nobis,  fed  caufx  funt  notiora  naturx,vr 
parer  primo  huius,igitur  eadem  funt  notiora  no- 
bis, cV  notiora  tiaturx. 


Secundi t 


u Lib.I.  Phy  ficorum 


Secundi,  quia  vel  per  naturam  intclligitur 
natura  non  cognofcens  , Sc  fic  nihil  eft  (ibi  no- 
tius,vel  ignotius : vel  intclligitur  narura  cogno- 
fcens , Sc  tunc  vel  intrlligentia  fcparata , & hoc 
non ; quia  imclligentix  fcparata:  non  fune  diucr- 
fx  notitix, quarum  vna  (it  potior  altera, cum  ipfa 
intclligat  perluam  fimpliciffiinameflcntiam.  Si 
per  naturam  intelligatur  anima  noftra  \ tunc  cum 
eadem  fint  notiora  nobis  , Sc  animx  noftrx , fc- 
quitur  , quod  eadem  erunt  notiora  nobis  , & 
naturz. 

Tertio,  vbi  ita  elTct,  hoc  etier  pro  tanto , quia 
compotitum  eft  notius  nobis , Sc  fux  caufx  funt 
notiores  naturx,  ita  vt  vniuerfaliter  effeftus  fint 
notiores  nobis  fuis  cautis , hoc  eft  fallam  i quia 
adamas  eft  notior  nobis  , quam  fit  virtus  iplius, 
mediante  qua  attrahit  ferrum , & tamen  virtus 
illa  eft  effe&us  adamantis. 

Quartb , niti  eadem  elTcnt  notiora  nobis , Sc 
naturx , fequerctur  qubd  idem  edet  notius  , Sc 
ignotius  rclpe&ueiufdcm  , quod  eft  impoflibile, 
& probatur  confcquentia  : quia  agens , Sc  tinis 
funt  tibi  inuicem  caufx , igitur  cum  caufa  fit  no- 
tior naturx, fequitur  qu6d  agens  eft  notius  natu- 
rx,qu^m  tinis, & quia  finis  eft  caufa  agemis,tunc 
fequitur  quod  tinis  eft  notior  agente,  & fic  agens 
eft  notius , Sc  minus  notu  tine , quod  eft  impof- 
fibile. 

Quinto, quia  anima  noftra  eft  notior  nobis,e^ 
quod  experimur  ipfam,&  cum  hoc  eft  nocior  na- 
turx, eo  quod  eft  caufa  compotiti,  igitur  idem 
eft  notius  nobis,  Sc  naturx. 

Sexto  , quia  principia  Mathematici  funt  no- 
tiora nobis , Sc  etiam  naturx , quam  fint  conclu- 
fiones  inde  fcquentcs,  igitur  eadem  funt  notiora 
nobis  Sc  naturx.  Antecedens  apparet,  nam  iftud 
principium,  Omne  totum  eft  mnltu  fu* p4rrc,cft  no- 
tius cuilibet  cognofcenti , quam  fit  aliqua  con- 
clufio  fcqucns  ex  illo  principio. 

Oppotitum  arguitur  per  Arillotclem  in  i hu- 
ius, text.+.&c  j.vbi  per  hoc  probat, quod  in  ferien- 
tia naturali  procedendum  eft  a rotis  compotitis 
ad  partes  componentes. 

- In  quxftione  primb  videbimus  qux  funt 
notiora  nobis.  Secundb  qux  funt  notiora  na- 
turx. 

Quantum  ad  primum, notandum  qubd  aliquid 
poreftdici  notius  dupliciter , vno  modo  intenfi- 
uc,  ficut  illud  quod  habet  plurcs  gradus  cogni- 
tionis. Alio  modo  dicitur  notius,  quia  prius  no- 
tum , Sc  hoc  tutelligitur  dupliciter,  vno  modo, 
quia  prius  tempore  , & fic  maior  prius  tempore 
cognofcitur  conclutione  ; alio  modo  prius  na- 
turi , & fic  minor  prius  cognofcitur  quam  con- 
clutio. 

Secundo  notandum’, quod  omnis  notitia  intel- 
Ictftiua  originatur  altero  duorum  inodorum , fci- 
licet,  aut  cx  fcnfo,aut  ex  naturali  inclinatione  in- 
tc!!edus,&  ideo  duplicia  funt  principia, quxdam 
qux  habentur  perfenfum,  Sc  cxpcrictiam;&  alia, 
qux  habentur  ex  inclufione  terminorum  in  fi- 
gnificando,  vel  ex  non  repugnantia , quibus  in- 
rcllc&us  aflcnti^cx  fu  a inclinatione  naturali, ha- 
bita tigniticatione  terminorum, tine  aliqua  ratio- 
ne determinante  ipfum  intclle&utn , & talia  funt 
principia  Mctaphyticx , vt  tjuodlibet  eft,vel non eft\ 
omne  totum  eft  nutiu*  Jiut  parte,  & huiufmod  i. 

Tertio  fciendum  , cx  quo  omnis  notitia  in- 
tcllcdiua  originatur  ex  principiis  acceptis  per 
fenfum , aut  per  naturalem  inclinationem  intel- 


le&us,  qubd  illa  conclufio  qux  facilius  Sc  eui- 
dcniius  deducitur  cx  iftis  principiis  , eft  notior 
aliis,  qux  minus  euidenter  deducuntur  ex  illis,  & 
ideo  n de  aliquibus  duobus  principiis  , vel  con- 
clutionibus  fcire  velimus  , quod  lit  notius  alio, 
debemus  attendere , quod  iftorum  facilius  dedu- 
catur cx  fen fatis,  aut  quod  eft  facilius  rcducibile 
in  primum  principium  acceptum  ex  inclinatione 
intcllc&us. 

Ex  hoc  fic  prima  conclufio  ifta : Scmper  prin- 
cipium, per  quod  probatur  aliqua  conclufio,no- 
tius  eft  illa  conclutione, & hoc  inrentiue.  Proba- 
tur , quia  principium  eft  caufa  cffc&iua  falcem 
inftrumentalis  notitix  condufionis, igitur  noti- 
tia conclufionis  non  eft  tanta  intenfiue , quanta 
eft  notitia  principi).  Tener  confcquentia , quia 
agens  aliquem  cifc&um  tine  adiutorio  alterius, 
non  poteft  producere  cffc&um  tibi  xqualem  , vt 
corpus  luminofum  non  poreft  caufare  tantum 
lumen  in  medio,  quantum  habet  in  fcipfo : fimi- 
liter  caliditas  non  poteft  producere  in  aliud  fub- 
ie&um  caliditatem  tibi  xqualem  tine  adiutorio 
caliditatis  produdx  tibi  coagcnte,&c. 

Secundi,  quia  illud  eft  notius  intentiue.quod 
propinquius,  Sc  cuidcntius  reducitur  ad  primum 
principium  , fed  principium  , per  quod  proba- 
tur illa  conclutio , propinquius  Si  cuidcntius  re- 
ducitur ad  primum  principium  , vel  ad  princi- 
pium expertum , quam  illa  conclufio ; ergo , &c. 
Maior  probatur  per  prxnotata  , Sc  minor  appa- 
rer, quia  in  ordine  reducendi  ad  primum  princi- 
pium, prius  probatur  principium,  qukm  conclu- 
tio per  ipfum  probata. 

Tertio,  quia  difficilius  obliuifcirur  notitia 
principi],  quam  conclufionis  dependentis  cx  illo 
principio,  jgirur  notitia  principi)  eft  intentior, Sc 
hoc  eft  verum , quando  illa  notitia  folum  eft  per 
illud  principium. 

Contra  conclutionemobiicitur , Sc  probatur, 
qubd  notitia  principi)  & conclufionis  parifor- 
miter  remittantur , ftante  cuidcntia  primi  prin- 
cipi) ad  conclufionem.  Tunc  fi  ita  e fiet , feque- 
rctur qubd  aliquis  haberet  notitiam  principii, & 
non  haberet  notitiam  condufionis , Sc  cum  hoc 
fciret  confequcntiam  clfe  bonam  , Sc  qubd  cum 
hoc  fciar  confcquens;&  patet  confcquentia, quia 
cx  quo  notitia  conclufionis  eft  minor  , tunc  ipfa 
cflct  rota  remifta  ad  vnum  gradum  , quando  ad- 
huc ftabit  aliquod  de  principio , Sc  tamen  tenet 
confcquentia  , Sc  eft  cuidcns  ; fequitur  propo- 
fitum. 

Rcfpondemr  qubd  impoflibile  eft  , notitiam 
conclufionis  Sc  principi)  xqualiter  remitti  ad 
vnum  gradum  , fievt  confcqucnti.t  remittantur 
xqualiter  devrroque  vero  , vnde  femper  opor- 
tet pius  remitti  de  notitia  principi),  quam  con- 
clutionis. 

Secunda  conclufio  : vniuerfaliter  fenfibiliora 
funt  notiora  nobis  niinus  fenfibilibus.  Proba- 
tur, quia  ex  quo  cognitio  noftra  originatur  cx 
fcnfu , oportet  illa  cilc  notiora , qux  funt  fenti- 
bili*ra.  Ex  quo  patec,cxteris  paribus, qubd  illud 
quod  fentitur  pluribus  fenfibus,notius  eft, quam 
illud,  quod  fentitur  vno  tantum. 

Tertia  conclutio  : vt  in  pluribus  effe&us  funt 
nobis  notiores  , quam  fux  caufx  : probatur. 
Nam  compotitum  naturale  eft  notius  , quam  fit 
eius  materia  , vel  forma , Sc  ita  inducendo  in 
aliis,&  dico  notabiliter  vt  in  pluribus , quia  ali- 
quando contingit  oppotitum.  Vndc  ccdum  eft 

nobis 


y- 


7- 


8. 

SeufiUUirm 

Junt  mbu  ne- 
utra. 


Efftffm  funt 
ntkit  notiam 
fuit  caujis. 


QvvstVvo \V. 


■•4*.  <7  M' 
tara. 


isabts  notius , quamfiunftaenriacaufauamo- 
UwCtltrtmnc , pct  quam  agit  An  iftis  inferioribus, 
fimiTuct  dc  adamantc.vtlupradittum  fuit.  Patet 
i en  ut  qux  Cum  notiora  nobis , quia  principium 
tuis  conclufionftms  Ce  fcnfibWiora  minus  lenfi- 
bilibus,  & hxc  dc  primo. 

9.  Quo  ad  fccundum,norandum,  quod  quantum 
$m4  iai<Ii-  ad  notitiam  tututx  , poteft  imcUigi  dupliciter, 
fjnrfrrM-  *no  modo  dc  fubftantia fcpirata , qux  cft  Deus, 

XX Itnr'  vc^ IntcUigemia^Cc  talis  cognofeit  vnica intcllc- 
K^a  JsXV*.  &‘onc  xtctna,qux  eft  fua  ciTeniu,  Cc  hoc  cft  fim- 
dtm  mtitrm  pliciter  verum  dc  Deo, tamen  Theologi  non  con- 
cedunt (impliciter  dc  IntclUgcntiis.  V ndc  proba- 
tur , quod  Intclligentii  polfit  habere  cognitio- 
nem nouam  fimpUeitet ; quia  Intclligcmianon 
habet  cognitionem  dc  quolibet  fututo  contin- 
genti , quia  fi  illam  haberet , cognofccrct  xque 
perfecte  omnia  ficut  Deus , & tunc  arguitur  lic, 
capiendo  vtium  futurum  contingens,  quhd  co- 
gnofeat  lntcUigcnua,poftca  illud  futurum  pona- 
tur incite  ,8c  fit  Anrichriftus.tuncarguiiur.lnicl- 
ligcntianunccognofcit  Antichriftum  , 8c  prius 
non  cognouit  ipfum , quia  prius  erat  futurum 
contingens  , igitur  lntelligcmia  mutata  cft  per 
nouam  cognitionem  , verum  cft  tamen,  quod  b 
Intelligentia  habet  aliquam  cognitionem  «ter- 
nam,& hoc  differt  ab  intellcckunoftio, cuius  om- 
ni» cognitio  eft  noua.  Alio  modo  intclligitur  dc 
natura  particulari , vt  dc  ifto  igne  , vel  aqua  non 
tttcgorcmatice.quod  aliquid  fit  fibi  notum , fcd 
hypothetice  fi  cognofccrct , qux  cfTcnc  (ibi  no- 
tiora. 

o.  Tunc  fit  i(U  concludo , quod  naturae  notio- 
res funt  caufx  filis  effectibus.  Probarur , quia 
ficut  cft  in  arrificialibtis , ita  in  naturalibus,  ciitn 
natura  fit  artifex  rerum  naturalium  , fcd  in  arti- 
ficialibus caufx  operis  funt  notiores  artificio,  vt 
patet  , quia  faftor  domus  piius  cognofeit  lapi- 
des , & ligna , quam  domum , igitur  ita  cft  in  na- 
turalibus. 

Secundo  , quia  caufx  funt  priores  fuit  efle- 
£ibus  , igitur  & prius  nor*  a natura  , tenet 
confequentia , quia  natura  cognofeit  res  ficu:i 
funr. 

Contra  conclufioncm  arguitur,  quia  illud  cft 
notius  naturx, quod  eft  magis  perferum,  & ma- 
ioris emiratis,  quia  de  perfidioribus  natura  ma- 

■ gis  cft  follictrajmodo  torum  compofitum  perfe- 

■ dius  eft  filis  parribus.cimi  includar  pcrfc&ionun 

K * fiurum  partiam  ; er rgoAc. 

Secundo,  illud  eft  notius  natur* , quod  magis 
Mr  ■ intenditur  a natura,  A:  cftius  fimilirudo  efier  for- 

jr  riii>  imprctla  naturx, li  natura  cognofccrcr:modb 

fimilit  udo  totius  compo/irigefict  fortius  imprefia 
narur.r,/!  natura  cogno/ccrer,  eo  quod  compofi- 
tum nugis  intenditur  a natura ; ergo, Are. 

Rcfpondctut,  quodcompolitum  c poteft  dici 
notius  dupliciter,  vt  10  modo ; quia  cft  perfedius 
cognofcibilc  fecundum  naturam.  A:  iic  dicit  Ari - 
foielcs  quod  Ucuscll  in  natura  nntHTiinus,vndc 
i.  Metaph.  dicit , quod  ficut  oculus  nociux  feha- 
bcrad  lumen  Solis  in  meridie,  itainrcHccius  no- 
flcraJ  mahifeltUEma  in  natura.  Alio  modo  ali- 
quid dicitur  norius  naturx, eo  qudd  magis  inten- 
ditur a natura.  A:  /pccics  cius  efier  magis  impref- 
fa  naturx, fi  narura  cognofccrct.  Alio  modo  non, 
quia  fpccies  fua  efier  fortius  imprclfa  , fcd  quia 
edet  prior  in  motu  illo , quo  producitur  res  nen- 
da. Ver  bi  gratia  feri  bens  litteram  habet  intentio - 
nem  totius  litterx  fortius  imprdVun  menti  fux, 

Seat  4 per.  T0m.II. 


It. 

Cmftfna 
pvfl  Jit  i 


quam  habeat  interuionem  panis  litterx, attamen 
intentio  patris  litterx  naturaliter  procedit  in 
motu  ptotradionis  litterx.T une  dien, quod  cau?  C««f*  jm*- 
fx  non  funt  notiores  naturi, eo  quod  une  perfc-  ***• 
diora cognofcibilia  fecundum  naturajn  : Cc  pet 
hoc  foluitur  prima  obic&io , nec  caufa  dicitur 
notior  ex  eo , qttbd  eius  fimilitudo  effet  fottihs 
impreffa  naturx : uam  fic  totum  compofitum  cft 
notius  naturx  panibus  component  ibus  •.  fed  illo 
modo  caufa  eft  notior  naturx,  id  eft,  peius  natu- 
ra in  motu  faciendi  rem  ex  Cuis  caufis  , prius  oc- 
cutrit  intentio  caufx , quam  caufati , vt  declara- 
tum fuit  in  exemplo  dc  littera.  Patet  igitur  qux 
funt  notiora  naturx. 

Dc  tertio  fit  prima  conclufio  : vt  in  pluribus  it» 
non  funt  eadem  notiora  nobi$,&  notiora  natui  x. 

Probatur ,quia  vt  in  pluribus  cftV&us  funt  notio- 
res nobis  , Ce  femper  caulx  funt  notiores  na- 
turx, Cee. 

Secunda  conclufio, aliquando  eadem  funt  no-  intninm  #*> 
tiora  nobis.Cc  notiora  naturx.Probaiur,quia  ali-  'V'  *“T 
quando  caufx  funt  noriores  nobis  i igitur  ali-  *£**!* ** 
quando  eadem  funt  notiora  nobis, & naturX,Tc- 
net  confequcntia.qui.i  femper  caufx  funt  norio- 
res naturx.  Antecedens  apparer , quia  calum  cft 
norius  fua  infiucmiaifimiiiter  homo  quam  a&us 
fuui  imclligeudi,  Ce  hoc  totum  quod  didtum  cft, 
cft  verum  in  fcicniia  naturali , A : idcb  de  aliis 
feienti is  fit  ifta  conclufio  : In  aliis  fciemiisvni- 
uvrfalitcr  eadem  fune  notiora  nobis  , Ce  notiora  ^ 

naturx; excepta  parte Mctaphyficx,  qux  deter- 
minat de  fubftantiis  feparatis  : nam  illa  procedit 
abcffcdlibus  ad  caulas.  Probatur  conclufio:  nam 
principia  Mathcmaticx  lunt  fimplicitcr  notiora 
& naturx.  Ce  nobis:  fimilitcr  in  Mctaphyfica 
notiora  funt  principia  conclufionibus.  Item  in 
Grammatica  litterx, Ce  fy  llabx  funt  notiores  no- 
bis, qux  funt  caufx  orationum , A'  per  confe- 
quens  funt  notiores  naturx.  Similiter  in  Logica 
termini  funt  notiores  nobis , quam  argumenta- 
tiones compofitxcx  tcrmi|iis.Similitcc  in  mora- 
Jibus  adfus  humani  • funt  noriores  nobis,  quam 
virtutes  gcncrarx  ex  illis  altibus. Pacer  igitur  in- 
dudiuc, qualiter  inaliisfcicntiisa  feientia  natu- 
rali idem  cft  notius  nobis,  8c  naturx. 

Et  fi  obticiatur, ei  quocficdus  funr  nobis  fim-  1 j . 

plicircr  notiores,  (equitur  quod  nunquam  poteft 
fieri  regrefius  a cognitione  caularum  ad  cogpi- 
tionem  cft"e<ftuuin;&  lic  in  feientia  narurali  nun- 
quam haberemus  notitiam  propter  quid.  Probarur 
confequentia,  quia  propter <juoA i/rum^djue  ta- 
le, & ip/um  m.igisjigitur  cuin  caulx  cognofcan- 
tur  per  cfieduni , (equitiu  quod  elfcdus  femper 
funt  notiores , A:  per  confeqnens  rcgrclfus  ille 
ad  caulas  petit  principium.  Rclpondctur  negan- 
do con/equenriam  Ad  propnmionem , Propter 
tjuod  vtiumrpiotLjMf , Scc.  intclligitur  de  caufa  iuf- 
licienti.  Modt)  dico  , quod  cognitio  ctfctftuum 
»1011  cft  fuflicicns  ad  cognitionem  caularum , Se 
idc o intcllcflus  et) in  habuerit  aliquas  notitias  dc 
caulis  per  eftedus  medianrcdifcmlu  & inclina- 
tione inrclledirs,  inquirit  vltcriorcm  cognitio* 
nem  dc  caulis , qua  habirS  fic  rcgrclTus  ad  cogni- 
tionem eftcdu um  per  fuas  caulas  , Se  talis  eft 
feientia  propter  quid. 

Ad  fecundam  dico , qudd  intclligitur  dc  vtra-  j ^ 

qnc,  dc  narura  non  cugnofccntc  condicionali- 
ter fic , ve  li  cognofccrct  prius  cognofccrct  cau- 
las limilirer  intclligitur  dc  natura  cognofccntc,rt 
Iniclligctia^c  non  obllantc,qudd  in  Intclligctia 
B non 


'L 

- »4 

:4 


m 


^Sdj 

/a 


0 


>»• 


Prtnujfi  j*»- 
n*Jo  frtkt 
ftittlufune 

t^no/tosar. 


i»?. 

Cmclufio  dt- 
mtnRntimit 

n- 

ttfl  ttpufei. 


14 

non  fine  diucr  fr  cognitiones,  attamen  poteft  co- 
gnofcerc  vnam  rem  prius  altera, faltem  naturali- 
ter,licet  non  tempore , cum  omnia  cognofcat  ab 
aeterno.  Et  cum  arguitur  de  anima  nollra.  Dico, 
quAd  in  cffc&ibus,  qui  funt  a nobis,  anima  prius 
cognofcir  caufas.vt  patet  in  artificialibus. 

Ad  tertiam  concclTum  eft  de  aliquibus  cauds, 
qudd  iunt  notiores  nobis,quam  effc&us. 

Ad  quartam  negatur  confequentia ; quia  iftud 
intclligitur  de  caufis  , ex  quibus  aliqua  res  fit} 
quod  illz  cognofcuntur  per  prius  anatura,quam 
tes  illa:  faci*  ex  eis,  Si  e contra  de  nobis. 

Ad  quintam  dico,qu£>d  anima  eft  notior  natu- 
re,& non  nobis.  Et  cum  dicitur , nos  experimur 
animam,  verum  cfl  per  cius  efte&us , & opera,  Se 
ide 6 ilii  cflfc&us  funt  notiores. 

Ad  fextam  concclTum  eft  in  vltima  concludo- 
nc.quod  in  aliis  fcientiis  a naturali, idem  eft  no- 
tius nobis, &:  natur*. 

ANNOTATIONES. 

• T T Ne  modo  quia  prius  tempore , Scc.  Nota 
V qut\d  Arift.i.Poft.t.j.docct  quo  ordine 
intelligantur  przmifTz  ante  concludonem  , & 
quomodo  conclttfio  intelligatur  poft  prxmillas, 
dicirque  quod  maior  propofitio  vniucrfalis  po- 
teft  prius  tempore  cognofci  .quam  concludo, mi- 
nor  verd  cognita  maiori  non  poreft  cognofci 
pri6s  tempore , fed  folum  prius  natura  , quam 
concludo, verbi  gratia,  Omne ftnftbile  bebet  fcnfxm 
rallus , omne  animat  cfl  ftnftbile , ergo  omne  animal 
habet  ftnfum  taflus.  Maior  huius  deinonftrationis 
poteft  cognofci  per  tempus  abfque  conclufione, 
fi  tamen  cognofcir ur  minor , fimul  tempore  co- 
gnofeirur  &:  coclufio.  Vult  ergo  Ariftqui>dpriiis 
natura  vtraque  przmiffa  cognofcitur  concfudo- 
nc  : quoniam  cognitio  vtriufque  prxmilTx  eft 
caufa  cognitionis  conclufionis,f)  vero  loquamur 
dc  prioritate  temporis, tunc  cognitio  maioris  eft 
prior  rempotc  cocnitioaeconclufionisjquoniam 
cognita  maioti  adhuc  fupercft  cogtiqfccnda  alia 
propofitio,  nempe  minor,  antequam  concludo 
cognofcatur  formaliter  , Si  proprio  conceptu,  at 
vcrA  d cognita  maiori  cognofcas  etiam  mino- 
rem , tunc  dmul  cum  minori  dmultate  tempo- 
ris cognofccs  formaliter  , Sc  proprio  conceptu 
condufionem. 

*Dixi  notabiliter  formaliter , r*r  proprio  conceptu , 
quia  deinonftrationis  concludo  bifariam  intelli- 
gi  poteft,  primd  formaliter,  & conceptu  proprio 
ipdus  concludonis.qui  rerminatur  ad  ipfam  con- 
cludoncin.  Secundo  virtualiter,  & in  vniucrfali, 
vt  quando  non  formamus  conceptum  ipdus  con- 
cludonis,  fed  folum  formamus  conceptum  de  ea 
re, ex  qua  concludo  poteft  colligi.vel  in  qua  con- 
cludo continetur  , quad  in  quodam  vniucrfali. 
Cognitio  primo  modo  eft  dmplicitcr  cognitio; 
fed  cognirio  fecundo  modo  eft  cogmtio  fecun- 
dum quid,  nempe  virtualiter»  & in  alio.  De  hac 
fecunda  cognitione  loqncns  Ariftoccles  vbi  fup. 
fexc.  4.  dicit  concludoncm  cognofci  dmul  cum 
prxmiftis , Sc  quod  maius  eft  , dmul  cum  ipfa 
maiori : nam  cognita  maiori  dmplicicer , dinul 
cognitione  fecundum  quid  , Sc  virtualiter  co- 
gnofeo  concludoncm ; non  qudd  tunc  temporis 
producam  diuerfos  a&us  cognofccndi  : folum 
enim  produco  cognitionem  maioris  : fed  quo- 
niam concludo  continetur  virtualiter  fub  ma- 
iori » quali  fub  quodam  vniucrfali , Sc  cognita 


Lib.I.  Phyficorum 


»7- 


maiori  ipoftumus  cx  ca  deuenire  in  cognitionem 
concluhonis  i tunc  enim  dicimur  cognofcere 
aliquam  rem  virtualiter , Sc  in  vniucrfali , quan- 
do cognofcimus  formaliter  illud  fub  quo  res  il- 
la continetur,  & cx  quo  poftiimus  deuenire  in 
cognitionem  illius  rei.Verbi  gratia,  cogniti  hac 
maiori  cognitione  propria  , Sc  formali  , Omne 
animal  rationale  eft  rtflbile , cognofcimus  v irruali- 
ter  , Sc  in  vniucrfali  hanc  conclurionem  , Omnis 
bomo  eft  riflbitu , quoniam  hxc  concludo  conti- 
netur fub  illa  maipri  tanquam  fub  fuo  vniucr- 
fali : maior  enim  dgnideat  rem  omnem  , quz  eft 
animal  rationale, cfTc  ridbilcm  , Sc  fub  ifta  quo- 
dammodo continetur  hzc  alia , Omnis  bomo  eft 
riftbilis. 

b Verum  eft  tamen  , quod  Imelligentia  halet  ali- 
quam cognitionem  eremam , Scc.  Nota  quod  hoc 
verum  eft  iuxra  principia  Ariftotclis.  Ceterum 
fecundum  Theologos  Sc  veritatem , cum  Intclli- 
gcnria  dt  creata  in  tcmpore,nuIlain  habet  cogni- 
tionem xcernam»atquc  aded  fumirur  hic  amnem 
pro  cozuo,  ita  vt  dt  fenfus  , qu&d  lntclligenria 
habet  aliquam  cognitionem  cozuam. 
c Compofitum  poteft  diei  notius  duplici ter &C.  No- 
ta quod  notius  natura  eft  idem  quod  notius  fe- 
cundum fc,  id  eft, quod  fpc&atarci  ent itate,  eft 
magis  cognofcibile, Sc  cum  cognofc ibi  litas  rei  dr 
ratione  entitatis, id  erit  magis  cognofcibile  fe- 
cundum fc , quod  magis  habee  de  entitarc  ; qua- 
propter hoc  quod  minus  habet  de  entitate,  eft 
minus  cognofcibile  incipientibus  difeere  , co 
quid  cognitio  addifccntium  eft  impcrfc&a  , at- 
que ita  oriis  cognofcunt  id  , quod  imperfc&ius, 

& quod  fccundim  fc  eft  minus  cognofcibile. 

Quod  comprobar  Ariftoteles  7.Metaphyf.text^. 
dicens , Que  {ingulis  nota,&  feriora  funt , fspenumero 
parum  nota  ftott%  & parumtaut  nihil  habent  veritatis , 
qui  illorum  cognitione  funt  proditi.  Secus  eft  dedo- 
£tis  viris : his  enim  quz  natura  funt  noriora , id 
eft , quz  fecundum  fc  cognofcibilia  funt , etiam 
funt  magis  nota,  veluti  principia , Sc  caufz.  Vn- 
de  dc  habet  Ariftoteles.  Principia  tero , & caufat 
rerum  cognofcere  paucis  contingit , atque  ilUs  doQis. 

Senius  ergo  verborum  Ariftotclis , Non  funt 
eadem  nobis  nota , 6c  natur*  eft  , quod  illa  quz  **Pf»eautm 
finit  perfediora  non  funt  nobis  primo  diftinde 
cognita,  fed  potius  imperfediora.  Namcogni-  Nonjluotea- 
tionem  noftramdiftin&am  fpccici , prxccdit  di-  dem  oobit 
ftin&a  cognitio  fuperiorum  hzc  autem  fupciio-  not*»  & na- 
ra funt  minus  perfeda , quam  fpccies , quz  na-  nu** 
tura , id  eft  , fecundum  fc  eft  magis  nota , id  eft, 
magis  perfeda;  atque  adeo  cognitione  diftin&a, 

Sc  icicntifica  impcrfc&iora  fonr  magis  nota  no-  • 
bis , natur*  veri»  magis  perfeda , & per  confc- 
quens  non  eadem  funt  nobis  nota , & narurx. 

Et  hunc  ordinem  fcniauic  Ariftoteles  in  docen- 
do hanc  fcicnriam  , quia  prius  tradat  de  mate- 
ria, Sc  forma  ,&  rurfus  decauds  entis  mobilis, 

Sc  deinceps  profeqtiitur  alia  de  ente  mobili.  In- 
fuper  in  conddcrationc  principiorum  prius  in- 
quirit in  Vniucrfali  quot  dnr » Si  poftea  de  quo- 
libet illorum.  Ex  hoc  fequitur , fenfum  Arifto- 
tclis illis  verbis  ab  vniucrralioribus,&  nobis  no- 
tioribus , naturxquc  miniis  notis,  adnaturx  no- 
tiora nobifque  miniis  nota  elle  progrediendum, 
elle  tradere  modum  noftrz  cognitionis  in  qua- 
libet fciemia , ita  vt  femper  quzlibct  cognitio 
fcientiz  in  addifccnribus  incipiat  ab  vniucr- 
falioribus  conceptibus  przfupponcndis  in  illa 
fcienria. 

Secunda 


iS. 


$ 


Quseftio  V*  15 


Secando  fcquirur.  In  (cientia phyfica  nonam 
nes  conceptus  vniucrfaliorcs  dic  comprehen- 
dendos ad  fuhic&i  fufficiemcm  cognitionem  ,fcd 
ea  tantum  communia  , 61  vniuerfalia  ■ qux  fa- 
t is  Cum  ad  Phy  (icam  notitiam  habendam : qualia 
funt  , que  Arillotclcs  inquit  it , videlicet  an  fint 
plura  principia,  vel  vnum ; an  fint  contraria,  Scc. 
Ita  fentit  Scotusin  r.diftinclionc  14.  vbi  licait. 
Scientia  natur aUt  prett  prtttdit  MtU&inficam 
ktl/et  fi ut  terminos  confuse  netes  , ftd  Metaphyfi- 
ca  mediante  definitione  exprimit  dlSIinfle  notitiam 
illorum , C/C  tunc  tft  perficitor,  quando  eft  cum  Aleta- 

rhl *»• 

Tertii  fcquirur, quod  quado  Ariftotelcs  exenv 
flificat  in  toro,  loquenj  de  nobis  notior  ibus,lo- 
quicur  de  magis  noto  nobis  cognitione  confufa. 
Naip  totum  quia  cft  magis  pctfcdum,  cft  cogni- 
tione diftin&a  naturx  magis  notum.  Ceterum 
cognitione  confufa  cft  nobis  magis  notum  quam 
natu  relique  nos  prius  raleperfedum,  Se  totum 
confuse  cognofcimuv.natura  verd  ipfum  prius  di- 
ftinde  cognofcit 

Et  fi  dicas : Ariftotelcs  docet  incipicndumcf- 
le  a notioribus  nobis  , Se  naturx  minus  notis , A; 
in  prima  conclufionc  dixit , Incipiendum  cfie  a 
principiis , Se  caufis , quare  principia , & caufx 
erunt  nobis  magis  nota.  Dico  , quod  Ariftotelcs 
loquendo  de  ordine  ex  pane  rerum  dixit  in  pri- 
ma conclufionc  cllc  incipiendum  a principiis, 
quia  principiata  nequeunt  diftintW  cognofci  fine 
principiis  ; quando  veto  dixit  in  fecunda  con- 
clufione  a notioribus  nobis  cllc  incipiendum , Se 
non  eadem  cllc  nota  nobis , Se  naturx , voluit 
dicere  ,qu6d  in  cognitione  talium  principiorum 
ab  illis  vniuerfalioribus  rationibus  incipiendum 
cft,  qux  nobis  notiores  funt,  quam  naturx : quia 
hic  magis  norum  natura  intcliigic  nugis  inten- 
tum , quales  non  funt  illx  vniucrfidcs  rationes  k 
quibus  incipiendum  cft. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

VNde  ex  1 vniuer/alieribiu , Sec.  Hic  ponit 
tertiam  conclufioncm  , (cilicct , quod  ad 
cognitionem  principiorum , caufarum , Se  ele- 
mentorum procedendum  cft  ex  vniuerfalibus  ad 
Angularia, id  cft,minus  vniuerfalia.  Probatur  pri- 
mi , qaia  ficut  fc  habet  tottnn  inrcgralc  ad  fen- 
fum.ita  eorum  vniucr  file  ad  iwcUettum  •,  fcd  to- 
tum inrcgralc  notius  cft  fecundum  fcnftun  , igi- 
tur Se  torum  vniucrfalc  notius  eft  fecundum  in- 
tclle&um.  Maior  patet  per  conucnicntiam  ifto- 
, rum  ad  iumccra : quia  ficut  totum  inrcgralc  con- 
tinet multas  partes  fenfibiles ; ira  totum  vniuer- 
fale  continet  mulus  partes  fubic&iuas.  Secundi 

J>robatur  idem, quia  ab  illis  eft  procedcndum,qux 
unt  magis  conhifaj  ad  illa, qux  funt  minus  con* 
fufa  & dctcrminaujfcd  vniucrfule  cft  confufum. 
Se  indeterminatum, & minus  vniucrfulccft  magis 
determ  iuarum, ergo  ,&:c.Maior  patct.quia  confu- 
la  funt  nobis  notiora,  ve  paret  in  exemplo : quia 
definitum  fignificat  confuse  illud  idem, quod  de- 
finitio figmificat  determinati,  & diftinclc ; modi 
res  notior  cft  fub conceptu  definiti *quain  fub 
conceptu  defini rionis,  vt  fi  dicatur  iuueni , affer 
circulum  , bene  intclligec  quod  dicitur , fcd  fi 
dicatur , affer  figuram  planam  , cuius  circmnfc- 
rrmia , Scc.  non  inrel!«gct  Tertii  probatur  per 
finium,  quia  pueri  in  principio  appellant  omnes 
homines  patres , Se  omnes*  mulieres  nutres  ,fcd 
Scoti  optr,  Tom,  / /,  . 


pofterius  in  procello  temporis  determinant  fibi 
t>atrcm,&  matrem.  Et  illa  condufiucft  fic  Intel-» 
Iigcnda , quod  facilius  cft  rem  cognofccre » fiib 
conceptu  vntuerfaliori , quini  fub  conceptu  mi- 
nus vniuctfali , licet  in  illis,  qux  confucta  funt, 
nobis  line  differentia  fenfibili  temporis , occur- 
rant nobis  res  fub  viroque  conceptu. 

Q_V  £STIO  V. 

Vtrum  mugis  vniutrfilia  fini  notiore 
minus  1 miucrfalibiu? 

Atiftot.t.Pi5'//«/.4.D.Thoro.^i7. 1 .Thcmift.Simpl.Aoerr. 
#•4.  i.r.f.Mayron.f  1 . Catiwnc-f.t. 

Conymb.jiw^.j  Kuuiu*  fiu/I  j.Roccuj  qutft.x. 

aS  x 1 v s quxftionis  multiplex  cft  fen* 
fus,  Se  ne  * procedam  in  xquiuoco, Pri- 
mus fenfus  cft , Utrum  vniuerfitlia  , id 
eft  , caufx  vniucclalcs  fint  notiores  minus  vrii- 
ncrfalibus.  Et  de  tfto  certum  cft, quod  non : quia 
tales  caufx  vniucrfalcs , fcilicet  fubftantix  fepa- 
ratx  funt  valde  difficulter  cognolcibiles  , vt  pa- 
ter fecundo  Metaphyf.  text.  1.  Secundus  l>  len- 
fus  poreft  cllc.  Vtrum  vniuerfalia  fecundum  exi- 
ftcnciam  fint  notiora  lingularibus  ,&c  certum  eft 
qu<W  non.  Tertius  fenfus , Vitum  terminus  vrii- 
ucrfalis  fit  notior  termino  minus  vniuctfali , Se 
hoc  non  eft  ad  propofitum  , quia  tales  termini  c 
non  cognofcuntur  nifi  reflexi  Quartus  fcnlos: 
Vtrum  propofirio  vniucrfalisfit  notior  propofi- 
tiotic  minus  vniuctfali.  Et  tunc  de  hoc  cft  dillin- 
guendum,  quia  quardarn  funt  principia , acquifi- 
ta  in  nobis  per  experientiam  , Se  in  talibus  opor- 
tet cognolccrc  aliquas  fingularcs  , priufquam 
cognolcarur  propofitio  vniucrfalis;lcd  non  opor- 
tet omnes  prxcognofcerc,  quia  prius  cognofco 
quod  omnis  ignis  cft  calidus , quam  cognofcam 
de  illo  igne,quod  cft  calidus. 

Alta  Ium  principia  acquifita  in  nobis  ex  natu- 
rali inclinatione  iutclledus  ad  verum.  Et  in  il- 
lis prxcognofcicur  vniucr falis.  Vnde  prius  cog- 
nolco,  qudd  omnis  linea  eft  diuifibilis  per  xqira- 
lia , quam  cognofcam  de  ifta  linea , quod  fit  di- 
uilibilis  per  xqualia  •,  Se  eodem  modo  cft  de  qui- 
bufdam  Icqucntibus  ex  principiis,  quod  prius 
cognofrirnr  cc-nclufio  vniucrfalis , quam  parti- 
cularis : verbi  gratia,  ex  illo  principio  , Omnis  U- 
lluca  fanat  febrem  calidam , cum  vno  alio  fibi  ad- 
iundo,  fcilicet  quod  contraria  contrariis  curan- 
tur, infertur  ifta,  quod  omnis  lattura  eft  frigi- 
da , qux  prius  cognofcitur , quam  aliqua  fua 
lingularis.  Quintus  fenfus  , Vtrum  propofitio 
fadta  de  terminis  c immunioribus , exteris  pa- 
ribus iit  notior  proxofitione  fada  de  terminis 
minus  communibus.  Et  Commentator  videtur 
dicere , quod  fic,  faper  ifto  primo*,  Se  ideo  di- 
cit , quod  libet  Phylleorum  prxccdit  alios  li- 
bros naturales,  eo  quod  propofitiones  illius  li- 
bri funt  notiores , eo  qu6d  (unt  faclx  de  termi- 
nis communioribus,  verbi  gratia, notius  eft, quod 
omnis  motus  cft  de  comrario  in  conrrarium» 
quam  qu6d  omnis  altcratio  cft  dcvna  qualitate 
contraria  in  aliam  contrariam.  Sed  illud  non  eft 
vniucrfalitcr  verum : quia  de  terminis  valde  no- 
tis poliunt  formari  propofitiones  multum  dubie* 
Se  incuidentes. 

Sextus  fenfus  cft,  Vtrum  res  prius  cognofca- 
tur  fub coccptu  vniucr falro > i, quam  fub  conccprh 
B a minus 


16  Lib.I.  Phyficorum 


miniis  vniuerfali ; & in  ifto  fcnfu  inielligit  Ari- 
ftotelcs.  Ht  idcb  arguitur  qubd  non.  Quiaoinnc 
ogcns  naturale  non  impcdirum  in  pailutn  fuffi- 
cienterdifpofuum  producit  prius  fuum  effc&um 
perfc&iflimum , quia  non  apparer , quare  impe- 
diaturiScd  obic&um  extra  eft  agens  naturale  non 
impeditum , Si  cius  ctfc&us  pcrfc&iflimus  eft 
conceptus  fpeciei,  vel  conceptus  lingularis,  Sc 
pallum , fcilicet  fenfus , vel  intellectis, eft  fuffi- 
cicntcr  difpofitum  ad  recipiendum  i igitur  primb 
producit  conceptum  fpeciei , vel  conceptum  lin- 
gularis , qui  eft  perfcCior,  co  quod  continet  om- 
nes alios  conceptus. 

Secundo  fcquirur,quod  quando  primi!  videbi- 
mus Socratem  , vel  aliud  obieftum , quod  mag- 
num tempus  dlcc , priufquam  concipctem  ip- 
fuin  fub  conceptu  fpeciei  fpccialiOimx  , vel  lub 
conceptu  fingularis  , cx  quo  oporteret  proce- 
dere per  omnes  conceptus,  a gcncraliflimo  vfquc 
ad  fingularem/ccundum  proprietatem  temporis; 
fcd  confcqucns  clt  falfum.  Probo  , quia  non  ex- 
perimur. Similiccr  non  apparet , quod  inuentus 
iit  ralis  ordo  conceptummSimiliter  de  vilibilibus 
confuctis  illud  non  eft  verum;  im6  apparet  nobis 
oppo/iruro. 

4.  Tertib , quia  res  percipitur  i fcnlu,  prius  fub 

conceptu  lingulari , quam  vniuerfali ; igitur  non 
priiis  concipitur  fub  vniuerfali.  Tenet  confc- 
quentia  , quia  conceptus  vniucrfalis  non  caufa- 
tur  irt  inrcllcdlu,  nili  prxhabita  cognitione, quam 
habuit  fcnfus:quia  Iulum  intell  git  vniucriale 
abftralicndo  conceptum  vniucrfalcm  a e ir cun- 
ilam i is  lingularibus  : & antecedens apparct,quia 
fenfus  folii m cognofcit  fingulare,  vt  patet  i.Poft. 
text.  <|9. & i. de  Anima, text.do. 

Quarti  fcquitur,  quod  Metaphylica  clTct  prior 
aliis  Icicnriis  via  dodrtnxrconicquens  eft  falfum, 
pcrAuicennam  ini.  fux  Metaphylicx.  Probatur 
conlcqucmia  , quia  Metaphylica  determinat  de 
rebus  fub  conceptibus  vniucrfaiillimis  , igitur 
cum  illi  lint  notiores, fcquitur  quod  Metaphylica 
c(l  fcicntia  n ot  illima, & per  confcqucns  prior  aliis 
via  do&cinx. 

Quinto  , quia  res  eft  notior  fub  conceptu  de- 
finiti,quam  fub  conceptu  minus  vniuerfali.Tenet 
confequentia,  quia  definitio,  vel  faltem  parsde- 
fuuriouis.cft  vmucrlalior, quam  fit  definitum:im& 
dicit  Linconicuiis  i.  Poftetior.  quod  aliqua  eft 
definitio  , cuius  quxlibct  pars  fc  habet  in  plus, 
quam  defiuitum  , fed  tota  definitio  fc  habet 
xqualitcr. 

j.  Sexto.  Ponatur  qubd  Socrates lit prope me»ita 
ve cognofeam  ipfum  fub  conccpcu  lingulari,  cor- 
refpondcntc  illi  termino  5«r«/rj,  deinde  elonge- 
tur Socrates  continue, donec  propter  dillantiam 
non  appareat  bene, an  lit  homo,vcl  L rutum,&  ita 
continue  elongetur  vfquc  quo  non  apparear. 
Time  in  ifto  cafu  accidit  torum  contrarium con- 
- clulioni : nam  Socrates  prius  concipitur  conce- 

t ptM  lingulari , deinde  conceptu  fpecifico  , & ita 
confcqucnter  vfquc  ad  conceptum  fubilantix,vel 
ad  conceptum  tranfccndcmis  deuenitur. 

^ Op politum  arguitur  per  Ariftotelcm  in  ifto 

Cutteitmv-  primo, tcxt.4.  Notandum, qu6d duplex  dcftcon- 
aimnfdhs  ijt  ccptus  vniucrfalis, quidam  cura  circunilantia  par- 
ticulari  libi  appropriata,vt  hoc  cns.hoc  corpus, Se 
huiufmodi.  Alius  eft  fine  tali  circunilantia,  vt  ho- 
mo,animal,  5:  huiufmodi;&  differunt  illi  conce- 
ptus ab  inuiccm , primo  quo  ad  hoc  c quod  in- 
u l lectus  habet  a&ualitcr  conceptum  vniucrfa- 


lium  cum  circunftantia  par  ticulari , aut  cum  plu- 
ribus circunftantiis  particularibus,  oportet,  qu6d 
a&ualitcr  rcfptciat  ,&  intendat  ad  phamafmata 
caufata  ab  illo  cuius  eft  ille  conceptus  : fcd  ad 
hoc  , quod  habeat  conceptum  vniucrfalcm  line 
huiufmodi  circunftantia  ,non  requiritur , quod 
achi  inrcndat  ad  phamairuata , led  requiritur»  . 
quod  alias  rcfpexetit  ad  illa  & intenderit. 

Secundo  differunt  licur  caufa , Se  caularum. 

Nam  conceptus  vniucrfalis  cum  circunilantia 
particulari  eft  caufa  ctfc&iua  inftrumcnralis  con- 
ceptus vniucrfalis  fine  tali  circunftantia.  Vn- 
decum  fenfus,  vel  inrcllc&us percipit  obiciflura 

£rius  fub  hoc  conceptu,  l*occttst  deinde  fub  ifto, 
k corpus , & fic  confcqucnter  vfquc  ad  conce- 
ptum indiuidui.  Verbi  gratia  ,Socraris , tunc  in- 
tcllc&us  habito  hoc  conceptu , l>oc  ens , de  Socra- 
te, abftrahic  circunftantias  particulares  elidendo 
limpliccin  conceptum  . fcilicet  ens,&  ficut  di- 
tium eft  de  ifto  conceptu , ita  proportionabilitcr 
de  aliis  fuo  modo. 

Tertio  differunt , quia  brutis , Se  pueris  non 
vrentibus  ratione , bene  infunc  conceptus  cum 
circumflandis  particularibus : fed  alij  conceptus 
nequaquam , quia  tales  habentur  per  rationem, 
&difcurfum  intcllc&us. 

Secundd  feiendum,  quod  illi  conceptus con-  S.‘ 

ueniunt  ad  inuiccm.  Priiut! , quia  neuter  illorum 
poteft  caufari  ab  aliqua  re  futura, fed  quilibet 
requirit  in  fua  generatione  obic&um  adu  mo- 
uens  fenfum,  vel  intellectum;  tamen  illi  con- 
ceptus licet  non  caufcntura  rebus  futuris,  ta- 
men font  fignificatitti  rerum  futurarum.  Sccun- 
di  conucniunt ; quia  ficui  in  ordineconceptuum 
fimplicium  line  circunftantiis  particularibus, 
vnus  conceptus  eft  vniucrfalior  alio , vt  puta  ani- 
mal,qu^m  homo ; ita  in  ordine  conceptuum  cum 
illis  circunftantiis  eft  vnus  vniucrfalior  alio  , ve 
puta  hoc  ens , quam  hoc  corpus , Si  ita  confcqucn- 
ter, Se  huiufmodi  circunftantix  particulares  lo- 
lebant  vocari  ab  antiquis  conditiones  indiuidua- 
lcs.  Terrib  conucniunt , quia  in  neutro  illorum 
ordinum  poteft  ede  aliquis  conceptus  fimplicircr 
fimplcxumo  quilibet  ad  minus  cllct  rcprxfcntans 
diucrforum  fi  milium , ficut  declaratum  fuit  de 
duobus  ouis  in  quxftionc  alia. 

Tunc  ponuntur condufiones.  Primacft,quod  57. 
in  ordine  conceptuum  vniucrfalium  cum  circun-  Ceaetptmm 
ftamiis  lingularibus,  fcnipcr  prius  concipitur  res  <T^#* 
fub  conceptu  vniuerfaliori,  quam  lub  minus  vni- 
ucrfali.  Probatur , quia  quando  aliqua  duo  , pu- 
ra A , Si  B * fic  fc  habent , vt  quxlibct  caufa  luf- 
ficicns  producere  alterum  illorum,  vr  puta  B,fuf- 
ficiat  etiam  producere  reliquum  , Se  non  e con- 
tra,prifis  dicitur  producere  ipfum  A, quim ip- 
fum B : fcd  fic  fc  habent  conceptus  vniucrfalior, 

& conceptus  minus  vniucrfalis , quod  a quocum- 
que poteft  produci  conceptus  minus  vniucr- 
lalis  ,ab  eodem  poteft  produci  conceptus  vni- 
ucrfalior , Se  non  e contra;  igitur  Icmpcr  quod- 
libet obic&um  fufHcicns  eft  producere  vtrum- 
que-  Prius  producit  conceptum  vniucrfaliorem, 
quim  miniis  vniucrfalcm. 

Ex  illo  fcquituc.qubdaliaiicomrnunitaripo-  ioT 
teli  dic  notus  conccptus.vniucrfalis  tSe  tamen 
nullis  duobus  illius  communicatis  nota  cllcnt  ali- 
qua lingularia  illius : patet, fi  quilibet  illorum  de 
communitate  deueniat  in  notitiam  illius  vniucr- 
falis per  aliud,  & aliud  fingulare,  v.  g.  fi  vnus  de- 
ueniat io  notitiam  animalis  fub  ifto  conceptu 
animalis 


Quseftio  V.  17 


animalis  caufato  \ leone,  & alius  fub  eodem  cau- 
fatu  a boue , Sc  tertius  fub eodem  caufato  ab  ho- 
mine, Sc  fic  de  aliis,  tone  toti  communitati  notus 
cd  ile  conceptus  , Sc  tamen  nullum  lingulare  ip- 
iius  notum  ciler  pluribus. 

SecundO»  probatur  con cluito, quia  femper  con- 
fufarunt  notiora  nobis,quam  magis  dillindfc»: 
modo  vniucrlaliora  fune  magis  coniufa,&  miniis 
vniucrfaliamagis  diftm&a ; igitur  res  prius  con- 
cipitur fub  conceptu  vniucrfaliori.qatai  fub  con- 
ceptu ntagis  diftin&o  i & hoc  patet  cxcmplaritcr 
dc  pueris,  qui  in  principio  appellant  omnes  ho- 
mines patres, Se  omnes  mulieres  matres,  fcd  poft- 
ca  habui  cognitione  perferiori, determinant  libi 
patrem  Sc  marrem. 

Secunda  conclufio.ln  ordine  conceptuum  vni- 
uerlilium  limplicium  line  circumdandis  parti- 
cuiaribus.femper  res  cd  notior  fub  conceptu  vni- 
,uerfaIiori , quam  fub  miniis  vniucrfali.  Probatur, 
quia  in  rei  Iccius  elicit  huiufmodi  conceptus  vni- 
ucrfales  limpliccs  abdrahendo  circundantias  par- 
ticulares , mediantibus  quibus  recipiebantur  in 
icnfu  , & in  phanca/ia,  igitur  primo  otdine , quo 
conceptus  illi  cum  circundantiis  recipiebamur 
in  fenlii  a phantafia , eodem  ordine  & intelledlus 
abdrahit  huiufmodi  circundantias  ; fcd  prius 
tempore  res  concipitur  fub  conceptu  vniucr- 
faliori  cura  tali  circundamia ; igitur  priiis  tem- 
pore intcllcdus  abdrahit  circunftantiara  parti- 
cularem a conceptu  vniuer&llod  , quam  mi- 
nus vniucrfali.  Sc  perconfequens  res  priiis  cog- 
nofeitur  fub  tali  conceptu , quam  fub  minus  vnt- 
uerfali. 

Tenia  concludo.  Tempus  perceptionis  hu- 
iufmodi  conceptuum  iudicatur  per  alluefaidio- 
nem  cognitionis  cognofcfbilium.  Patet , quia  ^ 
vilibiiibus  confueris  videtur  tempus  illud  elle 
adc6  modicum,  vt  non  experiatur , fed  in  illis 
qu*  non  funt  confueta  videri  ben£  apparet  fuc- 
ccffio ; vt  ii  aliquis  videar  valde  k remoris  , priiis 
percipitur  quod  Iit  corpus  , deinde  cum  fue- 
rit aliqualiter  magis  propinquum , vt  poffit  per- 
cipi motus  , vel  ngura , aut  huiufmodi  difpofi- 
tio,  percipitur  quid  iit  animal*  deinde  magis 
appropinquanJo  cima  percipitur  re&itudo  datu- 
ra; , Sc  huiufmodi , concipitur  qu&d  fit  horno , Sc 
ita  tandem  quid  fic  Socrates. 

Ex  quo  fequitur  , quod  res  percipitur  fub  hu- 
iufmodi conceptu  vniucrfaliori.vcl  minus  vni- 
ucrfali per  comparationem  ad  alias  res  aliis  cog- 
nitas. Ex  quo  patet  ,auod  fi  nunquam  vidiflcm 
nili  vnicam  rem  , dc  illa  foliim  haberem  vnum 
conceptam  quidiratiuum  >&fi  cognouidem  fo- 
liim dius  res,  tunc  de  qualibet  illarum  haberem 
duas  cognitiones  ,fcilicct  vnam  communem , dc 
aliam  fpecialem. 

Ex  quo  Icquitur  fecundo  , quiSdde  qualibet 
rc  habet  tot  conceptus  quiditatiuos  diuerfos, 
quot  differemus  elfcmialcs  percipit  illius  ad  ali- 
quam aliam  rem. 

Patet  igitur  qualiter  in  duobus  ordinibus 
prxdi&is  conceptuum  , femper  conceptus  dc 
primo  ordine,  eil  prior  conceptu  fibi  corre- 
fponJenrc  in  alio  ordine.  Secundi  patet , qua- 
liter in  vtroque  ordine  res  priiis  concipitur  fub 
conceptu  vmucrialiori  , quam  fub  minus  vni- 
ucrfali. 

Ad  rationes.  Ad  primam  negatur  maior : nam 
ignis  cd  cife&us  perfe&idimus  producibilis  ab 
igne , Sc  tamen  ignis  applicatus  ad  ftupam  fuf- 
Scotioper.  Tom.  I /. 


ficicnter  difpofitam  ad  fufccptionem  fu*  asio- 
nis non  agit  primo  ignem  in  rllamdupam  , fed 
prius  agit  calorem:  quia  per  illum  producitur 
ignis  in  llupx  Similiter  cffc&us  perfettiflimus 
producibilis  i Sole , eft  vermis  in  iftis  inferiori- 
bus ; Sc  tamen  *in  materia  difpoflta  ■,  non  prfmb 
roducit  animam,  fcd  primo  producit  lutnen,  in- 
uentiam  Sc  calor  em,  a quibus  producitur  vermis. 
Similiter  voliito  cd  adlus  per  Indidimus  inicllc- 
‘■‘His , Sc  tamen  non  primo  producitur  abintclle- 
&u ; quia  intellectus  primiS  producit  cognitio- 
nem , mediante  qua  elicit  volittoncirt. 

Ad  fecundam  , Icquitur  , quod  magnum  tem- 
pus , &c.  concedo  , quod  in  vifibilibus  incon- 
fuetis  videtur  tempus  c(Tc  fatis  magnum  ,&  fen- 
fibilc  •,  fed  in  aliis,  qu*  confueta  funt  videri.  fu6- 
ceflio  cfl  inlenfibilis.  Et  cum  dicitur  dc  brutis,di- 
co,quod  brutis  infunt  conceptus  vniucrfalcs  curti 
cirfunftamiis  lingularibus,  6c  eo  ordine , quo 
nobis. 

Ad  tertiam , Quia  fenfus  fentit  fingulare.  Di- 
co , qu^d  fenfus  ientit  rem  fub  conceptu  vniucr- 
fali cum  circundamia  particulari , S:  prius  per- 
cipitur res,  fub  hoc  conceptu , hoc  tnt , hoc  carptu  t 
hoc  finitum , vel  in  hoc  loco , quam  fub  illo  conce- 
ptu , hoc  Anirn.il  \ Sc  idcii  fenfus  foliim  fentit  fin- 
gulare,eoqu6d  foliim  fentit  fub  conceptibus  me- 
dianiibns  iftis  cit  eundam  iis, qui  oinnes  dicuntur 
conceptus  lingulate*  rclpcdu  conceptuum  vni- 
ucrfali um  limplicium  ciscorrcfpondemium , Sc 
intellectus  non  foliam  fentit  lingulare  fub  huiufi» 
modi  coiiceptibus , fed  etiam  vniucrfalitcr  lub 
conceptibus  vniucrfalibus  fimpticibus. 

Ad  quartam  negatur  confcquemia : quia  ficut 
di&um  fuir , ex  rciroinis  valde  notis  poliunt  fieri 
propofitiones  incertz  ,Sc  multum  incuidemes, 
vt  idi  termini  funt  noti,  siflrum,Sc  Pat  \ Sc  rameu 
de  iplis  formatur  ptopofitio  dubia  valde,  vt  Aflr a 
funt  pariA. 

Ad  quintam  concedo , quod  res  ed  notior  fub 
conceptu  definiti , quam  fub  conceptu  dt  finitio- 
nisj& concedo vltcrius,quid  poflibilc  cd,  quod 
quarlibet  pars  definirionisfie  vniuetfalior  defini- 
to, & idcd  res  illa  edet  notior , fub  qualibet  parre 
definitionis,  qulm  fub  conceptu  dcfinitijnon  ta- 
men itacd  dc  definitionerquia complexio  illa  tcr- 
minot uni, vel  ordo  ille  cd  miniis  notus. 

Ad  fextain  dico, quod  adhuc  in  illo  cafu  Socra- 
tes prius  concipitur  conceptu  vniucrfaliori,qtiam 
fub  conceptu  minus  vniucrfali , attamen  priiis 
obliuilcitur  conceptus  fpecie  , quam  conceptus 
generis, vt  probat  argumentum. 

ANNOTATIONES. 

* T7  T ne  proceeLtm  in  equiuoco , &c.  Nota  quod 

Jjioinncxquiuocum  cd  ncccflatib  didinguen- 
dum.  Vniuerlale  aurem  multiplex  eft.  Vnoenim 
modo  fumitur  complexe, cuiufmodi  ed  propo- 
fitio,  cuius  veritas  cx  lingularium  mulrorum  per 
fc  veritate  dependet,  vt  hxc  propufitio , emnit 
homo  cjl  alhiu  , huius  vniuerfalis  meminit  Arido- 
tclcs  i. Poftcrior.  ca.y. 7. muer/iU  tfl prin- 
cipium fiUntU , quia noticfii  fcientifica  cd  habita 
ex  pr-rmiflis. 

Secundo  modo  fumitur  vniuerfale  iheom- 
plexe;&fic  eft  aliquod  vnum  ens  fimplex  ad  plu- 
ra habens  ordincm.Si:  fecundum  multiplicem  or- 
dinem, quem  habere poted  , multiplex  cd  huiufi 
modi  vniuerfale.  Si  enim  habet  ordinem  cttiisfc 
B i e£ 


ytrerfitvrt Ti 
inirH.rfwjr* 
«H/OT4  iniit' 
lidiMA. 


*4‘ 


i£. 

l'ni*rrf*[e 

nultifltr. 


18  Lib.I.  Phyncorum 


cflicicntij  ad  plures  cffcdhis  producendos , dici- 
•tuc  caula  vniucrfalis  eflc&iua;  quemadmodum 
cjcli  dicunruraPhilofophis  caufx  vuiucrfalcs;  & 
Deus  Optimus  Maximus  cft  omnium  vniucrfa- 
lilfima^caufa.  Si  tamen  habet  ordinem  ad  effe- 
4tus,  vt  fiuis propter  quemfunt  produ&i  .dici- 
tur cti.un  caula  vniuerfalis  finalis  , quo  pa&o  ip- 
fura  bonum  dicitur  cauta  vniucrfalis ; quia  efle- 
dtus  propter  bonum  operati  funt,&  Deus  fimi- 
liter  hoc  modo  cfl  caula  omnium  eftc&uum  , a 
fc  produ&orum  : quia  vniturfa  propter  fimetip - 
operat iu  eft  Dem , Prouerb.  r 6.  Materia  et- 
iam pritua  in  genere  caufx  materialis  cft  eau- 
fa  vniucrfalis  omnium  corporalium  , quia  eft 
primum  fubic&um  ex  quo  omnia  fiunr,huiufino- 
di  vniucrfalia  dicuntur  vniuerfalia  in  caufando. 

1 7.  Tertio  modo  dicitur  vniucrfale  illud,  quod 
cum  iit  vnum  exiftens  , multorum  cft  fubftanria; 
quo  pa&o  maledictus  Aucrrocs  falso  putabat 
vnum  e ile  intclle&um  omnibus  hominibus.  Ec 
diuiuus  Plato  non  ben£  dixit , ideas  c(Tc  fepatatas 
quarumlibet  naturarum  , a quibus  particulares 
naturx  accipiebant  eifc,  fcilicct  quod  erat  huma- 
nitas vniuerfalis,  &:  equinitas,  & fic  de  exteris 
naturis  , qux  erauc  independentes  a tempore , &c 
loco  realitcr  exiftentes  , a quibus  plures  liomi- 

« nes,  & equi  accipiebant  ede  hominis,  & cqni; 
ficut  illi  imponit  Ariftotclcs.  Huiufmodi  vniucr- 
/ale  dicitur  vniucrfale  in  edendo,  exterum  tale 
vniucrfale  cft  quid  d&itium , & fabulofum ; ne- 
que imclliei  poteft  , vt  late  probat  Ariftotclcs 
in  librisPofteriorum  , 6c  Metaphyficx,  hanc  Pla- 
tonis fcnrcnriam  improbans. 

- . Quarto  modo  dicitur  vniucrfale  in  reprxfcn- 

tando.cuiufmodi  eft  fpecies  intelligibilis,&:  adhis 
intclligcndi  ; fpccics  fiquidem  inrelligibiles  re- 
prxfcntant  rem  in  communi  in  quantum  habec 
ede  intclligibilci  a&us  vero  intclligcndi  reprx- 
fentat  rem  in  clfe  cognito. 

1 8.  Quinto  modo  dicitur  vniucrfale  in  cognolcen- 
do.qaopa&oanimaab  Ariftotclc  j.dc  Anima,  tex. 
$7*  dicitur  cllc  omnia,&:  polle  cognofcere : cuius 
verba  fu  tu  ifta : omnia  51 ut  fient  quodammodo  eft  ani - 
M4.ratio  eft, quia  per  lcnfum,3c  inrelle&um  cog- 
nofcunrur  fenfibilia,  &intelligibiiia;  fcd  in  ani- 
ma cft  fenfus , & intellectus , ergo  anima  cogno- 
fccrc  poteft  omnia  fenfibilia,&  inte!ligibilia:crgo 
anima  in  cognofcendo  eft  omnia. 

Sexto  modo  dicitur  vniucrfale  in  fignificando 
quo  pa&o  vna  vox  vniuoca  multa  fignificat , ve 
homo  , vel  animal.  Tandem  feptimo  cft  vniucr- 
fale in  prxdicando  , id  fcilicct  quod  dicitur  de 
multis  diuifim,&  vci  e, de  quo  eft  hic  fermo. 

19.  b Vtrum  vniucrfalia  fecundum  cxiflentiam , &c. 
Vtimtrfaii  in  Nota  quod  vniucrfale  in  prxdicando  quadrupli- 
jnditnnJt  citer  poteft  accipi.Primo  modo  pro  natura  cornu* 
jnadmfiiot»  nj  apW  fecundum  fc  pluribus  comunicari , & hoc 
' *r'  appellant  vniucrfale  Metaphy ficum, & fundamen- 

tum remotum  vuiucrfalitatis,quod  inipfis  fingu* 
latibus  realitcr  exiftit:nam  vniucrfalia,  vr  probat 
Ariftotclcs  7.  Metaphyficx,text.J7.contra  Plaro- 
nem.non  funt  a rebus  lingularibus  fcparata.Nul- 
lum  enim  vniucrfalium  , vr  ibi  dicit  Ariftoteles, 
exiftit  prxter  lingularia  fepatatim,&:  lo.Metaph. . 
text.  6.  dicit  vniucrfale  debet  clfe  in  ipfis  fingu  la- 
ribus, de  quibus  prxdicatur. 

Secundo  modo  vt  tolis  natura  habet  ede  cog- 
nitum adtuale , quod  cft  cfteobiediuc  in  intelle- 
ctu,quando  fcilicct  intcllc£tu>  eam inteliigit,  fe- 
cundum quod  talis  eft. 


Tertio  modo  in  quantum  accipitur,  vt  ftat  fub 
fecunda  intentione  , a qua  dicitur  vniucrfale  in 
actu , eo  quod  tunc  competit  ei  definitio  vniuer- 
falis in  adu.  Se  cft  in  potentia  propinqua,vt  prx-  * 
dicetur  de  quolibet  inferiori. 

Quarto  modo  accipitur  pro  ipfa  fecunda  in- 
tentione, qux  dicitur  vniucrfalitas,fcu  ratio  vni- 
uerfaliuiis.quia  cft  qux  denominat  naturam  vni- 
uerfalcm.  Patet  igitur,  quod  vniuerfalia  non  fune 
notiora  fecundum  exiftentiam,  cum  non  cxiftanc 
nili  in  lingularibus.  , 

* talei  termini  non cornefiuntmr nifi reflexe.  1°- 

Nota  qu6d  terminus  figniheatiuus  tam  primar, 
quam  lecundx  notionis  , cum  aliquid  vitra  fc- 
ipfum  rcprxfentet  , non  poteft  adu  redo  in- 
tclligi  , quia  tunc  primb  fcipfum  rcprxfcnta- 
ret , & non  aliud  , tantum  ergo  reflexi  intelligi- 
tur , quemadmodum  etiam  fccundx  notiones  re- 
flexe intelliguntur.Vide  Mauritium  quxft.y.Vni- 
ucrfaliuin. 

J Duplex  eft  conceptm  vniucr fidu  e.  Nota  qudd  1 > . 

vniucrfalia,  provt  docet  Scorus  in  4.diftindione 
8.  quxftionc  a.  conclufionc  9.  prius  defccndunc 
ad  lua  particularia  indiuidua , quam  ad  fpecies,  & 
per  confcqucns  a talibus  indiuiduis  prior  erit  ab- 
ftradio  fpccifici  conceptus ; qui  conceptus  fpeci- 
fici  , cum  quidam  line  vniucr (aliores , quidam  mi- 
nus vniucrfalcs , quidam  Ipccialiffinii , vt  quan- 
do indiuidua  formantur  lub  ratione  emis,  vel 
corporis , vel  viucntis , vel  animalis , vel  homi- 
nis j vt  hoc  ens , hoc  corpus  , hoc  viucns , hoc 
animal , hic  homo ; dubium  eft  qui  hominis  fpe- 
cifici  conceptus  fine  primo  cogniti , an  commu- 
niore.’,.in  minus  communes, & modo  in  hac  qux- 
ftioue  dicit  Scotus , quod  conceptus  communior. 

Verba  Scoti  in  4.  loco  fuprli  relato  funt  ifta  :In 
finguUribut  eft  ordo  , fecundam  ordinem  vniuerfidhem : 
prirn  enim  vnumquodque  vniuerfide  poteft  tmeBigi  de- 
fendere in  proprium  fingulare  , quam  contrahatur  per 
differentiam  aliquam  ad  aliquod  inferiiu  tanquam  ad 
fteeiem  , vt  fic  haheatnm  ordinem  ii  forum  futrula - 
riumt  hoc  ens , hac  fid>  flant  ia  , hoc  corptu , & fic  de  - 
inceps  v/que  ad  Socratem.  Hoc  patet  per  Auicen - 
nam  1.  Pkjficafiu  ; quod  prius  videmtu  'a  remotis 
corptu  , quam  animal , & animal , quam  hominem ; 
quod  non  eft  intelligendum  de  vniuerfidi  : quia  vifus 
non  videt  vniuerfide  , fid  fingulare  vniucr /altor is. 

Hxc  Scotus  ibi  : huiufmodi  autem  fingulare 
hic  Scotus  appellat  vniucrfale  cum  circumftan- 

cia  lingulari.  ^ 

r Ad  hoc , quod  intedeflus  habeat  aQualiter  ccnct-  11  • 

ptum , &c.  Nota,  quod quxlibct potentia  cogno-  Tt^ntiocefi 
fciiiua  , fiue  fcnfitiua , Lc  intclletfiua  percipit  #?*»>£ 
fuum  obicdum  recepta  Prius  fimilitudine  cius»  ‘itRum  rtrt- 
qnxfimilitudo  vocatur  Ipecics.  Hxc  fpecies  Io-  ftafoimtim 
lum  rcprxfentat  potentix  , quod  ab  ipla percipi-  /iumitudino, 
tur ; vt  fpecies  pomi , quam  vifus  recipit , reprx- 
fentat  vifui  coloYem  pomi  i fpccie*  pomi , quam 
vifus  recipit , tcptxfcmat  vilui  colorem  pomi; 

Ipccics  autem , quam  recipit  guftus , reprxlcntae 
/aporem  , & non  colorem.  Huiufmodi  fpecies  in 
fcnfu  exteriori  producitur  ab  obietto  exteriori; 
in  oculo  fcilicct^recoloratn,  in  olfadhi a rc odo- 
rifera. fn  fcnfu  autem  interiori  producitur  fpe- 
cies , non  immediate  ab  obic&o  exteriori , fed  ab 
illa  fpccie  fenfibili , quam  produxit  obiedum  ex- 
terius, talis  fpecies  cAm  fit  limilis  priori, idem 
cbieftum  rq»rxfenra’t , Sc  dicitur  phantafma  j c* 
ifto  phamafinate  virtute  intellcdlus  agentis  pro- 
ducitur alia  fpecies,  qux  recipitur  in  iutdlc&u 

poftt 


maamm 


Qu^ftio  V. 


19 


& 


po (Tibili  i qui  intelledus  per  talem  fpccicm  intel- 
ligic  rem  rcprxfentatam. 

t j.  Ex  diucrlicatc  idarum  fpecicrum  dignofeirur 
diucrfa  abftradio , fpecics  enim  qu*  in  fcnfu  ex- 
teriori recipiuntur,  quia  reprxfcm  ane  rem  prx- 
fentem  ratione  alicuius  qualitatis  fenfibilis,  fo- 
lum  abftrahunt  ab  aliqua  qualitate  > non  tamen  a 
prxfcmia  rei;  fi  e vifus  cognofcic  colorem  fine  fa- 
porc,  non  tamen  colorem  non  exiftcnrem  ; fcd 
" hunc,&  in  hoc  loco,&  tempore ; Sc  idem  de  aliis 

(cnlibus  exterioribus.  Species  tamen  (cnfus  inte- 
rioris abftrahit  a prxfenria  rei  rquia  non  reprx- 
femac  rem  adu  exiftentem.  Vnde  imaginamur  Sc 
prxfcntia,&  abfentia  fcnfu  interiori,  (cilicct  iraa- 
ginatiua.  At  fpecics  intelledus  reprxfcntac  rem 
abfquc  fingularitate  cum  qua  erat : verbi  gratii, 
fpecics  hominis  reprxfcntat  hominem mon  hunc 
particularem , fcd  abftrahendo  ab  hoc , Sc  a loco, 
Sc  tempore,  Sc  omnibus  rationibus  lingularibus; 

• 6c  intelledus  confidcrans  naturam  vt  Uc , dicitur 
< inrelligcrc  vniuerfale  fimplicicer , id  eft,  fine  cir- 

eunftanriafingulari,& talis  narura  eft vniuerfa- 
le , quod  folcr  dici  vniuerfale  Mctaphvficum  , Sc 
abftradum  a phantafmat ibus»  eo  quid  abftrahit  i 
fpecie  illa  exiftente  in  fcnfu  interiori,  qua:  fpe- 
cics dicitur  phantafma.  Cxtcrim  intelledus, 
quando  intelligic  vniuerfale  cum  circuraftan- 
tia  lingulati  fibi  appropriata , necefie  c(l  quid 
adualiter  refpiciat  , Sc  intendat  phantafma, 
quod  naturam  cum  conditionibus  fingulari- 
bus  reprxfcntat , id  quod  non  facit  fpecics  in- 
tclligibilis. 

1 In  trdine  couceptuKm  vrtitter/iluan , &c.  Pro  in* 
tclligent  ia  primarum  duarum  conclufionum  quas 
ponirDodor  in  hac  quxft.  nora  primi  ex  Scoto 
in  1.  diftind.  j.quxft.  1.  quid  triplex  eft  ordo  in- 
relligibilium , alter  eft  ordo  originis  , alter  veri 
OrJt  ittufc-  ordo  petfcdionis;tertius  autem  eft  ordo  adxqua- 
tionis , qui 'expofeit  quodnam  fit  obicdum  ad- 

***'  xquatum  noftri  intelledus,  quod  quidem  eft  ens, 
in  quantum  ens.  Ordo  per  fe&ionis  poftulat.quid 
fitobicdu  perfediori  modo  cognitura, vel  quid 
fit  obicdum  per  fedius  ex  his,  qua:  cognolcun- 
tur , de  hoc  fecundo  dicit , quid  Deus  Opt.  Max. 
eft  perfediflimum  obiedum  cx  his , qux  intclle- 
dus  poteft  cognofeere  ,&  poft  ipfum  fpecics  fpe- 
cialiflimas , deinde  genus  proximum  abftradum 
^ fpecialiffima , Sc  fic  deinceps  per  genera  abftra- 
da  a perfedioribus  fpeciebus.  Dc  obiedo  perfe- 
diori modo  cognitodicir.quid  perfediora  fen- 
fibilia, A: fenfus efficacius  monentia funt  perfe- 
diuscognofcibilia , quia  magis  de  illis  cognofci- 
mus.  De  his  autem  duobus  ordinibus  intelligi- 
bilium  non  loquitur  Scorus  in  hac  quxftione,  led 
de  tertio  ordine,  qui  eft  originis,  Sc  quxrir,  quod- 
nam fit  illud, quod  primi  noftr*  cognitioni  fe  of- 
fert cognofcendum. 

t f . Partitur  autem  hic  otdo  tripliciter, eft  enim  or- 

Orit  trifinii  do  originis  cognitionis  adualis, habitualis,  Sc 
vittualis.  Eft  autem  habitualis  notitia  , quando 
tfitrifU» r.  obicdum  fic  eft  prxfcns  intelledui  in  fpecie  jn- 

telligibili,  vc  intelledus  podit  ftatim  habere 
adurn  elicitum  circa  illud  obiedum.  Notitia  ve- 
ri virtualis  eft, quando  aliquid  intelligitur  vt  pars 
inrcllcdi  prinii.nam  vt  primum  intelledum.fiue 
vt  totale  tenninansintelledionem  , verbi  gratii, 
cum  intelligo  hominem, illa  cognitio  confula 
virtualiter  continet  notitiam  animalis , atque 
ita  dicitur  formalis  hominis , Sc  virtualis  ani- 
malis. 


In  his  duobus  ordinibus  originis  habitualis,  6C 
virtualis  cognitionis  d icit  Scotus,  quid  commu- 
niora fune  priis  cognita  vii  generationis  , quia 
ficut  diucrfx  formx  perficientes  idem perfedi bi- 
le mediat  i us , Sc  immediatifis  narx  funt  perficere 
illud : vt  fi  forma  fubftantix  , corporis  animati» 

Sc  animalis  cflcw  diuerlx, priis  informaretur  ho- 
mo forma  fubftantix  , deinde  corporis , Sc  viri— 
mi  forma  hominis  , ita  fimiiiter  fi  vna  forma  in- 
cludat virmaliter  perfedionem  illarum,  prius  in- 
format fub  ratione  fubftantix , quam  corporis,  Sc 
prius  fub  ratione  corporis  , quam  animalis , quia 
in  via  generationis  eft  pi  ocellus  ab  imperfedo  ad 
perfeduni , ergo  ficut  plures  conceprus  commu- 
niores , Sc  minus  communes  habituales  , dc  vir* 
tualesnati  funt  perficere  intcllcdum  via  genera- 
tionis , ita , vt  imperfedior  femper  fit  prior , fic 
vnus  conceptus  continens  omnes , fiue  habituali- 
tcr.fiue  virtualiter,  per  prius  informat  fub  ratio- 
ne communioris, quam  particularis.de  huc  viden- 
tur tendere  conclulioncs,&  rationes  Scoti  in  hac 
quxftione.  ••  «. 

Cxterim  loquendo  de  ordine  originis  cogni-  7*  » 
tionis  adualis;  Nota  fecundi,  quid  cum  duplex  $£££  V 
fit  cognitio,  confufa.de  diftinda, poteft  ordo 
originis  intelligi  comparando  totam  cognitio- 
nem confufam  ad  totam  diftindam  ,vel  calem 
confufam  ad  ralem  diftindam , vel  dillindas  in- 
ter fe,  vel  confufas  inter  fe.  Et  vc  certa  ab  incertis 
feparemus. 

Primi  certum  eft  , quid  fi  comparemus  totum 
ordinem  confusi  concipiendi  ad  totum  ordinem 
diftinde  concipiendi , totus  ordo  confuse  cond- 
piendi  eft  prior  vii  originis,  ita  Scorus  vbi  fupri: 

Jiuia  proceflus  naturalis  eft  ab  imperfedo  ad  per- 
edutn  per  medium , fcd  confusi  cognofeere  eft 
quafi  medium  inter  ignorare , Sc  diftindi  cogno- 
fccre,  atque  adei  confusi  cognoiccre»  eft  ante 
quodcumquqdiftindc  cognofeere.  . 

Secundi  certum  eft , quid  comparando  ordi-  * *• 

nem , confusi  cognofcendi  aliquod  totum  adua- 
le, ad  ordinem  diftinde  concipiendi  ipfum  to- 
tum , otdo  confusi  concipiendi  eft  prior  via  ori- 
ginis ordine  diftindi  concipiendi  ipfum  torum 
adunle,  Sc  fimiiiter  comparando  ordinem  confu- 
si concipiendi  totum  potentialc  cum  ordine  con- 
cipiendi diftinde  ipfum  totum  potentialc , prior 
eft  ordo  concipiendi  totum  potentialc  confusi, 
quim  diftindi. 

Teni6  certum  eft, quid  comparando  cognitio- 
nes diftindas  inter  fe,  prior  eft  cognitio  diftinda 
adualis , quam  diftinda  potentialis : quia  cum  • 

diftinda  porentiali  non  poteft  ftare  confufa 
adualis  : nam  qualdo  deuenitur  ad  diftindam 
potcntialem , iam  eft  diftinda  adualis,  atque  ad- 
ei ipfam  diftindam  potcntialem  prxccdit  di- 
ftindio  adualis.  Cum  diftinda  tamen  adusli  be- 
ne poteft  ftare  confufa  potentialis.  Simul  enim 
ignorare  pofliim  animal  in  fuis  fpeciebtts  , Sc 
cognofeere  quid  fit  animal  in  eo  quod  totum  dc- 
finibile. 

Quarti  certum  eft  , quid  cognitio  confufa 
adualis  eft  prior  confufa  potentiaii.  Ex  his  certis 
fequitur  primi  ordo  harum  cognitionum.  Pri- 
ma eft  cognitio  adualis  confufa,  fecunda  po- 
tentialis confufa  , tertia  adualis  diftinda  , & 
quarta  potentialis  diftinda.  Secundo  fequitur, 
quid  id  , quod  eft  primi  cognitum  cognitione 
confufa  aduali , eft  (Impliciter  primi  cognitum 
vii  originis. 

B 4 Nota 


Lib.  I.  Phyficorum 


*|f  dtfr 

4 #««.7, 

* tituli. 


Rni  »#- 

Uxif 1 


inttOi- 

mf.tr 

f, i fr- 


IO 


Nora  tertio  , qttM  duple*  eft  totum,  nimirum 
attualc,  fcu  dcfinibilc , Se  totum  potcniialc.  To- 
tum adualc  eft  rcfpcdu  patrium  elVcntiaiium, 
materia-  fci licet  ,Se  formx : vel  generis  Se  diffe- 
renrix,qux  dicuntur  partes  aduales.  Totum  po- 
tentialc  eft  lupe»  ius  rcfpcdu  inferiorum,  qux  di- 
cuntur partes  potemiales,&  fubiediux. 

Nota  quarto,  quod  huiufmodi  totum  licut  ha- 
bet dupheem  totalitatem.ita  habet  duplicem  cog- 
nitioncm.confufam  fcilicet,&  diftindam;&  qua- 
libet harum  duplex  cft.Confula  enim  li  eft  totius 
potentialis, dicitur  confufa  potrncialis,  fi  vero  eft  ’ 
totius  adualis , dicitur  confufa  adualis.  Simili 
modoldicatur  de  notitia diftinda,  verbi  gratia, 
quando  cognofcitur  homo  fccundiim  quod  ell 
totum  adualc,  feu  definibile,  poteft  cognofci 
confuse > & diftinde confuse,  fi  non  cognofean- 
tur  eius  partes  aduales , diftinde  veto,  quando 
cognofcitur  cognitis  eius  panibus  cfteniialibus, 
fcilicet  genere , & differentia , &:  dicitur  cogni- 
tio diftinda  adualts , licut  altera  dicitur  adualis 
confufa.  Similiter  quando  cognofcitur  animal 
non  lccundiim  quod  eft  totum  adualc  &defini- 
bilc  , fcd  fccundiim  quod  eft  totum  potcntiale 
continens  ftib  fc  fpecics , cognofci  poteft  confu- 
se , & diftinde : cognofcitur  diftinde , fi  cogno- 
fcautur  omnes  eius  partes  fubiediux  , diciturquc 
cognitio  diftinda  potcntialisicognofcitur  autem 
confuse  non  cognitis  cius  partibus  fubiediuis,& 
dicitur  cognitio  confufa  potcatiaiis. 

Ex  hoc  infert  Scotus»vbi  fupra,  aliud  clle  con- 
fuse cognofcere,  aliud  confufuni  cognofccrc , Se 
fimiliter  aliud  clle  diftinde, aliud  vero  diftindum 
cognofcere.  Cognofcere confufiim,fiuc  indiftin- 
dum  eft  cognolccre  totum,  fiuc  adualc,  fiue  po- 
tcmialc,  vt  totum  quoddam  eft.  Cognofcere  vc- 
rb  diftinde  , eft  cognofcere  aliquid  horum  toto- 
rum refoluendo  ipium  in  fuas  partes.  Cognofccrc 
autem  confusi  , eft  cognofcere  aliquod  illorum 
fine  partibus,  cognofcere  tandem  diftindum , eft 
cognofcere  aliquam  partem  totius. 

Ex  his  inquit  Scotus  vbi  fupra , quod  cogni- 
tione confufa  aduall  primum  cognitum  eft  Ac- 
cies fpecialilJima.  Pro  cuius  imclligcntia  obfer- 
uanduin  eft , duplicem  efte  ftatum  noftri  intcllc- 
dus  , alter  cfbfururalis  , cum  priuatus  eft  omni 
fcientia , & per  fcnfutn  incipit  intelligerc.  Alter 
eft  ftatus  perfedus  quando  iam  feientiam  acquili- 
uit.Scorus  loquitur  deprimo  ftatu. 

Secundo  oblctuandum  eft  , quod  cbm  intclle- 
dus  non  intc!!igat,nifi  miniftranrc  phantafma- 
te  fenfibili , illud  erit  primo  cognitum , cuius 
phantafmaca  magis  fcnlata  funt  qcuius  videlicet 
accidentia  magis  lenium  rnoucnr,  vnde  tota  diffi- 
cultas eb  proucnit , vt  inueniatur  ,qux  acciden- 
tia magis  fint  fenfum  mouentia,vc  fic  etiam  inda- 
gare pullinius  , quid  fit  primb  cognitum , vtrum 
Iciiicet  magis  moueant  accidentia  gcncris,vt  ani- 
malis,aut  lpecici,vt  hominis. 

Tertio  oblcruandum  eft  , qubd  per  conce- 
ptum fpecificum  non  debet  intclligi  conceptus 
ipecici  fpccinlifiiiTix , fcd  quicuinque  abftradus 
ab  indiuiduis  immediate,  fiuc  fit  fpecics,  fiue  go- 
niis : nain  vt  fupra  ex  Scoto  annotauiinus , vni- 
ucrfalia  pribs  dcfccndunc  adfua  particularia  in- 
d i tridua , quam  ad  fpccies  s Se  per  confequcns  i 
talibus  indiuiduis  prius  erit  aoftradio  Ipccifici 
conceptus,  & ille  conceptus  fpccificus  erit  pri- 
mo cognitum  , eoius  lingulare  fortibs  mouec 
fenfum.  Non  enim  dixit  Scotus  abfolutc  con- 


ceptum fpecid  fpecialifllmx  e fle  primum  «ig- 
nitum, fcd  dixit,  nifi  fit  impcdimsntum,  hoc  eft, 
finondclit  debiu  fen  fi  bilium  applicatio.  Tunc 
autem  erit  debita  fenlibilium  applicatio , quan- 
do omnia  accidentia  talium  fenlibilium  lentiri 
poliunt. 

Quarto  obferuandnm  eft  , qubd  talis  eft  or- 
do inter  potentiam  fuperiorem  Se  inferiorem, 
qubd  quando  infetiot  ctficaciiis  mouetur  ab  ali- 
quo obiero  , fuperior  etiam  efficacius  mouetur 
propter  ordinem  potentiarum  : fi  enim  aliqua  al- 
bedo  effi  caciter  inouct  potentiam  vifiuara  , cau- 
fando  fpcciem  fcnfibilcm , efficaciter  mouetur 
virtus  pnantaftjca  recipiendo  phantafma  albedi- 
nis:  Se  illud  phantafma  efficaciter  moucr  inrclle- 
dutn  caufando  fpecicmimelligibilcm  albedinis, 
& ftante  efficaci  motione  alicuius  lingularis  re- 
Ipcdu  porentix  fcnfitiux,  communiter  ftant  alii 
luperiores  motiones. 

Quimb  obferuandum  eft , qubd  debita  diftan- 
tia  non  eft  idem,  quod  xqualis,  quoniam  vna  di- 
flamia  fufficit  relpedii  vnius  agentis  , qux  non 
fufficit  rcfpcdu  alterius.  Ignis  enim  minorem 
diftantiam  requirit, vt  debeat  ignire, quim  \c 
debear  calefacere : fi  tamen  fint  agens , Se  pa- 
tiens debite  approximara , Se  difpofita  , fempec 
perfedius  agens  aget  pribs  fuum  effedum,  quam 
imperfedius»  in  tantum  , qubd  fi  ignis  effet  fuf- 
ficicnter  approximatus  alicui  combuftibili  fura- 
mc  difpolito,  non  habenti  contrarium  formx 
ignis , prius  faltem  naturi  ignirer , quam  calefa- 
ceret ; & qubd  nunc  prius  calefaciat , eft  pro- 
pter formam  contrariam  in  pallo, refiftcmcm  fof- 
mx  introducendx.  Et  ex  hoc  intcliigitur , qua- 
re a remotis  caufatur  conceptus  impcrfc&ior: 
quia  ad  conceptum  perfediorem  requiritur  ma- 
ior approximatio , atque  idcb  nil  mirum , fi  fpe- 
cics illa  eadem  prius  caufat  notitiam  fuperioris, 
quam  inferioris , fi  non  fit  debita  fubftantia.  Sin- 
gulare enim  fpeciei  fpcclaliflunx  roouct  ad  con- 
ceptum entis,  fubftantix  , corporis  , vi uent is, 
animalis  ,&  hominis,  fecundum  proportionem. 
Se  debitam  diftantiam  , ita  videlicet , vt  debita 
diftantia , vt  mouear  ad  ens , eft  remotior  , quiim 
poteft  haberi,  & quanto  perfedior  debet  pro- 
duci conceptus, tanto  maiorem  approximatio- 
nem  rcquirit,&  illa  erit  debita  diftantia. 

Ex  hoc  fequitur , qubd  fi  fit  impeifeda  appli- 
catio , primb  occurrit  conceptus  fpccificus  Uipe- 
rior , &iqub  magis  imperftda  applicatio , magis 
fuperior  conceptus  ; quia  indiuidua  diueifnrum 
fpccicrum  minus  tunc  diftinguuntur,  & \nius 
apparent  rationis.  Crtctum  incipiendo  a per- 
fcdiffima  applicatione , primum  vniucrfalc  cog- 
nitum eft  fpecics  fpcciahflima , Se  iuxta  hunc 
fenfum  loquutus  eft  Scotus  in  diftindione  j. 
quxftionc  a.  incipiendo  verb  a miniis  perfeda, 
eft  genus  proximum  ; pollea  in  minus  perfeda 
applicatione  erit  fuperior  conceptus , atque  ita 
vlqtie  ad  fupremum.  Incipiendo  autem  ab  im- 
pcrfedlflima  applicatione , primus  conceptus  eft 
fpccificus  fupremus , Se  ficdcfccndcndo  vfque  ad 
fpcciem:  quia  ordo  horum  conceptuum  adua- 
lium  confuforum  fumitur  ex  pane  applicatio- 
nis indiuiduorum  ad  fenfum.  Verum  quia  vt- 
plurimiim  funt  impcrfcdx  applicationes , ac  mi- 
nus difcernunrur  inter  fc  indiuidua  via  originis, 
fequitur  qubd  conceprus  vniucrfaliffimus  pri- 
mus,eft  primum  cognitum , Se  hoc  voluit  Scotus 
in  hac  qux  Ilione. 


IJ* 

jit  er» 
d*  inter  pr» 
Itntism  f»fr- 
rttrem.Cf  *»- 
Jtritrtm. 


u-  . 

Difinnnndti 

Ut*  \mi  /it* 


£u4H  d H* 
tmtit  tnnft» 
tmr  teiutptui 
imftrftRitr. 


is-  ■ 


Vnde 


Quatio  V. 


21 


jg.  Vnde refolatoric  exdiftis  procedcndo.dico 
gj ,ij  fit  pt;.  qu o<l  via  origini s ia  cognitione  confufa  adua- 
m* n tigni.  li,fi obicftuni  (it  in  debita  applicatione,  primus 
'"*•  conceptus  cfl  fpeciei  fpccialiuim*,fin  minus  cric 
conceptus  fpec  i ficus,  cuius  fingularc  fortius  mo- 
uet  fcnfuiti  fecundum  debitam  applicationem. 
In  cognitione  veri  diftinfta  aftua!i,qu*  in  CcicU- 
riis  vrilis  eft , ab  vniucr/alioribus  ad  miniis  vnl- 
ucrfiJu  procedendum  cil , fciltcet  ab  ente  vfquc 
ad  intimam  fpecicm  : quoniam  nuila  res  achw- 
Jircr  dift/nftc  cognofcitur.nifi  quando  cogno- 
icuntur  omnia  > qu*  includuntur  in  ratione  cius 
cilenriaii  : ens  aurem  quiditatiuc  includitur  in 
omnibus  conceptibus  quidiratiuis  inferioribus, 
igitur  nullus  conceptus  infetioe  di/ linft£  cog- 
nofeitur,  nifi  concepto  ente  dirtinfte,  atque 
uded  ens  eft  primns  conceptus  diftinfte  conce- 
pt ibilis , Se  poti  ens  qu*  fune  illi  propinquiora 
vfquc  ad  conceptum  fpeciei.  In  cognitione  in- 
fuper  confufa  potentiali  ab  vniucrfalioribus  inci- 
pitur ad  miniis  vniucrfalc : quia  in  cognitione 
confufa  alicuius  totius  .orior  eft  cognitio  talis 
totius , quam  cognitio  tuarum  partium  > fed  i p- 
fum  totum  eft  vniucrfalius  fuis  partibus,  qua- 
re in  cognitione  confufa  potentiali  ab  vniucr- 
/tli  ad  particulare  eft  progrcllus.  Tandem  in  cog- 
nitione diftinda  porentiali,  a minus  vmucrfali- 
bus  ad  vniuerfaliora  progrediendum  eft.  Nam 
nullum  totum  poteft diftinde  cognotci , fecun- 
dum quod  totum  eft , nifi  eius , ve  Cie , partes 
cognotcatmir , at  in  cognitione  diftinda  poten- 
riaJi , cognofcirur  totum  porcntiale;  igitur  non 
poteft  cognofci  niti  cognitis  fuis  partibus.  Tfunc 
vitra  fu*  partes  funr  cius  inferiora  ; ergo  in  cog- 
nitione diftinda  potentiali , ab  inferiori  ad  fupe- 
r/us  incipiendum  eft. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 


ANNOTATIO. 


t. 

Tat.  e. 


Teit.7. 


*|L  ‘ TEceJfe  1 4Krew,&c.Iftecft  fecundus  tradatus 
fiuius  primi , in  quo  Philofophus  determi- 
nat de  principiisintrinfecis  rertim  naturalium  fe- 
cuuddm  opiniones  antiquorum : Se  continet  duo 
capitula  : Primum  eft  fecundum  opiniones  non 
naruralirer  loqucntium.Sccundum  eft  de  opinio- 
nibus illorum , qui  loquebantur.  Secundum  ibi: 
Sictu  mu  em  P/qfici.  Primum  capi  ru  lum  diuiditur, 
quia  prim6  «numerat  opiniones  antiquorum  non 
naturaliter  loquentium  per  modum  diui/ionis. 
Sccundo.oftendit  quAd  ipfas  improbare  non  per- 
tinet ad  Phiiofophutn  naturalem  ;5c  tertio  im- 
probat ipfas  per  Meraphyficam.  Secundum  ibi: 
Id  quidem  igitur.  Tertium  ibi ; Et  quonijm  de  »a~ 
turu.  Primb  dicit  3 qu^dncccflc  cil  principium 
etTe  vnum , vel  plura.  Si  vnuin  , aut  eft  immobi- 
le, ftcut  dixit  Parmenides , &Mclifius;  aut  mo- 
bile morum, fient  dixerunt  Philofophi  naturales. 

Si  vero  ponatur  principium  ellc  vnnm : tunc 
quidam  dixerunr  dic  acrem,  auc  aquam  aut  ali- 
quod aliorum  corporum.  Sivero  x plura, aut 
unit  finita, vel  infinita  fi  finita, aut  funr  duo, 
vel  triajvel  in  aliquo  certo  mimcro:fi  funt  infinita, 
vel  igitur  ficui  dixit  Democritus , qui  dixit,  quod 
effimt  infinitacorporaatoma,  quorum  quodlibct 
haberet  diucrfam  figuram  ab  aJioi  quomm  aliqua 
«flent  calida, & aliqua  fri£ida,&  ideo  differebant 
fpecic , Se  eodem  modo  ficu:  qusrunc  de  princi- 
piis » iraqu*runt  de  entibus,  aut  funt  vnum  ens, 
vej  nlura,  vd  finita , aut  infiuita , & fic vruntur 
qiufi  pto  eodem  lftis  tcvcainliprincipiuru^c  em . 

O&L  rQ  .M  A riV> 


TW  T Ecejfeeft  principium  e fic  vmm , vtlpbrr* , Se  e-  v 

1M  Nota  qutyl  Philofophi  antiqui , qui  pone* 
banr  vnum  principium , partiti  erant  jnfeptcm  n!t 
opiniones.  Prima  fuit  Mcliffi , ponentis  vnum 
principium  immobile , & infinitum , neque  quod  nnoliumr. 
clle  cxplicauir.  Secunda  fuit  Parmenidis,  ponen- 
tis vnum 'principium  immobile,  & finitum,  ac 
quod  citet  etiam  non  cxplicauir.  Tertia  fentcnra 
fuit  Thaletis  potientis  aquam  eile  omnium  prin- 
cipium : quia  huinido  videbat  maxime  viucnria 
conliftcrc.  Quarta  fuit  DiogeniS,5c  Anaximenis, 
hi  po/iicrum  aerem  omnium  dic  principium. 

Quinta  fuit  Heracliti , quipofuic  ignem.  Sexta 
Hcfiodi,qui  fecit  terram  omnium principium. 

Septima  fuit  quorundam,  qui  medium  inter  ae- 
rem , Se  aquam , & vaporem  principium  pofuc- 
runr , hanc  fcmcnriam  tribuit  Simplicius  Ana- 
ximandro. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

"YD  quidem  i igitur.  Oftenditquod  ad  Phifofo- 
J phuin  naturalem  non  pertinet  iflasopinioqcs  Texe.*; 
improbare,  & ponit  duas  conclufioncs.Primacfl, 

Ad  Philofophum  naturalem  non  fpcft.it  impro- 
bare iftas  opiniones:  quia  aJ naturalem  non  /pe- 
ftat  improbare  illos, qui  negant  principia  natura-  . 
lia, fed  ifti  negant, ergo, Scc.  Maior  natet  perfimi- 
le  : nam  Geometer  non  habet  amplius  rationem 
contra  negantem  fua  principia}  fed  hoc  potius  cfl 
alterius  /cienti*  communis,  ve  D/alcftic* , vel 
Mctaphvfic* : Se  minor  apparet , quia  ifti  neganc 
principia  cfTc.quia  ponunt  vnum  foluin  efle,&  ii 
fic, e htu  ad  principium  fcquatur  principiatum,  fc- 
quitur  quod  vnum  cfl  principiatum  ',  Se  iimiliter 
ponunt  illud  vnum  immobile,  qu*  tamen  non  cfl 
politio  naturalis  :cumapparcatinduftionemulia 
c/Ic mobilia.  Secundo  x quia fimile eft  intendere  Texe.*: 
ad  impugnandum  iftam  opinionem , /iciic  Se  illam 
Heracliti , qui  pofuit,  quod  omnia  funt  vnus  ho- 
mo : nam  facuuiu  eft  improbare  iftam , igitur  Se 
illam 

j4t  vero  $ neque.  Hic  ponitur  fecdnda  con-  y, 
clufio , quod  ad  naturalem  non  pertinet ; folue-  Texe,  t&. 
te  rationes  Parmenidis,  Se  MclifTi.  Probatur, 
quia  nullam  rationem  peccantem  in  materia , & 
forma,  pertinet  ad  Naruralem  folucrc,  fed  ratio- 
nes ipforum  funt  huiufmodi.creo.&c,  Maior  pa-  t 

tct-i  quia  hoc  potius  eft  de  coniideratione  Diale-  . j , 

ftici , quam  Naturalis:  & minor  apparebit  poft- 
ca,  Et  fubdit  Ariftotclcs , quod  ratio  McJifli  eft  Vtotneemte- 
magis  onerofa, attamen  nulla  earum  valet , fed 
vno  inconuenienti  dato, multa  contingunt, A:  lioc  tur 
non  eft  difficile.  Sccundb  4 quia  Naturalis  non  Text.  ir. 
debet  folucrc  aliquam  rationem  , nifi  per  quam 
aliquis  conuinccrctur  fuppofitis  principiis  naru- 
r a! ibus : modo  ifti  negant  principia  naturalia,  er- 
go, Sec.  Maior  probatur  per  fimile,  quia  Geome- 
ter habet  foluercrationcm  probantem  quadratu- 
ram circuli  per  fcftioncm.co  quod  procedebat 
per  principia  Geometri*,  fed  non  habet  foluc- 
re  rationem  Antiphontis  , eo  qudd  non  argue- 
bar Geometrici ; Se  minor  pater, quia  oporrer, 
quod  fupponamus , quod  naturaliter  omnia,  auc 
quxdam  mouentur , ve  paret  induftione,  quod 
tamen  ipfi  negabant, & dicit  Philofophus quu- 
dam  forte  propter  totam  terram , qu*  eft  immo- 
bilis. 

QVifi 


22  Lib.I,  Phyficoruni 


Q_v  f stio  VI. 

Zitrum  Naturalis  pojfit  dcmontirart 
fua  principia  t 

* Aiifl./i it  trxt.l  Sirrp!ic;ut  romm.%.  Aucrroci  ctmm  9 The- 

miltiui  i.t  Albcfikis;>«A  i.(4r.i.D.ThomJr0.i. Faber. 
i/jttti  m.  io  Au  et  Ci  j.x.ftO  4.ComplutV^%i.fr#«».j.i. 
Ruuiui  m Prccrm .mm.  j. 

t,  R.  r,  v 1 t v r quod  fic , quia  plura  entia 

ellc , motum  ellc,  primum  motorem  ef- 
ie*  Se  materiam  primam  ellc,  funt  prin- 
cipia feiemix  naturalis : icd  illa  dcmouilrantur 
per  Naturalem;  igitur  Naturalis  poidl  demon- 
ilrare  fua  principia.Maior  patet  quantum  ad  duas 
primas  partesHn  primo  huius,  text.  lj.flc  alix 
dux  patent  in  fecundo  huius , vbi  dicitur , quod 
materia  ,fic  efficiens  funteaufx  & principia  re- 
rum naturalium ; Se  minor  apparet, quia  in  primo 
huius,  text.  a 8.  & 19.  demon  liratur , qu&d  plura 
funt  entia , & quod  motus  eft  , & qu.  d materia 
prima  eft  ; fic  in  8.  huius , text.  f j . Se  inde , dc- 
inonftratut  primum  motorem  ellc. 

Secundo  , quia  vel  principia  naturalia  habent 
, probari  per  feientiam  naturalem,  Se  habetur  pro- 
pofitum ; vel  per  aliam  feientiam  communem,  vt 
puta  per  Mctaphyficam , Se  hoc  non , quia  fieret 
dcfccnfus  de  genere  in  genus , quem  prohibet 
Ariftotclcs  i.Pofter.text.jfi. 

2.  Tertio  , quia  confimilitcr  fc  habet  Metaphyfi- 
cus  ad  fua  principia,  ficut  Naturalis  ad  cius  prin- 
cipia ; fcd  Mctaphyficus  poteft  probare  principia 
Mcraphyficx  ; igitur  Naturalis  poteft  probate 
principia  feiemix  naturalis,  Maior  patet , quia 
licur  naturalis  fcientianon  habet  aliquid  notius 
fuis  principiis , per  quod  poflint  probari , ita  nec 
Mctaphyficus  habet  aliquod  notius  fuis  princi- 
piis , cum  fua  principia  unt  notifiima ; Se  minor 
apparer,  qtiia  hoc  eft  de  ratione  fcientix  commu- 
nis,quod  poflit  probare  fua  principia, fi  negentur. 

Quarto,  quia  principia  fcientix  naturalis  funt 
ineuidentia  , igitur  poliunt  dcmonftrari.  Tenet 
confcquentia,quia  aliter  conclufiones  fequcnrcs 
ex.cis  non  clfent  cuidentes  ; Se  antecedens  appa- 
ret; quia  multi  Authores  negauerunt  principia 
feiemix  naturalis, quod  non  ellet,nili  propter  eo- 
rum incuidcmiam. 

Oppofimm  arguitur  per  Ariftotclem  tradatu 
x.cap.  1 . text.  8.  In  quxftionc  primo  videbitur  in 
generali  Ii  Naturalis  poieft  demonftrare fua  prin- 
*****  C'P‘4  * ^«36  videbitur  fpecialitcr  de  illis  dtio- 
’ bus  principiis ,fcilicct  motu.  Se  pluralitate  en- 
tium,qux  tangit  Ariftotclcs  cap.prxnominato. 

$ . Quantum  ad  primum,  quxftio  lic  intelligitur, 

PrtMcipiM  vtriun  Naturalis  per  feientiam  naturalem  poflic 
probate  principia  illius  fcientix.  Vbi  notandum 
tfa  »,nn'  eft , quod  quadam  funt  principia  cflcndi , vt  ma- 
teria , fle  forma,  fle  primus  Motor , fle  huiufmodi, 
Se  de  iftis  non  quxrit  quxftio  , quia  de  illis  de- 
monflt-jiuur  multx  paffiones.  Aut  funt  princi- 
pia a cognofcendi ; qux  funt  in  triplici  differen- 
tia , qurdam  enim  funt  definitiones ; vt  materia 
prima  eft  primum  fubiedum  vniufcuiufquc.ex 
rrinrifU  quo  fit  aliud  cum  infit ; Se  in  quod  firefoluacur 
habebit  vltimnm  ; aut  funr  petitiones,  vt  in  Ma- 
[*mt  m 4.  ihematica  petitur,  qiu'id 4 anolibet  puntlo  ad ejuodli- 

hrt  punfltm  ptjjii  protrahi  Une*  rtflax  fle  in  feientia 
naturali  petitur  , quod  vnnnnpiodqug  arbitramur 
ccgnofiere , eam  e au  fu  cim  cognoftimm , & primi - 


pia  vfipit  ad  tinam*.  Aut  funt  commanes  animi 
conceptiones , vt  in  Mathematica , omne  rotam  tjl 
maius  fna parte , fle  in  feientia  naturali , qudd  m c- 
tnra  fntiper  agit  de  pofikUibm , <jnod  melius  ejl , fle 
quod  piatura  nihil  facit  fruffra. 

Sccund6  fciendum  , quid  propofitio  demon- 
Arabi  i is  eft  propolluo  ncccdaria  dubitabilis  prfp «f,,;,  /»- 
tuta  fieri  cuiaens  per  prxmiffas  in  forma  fyllogi-  monfirahilio 
ftica  ad  inuiccm  applicatas.  Vnde  perhocquod  j WUfu 
dicitur  neceffaria^t^tcxx  a propofitiombus  contin- 
gentibus, qux  funt  cuidentes , vr  cuidcns  eft  mi- 
hi , quid  tu  fedes.  Per  hoc  quod  dicitur  dubitabi- 
li* , excluditur  principium  per  fc  notum , de  quo 
non  poreft  dubitari ; per  hoc  quid  dicitur  »4/4 
fieri  cuidcns , excluditur-  propofitio  nccellariix  du- 
bia , qux  nulla  via  poteft  declarari ; verbi  grati?, 
certum  eft, quid  altera  iftarum  duarum  cfl  nccef* 
faria ; Afirafnm  paria , slftra  funt  imparia ; fic  ta- 
men quxcuuquc  illarum  per  nullam  viam  poterit 
declarari.  Per  hoc  quod  dicitu 1 per premijfat  infyU 
logifmo  applicatu  , excluditur  principium  acce- 
ptum per  experientiam , fie  de  quo  aliquando  eft 
dubitabile ; verbi  gratia , dubium  eft  inexperto, 
an  omnis  ignis  fit  calidus  , & tamen  illud  eft  ne- 
cellarium  natum  fieri  cuidcns.  Se  eft  Jubiiabilc,fic 
tamen  non  eft  dcmonftrnbile,  quia  non  eft  natum  . 
fieri  cuidcns  per  prxmillas  applicatas  in  fyllogif- 
mo.lcd  per  experientiam  tantum. 

Tunc  ponunrur  conclufiones.  Prima  eft : Plu-  5* 
ra  entia  clTc , fic  motum  effe , funt  principia  feien- 
tix  naturalis.  Probatur,  quia  illa  funt  principia 
fcientix  naturalis , qux  funr  accepta  per  fenfum. 

Se  experientiam  : fcd  plura  entia  ede,  fic  motum 
clIcMiotuincft  per  experientiam,  ergo,  fice.  Maior 
patet,  quia  omnis  notitia  noftra  in  feientia  natu- 
rali fundaturjuper  cxpcricntiam:imdctiam  fcic- 
tia  Mathematica.  Vnde  nunquam  cognofcere- 
mus , qutid  omne  totum  cifct  maius  fua  parte, nifil 
pritis  fcnfiircm  totum  , fle  partem.  Et  idci  dicit 
Commentator  in  8.  huius , qmNd  quxrere  ratio- 
nem,vbi  habetur  aliquod  dignius  ratione/ciliccc 
cxperimcnnrm,infinuiras  quxdam  iutcllcdlus  eft: 

& minor  apparet,  quilibet  enim  experitur,  quod 
plura  funt  entia, &r  quod  aliquod  monetur. 

Secunda  concluuo  : Naturalis  non  poteft  de-  4, 
inonflrare  fua  principia  ,8c  loquor  de  principiis 
cognofcendi.  Probatur,  quia  illa  propofitio  non 
eft  demonftrabilis  per  feientiam  nauiralem , qua 
non  eft  aliqua  notior  in  feientia  naturali, per  qua 
poffir  probari.*  fcd  principiis  fcientix  naturalis 
non  eft  aliqua  propofitio  notior  in  feientia  natu- 
rali : ergo, flcc.  Maior  patet  per  definitionem  pro- 
pofitionis  demonftrabilis  , fle  minor  apparet, 
quia  in  qualibet  feientia  principia  funt  notio- 
ra , quam  quxeuraque  alia  determinata  in  illa 
feientia. 

Tertia  concludo.  Scientia  communis,  vt  Me- 
taphyfica,  vel  Diale&ica  poteft  probare  princi- 
pia alterius  fcientix , fic  etiam  fui  ipfius.  Proba- 
tur, quia  adeo  generaliter  feientia  communis 
confiderat  de  omnibus, qu6d  poteft  probare  prin- 
cipia aliarum  fcicntiaium ,'fic etiam  fui  ipfius, fi 
negentur.  Si  quxtatur , qua:  fit  caufa  diucrfitatis 
iftarum  duarum  condufionum  ? Dicatur,  quod  fit 
ifta , quia  negans  principia  alicuius  fcientix  non 
fpccia!is,non  poteft  illud  ncgarc,nifi  didlo.vcl  fa- 
Ao,  fic  ex  illo  dido,  re!  fado.fcicntia  communis 
probabit  illud  principiiUfcd  feientia  fpecialis  non 
hepoteft.  Vndcnifi  aliqua  fuerint  prxconceffii, 
vel  ptxncgata  a rcfpondcnie  negante  principium 
alicuius 


alicuius  fe/enri*  faculis , per  illam  fcicntiam, 
nunquam  potcd  probare  aliquod  illorum  princi- 
piorum,nili  ramum  ex  illis  przconcc(lis,vel  prx- 
ncgaris,  & hxc  de  primo. 

S.  Quantum  ad  fecundum  notandum»  qubd  Ari- 
floceles  in  illo  primo » texr.  t j.  negat  illam  , ten- 
jrorA&t  tum  vtutm  eftt  quam  Parmenides  nitebatur  pro- 
f**  bare,  & ideo  circa  illud  notandum,  quod  illa  di* 
diotentism,  qux  ed  exclulio.fiuc  excluiiua,  facit 
propolitionem » in  qua  ponitur  xquipollere  vni 
hypothetica:  copular  iux.vc  i&atTentum  enimel  eft 
Ac*»,xquipollet  illi ; enimel tft  hemo,& nihil  eliud 
ehenimeli  tft  hemo.  Vndc  quinque  calibus  reddi- 
tur propolitio  impoffibilis,  in  qua  ponitur  ida 
didio  tentum.  Primus  cafus  ell , quando  additur 
termino  didriburiuo  mediante  ligno  vniuctfali, 
vt  dicendo , Tentum  omnu  hemo  eft,  quia  fcquitur, 
igitur  omnis  homo  tfi , & ndoil  Mimi  eh  omni  homine 
efl , quod  cd  impoflibilc , quia  It  omnis  homo 
ed^tliqttis  homo  cd,&  aliquis  homo  cd  alius  ab 
omni  hominc,igitur  aliud  ab  omni  homine  cd. 

9‘  Secundus  calus  cd  , quando  didi o excluiiua 
additur  alicui  toti  intcgrali  rcfpcdti  padicari 
conuenicmis  tam  toti , quam  parti , vt  dicendo, 
Turnum  Petrus  tfi , vel  tentum  Petrus  tft  hic  me  cum , 
quia  6 Petrus  ed  hic  mccum , pars  Petri  ed  hic 
mccum,quxcd  aliud  i Petro. 

Tertius  cafus  ed , quando  didio  excluiiua ad- 
ditur termino  numerali,  vr  dicendo , Tentum  tret 
fiet  in  domo,  quia  li  tres  funt  in  domo.vnus  ed  in 
domo.de  vnus  ed  aliud  a tribus. 

Quartus  cafus  ed,quando  didio  excluiiua  ad- 
ditur termino  relatiuo»  Sc  iic  inrelligir  Aridotc- 
Ics  In  ido  primo,  quod  ida  cd  falfa, Tentum prin- 
eipium  eft, quia  /i  principium  cd,principiarum  cd, 

6c  principiarum  cd  aliud  a principio , cum  idem 
non  lir  principium  fui  ipfun,crgo,  8cc. 

Quintus  cafus, quando  alicui  termino, qui  non 
ed  tranlcendcns , additur  iila  didio  ternum  rcfpc- 
du  huius  verbi  ejl , 6c  Cic  dicit  Aridoteles  in  ido 
primo,rcxr.tf.qu6d  ida  cd  fa\fatT*mi*m  fibfteu- 
tie  eft , !c  limilitcr  ida,  Tentum  eccideni  eft ; immd 
de  quacunque  re  mundi  demondrata  falfum  ed, 
qu&d  ipfa  ramum  fit. 

Ex  illo  paret , quod  ida  propolitio , c Tenum 
trutmefl , cd  veta,  quia  ambar  exponentes  funt 
verx,  & vniuerfalis  fibi  correfpondcns  de  termi- 
nis tranfpoliris  ed  vera ; fed  ipfa  non  cd  vera  ad 
intentionem  Parmenidis, qui  voluit.quod  tantiun 
vnutncflcr  per  plurium  cmium  exclufioncm , fc 
hoc  de  i lio  principio , Tentian  vnumeft. 

I o.  ^ Nunc  dc  motu  probarur,qtt6d  motum  cfle  pof- 
unum  tfi  lit  demondrari}  quia  motum  inclfcmobili  po- 
Jmmffrori  tcft  demondrari  } igitur  motum  cllc  potcd  de- 
mondrari. Tenet confcquemia, quia  accidentis 
cfle  cd  alteri  incflc.vt  patet  4.Mcraphvf.&  ante- 
cedens pater,quia  motus  ed  pallio  mooilis^Sc  ha- 
bet caufaroin  mobili , modA  effedus  potcd  de- 
mondrari per  fu  a m caufam  .llefpoudetur  negan- 
do antecedens. Ad  probatione  quiid  effrdus  po- 
tcd demondrari  per  caufam, dico, qu&d  hoc  non 
fufficit.fcd  oportet,  qu^d  cffe£lus  cllc  /Tc  dubita- 
bile, vr  patet  per  definitionem  propolitionis  dc- 
mondrabilis-modi’)  motu  cllc, non  ed  dubitabile. 

Aliter  dicirur,qu<Vi  non  cd  inconuenicns,quod 
propolitio  aliqua  fitpponatur  in  aliqua  feientia 
ranquam  prindpium  , & podea  demondretur  in 
eadem  Icicntia.licet  diucrfimodnverbigratia.in- 
udligaures  naturam , Sc  modum  edipfis , primi 
experti  fuerunt  ccliplim  cfle , & tunc  fuppofuc- 


Qusftio  VI. 


runt  ccliplim  cfle  ranquam  principium, A:  podea 
habita  cognitione  caularum  ccliplis,dcmonflra- 
runt  ccliplim  cllc  per  caufas  i priori , quod  priib 
fuppo luerunt  ranquam  principium. 

Nunc  ad  rationes.  Ad  primam  dc  idis  princi- 
piis,plura  funt,  & morus  ed  j dico  quod  non  de- 
inonftranrurper  fcictiam  naturalcm.fcd  perMc- 
raphyficam.  Dc  aliis  duobus,  fcilicct  de  materia 
prima  , Sc  Motore  primo , dico  , quid  ida  funt 
principia  eflendi , de  quibas  poliunt  fieri  mulrz 
demondrarioncs , vt  conccllum  fuit  fupra. 

Ad  fecundam  dico , quid  per  aliam  Ictentiam 
communem  : &cd  lenius,  quod  dc  vno  genere 
feiemix  ad  aliud  genus,quod  ed  feientia  contra- 
ria, non  eddelcenfus. 

Ad  tertiam  dico, quid  nonfqtiia  Metapbylica 
propter  fui  communitatem  , potcd  probare  fua 
principia,!!  negas  ipla  faceret  aliquid,  vel  loque- 
retur fcd  fcieutianaruralis  non  pollet  nili  in  ca- 
Ai,  in  quo  refpondens  prxconcelflirct  aliqua , cx 
quibus  fcquitur  principium  negatum. 

Ad  quartam.Ncgatur  antecedcns.ad  probario- 
ncm;quia  multi  ncgauerum,A:c.  Dico.quod  hoc 
vel  fuit  propter  curioflratcm  causi  difputatio-  ' 
nis,  vel  propter  ineptitudinem  ip forum. 

ANNOTATIONES. 

a D Pinei  pie  cognofcendi funt  in  triplici  diftvrtntie, 

JL  &c.  Nota  primo  caufun  conclufionis  rri-  i 


ftufl. 


II» 

Cuuf*  rlelu- 

plicitcr  accipi  poflc.Primi  pro  caufa  eflendi  ran-  fimutrifUtU 
tum.  Secundi»  pro  caufa  cognolcendi  tantum. 

Tertio  pro  caula  cllcndi,  coguofcendi  fimul. 

Prima  cd  qux  caulat  effedum,  non  tamen  per  il- 
lam cognolcimus  cfFcchim.co  «Juod  ipfam  igno- 
ramus : quo  paAo  caufa , quare  magnes  aftrahat 
ad  fe  ferrum , cd  caula  eflendi  ramum : quoniam 
ira  caufat  attrjdionem  ferri  , vt  per  idam  cau-  * 

fam.quia  nobis  ignota  cd,attra<dioncm  ferri  non  ‘ 

cognofcamus.Eavocatur  caufa  cognolcendi  tan- 
tum, per  quam  dcucnimus  in  cognitionem  alte- 
rius,cum  tamen  rcuera  non  caufeupfum;quopa- 
do  ccliplis  Solis  erit  caufa  cognolcendi  inter- 
pourionem  Lunxtli  per  ccliplim  Soliscognofcas 
Lunam  interponi  iuccrSolcm,&  nos,  ca  tandem 
vocatur  caufa  eflendi,  & cognofcendi  limul,  qux 
rcuera  caufac  aliqucib  elfedum,S:  mediante  cau- 
fa  cognofcimus  illuiq  c/fe<dum,quopadlo  animal 
rationale  cd  caufa  difcurliui  in  demondratione 
concludente  homiuem  cllc  dilcurliuum,pcr  hoc, 
quod  ed  enimel  retionele : uam  animal  rationa- 
le ed  caufa  difcurliui, dc  per  animal  rationale  co-  . , 

gnofrimus  ipfuin  difcurliuum  competere  homi- 
ni. Cum  ergo  omnis  demondratio  procedat  fo- 
lum  per  caufam  fecundo , aut  tertio  inodo  fum- 
ptam,ita  fcilicct.vt  fiproccdar  per  caufam  fecun- 
do modo  fumpram  , condccque  cx  propolitioni- 
bus  necclfariis , eric  demondratio  tjuie . fi  vero 
procedat  per  caufam  tertio  modo  fumptam , ef- 
fendi  friliccr,&  cognolcendi , habearque  alia  re - 
quifira,crit  dcmondnrio  propter  quid j non  negat 
Scotus  in  hac  quxdionc  principia  cognofcendi 
non  efle  interdum  etiam  principia  eflendi. 

Nota  fecundo, quod  Aridoteles  i .Pod.tcxt.il».  IJ* 

diuidic  principium  in  politionem, & dignitatem, 

Icu  maximam  i & dicit  quod  politio  cd  propoli-  Pnneifismm 
cio  indcmonftrabilis , quam  non  cd  neccfle,  vt 
prxcognofcar  is  , qui  ad  aliquam  fcicnriam  ac- 
cedit , vr  /tomo  eft  enimel  retionele.  Dignitas  ver  «i, 

Icu  maxima  cd  propolitio  indemondrabilis,  qua 

ncccfle  r 


W 


24 

neccffc  efl  » vt  przcognofcat  i$  , qui  accedir  ad 
aliquam  (cicinum  perdi  Icendam,  vr  Omne  totum 
efi  maius  fsta  parte.  Nihil  potefi  femul  tjfe  , vel  non 
ejfi.  Ratio  verd  quare  politiones  non  funt  nccef- 
, r fario  prxcognofccndx  cft  , quoniam  politiones 
• conflant  ex  terminis  propriis,&  peculiaribus  ali- 

cuius (cientur, atque  adeo  indigene  declaratione, 
vnde  in  principio  cuiufcunquc  (cientia:  explicari 
folcnt  huiufinodi  principia,  vt  in  Mathematicis. 

1 4*  . Cancrum  ctfi  non  oporteat,  vt  iftx  politiones 

prxcognofcantur  ab  eo  , qui  accedit  ad  difeen- 
dam (ciendam  totalem,  aut  integram,  oportet 
tamen  , vt  prxcognofcantur  antequam  acquirat 
(cicntiam  particulare  alicuius  conclu(ionis,prin- 
cipia  enim  prxcognofccnda  funt  ante  conclufio- 
Stuntiott-  nenv  Scientiam  autem  toralcm  appello  aggrega- 
tAlm  qtufit.  tam  cx  principjjj  & conclulionibus , qux  in  ali- 
qua fcienuaexplicantur.  Dignitates  vero  idcirco 
fune  prxcognofccnda: , antequam  accedamus  ad 
iflas  (ciendas  fpcciales , quoniam  conflant  rcr- 
miuis  communi  (limis , norifliniSfquc,  atque  ita 
opus  cfl , vt  prxcognofcantur  ab  vnonuoque  fi- 
ne inagiflro  : funt  enim  tales , quod  folo  lumi- 
ne intcllcftus  cognofcuntur  efTc  vera  fine  arte, 
Sc  ideo  dicuntur  dignitates,  vel  maxima,  liuc  com- 
T» i»,  fati-  munes  animi  conceptiones.  Differunt  edam po- 
gtfitm  dtft-  fnione: , Sc  dignitates, op\\x  dignitates  nunquam  dc- 
rw"/*  tnonflrari  pofTunt ; pofitiones  vero  , etfi  non  dc- 

monlhcntur  in  illa  fcienda  , cuius  funt  pofitio- 
nes , tatnen  aliqux  illarum  poliunt  dcmonftra- 
ri  in  alia  feientia  fuperiori.  Terno  differunt, 
quod  dignitates  funt  communes  pluribus  artibus, 
pofitiones  vero  funt  cx  matetia  peculiari  illius 
artis. 

Deinde  diuidfc  Ariftotelcs  pofuionemin  fnp- 
poliiiincm  , & definitionem.  Suppefstio  cft  pro- 
pofirio  , qux  fignificat  rem  effe,  aut  non  cllcidc- 
jitsitio  autem  cfl  qux  non  fignificat  rem  cllc , aut 
non  clfe,  Sc  hoc  accipiendo  dcfinidojigm  iciun- 
£lam  a definito. 

I y.  b P ropofi: io  demon flrabilu,  Scc.  Nota  inter  hxc 
ZnmuUtie.  tria,  fcilicet,  enstntiarionem  ,propofstionein  , Sc  tpt, t- 
pnpsfit* , er  fiionesn  cllc  aliquod  diferimen ; enstneiatio  enim 
fMAjfi*  difi-  4icitjir  orado,  verum  vel  falfuin  fignificansjpre- 
pefitio  dicitur  , vt  cfl  prxmilTa,  fcu  principium, 
cx  quo  aliquid  probatur.  Quaslio  veri  eft  cnun- 
ciatio per  modum  interrogationis  propofita,& 
hxc  probata  dicitur  conelufio.  Quare  ciim  qux- 
ftio  Iu  dubitabilis  propofido , fequitur  propor- 
tionem dcmonflrabilcin  ncccllatio  cllc  dubita- 
bilem. 

« lflapropofisio,Tamiass  t/na»» r/?,&.'c.Nota,qu6d 
didlio  cxcluliua  aflinnatiiu  polita  a parte  fub- 
ic&i  excludit  prxdicatum  ab  omni  eo, quod  non 
cft  fubiettum  , vel  dc  quo  non  formalitcr  prx- 
dicarur  fubicftum  , vt  Tanmm  homo  currit  , ex- 
cludit omne  id , quod  non  cft  homo , vt  fit  fen- 
fus,  quod  non  cft  homo  non  currit.  Didlio  vcr6 
pxclultuaaffirnutiiu  pofitaipartc  prxdicati, ex- 
cludit i fubicdo  quicquid  non  prxdicatur  de 
prxdicato  formalitcr.  Verbi  gratia, /Vrrw  r/? /<m- 
tumhvmo  , excludit  a Petto  quicquid  formaliter 
non  prxdicatur  de  homine.  Vnde  ad  propofi- 
tum  dico , quod  ajiud  efl  dicere  Tantum  znum  efi 
entt8c  dkctc,Fnsefiinum  tantum ; prima  enim  fa- 
cit hunc  fcnfom , ens  cft  vimm , & quod  non  cft 
cn$,non  cft  vnum  , fecunda  vertS  facit  bunc  lan- 
ium, ens  cft  vnum  nutnero,  Sc  nuliutn  numerum 
lubcr  prxtcr  vnicatem. 

J 6.  Nota  fecundo  , quod  exponentes  huius  pro- 


Lib.  I.  Phyficorum 


Thflltnu  tr 

tlmfitsA  *$• 
tmm. 


pofitionis,/^;/«m  wtfwe^.funt  iftx.cns  cft  vnum, 

Sc  quod  non  cll  vnum , non  cft  ens , Sc  vtraque 
cft  vera;  vniucrfalis  autem  fibi  correfpondens  dc 
terminis  tranfpolitis , ( dicuntur  autem  termini 
tranfponi  .quando  firde  fubicdo  prxdicatum, & 
e contra ) cft  ifta  , Omne  ens  efi  vnum,  qux  etiam 
cft  vera ; quare  & hxc  propofitio  tantum  tmtem 
• fi , erit  vera.  Sed  non  ad  fenfuro  ParmcnidiSjVt 
dicit  hic  Scotus.  ‘ / 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

T?  T quoniam  de  natura  quidem , Scc.  Hic  impro-  1 7. 

XZ*bat  opiniones  Parmenidis,  &MclifIt,&  pri-  3urr.it. 
mr»  contradicit  conclufionibus  cotum.  Secundo, 
quibufdam  fcquacibus  eorum  , & tertii  contra- 
dicit eorum  rationibus^ecundum  ibi ; Conturba - 
ti.  Tertium  ibi , Et  ex  quibsss.  Prim6  probat, quod 
non  tantum  vnum  efl , dicltquc  ptimo  , Princi- 
pium maximum  omnium  proprium  , fupple  dif- 
putandi  contra  Parmenidem  , Se  Mcliilumefle, 

3uoniam  multipliciter  dicitur  id  quod  cft.Dein- 
c probat  .quod  non  tantum  vnum  efl  per  cxclu- 
(ionem  pluralitatis  entium, per  duas  rationes.Pri- 
ma  cft , quia  vel  illud  vnum  cft  fubllantia , vel  vidtZimarl 
quantitas, vel  qualitas,  aut  aliquod  aliot  um:(I  di-  « t*b.  Ut.  e. 
catur  quod  fit  quantitas , vel  qualitas, hoc  ellim-  M*1 
pudibile;  quia  nullum  aliorum  Ptxdienmenro- 
rum  fcparabiic  cll  a fubftantia  : nam  omnia  aftu 
infunc  fubftantix.Sidicatur,  quid  Iit  fubftantia, 
hoc  efl  impoflih.lc ; quia  Mclifliis  dicit  illud  ens 
clTe  infinitum  : modo  fubftantia  feipfa  nec  cft  fi- 
nita, nec  infinita  , quia  infiniti  ratio  quantitati 
congruit , & non  fuhftantix , nec  qualitati , igi- 
tur (i  fit  fubftaiuia.habrt  quantitatem,  & iic  plu- 
ra erunt  , videlicet  fubftantia,  Sc  quantitas.  Ex 
ifta  littera  capitur,  quod  quantitas  (it  res  diftin- 
tfla  i fubftantia,  fcd  quid  de  hoc  debeat  dici, vide- 
bitur in  quxftionc. 


Q^v  it  s t 1 o VII. 

Utrum  ens  dicatur  'vniuocc  de  Jukftantia, 
(j  accidente? 

At irt  <>  Simplicius  rfmm.tj.Tlietniftias  *•<»*.  1 3. 

D.  Thotn.  U(t.  j.  Aibett.  tr*B  1 ■ eaf.t.  text.  1 9-  Sectu* 
im  1.  di/f.f.  qutfi.i.G-iai.  im  ^.difi.%, 

qnijf.  I.  Capreolus  in  1.  difi.x.  qsuft.  1.  Suatrz  rem.  1. 
Mt capte,  difr.  t.  Fonleca  4.  Metopii,  lop.x.^mtfl. t.Uucll. 
ihj.  uMtjl.i.  Sotus  »’»  prodic,  tap.+.quajl.  i. 

IUvitvr  quod  fic.quia aliter fequ» 
rctur.qubd  primum  principium  non  c f- 
fcl  Pcr  fe notum,  immediatum  ; con- 
fcqucns  cft  falfuro.vt  patet  4.  Met,  tcxt.8.  Confc- 
quentia  tenet,  quia  primum  principium  edet  di- 
ftingueudum,  cum  in  eo  ponatur  hoc  nomen  ens, 
quod  pcr  fe  non  cll  vniuoeutn. 

Secundo.  Quia  antiqui  dubiraucrunc  dc  luce, 
verum  clfct  fubftantia  , vel  accidens  , & tamen 
non  dubitaucrunt  vtrum  cllct  cns;igicur  hoc  no- 
men ens  cft  vniuocum  ad  fubflitiam,  Sc  accidens. 

Tertio.  Quia  quibus  cft  vnus  modus  clfcndi, 
poteft  cllc  vnum  nome  commune  vniuocum  im- 
politum fecundum  illum  moduin  clfcndi;fcd  fub- 
ftantix  , Sc  accidenti  eft  idem  modus  edendi ; er- 
go, Scc.  Maior  paret , quia  feientix,  albcdini , A: 
ligurx  eft  vnum  nome  commune  vniuocum,puca 
qualitas  co  quod  cis  cfl  vnus  modus  edendi,  puta 

alteri  * 


Qu^ftio  VII. 


2* 


t/reti  inhxrere  qualificando  : Se  minor  apparet, 
quia  fnbihmix  & accidenti  conuenit  cflc  for- 
nulitcr.  Vmle  licet  accidens  iit  fubie&iui  per 
fijbfUnctam,  ramen  formalitcr  eil  ex  fcipfo. 

Quarti.  Quoniam  ii  fubflanrix,  Se  accidenti 
non  elice  vnus  conceptus  communii , hoc  clTcr 
pro  tanto  , quia  accidens  inhxret  fubftantix , & 
dependet  a fubilantia  , fed  iilud  non  impedit. 
Probo  , quia  forma  inhxret  materix  : Attamen 
tam  fotmx,  quam  nuterixeil  vruis  communis 
conceptus,  puta  fubftantia. 

Quinto.Homo  dependet  i Dcoinfeparabilius, 
quim  accidens  i fubie&o  ,quia  Deus  non  potcil 
facere  hominem  non  dependere  a fc , & tamen 
potcll  facete  accidens  non  dependere  i fubicllo, 
modd,  hoc  nonobftantc.Dco,<&  homini  ett  vnns 
conceptus  communis,  fcilicct  iflc  conccpruf/5/£* 
JUmU. 

Sesr&.  Quia  iila  ert  vera , Subihntia  eil  prius 
ens  accidente.  Tunc  igitur  , vel  iili  termino  em 
correfponJct  conceptus  communis  fub/lanrix, 

& accidenti;  Se  habetur  oropolittim ; vel  cor- 
rcfponJct  ii bi  conccpttts  lubflamix  tatqum  >&: 
tunc  nihil  eil  dicere , nifi  qu'3d  fubilantia  cfl 
prffts  fubilantia,  quam  accidens, quod  eil  falfum: 
quia  accidens  non  cfl  fubilantia;  vcfcorrefpbn- 
det  iibf  conceptus  accidentis , Se  tuncclTctdi- 
<flum  quod  fubilantia  eflr  jpriiii  accidens , quim 
aecidcm ; quod  cfl  impollibile , igitur  opoitct, 

" quod  ihtellicatur  primo  modo. 

Septimo  Icqueretitr,  quod  altera  i Harum  dua- 
rum edet  concedcnda.millum  ens  eil  fnb Hantia, 
nullum  ens  Hl  accidens , conicqucns  cfl  falfum, 
vt  notatii'  cfl.  Probatur  confcquentia.quia  vel  illi 
• titmino  tm  correlpondet  conceptus  ptoprius 
fuhdantie  tantum;  A:  tunc  fecundi  propoiitio  cil 
vera,  vel  correfponderet  conceptus  proprius  ac- 
cidentis; 6c  rnne  prima  ell  vera.vel  correfpondet 
toucqitus  communis  vtnquc , Sc  habetut  inten- 
tum. 

0<fl auo , Snh/lanrix , & accidenti  fum  aliqui 
conceptus  communes  , igitur  & conceptus  entis 
eil  eis  communis.  Tenet  confequcnria.qtiia  con- 
ceptus entis  cfl  communior  aliis.  Antecedens  pa- 
tet,quiafubflanri.r,  & accidenti  fune  iili  termini 
communes.fciliccc,  fignificabilc,  incomplextim, 
applicabi!e,imcl!igibi!c,quia  fcrtmdum  camdcm 
rationem  dicuntur  dc  fubflantia,  Se  accidente, 
fcilicer  fecundum  silani,  qox  eil  monere  intclle- 
dum.SecundA  patet  antecedens, dc  iflis  terminis 
txunfon,  binariuu  remurim,  Se  huiufmodi. 

, Non& , quia  ynirati  friemixj  Se  etiam  poten* 
iix  cogtiofciriu.r  corrcfpondc  vniras  obicdi:  fed 
Metaphyfica  eil  vnica  fciemia , Se  intcllcftin  cil 
vna  pcnentfa  cognofciriua,  quarum  obieftum  cfl 
ens  in  fua  tou  communitate , igitur  ensinfua 
commnnitatc  cfl  vniuocutn  : Se  per  confequcns 
libi  corrcfport  Jebir  conceptus  communis , fub- 
fhnri.r , 5:  accidenti. u 

Oppoiitum  arguitur  per  Ariilorclcm  in  illo 
primo  rexr.rg.vbi  dicit,  quod  principium  maxi- 
mum , ex  quo  antiqui  poiTbnc  impugnari , cfl, 
qudd  multiplicirer  dicitur  quoltfi , id  cfl , qudd 
ens  dicatur  multipliciter;  modo  terminus  mul- 
tiplex cfl  xquiuocus. 

Secundi  per  Ariilotelcm  4.  Mcraph  rcx.i.vbi 
dicit, qubd  fimile  eil  dceme,ficut  dc  fano,  quod 
dicirurde  animali  , A:  vrina  : tnodb  cerrum  cfl, 
quod  ifle  terminus  fotum  dicitur  xquiuoce  dc 
animali,  A:  vrina,  igitur  Se  ille  terminus  em  Jici- 
Suiioptr.Teui.lt. 


Jtuttf» 


1' 


rurxquiuocc de  fubilantia,  Se  accidente ; Se  hoc 

idem  patet  per  Porphvrium  cap.de  Specie. 

In  quxftioncprimft  videbitur  qualiter  termi- 

nus  dicatur  xquiuocus , & dc  cflc  accidentium. 

Secundi  rcfpondebittir  ad  qmtfituro. 

Quo  ad  primum ; notandum,qu6d  res  illx  di-  4. 
cuncur  xquinocc  fignificari , quarum  cfl  vnans  g*if»nr  r*t 
nomen, A:  lecundum  illud  notnen  correfpondcnt  V‘‘f^niUri 

fibi  conceptas  iu  mente, diuerli ; &,tunCfiHi  toD-  M** 

ceprus  vel  habent  aliquem  ordinem  inter  fe,  vel 
non;  Ii  non,  tone  dicitur  xquiuocum  i cafa  ; vel 
habent  aliquem  'ordinem, & hoc  dupliciter.  Vno 
modo.qubd  ordo  ille  pcouftfiar  ex  media  fimili- 
rudine;  3c  tunc  ordo  ille  conceptuum  corrcfnon- 
det  tertruno.qui  vocatur  xquiuocuin  aconnliq» 

& tertio  conceptus  illi  polium  habere  dependen- 

tiam.atrributioncm,  &:  ordinem  inter  fe : Se  tunc 
terminus  dicitur  analogus, cui  correfpondcnt  illi 
conceptus.  Vnde  analogia  cft  ordo  conceptuum 
correfpondentiuin  viti  termino  habentium  inter 
fe  dependentiam, Se  ariiibutionem,caufaras  non 
■ ex  voluntaria  impofitione , fcd  ex  narura  rerum 
obicCtarum.A:  fic  iflc  tcrminus/fr»*»»  dicitur  ana- 
logice dc  animali  • Se  dc  vrina.  Vnde  primo  , Se 
principalitcrdicitur  dc  animali , &:  confcqucnrcr 
dicitur  de  vrina  ,non  per  itnpofitionein  nouatn, 
fed  quia  fequitur  qtiafi  naturaliter  cx prima  itn- 
pofitjone. 

Sccundonorandum,  lient  dicit  Commentator 
in  1.  de  Anima,  com. ; . qubd  folum  compolitum 
proprii  cfl  fubdanria,  A:  idcb  forma  c/1  aditis,  vel 
difpofirio  rrutcrix.fccimJum  qnam  cotnpofitum 
dicitur  fubibntia,&  hoc  aliquid,  ftafimiticrr  di- 
citur de  accidentibus, quAd  acctderia  funt  difpo- 
litiones.fcumodi  fci»abcdi,qutbusrcs  talitcr.vcl 
aliter  fc habeor. vralbedo.qu?Hcnn«lu  Arirtotcle 

idem  eil,  quod  clfe  album  , cil  difpolitio,feu  nio- 
dus  fc  habendi,  fecundum  quem  res  dicimr  alba. 

Nunc  pohitur  iila  conclufio , quod 1 impofli- 
bile  cfl  accidens  fepararii foo itibiedo. Probatur» 
quia  illud  eft  impolTtbilc  , quod  implicat  contra- 
diflioncro ; fed  accidens  fcparai  i a fuo  fubie^lo  * ' ** 
impl/car  contradiclionem  , quia  impoflibilc  cil 
e(Ie  album,  & quid  non  fir  album, at  feparara  al* 
bcdihe  non  cfl  album , Se  li  albedo  eil, album  cil: 
quia  impd/Iibilc  cil.quid  iit  albedo, & quod  no»  CaH,i  "**• 

■ lic  album , ergo  fepat  at  a albcdinccrir  album , Se 
non  erit  album,  Se  licui  arguitur  de  albedine,  ita 
potcd  argui  de  quolibet  alio  accidente. 

Secundet  Quia  impollibile  cil  imaginari  , vel  7* 
cognofccre  accidens  fepa ratum  h fuo  obic&o,  * 

igitur  hoc  cfl  impollibile.  Tenet  confcqucntia, 
quia  qtiibuicunque  conuenit  ede, conuenir  etiam 
cognofci.Se  imaginari ; A:  antecedens  patet,quia 
in  conceptu  accidentis  includirur  conceprusiub-  ^ 

dantix;  igitur  impollibile  cil  cognofccre  acci- 
/d ens, nifi  iimul  cognofccndo  fubliantiain.  Ante- 
cedens patet  per  Ariflotelcm  ^.Metaph  tex.i.vbi 
dicic.quoJ  accidentis  clfe  cfl  alteri  inclTc.fciliccc  l 

fubdancix.  Similiter  dicitinifto  urimo,  texr.  26. 
quod  in  definitione  accidentis  debet  poni  fubic- 
clum  ,ficuc  in  definitione  fimi  debet  poni  nafus; 
igitur  impollibile  cd  cognofccre  accidens , nifi 
cognofcedo  illuJalrcrum.cui  ineil, ficuc  impofli- 
bi!e  cfl  cognofccre  limu  non  cognofcedo  nafum.  * ^ 

Ex  conclufionc  fequitur,  quod  omnis  conce-  ‘ 

ptus  cfl  ‘complexus,  per  quem  concipitur  acci- 
dens; patet , quia  in  omni  tali  includitur  con- 
ceptus fubilanrix. 

Comta  corollarium  obiirirur:  qniarunc  fc- 
C quere  ' 


6. 

ltr.ftf.bu* 
tfi  Mrri.lt ni  k 


8. 


r-r. 


Lib.  I.  Phy  ficorum 


Cmflttum 
»ft  iuflfX. 


P- 


?0. 


F *• 


C4*tl  l*tt. 


26 

qucrccur,  quod  nullus  conceptus  accidentis  efiet 
iucotnplcxus.confequens  ctl  contra  Atiftotclein 
in  Prxdicamentis  111  illa  patte  textus  , Secundum 
nullam  comple xionem,Sec.  Rcfpondetur, conceden- 
do conlcqucnsjad  Auftotelcm  dico, quod  aliquid 
dicitur  complexum  dupliciter;  vno  modo , quia 
fibi  corrcfpondet  oratio  pcrfetta,&  fic  intdligi- 
rurjlla  diuifio  Ariftotejis.  Alio  modo  , de  ora- 
tione impetfetta,  & fie  fune  termini  incomplexi 
de  Prxdicamentis  accidentium , ficut  altum , ni- 
grum , funt  complexi , cd  quod  eis  corrcfpondet 
conceptus  complexu». 

Secundo.  Quia  accidens  eft  (cnjfibfle  per  fc,  vt 
patet  fecundo  de  Anima,  text.  igitur potcfl 
foli  carie  concipi  fine  conceptu  fubftanrix,  Se  pa- 
tet hoc : quia  iubftantia  pote  It  percipi  conccpru 
incomplcxo  ; aliter  nullus  efiet  conceptus  in- 
complcxus  ; igitur  multo  fortifts  & accidens, 
cum  fubilantia  fit  fenfibilis  per  accidens.  Re- 
fpondet ur.quod  accidens  non  eft  fenfibile  per  fe, 
fic  vt  folitaricpercipiatur,ini5fubUantiaeft  fen- 
fibilis per  fe  , fub  conceptu  tamen  accidentali. 
Vnde  video  parietem  , licet  non  videam  ipfum 
efie  parietem,  fcd  efie  album. 

Tertii  fcquitur , quod  non  efiet  differentia 
inter  concretum , Se  abftra&um  , ex  quo  abftra- 
ftum  lignificat  fubicdhim  , ficut  Se  concretum. 
Rcfpondetur  negando  confcqucntiaro:quia  con- 
cretum importat  fuhic&um  in  rcdlo,& qualita- 
tem in  obliquo  , vt  album  dicit  habens  albedi- 
nem  $ fcd  abfiiadum  importat  qualitatem  in  re- 
do, & fubic&um  m obliquo,  vt  albedo alicuius 
entisalbedo,  A:  iftud  habetur  ex  quarto  Meta- 
phyficx,  text.  a. 

Quarto  fcquitur,  quid  fubftantia,&  accidens 
dicuntur  ad  inuiccm  rclatiuc  , Se  fic  fcquitur, 
quod  milltnn  accidens  efiet  abfolurum.  Rcfpon-  ' 
detur  negando  confequcntiam : quia  termini  re- 
latiui.fic  fc  debent  habere  , quod  ficut  vnuin  eo- 
rum includit  aliuin.feu  conceptum  alterius.ita  & 
e conucifo ; fed  fic  non  efi  hic : quia  licic  conce- 
ptus accidentis  includat  conceptum  fubrtantix, 
non  tamen  e comicrfo  conceptus  quiditatiuus 
fubftanrix  includit  conceptum  accidentis. 

Quinto,  quia  Mathematicus  con fiderat  acci- 
dens fine  cognitione  fubftamix:  nam  in  defini- 
rionibbs  accidentium  non  ponit  fua  fubicda, igi- 
tur pofiiimus  cognofccrc  accidens  fine  cogni- 
tione fubftamix.  Rcfpondetur , quod  Mathe- 
maticus non  habet  verum  conceptum  de  acci- 
dente: quia  imaginatur  de  iis,  ac  fi  Client  res 
per  fc  exiftentes  : modo  hoc  efi  falfum , Se  idc6 
dicte  Commentator  quod  propofitiones  Mathe- 
maticx,  funt  in  capitulo  propofitionum  imagi- 
nabilium. 

Sexto  , quia  in  Sacramento  altatis  funt  acci- 
dentia a&ualuer  exifientia  fine  fubie&o , Se  co- 
guofcuntur  fine  eogniiionc  fubftamix;  igitur 
torum, quod  dicitur  efi  falfum.  Rcfpondetur, 
quod  b per  tale  miraculum  muratur  natura  acci- 
dentis,igitur  mutatur  nomen, & definitio  ipfius: 
nam  accidenti  fic  feparato  competunt  conditio- 
, nes  fubftamix, vt  quod  poteft  nutrire, augmenta- 
re , ex  ipfo  poteft  effici  aliud,&  ira  de  aliis,  & ita 
mutatur  natura  accidentis , ac  fi  natura  humana 
mutaretur  in  naturam  afinin^m. 

Secunda  conclufio.  Terminus  communis  ad 
aliqua  duo , quorum  vnum  efi  magis  perfedum. 
Se  aliud  minus,  non  dicitur  analogice  de  iftis 
duobus  propter  hoc,qu6d  alterum  efi  pctfcdius: 


ira  vt  de  perfediori  non  dicatur  per  prius , & de 
minus  perfedo  per  pofteriu$.Ptobatur,quia  tunc 
Deo , Se  homini , Se  afino  nullus  ctfet  conceptus 
communis  vniuocus. 

Quantum  ad  fecundum  notandum, quid  prx- 
dicatio  quiditatiua  dicitur  ab  efie:  vt  ifia  eft  qui- 
ditatiua  Homo  ej, } animal:  quia  efie  hominem , efi 
cite  animal, fimiliter  ifia,  albedo  efi  color : quia  efie 
album  cftclle  coloratum:fcd  ifia  non  \homo  eflal - 
bm\  quia  efie  hominem  non  efi  efie  coloratum. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  prima  efi,  lftce 
terminus  em  non  dicitur  vniuocc  de  fubfianria. 
Se  accidente.  Probatur, quia  fi  diceretur  vniuoc£, 
tunc  xqualiter  diceretur  de  fubfiantia.  Se  acci- 
dcntc.-modo  confcquens  efi  falfum  : quia  de  fub- 
fiantia dicitur.fiinplicitcr  loquendo, quid  fit  ens, 
fed  de  accidente  dicitur  non  vcrc.fcd  quafi.vt  di- 
cir  Arifiotcles  4.&  7.  Metaph.  tcxc.x.  &'i 5.  Ac- 
cidens non  dicitur  ens,  nifi  quia  entis. 

Secund&,fi  ira  efiet,  fcquecctur,  qtjtSd  hoc  no- 
men eni efiet  genus  ad  decein  Pr^dicaraenta.con- 
fcquens  efi  contra  Arifiotclcm  7.Metaph.tex.  tj. 
Se  contra  Porphyrium,  capit.de  Specic.Probatur 
cohfequcntia  per  definitionem  Generis.  Er  fi  di- 
catur,adhuc  aliud  obftarcr’  quia  non  effer  genus, 
coquo J accidens  inhxrct  fubftanrix, & dependet 
a fubfiantia. Iftud  non  valet,quia  homo  dependet 
a Deo , Se  tamen  Deo,  Se  homini  efi  conceptus 
communis  vniuocus.Similircr  matcri$,&  formx» 
quatum  vna  inhxrct  alteri, vt  patuit  arguendo. 

Tertii  , quia  ens  non  prxdicatur  quiditaciuc 
xqualiter  de  iftis.-Nam  cfiealbu.non  efi  efie  ens, 
ypl  aliud, fcd  efi  efie  aliqu.ile,  vel  efie  dii  politum. 

Ex  quO  patet, quod  hoc  nomen  em  dicitur  ana- 
logice de  fubfiantia,  Se  accidente : quia  per  prius 
dicitur  de  fubftamia,&  fecundat  io  dicitur  de  ac- 
cidente , in  attributione  ad  fubfianriam. 

Secundi  fcquitur , quid  hoc  nomen  ens  efi 
xquiuoeutn  ad  diuerfa  Prxdicatnenta  acciden- 
tium ; patet , quia  ficut  dicitur  de  fubfiantia , Se 
accidente  fecundum  conceptus  diucrfos  , ita 
etiam  de  Prxdicamentis  accidentium. 

Secunda  cpnclufio.  Subftantia,  Se  accidens 
pofiunt  concipi  vno  conceptu  vniuoco  denomi- 
natiu£.  Probatur,  quia  iftud  nomen  extenfum  di- 
citur de  fubftamia  , Se  accidente  fecundum  cani- 
dem  rationem  igitur  efi  vniuocuni  ad  illa.  Te- 
ner coiifequentia,  per  definitionem  vniuoci : & 
antecedens  apparet  , quia  dicitur  de  vtrifquf 
fecundum  rationem , quxcft  habere  partem  ex- 
tra partem. 

Secundi  patrt  de  iftis  terminis  fignificabile, 
intclligibilc  , duo,  tria,  Se  buiufmodi,  de  quibus 
argutum  fuit  ante  oppofitum ; Se  caufa  huius 
conelufionis  efi  , quia  conceptus  denominans 
fumitur  a proportione,  vel  habitudipe alicuius 
modi  fc  habendi,  Se  idci  in  quibufeumque  repe- 
mur confimilis  proportio , Se  modus  habendi 
omnibus  illis  conucnir  nomen  fumptum  ab  illa 
proportione,  fub  habitudine : verbi  gratid,  ifiud 
nomen  idem  , fumitur  ab  habitudine  , quam  res 
habet  ad  fe  ipfam , fccundiuii  quam  hxccft  ve- 
ra, Tu  es  tu,S:  quia  confimilis  habitudo  reperitur 
in  qualibet  re  mundi,  igitur  de  qualibet  re  mun- 
di dicitur  hoc  nomen  idem.  Patet  igitur  qualiter 
hoc  nomen  ens , aut  res , Se  huiufmodi  nomina 
tranfcendcnria  naturam  connotantia , dicamur 
analogice  de  fubfiantia,  Se  accidente. 

Ad  iAt}.tmcs,ad  prinum.  Sequeretur  quod  pii- 
murn  prihcijhum,  Sec.  negatur  confeqacntia, 

quia 


Pudteatio 
tjuidualiua 
dicitor  ob 
efe. 


«4- 


ifi. 

Viit  Senum 
tj.^Prtdira- 
mcnttmmad 


i 


Viit  Sutum 
K fti  far.  tU 

>4- 


18. 

Attidm  i h- 
f Atium  Jumi 

t"'S- 


«9- 

Aliud  t/i 
•§*  i*  tffrn- 
tlA ; tUmd  tjl 
rjft  iVmi  tf- 
fntuUttr. 


qoi*  poted  determinate  concipi  in  altero  illo- 
rum principium  , & in  quocunque  illotum  acci- 
piatur femper  ed  verum. 

Ad  fecundam  dico, quod  antiqui  habuerunt 
conceptum  difiunduro  de  lumine , vt  puta  qu&d 
edet  fubdantia,  vel  accidens,  determinati  tamen 
InucAigauenmt  an  edet  fubflantia,  vel  accidens. 

Ad  tertiam  negatur  minor, quia  modus  edendi 
accidentis  ed  alteri  incde.dc  fubdantix  non. 

Ad  quarum  dico,  quhd  hoc  ed.quiaacciden- 
tis  ede  eft  inetic  alteri.iolicct  fubllantia.de  quan- 
do dicitur  de  forma,  de  materia , poted  concedi, 
quod  forma  ( (impliciter  loquendo ) non  ed  fub- 
dantia,fed  fecundum  quid,(cilicet  quia  ed  alius, 
quo  compotitum  ed  fubdantia. 

Ad  quintam.  De  dependentia  hominis  ii  Deo, 
dico  quod  non  ed  fimilis  dependentia  acciden- 
tis i fubdantia. 

Ad  fcxtam.Quia  fubdantia.&e.concedo  Idam, 
quod  fubdantia  ed  prior  accidente : quia  ide  ter- 
minus priur%  ed  terminus  connotatiuus ; mod6 
verum  eft  quod  poftibilc  ed  terminum  comio- 
tatiuumefle  vniuocum  ad  fubdantiam  ,&  acci- 
dens. 

Ad  feptimam  dico  fecundum  Atidotelcm, 
qu6d  quxlibct  illarum  edet  didinguenda  fecun- 
dum modum  fallaciae  xquiuocationis  : quia  vel 
capitur  ibi  tns  pro  fuo  principali  tigni  fica:  o , Se 
primo,  de  tunc  concedendum  cd.qudd  omne  ens 
ed  fubdantia , vel  capitur  pro  fuo  (Ignificaio  fe- 
cundario,  de  tunc  concedendum  ed , quid  omne 
ens  ed  accidens. 

Ad  odauam  de  terminis  connotatiuis,  feu  de- 
nominatiuis  ed  concctium. 

Ad  nonam  concedo , qu6d  obicdum  tale  ha- 
beat vnain  rationem,  vel  falcem  ti  habeat  plures, 
quid  omnes  habent  atrributionein  ad  pi imam 
rationem  iptius , Se  idch  licer  ens  habeat  ratio- 
nem fubdantix , de  accidentis , tamen  ratio  ac- 
cidentis habet  ordinem,  dependentiam  , de  ar- 
riibutionem  ad  ratiunctn  fubdantia;  , qux  ed 
prior  rado  entis. 

ANNOTATIONES. 

1 T MptJJtbile  rfl  accident  [(parari  d fu»  fui’ i e fi  e, 
l&c.  Nota,  ex  Scoto  in4.fcnt.d- n.quxd.i. 
quod  accidens  poted  fumi  dupliciter , vno  modo 
pro  per  fe  fignificato.id  eft,ptoilIo,qu6d  in  pri- 
mo intelledu  huius  nominis atcidtm  intelligitur, 
pro  eo  videliccr,quod  ed  efle  alteri  inhxrens.Sc- 
cundo  modo  pro  denominaro , hoc  ed,  pro  illo, 
quod  ab  inturremia  denominatur  inhxrcns,  ver- 
l>i  gratia,  pro  quantitate,  vel  qua!irarc,accidcns 
enim  ciim  tit  nomen  concretum  , tignificat  ali- 
quam formam  , puta  accidentiam  , feu  inhxren- 
tiam.ticut  fnura  principale  tignificatum. 

Nota  fecundo, qu6d  tale  accidcnvpro  denomi- 
nato ed  duplex, fcilicet  abfolutum , ticut  quanti- 
tas, de  qualitas;  & refpc&iuum , ticut  timilitudo, 
paternitas, filiatio,  de  x qualius,  & timjlia. 

Nota  tcrcid  , quod  aliud  ed  c(Te  de  edentia 
alicuius,  aliud  ed  cfTcilli  idem  edentialitcr  , pri- 
mo modo  illud  ed  de  edentia  alicuius , quod  ed 
idem  illi  qufditatiud  , de  in  primo,  modo  dicen- 
di per  fe.  Ede  idem  elTentialitcr  ed  conucnire  in 
eadem  natura  exidenie  de  lingulari , & hoc  mo- 
do padio  ed  idem  edentialitcr  cum  fuo  fubic- 
&o.  Iftx  dux  identitates  ticfc  habent  ad  iuui- 
cem , qu&4 quicquid  ed  de  edentia  alicuius , ed 
Settioptr,  Tcm.II, 


Qusftio  VII. 


27 


illi  idem  edentialitcr , fe  d non  e conncrfo : nam 
fubicdum  & propria  padio funt  idemeflentiali-  . 
ter,  quia  habent  vnam  naturam  contradam  ad 
exidentiam,  de  tingularitatcm , penes  quam  neu- 
trum idorotn  ed  ab  alio  tirparabUe , de  tamen 
neutrum  ed  de  edentia  alterius.  , 

Nota  quarti, quod  inhxrentia  ed  duplex.qux-  l0* 

dam  aqualis , qux  ed  ipfa  vnio  aduaiis  acciden-  9l*jfoka* 
tis,  exidentis  in  fubicdo  exidente.vt  alius  qui- 
dam  , de  perfedio  cum  potentiali  perfedibili. 

Quxdam  vero  ed  inhxrentia  aptitudinalis , qux 
ed  dependentia,  feu  elfentialis  ordo  accidentis 
fecundum  quiditatem  fuam  ad  fubicdum.  Et  in- 
ter has  inhxrcntias  differentia  cxr.it  non  patua; 
ea  namque  qux  aduaiis  ed  , circumlctibitur  i 
demondratione , cum  dcmonftratio  abdrahat  ab 
exidentia,  &:  a conditionibus  exidentix.  Secun- 
da veri  inhxrentia,  fcilicet  apritudinalis.quxed 
pafEo , demondraror.  Prima  inhxrentia  ed  con- 
ditio exidentix,  nec  femper  accidenti  ined.  Se- 
cunda vero  femper  ined,  fubicdo  exJdcnte,  fiue 
non. 

Nota  quinti.quid  ticut  non  inhxrcre,  & non  1 1. 
pofle  inhxrcre  non  ed  ratio  fubflantix , vt  fub- 
dant  ia  ed  genus , ita  inhxrcre  non  efl  ratio  acci- 
dentis , vel  alicuius  generis  accidentis  , vt  docec 
Auicenna  x.  fux  Mciaph.dc  Scotiis  in  Qtiodlib. 
fcd  fubdantia  ed  illud  fubdratum , cui  conucnic 
non  inhcrere.vcl  cui  repugnat  inhxrere,&  acci- 
dens vt  quantitas , vel  qualitas, ed  natura  cui 
conuenir  inhxrcre , vt  criam  docet  D.  Thom. 

Quodlib.8  qiued.j.  Se  i.p.q.j.air  5. ad  t.Vbi  air, 
quod  f obdant  ia  non  tignificat  hoc,  quod  ed  die 
per  fe,  fed  tignificat  talem  naturam , coi  compe- 
tit hoc,  quod  ed  ellc  per  fe  , quod  tamen  cire  per 
fe  non  eft  ipfa  cius  edentia.  Quare  idcin  poflu- 
mtix  dicere  de  accidente  , quod  tignificat  .talem 
naturam,  cui  compr tir  hoc,  quod  eft  clfc  in  alio, 
quod  tamen  ede  in  alio  non  eft  cius  edentia  .at- 
que adcicum  dicitur  fubftamiacft , qux  perfe 
ed  ; vel  accidens  ed  , quoded  in  alio. non  eftde- 
finit  io.fcd  circumlocutio  vetx  defcriptionis.qux 
ira  intelligitur;  fubdantia  ed  res, cuius  nature 
debetur  non  ede  in  alio,  & accidens  ed  res, cuius 
naturx  debetur  ede  in  alio.  Vnde  paret, quod  etti 
miraculos^  accidens  fit  fine  fubied»,nonegredi- 
tur  tamen  definitionem  accidentis  , quia  ede  in 
fubicdo  naturx  cius  debetur , & adhuc  mance 
cius  natura,  cui  debetur  ede  in  alio. 

Ex  his  dico  primo,  qu6d  inhxrentia  aptitudi- 
nalis , aut  allualis  non  ed  de  edentia  alicuius  ac-  ^ f 
cidcnris.fiucabfoIuti.fiuercfpediui.Dico  fecun-  Xw- 

di.quod  accidens  abfolutum  cll  idem  edentia-  diutii. 

Jiter  cum  inhxrentia  aptitudinali , non  tamen 
cum  altuaii.  Dico  tertio, quod  accidens  refpcdi- 
uum  ed  idem  realiter  cum  vtraque  inhxrentia, 
fcilicet  aptitudinali,  & aduali.  Hxc aflena  fufli- 
cienter  probata , videre  potes  in  Commentariis 
nodris  fuper  4.  fent. Scoti  Tomo  t .did.  1 x .quxd. 
t.  «rt.  1.  x.  Se  t. 

Ex  quibus  fcquiturprimb,  quod  accidens  pro 
per  fe  tigniticato.feu  pro  formali  feparari  nequit 
i fuo  fubicdo , ita  vt  comradidionero  inuoluac 
accidentiam. feu  inhxrentia  ede  tine  fuo  fubicdo. 

Secundo  fequitur  ,qnod  feparatio accidentis 
rcfpediui  a fubicdo  extendendo  nomen  fubiedi 
ad  fundamentum  implicat  contradidioncm. 

Tertio  fequitur  quod  omne  accidens  abfolu- 
tum , quodeumque  tir  illud,  poted  fcparaii  a fuo 
fubicdo , & ede  tine  illo  , Se  hoc  fiue  fubiedum 
C x ma 


11. 

lubureuti* 
*>tn  ij ? dt  tf- 


LJ. 


28 


Lib.  I.  Phyficorum 


M- 


A a accidat! 
/ifardtu» 
mutetur  pcfi- 
fiui  rtcipitn- 
d*  medum 
fubftantia. 


»!• 


t(. 


C>n'tfttu  ojl 
dufltx. 


mineat , fiue  non  mineat  in  re , fic  in  effedu ; fic 
hoc  loquendo  abfolutt,  fic  virtute  diuina.fic  hxc 
tria  cot ollaria  fulficicnter  probata  rcperies , vbi 
fijpra.art.  4. fic  f. 

Ex  quibus  fequirur  quartd  , quod  Scotus  in 
hac  quxAtonc  loquitur  vt  merus, & fimplex  Phi- 
lofopbus  naturalis : nam  Philofophus  naturalis 
exidimat  reparationem  accidentis  a fubiedo  cum 
conflantia  ipfius  clfc  impofKbilcm,  non  quia  in 
conceptu  accidentis  includatur  quiditatiue  con- 
ceptus fubdantix , vt  videtur  dicere  hic  Dodor 
fubt ilis,  fed  quia  Philorophus  ponit  ordinem 
caufarum  (impliciter  neccflaiiuro,  vt  docet  Sco- 
tus  in  4.  loco  fupra  relato , fic  nos  ibi  explicaui- 
musart.j. 

^ Rt (f*n detur , quod  per  tale  miraculum  mutatur 
natura  accidentia.  Nota  qufid  accidens  feparatum 
in  Sacramento  altaris  priuatur  pofitiuo  rcali , fic 
intrinleco  modo , quem  in  fubiedo  habet , qui 
appellatur  adualis  inhxrcntia.  Secundi  tale  ac- 
cidens priuatur  fpeciali  conferuatione , qua  in 
elfe  conferuabatur  a fubiedo.  Patet»  quia  cum 
iam  fubiednm  dedrudum  (it » non  potefl  am- 
plius accidens  conferuare » fic  in  hoc  conueniunc 
omnes  Theologi.  Sed  dubium  c(l  an  accidens 
feparatum  mutetur  pofiriuc  recipiendo  modum 
edendi  aduali  inhxrcntiz  repugnantem.  De  qua 
re  fuit  quorundam  opinio , qufid  quando  Deus 
feparat  accidens  a fubiedo  » tribuit  accidenti 
nouum  clfc  exidentix , eo  quAd  accidens  in  fub- 
iedo exidens  non  habet  proprium  ede  exiden- 
tix, atque  adeo  quando  feparatur  a fubiedo , de- 
bet illi  tribui  nouum  cfTc,  per  quod  exidat.Hanc 
fententiam  aliqui  tribuunt  D.  Thomx  j.  par.  q. 
77.  ait.  1.  inrefponfionead  4*  quam  videtur  fe- 
qui  Scorushic  : iinb  latius  loquitur  cum  dicir» 
quod  per  cale  miraculum  mutatur  natura  acci- 
dentis , ac  (i  natura  humana  mutaretur  in  natu- 
ram afminam , ex  quo  videtur  fequi  quod  pod 
tranfubdantiationem  panis  , accidens  non  re- 
maneat accidens  , fed  verfum  fit  in  fubdan- 
tiam  » quod  ed  falfum , fic  contra  fidem  » qux 
determinat  vere  accidentia  pod  confccratio- 
nem  fine  fubiedo  remanere,  ac  fi  mutarentur 
in  naturam  fubdantix , iam  non  remanerent  ac- 
cidentia. Ideb  hanc  fententiam  fubciliter  im- 
pugnat Scotus  in  quario,!oco  lupracitato,&  nos 
ibidem  artic.  7. 

Caictanus  verfi,  j .par.  quxd.77.arc.  1 .fic  Suarez 
Tomo  j.  quxd.  77.  difp.  j6.  fcdionc  8.  etfi  non 
eodem  niodo  id  explicent,  dicunt,  qu6d  quanti- 
tas i fubiedo  feparara , licet  non  acquirat  no- 
tium c(Tc  exidentix , acquirit  ramen  nouum  ede 
fubfidenrix,  quale  habebat  fubdantia  ; quam 
/ententiam  nos  impugnauimus,  fic  rcieciraut  vbi 
fuprl,art.8.ficcura  Dudorefubtili  diximus  nihil 
noui  addi  accidentibus,  vtexidant  fine  fubiedo, 
fed  ea  ratione  tantum  fine  fubiedo  exidere:  qua- 
tenus Deus  qui  conferuabat  in  accidentibus  duo, 
fcilicct  exidere  tu  fubiedo , ( licet  enim  ida  duo, 
(altem  ratione  didinguerc)  iam  conferuar,prius 
fine  poderiori,  qux  opinio  veriflima  ed.  Non  Jo- 
qviitur  ergo  hic  Scotus  fecundum  propriam  Icn- 
tentiam. 

c IJft  terminat  ens  non  dicitur  vntuoce , & c.  No- 
ta, qu6J  Scotus  i.fent.d.  j.quxft.t. fic  x.ficd.8. 
qu xd.f  .&  In  4.Met«ph.tenct  ens  ede  vniuocum 
Deo,  & crcaturx , fubdantix , fic  accidenti , hic 
autem  dicit  ens  xquiuocum  ede  ad  fubdanriam, 
fic  accidens.  Vade  obferuandum  cd  primo  du- 


plicem ede  conceptum,  formalem  qui  attendi- 
tur ex  parte  intelledus , fic  cd  ipfa  notitia : fic  ob- 
icdiuum  , qui  fc  renet  cx  parte  obicdi , fic  ed 
ipfum  obiedum  conceptum.  Huiufmodi  conce- 
ptus obiediuus  duplex  cd,  vniuocus  , qui  habee 
nominis , fic  rationis : fic  xquiuocus , qui  habet 
vnitatem  nominis,  fic  non  rationis. 

Secundo  obferuandum  cft,qu£>d  conceptus  ob- 
iediuus dicitur  vniuocus  tribus  modis , fcilicec 
Phyficc.Metaphy  fice, fic  Logice.  Primo  modo  di- 
cic  vnitatem  nominis  , cui  correfpondet  vnitas 
rei , qux  non  ed  diuifibilis  in  plura  alterius , Sc 
alterius  rationis  , cuiufmodi  cd  natura  fpecifica, 
fic  in  ipfa  re  fic  vniuoca  non  latent  xquiuocatio- 
nes.qux  latent  in  genere, vt  ait  Aridotclcs  7. hu- 
ius. Secundo  modo  ed  aliqua  vnitas  realis  alicu- 
ius primx  intentionis  abdrahibtlis  a pluribus, 
qux  ipfam  participant  feclufa  quacunque  inten- 
tione LogicaTcrtio  modo  ed  realitas  primx  in- 
tentionis fub  aliqua  fecunda  intentione  generis, 
aut  fpecici,  vel  alterius  prxdicabilis. 

Tertio  obferuandum  ed,  quod  quadruplex  ed 
gradus  vniuocationis.  Primus  habet  vnitatem  ra- 
tionis, communis  modi  edendi , ordinis  edentu- 
lis, fic  gradus  pcrfe&ipnUthoc  pado  fola  fpccics 
infima  ed  vniuoca,  quia  habet  vnicam  rationem 
fuis  inferioribus  communem  : habet  etiam  in 
ipfis  cumdetn  edendi  modum , dcfccndfique  in 
ca  inferiora, fccund&m  eumdem  ordinem, fic  non 
fecundum  prius  fic  poderius  edcntialiter } quia 
indiuiduaeiufdem  fpecici  non  ordinantur  cflen- 
cialitcr,id  ed.non  habent  inter  fc  ordinem  eflen- 
tialcm,cdqac natura  fpecifica  in  omnibus  infe- 
rioribus fecundum  eundem  perfedionis  edentu- 
lis gradum  ; non  cd  edcntialiter  pctfcdior  in 
vno  tndiuiduo,  quam  in  alio. 

Secundus  gradus  vniuocationis  habet  vnira- 
tetn  rationis , communis  tnodi  edendi, fic  ordinis 
edentulis;  deficit  tamen  in  vltima  vnitacc.vide- 
licet  in  gradu  perfedionis , quia  res  , qux  ficcd 
vniuoca,  ede(fcntialitcr  perfedior  in  vno,qu^m 
in  alio , quod  proucnir  ex  re  (Ibi  adiunda : hu- 
iufmodi lutu  genera , qux  cx  differentiis  (ibi  ad- 
iundis  fune  ellcntialitcr  pctfcdiora  in  vna  fpc- 
cie,  quam  in  alia  , ficut  animal  pctfedius  ed  in 
homine , quim  in  equo , quia  in  homine  adiun- 
gitur  differenti*  elTentialt  pctfedtoti , quim  in 
equo. 

Tertius  gradus  habet  vnitarem  rationis  com- 
munis multis  , fic  etiam  vnitatem  modi  edendi, 
quia  fecundum  eumdem  edendi  modum  cd  in 
luis  inferioribus , exterum  non  habet  vnitatem 
ordinis  clfcntialis  , ficut  ens , quod  pet  prius  dc- 
fccndit  in  fubdamiam  ,quam  in  accidcns,fic  nu- 
merus dcfcendic  prius  in  Dinarium,  quam  in  ter- 
narium fecundum  rcalcra  cxidentiam,ncque  ha- 
bet vnitatem  gradus  perfedionis  edcmialts,ficuc 
accidit  in  omnibus  generibus. 

Quartus  gradus  elt , qui  folum  habet  vnita- 
rem rationis  communis  multis,  non  tamen  ha- 
bet vnitatem  modi  edendi,  neque  ordinis  clfen- 
tialis,  neque  gradus  perfedionis  j fic  fc  habet 
ens  rcfpcdu  Dei , fic  crcaturx.  Nam  licet  dicae 
vnitatem  rationis  communis  Deo,  fic  crcaturx; 
non  tamen  habet  eundem  edendi  modum  in 
Deo , fic  creatura ; quia  in  Deo  cd  independens, 
in  creatura  vero  dependens  : neque  vnitatem 
ordinis  edentialis:  quia  ratio  entis  pridsed  in 
Deo  edcntialiter , quam  in  creatura ; neque  ha- 
bet vnitatem  gradus  petfcdionis  : quia  in  Deo 

. cd 


*7- 

Conetftm 
oHoSium 
tribu  modie 
dicitur  vmi- 
noctu. 


28. 

Vniototaiie- 
me  >juadtth 
fUx 


*9' 


i 9 • 


7 


Qusftio  VIII. 


f 


eft  pcrfedtiflimum  ens,  in  ereatura  retb  impcr- 
feaarn. 

3 I.  Ex  bii  dico  prim&.Ens  non  eft  vniuoeum  fub- 
ftantir  , & accidenti  vniuocarione  Pbyfica,  cum 
quia  vniuocatio  Phy  fica  in  fola  fpecie  vlrima 
repcrituc,  quz  in  plura  alterius  rationis  diuidi 
non  poteft  i tum  etiam  quia  nullum  genua,  etiam 
vltimis  fpccicbus  proximum  eft  ifta  vniuocatio- 
ne  vniuoeum, ex  Ariftotele  7-Phy ficorum  rrx.31. 
dicente,  quid  ingenera  latent  tujm**t*tiaiui,  quare 
multo  minus  erit  tali  vniuocarione  ens  vniuo- 
cum,  cum  fit  remoti flimum  1 (pccie  infima. 

Dico  fecundi.  Ens  non  eft  vniuoeum  fubftan- 
tix,  dc  accidenti  vniuocatione  Logica  , quia  ens 
ctim  fit  rranfceiidens,non  poteft  concipi  fub  ali- 
qua inrenrione  Logica  gencris.vcl  fpeciei  ,citm 
huiufinodi  intentiones  foluin  applicentur  limi- 
taris.vt  docet  Scotusin  Vniuerfaiibus. 

j l.  Dico  tertib  , quod  ens  non  eft  vniuoeum  fub- 
ftantix.de  accidenti  in  primo,  nec  in  fecundo 
gradu  vniuocationis  ex  quacuor.quos  notabili 
tertio  pofuiraus,  patet  quia  non  in  primo  gradu, 
eo  qu6d  talis  eft  vniuocationis  Phyficx  , quam 
non  conuenire  ent(  iam  diximus  : nec  in  fecun- 
do, cum  quia  ratio  entis  in  fubftantia  ,&  acci- 
dente non  habet  vnitaccm  ordinis  ettcntlalts, 
quia  per  prius  defeendi:  in  fubftantiam  cttenria- 
liter , quam  tn  accidens , rure  etiam  quia  ifta  eft 
vniuocatio  L qgica,  quare  ab  ente  negauimus,  & 
in  hunc  fenfum  loquitur  Scotusin  hac  quzftio- 
ne,  quando  negat  ens ette  vniuoeum  lubftantiz, 
& accidenti. 

3 j.  Dico  quarto,  qudd  ens  eft  vniuoeum  fubftan- 
tix.de  accidenti, in  teriio,dc  quarto  gradibus  vni- 
tiocationis.qnx  eft  vniuocatio  Mctaphyfica  , pa- 
tet; quia  ad  ralemvniuocarioneiTifufficic  vniras 
conceptus  obictftiui,  communis  fuis  inferiori- 
bus, in  quarto  gradu.de  tertius  vlrra  hanc  vnita- 
ccm requirit  vniratem  modiettendi  ,ctfi  vnitas 
ordinis  cftcntiaiis»  atque  gradus  perfedionis  de- 
ficiat ; fed  ens  rcfpc&u  fubftantix,  dc  accidentis 
habet  has  duas  vnirates,  quate  eft  eis  vniuoeum, 
& in  hunc  fenfum  locutus  eft  Scotus  in  primo 
Sententiarum  locis  citatis. 

Neque  contra  hanc  vniuocationem  obftant 
authoritates  Ariftorelis  , de  Porphyrij  : nam 
quando  Aiiftoteles  dixit,  i.  Phy f.  cext.  1 1,  quod 
principium  maximum, dcc.  loquitur  dc  multipli- 
citate fuppofirorum  , dc  non  conceptuum  , dc 
quando  4.Metaph.tcxt.  i.  dixit  quid  ens  figuifi* 
car  accidentia  per  attributionem  ad  fubftantiam, 
' fifut  fanum  fignificat  vrinam  , dcc.  Dico  quod 
ficut  fanum  dicitur  de  fanis  fecundam  maiorem, 
dc  minotem  pctfc&ioncm ; ira  ens  dicitnr  de  en- 
tibus ■ non  tamen  pure  analogice, cum  non  detur 
analogia  fine  vniuocatione,  vel  xquiuocatione, 
dc  Ariftorelcs  ibidem  negat  ens  dici  xquiuoc£, dc 

3uando  . . Metaph.eap.j.dixir , neque  xquiuoc£ 
icitur  ens  dc  lub(tamia,d£  accidente,  neque  vni- 
uoce.fcd  medio  modo, debet  intelligi , qudd  non 
dicitur  vniuoce  dc  fubftantia, dC  accidente  ea  vni- 
uocationc  perfedta  , qua  fpecie*  dicitur  dc  fuis 
indiuiduis, neque  xquiuocc ; fed  medio  modo, ea 
fcilicec  vniuocatione, qux  maiorem.de  minorem 
perfedtionem  in  fibi  vuiuocatis  admittit. 
jjt  Et  quando  7*Metaph.text.x.dicir,qudd  quan- 

titas , dc  qualitas  non  fun:  entia  ,fed  entis  entia, 
intclligcndus  eft,  ac  fi  diceret,  non  funt  entia  per 
fefubhftcntia,  bene  tamen  in  aliis  inbxrcntia. 
Et  ad  illud  quod  atterit,  qu&d  ens  (impliciter  di  - 
Scati  aper.  Tam.  / /. 


14- 


29 

cicur  de  fubftantia/ de  exteris  autem  prxdica- 
menris  fecundam  quid,texr.  i y , Dico  quod  intcl- 
ligic , quod  ens  dicitur  dc  fubftantia  fecundare 
diuerfum  modum  elfeudi  a modo  , fecundum 
quem  dicitur  de  accidente  : eft  enim  fubftantia 
ens  per  fe,  accidens  vero  ens  in  alio,  dc  ided  fub- 
ftaruia  dicitur  (impliciter  ens,  dc  accidens  fecun- 
dum quid, non  qudd  accidens  non  fit  verede  for- 
maliter  ens , fed  qudd  non  fimpficicer  ficut  fub- 
ftancia.  Demum  ad  Porphytium.  Si eptit  entia  va- 
cet , dcc.  Dico  quod  nullibi  dixit  Ariftoteles  ens 
dici  xquiuocc.  Vel  dicas, quod  Porphyiius  negat 
ens  vniuoeum  Logica  vniuocatione,  cum  non 
poflic  ette  genus. 


Qj'  Ji  S T 1 O VIII. 

Vtriun  quantitas  /it  ret  di/lincia  a fui>- 
ftantia , qualitate  i 

Arirtof.  7.  Jimimrmm.  Scotus  n t.  Jift.  1 1 ■ tpufl.x.  Cr  ia  4. 

D.  Thom.  t. parafuaf.n .aet.x.  Dutand. 
ia  i.^.j|.j«i|i,Ocli4in»4/l.*  inti.tr.  taf.it. 
in  Kubion  in  4-di/l.  i 4.^5. 

Maior  tbiJ.  qntjl.  u Cabricl  iiid.qutfl.t.trt  1 & IM~ 
a en.ttel.  44.  Suarcz  /em  1. ai1tsfh.Jifr.40.  feft.i . 

Rcvitvr  quid  non : quia  fubftantia 
eft  diuifibilis  in  ea, qux  infuut,  quorum 
quodlibet  natum  eft  ette  vnum  aliquod, 
dc  hoc  aliquid,  igitur  fubftantia  eft  quantitas. 
Tenet  confequentu  per  definitionem  quantita- 
tis datam, 1 1 .Metaph.cap.dc  infinito : dc  antece- 
dens apparet  dc  ligno , quod  eft  diuifibile  in  duas 
medietates,  quatum  quzlibcr  eft  aliquid,  dc  hoc 
aliquid. 

Secundi  , quia  quantitas  per  fui  mutationem 
eft  fufccptibilis  cont ratiorum,  vt patet  defuper- 
ficie , qux  primd  eft  alba , dep oftea  nicta,  igitur 
quantitas  eft  fubftiria  per  proprietate  (ubftantix. 

Tertio  ,fi  quantitas  diftiuguatur  a fubftantia, 
fcqnitut  quod  duo  corpora  ettent  fimul : confe- 

2ucns  eft  impottibilc  , vt  patet  4.  huius,  cext. 76. 

'onfcquentia  patet : quia  corpus  de  genere  fub- 
(Utiq.de  corpus  de  genere  quadrat  is  cllcnr  fimul. 

Quarto , quia  per  Commentatorem  in  lib.  de 
fubftantia  Orbis, duplices  funt  dimenfioncs.quq- 
dam  tetniinatx.de  quxdam  inrcrminatx,dimen- 
fiones  interminatx  funt  coxtcmxjfcd  dimenfio- 
nes  terminatx  generantur, A:  coriumpuntur:mo- 
d6  fi  per  dimenfionem  interminatam  incelligatur 
aliud  qua  materia, fcquitur  quod  aliqua  dilpofit  io 
fuerat  perperud  in  matcria,quod  eft  impolDbile. 

Quinto  , fi  fubftantia  non  ettet  quantitas,  (c- 
qucre(ur,qu6d  diuifibile  reciperetur  in  indiuifi- 
bili  : confcqticns  eft  falfum  , quia  omne  quod 
recipitur  , recipitur  ad  modum  recipientis  , dc 
non  ad  modum  recepti,  dc  idcd  fi  recipiens  fit  in- 
diuifibiic,  receptum  eft  indiuifibilc.  Probatur 
confequcnna,  auia  quantitas,  qux  eft  diuifibilis, 
reciperetur  in  lubftantiam,  qux  dc  fui  natura  eft 
indiuifibilis. 

Sex  16,  fi  quantitas  non  ettet  fubftantia, feque- 
retur , quod  fi  aliquod  continue  rarefieret , quod 
infinitx  quantitates  generarentur  , dc  infinite 
quantitates  corrumperentur ; confcqucns  appa- 
ret impottibilc, fcilicct  qudd  res  permanentes  ve- 
re durent  per  fotura  initans, quod  tamen  oporte- 
ret fieri  in  rarefadioue  continua,  ex  quo  conti- 
nue ctfct  alia,  dc  alia  quantitas. 

C 3 Septi 


$o  Lib.  I.  Phy  ficorum 


Septimi.  Illud  , quod  cft  prxfens  quantitati 
fecundum  fe  i Bc  quodlibet  fui , ita  vt  totum  eft 
prxfens  toti , Bc  pars  parti , illud  de  fui  natura 
ei>  quantam  , fcd  fubilantia  cft  taliter  prxfens 
quantitati  , igitur  fubilantia  de  fui  natura  eft 
quanta  , Bc  per  confcqucns  fruftra  poneretur 
quantitas  diftia&a. 

Odaui ; Quia  Ii  quantitas  fit  res  diftin&a; 
tunc  fi  per  imaginationem , vel  per  potentiam 
diuinam  quantitas  fepararetur  a fubilantia;  qux- 
ro  tunc , vtrum  adhuc  fubilantia  haberet  partem 
extra  partem  , vel  non : fi  fic,  fruftra  ponebatur 
quantitas  ad  extenfionem  fubflantix;  fi  non, cum 
roffibilc  fit  quantitatem  illam , aut  imaginabile 
fubit6  feparari , fcquitur  quod  pofEbileeft,vel 
imaginabile,  fubflantiam  illam  fubiti  moueri 
localiter; quod  cft  impoffibilc. 

Non  A , omnem  rem  abfolutam  polleriorcm 
alia  re, poteft  Deus  delituere  priore  re  non  muta* 
ta,  fcd  quantitas  cft  res  abloluta  pofterior  fub- 
flantia ; igitur  Deus  poteft  quantitatem  deiirue- 
re  fubilantia  non  mutata, quo  fa&o.quf  ro  vtrum 
fubilantia  habeat  partem  extra  partem,  fic  igitur 
fubilantia  fe  ipfa  eft  quanta  , Bc  per  confcqucns 
fruftri  fupcrad  Jitur  quantitas ; Ii  non , tunc  fe- 
quitur,  quod  cft  mutata  localiter , quod  eft  con- 
tra politum,  ponebatur  enim  , quod  Deus  fet  na- 
ret fubftantiam  non  mutatam. 

Decimi,  fequitur,  quid  accidens  non  eftet 
fine  fubiedo  in  Sacramento  altaris,  quia  haberet 
quantitatem  profubte&o. 

Vndccinii,  Quia  fi  omnia  poffiinr  xque  ben£ 
faluari  non  ponendo  quantitatem  effc  rem  di- 
ffindam, ficut  ponendo,  melius  eft  ponere  quan- 
titatem circrem  indiftinctam.fcd  omnia  poliunt, 
&c.  ergo,  Bcc.  Maior,  Bc  minor  patent,  quia  fru- 
ftri  fit  per  plura , quod  poteft  ficti  perpauciora, 
ex  primo  huius,  tcxr.40. 

Oppo licum  arguitur  per  Ariftocclem  in  primo 
huius , texr.  14.  vbi  dicit  > quid  fi  fubilantia  & 
quantitas  funt,  duo  funt,  qux  funt,&  non  vnum, 
Bc  fubdit,  quid  fi  fola  fubilantia  fit  ,ipfa  non  eft 
infinita , nec  habebit  magnitudinem : cx  quo  pa- 
tet , quod  fub  flantia  per  fe  non  habet  magnitu- 
dinem, fcd  per  quantitatem  additam.  Similiter 
dicit  Ariftoteles,  quod  ratio  infiniti  congruit 
quantitati,  Bc  non  fubftantix,  ncc  qualitati. 

Secundo , nifi  fic,  fequerctur , quid  illa  nega- 
tiua  non  eftet  immediata  vera ; videlicet  f*bfl*n- 
tU  non  tft  (ftuwitM , confcqucns  eft  faifum, vt  pa- 
tet r.  Poli.  text. 16.  confequentia  probatur ; quia 
negatiua  immediata  eft  vera,  per  fc  nota , Bc  ma- 
liifcfta , mpdi  illa  eftet  falfaex  quo  fubilantia 
eftet  quantitas. 

Tertio  fequerctur,  quod  fubftamia  eftet  fcnfi- 
bile  commune.  Confequcnria  patet , quiafub- 
ftantia  cft  quantitas,  qux  cft  fcnfibile  commune: 
fimilirer  fequerctur , quod  quantitas  eftet  fenfi- 
bile  per  accidens , Bc  quid  quantitas  eftet  fenfi- 
bile  per  fe , Bc  fequerctur  , quod  quantitas  habe- 
ret contrarium  A'  quod  quantitas  fufeiperer  ma- 
gis 1 Bc  minis.  Confequcnria  patet , quia  per  te 
• quantitas  eft  qualitas,  qux  habet  contrarium,  Bc 
fufeipit  magis,  Bc  minus. 

Item  fequerctur , quod  non  effer  proprium 
quantitati,  vr  per  ipfam  aliquod  diceretur  xqua- 
le , vel  inxquale.  Confcqucns  eft  faifum  , Bc  pa- 
ret confequentia:  quia  fubilantia  fibi  ipfi  elTcc 
xqualis , Bc  inxqualis  alteri , Bc  fic  fimilirer  qua- 
litas. 


Notandum  , quid  de  ifta  quxfttonc  funt  dux 
opiniones  contratix.  Vna  • probat  quod  quan- 
titas non  eft  res  diftmdai  fubilantia  , Bc  quali- 
tate; imi  tam  fubftantia,quim qualitas  habet 
pariem  extra  partem , & rationes  huius  opinio- 
nis addudx  fuerunt  ante  oppofitum.  Secunda 
opinio  probat , quid  fubilantia  cft  res  dillinda 
i quantitate, & qualitate, & ifta  eft  bipartira,quia 
quidam  ponunt,  quid  fupcrficies , linea,  Bc  pun- 
£lum  non  funt  aliqux  res  indiuifibiles  in  quan- 
titate, quemadmodum  imaginantur  Mathema- 
tici , Bc  fecundi  ponunt , quod  quantitas  corpo- 
rea eft  res  dillinda  a fubilantia,  Bc  qualitate. 
Alij  b veri  de  tertia  opinione  probant , quid 
quantitas  fit  res  dillinda  a fubilantia,  & qualita- 
te; Bc  cum  hoc  quid  linea, fupcrficies, & pundum 
funt  res  indiuifibiles  in  continuo  adualirer  exi- 
ftentes.  De  illis  indifibilibus  nihil  ad  prxfens: 
quia  de  eis  diceretur  in  fexto.  Sed  de  quantitate 
fit  conclufio  ifta. 

Quantitas  eft  res  dillinda  l fubilantia, & qua- 
litate. Probatur,  quia  nili  ita  eftet , fequerctur, 
quid  homopoffet  acrem  quemlibet  condenfare 
comprimendo.  Confequens  eft  contra  experien- 
tiam : quia  vcfica  plena  acre  nullo  modo  poteft 
comprimi , vel  faitem  non  quxlibct.  Probatur 
confequentia,  quia  illi  comprcIConi  acris, vel  rc- 
fiftit  materia  acris ; Bc  hoc  non:quia  materia  cius 
nata  cft  effe  indifferenter  in  quolibet  loco  quan- 
tumcunque raodico,ncc  forma  rcfiftit : quia  non 
repugnat  formx  acris  liare  fub  minori  loco  , ncc 
qualitates  repugnant  eodem  modo  : igitur  tota 
repugnantia  nroucnit  cx  parte  quam  itat  is  A ha- 
betur propofitum.  Si  dicatur,  quid  repugnantia 
proucnit  cx  parte  totius  compofiti , contr^  .pri- 
mi, quia  compofitum  non  agit , ncc  rcfiftit , nili 
per  determinatam  difpofitioncm,vt  puta  per  for- 
num , vel  qualitatem , vel  per  aliquam  partem 
cius ; vt  patet  dc  homine , qui  non  videt  nifi  per 
oculum ; dc  igne  qui  non  agit  nifi  per  calorem, & 
ita  inducendo  in  aliis. 

Secundi  contra  idem  : quia  rotura  compofi- 
tum poteft  cfle  fub  minori  quantitatc.igitur  non 
repugnat  fibi  ratione  compofiti , quod  poflit  po- 
ni fub  minori  quantitate.  Tenet  conlcqucmia, 
& antecedens  patet  per  experientiam  : quia  fi  aer 
idem, vel  xqualis  ponatur  in  phiala  vitrea  squa- 
li ptxdi&x  veficx , Bc  ponatur  collum  phialx  in 
aqua  comprimendo  deorfum , immediate  pate- 
bit per  introitum  aqux , quod  aer  ille  inclufis 
condcnfabitur.Et  fi  compofitum  non  poffet  con- 
denfari  , vlterius  cx  iplo  non  pollet  generati 
aqua,  vel  terra,  quod  eft  faifum. 

Secundi  arguitur  ad  quxftioncm,qniafi  qua- 
litas eftet  quantitas,  fequerctur , quod  alicuius 
quantitatis  rcmoucretur  medietas , & tamen  to- 
tum maneret  tantum  , quantum  erat  prius;  con- 
fequens eft  impofEbile  , & probatur  confequen- 
tia de  ifto  lumine  extenfo  per  acrem, quod  per  tc 
eft  quantitas,  volo  quod  rcmoueatur  medietas 
imenfiui,  Bc  fequitur  propofitnm. 

Tertii  fcquitur,  quodrarefadio  non  eftet  no- 
bilior condcnfatione,confcquens cft  falfumtquia 
cft  mutatio  ad  nobiliora  elementa  , fciliccr  ad 
ignem,  Bc  acrem  : Bc  patet  confequentia,  quia 
per  rarefadionem  non  acquireretur  aliquid,  ncc 
deperderetur;  & (unilircr  per condcnfationem; 
igitur  fi  cft  verum,  quid  illa  mutatio  redditur 
nobilior  , vere  dicitur  quid  per  rarefadionem 
acquiritur  quantitas  , & per  condcnfationem 

deper 


?• 


€. 

•fi  rti  Jiftittm 
fto  i fub fii- 
!•*,&  f*4 /i- 
UU. 


s. 


deperditur,  & tunc  habetor  propoli  tum. 

SecimdA , quia  illud  , quod  c rarefit , mutatur 
muratione  prxtcr  hoc  quod  mutatur  localiter, 
tunc  igitur  vel  illa  mutatio  cftacquifitiua,vel  de- 
perdinua  , & quodcumquc  detur , non  cft  nili 
quantitas;  igitut  quantitas  eft  tcs  diftin&a : quia 
in  rarcfaftione  non  cft  neccde,  qu&d  acquiratur, 
vel  deperdatur  fubftantia,vel  qualitas. 

Dico  igitur  ex  pr.rdii.lis , quod  quantitascft 
dilpolir io  inhorrens  luhftantiar , fecundum  quam 
- partes  fubftantix  ab  inuicera  diftanr , Cc  funr  ex- 
tra fc  inuicera : quam  d difpolicionem  ede  fepa- 
ratam  a fubftantia  implicat  contradnftioncm  , vt 
dcdudum  eft  in  qocftione  prxccdcnti.  Nam 
quantitatis  cde.eft  fubftantix  inede, igitur  fcqui- 
tur,  quantitas  eft,  igitur  fnbftantix  ineft,  & fi  iit 
ieparata,non  ineft,quod  eft  conrradi&io. 

Tunc  ad  rationes  ad  oppoficum  > ad  primam 
dico, quod  illa  definitio  datur  de  quanto , Cc  non 
de  quantitate.  Vnde  Ariftotclcs  dicit  , Quantum 
vero  dicitur, quod  eft  diuiftbiie,Ccc.Et  ideo  quantiras 
definitur  fic, Quantitas  cft  fecundum  quam  ali- 
quod cft  diuifibilein  ea,  quz  infunt , Ccc.  modd 
concedendum  cftqu&d  fubftantia  firquanta,liccc 
non  fit  quantitas. 

Ad  fecundam  nego  antecedens.  Vnde  dico 
qudd  fuperficics  non  dicitur  pritn6  alba,&  poftea 
nigra  per  mutationem  fuperheiei,  quz  eft  quan- 
titas.fed  permutationem  fubftantiz. 

Ad  cerciam  dico , qudd  non  eft  inconuenicns, 
qudd  duo  corpora  fint  fimul  , otiorum  vnum  in- 
formet tcliquum,Gcuc  cft  de  fundantia,  Cc  quau- 
titate. 

AJ  quanam  dico,  quid  Commentatorper  di- 
mctifionein  interminatam  inrelligir.quid  (emper 
materia  przdctcrminat  fibi  aliquam  difpolitio- 
nem, indeterminata  tamen  non  femper  determi- 
nat fibi  banc,vel  illam, & duncnfio  terminata  vo- 
catur illa , quam  determinat  fibi  forma  alicuius 
rei  exiftens  in  materia. 

Ad  quintam  negatur  confrquentia  : quia  fub- 
ftantianon  eft  indiuifibtlls,  imodiuilibilis,  Iiccc 
non  fc  ipfa.fcd  quantitate  fuperaddita. 

Ad  fextam  dico  , quod  non  eft  inconuenicns, 
quod  fi  aliquid  fecundum  fc  totum  rarefiat,  quid 
continue  fir  alia,flc  alia  quantitas  , nec  eft  incon- 
ueniens , quid  res  permanentes  vere  durent  per 
folum  inftans , vt  patet  in  exemplo  : nam  lumen 
cautani  a Sole  propter  diuerfitatem  afpeftus  So- 
lis.eft  continue  aliud, & aliud  in  medio,  Cc  tamen 
illud  dc  fui  natura  efler  natum  permanere , ii  Sol 
quicfccrct.  Aliter  poteft  dici  quod  lient  in  medio 
eft  vnum  lumen  continuum  luccelfiuum  , ita  il- 
lud, quod  fecundum  fe  toruin  continue  rarefir, 
eft  vna  quantitas  continua fuccelfiua. 

Ad  feptimam  negatur  tnaiorrquia  fic  fequere- 
tur.quid  albedo edet  fubftantia  , quia  albedo  fe- 
cundum fe , quodlibcc  fui  cft  prifens  fubftan- 
tiz.ita  vt  totum  cft  przfcns  toti, & pars  parti. 

Ad  o&auam  dico  , quod  impolfibileeft,  imo 
implicat  contradnftioncm,  quid  quantitas  fit  fc- 
parata  * fubftantia , vt  parer  ex  prxccdcnti  qux- 
ftione.fcdfiper  c imaginationem, vel  potentiam 
diurnam,  quantitas  corrumperetur  manentefub- 
icclo;  tunc  dico, quid  fi  quantiras  fucccfliuicor- 
rumperetur,quod  etiam  fubftantia  fuccelEuc  mi- 
nueretur vfque  ad  indiuifibile  . Cc  fi  fubici  cor- 
rumperetur quantitas, fubiti  fubftantia  minuere- 
rur  vfque  ad  indiuf  fibile,*  ideo  quia  hoc  cft  im- 
pouibile  ,idco  impolfibile  cft  quantitatem  cor- 


Quiffio  VIII. 


31 

rumpi  manente  Cubitantia , & qn4d  non  Ct alia  ~ 
quantitas  generata. 

Ad  nonam  negatur  maior , imi  Deus  non  po- 
teft aliquo  modo  feparare  quantitatem  ipsi  re- 
manente : quia  hoc  implicat  contradi&ionem,vr 
dictum  cft,  nec  poteft  quantitatem  dcftruere  fine 
mutatione  lubftantiz. 

Ad  dedroam  conccdirur.quod  ille  eft  vnus  rao-  , t; 
dus  polfibilis, quibus  non  repugnat  fieri,  at  multa 
lunt  quibus  non  repugnat  fieri , quz  tamen  fune 
impolEbilia  fieri ; vr  line*  zeCtx  cuilibet  non  re- 
pugnat , quod  fuper  ipfam  poffic  conftitui  trian- 
gulus xquilatcrus, attamen  aliquacft.fupcr  quam 
impoflibileeft  huiufmodi  trianguIumclTccon- 
ftitutuin.vt  pater  dc  linea, qux  eft  diameter  mun- 
di.SccundA  dico.quid  quantitati  repugnat, quod 
fepatetur , nam  cfle  quantitatis  cft  lubftantiz  in- 
cile,nec  ifta  confcquentia  valet , hoc  non  cft  cf- 
fentia  eius, nec  pars.fcd  pofterius  co,  igitur  ab  eo 
poteft  feparari.vcl  poteft  corrumpi  alio  non  cor- 
rupto. 

Ad  vndccimamdtco,  qu&d  non  omnia  podiint 
zque  bene  faluari, quia  in  aliquibus  inucnirur 
rcfiftcntia  proueniens  ex  pane  quanrit  aris,&  non 
ex  parte  alicuius  alterius  , vt  declaratum  fuit  ar- 
guendo ad  quxftionera.3:  hoc  dc  quxftione. 

ANNOTATIONES. 

a XT  N * P^at  quod  quantitas  non  eft  difiintt a a j • ] 

V /ub  lianti  a.  Hanc  fcnrcntiam  defendunt 
Nominalcs,&  nominarim  Ocham  in  ztaCk.  dc  Sa- 
cramento Euchariftix,cap.i8.&  in  4.quxft.7.Ru. 
bion  in  4.  dift.  1 a.  quzft. j.  +f.  & 6.  Gabriel  in  4. 
dift.  1 i.qu*ft.i.art.i.& in  Canone IC&.44.&  Ma- 
ior in  4.d.iz.q.a. 

b -Altj  veri  de  tertia  opinione  probam, quod  quanti- 
tas  fit  res  diftintla.  Hxc  fementia  cft  D.Thomz  1. 
part  quzft.77.art.». Durandi  i.lcnt.d.  j j. quzft.  1. 

& Scoti  hic, fir  in  1.  fent.d.tx.quzft.x.  & in  i.d.x, 
quzft. i.Sc  eft  eriatn  Ariftotclis  7.  diuinorum.vbi 
habet  hzc  verba : Longitudo,  latitudo , (^profundi- 
tor, quantitates  quadam, ftd  non  fubftantia  funi : quan- 
titas enim  non  eft  fubftantia.  Ec  poteft  ratione  pro- 
bari,ad  fubftantiam  & quantitatem, funr  varix, & 
diftinflx  mutationes , ergo  funr  naturz  inter  fe 
diftin&x.  Confcquentia  patet,  quia  diucrfx  mu- 
tationes.diuerfos  habent  terminos , & fecundum 
rem  diftincios.  Antecedens  probatur , quia  fub- 
ftantia acquiritur  generatione,  quz  fit  in  inftanti  * \ 

tcmporis,quanticasvcr6pcrmotunlfucccfliuum, 

qui  fit  in  tempore. 

c /Uud quod  rarefit  mutatur  c.  Nora  quod  de  14.' 

motu  rarefa£tionis,Jc  condcnfationis  , funt  plu-  jm- 
res  fcntentiz.prima  aderit  qu6d  rarefadio  fir  per  irMtu*  * 
iuxta  politionem  corporum  fubtilium.ira  vidcli- 
cct.vr  rarcfacicns.verbi  gratia,  ignis  genera  ali-  dinfatiuiu. 

3 ua  corpora  fubtilia  de  aliquibus  panibus  fub- 
anriz  rarcfa&ibilis , Cc  illx  paries  fic  le  habent, 
quid  non  podunr  ed*c  omnino  cum  aliis  parti- 
bus , qua  dc  caufa  illx  parres  expellunt  alias  de 
fuo  loco  , & fic  fecundum  quod  funt  nauca , vel 
plura  corpora  fubtilia  , maiorem  , vel  minorem 
occupant  locum,  Cc  ex  hoc  fequirur,qu6d  in  mo- 
tu rarcfa&ionis  corrumpuntur  aliquz  partes  lub- 
ftantix  rei.qin,  rarefit, & generantur  corpora  fub- 
tiliora  , partes  aurem  quz  corrumpuntur , illx 
funt, qu*  funt  propinquiores  agenti , & prius  re- 
Ipiciunc  actionem  fuam.  Hanc  fenrcntiam  fe- 
quuncur  aliqui  Scotidx  putantes  eam  ede  Scoti, 

C 4 quia 


yi  Lib.  I.  Phyficorum 


quia  illam  Scotus  refert  in  4.  dift.  1 x.  quxft.4.  eft 
tamen  , vt  ait  Tartaietus » falfa , & improbata  ab 
Arift.4-Phyf.cap.9. 

Secunda  fentemia  eft  Marfilij  > 5e  Henrici 
Gandauenfis , quara  fequitur  Veracrux.  Ifti  affic- 
iunt,quAd  in  rarefaAionc  acquiritur  vna  toralis 

J manticas , dc  corrumpitur  tota  przcedens.  Quz 
ementia  dupliciter  explicatur  , primo  modo  fic, 
qu6d  eadem  quantitas  pri&s  eft  minor , Sc  poftea 
maior  in  rarcfa&ione;  dc  e contra  incondenfa- 
tionc  ,iu  (cilicct  quid  cadcmmct  quantitas  eft, 
qu*  rarefit  ,dc  per  rarcfa&ionem  acquiritur  ma- 
ioritas  quantitatis.  Vnde  tetmini  rarefa&ionis 
fune  minotitas,  dc  maioritas  quantitatis  , & vitra 
cum  maius,  & minus  de  materiali  fignificcnc 
quantitatem, & de  formali  rcfpc<ftum,  fctlicet  ta- 
lem ordinem  ad  partes  loci .fequitur, quid  refpc- 
ftus  ille  acquiritur  injrarcfadtione , itavidclicer, 
quod  quantitas.qu*  denominatur  cubitalis, verbi 
gratia,  propter  talem  ordinem  partium  ad  partes 
loci, in  rarefa&ione  vocatur  bicubitalis,  propter 
alium  ordinem  partium  ad  partes  loci. 

Secundo  modo  fenfum  huius  opinionis  ita 
explicat  Veracrux, dicens, qu&d  dimenfio  non  eft 
res , qu*  extenditur  , quali  dicat  qu&d  quan- 
titas non  eft  quanta , neque  extenfio  eft  exten- 
fa  } fed  eft  ratio  extenfionis  in  corpprc.  Cor- 
pus autem  eft  quod  extenditur  per  quantitatem, 
cdm  in  rarefaiftione  magis  extendatur  corpus, 
acquiritur  nona  quaqtiras  , Sc  cum  dcnfatuc  de- 
perditur. 

Tertia  lententia  eft  Buridanl , Sc  quam  aliqui 
dicunt  elfe  Scoti,  Sc  certe  Scotus  eam  fcqui  vide- 
tur in  hac  quxftionc.  dftquc  huiufmodi  fenten- 
tia  talis  , qudd  in  rarefa&ione  acquiritur  uoua 
pati  quantitatis  fine  corruptione  prxccdcnt  is.in- 
telligitur  autem  hxc  fententia  fic  : in  tota  mate- 
ri.» adz  quate  augetur  quantitas  antiqua,  ira  vt 
pon  fignetutpats,qu*non  fit  au&a, dc  neque  fiat 
in  parte  determinata, ita  vt  non  in  exteris, fere  ad 
eundem  modum  , quo  augetur  quantitas  in aug- 
mentationeviucntis  ,quamuis  fit  difetimen  quo- 
ad hoc , quod  in  viucnte  augraentatio  fit  fecun- 
dum illas  partes,  quas  dicimus  formales , non  ta- 
men fecundum  illas.quas  materiales  appellamus; 
at  in  rarcfadliouc  ita  omnes  patticulx  augentur, 
vt  nulla  quantumuis  parua  detur  Sc  fit,  qux  non 
augeatur  aduentu  noux  quantitatis. 

Quarta  fententia  tenet ,qu6d per  condenfatio- 
ncm,&  lattfaclionem  , non  acquiritur  nifi  alius» 
Bc  alius  ordo  partium  ad  partes  loci : nam  per 
condenfationem  partes  non  efficiuntur  libi  pro- 
pinquiores quam  antea  in  ordine  ad  fc  inuiccm, 
quia  femper  funt  continux , fed  in  ordine  ad  lo- 
cum, Sc  fimiliter  per  rarefa&ioncm  partes  effi- 
ciuntur diftantiotes  in  ordine  ad  locum  , Sc  non 
in  ordine  ad  fe.  Hxc  fententia  eft  exteris  proba- 
bilior, quam  cfte  dc  mcnre  Scoti  lare  oftendimos 
fuper  4.Scoti  Tomo  i.dift.  n.quxft.4-*rt.4.  aliis 
opinionibus  reprobati*.  Nam  in  illa  quxftionc 
loquens  Scotus  dc  figura  corporis  Chtifti  in  Eu- 
chariftia, inquit.  Pefftbile  eft  quod  maneat  idem  ordo 
pt  nitui  panium  ad  fe  inuicem , & cjuodfil  ali m ordo 
partium  ad  parui  loci.  Quantum  notum  tft.auod  fi  ego 
faciam  digitum  mtum  iuruum,tunc  idem  eft  ordo  par- 
tium digiti  comi . & re  ili  in  ordina  ad  fe  inuicem  ,fed 
nonin  'ordine  ad  par  te  1 loci.  Si  ergoquxtatur.an  in 
cqndcnfationc  partes  efficiantur  propinquiore», 
• quam  ptiiis.refpandendum  eft, quod  in  ordine  ad 
fc  iqoicem  nop  funt  propinquiores,  quam  ante. 


bene  tamen  in  ordine  ad  partes  loci , Sc  idein  de 
rarefaltione , quod  partes  rarcfa&i  funt  diftan- 
tiores  in  ordine  ad  partes  loci , dc  non  in  ordine 
ad  fc.  hxc  etiam  opinio  videtur  clTe  S.  Thomx 
l.i.quxft.M.art.y.ad  1 .Sc  i.i.quxft.yi.dicentis, 
quod  in  rarefa&ione  non  acquiritur  noua  quan- 
titas,ncquc  in  condcnfationc  deperditur , fed  ac- 
quiritur nouus  modus  quantitatis, ficut  cx  eadem 
linea  modi  facimus  circulum , modo  angulum, 
qui  quidem  modus  ille  ordo  partium  ad  partes 
loci  videtur  effie:  Sc  confirmari  poteftex  Arift.4»  . 
Phyfi tcxr.94.  dicente,  qu&d  cx  raro  fit  denfum  fi- 
ne augmenrationc , Sc  ex  hoc  habes,  quid  dc  hoc 
fentiendum  fit  iuxta  intentionem  Scoti, 
d Quam  diffofttionem  efft  ftparatam  d /it  f flantia 
implicat  comradittiontm.  Hic  Scotus  loquitur  na- 
turaliter, Sc  vt  fimplex  Philofophus.  Cum  enim 
Ariftotclis  Phyfi cam  cxplicct,vt  Phyficus  loqui- 
tur, atque  ita  ad  8.  dc  9. argumentum  rclpondcc 
co  modo , quo  fimplex  naturalis  Philofophus  re- 
fponderct.  Nam  alio  modo  theologice  loquens 
refpondct  in  4.dift.  1 l.quxft.  1 . dc  1.  vt  annotaui- 
mus  in  prxccdcnt  i quxftionc. 
e Si  per  imaginationem  , vel  potentiam  diurnam 
tjuantitju  corrumperetur  manente /uhitQo,8cc.  Nota 
qu&d  circa  hunc  cafum  varie  fenriunt  Do&ores, 
Nam  Paulus  Venetus  dicit , quod  feparata  quan- 
titate a fubftantia,  omnes  partes  fubftantix  con- 
fluerent ad  punftum  , quain  fententum  videtur 
hic  docete  Do&or  fubtilis.  Alij  tenent, quod  ab- 
lata quantitate  fubftantia  non  potefteonferuari. 
Alij  tandem  dicunt, quiNd  per  diurnam  potentiam 
potefteonferuari  fubftantia  corporea  fine  quan- 
titate,& tunc  manebit  fubftantia  non  qnanta.nec 
extcnfa.ncc  diuifibilis  cxtcnlionc,dc  diuifibilitato 
quantitatiua  , fed  quodammodo  habens  partes 
diftantcs  entitatiue,  ficut  eftet  in  partes  emitati- 
uas  diuifibilis  & fi  dicatur  , ficut  non  eft  faAibi- 
lc , quOd  fubfUntia fit  alba  fine  albedine , ita  ne- 
que poreft  habere  partes,  ncaue  diuidi  finequan- 
ticate.R.efpondaur,qtiOd  ablata  quantitate  , non 
manet  in  fubftantia  effe&us  formalis  quantitatis, 
qui  eft  reddere  fubftantiam  habentem  pattesex- 
tcnfas.de  diuifibilesquantitatiuc.dc  aptam  reple- 
re locum.  Sed  haberet  fubftantia  partem  extra 
partem  enritatiuc  , id  eft  , haberet  vnam  partem 
extra  enritatcm  alterius  partis  ,dc  in  eas  eftet  di- 
uifione  emitarioa  diuifibilis.  Cxterum  fi  Deus 
fepararet  a fubftantia  quantitatem  .nullum  lo- 
cum occuparet  fubftantia , efteique  in  loco  tan- 
tum definitiuc  , atque  adeo  non  damus  , quod 
. Deus  fupplcat  vicem  caufx  formalis.  Hanc  fen- 
tentiam  docet  Tararetus , in  primo  Phyficorum, 
eftque communis  Scotiftarum  fententia. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

AMpliut  1 tjuoniam  & ipfum  vnum  multiplici- 
ter dicitur, dcc.  Hic  ponitur  fecunda  ratio: 
quia',  vel  illud  vnum  t-ft  vnum  continuum  i vel 
vnum  indiuifibile  , aut  vnum  fecundum  ratio- 
nem ; fi  vnum  1 continuum , tunc cfim  in  infini- 
tum diuilibilefit  continuum, fequitur  quid  mul- 
ta erunt,  fcilicct  multx  partes  continui.  Et  tunc 
interferit  Ariftoteles  quandam  dubitationem  de 
toto, de  parribus.Vtrum  totum  idem  fit  quod  fux 
partes,  vel  non  ; Sc  videtur  quid  non : quia  tunc 
partes  eftent  exdem  inter  fe.  Vndccommen.17. 
dicit  Commem,  qu&d  de  toto  de  partibus  eft  fo- 
phifma  compofiiionis , Sc  diuifionis  : quia  eius 

partes 


18. 


ij- 

Tcxt.  1 1. 


Textift, 


Texr.ij. 


I. 


partes  fimul  fumptx, funt  ipfum  totum,  quclibee 
tamen  per  fe  accepta  eft  alia  1 toto.  Et  tunc  pro- 
fcoaitur  illam  rarionem;Si  j illud  vnom  fit  indi- 
uifibile.tucrcquitur.quod  non  erit  quantum, nec 
quale,  nec  infini  tu,  ficut  dixit  Meliftus, aut  finitu, 
ficut  dixit  Parmenides, quod  pater;quia  terminus 
indiuifibilis.nec  eft  finitus.nec  infinitus.  Si  4 di- 
catur quid  fit  vnum  firenndu  tationem;tunc  non 
eft  aliud  nili,  ficut  dixit  Heraclitus , quod  omnia 
funt  vnum  vel  definitione,vcl  ratione, ficut  indu- 
mentum & tunica.  Idem  erit  de  bono,&  malo, fi: 
non  bono  efle  fic  bono.  Quare  idcin  erit  bonum, 
8e  non  bonum ; fic  homo, fit  equus, & huiufinodi. 

Q^v  ASTio  IX. 

Vtrwn  totum fit  fiu  partes . 

SOUfb.  rop.14.  & Cb’7.r.J7. 
<Jr  iJtAniitiA. Aakcn. iMftapb  c*p  4. Scotuv  IMetupb. 

A & "•  J A/f .fiujl  i.D.Thom.i*  , d,fli»a.x. 
1**r- « *«.b1tuI*i*nrmU  , . <yin  , . 

**  Hcruxai  quulLi.  qu*fl.  1 f . Cspreol. 
M |.  Fcr- 

fU.btn.Gt»t.taf.%i.  Mjyron.  diftintf.i.  yuft.lo.  An- 
too-Andr  r.Wff^.jK^/f.ig.  Conjrmbric.i.  Vhxfenp. x. 

RuuiutiiiV.  t*p.).aU4jl.t.  Fucixcs  ibid.uuofi.i. 

j Rcvitvr  quod  non  , per  Ariftote- 
; lem  in  i.dc  Anima , tcxt.i.  vbi  diuidit 

I compofituro  in  materiam  fic  formam, 

gux  diuifio  non  valeret  fi  totum  efiet  materia, & 
forma. 

Secundi  per  Ariftotclem  j.  Mctaph.tcxr.t9. 
vbi  dicit  quid  bisttianou  fune  fcx.fcd  fcmel  fex 
fuut  fex. 

Tertii  per  Arirtorelcm  (J.Mctaph.tcxt.do.vbi 
dicit, quid  compofitum  non  cft  elementa, ex 
quibus  componitur , exemplificat  de  fyllaba  bu. 
qux  non  cft  b.  fic  u.  Nam  difioluantur  b.  fic  4,tuuc 
erunt  dux  Iittcrx,fed  non  erit  fyllaba  b*. 

Quarti  per  Ariftotclem  S.Mctaph.texc.i  y.vbi 
dicit  quid  omnium  habentium  diucrfas  partes, 

& non  ficut  accruus.id  cft,  cumulus , oportet  po- 
nere aliam  caufam ; fienou  videtur  alia,  nifiquod 
totum  diftinguitur  i fuis  partibus, ergo, fice. 

Quinto, Illa  non  funt  idem  , de  quibus  verifi- 
cantur  concradidtoria.fed  fic  cft  de  toto,  5:  parti- 
bus, ergo, fice.  Maior  patet  per  primum  princi- 
pium ; fic  minor  apparet : quia  totum  componi- 
tur ex  pattibus.fi,:  partcs.verbi  gratia,  materia,  fic 
formi, funt  partes  coriusjfic  tamen  totum  non  eft 
pars  totius.  Secundo, quia  parces  funt  priores  to- 
to.fi:  tamen  totum  non  eft  prius  toto.Tertii.quia 
totum  eft  notius  fecundim  fcnfum.quarn  partes, 
vt  pacet  primo  huius, rext.j. fi:  tamen  torum  non 
eft  notius  toto.  Quarti  totum  mouctur  per  fe.flc 
ramen  patres  non  mouenrur  per  fe.  Quinto.quia 
partes  fune  minores  toto.fi:  tamen  cotum  non  cft 
minus  toto.  Sexti,  quia  totum  non  cft  caufa  to- 
tius, fi:  tamen  parces  funteaufx  totius.  Septimi, 
quia  totum  eft  prius  in  intentione , fed  pofterius 
vii  generationis  j fcdparrcs  per  oppofirurafunc 
prime  via  generationis  i igitur  partes  non  fune 
totum. 

Oppofitum  arguitur  per  Ariftotclem  In  ifto 
primo  tcxt.i 7.  vbi  dicit  quid  vnum  cft  multa, 
quod  non  efiet, nifi  totum  efTct  multx  partes. 

Secundi  per  Ariftotelcm  4-Phy fic. text. t j.  vbi 
numerat  modos  eflendi  »‘»,’dicit,non  enim  cft  to- 
tum prxeer  partes. 


Qusftio  IX. 


33 


Tertii  per  Ariftotelem  in  eodem  4.  vbi  dicit 
quod  plures  mcnfurxfunt  vnum  mcnfuratum,fie 
exemplificat  Commentator  vt  plures  numeri 
funtvnus  numerus. 

Quarto  per  Commentatorem  in  1. huius, com- 
mcnr.17.  vbi  dicit  quid  de  toto  fit  partibus  cft 
fyllogifmus  compoficionis  , fit  diuinonis  :nam 
omnes  patres  fimul  fumptx  funt  ipfum  totum, 
fed  quxiiber  pars  per  fc  fumpea  eft  alia  & toto. 

Notandum  eft , quid  hoc  nomen  * totum  ali-  J . 
quando  fumitur  categorematici  , fit  tuuc  fignifi-  Tuomfimi- 
catidem  ,quod  habens  parces; quemadmodum  tmr dmfuei- 
album  fignificat  habens  albedinemrfie  fic  accipi-  ttr’ 
tur  in  titulo  quxftionis.  Alio  modo  fumitur  fyn- 
carcgorcmatice , fit  tunc  additum  alicui  termino 
fignificanti  totum  integralc,  difttibuit  pro  quali- 
bet parte  illius  totius  integratis , quemadmodum 
iftud  lignum omttu  diftribuic  pro  omnibus  parti- 
bus fubieftiu is  totius  vnitierfalis , cui  additur. 

Verbi  gratii  ifta,  Totm  Socrutes */7,fignificar  quid 
quxlibet  pars  Socratis  cft  , fit  in  ifto  fenfu  Iolce 
concedi, quid  totus  Socrates  cft  minor  Socrate. 

Secundi  notandum  cft  , quid  iftud  fignufh  Si/num  om- 
en»»*/ fumptum  in  numero  plurali , quandoque 
fumitur  diftributiuc , vt  dicendo , omnes  homines 
r*mtnr,ideft,ifti  homines  currunt.fi:  illi.fi:  fic  de  tur. 
lingulis.  Quandoque  fumitur  colle&iue , vr  di- 
cendo, omnes  slpofloliftptt  duodecim,  fi:  tunc  cft  di- 
dum  , quid  omnes  Apoftoli  fimul  fumpii  funt 
duodecim , fit  ifto  modo  accipitur  cum  dicitur, 
quid  totum  eft  omnes  fux  pates. 

Tertii  notandum, quid  terminus  pluralis  nu-  Terminus 
mcri.vt  p*rtes,Bc  etiam  terminus  de  copulato  cx-  f1"’*1" f 
tremo,  vel  etiam  de  difiundlo  extremo, poteft  ca- 
pi  dupliciter.vcl  in  fenfu  compofito , vel  in  diui- 
fo,vcrbi  gratia,  Portes  funt  totum,  fi  capiatur  in  fen- 
fu diuifo.fcnfus  cft , quid  pars  cft  roturu  , fi:  alia 
pars  cft  totum , & hoc  eft  impoffibile ; fi  autem 
capiatur  in  fenfu  compofito,tunc  fenfus  eft, quid 
parces  fimul  fumptx  funt  rorum  , fi c iftud  innue- 
bat Commentator  fubifto  primo. 

Nunc  ponitur  ifta  conciufio  : Totum  cft  b fux  4. 
parces, ita  quod  omnes  partes  fimul  fumptx  funr  Tuum  ej f 
ipfum  rotum.Probatur;quia  fi  c totum  m aliud  k 
fuis  partibus  fiinul  fumptis  fint  ABcB.  dux  me- 
dietates alicuius  totius.fi:  C illud  totum, quod  tu 
dicis  diftindum;tunc  quxro,  vtrum  compofitum 
ex  A & C.fit  vnum  totum,ve!  non  ; fi  non , tunc 
fcquitur.quid  Socrates  non  efiet  vna  res, imi  nec 
aliqua  res  mundi, quod  eft  falfum;fi  dicatur  quod 
fic,  tunc  vel  funt  vnum  totum , fe  ipfis , vel  pcc 
aliud  totum  diftin&um  : fi  fcipfis , igitur  eadem 
ratione  A fic  B erant  vnum  totum  diftin&um , fic 
illud  B , Bc  quxratur  dc  compofito  cx  illis  qua- 
tuor  fictit  prius.fi:  fiet  proceflus  in  infinitum. 

Secundi  fcqueretur.quid  ab  aliquo  roto  pon-  » 
derante  vnam  libram  prxeise  remoucretur  pon-  3 * 
dus  vnius  librx,fir  tamen  adhuc  ponderaret  tan- 
tum.quantum  ante.Confcqucns  cft  falfuin  , quia 
cx  quo  poftea  ponderat  vnam  libram , Sc  ablata 
cft  vna  libra, oportet  quid  prius  ponderafiet  duas 
libras , quod  eft  contra  cafuro.  Probatur  confe- 
quentia,  quia  fi  illud  eft  ponderans  vnam  libram, 
tunc  certum  cft,  quid  quxlibet  fuarum  medieta- 
tum ponderabat  dimidiam  libram.  Deinde dini- 
datur  illud  totum, tunc  per  te  totum  corrumpitur, 
igitur  pondus  totius  corrumpitur , fi:  tamen  tllx 
medietates  tantum  ponderant , quantum  prius, 
crgo.fcc. 

Tertii  fcquitur,quod  d per  folam  diuifionera 
fubftantia 


34  Lib.  I.  Phyficorum 


fubdantia  corrumpetur ; confcquens  eft  falfum, 
quia  tunc  fi  diuidcretur  vna  portio  matcrixpci- 
nue,  conumperetur  materia  prima ; quoded  fal- 
fum  , cum  fit  perpetua.  Confcqucntia  pater, 
quia  per  (olam  diuilioncm  corrumpitur  illud  to- 
tum, quod  ruponis  clfcditlin&uin , quod  totum 
ed  fubdantia. 

Quarto  fequeretur , e quod  nulla  generatio 
fimplex  eflet  mutatio  vna.  confcquens  cd  fal- 
fum.vt  paret  in  f.  huius.  Probatur  confequenria, 
quia  ad  vnitarem  motus  requiritur  vniras  termi- 
ni ad  quem:mod6  nulla  generatio  fimplex  habe- 
ret vnum  terminum, quia  habet  formam  fubdan- 
tialem  pro  vno  termino, & etiam  totumjquodtu 
ponis  didin&um  ii  partibus. 

Quint6.  Si  totum  edet  alia  res  przter  partes, 
fcquetctur  quid  ita  in  numeris  efict  quemadmo- 
dum in  magnitudinibus : confcquens  cd{  falfum, 
quia  in  numeris  non  apparet,qux  res  , vel  qualis 
elTet  illud  toruradiftin&uma  panibus. 

SextA  fequeretur,  qu6d  remota  aliqui  parte  i, 
toto  , non  remaneret  idcin  cotum  , quod  prius; 
confcquens  cd  falfum  , quia  nullus  noftrum  clTcc 
idem  qui  fucrar  prius.  Confcqucntia  probatur; 
quia  ad  ablarioncm  cuiufcumque  partis  diuide- 
retur  illud  totum  , & addiuifionem  totius  cor- 
rumpitur illud  cotum,  quod  tu  ponis  diftin&um. 

Contra  conclufionem  arguitur:  quia  fi  con- 
cluf.ocirct  vera  , fequeretur  quhd  infinita  cficnr 
finita : confcquens  cfk  falfum  , vt  cll  notum,  quia 
vnum  oppofuorum  non  prxdicatur  dc  reliquo. 
Probatur  confcqucntia  . jqma  totum  cd  infinita: 
partes  , fictorum  ed  duc  medietates  , igitur  dux 
medietates  funt  infinit^  partes.fi;  per  confcquens 
6nir a fune  infinita.fi;  c contra. 

Secundh  fequeretur.qnod  juria  edent  imparia: 
/confequens  ed  falfum,quia  leqoiiur,  impuris, igi- 
tur nen ptri* mod&  impolllbile  cll  quod  paria  (mt 
non  paria ; fic  probatur  confcquemia.quia  totum 
pd  dux  inedietates,qux  funt  paria.fir  cll  trcs,qu£ 
funt  imparia, igitur  paria  funt  imparia. 

Tertii.  Si  totum  fit  fux  parces , line  idem  fuis 
partibus, fcqtiitur  quid  partes  erunt  exdem  inter 
le : confcquens  cll  falfum , quia  vna  pars  non  ell 
alia;fic  probatur  confcqucntia : quia  quxcnnque 
vni.fi;  eidem  funt  cadctn.illa  iiucrlcfitnt  eadem, 
igitur  fi  partes  funt  idem  toti,  fequitur , quid 
Ciunt  exdem  inter  fe. 

Quarti  fequeretur,  quod  partes  clTcntialetcf- 
fent  exdem  cum  partibus  quantiratiuis , & inte- 
gralibus.  Confcquens  ell  falfum  : quia  partes 
qujntitariux , fic  integrales  funt  compoutr  ex 
materia  , fic  forma  , icd  partes  edentule*  fune 
fimpiices  per  prtuaiionem  huiufmodi  compoli- 
tionis. 

Quinti  fequitur , quod  propofitio  vera  elfct 
propofitio  falfa  , quod  ell  iropolfibile.  Probatur 
confcqucntia  capiendo  illam  propofitionem. 
Dem  efl , fic  homo  efl  dftntu  ; vel  bomo  efl  «nimol: 

nam  illi  termini  funt  diiiuii&a  vera  , fic  illi  iidcm 
termini  funt  cupulatiua  falfa ; igitur  ijdem  ter- 
mini funt  propolitio  vera , fi;  funt  propolitio  fal- 
fa,fi;  confirmatur  capiendo  illam  propofitionem 
mentalem  , ommt  bomo  efl  mritmti:  quia  illi  termi- 
ni funt  propofitio  veta , fi;  illi  termini  funt  pro- 
pofitio falfa  • fcilicct  illa , or.tvul  eft  omnu  horno, 
jgitur  propolltip  vera  cll  propofitio  falfa.  Ncc 
valet  fi  dicatur  , quid  hoc  non  cll  inconucnicm; 
quia  aliqui  tetmiui  vno  modo  ordinati  funt  pro- 
pofitio vera,  U alio  modo  ordinati  funt  pro- 


pofitio falfa  : quia  in  inrellc&u  non  ell  finis, 
vel  ordo , cum  Iit  omnino  indiuilibilis. 

Scxt6  fequitur , quod  aliqua  duo  fune  quadra- 
ta , fic  neutrum  ell  quadratum : confcquens  vide- 
tur falfum.  Probatur  confequenria , vt , fit  vnus 
quadrangulus  diuilus  ex  ccanfuerfo  per  duo  qua- 
drata xqualia,quorutn  vnum  fit  4,fi c reliquum  fi. 


e 

quadrangulus  per  dia- 
metrum fub  vno  an- 

* 

gulo  ad  angulum  fibi 

oppofitum  per  duos 
triangulos  , quotum 

vnus  fir  c.fic  reliquus 

«f.tunc  probatur  confequemia : quia  c.  fic  i.  funt 
ille  quadrangulus  , fi;  ille  quadrangulus  , fune 
rf.fi;  fi.igitur  c.  W.  funt  is.fi.  qtix  funt  duo  quadra- 
ta, fi;  tamen  ncc  c.  nec  d.  ed  quadratum  , imi 
vtetque  eorum  ell  triangulus , crgo,ficc. 

Septimo  fequitur , quid  animal  elfcr  anima- 
tum , fic  inanimatum  : conCcquciv'  cd  falfum  ; fic 
confequemia  probatur , quu  animalis  vna  pars 
eft  animata, fle  alia  inanimata . tunc  ligno  partem 
inanimatam.fic  torum  refiduum  fir  pars  animata. 
T une  lic, animal  cd  dux  partcs.fi;  iftx  dux  partes 
funt  animatum , Sc  inanimatum  „•  igitur  animal 
cd  animatum  . & inanimatum. 

Ad  i da  refponderur.  Ad  primum  concedo, 
quod  infinita  diuifim  fuinpra,  funt  finita  coniun- 
dllin  fumpra. 

Ad  fecundum, concedo, quid  patla  funt  itnpa- 
riajflc  quando  dicitur ; ergo  paria  funt  non  paria, 
negatur  confequemia:  quia  ficut  ide  terminus 
par  ed  ver£  amrinatiuus  fumptus  ab  xqualitate 
partium  , iu  ide  terminus  imp*r  potcd  dici  veri 
atfirnutiuus  fumptus  ab  ituequalitate  panium. 
VcPpoteft  dici  concedendo,  quod  paria  funt  im- 
paria  coniundlim  fumpta,fcd  non  diuifim. 

Ad  tenium  negatur  confcqtieniia-Nain  illa  re- 
gula intclligirur  fic,  quid  quotiefeumque  aliqua 
duo  diuifim  dicuntur  de  eodem  determinato,  illa 
dicuntur  de  fe  inuicem  ; modo  partes  diuifim 
fumptx  non  dicuntur  dc  toto,  fcd  coniunftim, 
fic  gloffa  juxdiclx  regulx  cd  vera  in  omnibus, ex- 
ceptis indiuims,in  quibus  vna  res  ed  eadem  cui- 
libccdiuerfarum  rerum, fcilicct  vna  edentia  cuili- 
bet diueifaromperfonatum. 

Ad  quartum  concedo  confcquens, coniunllim 
fumendo, diuifim  nego:  quia  ida  fempeted  fal- 
fa, pars  cficntialis.ed  pars  quantitatiua. 

Ad  quintum  negatur  conlVqucm  i*.  Ad  proba- 
tionem de  vocalibus  dico,  quod  non  funt  verx, 
vel  falfxnifi  ratione  mentalium,  quxcoricfpon- 
dent  eis ; 6c  ideo  fulum  diccn dum  cd  dc  mentali- 
bus , quid  prxter  illos  terminos  ex  quibus  com- 
ponitur propofitio, requiritur  alius  adus  int elic- 
itus, componens,  fle  ordinans,  Sc  ideo  fccundimi 
diucrfam  compofitioncm.fic  ordinem,  alia  fic  alia 
propofitio, & ideo  prxter  terminos  illos.a&us  il- 
le debet  connumerari  tanquam  pars.Et  cum  dici- 
tur , quid  in  intcllcdu  non  cd  ordo : dico  quid 
imo,  quia  liccr  ibi  non  fit  ordo  litus , fcilicct  per 
partem  extra  partem ; tamen  cd  ibi  ordo  fubie* 
ltionis,&  pixdicationis,  fic  ideo  ficut  aliud  dici- 
tur prius  fecundim  naturam  alio  ; ita  aliud  po- 
tcd dici  ibi  prius  fecundum  ordinem, licit  non  fic 
ibi  diuerfiras  fitus. 

Ad  fextum  concedo,  quod  aliqua  duo  coniun- 
&im  fumpia  funt  quadrata , quorum  tamen  neu- 
trum diuifim  fumptum  cd  quadratum. 

Ad 


Qu^flio  IX. 


*3- 


Adfcpcpuum.  Concedo.qu6danim.il  cftatii- 
nntum  , & inominatum  fumcndo  coniundlim 
pridicatuin.Vel  potcft  negari  confcquenria.quia 
Ii  capiatur  pars  inanimata , irnpoflibilc  cft  qu6d 
totum  tcfiduum  Iit  pars  animato,  quod  probo: 
quia  cft  aliqua  pats  animi  informans  partem  Ju- 
animaram  acceptam, mn£  pars  anima:  non  cft  ani- 
mata : nam  prxter  illain  partem  qui  accipitur 
quali  cflet  inanimata, Se  refi  Juam  partem  anima- 
tam, oportet  connumerare  illam  partem  anima*. 

Ad  radones.Ad  primam  dico.quid  Ariftotelcs 
in  a.dc  Anima  diuidit  compufitum  in  matertam 
& formam  diuilim  fumprn5,lcd  materia, & forma 
coniuu&im  fnmpta  funt  compofirum. 

Ad  fecundam  dico,  qu6d  imo  bis  tria  funt  fex. 
Sed  A i illo  te  J es  vult, quod  fecundum  aliam  ratio- 
nem dicatur  bis  tria,&  fecundum  aliam  fex. 

Ad  tertiam  dico  , qu6d  Ariilocclcs  intclligir, 
quid compo litum  non  cft  elementa,  fcu partes 
materiales , ex  quibus  componitur ; fcd  oportet 
connumerare  omnes  partes  compotiti  fimul  fum- 
ptas  i & exemplum  quod  Ariftotclcs  ponir  non 
cll  verum  : nam  exemplorum  non  quxritur  veli- 
ficatio,vr  patet  fecundo  Priorum. 

Ad  quartam  dico, quod  intelligitur.quid  prx- 
ter  partes  materiales  requiritur  forma , vel  ali- 
quid aliud  vniens  illas  partes  ad  ineiccin. 

Ad  quinram  concedo  maiorcm,&  nego  mino- 
rem ; Ad  probationem.  Totum  componitur, &c. 
Dico , quoj  totum  componitur  ex  partibus  Jiui- 
fim  fumptis , fcd  totum  non  cll  partes  diuilitn 
fumptijfed  coniud&tm  fumptx. 

Ad  illam, Partes  funt  priores  roro,  concedo^ 
ita  potcft  concedi  quod  partes  funt  priores  toro, 
licet  totum  non' fit  prius  toto;  vcfdico,  quod 
parces  diui/Ini  fuuipri  funt  priores  'ttSc  cauli  to- 
iius{  fcd  coniundrra non  : imAfunt  ipfuro  totum. 
Er  cum  dicirnr  partes  funt  mrnotes  . concedo/ 
quodjurtes  diuilim  ftirapti  funt  minores , fcd 
coniun&itn  fumptx  funt  idem  quod  totum. 

Ad  aliam.  Totum  cll  notius.  Concedo  quod 
torum  cft  notius  fecundum  fartiim , quim  lux 
parces  diuilim  fumptx, fcd  fu x partes coniun&im 
fumptx  funt  xque  notx  ficut  & totum.  Ad  illam, 
cotum  per  fc  mouccur , concedo , & ita  fequitur 
quod  parces  coniunftim  fumptx  per  fc  mouen- 
lat , fed  diuilim  fumptx  rionrimo  raoucntut  ad 
motum  totius.  Ad  aliam. partes  funt  priarc&Dico 
qu6d  verum  cll  de  partibus  diuilim  lumptisiquia 
funt  priores  via  generationis , fcd  partes  coniun- 
dim  fumptx  non.  Et  confimiliter  potcft  rcfpou- 
deriad  alias. 


35 


ANNOTATIONES. 


■4- 


Titum  t*u- 

jmmtn/i 

fimfium  ijl 
d*fhx. 


a nr^Olum  aliquando  fimitur  caregorematice,S:c. 

X Nora  quod  in  hac  qux  ft  ion  e quxrit  Sco- 
rus.an  ii)  quolibet  totocompofitolubftamuli, 
prxtcr  omnes  partes* fimul  fumptas.lic  aliqua  alia 
cntttas,qux  dicatur  torum » rcaliter  a partibus  fic 
fimul  fumptis  diftinda  , a qualibet  enim  fcorfum 
fumpta  certum  cll  diftingui : htiiufmodi  autem 
totum  catcgorcraaticc  fumptum  cft  duplex,  fcili- 
cct  per  fe.flc  per  acci dcns.To tum  pei  accidens  cft 
illud,  quod  componitdr  ex  rebus  diuci  forum  gc- 
iicrum-.vtKomo  albus, & de  hoc  noucrt  quxftio. 
Totum  per  fc  ell  comuofitum  ex  partibus  ciuf- 
detn  gcnefls,&  cll  trtplex.fcilicec  totum  vniucr- 
falc.quod  habet  partes  fubicdiuas , de  quibus 
ptxdicatur,&  de  hoc  non  cft  quxllio : certum  eft 


»5/ 


enitn  non  diftingui  rcaliter  i fuis  pattibus.  Aliud 
cft  totum  inregralc  conllans  ex  partibus  quanti- 
tatiuis  integrantibus  jquod  duplex  cll,  homoge- 
ncum, cuius  partes  funt  ciufdcm  rationis  cum  to- 
to, vt  aqua, Ce  lapiiiSc  hetcrogcncum.cuius  partes 
funt  diuerlx,&  alterius  rationis  i toto, ve  in  ani- 
mali caput,  pedes  , Se  extera.  Tertiam  torum  cll 
eircntialc,8c  cll  duplex,  Phyficum , quod  materia 
formiqucconftat;&  Metaphyficum.quod  genere 
& differentia  conflatur , Ce  de  hoc  etiam  non  cll 
quxllio.  Venit  ergi  hxc  examinanda  tantdm  de 
toto  Phylleo,  Ce  de  toto  integrali , tam  homoge- 1 
nco.cmim  heterogeneo. 

h 7 fiunt  efi fua  partes , ita  quod  omnei  partti  fimul 
fnmpta  funt  itfium  totum.  Nota,  quod  diftm&iovt  'fl 

a I prxfcns  Ipc&at,  cft  triplex,  rcalis,  formalis, & t,W,x- 
ad  formam  rei : diftimflio  rcalis  (quia  fundatur 
fuper  aliam  Ce  aliam  rem, in  quantum  illx  res  exi* 

Hunt , ita  vt  immediatum  fundamentum  diftin- 
ftionis  realisfic  res  exiftens)  cft  illa  qua  diuerfx 
res  exiftentes  diftinguumur  per  oppofitutn 
rcalis  identitas  diftm&ioni  rcali  pppofita  .fun- 
datur fuper  identitatem  cxiftcmix.ua  vtcxiften- 
tia  fit  immediatum  fundamentum  rcalis  identi- 
tati» : atque  adc6  illa  funt  idem  rcaliter,  quotum 
exiftemia  cft  vna. 

Diiliu&io  formalis  cft  inter  duas  formalit»- 
tes, ouaruui vna nonincludit  aliam  quiditariuc, 
vt  fubicdum,&  propria  pallio : & hxc  diftiniflio 
formalis  duplex  eft.mutua  fciliccr,&  non  mutua. 

Mutua  cft , illa,  quando  Uc  diftinfta  neutrum  al- 
terum includit  iu  fua  ratione,  6e  definitione  : vt 
intcllcdlus  , &vo!untas.  Non  mutua  cft, quando 
conceptus  viuus  includit  conceptum  alterius , Se 
non  e contra  , vt  inter  hominem  & animal  con- 
tingit. Homo  enim  non  diftinguitur  ab  animali, 
quia  homo  includit  animal  in  fua  ratione  forma- 
li , & quiditatiua:  tamen  animal  ab  hom/nedi- 
ftniguitur  : quia  animal  nonincludit  bominem 
in  lua  definitione, e contra  Identitas  formalis  op-  s 
pofita  diflin^lioni  formali  cft  eorum  , quurura 
vmun  includit  aliud  quiditatiu6,5e  foi  mali  ter,  ve 
ex  eius  definitione  tradita  ab  Scoloin  i.dift.a. 
q.7-  colligitur, qux  talis  cft : 

f^oco  anum  identitatem  formalem  , zbi  iiittd , quod 
fic  tfi  idem, includit  illud,  cui fic  efiiJctnin  fua  ratione 
formali  .& ptr  confiqueni  per  fi  primo  modo.  Ce  dift.S. 
quxft.4. dicit.  Includere  formatiter  tfi  includere  ali- 
quid infiia  ratione  ejfitttiali,  ita  quod  fi  definitio  inclu- 
dent it  daretur, inclttfitm  e fit  definitio  eitu,vtl  pan  de- 
finitioni*. Hxc  autem  identitas  duplex  cft  ,adx- 
quata,5:  inadxquara:  prima  cft  quando  illa,  qui 
fic  funt  idem , ynumjncludit  aliud  adxquatc , Ce 
conucrcibilitcr  ; vt  defiuitum.  Se  definitio  funt 
idem  fotnuIitcr.Sc  adxquatc,  quia  nihil  includit 
homo  quiditatiuc, quod  non  includat  animal  ta- 
t ionalc.ffc  i conuerfo. 

Secundacft quando  inadxquate  vnum  inclu- 
dit aliud.foiicet  non  conucrtibilitcr.vt  hoir.o,&: 
animal  funt  idem  formaliter  inadxquate  : quia 
quamuis  homo  includat  animal  quiditatiuc,  ani- 
mal tamen  non  includit  formaliter  hominem.  Ce 
vniucrfalitcr  inferius  rcfpcftufupcrioriscft  idem 
formaliter  fupcriori,fupcrius  tamen  non  cft  idem 
illi  formaliter. 

Diftindio  c«  natura  rei , qux  cft  minor  inrcr 
omnes  dillin&ioncs  prxrer  opus  intcllcdlus  cft, 
qux  cadit  inter  rcm,& inodum  rei.  Ce  hac  diftin-  tx  rri 
Irione  diftinguitur  etiam  homo  ab  animali.  Qua-  V*1*  fi- 
do enim  aliqua  fic  fc  habent ; qu6d  aliquid  ex 
natura 


1^. 


BiJlnUJio 


V..JU 


56 


Lib.  I.  Phyficorum 


18. 

TtiftnOi» 
toalit  tj}  Au- 
fi*. 


*9- 

Tttum  Phj- 
fitunt  ju» 
rmd»  lijltii’ 

fmlitr  Itali- 
tfr  4 farti- 

but. 


natura  rei  competit  alicui,  quod  alieri  rcnugnat, 
& ipfa  inter  fc  iunt  idem  rcalitcr  , formaliter , Sc 
elTcntialitcr.talia  diftinguuutur  ex  natura  rei, ho- 
mo enitn  Sc  animal  fant  idem  rcalitcr  fotmalitcr, 
Sc  cilcmialirer  i & tamen  abfque  opere  intclle- 
&u\ competit  homini,  quid  iit  totum  quiditati- 
uum,  vel  a&ualc  i qaod  repugnat  animati.  ldc& 
diftinguantur  ex  natura  rei.  E contra  identitas 
cx  natura  rei  talis  cft, quod  iis  ,qux  fic  funt  idem, 
repugnat , quod  aliquid  ex  natura  rei  competat 
viti, quod  repugnet  altcti. 

Nora  fecundi , quid  diflin&o  realis  duplex 
cft  , icilicct  mutua,  Sc  non  mutua.  Nam  cum  di- 
ftin&io  (it  relatio  quadam  inter  aliqua, qua  vnum 
dicitur  didin<ftumabalio,co  quid  habet  aliquid, 
quod  non  habet  aliud , Sc  illud  cft  fundamentum 
talis  diftint.lionis,&  relatio  duplex  fit,  mutua  vi- 
dclicer,&  non  mutua.  Muttu  cft, quando  hoc  re- 
fertur ad  illud,  quod  etiam  refertur  ad  ipfum , vt 
pater  refertur  ad  filium  relatione  reali , qui  filius 
refertur  ad  patrem  etiam  relatione  reali.  Non 
mutua  eft , quando  vnum  refertur  ad  aliud  rela- 
tione reali , & non  c conuerfo  i vt  creatura  refer- 
tur ad  Creatorem  relatione  reali ; Creator  veri 
folum  relatione  rationis  refettur  ad  creaturam. 
Ita  didinftio  ed  duplex  , mutua , & non  mutua. 
Mutua  quando  vnum  xque  didinguitur  ab  alio, 
Sc  aliud  ab  illo,  vt  Petrus  ,&  loanncs  qui  inter 
fc  atque  didinguumur.  Non  mutua  dicitur  illa, 
quando  vnum  extremum  didinguitur  ab  alio 
diftin&ionc  maioti.aliud  vero  extremum  diftin- 
goitur  diditudionc  minori.  Vndedtftinftio  rea- 
lis  mutua  ed  . quando  aliqua  fic  inter  fc  rcali- 
tcr didinguunrur,  quod  vnum  rcalitcr  di/lingui- 
tur  ab  alio  , & c contra  ; diftiniftio  veri  realis 
non  mutua  ed,  quando  aliquid  realiter diftin 
gttiiur  ab  alio,&  illud  non  didinguitur  ab  eo  rea- 
lirer , nifi  rerminatiue , Sc  cxtrinfeca  denomina- 
tione , quia  fcilicct  terminat  didindionem  alte- 
rius ad  ipfum. 

Nota  tertii , quod  totum  Phyficum  didingui- 
tur realiter  a partibus  didindionc  reali  non 
mutua  : quia  licet  parces  realiter  didinguan- 
tur  a roto  , totum  tamen  non  didinguitur  rca- 
litcr i partibus  , fed  tantum  cx  natura  rei : di- 
citur tamen  realiter  didingui  cxtrinfeca  deno- 
minatione ex  eo,  quod  didindio  ed  fubiediu£ 
in  partibus  , Sc  terminatur  ad  totum  . atque 
adeo  pto  tanto  dicitur  totum  didingui  realiter 
a partibus : quia  pattes  rcalircr  didinguumur  a 
toto , ita  ex  mente  Scoti  docent  prxclariflimi 
Scotlrtx  Mauricius  in  imaginibus  formalita- 
rum.  Antotiias  Ttoinbetia.articul.de  diftind. 
Sc  identitate  reah*.  loan.  Cano  t.  Phyfic.  quxft. 
$.  &Leucheeus,in  fecundo  Sentem. didind.  t. 
quxdione  y.  Sc  Bargius  , Sc  fere  omnes  petilio- 
res Scotidx.  Et  cx  his  patet  , quod  Scotus  in 
hac  quxdione  non  contradicit  his.qux  fetibie 
in  j.Scntcnt. didindionc  1. quxdione  x.vbido- 
cct  , quod  totum  didinguitur  realirer  a fuis  par- 
tibus fiinul  fumptis  r non  enim  ed  fenfus , quod 
totum  intrinfccc , Sc  formaliter , hoceft,  intrio- 
fcca  Sc  formali  denominatione  a partibus  fimul 
fumptis  rcalitcr  didinguatui , hoc  enimed  fal- 
fum  , cum  totum  fit  idem  formaliter  parti- 
bus , cum  eas  quiditatiuc  includar ; & huc  ed 
quod  negat  ‘Scotus  in  hac  quxdione , fed  fett- 
(uscft  , quod  totum  didinguitur  realiter  l par- 
tibus, quia  tennihat  didindionem  , qua  par- 
tes etiam  fimul  farnptr  a toto  realiter  diftin- 


guuntur  , & hoc  ed , quod  Scotus  affirmat  in  3. 
loco  fup.relato. 

Sed  quid  dicendam  ed  de  toto  integrali? 
Dico  , quod  totum  intcgrale  hctcrogcncuni, 
Sc  homogeneum  , non  cd  fux  partes  , fed 
aliquid  ab  cis  didintfhina.  Ita  docet  Scotus in  3. 
didindionc  1 1.  vbi  dicit ; fi  homo  edet  fux  par- 
tes, tunc  eflet  vnum  aggregatione:  ficut ne- 
que quinarius  numeras  ed  lux  vnitares  , fed 
totum  quod  refultat  c*  vnitatibus , aliter  eflet 
foldm  vnum  ficui  accruus  lapidum  , quod  cft 
falfum. 

Cxterim  : quia  aliqux  amhoricates , Sc  ra- 
tiones, quas  hic  adducit  Scotus,  videmur  de- 
ftruerc  pofitionem  eius  in  3.  Scntent.  Idcocx- 
plicandx  , & foluendx  funt.  Ad  primani  autho- 
tiratem  cx  1.  huius  tcxt.t7.  vbi  dicit , ijHodton- 
tinuum  e fl  multa.  Dico  quid  Ariftotclcs  vult, quod 
totum  continuum  cft  multa  in  potentia, id  cft, 
quodjpotcft  diuidi  in  multas  partes , non  tamen 
inde  (equitur  ipfum  vt  totum , non  efle'  ab  illis 
realiter  didindum. 

Ad  illud  de  4.  Phyfic.  cap.3.  vbi  dicit , quod 
totum  non  cd  prxter  partes.  Dico  quod  po- 
tius ed  pro  nobis.  Ibi  enim  enumerat  Ariftotc- 
lcs modos , quibus  aliquid  cft  in  aliquo , & vnus 
modus  dicitur  efle , vcluti  pattes  fune  in  toto, 
Sc  totum  in  paitibus  ; co  quod  non  eft  totum 
prxter  partes  , id  ell  , nunquam  inueuirtir  to- 
tum fine  pai  tibus.  Infiaautem  moucns  dubium, 
an  aliquid  poflir  efle  in  fcipfo  , refpondct  in 
rw.x‘4.  quod  dupliciter  aliquid  jpotcft  clfc  in 
fcipfo  , vno  modo  primo  Sc  per  (e;  altero  mo- 
do fecundum  alterum  , & dicit  qudd  totum 
nou  cft  primo  modo  in  fc,  quia  cum  rotum  fit 
idem  (ibi , quicquid’ eflet  in  toto  , eflet  ipfum 
tottim , Sc  quxhber  pars  eflet  totum  , Sc  parte s 
edent  totum,  infuper  fcqucretur,  qudd  idem 
refpedlu  ciufdemcfler  id,  quod  cft  , Sc  id  in 
quo  eft  : fed  huiufmodi  rationes , quod  cft , Sc 
in  quo  cft.ftint  diuerfx  : fic  enim  dicit  Ariftotc- 
lcs: jiltera  jftcir  hac  funt  , & alterum  naturam 
habet  t nut/ujuodqtte  Ergo  totum  non  cft  in  fcip- 
fo , (cd  dicitur  efle  in  panibus,  ergo  partes  al- 
teram rationem  habenr  a toro  ; Sc  cumtotuni 
poflit  ab  vna  patie  denominari , dicetur  totum 
efle  in  (e  , quia  vna  pars  eft  in  toro : atque  ita 
non  eft  totum  in  ipfo  primo  , Sc  pet  lej  fed 
fecundum  alterum  : quia  fecundum  vnam  par- 
tem dicitur  efle  in  aha  , eo  qudd  talis  pars  cd  in 
toto. 

Ad  aliud  , qudd  plures  numeti  funt  vnus  nu- 
merus , dico  quod  verum  ell  condituriue  , fed 
non  formaliter.  Et  hoc  etiam  modo  tntrlligi- 
tur  , quod  dicit  Aiidotcles  z. de  Anima , texr.  10. 
nimirum  ,qu&d  ficut  pupilla  Sc  vifus  funt  ocu- 
lus , fic  anima  , & corpus  funt  animal , & y. 
Mcraph.  texe.  30.  nempe  , quid  totum  conti- 
, nens  cft  contenta  , & vnum  quod  illa  funt. 
Nam  ficut  pupilla  , &*  vifus  funt  oculus  cau- 
faliter  , ira  corpus  & anima  funt  animal , Sc 
pattes  fitnt  aliquid  vnum,  id  cft,  vniuntur  in 
toro  , Sc  ex  illis  perfc&io  totius  refultat , Sc  fic 
efficiunt  totum.  Ita  etiam  potiet  exponi  autho- 
riras  Commentatoris,  quid  omnes  partes  fimul 
futnptx  funt  ipfum  totum  confticutiuc.  Sed 
quid  de  hac  re  fentiat  Commentator,  diffuse  ex- 
plicauimus  in  formalitatibus  artic.4.  Coram.  1 1. 
vide  ibi. 

e Si  tetnm  fit  aliud  afuit  partibm  fimul fumpth  ,Scc. 

Dico 


IO. 

Titum  intr. 
grali  qwms. 
do  di  (linqua- 
tur ifarti- 
but. 


69*. 


Qusftio  X. 


37 


Dico  > quod  argumentum  concluderer  fi  illa  cn- 
tita*  totius  a partibus  diftin&a  edet  in  partibus 
per  informat  tu  nem.  Cxtcrum  entitas  totius  non 
informat  partes , neque  ab  ipfis  informatur»  fed 
eft  effertus  refultans  ex  illarum  compolltionc» 
6c  terminus  talis  compoficionis : Sc  per  idem  pa- 
cet rcfponfio  ad  fcquens  argumentum.  Nam  illa 
entitas  ptxcisa  fumpta  , non  dicit  partes » fed 
eft  efferus  parttum » sicquc  illas  includit » quod 
ex  illis  refulnt » & ab  illis  dependet » atque  adei 
illa  entitas  praecise  fumpta.  non  ponderat , fed 


cum  panibus  fumpta  duntaxar  » prarrerquair 
quod  entitas  illa  totius  non  poteft  a panibus 
leparari  , cum  ftc  idem  realirer » Sc  formalitcr 


cum  panibus, cuius  oppofttum  argumentum  fup- 
ponit. 

14*  d Seqttitur  quid  per  foUm  diuifionem  fnlrshuuU 
corrumperetur.  Dico  quid  entitas  totius  cft  indi - 
uifibilis,  vt  numerus  quinarius : nam  forma  qui- 
narij  non  diuidirur , fed  totum  acceptum  cum 
fuis  partibus  , diuiditur  in  partes , at  ipfum  to- 
tum quod  dicitur  forma  totius  , non  qnid  in- 
formet partes , fed  quia  dicit  quiditatem  ex  par- 
tibus conflatam  , cft  indiuifibile.  Ncc  incontic- 
niens  aliquod  video  , quod  per  diu  i ii  onero  cor- 
rumpatur fubftantia  » certum  cft  enim  , quod 
per  (olam  fepararionem  animz  a corpore  cor- 
rumpitur homo, qui  cft  fubftantia,  & ad  id,  quod 
dicitur  dc  materia.  Dico  primi , quod  cafus  cft 
- impoflibilis  , quia  materia  nec  per  potentiam 
naturalem , ncc  etiam  per  diuinam  potentiam 
( fecundum  aliquos ) poteft  a forma  fepaiari ; Sc 
efto  quod  per  potentiam  diuinam  feparatetur  a 
forma.  Dico , quid  Ii  diuidcrctur  in  partes , de- 
ftruccetnr  prxeise  illa  tertia  entitas  ex  partibus 
refulrans : Sc  cum  dicis , materia  cft  ingenerabi- 
lis , Sc  incorruptibilis.  Dico  quid  verum  eft  rer- 
minatiuc , id  eft,  non  poteft  die  rerminus  gene- 
rationis , neque  corruptionis : cum  fit  vtriufque 
/ubicdum.  Sc  confirmatur  rcfponfio  i quia  cum 
aliquod  totum  homogeneum , vt  puta  hoc  li- 
gnum , vel  hic  lapis , diuiditur  in  duas  medieta- 
tes i certum  cft  quid  ante  diuifionem  habebat  li- 
gnum , vel  lapis  propriam  materiam  vnam  nu- 
mero , poft  autem  diuifionem  qurlibct  pars  di- 
uifi  habee  propriam  materiam  vnam  numero  di- 
ftinrtam  a materia  alterius  partis  , quod  non 
contingeret , nifi  materia  ligni, vel  lapidis  fuidec 
diuifa. 

I j.  « Sequeretur  quod  nuUd  generstio  effet  fimplex , 
Scc.  Dico,  quid  fi  argumcnrum  velit  inferre,  in 
generatione  efleduos  terminos,  altetiun  vt  quo, 
« nempe  formam;  alterum  vt  quod,vt  torum  com- 
pofirum , concedatur ; & hoc  nullum  eft  incon- 
ueniens  , imieftneccflarium.  Sicut  enim  in  ge- 
neratione ignis , quando  in  aliquo  ligno  gene- 
ratur , dantur  duo  agentia,  verbi  gratia , forma 
fubftantialis  ignis, tanquam  principium  quo  ignis 
agit  ;&  ipfe  ignis  vt  quodt8c  tamen  non  fime  duo 
comburcntu.ita  dicendum  de  generatione, 
quoad  terminos,  videlicet  dari  duos, 
vnum  vt  alccrum,vr  quod, 
hoc  ramen  non  cft  dari  duos 
terminos  totales  ; qui 
expofeam  duas  ge- 
nerationes. 


Scoti  oper.  Tom.JI. 


Q_v  jf  sri  o X. 

Petrum  amota  aliqua  farte  ab  aliquo  toto , 
"vel J ibi  addita  , maneat  idem 
totum  quod fritu. 

Arift.  huttxt.  19.  D.Thom.  r.  VkyRt.UB.  j.  Simplicia* 

MJ.  c«Mn>.is.Th<rmi(tn«M.t9.Scacuf  iit  x.difl  14H.4. 

Jift.  44.  qut/i.  t.  Conimbr.  1 . de  Gr/unti  es*. <j . Ruuius 

HiiL  Complui .dijp.e.de  ctenfefito.num  <y  t/utft.\.do 

sugmenUtieeu . Aucrfj  quajl.^o.de  Anima. 

IUvitvr  quid  non, quia  amota  ah- 
qui  parte , vel  addita  , non  manerent 
czdcm  parres,  igitur  non  maneret  idem 
totum.  Tenet  confcqucntia , quia  totum  non  cft 
aliud,quim  fuz  panes. 

Sccundi>fcqaerctur,quid  aliquod  totum  edec 
idem, tertia:  parti  illius^ronfcqucns  cft  falium,& 
probatur  conlcqucria;quia  illud, quod  cft  in  prin- 
cipio dc  animali , vt  puta  dc  afino  , vix  cft  tertia 
pars  illius, quod  cft  in  medio, aut  in  fiuc;&  tamen 
per  totum  tempus  vir*  cft  idem  animal;crgo,&c. 

Tertii  fcquerctur.quod  aliquod  corruptibile* 
quod  dc  nouo  incipit , pollet  perpetuari , confc- 
quens cft  falfum,vt  patet  i.Cali,tcxt.t  tS.Proba- 
tur  confequentia.Pofito,quod  ab  aliquo  toio  au- 
feratur vna  pars  modica , & addatur  vna  alia  illi 
confimilis,&  adhuc  remoneatur  vna  fecunda , & 
addatur  altera  liruilis , Sc  fic  femper ; tunc  pcc  te 
nonobftantc  illa  additione, vc!  iubrrartione  ma- 
net idem  totum, quod  prius  erat,  igitur  cum  per- 
petuo poffit  fieri  nuiuimodi  additio , vel  fubrra- 
rtio , vt  patee  in  fluuiis , & in  plantis , fcquirur, 
quod  illud  totum  perpetuo  manebit. 

Quarto  fequcrctur , quod  aliquod  totum  edet 
idem  toti,&  tamen  nullo  modo  aliqua  pars  vnius 
communicaret  cuin  aliqua  parte  altrrius.Confc- 
quens  eft  f alium , quia  non  videtur  vnde  prouc- 
niat  diuctfitas  totius,  nifi  cx  diucrfitaic  panium. 
Probatur  confcqucntia  cafu  prxfuppoiito  , vel 
confimili : verbi  gratia,  (it  vnum  dolium  plenum 
aqua,  qux  exeat  guctarim  in  parte  inferiori,  & in 
parte  fuperiori , tantum  mittatur  continue  dc 
aqua , quantum  exit  per  inferiorem. Tunc  per  te 
amota  vna  parte , & addita  fibi  confimili , adhuc 
manet  idem  totum, igitur  pari  ratione  amota  vna 
alia,  Sc  per  confequens  idem  totum  cllcr.quando 
cffiifafuir  quxiibet  patsaqux  pcxcxiftcmis  , Sc 
habetur  confequens. 

Oppofimm  arguitur  per  Ariftorclcm  in  iflo 
primo,  text.  19. qui  reprehendit  Heraclitum  in 
hoc, quid  pofuit  entia  ede  continue  aiia,&  alia. 

Secundo  fcquitur , quod  illi  termini  Socruter, 
Pluto, Sc  horno,  non  edent  termini  diflinrtijconfc- 
quens  cft  falfum,&  probatur  confcqucntia,  quia 
luppomint  pro  diuctfis  non  farta  aliqua  noua 
impofitione. 

Tertio  fcqu)tur,quid  in  motuauginentationis 
non  edet  idem, quod  prius  erat  panium, & poft  ea 
magnum,auod  cft  falftim.vt  patet  1.  dc  Gcnera- 
tione.  Probatur  confcqucntia, quia  in  augmenta- 
tioncaduenir  aliqua  pars  , Sc  per  confequens  to- 
tum non  cft  idem,  quod  erat  ante. 

Quarti  fcquitur.qubd nullus  noftrum  habuif- 
fet  patrem , ncc  matrem , nec  quod  aliquis  no- 
ftrum edet  haptizarus  , aut  Chriftianus,  confe- 
quens cft  falfum,&  probatur  confcqucntia ; quia 
quilibet  noftrum  cft  alirer.quam  fuerat  heri  pro- 
pter partes  refolutas  a calore. 

D Noran 


3$  Lib.I.  Phy  ficorum 

Notandum  , qu Ad  in  propoUto  accipitur  ift< 
terminus  urum  catcgoremarice , prout  UgniUcat 
idem  quod  habens  parres.Hoc  prxmUro.prxmit- 
tendx  luat  qux  Jam  diliiaOioact.  Secundo  con - 

A .L ' A ■ ■ ■ 


Tttnm  Jh- 


^ — .......  uiitiiicduucs.  occunaocon- 

cliilioucs.  Terrib  obic&ioncs , A;  hoc  loquendo 
generaliter  dc  toto,  * pinibus , quii  dc  inirna- 
ns  eflet  Ipcciilis  conCdcntio  , pertinens  adii- 
orum  de  Generatione. 

, id  primum  , notantium  quod  du- 

. rn.  fi,  J,.  P rx  C'  totam  , quoddim  eli  totum  hornoge- 
rvn/m  cll  totum  hrretogrneum.  Totum 

bomogenctim  cil , cuius  quilifepars  eft  ciuf- 
. u ”*{?"'»  ™>i  Cuo  toto , & liabct  denomina- 
tionem fui  totius , licut  quilibet  pars  anui  de- 
nominatur aqua,  & cft  riufdem  rationis  cum  to- 
ta aqua  Sed  totum  heterogrneum  cft  illud,cuiu« 
non  quilibet  pars  habet  denominationem  to- 
tius, nec  eft  eiufdem  rationis  cum  toto,  ficurho- 
/ZZ,7'  hZ  mm  homoS^cum  e/1  duplex , quoddam 

‘ «ten/ionis  tantum.vt  igms,aqua; 

Quo  dam  eft  Habens  panes intcnUonis^c  exten- 
T„„  , 0niSl, :cur  "lid.tas,albedo,&  huiufmodi.l,em. 

-t.n~m.jl'  ' h««°geneum  eft  duplex,  quoddam  cuius 
dqu!r».  partibus  cft  vna  forma  communis  ipfas  infor- 
mans, vt  homo, cuius  omnes  partes  informantur 
anima  intcJIciftiua,  & tale  vocatur vnum  per  fe; 
aliud  eft  cuius  partibus  non  eft  forma  communis 
iplas  lnformans,ucut  domus, A:  tale  dicitur  vnum 
per  accidens. 

f.  Secundis  notandum,  ciuod  res  naturales  inue- 
%£?£  Jn  triplici  differentia , aliquae  enim  funr 

trifUti  iitft-  ft4turaJ«>qux  mancnr  femper  fecundum  ner- 
—in.  omnium  fuarum  partium  limul, nulla 

tattu  Iddmone,  vel  fubtraiftione ; licut  Sol , car- 
um, A-  partes ctrli.  Sed  alia  funt  entia,  quorum 
partes  nullo  modo  manem  limul , fe d conliftunt 
in  continua  fuccelltone  fuarum  partium  ad  inui- 
cem , heut  tempus , motus , & huiufmodi , cuius 
nulla  pats  manet  limul  cum  alia.  Sed  tertii,,  funt 
entia  media  inter  illa  duo,  qui  follicet  manent 
pet  permanendam  aliquarum  parriuin  , Se  a|n 
partes  libi  inuicem  fuccedunt,  aut  per  generatio- 
nem. A-  corrnptioncmauit  per  additionem, & fub- 
rraclionem , vt,  verbi  gratia , animalia , pianti, 
mixta,  & elementa. 

Tertii,  foiendum,quhd  aliquod  poteft  dici  ma- 
nete tripliciter,  iujta  triplicem  modum  curium: 
primi , qma  manet  idem  fecundum  permanen- 
tiam  omnium  fuarum  partium  limul ; & lic  dico, 
quud  Sol  eft  idem  hodie,  qui  fuit  heri.  Secundo 
modo  dicitur  idem,  cuius  non  omnes  partes  ma- 
nent limul , fed  aliqui,  St  aliqui  non.vt  patet  de 
•lino , cuius  aliqui  partes  refoluuntur,  A aliqui 
manent, A li  para  maior, avi;  principalior  maneat 
eadem, tucmaaimc  proprie  dicitur  manere  idem. 

Terno  modo  dicitur  manere  idem,  non  quia  ali- 
qui partes  cius  mancam,  fed  quia  partes  libi  jn- 
uiccm  fuccedunt  continui  per  gcnerationem.vcl 
per  appulitioncm : & lieft  ille  modus  indentita- 

tis  fit  valde improptius.&impetfeclus,  attamen 

eft  valde  vlitatus , it  per  iftum  modum  funt  im- 
pofita  quidam  nomina  propria , vtputa  fluuio- 
rum,  duitatum,  8c  villarum. 

Quoad  fecundam  ponuntur  aliqux  conclufio- 
nes, prima  cft, quid  amota  aliqua  parte  ab  aliquo 
toto , non  manet  idem  totum,  quod  prius  totali- 
tcr,&  primo  modo.  Probatur  perdefetiptionem 
illius,  quod  eft  manere  idem  totaliter. 

Secunda  concluUo.  In  totis  bomogeneis  ma- 
net idem  totum,  quod  prius  abis» aliqua  patte. 


6 

rt  i 

F»‘JI  diri 

m*nrr*  Ipi. 
ftitutr. 


vel  addita  , qux  non  eft  maior  pars  illius  totius. 
Probatur,  quia  li  propter  ablationem  partirtni- 
notis  totum  n6  ellcr  idem,  fequeretur, quod  ignis 
agens  in  aquam  continucgeneraret  aquam. Con- 
fequenscll  falfum,quia  nulla  e/Iet  aqua, in  quam 
agit  ignis , nifi  prids  fuiflet  ante  applicationem 
ignis,  & per  confequens  nulla  cft  de  nouo  genita 
per  igncm:Sc patet  confcquentia,quia  ignis  con- 
tinue aufert  aliquam  partem  aqux  rcloluendo, 
propter  quam  ablationem  dicitur  torum  elfe 
aliud , quam  fuit  a nt<*. 

Sed  obiicicuc.  Ponatur  quid  Ut  aliqua  albedo,  1 
qux  Ut  modicum  inrcnUor,quam  inccnhffima  al- 
bedo , qux  non  fufEcit  denominare  aliquod  fub- 
iedum  album , Oc  tunc  per  agens  applicatum  re- 
moneatur ille  cxcelfus , qux  efl  pars  minor  illius 
albedinis,tunc per  rea lbodo  ctl  eadem  qux  fuerat 
prius^ion  obftanceab/ln&ionciJlius  panis.  Sed 
contra ; quia  illud  fubi edum  p miserar  album,6e 
nunc  non  eft  album;igiturnon  cft  eadem  albedo, 
qux  prius  fucrar.  Re  fpondetur  concedendo  ca- 
lum.A:  negando  vltimam  confrqucnriam.  Vnde 
non  fequitunllla  albedo  non  fuBicit  nunc  deno- 
minare fubicdum  , quod  priiis  (officiebar  deno- 
minare-,igitur  non  eft  eadem  albedo.  Vnde  ad  hoc 
aubd  iUa  confequentia  reneat , bxc  albedo  prius 
fulUcicbat  denominare  , igirur  adhuc  /ufficir, 
oportet  addere  anreccdrnri.quod  illa  albedo  non 
Ut  auda,vcl  diminuta , ncc  fubiedum  /ir  aliunde 


mutarum. 

Tcrria  concluUo.  Amota  aliqua  patte  1 roto 
hctcrogenco , vel  ftbi  addita , adhuc  tnanec  idem 
totum, quod  erat  anrc.dum  tamen  ic/iduo  pmrter 
illam  porrem  conueniant  nomen,  8c  definitio  il- 
iius  totius.  Probarur,  quia  nifi  ita  effer, fequere- 
tur,  qtiod  quodlibet  poflct  indifferenter  generari 
a quoliber,quod  cft  falfam,*r  patet  in  i flo  primo, 
tcxt.}7.  Probarur  confcquetiaiquia  euiuftibet  to- 
tius  heterogenei  aliqua  nars  poteft  remoaeri  i 
toto  indifferenter  h quolioerag£te,  igirur  U ex  il- 
la remotione  toru  fit  aiiud/equirur  propofitum. 

Quarta  conclufio.  Amota  aliqua  parte  ab  ali- 
quo toto,  Sc  addita  vna  confimili,vel  aquali,  ad- 
huc manet  id£  totum, quod  priiis  fecundum  iden- 
titatem continuationis  partium  in  fucccfllone. 
Patet , quia  ifto  modo  Sequana , vel  alter  fluuius 
manot  idem.qui  fuerat  i cetum  annis, ex  eo, quod 
continue  fuccedir  pars.Similiter  ifto  modo  plan- 
tx  continuantur  per  longiflima  teporajimb  forte 
PofTent  pcrpctuari,vt  quod  dc  radice  anriqux  ar- 
boris pullulet  nouus  ramus,  & iwconfcqucnrcr. 

Ex  ifto  * fcquitur,  qubd  opinio  ponens  au- 
gmentationem  in  viucmibus  heri  per  extenfio- 
ncra  fornix  in  particulari  materia  falfa.  Verbi 
gratiS,  quidam  ponunt , quod  in  augmentatione 
plantx  anima  vegetatiua  , qux  prxcxiftebar , in- 
former materiam  nutrimenti, fu  peraeniemero  fi- 
ne generatione  alicuius  pattis  noux  , & ide6 
auSdo  diminuitur  animal.vcl  planta, anima  con- 
fimilitcr  fc  retrahit  ad  minorem  materiam, quam 
prius  informabat.  Quia  fi  ita  efTct , fequeretur, 
qubd  vna  & eadem  anima  vegetatiua  numero  ge- 
nerata a parte  antc,non  augmcmata,ncc  diminu- 
ta duraret  in  xtcrnuin  a parte  pbft  , quod  eft  im- 
po(fibilc,&  contra  Ariftotclem  i .Cceli.text.i  io. 
Probatur  confequentia  , quia  plantx  per  conti- 
nuam fucccflionc  poliunt  pcrpct\iari,ficiu  di  dum 
eft , igitur  Sc  forma  illa  perpetuabitur  , cum  non 
oporteat  formam  corrumpi , cx  quo  in  augmen- 
catione  dilatatut,&  in  ditninutionc  contrahitur. 

Secundi 


lo. 


a 


V 


!»• . 
1*  irumjfu 
n fricui  Ari 
•MVHH  . W1 
/rjaimr  tm- 
tkftpUnln 


,4* 


Secundb  * fcquitur  > qubd  animal  non  manet 
idem  3 principio  vit*  vfquc  ad  finem, ex  co.qubd 
humidum  radicale  non  manet  idem,  quemadmo- 
dum dicunt  Medici.  Probatur , quia  tale  humi  - 
dum  radicale  eft  refolubilea  calore,  cum  fit  com- 
pofitura  ex  contrariis.  Secundi , quia  humidum 
cibale  non  manet  idem  3i  principio  vita:  vfquc  ad 
• finem  fvt  Medici  concedunt , igitur  nec  humi- 
dum radicale.  Tenet  confcquentia  , quia  humi- 
dum radicale,  vel  cft  ex  huntido  cibali  > vel  cfl 
idem  quod  humidum  dbalc , cum  fit  fupctfluum 
tcrtixdigeftionis.Tertib,non  apparet  verifimilc, 
qu«VI  humidum  radicale>cbm  fir  tenue,  Se  parum 
compadhun,  fcadcb  extense  expolitum  fuo  con- 
Crario.fcilicct  calori,  qubd  durer  per  totum  tem- 
pus vir*  non  refoturum. 

Idcb  dico , qubd  animal  manet  idem  propter 
continuam  fuccelfionem  partium  fibi  inuiccm  fe- 
cundum generarioncm  & dor  ruptionem  ; Se  hoc 
cft  verum  de  brutis,  led  non  de  homine,  eo  quid 
forma  hominis  manet  eadem, non augmentara, 
nec  diminuta  ;&  idcb  homo  perferiori  modo 
manet  idem, quam  aliquod  aliud  viuens. 

Contra  conclufionenrobiicitur  primo  fic : fit 
^ panicula  conucniens  per  augmentationem.  Se 
£rcfiduum , tunc  fic , A Se  B non  fuerunt  heri: 
A Se  B lunt  Socrates, igitur  Socrates  non  fuit 
. heri , vel  fic : Socrates  fuit  heri , Socrates  cft  Ay 
Be  B , ergo  A,ScB  fuerunt  heri.  Secundo , fit  A 
panicula  refoluta  in  diminutionc>&  B rcfiduuin, 
tunc  fic : Socrates  erit  cras , Socrates  cft  Ay  8c  By 
igitur  AtSe  B erunt  cras  , quod  cft  falfum : quia 
A non  erit  cras.  Ttrtib , fit  B refiduum  Socratis 
prxrer  pat  tcm,qux  refoluetur  per  diminutionem, 
tunc  arguitur  fic : B cft  Socrates , Se  B tunc  non 
erat  Socratcs;igirur^aliquando  incepit  dTc  So- 
crates , Se  ex  ifto  fcquitur , qubd  B aliquando  in- 
cepit elfc,  quod  cft  falfum,  quia  B pribs  fuit.Item 
fequitur.quodJS  generatur  fubftanrialircr.ex  quo 
nunc  eft  Socrates, & prius  non  fuit  Socratcs.Itcm 
fcquitur, qubd  ifte  terminus  Socrates clfet no- 
men connoutiuum : quia  aliquod  nunceft  So- 
crates, quod  piius  non  fuit  Socrates  > quod  cft 
falfum. 

Relpondetur  vno  modo  ad’  duo  prima  argu- 
menta, qubd  ex  prxmidit  in  lingulari  nuineto, 
non  fcquitur  conclufio  pluralis  numeri , nec  b 
contra,  eo  qubd  extrema  eodem  modo  debent 
coniungi  in  conclufione,  quo  conjungebantur  ad 
inuiccm  in  prxmi(Tts-,&:  ideo  quando  arguitur,  A 
Se  B, non  fuerunt  heri : AScB  fune  Socrates;non 
debet  inferri,  igitur  Socrates  non  fuit  heri ; fcd, 
igitur  aliatu  qux  funt  Socrates, non  fuerunt  heri, 
& ita  ad  alias  duas  fcqucntes. 

Aliter  dicitur  negando  iftam,  A,  Se  R non  fue- 
rant heri:imb  A.Se  B fuerunt  heri ; fcd  fuerunt 
prxeise  A.  eodem  modo  dicitur  de  diminmione. 

Adveniam  concedo,  qubd  B aliquando  ince- 
pit elfc  Socrates : quia  nunc  cft  Socrates, & prius 
non  fuit  Socrates  j Se  negatur  confcquentia,  igi- 
tur B incepit  efle.Quia  polito, qubd  alicuius  Icu- 
ri  vna  medietas  Gralba,&;  alia  nigra;&  runca  par- 
te nigra  abfeondatur  vna  particula, tunc  hxc  eft 
vera ; Scntxm  incipit  efli  nlbum , & tamen  nulla  al- 
bedo  incipit  cllc , nec  aliquod  album  , nec  aliqua 
tes:Se  ad  illud, tunc  mutaretur  fubftantialitcr, ne- 
gatur con!cqucntia;imb  B poteft  elfc  Socrates, 

& prius  non  fuit  Socrates,  nulla  mutatione  fa&a 
aliati  motu  locali. 

Scoti  oper.  T»m.  / /, 


Qusftio  X. 


1 6. 

F imu  jjtrtji* 
t*  VlKftflM, 

f*>4  '4*1  A*t- 

m*  ftuunmU 

rifiim. 


39 

Ad  aliam  dico,qubd  ifte  terminus  Socrates  non  I J. 

cft  ita  puri-  quiditatiuus , Ii  res  figuificaru  per  ip- 
fuin  cllct  permanens  vere  fccuudbm  omnes  fuas 
partes  fimul  •»  nec  cft  ita  purb  connotariuus  licut 
terminus  accidentalis , eo  qubd  eft  prima  fub- 
ftamia  de  genere  fubftantix,  id  cft , terminus  lig- 
nificans  (impliciter  iudiuiduum  fubftantix , & de 
quo  pixdicatur  hoc  genus  /itbfljntM  in  eo  qubd 
quid.  Tur.cad rationes, qux  foluuiuur per con- 
dufiones.  • 

ANNOTAT  IONES. 

• C tSlo /etjtaiur,  tptod  opinio  ponens , &c.  Nota 
X-»qvibd  fornix  fpccificx  viucntium,  qux  funt 
animx, funt  in  multiplici  diffcrentia-alix  namque 
funt  indiui(ibilcs,alix  verbdiuifibilcs  fecundum 
aliquos.  Primi  modi  cft  anima  rationalis,  de  qua 
non  cft  dubium,  qubd  fit  omnino  indiuifibilis,  Se. 
independens  a maceria : quare  quando  homo  au- 
getur , non  acquiritur  nona  pars  animx  , fed  ea- 
demmer  de  nouo  informat  nouas  partes  materia; 
ex  nutrimento  acquifitas , Se  limilitcr  in  diminu-  * 
tionc  non  deperditur  pars  animx  cnm  parre  ma- 
terix.  Alix  funt  animx.qux  taliter  infornunt  ma- 
teriam,qubd  dependent  ab  ea  in  fieri  Se  confcrua- 
ri  , vt  animx  fcnfitiux  Se  vegetatiux  ,Se  dciftis 
fintnediuifibilesan  non  , dilpuratio  cft  ad  i.  li- 
brum de  Anima  peninens.  Modo  opinio  cft  fim-* 

£h'  Thoinx  i.p.q.7<».art.8.qub<l animalium perfe- 
ftoruin,  quales  funt  equi,  Icones , Se  huiufmodi, 
animx  funt  indiuilibilcs.imperfe&orum  verb,  vt  • 
anguium.Sc  laccrtorum,&  plantarum  funt  diuili- 
bilcs.  Quare  iuxta  hanc  do&rinam  dicere  lice- 
bit, qubd  in  augmentatione  in  animalibus  perfe-  . 
dis  eadem  manens  forma  extenditur  ad  infor- 
mandas nouas  partes  materix,  & hanc  fimrentiam 
reprobat  hic  Scotus.  In  animalibus  verb  imperfe- 
dis  fimul  cum  materia  acquiritur  noua  parsfor- 
mx.dicitiirquc  in  iftis  etiam  fieri  augmentatio  fe- 
cundum formam  manentem  , quia  manet  idem 
modus  ,&  figura  {piarum  fortnarum , Se  ifta  per- 
manentia fufficit  ad  a (firmandum, quod  fecundum 
tales  formas  fiat  augmentatio. 

Cxterum  Scotus,  qui  ponit  formam  corporei»  *7* 
ratis, alii  incedit  via,  Se  prlmb  dicit, quod  omnes 
animx  viucntium  funt  indiuilibilcs  , vt  fupponi- 
tur  ex  fecundo  de  Animarforma  autem  corporci- 
tari$,qux  Se  mixrionis  eft,&:  cxtcnfa,&  quanta^c 
fecundum  iplam  fiunt  organa : quare  in  augmen- 
ratione  acquiritur  nouapacs  formxcorporciu- 
tis  cum  noua  parte  matcrix-.quia  huiufmodi  for- 
ma corporciratis  cft  diui(ibilis,&  extenfa.  Secun- 
do dicendum  , qubd  quando  augentur  viu entia 
fcn(ibilia,&  vegetabilia  pcrfcda,(me  fmperfcda,  v 
non  acquiritur  noua  pars  animx  cum  noua  parte 
materix  ,&  hoc  eft  quod  Ariftotcles  dicit  i .de  Ge- 
neratione , qubd  augmentatio  fit  (ecundumfoc- 
mam.qux  femper  manet  eadem. 

Vt  autem  intclHgatur  quomodo  augmentatio  \ 8. 
fiat  fccundbm  formam  , & non  fecundum  mate- 
riam, obferuandum  cft  ex  Scoto  in  4.diftind.  44/ 
quxft.  1 . qubd  forma  dat  cllc  & agere : pars  ergo 
fecundum  formam  dici  pdteft  » quamdiu  habet 
cllc  fecundum  formam  , vel  quamdiu  habee 
agere  fecundum  formam : rurfus  non  poteft  cllc 
pars  fecundum  formam  fecundo  modo  , line  hoc 
qubd  fit  primo  modo,  bene  tamen  b coiuta,  quia 
aliquando  deficit  agerepropter  impeifc&ioiierri, 

D x fine 


40 


Lib.  I.  Phy  ficorum 


fine  hoc  quod  deficiat  effe , fi  aurem  deficit  eiJc, 
PmfttndM  deficit  etiam  agere.  Qu/ecumque  ergo  pars , qux 
comP°^la  e ^ ex  mAte ria  & forma,  cimi  manet  in 
HrtffaijJt.  roto*  ^,ac,,r  P3M  fecundum  formam  primo  mo- 
do , quia  fcilicct  habet  ell e.  Secundo  vero  modo 
non  quare umque pars  dicitur  pars  fecundum  for- 
mam, fcd  illa  raucum , qtt st  poteft agere,  qux  fci- 
licct habet  virtutem  ita  ctti.accm  , vt  poilit  fibi 
competere  adio  fccundii in  formam  , adi o in - 
ijuam  propria,  quam  vr  ibi  cxirtcns  poteft  habe- 
re. Vt  autem  haec  pars  hanc  virtutis  efficaciam 
habeat  ad  fic  agendum  , requiritur  determinata 
virtus  intcnfi ua,Se  extcnfiua.Non  enim  quxeum- 
que  modica  pars  in  toto  po/Icc  illo  modo  habete 
huiufniodi  adionem  propriam./cd  tantummodo 
concurrere  ad  adionem  totius. 

*9'  Requiritur  ergo  aliqua  determinata  quantitas 
extenhua  ad  iljam  efficaciam  agendi  in  toto.  Re- 
quiritur etiam  quantitas  intenhua  virtutis , quia 
fi  victus  fuerit  toniiJj.ita  vt  potius  cedat  contra* 
rio,quain  vincat, non  poteft  agere  propria adio- 
nc.  Hoc  ergo  fecundo  modo  pars  iecunduni  for- 
mam , eft  pars  ramx  quantitatis  naturaJis,  & tau- 
tx  virtutis  odiux , quod  /ibi  poftir  competere 
propria  adio,  Ac  hoc  modo  in  viucntc  poflunc 
dari  parces  fecundum  mareriam  , Ac  fecundum 
formam.  Nam  illa  modica  pars,  cui  non  poteft 
• competere  propriaadio  propter defedum  quan- 
titatis ex r cnii ux , . Se  /imiliter  illa,  qux  non  ha- 
bet efficaciam  virtutis , quantumcunque  quanti- 
tatem cxtenfmatn  habeat, eft  pars  fecundum  ma- 
teriam. Pars  autem  quantitatis  fufficiemisada- 
gendum  , eft  pars  fecund&m  formam , fi  habeat 
vinutcm.ad  agendum,  qux  requirk  quantitatem 
. virtuaicm,Ac  de  parte  fecundum  materiam  modo 
explicato  intdligitAriftotcIcsqu6dfluit,&:  quod 
uon  augetur  , Ac  quod  folum  pars  fecundum  for- 
mam eft , qux  augetur.  Augmenratio  ergo  in  vi- 
, uenribus  fit  fccudiim  formam,  & non  fecundum 
materiam  in  hunc  modum,  nempe  per  aducnicn- 
tem  nouam  materia  partem  cum  noua  parte  for* 
mx  corporcitatis  manente  eadem  forma  viuen- 
tis,Ac  hoc  fecundum  illas  partes  qux  habent  vir- 
tutem Ac  efficaciam  , Ac  debitam  quantitatem  ad 
propriam  adionem  , ad  conuertendum  fcilicct 
in  fubftantiam  alimentum,  non  verb  fit  /ccun- 
dum  materiam , id  eft , fecundum  illas  pattes, 
qux  propter  fui  defedum  huiufmodi  adionem 
nequeunt  habere. 

i0*  Fit  autem  augmcntacio  fecundum  has  partes 
jmcmtntyit  formales  ( vt  docet  Scotus  vbi  iupra)  in  hunc  mo- 
Jum , quod  pars  fecundum  formam  exiftens  in 
toto , habens  virtutem  ad  conuertendum  cibum 
, in  fili  fubftamiam  , poftquam  nutrimentum  fue- 
rit deduduin  per  quafcumquc  depurationes , ita 
vt  fit  iam  fub  forma  proxima  forrox  nurriendx: 
tunc  iftnd  tale  nutrimentum  fub  illa  forma,  ver- 
bi gratia  , fanguinis , approximatum  patti  na- 
triendx , Ac  receptum  in  quibufdam  potis  dimif- 
/isex flnxuquarundam  partium  fecundum  ma- 
ceriam ,qux  prxfucmnt  ibi  , Ac  nunc  ex  fluxu 
fud  reliquerunt  potos  repletos  aliquo  huniote 
fubtiliori , ex  quutpfum  totum  caruit  denfttatc 
in  partibus  requifita  ad  bene  cfle  cius  ibi  exi- 
ftens. Tunc  inquam  alimentum  conuertitur  in 
ipfum  nutriendum , vt  fcilicct  reparetur  illa  den- 
fitas  in  toto  tcquifita  ad  bene  c(Tc  cius  ibi  exi- 
ftens: itavt  in  potis  partis  nuttiend*  recipian- 
tur pattes  alimenti , 6c  ibi  exifteotes  aggene- 


ranrtrr  partibus  illius  partis  nurriendx.  • Vnde 
recepto  nutrimento  in poris , virtus  viuenrit  al- 
terat , A:  rcfbhiic  vaporem  , qui  refultat  ex 
concodione , Se  ille  vapor  faciens  nounm  po- 
rnm  propellit  partes  viuentis,  qux  extenduntur 
& dilatantur  versus  exteriorem  locum,  & tunc 
cibus  conuertitur  , Se  alimentum  fit  pars  vi- 
uentis , & tunc  riuens  fit  maius  * Ac  augetur , Se 
hoc  eft  augmentum  , A:  no ui  loci  occupatio : 
quiavbi  erat  nurrimenriim  eft  iam  viurns.  , 

Et  ex  hoc  apparer  quomodo  fit  verum  didum  * f • 

Ariftor.quod  in  augmentatione  idem  manet  fub- 
iedum.  Quamuis  enim  in  viuenre  omnes  parres 
materiales luccelfu  temporis  fluam,  A:  varientur, 
vnde  idem  fubiedum  non  poteft  dici  manere 
omnino  inu.iriabilcj  tamen  dicitur  manere  idem: 
quia  manet  eadem  forma  fpccifica  inuariara  i 
qua  fumitur  identitas.  Et  infuper , quia  quamuis 
parres  materiales  fluant, Se  refluam  , fluunt  ta- 
men imperccpribilircr,  qua/i  eo  modo,  quo  vnus 
populus  dicitur  idem  femper  manere, aliis,  alitf- 
que  hominibus  fuccedentibtis , Se  /imiliter  vnus 
fluuius,  alia, A:  alia  decurrente  aqua, 
k Secundo  fetjttiiur  , ejuod  .vnrrul  non  mAnct  idem,  11. 

Sec.  Nota  ex  Ariftorcle  in  libro  deLongitudi- 
ne.  Ac  breuirate  virx,  Se  in  libr  o de  Partibus  ani-  r*‘j^*l*t*£ 
malium  , qudd  vita  omnium  viucmuim  confi-  ^ auul^u. 
ftit  in  quadam  concinna  , Se  perpetua  adionc, 
qua  calor  naturalis  agit  in  humnlum  radicale, 
qua  adionc  deficiente.  Ac  animal  deficit.  Acci- 
pitur autem  calor  naturalis , A:  humidum  radi - 
cale  non  pro  duabus  ex  primis  qualitatibus  ,fed 
pro  duabus  fubftanriis  fubrilibus  habentibus 
tales  proprietates , vt  fint  calidx,  Ac  humidx, 
fic  enim  loquuntur  Medici  1 e humido  , A:  calo- 
re naturali.  Et  ideo  dicit  hic  Scotus,  quod  humi- 
dum radicale , vel  eft  humidum  cibale , vel  ex  eo 
cunftar,3cc. 

Vnde  nota  fecundb  , quod  duplex  eft  hu-  *$• 
miduin , radicale  , fcilicct  Ac  cibale.  Radica-  Bmmdiimtfi 
I e uon  eft  in  aliqua  parte  corporis  determina- 
ta , fcd  eft  fparfum  per  totum  corpus  , cftoue  to-  ^ dkaU. 
ta  illa  materia  corporea,  in  qua  introducitur 
anima  in  initio  generationis,  in  qua  anima  fouc- 
tur  , Ac  radicatur , cuius  virtute  poftea  reliqua 
efficiuntur  in  corpore  Se  hoc  humido  duran- 
te , durat  vita , Ac  confumpco  confumitur  , Ac 
recedit  anima.  Humidum  cibale, fcunutrimcn- 
talc  eft , quod  fit  ex  cibo  per  conuctfioncm  cius 
in  fubftamiam  aliti , ad  reparandum  quod  de- 
perditur ex  humido  radicati  per  asionem  calo- 
ris naturalis.  Nam  licet  calor  naturalis  prxei- 
pue  refideat  incordc,quod  eft  omnium  membro- 
rum calidiffimum , ab  eo  tamen  deriuatur  in  ex- 
teras partes  corporis  , cftquc  fparfus  per  torum  • 
corpus, Ac  immerfus  humido  radicali,in  qui- 
bus fua  adionc  confumitur  , atque  adeo  nccon-  * 

fumatur , neceflc  eft  quod  continui  reparetur  per 
imus,  fufccptioncm  cxtrinfcci  alimenti  ; quod 
quidem  naturaliter  decoquit.  Ac  difponit , vt  fiat 
humidum  nutrimcntale.  Ac  pabulum  caloris  na- 
turalis. 

Et  propter  huiufmodi  adionem  naturam-  14* 
buit  viucntibusquatuor  facultates  addifponcn-  Fium»  #v«- 
dum  alimentum.  Prima  eft  atttadiua , fccun-  tf9r  u^nU 
da  retentiua  , tertia  alteratiua  , feu  aflimila-  jifftntwl» m 
tiua  , quarta  eft  cxpulliua.  Et  quamuis  Om-  sUntniim. 
nes  virx  virtutes  inueniantur  in  omnibus  par- 
tibus animalium , prxeipue  tamcq  tclsdem  in 
quatuoc 


Qua;ftio  X.  41 


quatuor  locis  \ narura  deputatis  , in  quibus  dif- 
ponantur  , de  decoquamur  cibi.  Prima  deco- 
rio , de  omnium  imperfeftiffima  fit  in  ore , non 
folum  quia  ibi  cibi  conteruntur  , fed  quia  ibi 
viget  virtus  faliuarum  , qux  adeo  mirabilis  cft, 
vt  fere  tranfrautet  cibum  fecundum  plura  ac- 
cidentia. Fa&a  hac  cibi  tranfroutatione  , de- 
fertur alimentum  ad  ventriculum  , fcu  ftoma- 
chum  virtute  quadam  attra&iua , vbi  cum  de 
magna  virtus  caloris  naturalis  » decoquitur  Se 
inuratur  alimentum  in  aliam  naturam»  frpa- 
ranturque  partes  fubtiliotes  , de  puriores  ali- 
menti , ex  quibus  hr  quadam  maiu  fluida , de 
alba , qux  dicitur  chylus  i virtute  vericxpulfi- 
ua  dfiicic  ftomachus  fxccs  alimenti  in  ven- 
trem , dcinreftina,  vtinde  abeant  in  fccclTiim; 
illa  veti  mada  depurata  , qux  fimili*  cft  pi- 
tuitx  , feu  phlegmati . cft  quidam  fuccus  , ex 
quo  flunt  omnes  quatuor  humntes.  Sequitur 
hxc  maiTa  naturam  cibi . ex  quo  fa&a  cft  , vnde 
ii  cibus  cft  frigidus,  dehumidus,  fimilircrhxc 
mafla. 

1 J.  Rurfus  hxc  fubftantia  fic  pura  * Se  a ftomacho 
digeda  defertur  ad  iccur,  pecquafdam  venas, 
quas  Medici  vocant  metfataicas , de  ibi  tertio 
decoquitur  alimentum;  ficut  vinum  prius  expri- 
mitur in  torculari  ex  vuis  (vt  Galeni  exemplo 
vtainur)  Se  exinde  fertur  in  dolium,  in  quo  vir- 
tute quadam  decoquitur  , Se  depuratur  «taliter 
vt  fxccs  crafliores  refideanc  in  infima  parte  do- 
lii» fubtiliotes  veri  furfum  elcucntur  :itafimi- 
iiccr  contingit  in  hac  teciia  dcco&ione  » nam 
iecur  depurat  puriores  partes  illius  mallx  , Se  fit 

Jiuxdatn  mafla  rubea  , que  dicitur  chymus , line 
anguinaria  ; partes  veri  terreftriorcs  deiicit  ad 
infimam  fui  partem , fcilicet  ad  lienem  , in  quo 
recipiuntur  excremcnra  qnxdam  iimofa  , & tcr- 
rcftria , qux  funr  humores  melancholici  i alia 
verofubtiliora  alimenta  rranfmittit  ad  alium  lo- 
cum fuperiorcm.frilicct  ad  vcficam  fcllis.inqua 
recipiuntur  humares  cholctici.qui  vcluti  fuper- 
natant  abilladcco&ione. 

jg.  In  illa  ergo  mada  rubea  fangninaria  ab  he- 

pate dcco&a  : quia  ( vt  dicit  Galenus  lib.  a-  de 
vfu  partium  cap. $. ) officium  ieeoris  ed  nutri- 
mentum , quod  accipit  petficerc  ad  fanguinis 
generationem  , in  confuto  omnes  quatuor  con- 
tinentur humores  , fcilicet  daua bilis,  qui  ed 
humot  cholericus , Se  atra  bilis  , qui  ed  melan- 
cholicus humor ; & pituita,  qux  cft  phlegma. 
Se  fanguis , fcparanturquc  a natata  prouida  ad 
nutriendum  animal.  Atra  bilis  in  liene  ,&  daua 
bilis  in  vefica  fcllis  , manentque  fanguis  , Se 
phlegma , quod  cft  fanguis  impcrfe&e  dcco&us. 
Et  hi  limul  humores , qui  funr  apti  ad  nutrien- 
dum , dimittantur  pet  venam  quandam  mag- 
nam , qyx  nafeitur  i parte  connexa  hepatis» 
qux  cft  vcluti  quidam  fanguinis  du&us  , per 
quem  deriuantuc  aliqui  riuuli » fiuc  fanguinis 
venx  per  totum  corpus  difpcrfx  , per  quas  di- 
fttibuitor  fanguis  ad  omnes  paties  aniraa- 
lisrhaber  autem  huiufmodi  fanguis  admixtos 
quofdam  humores  vcluti  aqueos  , qui  virtute 
renum  attrahuntur  , Se  per  vrinam  dciiciun- 
tut  , vnde  vrina  fupcrfltuim  ed  ex  digedione 
hepatis. 

17.  Quarta  deco&io  fit  in  vnoquoque  membro 

ipfius  coloris  , quodlibct  enim  conuertit  in 
fuam  naturam  tantam  alimenti  partem  , quan- 
ta fibi  fufficic  certa  quadam  xquitate : nobilio- 
Setti  optr.  Tem.  / /. 


les  enim  partes  animalis , rr  cor , caput » nobi- 
lioribus , Se  putioribus  fanguinibos  nutriuntur; 
ignobiliores  veri  partes  impuriore,  & deteriore 
unguine  nutriuntur ; quod  autem  impurius  eft 
mittitur  ad  exrremas  parres  nuruendas  , fcilicet 
ad  vngues , pilos  , & capillos.  Ex  hoc  lequitur, 
quod  docet  Arilloteles  lib.  de  Partibus  anima- 
lium , nempe  quid  omnes  partes  animalis  nu- 
triuntur fangttine : nullus  enim  ex  aliis  humori- 
bus aptus  cft  ad  nutriendum  nifi  fanguis  , & 
phlegma,  quod,  vt  diximus,  cft  fanguis  malcco- 
dui  , quod  quidem  decoChim,  Se  in  fanguinem 
conucrfum  nutrit , de  huius  ratio  eft  , quia  cibus 
debet  ede  dulcis.dc  luatils  , quod  maxime  conuc- 
mt  fanguini , exteri  autem  humores  non  fic.Fla- 
ua  eniin  bilis  cft  amara  , melancholia  cft  acida; 
ac  etiam  phlegma  , vt  de,  eftinfipidum,  quare 
etiam  a quibuuiam  teiicitur  a nutritionc  , fed  id 
quod  diximus  verius  cft.  Non  eft  autem  imagi- 
nandum illos  humores  fic  feparatos  e fle  i fan- 
guinc.quod  nihil  illorum  in  fanguine  remaneat: 
aliquid  enim  ipfi  fanguini  admixtum  remanet. 

Secundi  fequitur,  in  nutritionc  animalis  om-  18* 
nia  hxc  fieri  excremcnra,  primum  fit  a ftomacho 
per  ventrem ; fecundum  ab  hcp3tc  in  lienem  , Se 
in  vcficam  fcllis, 5c  in  vrinam ; tertium  i corde  in 
vngues, & pilos. 

Tertio  fequitur  » quatuor  fieri  dcco&ioncs 
alimenti  priuiquam  in  viuentis  fubftantiam  con- 
uettatut;  prima  cft  in  ftomacho » fecunda  in  he- 
pate , tertia  in  corde , quarta  in  vnoquoque  pe- 
culiari membro  .incitius  fubftantiam  conucrri- 
tur  alimentum  ab  eodem  dccoftum  , libique  ad- 
aptatum. 

Quarti  fequitur,  quod  fi  calor  naturalis  plus 
conucrtat  de  alimcnio  in  fubftantiam  aliri.qu^m 
confumpdt , tunc  fir  augmentatio  ; f»  veri  tan- 
tum conucrtat  de  alimento,  quantum  confum- 
pdtdccatnc  animalis,  tunc  fit  (ola  nutritio  fi- 
ne augmentationc  , Se  d minus  conucrtat , fit  di- 
minutio. 

Nota  poftrcmi,  qnod  augmentatio  proprie  *9 • 

dida.qux  viJelicct  fit  per  intus  fulceptioncm 
alimenti  , non  fit  fine  nutritione , «e  alicuius  M 
generatione  : nam  cum  nutritio  fit  reparatio  ut. 
htitnidi  radicalis  confumpu  i calore  naturali 
per  humidum  cibale  conucrfum  in  fubftantiam 
viuentis  , de  augmentatio  addat  ad  hoc  plus  re- 
parati , quam  fuerat  deperditum , fequitur  quid 
line  nutritionc  non  fic  augmentatio  , de  ciim 
corruptio  vnius  fit  alterius  generatio : cibus  nu- 
tem  cum  corrumpitur  in  ftomacho , & cius  for- 
ma fubftantialls  deperditur  , Se  multipliciter 
tranfmutatur  materia , fequitur  quod  in  augmen- 
tationc  fic  generatio.  Vide  Scotum  in  4.dirt.44. 
quxftionc  t.vbi  multa  de  nutritionc.de  augmen- 
tatione  fcitu  digniflima  doccr , qux  nos  hic  con- 
fulti  omittimus  , ne  terminum  annotationis 
tranfgtcdiamur. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

GOnturb/iti  X tutem  & pofteritrtl  qutmurlmothm  30. 

& ttntitjui,Sec.  In  ifta  parte  contradicit  pofi-  Text.  10. 
tionibus  rarmcnidis.de  Meliffi.de  primi  recitat. 

Secundi  increpat,  ibiiSed  mnlttfitm.  Vnde  quidi 
fequaccs  Parmenidis, & Meliffi  voluerunt  vitare  • 
pluraliratEentiu,  & quia  viderut.quodh^c  copu- 
la * //.copulat  mrer  diuerfa.idei  nolebam  ida  co- 
ccderCjOflifiv efl ifta  htmoulbm. Alij  autem 
D 3 videntes. 


4 2 Lib.I.  Phyficorum 


Texe. 


Text.  iu 


J». 


Text.  »j. 


Jt. 


Text.  14. 


iJmes , quid  iftj  oratio  non  /Tgiufioafcar  vc- 
rum  , nec  talium  , mutabant  otatiottes  , ita  V t 
negabant  iflam , kim.rfta/ta..conccdcnresiRam, 
“T .liatur-,  linnlltet  negabant  iRam.km.,Jl 
mtUam  , concedente!  tamen  lYiarn , km.  W«- 
kt.  Ad  euitandttm  nc  mulra  line  vnum  , aut 
»num  multa , aut  e comirrfo,  quali  ens  effer  fim- 
plKitcr  Jirtiim.quod  cR  f aliti m.  Tunc  improbat, 

& probat  illam  conclulioncm.tjuid  a muJta  funt 
vnum,,v  C conocrfo.  Primb.qura  album,  & mufi. 
cum  funt  vnum  & idem  j differunt  tamen  fecun- 
dum  rationem.fecundA.qma  illud  quod  eft  vnum 
Iceondom  continuitatem , eft  multa  fecundum 
diuilionem  , vt  paret  de  toto  * partibus : temo, 
quia  illud  , quod  cll  vnum  in  adlu , eft  multa  in 
potentia  j igitur  non  eft  impoffibile  vnum  clfe 
myira. 

£t  « tjuibue  f .nendam , Scc.  In  ifta  pane 
"'  '“™  contradicit  ratiombua  Parmenidis, 
orMehuiiSc  diuidirur,quia  primb contradicit 
rationi  Melifli.  Secundo  Pannedinis  ,&  tertio 
ambabus  (iinul.Secundilm  ibi  ■.  Et  ad  Parmenidem 
"'""■Tertium  tbit/fece/Ji eft  igitur. 

Primi  dicit  , quid  tationes  Parmenidit , & 
MchlTt  de  facili  funt  folubiles  iquiapeccant  in 
materia , Sc  in  forma.  Sed  ratio  Meliifi  eft  magis 
onerofa.id  eft,  minui  valet ; non  habens  dubita- 
tionem,id  eft,  maximum  habens  defefium , quia 
nullam  inducit  dubitationem  , quod  vno  incon- 
uenienn  dato  mulla  alia  fequuntur.  Tunc  ibi: 
rffiy  r'f»  Recit.t&  improbat  opinionem 
Melifli.  Vnde  Meliffus  ponebat,  quid  effet  vnum 
ens  ingenitum, immobile, & infinitum : arguebat 
enim  fie  : Omne  quod  eft  fadlum  habet  princi- 
pium , Igitur  quod  non  eft  faiftum  non  habet 
principium  i fed  en.  non  eft  faiftum,  igitur  non 
habet  ptmopiumj  Scii  non  habet  principium, 
non  habet  finem,  igitur  eft  infinitum  , & fi  eft  in- 
finitum, (equitur  quhdell  immobile  : quia  infini- 
tum  totum  occupat , fimilitet  feqoitur  fi  fit  infi- 
tum  .quod  fit  vnum  folum  , quia  infinitum  non 
patitur  fecum  aliquid  aliudujuod  autem  ens  non 
fitf.aum.ptobatur  : quiafi eflet  faiSum.vel  effet 
generatum  ea  eme  , vel  ea  non  eme  ; fi  cr  ente, 
tunc  ens  eft  ante  fui  generationem : fi  er  non  en- 
te.hoc  eft  impoffibile, quia  e»  nihilo  nihil  fit.  Ati. 
floteles  connadicit  ifti  rationi.  Primo  quia  pec- 
ca: 111  foima , arguit  enim  a defttuaione  antcce- 
pcncis  ad  dcftru&ioncm  confequciif  is,  verbi  cra- 
cia  , Quod  eft  fadutn  habet  principium.  Fa&um 
ellc  eft  antecedens  ad  habere  principium,  deinde 
intert  negando  antecedens , igitur  quod  non  eft 
lafluni,  non  habet  principium , i pofitione  con- 
icqucntis  ad  politionem  anicccdcncis:modo  talis 
conlequentia  non  valet. 

Similiter  ifta  ratio  fatfum  alTumit,quia  aliud 
Cft  Pnnc,P*um  temporis  . Sc  aliud  principium 
magnitudinis  : modo  fi  ifta,  Quod  faOum  eft  ha- 
bet  principium, intclligatur  de  piincipio  tempo- 
ris, ipla  eft  vera  ; & fimiliter  ifta , quod  non  eft 
taetum  non  habet  principium  :fed  de  principio 
magnitudinis  ifta  fecunda  eft  falfa  : quia  Sol  non 

<ft  f?mCU  habct  Ptinc»pium  magniiudi- 

nis.Modi  ex  hoc,  quod  aliquod  non  babet  prin- 
cipium temporis  , non  fcquitur . quid  ipfum  eft 
inhnmim : quia  Sol  non  eft  infinitus  , licet  non 
(fcibear  principium  temporis. Secundo  etiam  non 
4 teqoitur,eft  mfimtum.igitur  eft  immobilc:quia 
liccr  non  effet  mobile  fecundum  fe  rotum:ta?ucn 
pollet  mouen  fecundum  .aliquam  fui.  Similiter 


dacq , quod  non  moucrctnr  localiter  i stramen 
pollet  mouen  motu  alterat  ionis , Sc  adhuc  effer 
mobile.  Et  fubdit  Arifloteles  quod  non  eftpo/E- 
bilc , quod  omnia  effient  vnum  /pccie;  quia  ifto 
modo  homo  non  differrer  fpccic  ab  equo , nec 
contraria  i fe  inuiccm. 

Et ad 6 Parmenidem.  Hic  ponit  rationem  Par* 
menidis.  Vnde  ratio  Parmenidis  erat  illa,  omne  Tcxt.aj, 
quod  eft  prxtcr  em,  eft  non  ens,  fed  ens  Sc  vnum 
conuettuntur, igitur  omne  quod  eft  prxrcr  vnum, 
cll  non  ensf  igitur  ens  eft  tantum  vmim.  Vnde 
concludo  illius  rationis  eft  vera,  fci licet,  quid 
tantum  vnum  eft  ens,  fcquitur,  quid  tantum  ens 
eft  vnum,quia  fequirur  omne  ens  eft  vnum , igi- 
tur tantum  vnum  eft  ens , per  illam  regulam  ab 
excludua  ad  vmuer/aiem  de  terminis  tranfpod- 
tis.Sed  illa  concludo  non  /equitur  ad  intellcdum 
Parmenidis,  qui  voluit  inferte  , quid  ramum 
vnum  eft  ens  per  excludonem  pluritatis  entium ; 

Sc  ided  ad  iftuin  /enfum  Arifloteles  reprobat  ra- 
tionem przdidam, dicens , quod  did.i  rario  acci- 
pit falfum ; quia  d omnia  de  mundo  effent  alba, 
tunc  argueretur  conftmiiirer.Quod  eft  prxtcr  ens 
eft  non  ens : fed  omne  ens  eft  album,  igitur  quod 
eft  prxrer  album , eft  non  ens , igirur  rantiro  al- 
bum eft  , ira  vt  non  plura  alba  : manjfcftum  eft 
quid  concludo  eft  falfa  rquia  po/irum  eft,  quid 
mulra  fiinr  alba. Similiter /i  vnum  /it  album ,opor- 
tcr  quid  illud  dt  cominuum,igirurhabcbir  mul- 
tas partes, & cim  quxlibet  illarum  dt  alba,fcqui- 
tur, quid  multa  alba  crunr. 

Nectfli  7 igitur  eft.  In  ifta  parte  contradicit  _ ^ 
conclufioni  Parmenidis;&  probat , quid  ens  non  Te*£* xt' 
eft  tantum  vnum.quafi  de  vel  eflet  fubftantia,vcl 
accidcns:non  accidens,  quia  de  natura  accidentis 
eft  inefte  fubftantix ; igitur  d illud  ens  fitacci- 
dcns,oporrer,quod  fit  iubftamia,  cui  inexiftat:& 
per  confequens  duo  erunt,  fcilicec  fobflanria  , Se 
accidens. Si  dicitur  quid  fit  fubftaiuia  ,Sc  cum  S Tegf  t 
fubftantix  infit  accidens,  fequirur  adhuc  quid  *T’ 
plura  erunt, fubftantia.A:  accidens.  Nt<jkt  9 igitur  Text.xf. 
magnitudinem.  Hic  contradicit  ambabus  finiul,& 
fecundi  ponit  quamdam  aliam  rationem  Par- 
menidis ibi : Sed  quedvtrc  aliquid.  Primi  igitur 
probat  quod  non  fit  tantum  vnum,  ficvtnon 
fint  plura.  Probatur.quia  illud  vnum  effet  conti- 
nuum,vel  indiuifibile,  fi  continuum, igitur  habet 
plurcs  partes, igitur  plura  erunt. 

Si  dicatur  10  quid  fit  indiuifibile, adhuc  illud 
elfet  definibile  , igitut  haberet  partes  definitio- 
nis, fed  partes  definitionis  funt  fubrtamix,igitur 
ad  huc  plurcs  fubftantix  cflcnr.  Probat  minorem 
dc  differentia  cffentiali , accipiendo  iftum  termi- 
num bipes  loco  differenti*  c(femialis.  Tunc  vel 
bipes  eft  fubftamia  ,&  habetut  propofituin , vel 
eft  accidens ; Sc  tone  vel  eft  accidens  homini , vel 
alicui  alteri,  non  homini ; quia  fempet  ineft  fibi, 
nec  alicui  alteri, quia  nulli  altet  i conucnit-Secun- 
d2>  probatur  idem  , videlicet , qu&d  differentia 
cffentialis  fit  fubftantia,8c  fupponit  duo.Ptimum 
eft,  quid  in  definitione  accidentis  infeparabilis, 
ponitur  definitio  fui  fubic&i,  ficut  in  definitione 
fimi  ponitur  nafus.  Secundi  fupponit,  quid  illa, 
qux  ponuntur  in  ratione  dcfiniciua  alicuius, 
illud  non  ponitur  e conuctfo  in  definitione 
alterius  eorum : Sc  ft  obiiciatur , quid  termini 
relati  definiuntur  Det  fe  inuiccm.  Rcfpondctur 
.negando  , quiatclatiua  bene  cognofcuntut  pec 
fc  inuiccm, fed  non  definiuntur,  6c  ideo  fi  defini- 


Jf- 

. Texe.  tf. 


remus  patrem , diceremus  patet  eft  qui  genuit 

alium 


Qua?/lio  X. 


45 


alium  (ibi  fimilem  nariirJ.  Irtii  fuppofuis  argui- 
tur /Jc:  Si  bipes  non  iit  (ubftamia , vel  igitur  cft 
accidens  fcpaubilc , vel  infeparabile.  Non  re- 
parabile : quia  femper  ineft  Tuo  fubieflo ; nec  in- 
leparabile»  quia  in  definitione  accidentis  infe- 
parabilis  ponitur  Tuum  fubie&um  per  primam 
luppoiitionem , igitur  accidens  infeparabile , feu 
differentia  elleniialis , vt  bipes , non  ponitur  in 
definitione  fubiedli  , cuius  oppofirum  cft  ac- 
ceptum. 

^6.  Sed  quod  1 1 vere  aliquid  eft.  In  irta  parte  ponit 
Tcxt.30.  aliam  rationem  Parmenidis  , vnde  volebat  pro- 
bare qobd  ens  elTet  inJiuifibilc , quia  fi  edet  di- 
uifibile  , tunc  eadem  ratione  medietas  medieta- 
tis eflet  diuifibilis,  fic  tunc  vel  effer  proccffus  in 
infinitum , vel  edet  deuenirc  ad  aliqua  indiuifi- 
bilia  , quorum  vtruraque  reputabat  impoffibilc. 

& fubdit  Aridoteles,quod  quidam  acquieuerunc 
fuis  rationibus.  Quidam  enim  dicebant  conce- 
dendo primam  rationem, quid  non  nifi  ens  eder 
vnum , quod  tunc  fcqucrccur , quid  idem  cffcc 
ens,  fic  non  ens.  Secundi  concedebant,  quid  per 
^ diuifionem  continui  edet  deuenirc  ad  magnitu- 

dines indiuifibiles , & iftam  fecundam  opinio- 
nem non  improbat  hic , fed  dimittit  eam  impu- 
gnandam in  t.  de  Generatione , fic  nunc  impro- 
bat primam.  Vnde  dato,  quod  ens  fignificct  pin- 
sa, ucut  de  fafko  fignificat , puta  fubdantiam  > fic 
accidens , non  fequitor  , quod  idem  fit  ens  > fic 
non  ens , ficut  illi  ponebant , fcd  bene  (equitur, 
quod  aliud  fit  ens  fimplicucr , fic  aliud  non  ens 
fimpliciter,  vt  puta  accidens , fic  hoc  non  eftin* 
conueniens. 

jy.  Situt  1 i autem  Pbyfiii  dicunt. Hoc  eft  fecundum 
Teu.  jt.  caput  huius  tradlatus,  in  qno  Philofophum  reci- 

tat opiniones  antiquorum  naturaliter  loqucn- 
tium.  Et  non  dicuntur  naturaliter  loquentes  , co 
quod  vera  dicant  de  naturalibus,  fcd  cx  eo  quid 
conccffccunt  principia  naturalia, fcilicct  motum, 
fic  pluralitatem  entium.  Et  diuiditut,quia  primo 
recitat  opiniones  antiquorum  in  generali.  Se- 
cundo fpecialiter  recitat  opinionem  , fic  rationes 
Anaxagorx.fic  tettib  impugnat  illum. Secundum 
ibi : ViittMT 4«irm. T cttium  ibi  •,  fi  igitur  infinitum. 

Primb  dicit,  quod  Philofophotum  natutalitct 
loquentjmn  funi  duo  modi.  Primus  modus  cll, 
quid  quidam  dicunt  principium  materiale  re- 
rum naiuralium  cftc  vnum  corpus  a&u  exili  ens. 
quod  cft  alterum  trium  c\craentotum,vcl  mcd.fi 
inter  ignem , fic  actem , quod  fcilicet  eftdenfius 
ignc,Bctatius  aece  , fic  modus  generationis  en- 
tiumexvfto  ptincipiocft  fecundum  diuctfitatem 
in  raritate,  ficdenfitatc, ita  vt  illud  quod  cft  ma- 
gis denfum  cft.  terra, St  quod  aliqualiter  cft  fubti- 
l»us  eft  aqua,  fit  ita  de  aliis. 

o Ali)  dicunt,qu6d  modus  generationis  entium 

* * ex  ifto  principio  cft  fecundum  magmtodincm.St 

paruitatem  •,  ita  vt  quando  aliquod  efficit  ut  ma- 
gnum generatur , fic  quando  patoum  corrumpi- 
tur. Et  ifta  pofitio  fi milis  eft  pofitioni  Platonis 
ponentis  magnum  , fit  patuumeffe  principia  na- 
turalia, fed  vnum  aliud  ponebat  tanquam  for- 
male , fcilicct  ideam  Ccpitatam  •,  fed  illi  ali)  po- 
nebant magnum  fit  patuum  effe  principia  forma- 
lia, fit  corpus  aStucxiftens  efte  priricipium  ma- 
teriale. 

Quidam  autem  alius  modus  antiquorum  fuit, 
qui  ponebant  quoddam  cbaos  confufum,  in  quo 


ras:di(Te runt  tamen, quia  EmpeJoeJes  pefuit  om- 
nia entia  mundi  infinmes  congregari  ad  inuiccm 
per  amicitiam  ■,  fic  per  lirem , 8c  dilcordiain  infi- 
niries  fegregari , fit  fic  ponebat  mundum  infini- 
tics  generari , fic  corrumpi  j fcd  Anaaagoras po- 
nebar omnia  efle  in  cbaos  confufum  per  tempus 
infinitum,  fcd  poftea  fupet ucnic  iiuclle&us  di- 
uinus  Icgregans  ifta  ab  inuiccm. 

didetur  1 3 autem  aiuaxagorM.  Hic  recitat  opi-  $ $• 
nionem  Anaxagorx,  fecundo  ponit  rclponfione*  Text.  3 j. 
ipfius  ad  quafdam  obiedhones  fibi  fa&as  ibi  \fed 
propter  paruit  atern  Dicit  igitur  primo,  qudd  Ana- 
xagoras  ponebar  quodlibct  e fle  in  quolibet  i fup- 
ponendo  quod  ex  nihilo  nihil  fic.lccundum  com- 
munem opinionem  Philofophotum  rciim igitur 
ignis  generatur,  non  generatur  ex  non  igne.quia 
genei  aretur  ex  non  ente , quod  eft  contra  fuppo-  , 

fitum , fcd  ignis  generatur  ex  acrc , vt  patet  ad 
experientiam  , igitur  in  illo  acte  erat  ignis, &:  fic 
arguitur  de  quolibet  alio  , quod  quodlibct  aliud 
cft  in  reliquum  tranfmutabile  faltem  mediate, 
vel  iinmcdiatb.  Secundi  quia  vnum  contrarium 
eftin  alio  j igitur  quodlibct  eftin  quolibet.  To- 
net confequcntia , quia  minus  videtut  de  con- 
trariis, quim  dc  aliquibus  aliis  \ fic  antecedens 
patet,  quia  vnum  contrarium  fit  ex  reliquo],  quia 
non  fit  dc  nihilo : nara  in  hac  opinione  conue- 
ncrunt  omnes,  qui  de  natura  locuti  funt/ciliccc 
quod  cx  nihilo  nihil  fiat. 

Sed  propter  paruitatem  magnitudinum.  Hic  rc-  40. 
fpondet  ad  quxdam  obic&a  fibi , fcilicet  quiid  fi 
quodlibct  cft  in  quolibet , qux  cft  ratio  , quate 
non  apparet  nobis , quod  in  acrc  fit  caro , fan- 
guis.fic  huiufmodi  J Secundi  , quia  fi  quodlibct 
ell  in  aere,  quare  magis  denoroinatut  act  , quam 
aliquod  aliorum?  Ad  primum  refpondet  Anaxa- 
coras , quod  propter  patuiiatem  partium , qux 
funt  coniun&x  in  acrc , non  poffumns  illa  per- 
cipere. Ad  fecundum  dicit , quod  licet  act  fit 
commixtus  cx  valde  mullis  i attamen  femper  de- 
bet denominati  ab  illo  , quod  magis  fupetabun- 
dat , fic  idcb  licet  infinita  fint  fimul , vt  puta  ca- 


omnia  entia  erant  congregata,  fic  immixta , ficut 
ponebat  Anaximander, Empedocles  fic  Anaxago- 


to,  os,  fanguis , fic  huiufmodi,  tamen  tes  illx  de- 
nomiuabuutut  fecundum  naturam  illius  ici , de 
qua  plus  habent  in  ipfis. 

ANNO  T AT  IONES. 

a T^TOta  quod  ponente!  plura  principia  erant  di-  ^|# 
INI  uifi  in  dutu  ftilu.  Nam  quidam  pone-  Siur.niia 
bant  plut a principia  numero  tamen  finita , qui- 
dam  vcio  plura , fcd  infinita  aflignabant.  lutet 
ponentes  plura,  finitaque  principia  quinque  fuc- 
runt  fententix.Ptima  ponebat  ignem,  fic  tettam, 
banc  fememiam  tenuit  Patmcnidcs , qui  tenuit 
cdcvnum.  Dicit  tamen  Vhilopqnus  duoscom- 
pofuiffc  libi  os  , vulgares  videlicet,  fic  accuvatio- 
tes , in  his  dixit  vnum  effe  principium  , in  illis 
veto  duo  illa.  Ali)  dicunt  pofuiffc  duo  hxc  prin- 
cipia fecundum  apparentiam  ,qux  tamen  fecun- 
dum exiftentiam  dicebat  effe  vnum.  Secunda 
fcnientia  pofuit  tria  elementa  pixtcr  terr  am.  Ali) 
tctvib,ficut  Empedocles  ,omnia  quatuor  clcmcn- 
ta.Quartafcntcm\afuitVlaronis  ponentis  ideam 
& materiam .intclligens  pet  paruum,8c  magnum 
materiam.  Qumtafuit  V^thagorx  ponentis  pat, 
fic  impai  ,pet  par  materiam  intclligcns , per  im- 
par formam  fignificans  , eo  qqbd  materia  ficut 
pat  diuifibilis  cft,  forma  vetb  vt  impar  indiui- 
fibviis. 

D 4 Mi) 


\ 


44 


i.  AU)  qui  infiniti  principii  pofuerunt  in  tres 
fuot  partiti  opiniones.  Anaxagoias  tenuit  rerum 
ptinctpia  infinitas  partieuhs  indiuilibiles  eflc: 
non  quia  edi  nt , rt  pun&a  , fed  quia  iam  vitra 
a&uali  diuilione  diuidi  non  pollent,  quas  parti - 
culat  vocabat  atomos  , ex  quibus  res  naturales 
coinpo/icbantur,  diuidebat  autem  eas  per  lingu- 
las Ipecies , vnicuiqve  fpccici  infinitas  tribuens, 
vr  infinitas  paxricufas  carnis,  offis,  ignis,  & alia- 
rum rerum,  ex  quo  huiufinodi  particulx  fpecie 
differebant  , fle  fecundum  accidentia  erant  con- 
traria : qtixdam  enim  calida: , quxdam  ftieidx 
erant.  Antequam  hxc  Jiuilio  per  lingulas  nerer 
Ipecies , omnes  ( dicebat ) in  vnum  congregarx 
cxiftebanr  .quod  vocabjr  chaos,  a quo  talem  di- 
uifionem  fecit  Deus.  Dicebat  etiam  in  lingulis 
compofiiir  infinitas  atomos  omnium  fpecierum 


Lib.  1.  Phy  ficorum 


IU  cx  irtj  Iit  ter,  hibciur  qubJ  entia  naturalia,' 
lunt  temiinara  ad  maximum , dc  ad  minimum . 

,'-n 

Q_v  ijiio  XI. 

Virum  notitia  tonui  dependeat  ex  noti- 
tia juarum  partium. 

Axiflor.  his  texe.  jtf.  Auiceo.  i.  Metafh.  Simplicius  i, 
pkjf.  tom.n  Tham/tius  iHJ.  nmm.  4 Scotos  t.  difL  j. 
1iajf.pi..  (y  t.  MrtafU.  jwa/f.  to.  D.  T hom.  « frume, 
fbf  & «-  rkjf-  t*a-  9 & »•  / **•  f«/f.  tr.srt.f.  nam 
fiu,  Kuumi  1.  tkyf  quaft.  j.  Couimbric.  ihid.  Auer (a 
Jiajf.io.  Lofuajody  crt. 

R g v 1 t v r quod  non : quia  lequerc- 

Wfi' 


Jn finitum  pt • 

tvniiitmautj 
inpnvur,  ejf 
Ifittmn. 


contineri,  vnius  autem  folum  fpccici  apparere, 
sicque  fieri  generationem,  cum  fcilicet , occultx 
atomi  apparent,  fle  manifeftz  occulcantur. 

Secunda  fententia  fuit  Anaximandri , qui  in 
hoc  folum  diffccc  ab  Anaxagora  , qubd  Anaxa- 
gorjs  chaos  cx  atomis  dicebar  fa&um  , Anaxi- 
mander verd  d contra  ex  chao  fa&as  atomos  af- 
firmabar. 

Tertia  denique  fuit  Democriti  , qui  etiam 
chaos  ponebat . a quo  per  lirem,  fle  amicitiam 
conjungebantur  fimilia  , fle  fcparabaniur  con- 
rraria. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

S/  ipVw  1 infinitum  fecundum  quod  infinitom,Scc. 

Hic  improbat  Anaxagoram  , fle  ponit  quin- 
que condufiones.  Secunda  ibi : Amplius  autem 
fi  necefje  e fi.  Tertia  ibi : Ad  bti  autem.  Quarta  ibi: 
Ito»  re  cie  autem.  Qumra  ibi : Meliae  autem  eff. 
Prima  conclufio  cft  ifta.  Principia  rerum  natura- 
lium non  funt  infinita.  Probatur , quia  firquere- 
tur , quod  res  naturales  non  poftemus  cognofcc- 
re:  conlequens  cft  f alium  , quia  de  illishabemut 
fcientiam  naturalem  : confcqucntia  probatur, 
quia  tunc  arbitrantor  vnumquodque  cognofcc- 
tc , cfirn  cognofcimus  cx  quibus  partibus , fle  ex 
quot  ipfum  fit : igitur  fi  principia  funt  infinita, 
oportet  illa  cognofcerc  ad  cognitionem  rerum 
naturalium  : modo  hoc  cft  impollibile.quia  im- 
poftibilceft  infinita  cognofccrc  qualibet  cogni- 
tione diftindia. 

Amplius  1 autem  Ji  ntctffttfl.  Probat  fccundb 
qubd  totuincompofitum  naturale, fle  eius  partes 
fc  in iiiccm  confeqiiuntur,  quantum  ad  magnitu- 
dinem , fl:  paruitatem , fle  quantum  ad  termina- 
tionem , fle  interminationem  , fle  quantum  ad  fi- 
nitatem  , & infinitatem : fed  totum  compofitum 
natitf.de  cft  finitum,  fle  limitatum  fecundum  ma- 
gnitudinem , igitur  fimiliicr  fle  partes  mfinitx 
ipiius  diuerfarum  rationum, nec  etiam  eiufdem 
rationis , quarum  quxlibet  pofiit  per  fc  adlu  exi- 
ftcre:  quiaex  talibus  refultat  fle  compofitum  in- 
finitum. Maior  patet,  quia  non  contingit  ,qnbd 
totum  augmemetur  fine  augmentationc  pa- 
rtis , nec  diminuatur , vt  patet  dc  viuentibus: 
fle  minor  ptobator , quia  non  contingit  animal, 
aut  plantam  efie  , quantnmcunque  fecundum 
magnitudinem  , vel  patuitatem , hoc  enim  idem 
. apparet  dc  partibus  animalium  ; quia  non  con- 
tingit carnem  vel  oe  , vel  aliquod  huiufmodi 
cfTc  qnantuir.cunque  in  maius  , aut  in  minus  ,id 
eft , fecundum  magnitudinem  , & patuiutem. 


tur,  quod  ad  noririam  totius  oporteret 
cogno/cere  infinita , cum  cuiuflibet  to- 
tius fine  infinita;  partes. 

Sccundb  fequerctur,  qtidd  in  cognitione  eflet 
proccfflisin  infinitum,  confequens  eft  falftira. 

Probatur  confcqucntia  * quia  ex  quo  ad  cogni- 
tionem totius  requiritur  cogoitio  fuarutn  par- 
tium.fle  cum  quxlibet  illarum  partium  fit  vnum 
totum,  fcquitur,  quod  ad  cuiuflibet  illarum  par- 
tium cognitionem  oportebit  cognofcerc  omnes 
partes  illius  parris.flc  fic  in  infinitum. 

Tertid.Partcs  funt  minusnorx.quam  fit  fuutn 
totum,  igitur  ad  cognitionem  totius  non  requi- 
ritur cognitio  partium.  Tenet  confcqucntia, 
quia  notitia  euidentior  non  prarfupponit  minus 
euidcmein ; fle  antecedens  apparet  per  Ariftore- 
lem  in  1.  huiui.tcxc.  4.  vbi  dicit.qudd  totum  cft 
notius  fecundum  fcnfum.quamfint  fur  partes. 

Quarto.  Torum  cft  for  partes,  fle  vr  patuit  fu- 
praj  igitur  ad  cognitionem  totius  non  requiritur 
cognitio  partium:  quia  idem  non  requiritur  ad 
fc  ipfum. 

Qumtb.  Quia  vifibile,  quod  a&u  videtur, no- 
tius cft  apud  (cnfum,  quam  aliqua  pars  eius ; igi- 
tur ad  vifionem  huius  totius  ndn  requiritur  vi/io 
panis.  Antecedens  notum  cft  : imd  in  toto  vifi- 
bili  funt  inult*  parres,  quarum  quarlibct  propter 
paruitatem  eft  inuifibilis. 

Oppofitum  arguitur  per  Ariftotclem  in  ifto  X. 
primo, tradi.  1.  cap.  1.  text.  3 6.  vbi  dicic,  quod  ad 
tognofeendum  aliquod  totum  oportet  cogno- 
fccrc  ex  quibus, fle  quot  fit,  fle  dicit  cx  quibus  , ad 
denotandum  partes  cflcntiales.fle  quot , ad  deno- 
tandum partes  intcgrales. 

In  qturftioncprimb  videbitur, qualiter  fenfatio  pa- 

pariis requititur  ad  Cenationem  totius, fle  quali-  * 
ter  non.  Secundo  videbitur,  qualiter  notitia 
fcientifica  totius  dependeat  ex  cognitione  fua- 
rum  partium. 

Quantum  ad  primum  funt  dubia  duo:primum 
eft  dc  partibus  leparatis  a toto  , vtrura  fit  date 
minimum  vitibilr.quod  ptopter  fuam  paruitatem 
poffit  percipi  it  fcnfu  vitiis.  Atguimr  quod  fic, 
quia  aliquod  eft  quod  propter  fui  paruitatem  n6 
puteft  videri,  igitur  vel  cft  dare  maximi  quan- 
titatem,qua:  non  poreft  videri, vel  minimam, qti$ 
potcftmon  maximam  quic  non  potcft-.quia  fi  fic. 

Iit  illa  A,  tunc  A non  poteft  videri.  Tunc  fit  B 
vnum  , quod  excedat  A infcnfibilitct , tunc  B. 
propter  paruitatem  non  percipitur  a fcnfu  vifus: 
quu  quoad  iudicium  fcnfus,£  non  cft  maius  At 
igitut  A non  erat  maximum  , quod  non  poteft 
percipi  a fcnfu  vifus. Tenet  confcqucntia,  quia 
B , quod  non  poteft  percipi  cft  maius  A.5c  cura 
non  fit  date  maximum,  quod  non  poteft  percipi, 

fequi 


4. 


Quzeftio  X I.  4$ 

/equitur  quia  eil  dire  minimum , quod  porert  tipio  Socratem  el/e  animal,  ati*  determinata . vc 


percipi. 

Scdconcri  fic , illud  >*,<unc  A videtur  t igi- 
rur  mediet.»*  A videtur , tk  per  confcqucns  non 
crac  minimuin,quod  videbatur.  Item»  U A Iit  mi- 
nimum, quod  poteft  videri , igitur  aliquo  cxcef- 
fii  fuflicit  agere  fpeciem  fuam  in  vi  fu,  igitur  vnum 
aliud  minus  A fulficerct agere  in  vlfura  cum  mi- 
nori exedfu. 

Notandum , qubd  omnis  * vifio  fit  per  pyra- 
midem , cuius  bafis  cft  res  vifa  ,hc  conus  eil  in 
oculo , qui  conus  debet  ede  determinat*  quan- 
titatis i ita  quod  non  fub  quacumque  modica 
quantitate  fuffteit  immutate  vifum.  Ex  quo  pa- 
tet, quod  multa  funt  infeniibilia  propter  paruita- 
tem , eo  quod  non  poliunt  caufare  angulum  fen- 
fibllem  inoculo.  Secundi  patet , qu6d  propter 
diilantiam  diuerfam  , a qua  res  videtur  , eil  dif- 
ferentia quoad  fcnfibilitatcm,&  infenfibilitatem; 
nam  qux  lunt  remotiora,  videntur  fub  angulo 
minori  >&  per  confcqucns  videntur  minota , nili 
■prohibeatur  diftantia.  1 

Tunc  ponitur  ifta  conclufio , quod  licet  fint 
multa  talia  ,qnorum  quodlibec  propter  paruita- 
tem  fit  infcnnbilc  i tamen  fi  fiat  vna  multitudo 
illorum  ad  inuiccm , multitudo  illa  videbitur, 
dato  qui>d  non  continuemut  illa  infenfibilia.Pro- 
batut  pet  experientiam  Jc  guttulis  aquar,  qu* 
funt  in  nube  rorida  > quarum  qua: libet  fi  per  fc  cf- 
fet.cffct  infcnfibilis  i tanta  diftantia,  tamen  mul- 
tae fimul  exiftentes  in  multituuinc  videntur , licet 
confuse. 

Ex  ifto  patet ,qubd  poflibile  cft  apparere  xqua- 
i:_  .1: ..ni  A/  fiiArm.  .V  nmen  non  aooa- 


\\x  aliqua  duo  vni,  hi  eidem,  & tamen  non  appa 
tebunt  *quaUa inter  fc. Probatur rpofito  quod  A 
njttslin  vni  , , ? - — ' - < .f-  .r 


ttrtit 


. kwum  — ■ 1 1 

' «cedat  B infenfibiUter  , te  B «cedat  C infenfi- 


excedat  d lnicnnoimei , «.  w 

biliter  fcd  ceceflus  A fupet  C fu  fcufibiHs,  fcjii- 


fnrthint  _ 
jhmSm  inter 


UIllICL  • • v U t-XLWtvw  - 

cct  compofitus  ex  duobus  infcnfibilibus.  Tunc 
patet  corollarium, quod  A hiC  apparent  xqualia 
inter  fc  inuiccm. 

Secundo  fcquitut,  quhd  per  iftum  modum  po- 
tcft  intclle&us  mediante  vifu  apprehendere  in- 
fcnfibilcm  cxcelTum.  Tunc  dico , quod  inhuiuf- 
modi  infcnfibilibus  feparatis  a toto , cft  date  ma- 
ximum infcnhbi\e,quod  non  poteft  percipi  a fen- 
fu  vifus  ptoptet  paruitatem  •,  hi  quando  arguitur, 
quod  non, quia  RhiC.  Dico  , quod  imo,  quia  li- 
cet exccffus  infcnfibilis  fc  Colo  deprehendi  non 
poflit , attamen  exccffus  infcnfibilis  quantum- 
cunque fit  patuus  additus  ipfi  A reddit  aggrega- 
tum fenfibilc. 

Secunda  dubitatio  cft  de  pattibus  coniun&is  in 
toto,  fcilicct»  vttum  vifibilis,  quod  a&u  videtur, 
quxlibet  pats  a£tu  videatur.  Arguitur, quod  non-, 
quia  tunc  fcquctetut,  quod  quodlibct  agens  qua- 
tumcunque  patuum  ageret  ad  tantam  diftantiam, 
ad  quant  am  ageret  magnum, confcqucns  cft  con- 
tra experientiam  \ fic  patet  confcqucntia  -,  St  ca- 
piatur vnum parunm album-,  quod  fufficit  agere 
advnampatvum  diftamiaro,Sc  coniungatut  alicui 
albo  magno  -,  tunc  v cl  iftud  patuum  aget  ad  tan- 
tam diftamiam,ad  quamam totum,  vel  non,Ufic 

L.l . r.  nnn  initnr  rmifpnufl». 


babetut  confcqucns  -,  li  non , igitur  confcqucn» 
tet  vna  alia  pars  illi  xqualis  non  aget  ad  tan- 
tam diftantiam  , hi  fic  de  tertia , qvutta , quin- 
ta , 8c  Ccxta,  Se  pet  confcqucns  totum  aget  ad  ali- 
quam diftantiam,  ad  quam  nulla  pars  cius  poteft 
agete. 

KuitU  <fl  Kcfpondetux.  Pto  quo  notandum , quod  du- 
plex cft  notitia,  quxdam  covdufa,vt  i\la,qua  pet- 


HU  qua  percipio  .Socratem  cllc  Socratem. 

Secunddlcrcndimi,q«iod  vifibilis  duplices  lunt  dT» 

partes,quxdoin  in  latitudine  au  vifum.  Si  ali*  in 
profundo.  Tunc  de  partibus  in  profundo  dico» 
quod  ad  hoc  , quod  aliquod  vifibile  adhi  videa- 
tur , non  oportet  videre  omnes  partes  eius  fe- 
cundum profundum, vt patet  ad  experientiam: 
tamen  de  quolibet  vifibili , quod  a&U  videtur,  « 1 

aliqux  partes  videntur  fecundum  profundum: 
cuius  figuum  cft,  quid  nullum  corpus  poteft  el- 
le  ita  dciifum  , ncccompadhim , quin  aliqua  par* 
eius  pollet  ficti  ita  tenuis  , quod  pet  ipfam  bend 
poteft  fieri  vifio  , tanquam  pcc  medium , vt  patet 
de auto,  ferro, & huiufmodi.  Sed  de  panibus, 
qux  obiiciuntur  ad  vifuni  in  latitudine  fit  pri- 
ma conclufio  ifta:  Mule*  funt  partes  vifibiles,  ^ 

qux  adlu  videntur  , quarum  nulla  determinati 
videtur,  fta  vt  de  nulla  earum  habeat  vifus  deter- 
minatam cognitionem.  Probatur , quia  de  illo 
non  habet  vifus  determinatam, & diftimftanu  cog- 
nitionem, quod  fi  mutaretur  dealbo  in  nigrum, 
vel  c contra,  vifus  non  perciperet: fcd  multae  funt 
tales  partes, ficut  patet  de  partibus  infcnfibilibus 
proptet  paruitatem  , vnde  fi  vna  pats  infcnfibilis 
mutaretur  dealbo  in  nigrum , vifus  non  pcrci- 
petet.  ....  - 

Secunda  conclufio-, Nulla  cft  pats  alicuius  vt-  7* 

fibilis  a£hi  nifidire&c  obic&a  vifui,quxnon  vi- 
deatur cofuse,£c  indillina^.  Probatur.quia  a qua- 
libet pacte  quantumcunquc  modica  diffunditur 
fpccies  in  otganum  vifus , tunc  fi  nulla  illarum 
videtur , fcquitut  quod  totum  vifibile  videtur , hz 
tamen  nulla  pats  cius  effet  vifa.  Demum  compa- 
rando partes  eiufdcm  vifibilis  aftu  vifi  ad  innicc, 
dico  qu6d  inter  partes  propinquiores,  illa  ad  qui  • 
figitur  afpc&us  vifus, minus  confusi  vidctctuv,Sc 
magis  diffinde  quam  ali*  remotiores.  Patet  pet 
experientiam, hi  etiam  quia  pet  partem  illam  viG- 
bilis,ad  qua  figitur  afpedus,  maximi  cettificatut 
vifus  de  re  vifibili.  Secundi)  dico  quhd  propter 
elongatione  diftantix  partes  coniunftx  videntur 
minus  diftin&x.  Tertio  dico,  qu?>d  vifibile  pollet 
in  tantum  elongari, vt  partes, qux  effent  in  medio, 
vbi  figitur  afpc&us , viderentur , & tamen  partes 
exttcmalcs  non  videremur,  imi»  clfcnt  inuifibiles 
i tanta  diftantia  cum  talibus  circumftamiis  , hi 
iftud  maxime  apparet  in  corporibus  vifibilibus 
acui*  figutx»  quorum  acuties  non  percipitur  a 
remotis. 

Ex  quo  fcquitut,  quod  vnum  vifibile  melius  5. 
videtur  ex  hoc  , quod  coniungiiut  alteri  v ifibi-  Mj<« 
li . Quarto  dico , quod  exteris  paribus  illud  quod  . 

cft  magis  lucidum  , aut  magis  album  , videtur  WeMlir> 
magis  album,vidctut  magis  diftin&c-  Probatur, 
quia  lux  ; fic  albedo  habent  difgtcgatc  vifum, 
ptoptet  fottem  immutationem  cotum , 8c  ideo 
faciunt  rem  aliquam  apparete  maiorem  vilui* 
quam  ii  eadem  , Se  tama  ptifcntarctut  vifiri  fub 
nigredine,  ti  caufa  cft,  quia  lux  albedo,  ptop- 
tet fottem  immutationem , quam  faciunt  in  or- 
gano, monent  fpccies  vifibiles  quodammodo  fe- 
* j.  iW-am  iVorromiancm  ani- 


•v* 


1 


gregando , Se  ptoptet  illam  fcgtcgationcm  ani- 
mamdicat  rem  maiorem.  9* 

Ex  ifto  tcAAitut  caufa  quate  iu  piimalunatio-  1»  p/m,»  fi- 
ne aicus  illuminatus  apparet  pomo  magnz  "*,"T  ■ *3j! 


n.  «vvua  ^ portio  ^ 

fpbxtx.qirim reliqua  patsbunx  non  illumina- 


to.Q»iub4ico,n«!>iCi4#o«oimari»ia«i?o-  p.rr.t  jm 
nanu«  aAim»c«n  ,.t  Yuiaa\Wi»«»?onMui  1» 

nijio  • cpo&libn  illotom  raajh  4AmatTtia- 


46  Lib.  I.  Phyficorum 


pitur,qnam  fi  non  clTct  iuxtapofitum  alteri, & 

, ' ptoptet  hoc  trahitur  pinus  niget  ad  altare, vr  di- 

Uindius  videatur  ebrpus  Chrifti.  Caufa  cft  non 
qu6J  propter  iuxtapofitionem  illam  aliquod  il- 
lorum imenfiul  moneat  vifum.quam  ante  mouif* 
fctjled  quia  anima  apprehendens  ifta.hmui  com- 
. parat  illa  ad  iuuiccm  in  intenlione » & propter 

. magnam  diflimilitudincm  , & repugnantiam, 

quam  inuenit  iti  cis  ,iudicat  quodlibct  ede  in- 
tcnlius , quam  fi  effet  folitaric  pofitum  fine  alio. 
Patet  ergo  qualiter  per  cognitionem  diftindam 
totius , Se  qualiter  vilibilium  quidam  magis  di- 
ftinfle  percipiuntur,  Si  quidem  minus,  & hoc  de 
primo. 

1 Quantum  ad fccimdum.Norandtim.quod  par- 

'r™S  tium  quidam  funt  cflcntialcs , vt  matetia  & for- 
•{lltillc,  '&  ma»*bx  quanttt3Tlui,&  tales  funt  duplices,  qtix- 
imttjTdks.  dam  homogcncx.qux  fcilicet  habent  eandem  de- 
nominat ioncm,&:  funt  ciufiicm  rationis  cuin  fuo 
'toto,  Ali*  funt  heterogenex , qui  non  habent 
eandem  denominationem  cum  fuo  toto  vtma- 
. , nu$,pes, caput, & huiufmodi. 
tim  dllll/i.  Secundo  notandum,  notitiam  totius  depende- 
re re  ex  notitia  partium  , poteft  intrlligi  dupliciter, 

ptttjl  rt  meti-  vno  modo  in  genere  caufie  efficientis  infirumen- 
tiapatthtm.  talfs  ifto  modo, quod  intclle&us  informatus  no- 
titiispariiun^potcft  mediantibus  illis  deucnirc 
in  notitiam  totius , Si  illud  c(l  verum.  Alio  modo 
intclligiiur , quod  finit  totum  continet  in  fc  di- 
uerfas  perfedas  partesrita  perfeda  notitia  de  to- 
to habeat  multas  partes, fcu  notitias  partialcs,qu* 
funt  notitix  partium. 

t I.  Nunc  fupponuntur  aliqua, primb  quod  nullum 

NmBun  tui  totum  poteft  pctfedc  cognofci,vt  de  homine: 
g'1^1  ad  omnia  dicibilia  de  eo,  ficur  patuit  in 

* « vna quxfiiunc prius.  Secundo  fupponitur,qubd 

ad  pcrfe&c  cognofcctidum  aliquam  rem  fecun- 
dum aliquam  I dentiam, fu fficit  illam  cognofcere 
fecundum  terminos  illius  fcicntiz.Probatur.quu 
ad  cognofccndum  aliquid  in  fcientia  naturali, (af- 
ficit illud  cognofcere  per  terminos  frientix  na- 
turalis,nec  habet  curare  de  fciendo  rem  illam  per 
terminos  mathematicos. 

Tuncponunturconclufiones.PrimaellrAd  cog- 
nofccmium  aliquod  totum  perfcdlc  in  (cientia 
naturali  non  oportet  cognofcere  omnes  pattes 
ipfius  qualibet  cognitione  diftin&a.  Probatur, na 
fcqucrctur , quod  oporteret  infinita  cognofcere 
quodlibct,  fcilicet  cognitione  pVopria,  & diftin- 
da  ,quodctl  impofltbilc;&  patet  confcqucntia, 
quia  cuiufiibet  totius  funt  inhnitx  parres.Et  dico 
• notabiliter, quodlibct  cognitione  diftiiifta ; quia 

infiniti  partes  bene  cognofcuntur  cognitione 
confufa,&indi(lin£la,vt,vcrbi  gratia, in  ifta,  Te- 

tum  Libet  infinitas  portet. 

* * . Secunda  conclufio.Ad  cognofccndnm  aliquod 

r,l““  totum  pcrfc&c  in  fcientia  naturali, oportet  cog- 

71ll  *!lT  no,cerc  on>nC!k  partes  cius  dfentialcs , 5:  hciero- 
fcoimmUti  genen  qualibet  cognitione  fibi  propria, de  diftin- 
tjvi  tHtam  da  in  proceffii  feieuti*  naturalismam  ad  perfede 
tafriftUn*.  cognoLcndum  hominem , vt  fadum  fuit , prius 
oportet  cognofcere  manm,caput,pcdcs,&:  huiuf- 
luodt,  & quod  illa  cojjnofcantur  ex  carne, olle.  Se 
huiufmodi, poli  en  qtiod  cognofeantur  tx  quatuor 
humoribus.quatuor  humores  ex  demetis, & ele- 
menta ex  inatefia  de  forma, nec  iftud  fufficir,  fcd 
oportet  quod  cognofeantur  complcxiones,quali- 
ta xcstii  conditiones  fcqnentcx  ex  illis. 
lj.  Ex  Hio  fceuitur. qubd  ad  pcrfc&e cognofcen- 
dum aliquod  dif«cium,vt  numerum,  oportet 


cognofcere  quamlibet  eius  partem , conditiones,'  ••  ' 

Se  proprietates  fibi  conuenientes , Se  cum  hoc 
habitudine*  omnium  fuarum  partium  ad  in- 
uiccm. 

Secundi  fcqm'tur,qu6d  ad  perfede  cognofcen- 
dum  corpus  ccclcftc , oportet  cognofcere  omnes 
fphxras, fcilicet  quot  finr,&  quoefint  motus  di- 
ucrfi  ipfarum,llclias,&  alias  conditiones  cis  con- 
ucnientcs. 

Tertia  conclufio.  Si  principia  rerum  natura- 
lium Client  infinita  in  multitudine , differentia 
fecundum  fpccicm , ficut  ponit  Anaxagoras  , res 
naturales  non  eflent  cognofcibiles. Probatur, quia 
tunc  oporteret  infinita  cognofcere  , quodlibct 
cognitione  diftin&a , & illam  conclufionem  in- 
tendit Ariilotclcs  in  illo  capitulo  allegato  polb 
oppofitum. 

Ad  rationes.  Primi  dui  funt  folurx  per  pri-  M* 
mani  conclufionem  fecundi  partis.  Ad  tertiam 
dico, quod  Ariilotclcs  inrclligit,qubd  totum  ma- 
gis di  fi  inde  cognofciiur.quam  fui  partcs,&  eum 
hoc,  vt  in  pluribus  totum  cfi  notius  communita- 
ti,quam  aliqua  pars  cius:quia  vt  in  pluribus  mul- 
ti  deucncrunt  in  notitiam  totius  pcrdiucrfas  par* 
tes , vt  quilibet  noftrum  per  aliam,  Se  aliam  par-  * 
tcmdcucnit  in  notitiam  columnx.Dico  vkerius, 
quild  licet  aliqui  partes  fint  miniis  notx ; atta- 
men  perfeda  notitia  totius  componitur  ex  noti- 
tiis fuarum  pattium,tanquam  ex  fuis panibus. Ad 
aliam  didum  fuit  in  prima  parte  quxitionis. 

ANNOTATIONES. 

O Mnis  vi  fio  ft  per  pyrami  dent.  Nota  quod  1f'ntAi 
ad  vifionem  funi  hxc  omnia  neccifaria  or-  yifictm  m* 
ganumpotentiz  vifiui,  qui  oculus  dicitur,&  qui  c,fi»rU. 
mira  compofitionc  a natura  confedus  efi , vt 
capax  fit  recipiendi  fpccies  , vt  in  ipfofiat  vi- 
fio.  Confiat  autem  oculus  ex  multis  humori- 
bus , Si  pelliculis : & in  prima  illa  vbi  humor 
rryfiallinus  cfi  , fit  vifio.  Sunt  enim  duo  nerui, 
qui  optici  dicuntur  , fiue  vifiui : hi  egrediuntur 
a parte  anteriori  cerebri  versus  oculos  tendentes. 

Quidam  tamen  dicunt , quod  egreditur  vnus  , Se 
circa  oculos  diuiditur  in  duos,&  vnus*tcndir 
ad  vnum  oculum  , Si  alter  ad  alterum , fcd  ali  j 
dicunt,  quod  ab  ipfo  cerebro  egrediuntur  duo, 
versus  oculos  tcndcnres  , & in  media  via  fit 
vnus  neruus  integer  ,&  pofi  illam  coniundio- 
nem  iterum  efficiuntur  duoncrui , quorum  vnus 
tendit  in  dcxtcrum,&  alter  in  finiftrum  ocu- 
lum, qui  in  fummitate  oculorum  prope  oculos 
funt  nimis  ampli , vt  facilius  recipiant  fpecies 
vifibiles.  Se  propfc  cerebrum  funt  valde  angufti, 
vt  fpccies  vifibiles  magis collcdas  tribuam  fen- 
fui  communi.  Si  habet  fc  admodum  fillulx or- 
gani mufid.TnfupCr  color  propter  matetialiw- 
tem  fuam  vi  fui  non  poteft  fc  ingerere  : idcb 
producit  fui  fpccicm  in  acre , vel  in  aqui.  Quan- 
do igitur  obicdum  cft  in  debita  diftantia , ride- 
tur res  fecundum  pronriam  quantitatem , fi  au- 
tem multum  diftet,  debilitatur  fpccies  ,&  appa- 
ret res  minor , quhm  cft , vt  patet  de  ftcllis  , qux 
ciim  fint  maiores,  quam  terta, apparem  minores, 
quam  rota  piauftri. 

Fit  ergo  fic  vifio.  Radius  vifualis,feu  fpe-  itf. 
cies. rei  vifibilis  cftextenfa  admodum  pyrami-  vifte 
dis  cuius  bafis  cll  injrc  vifa  ,&  angulus  iu  ocu-  de  fas. 

Io,  qui  quidem  angulus  terminat  pyramidem  lu- 
minis rei  luminofx , fcu  fpccici  vifibilis  rei  co- 
lorati 


Qu^ftio  XI I. 


47 


/orat*  in  quolibet  pun&o  m edi/ ; quapropter  in 
quacunque  pane  medij  oculus  cxiftar  videt  rem, 

Arcum  obiethim  eft  propinquius  oculo,  pyramis 
eft  breuior,Ar  angulus  maior,  At  fic  agit  fortius, 

Ac  rem  fecundum  fuam  quantitatem  rcprxfcnrar: 
fi  veri  res  lir  procul , pyramis  cft  longior  , 8c  res 
ntfnor  repnrfentatur  , vt  diximus  de  ftellis.  Re- 
cepta ergo  illa  fpecic  in  figura  illa  pyramidali  ad- 
ueniente  in  pupilla  oculi  vbi  humor  cryftaliimts 
cft , fit  vifio , & non  in  coniun&ionc  ncruorum, 
vt  alij  fentiunc , quia  neruus  ille  terreus  eft , or- 
ganum verd  vifus  aqueum  debet  effe , qualis  cft 
pupilla.  Eft  tamen  illa  coniunftio  nerunrum  ne* 
ceft*aria  quxdam  di/politio  ad  efficiendam  vifio- 
nem,  & qtiamuis  res  duobus  oculis  videatur,  ap- 
paret nihilominus  vna  , quia  vnitaj  cognitio- 
nis vifiu*  pendet  ab  illa  coniun<ftione  ncruo- 
rum,  vifio  tamen  ipfa  fit  in  delicariflimo  organo, 
fdlicet  oculi  pupilla  Ac  non  in  craflifllmo , qua- 
lis eft  neruus. 

Nota  fecundd , qubd  vifio  debet  fieri  in  per- 
fc&a  rcfticudine  oculi , & pupillx  ad  rem  vilam, 
ita  vt  a (itu , in  quo  res , qux  videtur,  cft,  ad  pu- 
pitlx  centrum  duci  polTit  linea  recta, & radius  di- 
re&ifiimus , fpecies  autem  rei  vifibilis  non  ob- 
feruat  tantam  rc&itudincm  ab  obiedlo  vfque  ad 
potentiam : ciim  enim  estenfx  fintper  medium, 
aliquando  in  oculo  imprimuntur  ab  obic&o  non 
omniod  oppofito  pupillx.  Ex  hoc  nafcuur,qudd 
quando  obie&um  mittit  fpecies  in  vifum , vi- 
fus tamen  non  habet  reftum  fuum  axem  ad  il- 
lum fuum  , tunc  apparet  res  extra  locum  : vt  fi 
comprimamus  oculum  digito  extra  proprium 
locum  elcuantcs,  tunc  alibi  apparet  obiedum, 
quam  fu  , quod  obiedum  fi  alius  oculus  alpi- 
ccret  redo  axe.viderct  illud  in  proprio  fitu.  Ideo 
homo  habens  duos  oculos  , quorum  vnum  di- 
gito comprimit , & alium  non , contingit,  qu«id 
videat  idemobiedum  Ac  in  proprio  fitu  , Ac  ali- 
bi , Ac  fic  vnum  obie&um  appatet  duo.  Simili- 
ter , quando  obie&um  cft  in  aqua  per  medieta- 
tem , tunc  fpecies  mittuntur  ab  illa  medietate  in 
aquam  , Ac  ab  aqua  ptoucnium , videturque  res 
ftada  , eo  qui>d  in  lupcrficie  contigua  aevis  te- 
fringuntur : & quia  aer  eft  medium  magis  difpo- 
Ctum  ab  ipfo,  veniunt  fpecies  magis  tcdx,&  fic 
videtur  tes  fracla.  Hinc  etiam  appatct,quatc  tes 
magna  vt  turris , fi  aliquantum  a longfc  profpi 
ciatuc  tota  videtur  ; fi  veih  ptope  , non  nificx 
parte  •,  quia  videlicet  quando  a longe  res  cft , fi 
non  fit  exita  debitam  diftamiam , opponitur  pet 
redam  lineam  pupillx  , Ac  videtur  per  omnes 
partes : cum  veth  ptope  cftuvon  opponitur  tede, 
nifi  fecundum  pattes.  Idch  etiam  tem, quam  ma- 
nu tenemus  , vt  ip  fam  tede  infpiciamus  , ali- 
quantulum 'ivifu  feparamus,quia  tunc  magis  te- 
de opponitur  pupillx . 

Sed  quate  homines  babentes  oculos  cauos  Se 
profundos  acutius  vident , quam  habentes  ocu- 


moru , Ac  nunquam  in  eodem  firo  > & ided  cura 
monetor  oculus  illas  res  jfpicens  , ipfx  res  mo- 
ueri  videntur , & fimiliter , qui  In  gyrum  mo- 
uenrur , videntur  fibi  omnia  circujaricer  mo- 


Sod  quare  febricitantibus , 8c  ebriis  res  gemi-  *£• 
nx  videntur  ? Forte  quia  fpiritus  vifiui , qui  de- 
fcendunt  k cerebro  in  oculum  funt  puriores , A:  f™‘pT 

nitidiores  omnibus  aliis  fpiritibus  aliorum  fen-  VnU»- 
fuum : ideo  quxeunque conturbatio  fada  in  tali-  tm. 
bus  fpiritibus  vifiuis  , efficit  atque  producit  va- 
rias , Aradmirandas  vifiones : & hac  de  caufa  ho- 
mo phreneticus , vel  qui  tenetur  maxima  febri, 
videtur  fibi  videre  varia  phamafmata,  propter 
contui bationem  iftorum  fpirituum  fadam  h fe- 
bri maxima, & maximo  calore,A:  fimiliter  ebrius 
videtur  fibi  videre  multas  candelas , quia  i fto- 
macho  afcendunc  fumi  in  cerebrum , in  quo  in- 
craflantur  ratione  frigiditatis  cerebri,  & delcen- 
dunt  in  oculos,  & conturbant  fpiritus  vifiuos, 

& claros , A:  tunc  quodam  fpiriru  vifiuo  afccn- 
dente , A:  altero  defeendente , fit  vt  vna  res  dux 
videantur. 

Quare  aliqni  homines  habentes  claros  oculos  Aa- 

nihil  vident,  aut  parum?Forte  huius  ratio  cft  ob-  h*"*  ^ 
ftrudio,  & opilatio  ncruorum  opticorum  , quod  ^ **  "*  v*“ 
impedimentum  efficit , vt  fpiritus  vifiui  tranfirc 
non  poffint  a cerebro  in  oculos. 


Q^V  A S T 1 O XII. 

Utrum  entia,  naturalia  fmt  determinata 
in  magnitudine. 

Aiift.  I.  Phfpe.  ttxt.fi.  i .i,  Anim 4 . for/.  41.  %,  Jt 

f Gtntrmt  tl.Audt  t $1.(^1. 

Httf.ttrMn.6x  Miyromi»  /«*/.  Anfitt  «ii.  D.Ttaora. 
i.-trt  tjutfl.i.jtt  ) Ciia, Scotut n Uijl. » m. 
Occh«m  dift.  S Dutai.d  if/Jl.  it.fiuji.  1.  Capitol.Sc 
Hifpalen.tf/f  19  qutfti  Aucti*  eju  jS.  /irf.i.Conimbt. 
X.phjfu.ttf.  4-.JH4 [i.  vnit,  Tolctut  ibU.  .j «4/1.9.  Ru- 
ctui iiid.tjMtjt.  i, 


Iwll- 

m «J/iw  prominentes , Ac  magnos  > Vottc,  quod  in  xa- 

• Wnu  hbtR  virtus  vifiua  cft  magis  vnita , Ac  coWcdius 
Wn.1.1  cch*  recipiuntur  fpecies  in  oculis  profundis , quam 
U»  frtmuni».  \n  prominentibus , \n  quibus  virtus  vifiua,  atque 

fpecies  difperguntut  ad  latcta  oculorum , & hac 
de  caufa  bomines  conftituti  in  fouea  profunda, 
velin  puteo  profundo  die  feiena,conCp\cerc  pof- 

* . funt  ftellis. 

Quav  c nauigautvbus , & equitantibus  viden- 
d»»tvr  rn.ni-  mouevi  res  immobiles , vt  montes , Ac  turres) 

«m  imiM-  Forte  quod  tales  homines  recipiunt  fpecies  cum 
hin. 


i R o v it  v k qudd non,  quia inxquali-  1. 

tas,diflimi\itudo,acurics,&  proportio, 

funt  entia  naturalia,  vel  faltem  difpofi- 
tiones  , quibus  tes  difponuntur  a natura , & iftx 
non  terminantur  in  magnitudine  •,  etgo,6:c.  Ma- 
ior probatur  , quia  quodlibct , quod  cft  inxqua* 
lc  alicui , cft  multo  magis  inxqualc  medietati.  Ac 
multo  magis  inxquale  medietati  medietatis  , Ac 
fic  in  infinitum.  Similiter  acuties  cft  augmenra- 
bilis  ad  diminutionem  fupcrficici  in  infinitum, 
eodem  modo  diffimilitudo  , Ac  proportio  funt 
augmentabilcs  per  diuifionem  numerorum  etiam 
in  infinitum. 

Secundo, quia  raritas,  Ac  denfitas, motus  velo- 
citas , Ac  tarditas  funt  entia  naturalia  •,  quia  ‘a  na- 
tura tes  fic  difponuntur, Ac  tamen  non  terminan- 
tur in  magnitudine : nam  taritas,Ac  denfitas  pro- 
cedunt in  infinitum  •,  vt  patet  primo  huius  ,tcxt. 

5 5 . Ac  velocitas.  Ac  tat  ditas  motus,  vt  patet  in  6. 
tcxt.tj. 

Tertio , magnitudo , A:  numerus  funt  tes  na-  i 
tutalcs  , Ac  tamen  non  tetminantut  in  magnitu- 
dine ••  nam  numerus  exetefeit  in  infinitum ,vt  pa- 
tet } . huius,  text.  6 \ . Ac  omni  magnitudine  data 
contingit  dati  maiorem  , imo  cft  aliqua  de  fa&o 
infinita , vt  linea gyratiua  panium  ptopottiona- 
lium  continui. 

Quauo  > quia  Conus  cft  quaedam  tes  naturalis. 


In  Mijtti 


• Digltize 


48 


Lib.  I.  Phyficorum 


fle  tamen  non  terminatur  in  magnitudine , quia 
fecundum  Boetium  in  Mufica  quantum  chorda 
ed  breuior  > tantum  fonus  cd  acutior, fed*  chorda 
eft  in  infinitum  abbteuiabiiis , fle  per  confcquens 
fonus  eit  acutior  in  infinitum. 

Quinto,  quia  ignis  ed  quoddam  ens  naturale, 
fle  tamen  non  terminatur  in  magnitudine  per 
Aridotelem  in  x.  de  Anima , text.  41.  vbi  dicit, 
quod  ignis  recipit  augmentum  in  infinitum, 
quoufque  fuerit  combudibilc. 

Sex  to, quia  animalia  funt  entia  naturalia, & ta- 
men non  terminantur  in  magnitudine;quia  fi  cf- 
fet aliquod  animal  terminatum  in  magnitudine, 
fequeretur  quiSd  non  polTet  percuti , nec  impin- 
guari,quia  tunc  efficeretur  maius, & cum  nullum 
fit  animal  quod  non  poflit  percuti  , fequirur 
quod  nullum  fir,  quod  fit  terminatum  in  magni- 
tudine. 

Oppofitum  arguitur  per  Aridotelem  in  ido 
primo  , traft.  2.  cap.  1.  text.  36.  vbi  dicit , quod 
impoflibilc  cd  animal , aut  plantam  , quanta- 
cunque elle  fecundum  paruitatem , aut  magni- 
tudinem , fle  fubdir  paucis  tnterpofitis,  quod  im- 
podibile  cd  carnem , aut  aliquid  aliud, quantum- 
cunque  efTc  aut  maius,  ant  minus.  Item,  per  Ari- 
Aotclem  l.dc  Anima,  text.41.  vbi  dicit : Natura 
autem  conflantium  omnium  terminus  cfl,  fle  ra- 
tio cd  magnitudinis, & augmenti. 

E».  ftuTM-  Notandum  , quod  ens  naturale  accipitur  du- 
licmfiiuriu-  p|jcjrer  t vno  mudo  pro  compofiro  naturali  ex 
fiKtter.  materia , fle  forma.  Secundo  modo  pro  omni  co, 
de  quo  vcrificatur  hoc  verbum  eft  amrmatiue , fic 
ido  modo  capitur  in  propofiro. 

4.  Secundo  notandum, quod  entia  naturalia  ter- 

Tntia  n*t*-  minari  in  magnitudine  non  cd  idem  , quod  ipfa 
r*tt4  irrmi - non  p0(fc  cfl'c  quaniacunque  fccundilm  magni- 
tudinem  fle  paruitatem.  Ideo  a imaginandi  lun£ 
fuiJ  fit.  duo  termini,  vnus  a parte  augmenti,  feu  magni- 
tudinis^ alter  & parte  pacuittris,&  tunc  res  na- 
turalis , vel  terminatur  ad  illum  terminum  ex 
parte  magnitudinis  inclufiue,  fle  tunc  ille  termi- 
nus cd  maximum,  fub  quopotcd  cfle  res  natura- 
lis ; quia  fub  illo  potcd,  fle  fub  nullo  maiori , fcd 
fub  quolibet  minori  vfque  ad  illum, fub  quo  non 
potcd  cfle  propter  paruirarem.  Si  vcr£>  res  natu- 
ralis terminetur  exclufiuc  ad  illum  terminum, 
tunc  terminus  ille  vocatur  maximum  , fub  quo 
non  potcd  efle ; quia  fub  illo  non  potcd  eflc,ncc 
fub  aliquo  nuiori , fcd  fub  quolibet  minori  , vf- 
qtic  ad  illum  , fub  quo  non  potcd  clTe  propter 
paruitatem.  Eodem  modo  terminus  , ad  quem 
res  naruralis  terminatur  a parte  magnitudinis 
propter  paruitateni.vcl  cd  terminus, ad  quem  ter- 
minatur inclufiue,  fle  tunc  cd  minimum  fub  auo 
potcd  efle,  & fub  nullo  minori,  fcd  fub  quolibet 
maiori  vfque  ad  illum  , fub  quo  non  potcd  efTc 
propter  magnitudinem  ; vel  adilltim  terminum 
terminatui  exclufiuc  , & tunc  cd  maximum  fub 

Jjuo  non  potcd  efle  propter  paruitatem  ; quia 
ub  illo  non  potcd  crfc , ncc  fub  aliquo  minori, 
fcd  fub  quolibet  maiore  vfque  ad  illum,  fub  quo 
non  potcd  cire  propter  magnitudinem, 
j.  TeniiS  notandum.quodquatuor  poliunt  diftin- 
Zntiimgr 4-  gui  modi.fcu  gradus  entium  iuxta  argumenta  an- 
imftmt  fM-  tc  oppofitum. In  primo  gradu  funt  accidcnria  im- 
f"n-  perfc&a  j que  non  funt  nifi  quxdam  relationes 

entium , qux  fiuefint  diftindbr , fiue  indidin&x 
non  cd  cuta  ad  pcopofuum,vt  inxqualitas, diffi- 
militudo,  acutics, proportio,  A:  huiufmodi , qux 
conlcquuntur  proportiqncin, &:  xqualitatcm. 


In  fecundo  gradu  funt  accidentia  pcrfe&a , vt 
caliditas,  frigiditas,  albedo,  fapor,  & huiufmodi. 

In  tertio  gradu  funt  elementa  limplicia,  fle  mixta 
impcrfc&a  homogcnca,  vt  pluuia, vapor,  fle  hu- 
iulmodi.  Sed  in  tertio  gradu  funt  mixta  perfe- 
&a,plantx,fle  animalia. 

Quantum  ad  primum  gradum  , fit  prima  con- 
clufio  : Inxqualrtas  edaugmentabilis  in  infini- 
tum.  Probatur , fle  fit  A inxquale  B , fecundum 
proportionem  duplam,  igitur  ipfius  A ad  medie-  tmm. 
tarem  B,  ed  inxqualitas  in  duplo  maior,  flefie  in  Pnjtrtie.  fr 
infinitum.  Ex  quo  fcquitur  primo, qudd  propor- 
tio  cd  augmenrabilis  in  infinitum.Probatur.quia 
fi  ipfius  AadB,  fit  aliquanta  propbrtio,  eiufdem  j Initum, 

A ad  eius  medietatem , cd  proportio  in  duplo 
maior,  de  ad  cius  quartam  in  quadruplo , fle  ficin 
infinitum  per  diminutioneni  minoris  termini. 

Secundi  fcquitur  , quod  diflimilitudo  cd  au- 
gmcnubilis  in  infinitum.  Probatur , quia  fit  A 
qualitas  diffundis  B , fecundum  intentionem,  fle 
rcfccctur  medietas  qualitatis  B.  non  fecundum  f 

extenfionem  , tunc  ipfius  A ad  medietatem  5, 
cd  duplo  maior  diffimilitudo  quam  ud  B , fle  fic 
in  infinitum. 

Secunda  conclufio  : Nullttm  idorum  cd  au-  7. 
gmcnrabilc  in  infinitum  pcc  augmentum  maiorit 
termini.  Probatur , quia  impoflibilc  cd , quid 
maior  terminus  crcfcat  in  infinitum  fecundum 
magnitudinem  , vel  fecundum  proportionem, 
ex  quo  (equitur  primi»,  quod  inxqualitas , pro- 
portio , fle  diffiinilitudofirum  augmentabiles  in 
infinitum , hoc  foliim  cd  per  diminutioncw  ter- 
mini minoris. 

Secundo  fcquitur,qu6d  licet  idafintaugmen- 
tabilia  per  augmentum  termini  maioris,  attamen 
hoc  fidum  cd  finite  , vt  videtur  , quia  proportio 
quantitatis  bipedalis  ad  pedalem  potcd  augeri 
fer  augmentum  quantitatis  bipedalis, hoc  tamen 
iolum  cd  finitc,quia  quantitas  bipedalis  non  po- 
tcd augmcnrari  in  infinitum. 

Tertia  conclufio  : Acutics  ed  augmenrabilis  8. 
in  infinitum : quia  acutics  cd  augmenrabilis  fe-  Aemtba  eft 
eundum  diminutionem  fupcrficici : mode  fuper- 
ficics  cd  diminuibilis  in  infinitum,igitur  fle  acu-  **!**' 
tics  ed  augmenrabilis  in  infinitum.  Vndc  acutics 
(equitur  femper  diminutionem  anguli  quantum 
ad  augmentum , fle  obeufitas  fcquitur  augmenta- 
tionem  anguli, ide^  cum  angulus  non  fit  augmen- 
tabilis  in  infinitum,obtufitas  non  potcd  crefccre 
n infinitum. 

Quarta  conclufio , tarditas  cd  augroentabilis  Turiitm  eft 
in  infinitum,  im&  dc  fa&o  quacumque  tarditate 
data  , cd  dare  maiorem,,  fecundum  quamlibet  fu^ 
proportionem.  Probatur  demotu  circulari  ali- 
cuius fphxnc,  vidcliccr  corporis  ca  ledis  motx 
fiipcr  polos  immobiles,  quia  quacumque  tardita- 
tc  data , qua  aliqua  pars  aflignara  minor  in  illo 
corpore , ed  dare  partem  propinquiorem  polo, 
qux  in  duplo  tardius  mouctur,&  vnam  aliam 
propinquiorem  , qux  in  quadruplo  rardius.fle  fic 
in  infinitum. 

Quinta  conclufio  : Velocitas  motus  localis  9. 
non  cd  augmentabilis  in  infinitum.  Probatur,  VeUtitmm*- 
quia  motus  coeli  cd  ita  velox,  qudd  impoflibilc  ,m  toAkwi 
ed  efle  velociorem , cum  fit  motus  veloci fltnnis, 
crgo,flec.Sccundd  quia  in  omni  motu  locali  alio 
a motu  caeli  cd  refidentia  proucniens,  f.  ex  parte 
medij, ner  quod  fit  motus,  quod  quidem  me- 
dium lemper  determinat  fibi  certam  rarita- 
tem , fle  denfitatem  , fle  per  confcquens  femper 


991! 


Quzftio  XII, 


49 


io. 

Nulla  fuali- 
tat  prima  rfi 

lm  i»  «nfc»- 


moros  fid us  per  ipfnm  eft  cum  refiftentia.  Ec 
dico  notabiliter  velocitas  motus  localis , quia 
velocitas  airerationis  eft  augmentabilis  in  infini- 
tum , eo  qu&d  in  motu  altetationis  poteft  dcftrui 
totalis  refiftentia,  ficui  in  vifione,  qux  fit  per  li- 
neam longitudinis  dc  illuminatione,  intcljedio- 
ne.&voIitione.Patet  igitur,  qualiter  in  his, qux 
confequunrur  magnitudinem  inxquahcaccni , & 

proportionem , fit  terminus  augroenti,&:  qualiter 

non. Et  fi  dicatur  quod  ifta  non  funt  entia  diftin- 
a compofitis  naturalibus  , vel  d qualitatibus, 
fcd  foliitn  funt  termini  connotatiui  i adhuc  illa 
conclufiones  non  funt  minus  verx , quia  adhuc 
termini  illi  poiTunt  denominare  fubic&um  fe- 
cundum magis*  & minus  in  infinitum,  vel  finiti 
foliim  fecundum  exigentiam  prxdiftarum  con- 
clufionum,  & hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum  gradum  fit  conclufio 
ifta:Nolla  <■  qualitas prima,aut  confequens  qua- 
litatem primam  eft  augmen  Ailis  in  infinitum. 

Probatur,  quia  fi  fic , maxime  eflee  caliditas  ; fcd 
probo  quod  non : quia  ignis  * de  fi&o  habet  ca- 
liditatem  fummam,quq  ctt.aut  quam  poflibile  eft 
c(Te,  igitur  caliditas  ignis  non  eft  augmentabilis 
in  infinitum.  Tenet  confequentia , fic  probatur 
antecedens,  quia  ignis  in  fua  fphxra  eft  , in  loco 
fuo  naturali  non  impeditus  ab  agente  extrinfc- 
co , igitur  de  fa&o  reducit  fe  ad  dlfpofitioncm 
conuenicntem  fibi  fecundum  naturam,  fic  illa  eft 
caliditas  fumma ; etgo , & c.  Secundfi  •,  quia  cali- 
ditas ignis,Sc  frigiditas  funt  comtatia,vt  patet  i. 
de  Gencut.text.  8.  & primo  huius , igitur  ab  in- 
uicem  maxime  diftant,  pet  definitionem  contra- 
tiotum  datam  j.Mttaph.  fcd  fi  caliditas  ignis 
eftet  augmentabilis  , non  Aiftatent  ab  inuiccm, 
maxime , cum  adhuc  polfet  magis  diftare ; etgo, 
fice.  Tcrtifi  patet  inductione:  nam  quodlibet  ens 
naturale  determinat  fibi  certum  gradum  huiuf- 
modi  qualitatum  tam  primatum  , quam  fecun- 
darum, vt  Homo  determinat  fibi  cerrum  gtadum 
caliditatis,  ignis  maiotettr,  fcilicct  fumroum , fic 
ita  dc  aliis; 

Contra  conclufionem  atgultut : quia  qualitas 
fecunda , vt  fapor  , vel  huiufmodi  confequitut 
proportionem  primatum  qualitatum: fcd  pro- 
portio eft  in  infinitum  augmentabilis  pet  pri- 
mam panem  quxftionis  -,  igitur  huiufmodi  qua- 
litates fccundx  erunt  augmentabiles  in  infini- 
tum. Sccundb , quia  fi  in  fphxta  ignis  ponctetut 
vnum,  vel  pluta  fpccula  concaua  ex  oppofito  So- 
lis direde  , tunc  pet  congregationem  radiorum 
Solis  in  fpecolo  concauo  generaretur  caliditas,vt 
pater  ad  experientiam  -,  igitur  fequitut  quod  ca- 
liditas ignis  intenderetur-,  fic  cum  pet  variatio- 
nem fpcculotum  in  infinitum  poffent  congtega- 
ri  plutes,  vel  pauciotes  tadijin  infinitum,  fcqui- 
tut  quhd  caliditas  eft  augmentabilis  in  infini- 
tum.Tcttiu,  raritas,  fic  denhtas  funt  augmenta- 
bides  in  infinitum  -,  etgo,  ficc. 

Ad  ifta  tcfpondctur.  Ad  primum  concedo, 
qubd  qualitates  fccundx  confequuntut  propor- 
tionem -,  fcd  nego  confcquemiam  , qubd  fi  pto- 
pottio  eft  augmentabilis  in  infinitum,  etgo  qua- 
litates confequcntct  cftcnt  augmentabiles  in  in- 
finitum : quia  pet  augmentum  proportionis* 

a..X  ..v.r.imnitnl1  mt.lif.V  r-  Cr  l\t\ C MO* 


fphxra  non  poreft  intendi per  quanramcunque 
congregationem  radioium  , qnod  probo  , quia 
concurfus  radiorum  rcuerberaroruip  a fpcculo 
concauo  non  eft  potenrior  ad  producendum 
ignem ; vel  calorem , qudm  fit  vnus  alius  ignis; 
cum  igni  maxime  competar  caliditas  , & tamen 
certum  eft  , quod  calidirasfphxrx  ignis  non  in- 
tenditur per  alium  ignem  ; igitur  nec  poteft  in- 
tendi per  huiufmodi  concurfum  radiorum. 

Ad  tertium  de  raritate,fic  denfitate  dico, quod 
non  repugnat  quantum  eft  ex  ratione  generali 
corporum  mobilium , qudd  denfiras , fic  rariras 
fint  augmentabiles  in  infinitum  , fi  eftet  agens, 
quod  poftet  intendere,&  paftum  quod  pati : mo- 
do cuilibet  rei  naturali  repugnat  , vt  ftet  fub 
quantacunique  denfitate,  vel  raritate  : fcd  cu- 
iuflibet  rei  forma  determinat  fibi  certum  gra- 
dum, ve!  latitudinem , fub  qua  poteft  ftarc  natu- 
ralirer , vel  violenter. 


lirer , vci  yiuicmti. 

Secunda  conclufio.Quxlibet  res  naturalis  de-  *'•  »*'*'** 
...  . i . i: e. .-..n.U*.,  tm  aerrrmt- 


terminat  fibi  certum  gradum  taliter  A cululliori  (rr. 

alterius  qualiter,  fub  quo  poteft  ftarc  in  fua  per-  tum  iratum 

r -i  - m %•  r - * a.lll—  .11  m.Ti.  f..L  


aircrius  quamcr,iuo  •••  — r tum  iratum 

fccliffima  difpofitjone ; & ille  gradus  eft  maxi-  fuk  fuapufi 
mus,&  minimus, fub  quo  poteft  cftc  in  tali  difpo-  A4"- 
fitionc.  Probatur , quia  fi  imaginaretur  tota  lati- 
tudo qualitatis  fub  qua  tes  naturalis  poreft  efte, 
fiue  naturaliter,  fiuc  violenter,  igitur  terminabi- 
tur duobus  terminis , vno  a parte  intenfionis  , fic 
alio  a patre  remiflionis  , fic  tunc  gradus  medius 
inter  illos  duos  terminos  eft  fub  quo  poteft  ftate 
in  fuapcrfe&iflima  difpofuionc,  8:  fi  ftet  fub  iu- 
tenfiori  ,vcl  remifliori  .ftabit  minus  pcrfc&c. 

Tertia  conclufio.  Quaelibet  res  naturalis  po-  14. 
tcft  vel  naturaliter, vel  violenter,  difttahiab  illo  R»« 


teitvci  narutaiitcr, vci  viuismK», 

gradu.  Probatur , nam  acr  poteft  calefieri , fic  fri-  * 
gefieri,  fic  Gmilitcr  homo, fic  ira  dealiis.  ,4 ,/j, Xr*Jut 

....  Viiii  nntrfl  dldohi  tttni-  /ibi dl- 


It. 


quidoque  corrumpitur  qualitas  confequens  pro- 
portionem ,vt  pater  Ac  (anitatc.qux cottumpiiut 
pet  Aiminutioncm  alterius  qualitatum  ,quatum 


llCII,  « Uiuimi-t  

Quarta  conclufio.  Non  poteft  diftrahi  res  na-  <jM/m  /ifridr 
ruralis  qnantumlibct  ab  illo  gradu  fine  cortu-  trrmimat. 
ptione,  fic  idci  'a  oatte  lemiffioms  eft  imaginan- 
dos terminus  , fuo  quo  non  poteft  ftarc  propter 
temiflioncm.fic  ille  eft  gradus  maximus,  fub  quo 
non  poreft  ftate,  quia  iub  illo  non  poteft  ftarc, 
ucc  fub  aliquo  minori  -,  fcd  fub  quolibet  maioti 
vfque  ad  illum,  fub  quo  non  poteft  ftare  ptoptet 
nimiam  intenfionem.  Et  per  iftud  foluitur  ratio 
Commcratotis  fupet  tertio  Coeli,  per  quam  pto- 
bat , quod  fotmx  elementorum  non  fufeipiunt 
magis,  fic  minus. Similiter  dico, 'a  parte  imenfio- 
nis  eft  imaginandus  vnus  terminus,  fic  tunc  prr- 
tetquam  in  elementis  tetminus  intenfionis  eft 
mmimus  gtadus»fubquo  non  poreft  ftarc  res  na- 
tutalis.vt  verbi  gratia, eft  date  minimum  gradum 
caloris, fub  quo  non  poteft  ftarc  forma  bomiuis 
fine  corruptione  quia  fub  illo  non  poteft , nec 
fub  aliquo  maiore  , fcd  fub  quolibcl  minotc  vf- 
que ad  illum  , fub  quo  non  poteft  cftc  propter  ni- 
miam rcmiflioncm.Ei  dixi  notabiliter 
in  tlementis : quia  elementa  determinant  fibi  ali- 
quas qualitates  in  fummo  , fic  idch  quantum  ad 
qualitates  illas  non  eft  dare  fub  quo  non  poliunt 
cfte  fecundum  maximum  ,fed  fub  quo  poliunt -,fc A 
i parte  remiftionrs  ,iti  clementis  eft  date  maxi- 
mum gtadum, fub  quo  non  poftuntcllc, quemad- 
modum fic  in  mixtis,  fic.  bxc  dc  fecundo. 

Quantum  ad  tertium  gtadum.Notandum  quod 


M- 

ElMftfllt* 
ttrminari  in 


V^uamuui  vvmuui  f,!»—. — - 

elementa  terminari  in  magnitudine  poteft  intcl- 
\igi  duplicitet.  \no  modo  quod  clementis  non 
repugnat  dc  natura  fui,  quin  fint  augmentabilia  4;^ 
in  infinitum , fi  nou  eftet  aliud  impedimentum.  *iam  «nulli- 


pcramunutioncm  --1  r . /r 

c...: -r 1 1 


Scoti  opcr.Tom.  1 1. 


lati 


5° 


Lib.  I.  Phyficorum 


cari  in  infinitumjfcd  determinata  funt  in  magni- 
tadinc,  vel  poreft  intclligi  de  tota  mafla  elemen- 
torum, vel  de  quolibet  clctncnro  per  fc. 

E Itmtmmm  Tunc  ponuntur  conclufioncs.Piimacft.Quod- 
it(m uAtur a jjkC{  c|cmcluuin  • fuj  natura  cft  augmciuabi- 
lc  *°  infinitum, fi  non clTcr  impedimentum  aliun- 
ntiu n.  de.  Probatur,  nam  ignis  fi  haberet  locum, in  quo 

pollet  extendi,  5c  combulbbilia  apponerentur  iu 
infinitum  , ignis  in  infinitum  augmcntarctur , ve 
patet  fecundo  de  Anima  text.4>*  & ficut  argui- 
tur  de  igne , ita  poteft  argui  de  quolibet  alio  ele- 
mento. 

Secundi  conclufio.  Nullum  elementum  de  fa- 
'Elrntunan  cft  augmentabile in  infinitum.  Probatur.quia 

it  fJi»  tu»  tota  mafla  elementorum  inclufa  cft  concauoor- 
bis  Luna:  tnnquam  in  loco  determinato, ita  ve  in 
m mfirtuum.  majorj  cxlcn<ji  non  poOIr , nec  in  minori , quia 
iain  relinqueretur  vacuum.  Igitur  impoflibile 
cft , quod  aliquod  elementum  augtnentetur  vi- 
tra quantitatem  illius  loci. 

Secundo,  fi  aliquod  elementum  edet  augmen- 
tabile in  infinitum , tunc  frquerctur,qudd  opor- 
teret ponere  materiam  infinitam  ex  qua  poflee 
augmcnrari,  quod  ed  impodibilc.  Ex  quibus  pa- 
ret, quid  licet  nullum  elementum  per  fornum 
Tuam  determinet  libi  cerram  magnitudinem, imo 
quantum  ed  de  fc.eft  augmentabile  in  infinitum, 
tamen  quodlibet  elementum  determinatur  ad 
magnitudinem  propter  dcfc&um  loci,  autmate- 
rix.aut  vtriufque. 

vj.  Tertia  conclufio.  Quodlibet  elementum  de- 
lUmtntum  terminatur  fecundum  certam  magnitudincm,fub 
ittermittAtur  qua  fi  edet , vel  pollet  clfi?,  ipfum  edet  fub  perfe- 
/tcSjmm  ttr-  ^jfiJnia  difpofirione  , fub  qua  poflet  ede  lecun- 
^m  magnduJinem.Probatur,quia  fi  omnia, qu^ 
funt  infra  concauum  orbis  Lunz.eflcnt  fine  vio- 
lentia, tunc  quodiibct  elementum  edet  fub  quan- 
titate, quz  conucnirct  libi  per  naturam. 

Quarta  conclofio.  Ab  illa  magnitudine  fub 
qua  elementum  ed  in  fua  pcrfctfiflima  difpofi- 
tionc , potcd  quodiibct  elementum  diilrahi  vio- 
lenter , fcrilicet  ad  magnirudinem  maiorem  , vel 
imnorcm.Probatur.qtna  quandoque  regnar  con- 

Ucllatio  valde  calida,  quandoque  frigida,  quod 
non  edet,  nili  quia  tunc  aqua  ditlraherctura  ma- 
gnitudine pcrfoila , fub  qua  clTcr, fi  omnia  edent 
line  violentia  , qux  edent  intra  concauura  orbis 
Lanz.  Secundo  pater  per  lignum : quia  propter 
hoc  quod  elementa  quandoque  funt  maiora, 
quandoque  minora,  natura  ordinauit  impreflio- 
nes  metcorologicas  , elcnientorum  obferuan- 
tiam  in  debita  proportione, fcilicet  impreOiones 
aquca< ; ne  elementa  calida  nimis  augmcnrcn- 
fur ; Se  imprelliones  ignitas , 8e  ventum, & terrx 
motum,  ne  elementa  frigidaaugmententur  vitra 
debitam  proportionem. 

j g.  Tunc  dubitatur, ex  quo  quodiibct  elementum 
fecundum  fuam  totam  fubdanriampotcd  diftra- 
bi  violenter  a quantitate,  qux  libi  conuenirer,  fi 
fine  violentia  cllct  quandoque  ad  maius , quan- 
doque ad  minus.Vmim  Iit  dare  maximam  quan- 
titatem , vel  minimam  a qua  poteft  diilrahi  vio- 
lenter ? 

Secunda  dubitatio  eft,  non  de  rora  fphxra  ali- 
v cuius  elementi,  fcd  de  parte  ,vtrum  fit  dare  mi- 

ninum parrem  fub  qua  forma  elementi  poflit 
exjfterc. 

Tertia  dubitatio,  Verum  fir  dare  minimam 
denfirarem , vel  raritatem,  fub  qua  poflit  ftarc 
forma  ignis,  aur  alterius  elementi. 


Ad  primam  rcfpondetar  primb  de  fphxra  ignis, 
quod  in  fphxra  ignis  imaginandi  fune  duo  ter- 
mini magnitudinis, vnus  a patre  conucxa,&  tunc 
dico  qudd  eft  dare  maximam  circumferentiam, 
fub  qua  poteft  ftarc  forma  ignis  : quia  poteft  fla- 
re fub  circumferentia  orbis  Lunx  , & fub  nulla 
maiore.  Sed  alter  terminus  imaginandus  eft  k 
parte  concaua , Se  inferiori.  - Ec  tunc  dico , quod 
non  cft  dare  minimam  quantitatem,  fi ue mini- 
mam fopcrficiem  concauam , fub  qua  poflit  flare 
fphxra  ignis  a parte  inferiori. Piubatur, quia  tunc 
fcqucretur.quod  ignis  exiftens  fub  tali  quantita- 
te non  pollet  comburere  ftupam  fibi  approxima- 
tam,  confequcns  cft  falfum  : quia  ibi  non  deficit 
materia,  cum  ftupa  fit  materia  fufticicntcr  difpo- 
fira,  nec  dcficitjibi  locus, cum  fphxra  acris  fix  ibi 
continua,  vel  contigua.  ldcd  dico,  quod  cft  dare 
maximam  quantitatem,  fub  qua  non  poreft  ftarc 
fphxra  ignis  k parte  inferiori.  Probatur,  quia  ex 
quo  non  poteft  eflc  fub  quantacunique  modica 
quantitate  i Se  non  eft  dare  minimam , fub  qua 
poteft  e(Tc,  igitur  fcquitur , quod  eft  dare  maxi- 
mam , fub  qua  non  poteft  elfe , & tenet  confc- 
qucnria  imaginando  totam  quantitatem, fub  qua 
poteft  cfle  fphxra  ignis  naturaliter,  vel  violenter 
f'cparatara  a quantitate , fub  qua  non  poteft  cfle 
propter  paruitatem.  Et  forte  fphxra  ignis  num- 
quam  f uirita  magna  versus  deorfum,qu<Sd  con- 
tinuabatur versus  illam  diftanriam  exclufiue,  fub 
qua  non  poreft  eflc  propter  paruitatem,  qux  par- 
uitas  proucnit  non  ex  repugnantia  ignis , fcd 
aliorum  elementorum  , qux  exigunt  locum  pro- 
portionarum,  Se  debitum. 

SccundA  dicendum  cft  deacre.Vndedico  ima- 
ginandi funt  termini  fphxrx  acris , vnus  fcilicet 
a parte  magnitudinis  vcrsfts  fphxram  ignis  , ad 
quam  non  poteft  attingere  naturaliter,  vel  vio- 
lenter propter  magnitudinem  , Se  alter  ab  alia 
parte  versus  fphxram  aqux , fub  quo  non  poteft 
flare  aer  naturaliter , vel  violenter.  Propter  par- 
uitatem.  Er  confimiliter  dicendum  cft  de  aqua, 
quod  terminatur  a parre  acris  minima , fub  qua 
non  poteft  cfle ; & a parte  terrx  maxima  fub  qua 
non.  Nec  cft  differentia  quo  ad  hoc,fiuctota 
aqua  ponatur  intercludi  infra  partes  terrx  ,tan- 
quam  infra  vafa : fine  diratur,quod  aqua  circun- 
dac  lotam  terram, excepta  vna  parte, qux  vocatur 
facies  terrx , quam  inhabitamus,  & qua  filper- 
ferimur  aqux , eo  quod  non  cft  pure  grauis  , fcd 
leuis  propter  mixta  ,qux  fibi  immifccnrur. 

De  terra  dico , quhd  terra  k parte  aqux  , & 
acris  terminatur  ad  minimum  fub  quo  non  po- 
reft  cire  propter  magnitudinem  , fcd  a parte  in- 
fra nullo  modo  terminatur,  quia  quanracum- 
que  magnitudine  data , contingit  dare  maiorem. 
Se  fic  in  infinirum  versas  ccntruiu.  Item  notan- 
dum qudd  ficut  elementum  polfct  diilrahi  ma- 
gnitudine fub  qua  clTet  fine  violentia , augmen- 
rando  , ita  etiam  dimiuocndo.  Verbi  gratia, 
ficut  fphxra  ignis  diftraharur  per  augmentum 
ignis  in  dcorfum.ica  poteft  diilrahi  per  augmen- 
tum acris  in  furfum  , & runc  ille  idem  termi- 
nus , fub  quo  non  poteft  cfle  aer  propter  ma- 
gnitudinem , cft  terminus  ad  quem  ignis  poreft 
comprimi  in  furfum  , S:  fic  quantitas  inter  me- 
dia ab  vno  termino  vfquc  ad  concauum  orbis 
Lunx,  cft  vna  quafi  diameter,  fub  qua  potcfl  eflc 
fphxra  ignis. 

Ad  fecundam  dubitationem  dico , qudd  non 
cft  dare  minimam  partem  ignis  j qux  poflit  per 

fe 


1 


Quxftio  XII. 


(e  fcotfum  exiftete  , fed  maximam,  qua  non  po- 
xell , vt  videbit  ut  inalta  quxlliunc. 

Ad  tertiam  dico, quod  eft  date  maximam  denfi- 
tatcm.fub  quanti  poted (lare forma ignis.vetbt 
erani  , ft  ignis  comprimatur  continue  condcn- 
lando,  dato  qubd  non  c(l  date  minimam  denlita- 
tem,  fub  qua  poted  (lare : quia  tunc  ft  applicate- 
tui  condenfans  e(ler  dare  vltimG  inflans  tei  pec- 
nunenti sin  effe.  Ideo  dico  , quod  cd  date  maxi- 
mam,fub  qua  non  poted  datei  & ficttt  dicitur  de 
igne, ita  poted  ptopotiionalitet  dici  dc  quodlibcc 
aliotum  elementorum, confidetando  prxdi&a. 
jp*  frt  /».  £x  fCqUimt ) qUi<i  pCl  folara  comprcflio- 
StnnTl«!fi  ncm  p»otcfb  corrumpi » 8c  hoc  habet  videti 

— in  1 t — T . . . ■ .1  §■  Lvaiala.it.  iiaViVa  . 1 n C.  iffrinv 


M- 

Rn  urtifitia- 
tn  mmntotu 


In  eruti  $4- 
tit  eft  iatt 


in  lib.de  Longitud.Sc  btcuitate  vita:,  dc  fuffoca- 
tione  caloris.  Secundo  fequitur.qubd  li  per  ima- 
ginationem ignis  includeretur  in  vna  fphxra  la- 
pidea in  vna  pacte, & clfct  vna  dupa  ex  alia  parte, 
qubd  ignis  non  combureret  (lupam , niG  frange- 
retur illa fphzta. Tertio  fcquitur.quud  G omnia, 
qux  funt  infra  concauum  fphxrx  Lunxper  ima- 
ginationem remonerentur,  & totum  enet  reple- 
tum igne,  poflibile  eflct,qu6d  ignis  non  com- 
bureret (lupam, G edet  Gbi  applicatadk  hoc  quia 
ignis  determinat  Gbi  certam  raritatem,  8c  dcnli- 
tatem,  & ideo  requirit  locum  in  quo  poflit  cx- 
» tendi,  dc  hoc  de  tertio. 

i $ . Quantum  ad  quartum  gradum  cd  prima  con- 

KuSmmmix - cluGo.Nullum  f mixtum peifedum , vtanima- 
vm  perffSi  tum  aucmcntabile  in  infinitum.  Probatur, 
quia quodlibct  determinat  Gbi  certam  figuram, 
mtum.  & certam  quantitatem  fecundum  fuam  furinam 
propriam  , vt  dicit  Commentator  j.  Carli.qui 
per  hoc  ponit  differentiam  inter  elementa  Gin- 
plicta,  Sc  mixta. 

Secunda  concludo.  In  qualibet  fpecic.cft  dare 
maximum  indiuiduum  , quod  dc  facio  cd  in  illa 
fpccic.Probarur,  quia  aliter  effet  procellas  in  in- 
finitum in  indiuiduis  illius  fpecici. 

Tertia  concludo  cftdc  pofTibili:  In  nulla  fpe- 
cie cfl  dare  aliquod  indiuiduum,  ira  magnum, 
quin  poflir  dari  aiiud  maius,  imd  quin  jpfummec 
poffit  effe  maius.  Probatur  excmplarirer  dc  ani- 
mali, nam  animal  poted  effici  maius  per  melio- 
rationem c/rcumdantiarum,  qux  requiruntur  ad 
vitam,  augmentum,  vt  puta  acris,  nutrimenti, 
& huiufrnodi. 

Quarta  conclufio.  In  qualibet  fpecie  imagi- 
nandi fune  duo  tcrmini,vnus  a parte  nugnitu  Ji- 
n is,Sc  alter  cx  parte  parui(aiiscxclu(ruc,iubquo- 
rum  neutro  poted  cife aliquod  indiuiduum  illius 
/pcciei , fed  fub  qualibet  magnitudinemedia  in- 
ter  illos  terminos  poted  cfl e aliquod  indiuiduum 
illius  fpcciei : verbi  gratia , in  fpecie  hununa  cd 
dare  aliquam  quantitatem  , fub  qua  non  poted 
efle  propter  paruitateni.huiuimodi  ed  quantitas 
pedalis,  qux  fit  Ji,  tunc  funt  mulrz  quantitates 
fub  quarum  nulla  poted  efle  homo  propter  par- 
nitarem,  vr  fetnipcdalts,  quarta  pedalis , Sc  ita  de 
aliis.quarum  omnium  maxima  cd  ^.Sub  ^.par- 
te magnitudinis  funt  mulrxquantitares, fub  qua- 
rum nulla  poreft  ede  homo  propter  tnagnirudi- 
nem,  vrfiib  quantirarc  la.vel  jo.  vel  40  pedum, 
quarum  omnium  forte  minima  cd  decem  pe- 
dum, qux  fit  Tnncd/co  ,quod  intcrAScS 
e/I  medium  fecundum  proportionem  Arithme- 
ticam , vel  Geometricam  , fub  quo  medio  ii  ali- 
quis humo  cflcr,  ipfe  haberer  pcrfcciiillmatn  rta- 
turam.conuenicnrcm  naturx  humaux,quam  ( vr 
ver idmileed)  habuit  Cb eidus  , Sc  qui  excedit 
Sciti  tfttr.  Tem.  / /. 


Ulud  medium  extenfiufc  eft  gigas:  ?e  qui  deficit  ab 
ifto  medio  eft  nimis  paruus.Bc  fi  notabiliter  defi- 
ciat eft  nanus.  Et  nota  , qubd  illud  medium  eft 
diuetfumfccundiim  dtucrfiiatcm  patriarum. 

Quinta  conclufio.  Non  foliim  res  natutalcs 
terminantur  prxdi£lis  modis, imb  etiam  res  arti- 
ficiales,vt  domus, pons, vicus, ciuiias, exercitus, & 9 

huiufrnodi.  Vnde  recolligendo  patet, qubd  om-  mMlhl,tnli- 
nia  entia  , vel  funt  compofita  ficut  mixta  pctfe-  aim. 
fla , Sc  animata , Sc  talia  fecundum  formas  pro-* 
prias  determinant  fibi  certas  magnitudines , Sc 
terminantur  minimo  , fub  quo  non  poliunt  effe 
propter  magnitudinem,  & maximo  fub  quo  non, 
propter  paruitatem;  vel  funt  fiinplicia  elementa, 

Sc  talia  non  determinant  fibi  certam  magnitu- 
dinem fecundum  formas  proprias  , fed  determi- 
nantur a locis  , vel  propter  defedum  matetix, 
vel  fune  accidentia , vt  caliditas  , & huiufrnodi, 

Sc  talia  accidentia  terminantur  ad  maximum 
gradum  poffibilcm  efle  ; fed  raritas  , & denfitas 
quantum  de  ratione  fui  funt  augmcnubilcs  in 
infinitum  ■,  fed  ratione  corporum  , qux  funt  ra- 
ra , veldcnfa  , funt  augmentabilia  iulum  finite. 

Sed  inxqualitas , diflimilitudu  , Si  hiiiufmodi 
fumaugmcntabilesin  infinitum  per  diminucio- 
nem  termini  minoris.  Dc  numero  Sc  magnitu- 
dine dicetur  in  j.  qualiter  terminantur , & qua- 
liter non. 


24. 


Cirtiflm  ha. 
l*i'  ferfr- 

cti/fnum 

/Lutum. 


ANNOTATIONES. 

* T Deo  imaginandi  funt  duo  termini , &C.  Nota  ^ 
iduos  elfc  terminos  roagnfttudinis , Sc  alios  xu^itudi- 
duos  parilitatis  : primi  duo  fu  ut  maximtiM  qnod  *u,ct  parui  - 
A minimum  quoti  no» , quorum  primus  eft  in- 
mnfccus  ; fecundus  verb  crtrinfeais  Alaximum  ,erm,ni' 
quodfic  t qui  cll  intrinfecus , eft  terminus  qunnri- 
caiisfub  quafotma  naturalis  effe potclk , 6c  fub 
nuila  maiori.  Minimum  quod  non , eft  illa  quanti- 
tas , fub  qua  forma  naturalis  elfc  non  poieft  , Sc 
fub  quacunque  minori,  qux  non  iic  minor  mini- 
ma .poreft.  Exemplum  primi  homo  potcftefTe 
fub  quantitate  quaruor  cubitorum , & fub  nulla 
maiori  poreff  elfc.  Exemplum  fecundi , vt  fi  di- 
camus hominem  non  polfe  ciTVfub  magnitudine 
(c-x  cubicorum , & puffe  elle  fub  quatns  minori, 
liifi  fit  minor  minima.  Termini  paruiratis  fune 
minimum  quod jic  , maximum  quo  A non.  Quorum 
fimilttcr  primus  cd  terminos  intrinfecus,  fecun- 
dus vero  exrrinfecus.  M mimum  quod fic  eft  ter- 
minus quannratis , fub  qua  forma  naturalis  ede 
poceft,  Sc  /ub  nulla  minori,  vi  fi  dicamus , ho- 
minis formam  effe  pofle  fub  quantitate  vnius 
cubiti , Sc  fub  minori  elfc  non  p<  (fe.  Maximum 
quod  non  eft  quantitas , fub  qua  forma  naturalis 
elle  non  puieltfSc  fub  quacunque  maioti  poteft, 
dummodo  non  Iit  maior  maxima : vr  li  dtcamue 
hominem  non  poffc  effe  fub  quamirace  vnius 
palmi , polle  tamen  fub  maiori , qux  non  exce- 
dar terminum  niaguirudmts  ex  his  rerminis  duo 
affirnianui  funt  in  tt  in  feci,  negaiiui  vero  txrr/11- 
leci. 

Nora  fecnndd , terminum  inceptionis  rerum  17. 
elle  duplicem  , intrinfecum  Ici  1 icet , Scextrinfe-  Term^tu ir- 
cum. Primus  vocarur  primum  fui  effe, qui  eft  quod  trfHrm"  ,r* 
Jam  inllans  rei , in  quo  verum  eft  dicere , In  hoc  ^ **" 

indanci  res  eft,Sc  immediate  ante  hoc  nen  fuit.  ^ 

Alter  terminus . nempe  extrinfccus  , dicitur  t/- 
t ituum  fm  non  effe,  quod  ell  indam,  in  quo  verum 
eft  dicere , Nunc  res  tp uu  clt,  Sc  immediate  poli 
E 1 hoc 


J* 


5* 


h©c  i ti  lians  «it,  quopa&o  incipiunt  tcs  fucccffi- 
ua:,  VI  motus  -,  tcs  veto  permanentes  fubilantia- 
J‘:  “ incipiunt  p«  ptimum  fui  effe.  Duplex  fimi- 
\/d“.Ud.  J.i,er c<*  t eruimus  delitionis  tetum .alto intrin- 
iccus , Se  appellatur  ultimum  JU  r/i.qui  efl  in- 
flans , in  quo  verum  efl  dicere  , nunc  tes  efl , & 
immediate  poft  hoc  non  erit , quo  pafio  deli- 
nunt elle.quar  no  pet  motum  corrumpuntor.  Al- 
ter efl  terminus  cxtrinlecus  , qui  dicitur  primi™ 
*/“' # .«e  «A  inflans,  in  quo  verum  efl  dicere, 
nunc  res  non  efl,  Se  immediate  ante  hoc  fuit; 
quo  pafto  delinunt  res  , qui  non  in  inflanti  cor- 
rumpuntur , quales  fnnt  tes  luccefliui.  Ex  hoc 
fcquitur , quid  terminus  intrinfccus , tam  ince- 
ptionis , qulm  delitionis  vocatur  primum fuirfft, 
terminus  veri  extrinfecus  tam  inceptionis, quini 
delitionis  vocatur  ultimum  fri  nm  tffe.  Terminum 
intrinfccum  vocat  hic  Scotus  terminum  inclu- 
liue , exttinfecura  veri  terminum  excluliueap- 
pcllat.  Res  igitur  permanentes  incipiunt  per  ter- 
minum intrinfccum,  & delinunt  per  terminum 
intrinfccum  ; fucccfliui  veri  incipiunt  per  tcr- 
mutum  extrinfecum , atque  etiam  per  terminum 
,l,uu'““  ?m?fccum  d^nunt.Etex  his  patet  fcnfusqux- 
fhnii.  flionts.  Quirit  enim  Scotus  , virum  res  natura- 
les , qui  per  primum  fui  clfe  incipiunt,  polline 
ellc  tanti  quantitatis , quid  viribus  natuti  ad- 
huc maiores,  & maiores  efle  poflint, quod  efl  ca- 
rere termino  magnitudinis  , Se  quid  non  tam 
parui  poflint  effe , quin  poflim  vitibus  natuti 
minores  , it  minores  efle , quod  efl  carere  termi- 
no paruitatis;  an  potius  poflint  efle  tam  magni, 
vel  tam  patui , quid  etiam  per  vires  naturi  ma- 
iores, vel  minore»  efle  nequeant,  quod  efl  habe- 
teterminos  magnitudinis,  & paruitatis.Primum 
examinatur  in  hac  quxftione.  Secundum  in  fc- 
quenti  quiflione  explicabitur, 
pj.  b Sutfu.i/im Afiintfdjitu  imUIKuBt , 4-c.  No- 
ta quid  Hernicus  de  Gand.  Quod!.  9.  quifl. ) . St 
Quodl.  y.quift.C.Sc  7.  Se  Quidl.p.quift.i.alTe- 
rtt , quod  omnis  telatio  efl  eadem  tealitcr  cnm 
fundamento.  Hanc  fententiam  fequiturOcham 
in  Quodl.  St  tuta  fchola Nominalium,  quam  de- 
fendit Sotus  in  Ptidicamentiscap.  dcRelation. 
quili  2.  affirmans  infupet  relationem diflingui 
iotmalitcr  I fundamento toppofltam  tamen  ien- 
tcutiant  tenet  Scotus  in  1.  Sententiarum  , d.t.q. 

J.  vbi  probat  relationes,  quarum  fundamentum 
potell  ellc  line  termino  talium  relationum  .at- 
que etiam  line  relatione  rcaliter  diflingui  i fuis 
. fundamentis , vt  funt  omnes  relationes  de  Pri- 

dicamcnto  ud  ulitpuii,  relationes  veto  quarum 
fundamenta  non  poflimt  ellc  line  termino,  St  re- 
latione , efle  idem  tealitcr  cum  fundamentis, 
quam  fententiam  quoad  primam  partem  defen- 
dit Caietanus  1.  par.  quid.  iS.  an.  1.  St  eandem 
f Sumat  efle  fententiam  D.  Thom.  ibidem  ad  fe- 
cundum,dicentis  , Id  quod  ittuenitur  in  creatu- 
ra pritet  id , quod  concinetur  fub  fignificatiouc 
nominis  rciatiui  cll  alia  res.  In  Deo  autem  non 
efl  alia  res , Stc. 

JO.  c NulU  ptur,tdd  primu.uut  nufifam,Sec.  Nota 
quod  qualitates  terminamur  ad  maximum  quod 
trruuuuuiur  hc , fecundum  intcnlionem  , non  autem  quoad 
qZiiZjt-  mi"in,u,n  ieeunddm  temiflionem  Prima  pars 

turJu-n  m palet , quia  intentio  efl  intima  qualitatis  perfe- 

tiBji  nim/td  Otio,  omnis  autem  perfcdlio  intima  cft  intrinfe- 
**•  ce  limitata  .atque  adeo  qualitates  in  intcnlione 

"ulr.Zr-  maximum  Jrcrminanrur.  Secunda  pars  ex  eo 
f,Zm.  appitet , quia  qualitate»  habent  efle , Sc  produ- 


Lib.  I.  Phyficorum 


cunrur  per  motum  , cuiu*  non  datur  primum 
eflc,&  per  confequens  neque  fn  qualitatibus  da- 
tu* minimum : cum  itaque  non  detur  minimum 
in  qualitatibus  fecundum  extentionem, ita  neque 
freudum  intentionem.  Item  agens  naturale  prtiis 
agit  in  partes  propinquas,  quam  in  remotas. ver- 
bi gratia,  ignis  quando  calefacit  acrem , quanto 
partes  aeris  funt  remotiores , tanto  erunt  min&s 
calidx:modA  in  partibus  aeris  non  potell  dari 
pars  tam  minima,  quin  poflit  dari  minor, ira  non 
poteft  dari  minor  calor,  quin  minor.  Hoc  tamen 
intelligas  confidcrando  qualitates  fecundam  fc, 
& ratione  fui , non  autem  fecundum  inftanta- 
neam  produ&ioncm,  qua  producuntunnam  hoc 
modo  in  illis  datui  minimum  quod  fic.quia  for- 
ma fubftantialis  non  generatur  fub  minori  qua- 
Jirate.vel  difpoficionc. 

J , euiijiutem fummum.  Nota 

quod  varii  funt  fentemii  , quomodo  vnum 
quodlibct  elementum  habeat  vnam  qualitatem 
in  fummo  , & quinam  Iit  illa.  Niphns  , Se  qui- 
dam alij  affirmant  elementa  vtcamque  qualita- 
tem  tn  lumino  habete  : quia  (i  aliqua  eflet  tc- 
mtlTa  , eflet  mixta  cum  fua  contraria, & lic  nili 
ignis  e flet  fumme  liccus.elfct  etiam  humidus,at- 
que  ita  dc  aliis. 

Secunda  lententia  efl  dicentium  vnam  qua- 
litatem inclementis  efle  fummam,  aliam  non 
lummam  , fed  rcmilfam  , mixtam  tamen  fua 
contraria  , ita  vt  tantum  habeat  dc  contraria 
quantum  deficiat  dc  propria  vfquc  ad  fummum 
. f ra'  l,,n-  Nos  autem  dicimus  vnumquodque 
elementum  habere  vnam  qualitatem  in  fum- 
mo  , Se  aliam  prope  fummum  line  admixtio- 
nc  conttatti  qualitatis,  quia  aliter  non  poflee 
clle  mixtio  : nam  (i  omnes  qualitates  cflcnr  in 
lumino , iquc  agerent  contraria  , nulliqucibi 
eflet  ad  io , vbi  neque  minimas  datur  cxccflus: 
addas  quod  It  aer  eflet  fumme  calidus , non  eflet 
ex  fe  temperamentum  medium  in  animalibus, 
neque  eflet  aptus  'efpirationi , quod  dicendum 
non  efl. 

Sed  qnxnam  efl  illa  qualitas  ,qnam  in  fummo 
elementum  quodlibet  libi  determinat)  Quidam 
dicum  aerem  efle  lummc  ftigjdum  , & nullo 
modo  calidum  , quia  in  media  tegione  actis  ob 
nimiam  frigiditatem  congelantur  nubes  , Se  ge- 
ncratur  n.x  , Se  grando.  Valefias  , . Controuer- 
harum  cap.y.ailciir  aerem  efle  fumme  Kumidmn 
non  tamen  calidum, neque  ftigidum,  fed  medii,’ 

& temperati  naturi : Se  ratio  cft  , quia  facili 
ttanfmuiaturad  vtrumque  extremum . feiliecti 
frigido  in  calidum  , Se  c contra.  Quidam  Tho- 
mtftarum  fequentium  Auiccnnam  dicunt  tcr- 
tam  cflb  fumme  frigidam  , quia  ignis  cft  ca- 
itdiUimus , qui  efl  propinquior  calo,  ergo  ter- 
ta , qui  efl  i corio  remotiffinu  . frigidjflima 
crtc.Galcnus.fvt  nonnulli  dicum)affirm«  aquam 
efle  fumme  humidam  , & frigidam  prope  luro- 
ntuin  • quia  quando  congclatut  recipit  maio- 
rem frigiditatem  , quam  habebar,  atque  adoi 
"f"  f'«  fnnstne  frigida  : quia  fummo  non  Hc 
additio.  Et  quid  fit  fumme  humida  patet ; qnia 
magis  IlumeClat , quam  aer  ,4;  quia  aqua  poteft 
non  fi  tgefaceie.  fic  eft  minus  frigida,  non  poteft 
autem  non  htimc<aare.  Nos  veti  dicimus,  quid 
Ignis  eft  fumme  calidus , Se  prope  fummum  fic- 
cus  : .er  fumme  humidus.A,-  ptope  fummum  ca- 

humH^T*  mra'  Pf  °r=  fummum 

humida.  Terta  autem  eft  lummc  licca,  & prope 

fum 


|1' 


MUmtntmm 
hjtbti  v»«w 
•JHAliftnm 

•ufuuum,& 

•lUmfnft 

It 


Itnutjlfm. 
mi  tui  idui, 
& pn,t 

Jittui. 


Quajftio  XIII. 


5? 


55 

Mti 
U dutbui 
mUm  fttifl 
Um  ttr- 


M- 


!J- 

Vi*rr,ti!>*i 

iuflUtnr 

fwititai 

enuuninfo- 


5 «• 

Fu*l4fNf' 
htitil 
tirtnittum 
PUgKlikJl- 
Uit.fr  fami- 


fummum  frigida.  Hxc  omnia  probata  atque  im- 
probata teperica  in  (criptis  noltris  fuper  i.  Iib.de 
Generatione  cap.j.quxft.i. 
c GUiodliht  elementum  de  fui  natura  efl  augmenta- 
HU  in  infinitum.  Nora  quod  dupliciter  aliquid 
poteft  habere  terminum , vel  ex  paitc  forma; , Hc 
fac  habent  terminum  viuentia  , quia  pattes  vi- 
uentis  funt  organica;  ,&organuin  ordinatur  ad 
certum,  & determinatum  opus,  cft  autem  contra 
rationem  organi»  au&d  iit infinitx  quant itatis. 
hoc  modo  non  habent  terminum  non  viuentia, 
quia  non  habent  organa  ficui  ignis,  quapropter 
non  repugnat  quod  ignis  ex  parte  forma;  crcfcat 
in  infinitum.  Secundo  modo  terminus  cft  ex 
parte  materiar , ira  vc  tora  maceria  illius  ,quod 
faciendum  cA,confumatur  in  illo  ; ficut  in  ctrlis, 
tota  materia  ctrlcflis  confumpta  cft  in  illas , & 
fic  habent  terminum  ex  paitc  materix : ita  vc  li 
inodo  deberent  ctcfcetc,  neccdc  edet  creare  no- 
uam  materiam  cceicftem.  In  rebus  autem  infe- 
rioribus materia  efl  finita,  & fic  quantumuis  ali- 
qua res  ciefcat , erit  augmentum  determinatum. 

EA  tamcil  diferimen  intet  hanc  determina- 
tionem ex  parte materix,  & illam  quxcft  ex  par- 
te formx  , quod  indeterminatis  ex  parte  forma: 
non  repugnat  ctcfccre,  quia  non  habent  organa; 
& fi  per  nnpoflibilc  daretur  illis  materia  infinita, 
crefccrent  in  infinitum, & hoc  cft  quod  Atiftote- 
les  fatetur  dc  igne  a.  de  Anima  , texi.  41 . quod 
fcilicct  crefceret  in  infinitum , fi  combufttbilia 
illi  applicarentur  in  infinitum  , augmentum  qui- 
dem huiufmodi  in  infinitum  ex  parte  forma:  cft. 
Illa  autem  quibus  ex  paitc  fornix  , quia  funt  or-  ■ 
ganica,  tepugnaf  huiufmodi  augmentum  in  infi- 
nitum , eft  etiam  repugnantia  cx  parte  materia*: 
quia  non  qualibet,  & quantalibeta  quolibet  for- 
ma informari  potcA.  Vndc  in  his , Sc  ex  parte 
materix,  & ex  parte  forma  dandus  cA  terminus. 
Quod  intendit  AiiAorcics  a.  dc  Anuna,  text.42. 
quando  dicit, quod  omnium  natura  conAantium 
datur  terminus  magnitudinis, & augmenti, id  eft, 
quod  viuentia  vrraque  cx  parte  terminantor  ,cx 
parte  fcilicct  materi*  , & cx  parre  formae.  Ignis 
veri  non  ex  parte  formx , fcd  materix,  ac  etiam 
loci,  vi  docet  hic  Scotus. 

f Nullum  mixtum  per  felium  vt  animatum  eft 
augtnenubile  in  infinitum.  Nota  ptimd,  quod  du- 
pliciter puteft  conucnire  alicui  viuenci  magni- 
tudo , aut  paruitas , primo  tamquam  a principio 
naturali  intrinfcco,&  hzc  appellatur  magnitu- 
do, & paruitas  via  generationis , & conferuacio- 
ms  Secundo  potcA  conucnirc  ab  cxtrinficco,fiue 
ab  aliquo  acc4<^itc  corrupnuo,vt  fi  aliquis  ho- 
mo tumefirerer  per  hydropem , vei  modum  afpi- 
dis.vcl  marcefear , & fiar  gracilis  aliqua  infirmi- 
tate^: hxc  appellatur  magnitudo, & paruitas  via 
corruptionis. 

Nota  fccundA , quod  corpora  viuentia  via  ge- 
nerationis terminamur  intrinfece  per  maximum 
quod  fic, quoad  magnitudinem,  & per  mini- 
mum , quod  fic  q uoad  paruitaccm  , ira  vc  ad  ge- 
nerationem , verbi  gratii , hominis  datur  deter- 
minata quaumas  in  inagniiudinc , vitra  quam 
fonna -hominis,  quando  generatur , nequeat  in- 
formare , & etiam  fit  dabilis  minima  , quz  fuf- 
ficiai  ad  generationem , vitra  quam  alia  minor 
non  (officiar.  Primum  probatur  , quia  fi  non 
terminaremur  per  maximum  quod  fic,  fcd  per 
minimum  quod  non , /equcrctur , quod  fubllan- 
tia  viuens  inciperet  per  vltimum  fui  non  dic, 
Scoti  e per.  Tom.  II. 


quod  eft  abfurdum.  Probatur  fequela  , Si  ter- 
minaretur per  minimum  quod  non  , daretur 
quantitas  , quam  non  podet  hominis  forma  in- 
formare in  generatione,  id  cft,  in  qua  non  podet 
homo  generati  propter  luam  magnitudinem , & 
in  quacunque  minori  pollet,  fit  cigo  illa  quanti- 
tas » in  qua  non , vnius  cubiti , incipiitque  mi- 
nui , cum  motus  ille  dimimitionis  incipiat  per 
vltimum  non  ede ; quia  omnis  motus  hoc  modo 
incipit , dabitur  in  Aans  in  quo  fic  vetum  dicere, 
nunc  non  cA  motus  diniinutiouis , & immedia- 
te poA  hoc  erit , ergo  etiam  nunc  nihil  cA  dimi- 
nutum huius  quantitatis,  & immediate  poAhoc 
inAans  aliquid  erit  diminutum  , & proinde 
quamiras  erit  minor  , fcd  in  quacunque  mino- 
ri quantitate  homo  potcA  generari , quia  nihil 
deerat  generationi ; ergo  verum  erit  dicere  in  il- 
lo eodem  inAanci , nunc  non  cA  homo,&  imme- 
diate poA  hoc  cric , quod  cA  incipere  per  vlti- 
mum non  ede. 

Secundum  probatur , fcilicct  quod  terminen- 
tur quoad  parqiratcm.  Pariformiter  non  in 
quantactimquc  pauca  quantitate  potcA  genera- 
ri, ergo  danda  cft  aliqua  determinata  inparui- 
tate,  in  qua  podit.  Sit  verbi  gratia,  quantitas 
vnius  digiti  , quam  propter  patuiutem  forma 
non  podit  informare , tunc  augeatur  illa  quau- 
ticas  continue , donec  veniat  ad  quantitatem  re- 
quifitam  pro  introdu&ione  formx  viucntis, 
Tunc  fic,  vei  dabitur  ptimum  inAans  talis  ani- 
mx  iu  materia  illa  fic  quanta , vel  non.  Secun- 
dum non  potcA  dari,  quia  incipiunt  huiufmodi 
res  per  primum  fui  dic, ergo  cA  dandum  pri- 
mum , ergo  in  tali  tifftami  datur  minima  quanti- 
tas , io  qua  potcA  generati  tale  viuens  ,&  intro- 
duci talis  anima, quia  in  nulla  minori. 


Qjr  ^ s T 1 o XIII. 

Vtrum  in  qualibet  jpecie  Jit  dare  mini- 
mum naturale. 

Vide  aurhorct  citatos  tjtufl.  frtctJenti.  Scotus  *.  tbyf. 

10.  s Mtufbyf  tjueft.f. 

Rcvitvr  quod  non:  quia  quodli- 
rjJS/  bet  ens  naturale  cA  indiuilibile  in  infi- 
SSIff  nitum  , igitur  quocumque  dato  eA  da- 
re minus  , & per  confrquens  non  eA  dare  mi- 
nimum. 

Sccuud5 , per  Ariftotelcm  in  4.  Cali.tcxr.17. 
vbi  dicit , quod  omni  grani  cft  grauius , modo  fi 
edet  date  minimum  gtauc,  tunc  non  cllct  gra- 
uius aliquo  alio. 

Tertio, per  Ariftotclem  in  ifto primo, tcxr.59. 
vbi  dicit  , quod  Anaxagoras  poluir  quod  non 
omnia  podiint  ede  (egtegata  ab  inuiccm,  8c  in 
hoc  dicit  Ariftotelcs  , quod  verum  dixir  pro- 
pter duo , primo  , quia  padiones  funt  infcpnra- 
bilcs  a fuis  fubicctis.  Secundo  , quia  non  cA 
minima  magnitudo  , & cum  quodlibct  ens 
naturale  fit  magnitudo  , vel  magnum  , fc- 
quitut  , quod  nullum  ens  naturale  fic  mini- 
mum. 

Quart6,quia  vel  cllct  dare  minimum  in  gene- 
ratione, vel  in  permanentia;  non  in  generatione, 
quia  quanracuuquc  materia  data  adhuc  minor 
illa,  ii  poneretur  in  igne,  cot rumperetur  , & 
confcqucmcr  conuertctctur  iu  materiam  igni# . 

E 3 Non 


!• 


4- 

Pii ufu  q»t- 
fiimt. 

Iu  ttrftuktM 
ftmflud »m 
dsrr  minimi 
intingit  du- 
fluutr 
S Umtntum 

rism  ptrms- 
ntr t. 


54  Lib.  I.  Phyficorum 


Non  in  permatientia.quia  quocunque  paruo  da- 
to, quod  poteA  durare  per  tempus  in  aliquo  me- 
dio, adhuc  minus  illo  poteA  durare  per  minus 
tempus,  & in  medio  mcliis  difpofito. 

Quinto , quia  vel  ellct  dare  minimum  inexi- 
Aens , 8c  hoc  non  , cutn  quod  libet  ens  naturale 
At  diuilibile  in  infinitum;  vel  minimum  feorfum 
rxiAcns.&r  feparatum,  & hoc  nomquia  illud  fuc- 
cefliuc  generabatur,  igitur  non  eA  minimu,quod 
feparatum  poffit  per  te  exiAcre.  Antecedens  pa- 
tet , quia  agens  naturale  prius  difponit  partem 
propinquam  materie, quam  remotam.  Conle- 
quentia  probatur,  quia  fi  generabatur  fttcccfliuc, 
tunc  in  prima  parte  fucceflionis  caufat  aliquod 
quantum, quod  tunc  Teporatum  exiAebat. 

Sexto  , A cfTet  dare  minimum  naturale , At  ille 
ignis,  tunc  fcquitur,  quod  edet  aliculis  ignis , ex 
quo  non  pollet  generari  aliquod  aiiud  elcmen- 
tum,confequcn$  eA  falfum.quia  quilibet  ignis  ad 
quodlibet  aliud  elementum  habet  contraricta- 
tem  , & communicat  in  materia.  Confequentia 
patet , quia  A ex  illo  igne  minimo  generaretur 
aliud  elementum  At  ille  aer , vel  ergo  iAe  aer  eA 
minimus.&r tunepei  Ar1A.texr.x5. in  x.de Gene- 
ratione, ex  iAo  poterunt  generari  decem  minima 
ignis,&  tamen  ponebatur  aer  generari  ex  vno  fo- 
lo.vel  aer  ille  eA  maior  minimo ,Sc  hoc  cA  impof- 
fibilc.vcl  tmnor  minimo, & hoc  eA  impoflibilc. 

Septimo. Si  tali  minimo  applicaretur  deAruens, 
vel  inanercc  per  tempus, vel  corrumperetur  fubi- 
to : non  fubitb,quia  tunc  Aeret  corruptio  , nulla 
altcratione  prxuti  prxcedcntc  , A maneret  per 
tempus,  tunc  fequeretur , quod  eflet  dare  minus 
fninimo,  quod  eA  impoflibile. 

Ochnd  , quia  A edet  minimum  , fequeretur 
qu6d  edet  aliquod  animal , a quo  nulla  eius  pars 
pollet  auferri  line  corruptione , confcquenseA 
falfum  per  experientiam, vnde  animal  non  mori- 
mur ptopter  modicam  ablationem  carnis,  vel  cu- 
cis , Sc  patet  confcqucmia , A datetur  minimum 
animal. 

OppoAtum  arguitur  per  Aridotelem  in  iAo 
primo,tcxt.t8.vbi  arguendo  contra  Anaxagoram 
fuppome  cire  minimam  carnem , &r  per  hoc  pro- 
bat,quod  non  quodlibct  eA  in  quolibet. 

Sccundb  per  AriAotclem  8. huius,  vbi  dicir, 
quo  i arguentia  naturalia  non  poflunt  agere  fub 
quacunque  modica  magnitudine, Acur  millefima 
pars  grani  milij.non  pote  A caufarc  fonum,  quod 
non  edet  nili  talia  entia  terminarentur  ad  mini- 
mum in  paruirate. 

Tertio  per  AriAotclem  in  lib.de  Senfu,  Sc  fen- 
fato,  vbi  vult,  quod  fenfibilia  non  podunt  fentiri 
fub  quacumque  parua  magnitudine  , quod  non 
edet  njA  tcrminarcntuc  ad  minimum  cx  parte 
parilitatis. 

InquzAione  primo  videbitur  dc  corporibus 
Amplicibus  homogeneis  , Sc  de  mixtis  horaoge- 
neis.  SecundtS  videbitur  de  heterogeneis. 

Quantum  ad  primum, funt  dux  diAin&iones, 
prima  eA , quod  in  corporibus  Amplicibus  dare 
minimum  intclligitur  dupliciter,  vno  modo  in 
generarione  * , &r  tunc  fenfus  quxdionis  cA, 
vtrum  Ac  dare  minimam  materiam , fub  qua  po- 
teft  aliquod  elementum  permanere.  Secanda  di- 
Ain&io , quod  elementum  potcA  permanere  du- 
pliciter , vno  modo  tendendo  ad  corruptionem, 
& hoc  eA  quando  continens  elementorum  do- 
minatui fupet  ipfunv  Alio  modo  n6  tendendo  ad 
corruptionem,  puta  quando  elementum  per  fuas 


qualitates  dominatur  foper  difpoAtiones conti- 
nentis. Tunc  ponuntur  concluliones. 

Prima  eA.  Non  cA  dare  minimam  materiam  f. 

Aue  magnitudinem , fub  qua  poflir  elementum, 
aut  aliquod  homogeneum  generari.  Probatur, 
quia  quodlibct  b elementum,  vel  homogeneum 
mixtun^  generatur  fucccfliue  per  partem  ante 
partem  , igitur  ante  omnem  partem  materie  da- 
tam, vel  dabilcm,l'ub  qua  generata  cA  forma  ele- 
menti, adhuc  prius  fub  parte  minori  illa,  genera- 
batur elementum , Sc  fub  minori  illa.Sc  Ac  in  in- 
finitum. Tenet  confequentia,  quia  nullius  gene- 
rati fucccfliue  eA  dare  primam  partem  ; imo  cu- 
iuflibct  partis  prius  fua  medietas  gcncrabatur.Ec 
antecedens  apparet  .quia  huiufmodi  elementa, & 
homogenea  mixta  generantur  ab  cxtrinlcco.cum 
^ non  habeant  in  fe  ipAs  principium  fux  genera- 
tionis , vt  pater  per  Commentatorem  lecundo 
huius , comm.  5.  modi  agens  cxtriniecum  priis 
difponit  partem  materiz  propinquam  fibi.quam 
remotam,  Sc  per  cbnfequens  in  illam  priusinuo- 
ducic  formam,  quam  in  remotam. 

Secunda  concluAo.  Cum  certis  drcumAantiis  6- . 

eA  dare  minimum  elementum , quod  poteA  per- 
manere non  tendendo  ad  corruptionem , verbi 
gratia  , quid  At  in  tali  medio  tantx virtutis,  Sc 
cum  tanta  applicatione : quia  non  cA  dubium, 
quod  reda&o  medio  ad  meliorem  dHpofitioncra 
minus  illo  portet  permanere.  Probatur  conclu- 
Ao, quia  aliquando  medium  excedit  elementum, 
quod  continetur , Se  aliquando  contri  elemen- 
tum habet  dominium  fuper  continens  ipfum, 
tunc  capiatur  mcnlura  marerix,  in  qua  virtus 
continentis  cA  xqualis  virtuti  contenti , fcilicec 
elementi.  Tunc  arguitur  Ac  : lAud  elementum 
cum  tanta  virtute, Ac  tali  applicatione  poteA  per- 
manere in  iAo  medio  non  tendendo  ad  corru- 
ptionem, nec  aliud  minus  iAo  poteA  permanere 
cum  canta  virtute  medij  non  tendendo  ad  eor- 
rupr ioncm.igitur  iAud  cA  minimum  elementum, 
quod  poteA  permanere  in  rali  medio  cum  tali- 
bus drcumAantiis.  Ec  A dicatur,  iAa  ratio  non 
probat ,niA  quod  eA  dareminimam  virtutem, (ub 
qua  poteA  Aare  elementum  non  tendendo  ad 
corruptionem , Sc  non  probat  de  magnitudine. 

Dico  quod  imd  , quia  in  cafu  prxdido , vbi  ele- 
mentum continens, & contentum  Client  xqualia 
in  virtute, A contentum  diminuatur  in  magniru- 
dinc.contincns  habebit  dominium : quia  magni- 
tudo multum  confert  ad  vittutcm,&:  ad  adio- 
ncs,&  partiones  rerum  naturalium. 

Tertia  concluAo.  Non  cA  date  c minimum  7* 
elementum  permanens  tendcndfirad  coriuptio-  ^7^** 
nem  : quia  quodlibet  elementum  corrumpitur 
fucccfliue;  igitur  quantacumquc  parte  perma- 
nente  data,  adhuc  minor  illa  permanebit , Sc  mi-  t**d*»d»  *d 
not  illa.  Tenet  confequentia, quia  cuiuflihet  par- 
tis  corrupta  medietate  manet  alia  medietas,  & 
corruptamedierateilla, manet  fua  medietas,  qux 
eA  minorat  Acin  inhmtum.Et  Ac  patet  qualiter 
in  elementis  .Amplicibus  eA  dare  minimum,  & 
qualiter  non,&  hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum  dc  heterogeneis  ani-  *{•»••**  m+- 
matis,  cuiufmodi  funt  animalia, Sc  p!acx,poniiur 
iAa  fuppoAtio,  quod  non  cx  aliqua  quatacunque 
modica  materia,  poteA  aliquod  iAorum  genera-  ttjl  mixtum 
ri.Pater  imludioneiquia  videmus  femen  in  plan-  ktttrtitmS, 
tis  dctctminatz  magnitudinis , etiam  non  cA  ve- 
ri Amile,  quod  afinuspoflit  generari  ex  ranra  ma- 
teria «quanta  eA  granum  inilij.  HocfuppoAto, 

poni 


Qusftio  XIII. 


ponitur  ifta  conclufio,qu&d  eft  d dare  minimam 
materiam  fub  qua  mixtum  hercrogencum  gene- 
f poteft.  Probatur  , quia  eft  aliqua  materia  fub 

qua  non  poteft  generari  per  fuppofitionem,&  cft 
aliqua  materia  lub  qua  poteft.T une  igitur  vel  eft 
dare  minimam  materiam  fub  qua  poteft  genera- 
ri,vel  maximam , a fufficicmi  dioifione  } li  mini- 
mam, babetut  propoiuum.  Si  maximam  fub  qua 
non  ; contra  dupliciter , prim6  quia  fub  ifta  ma- 
teria non  poteft  introduci  forma  afini , fed  fub 
qualibet  maiori , igitur  ifta  materia  nunc  cft  in- 
difpofita  , de  pono  quod  materia  continue  aug- 
roentetur, igitur  ipfa  eft  priiis , quam  ifta  materia 
fuerit  difponta:  igitur  non  fub  qualibet  maiori 
materia  poteft  inrtuduci  forma  afini , quod  cft 
contra  politum.  Secundo , fi  elice  dare  maximam 
fub  qua  oon.fequeretur  ,qudd  nullius  rei  perma- 
nentis mixta:  pollet  dati  primum  inflans  fui  efle. 
Nec  cft  cura  ad  propofuuiu  , fmc  inflans  fit  ali- 
quid, (iuc  nihii:ncc  ideo  habet  maiorem  efficacia, 
vel  minorem  , vt  patebit  fuper  6.q.  $ . Modo  con- 
fequens  cfl  falfum  , quia  per  hoc  differt  res  per- 
manens ii  fucceffiua : nam  in  tebas  fucccffiuis  cft 
dare  vltiraum  inflans  non  el Te,&  in  rebus  perma- 
nentibus primum  inflans  fui  eflc : Sc  probatur 
confequemia,  quia  fub  ifta  materia  non  poteft 
produci  afinus,&  immediate  pofl  hoc  fub  maiori 
producitur , igitur  hoc  eft  vltimunv  inflans  non 
effc  afini ; mod6  impoffibile  cft, quod  ciufdem 
rer  fu  dare  vltimuin  inflans  noncfle , Sc  primum 
inflans  cilc, quia  illa  inflantia effent  immediata. 

8.  Secunda  concludo;  Non  cft  dare  minimam 
Ntm  tfiimt  materiam ,nec  etiam  difpofitioneni  minimam  fub 
(u«mm  qua  mixtum  heccrogcneum  poffit  permanere. 

Pt0^lluc  » fi in  primo  inflanti  eflc  mixti  alicuius 
mm  hettrt-  Hetetogenei  applicetur  fibi  aliquod  diminuens, 
,jt< & tunc  vel  corrumperetur  fubitd , Sc  hoc  non, 
ftrmMtrt.  quia  non  prxcederetaltcrario  prxuia  ad  corru- 
ptionem.Vel  permanerer  per  tempus,  Sc  tnne  fe- 
auitur.quod  pofler  flare  fub  minori  difpofitione, 
feu  fub  minori  quantitate, quam  generabatur;  Sc 
tunc  fi  in  illis  quantiratibus  minoribus  fic  dare 
minimam, fub  qua  poteft  cfle.fequitur  quod  fubi- 
td  corrumpetur  fi  applicetur  diminuens, limilircr 
quod  cft  dare  vltimum  inflans  rei  permanentis 
cHc.qux  funt  impoffibilia. 

Tertia  conclufio  , Quzlibctres  heterogenea, 
imi  criam  homogcnca  , Sc  fimplex  poreft  flare 
j fub  minori  quancirarc,  qukm  generabatur, & fub 

minori  difpofitione  fibi  conuenienti , quam  ge- 
nerabatur. Probatur  ex  prxdidlis  conclufioni- 
bus,  quia  per  primam  conclufionem  eft  dare  mi- 
nimam materiam  , fub  qua  corpus  hcrcrogc- 
ncum  poteft  generari , & per  fecundam  non  cft 
date  minimam  fub  qua  poffit  permanere, igitur  fi 
in  primo  inflanti  cilc  illius  rei  /it  applicarum 
contrarium  corrunipcns,vcl  diminucns.cum  non 
fit  dare  vltimum  inflans  eflc  citis  , Sc  ctim  non 
poffit  nunere  per  folum  inflans  , fcquitur , quod 
manebit  fub  minori  difpofitione , quam  genera- 
batur. 

9.  Secundi  pater  per  experientiam,  quia  aer  non 
poteft  generari, mfi  inediante  moderato  calore, 

6c  tamen  poteft  permanere  fub  valde  intenfa  fri- 
giditate^ etiam  fub  valde  intenfa caliditatc.  Si- 
militer vicrum.ad  cuius  generationem  requiritur 
intenfa  frigiditas  valde , poteft  flate  fub  frigi- 
ditate irmifla,im6  etiam  fub  caliditatc  valdc.in- 
cenfa.  i 

Contra  primam  conclufionem  arg.qitpr  i quia 


St 

forma  afini  generatur  fucceffiuc  , igiturnoneft 
dare  minimam  materiam,  fub  qua  poteft  introdu- 
ci. Antecedens  patet  ,quia  materia  prius  difpo- 
nitur  per  vnam  partem  , quam  per  alteram, & per 
confequens  forma  prius  iorroducitur  in  vnam 
partem, qukm  in  aliam, vel  materia  liabit  difpofi- 
ta  fufficicntcr  non  introdu&a  focraa , quod  eft 
falfuin.  Confequemia  probatur,  quia  quatita- 
cujnquc  materia  data  in  qua  introdufla  cft  for- 
ma aGni , adhuc  in  medietate  illius  inttodu&a 
cft  forma;  Sc  fic  in  infinitum , igitur  nulla  cft  mi- 
nima. 

Secundi,  quia  fi  materia  fit  difpofira  per  qua- 
litates ftatim  per  rempus  forma  non  inrrodu&a, 
fcquitur  quid  nunquam  introduceretur;  quia  illa 
calidius  eft  approximata  materix  difpoficx  ad 
receptionem  fornix  , igitur  continue  indifponit 
illam  materiam:modd  m materiam  indifpoiitam 
non  poteft  introduci. 

Tertii , quia  vel  refpc&u  cuiufiibet  indiuidui  * 
alterius  fpcciei  eflet  alia,  & alia  materia  minima, 
fub  qua  huiufmodi  forma  poteft  introduci , vel 
rcfpe&u  omnium  indiuiduotum  ciufdem  fpccici 
eflet  eadem  materia  minima. 

Quarti  , per  prxccdentem  quxftionem  appa- 
ret,quid  cuiufiibet  fpccici  magnitudo  terminata 
cft  duobus  terminis  cxclufiur  , fcilicct  maximo 
fub  quo  non  , a parte  paruitatis , & minimo  fub 
quo  non , k parte  magnitudinis ; modo  fi  fit  dare 
minimam  materiam,  tunc  non  terminatur  exclu- 
fiue  k parte  paruitatis, fed  inclufiuc. 

Quinto, contra  tertiam  conclufionem.  Si  mix- 
tum hercrogencum  poteft  flare  fub  minori  quan- 
titate, qukm  generabatur  , fcquitur  , quod  fenex 
poteft  naruralircr  eflc  fub  minori  quantitate, 
quain  eflet  tempore  fui  exitus  de  vteto  mattis, 
quod  eft  falfum.vc  apparet.  Confequemia  proba- 
tur,quia  illa  cft  quantitas  fub  qua  generabatur, & 
cum  poffit  flare  lub  minori,  fcquitui  quod  poteft 
reuerti  ad  illam  minorem. 

Sexto  fequitur , quid  infans  pofler  efle  omni- 
no talitcrdirpofitns  ficut  embryo  ante  generatio- 
nem,confequens  cft  falfum,  quia  differunt  ab  in- 
uiccm  fecundum  fpecicm  ;modi  res  diucrfas  fe- 
cundum fpeciem  confequuimir  difpofitioucs  fe- 
cundam fpccicm  ; & paret  confequemia, pofito 
quod  ftatim  pofl  fuam  generationem  applicetur 
agens  reducens  ipfum. 

Ad  ifta.  Ad  primum  conceditur  antcccdcns,&  1 1 
negatur  confequemia.  Vnde  c concedo , quod 
forma  afini  generatur  fucceffiu^  per  partem  ante 
partem, & idei  dico, quod  non  cfl  dare  minimam 
materiam.nec  maximam, fub  qua  non  introduca- 
tur aliqua  pars  fornix  afini: imi  quantacunque 
parrcdata.fub  qua  introducitor  pars  fornix  afini, 
fub  minori  in  infinitum  introducitur  pars  formx 
afini.Sed  forma  afini  non  producitur  nifi  materia 
fit  complete  difpofira  qualitate  , Sc  quantitate  fi- 
mul , Sc  tunc  cfl  minima  materia , fub  qua  poteft 
introduci. 

Ad  fecundum  dico, quod  materia  flat  per  rem- 
pus difpofira  per  qualitates , quo  non  inrroduci- 
tur  forma  afini ; eo  quod  deficit  difpofitio  fecun- 
dum quantitatem  :fed  hoc  effer  impoffibile , nifi 
continue  ficut  partes  materix  difponuntur , par 
tes  formx  afini  introduceremur , Sc  ideo  calor 
non  indifponit , propter  partes  formx  introdu- 
cendas. 

Ad  tertium  poreft  dici , quod  verifimilc  eft, 
quod  non  eft  cadent  vna  materia  refpe&a  omnlff 
E 4 indiuiduo 


II. 


M* 


56  Lib.l.  Phyficorum 


indiuiduoram  ciufdem  fpeciei:quia  non  apparet 
verum.qobd  materia  ex  qua  generatur  vnus  ma- 
gnus gigas,  fic  xqualis  materie,  cx  qua  generatur 
nanus. 

Ad  quartum  dico  , qubd  in  alia  quxftione  di- 
ftum  fuit , quod  cuiuftibet  fpecici  latitudo  mag- 
nitudinis, fub  qua  poreft  (lare  aliquod  indiui- 
duum  alicuius  fpec  iei  terminata  cll  cxclufiuc,  ta- 
men latitudo  magnitudinis, fub  qua  potuit  gene- 
rari, terminata  eA  indufiuc,  &ideo  in  hoc  diffe- 
rentia e(l  de generat  ionc,&  permanentia. 

Ad  quintum  nego  confequentiam,  quia  pro- 
ter  magnas  alterationes , Bc  longas  tn  qualitati- 
us  primis  non  poteft  reduci  ad  illam  magnitu- 
dinem. 

Ad  fexturn  dico  , quod  duplices  funt  qualita- 
tes,quadam  primar , & confequcntes  primas;alix 
fccundx  Sc  confequcntes  formas  fubflantiales,  vt 
virtus,  qua  adamas  attrahit  ferrum  , efl  qualitas 
confequens  formam  fubflanrialem  adamantis. 
Tunc  dico,  qubd  infans  poteft  habere  confimiles 
qualitates  primas.  & confequcntes  primas  quali- 
tates embryonis , fed  non  potcfl  habere  qualita- 
tes confimiles, qux  confequuntur  formam  fpeci- 
ficam. 

Nunc  ad  rationes.  Ad  primam  concedendum 
efl, quod  noncfl  dare  f minimam  patrem  inexi- 
flentem.Et  confimiliter  ad  fecundam  , quod  non 
efl  dare  minimum  grane,  fed  aliud  grauc  inexi- 
Acns  minus, fcilicct  pars  foa. 

Ad  tertiam  concedo  , qubd  cA  minima  magni- 
tudo inexi  Acns, fed  bene  cA  minima  feparata.ali- 
ter  in  magnitudinibus  feparatis  elfct  proceftus  in 
it.  finitum. 

Ad  quartam  dico,  quod  in  homogeneis  non 
e A dare  minimum  in  generatione  < fed  in  hetero- 
gencis  ramum.  De  permanentia  dico.  qubd  non 
eAdarc  minimam  111  permanentia } fcdinhetc- 
togcncis  bene  eA  dare  minimum  permanens, 
quod  non  tendat  ad  corruptionem  cum  aliqui- 
bus circumAantiis , fcilicct  non  cA  dare  mini- 
mum tendetis  ad  corruptionem. 

Ad  quintam  dico, quod  non  eA  dare  minimum 
inexi  Ileos  ; fed  de  minimo  fcpaiaro  dico, quod  in 
fimpiicibus  non  eA  dare  (impliciter  minimum 
potens  inanerc  , nifi  cum  cenis  circumAantiis. 
Sed  in  hetcrogencis  cA  dare  minimum, quod  po- 
tcA  generati , fed  non  minimum , potefi  perma- 
nere. 

Ad  fcxtam.Si  applicetur  diminuens, &c.  Dico 
qubd  corrumpitur  lucccffitie,  ideo  porcA  manere 
fub  minori  quantitate.  & prioti  difpoficione, 
quam  erat  quantitas  Sc  difpofitio  fub  quibus  ge- 
nerabatur. 

Ad  feptiinam  dico , qubd  non  eft  dare  mini- 
mum ignem  rnexillentem,  nec  minimum  fepara- 
lumporentem  manere  tendendo  ad  corruptio- 
nem i fed  eft  dare  minimam  ignem  potenrem 
permanere  in  tali  medio  cum  tanta  cdtr arietate, 
& tanta  applic.irionc,5c  cum  aliis  circumAantiis. 
Et  cum  hoc  poreft  concedi , qubd  non  ex  quoli- 
bet fcorfum  accepto  * feparatum  poteft  generari 
aiiod  elementum  * fed  oporteret , qubd  efiirt  con- 
tinuatum cum  alio  igne. 

Ad  o&aoam  , negatur  confeqaemia  : quia  li- 
cbt  fit  dare  minimam  materiam  , fub  qua  jotcft 
permanere,  Sc  idebdato  , qubd  corrumpatur  vna 
pars , non  corrumpitur  /ubitb  -f  fed  poAca  ma- 
nebit. 


ANNOTATIONES. 

1 T J No  modo  in  gener  atione.Scc.  Nota  qubd  hic 
V deficit  primum  membrum  diftin&ionis; 
diftinftio  enimvt  ex  cbclufionibus  apparet, debet 
efte  talis, fcilicct.  In  corporibus  fimpiicibus  dare 
minimum  intelligitur  dupliciter.  Vnomodoin 
generatione  , & tunc  eftienfus:  vtruin  fit  dare 
minimam  materiam  , qux  ftiffic iac  ad  generatio- 
nem , fub  qua  fcilicct  poflit  elementum,  aut  ali- 
quod homogeneum  generari.  Alio  modo  in  per- 
manentia , Sc  tunc  cA  fenfus.vtr um  fit  dare  mini- 
mam materiam  , fub  qua  poreft  aliquod  elemen- 
tum permanere. 

b Quodlibet  elementum  , vtl  homogeneum  mixtum 
generat nrfueceffiue.  Nora, qubd  Ludouicus  Lcrno- 
fius  (uper  primum  librum  de  morbis  medendis 
Galeni  quxft.7.renet  hanc  conclufioncm  : Gene- 
ratio fit  in  tempore,  Sc  non  in  inftanti , Sc  fenfus 
cA  quod  fonna  fubllantialis  acquiritur , aut  de- 
perditur fucccffii  temporis  , habbtquc  quoldam 
gradus  , qui  fucceffiub  acquiruntur, fictu  qualita- 
tis,qux  per  morum  acquiruntur.  & probat  fuam 
fententiam  nonnullis  aut boritai ibus  Aullotclis, 
cx  quibus  infert, qubd  mutationes  quibus  difpo- 
nirur  materia  ad  formam  fubftaniialem.cft  gene- 
ratio fimplicirer,  haberis  pro  per  fe  termino  for- 
man»  fubAantialem.  Secundo  infert  mutationem 
illam inflanrancam  (qua  forma  fubllantialis  in 
mareriam  introducitur ) fiuc  imrodu&ionem  ip- 
fius  formx  dici  potius  vltimum  generatum  eflc, 
quam  generationem  , fictu  in  fine  motus  dicitur 
mutatum  cfTe.  Cxterum  oppofita  lententia  eft 
do&rina  Peripatetica  , Sc  communis  in  omni 
ichola  dodliflimorum  virorum,  fcilicer  qubd  ge- 
neratio fit  mutatio  in  Aantanca  , Sc  non  fucccUi- 
ua. Quomodo  autem  poflit  dici  fucccfliua,  vt  vi- 
detur (upponerc  Scotiis  in  hac  quxftione  fubti- 
lifUmr  explicat  ipfcmet  Du&.  1 .Sc  i.quxft.  huius 
quinti.Suftinc  ergo  vfqueibi. 
x Non  eft  dare  minimum  elementum  permanens, Scc. 
Senfus  eft  qubd  corpora  n6  viucutia  via  genera- 
tionis,& conferuarionis  non  terminamur  intrin- 
fcccjiequc  cxtrinfccc  per  minimum  quod  fic, ne- 
que per  maximum  quod  non, fed  quouis  minimo 
dato.poteA  dari  minot.  Hxc  conclulio  cA  contra 
Scotum  1.  Phyfic.cft  tamen  Scoti  hic  , & in  a. 
d.i.quxA.p.quxficporcfl  confirmari : Huiufmo- 
di  corpora  non  habent  terminum  magnitudinis, 
vt  probatum  eA  in  prrcedcnti  quxllione,  ergo 
neque  habent  terminum  paruitatis.  Probatur  fe- 
quela.ex  eo  non  habent  terminum  in  magnirudi- 
ne  : quia  cum  parte  materix  crcicit  pars  formx, 
fed  in  mareria  quanta  non  datur  minimotn ; cigo 
neque  informa  Minor  probatur  per  AriAor.f. 
Metaph.  cap.i  j.  dicente  : Continuum  eft  diuifi- 
bile  in  partes,  quarum  vnaquxquc  poteft  cfTe  hoc 
aliquid  : fed  corpora  non  viucntia  funt  quxdam 
continua ; ergo  quxcunqnc  eorum  pars  poreft 
exiAcre  feparara  , atque  ita  non  dabitur  ram  par- 
ua  quantitas, in  qua  poflit  generari, aut  confbrua- 
ti  forma  ignis , quod  in  minori  non  poffit , Sc  in 
minori  vfque  in  infinitum.  Prxterea  noneA  in- 
telhgibilc  aliquod  efle  quantum,  quin  fit  cx  par- 
tibus,neque  quod  fit  ex  patribus.quin  pars  fit  mi- 
nor roto  ; & ita  non  efl  imelligibile  , qubd  ali- 
quid fit  quantum, Sc  non  diuifibile , ita  vt  non  fic 
atiqtfidin  eo  minus  eo  modo  exi  Acns  : neque  et- 
iam poteft  poni  aliqua  caro  fimplicirer  indiuifi- 
bills  iil  ton  carne : quia  ficuc  pun&us  fepararus 

non 


16. 


*7* 


Quajftio  XIV.  57 


non  faceret  quantum  feparatutn  : ita  neque  ca- 
ro pundualis , fi  effet  cum  alia  faceret  aliquid 
maius. 

1 8.  d Eft  dare  mi n!?n*m  materiam  , fub  qua  mixtum 
beterogentwm generari  pettft.  Verbi  gratia, hominis 
datur  minima  materia,  qux  fufficit  ad  generario- 
nem,  vitra  quam  alia  minor  non  fu  (ficcret.  Proba - 
rur , quia  non  in  quacumque  parua  poteft  gene- 
rari j ergo  danda  eft  aliqua  determinata  in  parui- 
tate  in  qua  pofEt.Sit  verbi  gratia  quantitas  vnius 
fabx.quam  propter  paruitaicm  forma  non  poffit 
informare : augeatur  tunc  illa  quantitas  conti- 
nue donec  veniat  ad  quantitatem  requifiram  pro 
introdudione  fornix.  Tunc  fic  , vel  dabitur  pri- 
mum inflans  talis  formz  in  materia  illa  fic  quan- 
ta,vel  non.  Secundum  non  porcfl  dari , quia  in- 
cipiunt huiufmodi  res  per  primum  fui  clfe  , ergo 
cft  dandum  primum; atque  aded  in  tali  inflanti 
datur  minima  quantitas , in  qua  potefl  generari 
tale  viuens,  & introduci  talis  anima.quia  iunulla 
minori  ; alias  nulla  quiditascfl  primum  e fle  il- 
lius fornix. 

1 9-  e Concedo  t quod  forma  a fini  generatur  fitcce (flue 

c,tntr*:ii  perportem  ante  partem.  Nota , quid  alia  eft  con- 
generationis  fubflantix  in  homoge- 
ftrrrjMmV.  nc,s  > & in  heterogencis.  In  illis  id,  quod 
&in  betere-  generatur  , tempote  quo  forma  extenditur  per 
gtwu.  materiam  fccundiin  eandem  rationem , genera- 
ram efl  fecundum  partem , fic  fic  quando  forma 
ignis  extenditur  per  materiam  ante  quemlibet 
ignem  genitum  generabatur  ignis , & ante  quod- 
libet generare  erat  ignis  gcnicus:&  hoc  cfl , quod 
dicit'  Ariftor.6.  Phy  fic.  cap.6.  vbi  inquit , nectffe 
ejl  id,  rjttoj  fit , faQum  effe , & id  quodfuRum  efl , ne  - 
ceffe  efl  fleri  prim  ; & fubdit  ,/bnper  enim  eflipfo 
corrumpi  corruptum  effe  prim , ipfi  autem  corruptum 
efft  e en  umpi.  In  heterogencis  autem  fecus : quia 
fecundum  partes  generantur.  Prifls  enim  gene- 
ratur cor , quam  exterx  partes  : atque  ita  in  illis 
panibus  cum  non  fint  infinitx  aliqua  pri6s  gene- 
ratur, antequam  nulla  generabatur.  Sed  nihilo- 
minus dicendum  eft, quid  femper  prxcedit  al- 
teratio  quamlibet  etiam  particularem  generatio- 
nem ; ac  proinde  accipiendo  generationem  pro 
prxuia  difpofitioneefldiuifibiTis,  non  autem  ac- 
cepta pro  ipfafonnx  introdudione.  Quamuis 
enim  intrinfece  alteratio  non  terminetur  ad  fub- 
flantiain  , fcd  ad  qualitatem , fatis  cfl  extrinfcci 
terminetur  ad  illam  , vr  nomine  generationis 
potiatur.  Accipit  ergo  hic  Scotus  generationem 
pro  prxuiis  mutationibus  , & alrerationibus, 
qux  continuantur  cum  generatione  ; vel  di- 
cit gciierationem  cfTe  fucccffiuam  , propter  par- 
. tes  quanritatiuas  fubicdi , fiuc  illius  quod  gene- 
ratur , Sc  non  propter  gradus  fornix  fubftanria- 
lis : nam  cum  omnis  generatio  fit  a principio 
cxtrinfeco  , fc  etiam  omnis  corruptio  fnbftan- 
tix , fequicur  quod  omnis  muratio  ad  fubllan- 
tiam  fit  fucet  fliue:  quia  agens  extrinfecum  prius 
difponit  partem  pafli  fibi  propinquam, quim  re- 
motam ; Sc  per  confcquens  prius  introducit  for- 
mam in  parrem  propinquam  , quini  remotam, 
quia  nunquam  introducitur  forma  niii  in  fubie- 
do  difpofiro, 

l0  f Non  eft  dare  minimam  partem  inexifleNtem.No- 
Un,mn>»  ,a  qoAd  minimum  narurale  poteft  confidcrati 
•4 t»'de  H-  dupliciter;  prirod  vt  incxfftens  , & effet  illud, 
forismtomfi-  quod  non  poteft  feparatim  exiftere  extra  totum. 
inori  fottfi-  $cc,,n{^  vr  pCr  fc  cxiftens,  Sc  eft  illud  quod  fi  fe- 
pararetur  i toto  , adhuc  pollet  conferuari  in  effe. 


SecundA  nota  , quod  minimum  potefl  a^huc  bi- 
fariam confidcrari , vno  modo  , vt  cft  quoddam 
ens  naturale : alio  modo , quatenus  cft  quoddam 
quantum.  Minimum  incxiflcns  tam  in  homoge- 
ncis , quim  in  heterogencis  non  eft  dabiic : quia 
quacumque  parte  camis  data , illa  eft  corpus , Sc 
per  confcquens  habet  pattes , Sc  cum  pars  fit  mi- 
nor toto  , fequitur  quod  nulla  caro,aut  pars  car- 
nis poceft  effe  minima.  In  heterogencis  autem 
minimum  per  fe  cxiftens  ncccffe  cft  dare  : quia 
in  illis  forma  fubftamiaiis  determinat  fibi  cer- 
tam, & determinatam  quantitatem  , fient  & cer- 
tas difpofitiones  in  materia  : fecus  cft  in  homo- 
geneis  , in  quibus  minimum  per  fe  cxiftens, 
quatenus  eft  quoddam  quantum  , dari  non  po- 
teft , fed  quatenus  cft  ens  naturale  minimum 
per  fe  cxiftens , neceffe  eft  dari , Sc  idcd  dicit  hic, 
Scotus  in  rcfponfione  ad  tertium  , qudd  non 
cft  minima  magnitudo  incxiflcns, fed  beneieft  mi- 
nima magnitudo  inexi flens,  fed  bene  cfl  minima 
feparata,quatcnusfuppleeft  conianda  cum  ente 
uaturali.Vide  tamen  Scorumin  i.d.x.quxft.p.ad 
fecundum  fub  litera  D.  vbi  fullinet  non  dari  mi- 
nimum naturale. 

s Non  efl  dare  minimum  graue , Scc.  Nota,  qudd 
omne  graue  fubfiftcns  feorfim  , fc  diuifitn  , eft 
grauius  aliquo graui  in  toto  inexiftente  , Sc  con- 
iundo  alteri  grani, fcd  non  vult  dicere  Ariftorelcs 
quod  onine  graue  feorfim  cxiflcns  fit  grauius  ali- 
quo graui  feorfim  exiflenti. 


Q_v  jEstio  XIV. 

Vtrhn  potentia  afiiua  terminetur  per  ma- 
ximum in  quod  potefl . 

Arirtot  hietent.  jj.  i de  Cete  text.  117.  Auerroci 

itid.S ifnplic.r«MHH.  j j . Albcr.  Kyyhas , Tliencn  in  tM 
Colo.  Conimbriccn.  iiiJtm  i./vt.t.  Antonius  Rot- 
cut  f«4/f.i4.Ruuius  1 . Phyf.f»f.^.qMifl.H%6McaAoLi  10 
rhyf  A#.*.#  j/wj.7. 

Rcvitvr  quod  fic  : qtiia  quxlibet  j.’ 
potentia  adiua  naturalis  agit  fccun- 
fcvCSS  vltimum  fui  conatus,  igirut  cfl 
dare  maximum  in  quod  agit.Tenet  confequen- 
tia,  quia  fi  poffet  agere  in  maius,  tunc  ageret  fe- 
cundam minorem  conatum  , &:  per  confcquens 
prius  non  egit  fecundum  totum  conatum.  Ante- 
cedens apparet.  quia  per  hoc  differt  potentia  adi- 
ua naturalis  k libera. 

Secundo  . quia  lntelligentia  monens  orbem 
terminatur  per  maximum  in  quod  potefl  agere, 
igitur  fc  quxlibet  alia  potentia  adiua.Tcnct  con- 
fcqucntia,  quia  lntelligentia  cft  regula  omnium 
aliaruni  potentiarum  , Sc  per  confcquens  termi- 
natio ipfius  infert  terminationem  in  aliis : Sc  an- 
tecedens apparet  per  Commentatorem  1.  Cadi, 
vbi  dicir,  quod  mobile  eft  adcf>  proportionarum 
Intellfgemix,  vt  fi  addcrccuralia  vnius  mufex, 
non  polfet  moneri. 

TertiA  , accepto  vno  pondere  , quod  Socrates  1. 
poteft  portare  , vel  illo  pondere  maius  Socrates 
poteft  portare, &r  illo  maius,&  illo  maius, & fic  in 
infinitum.ve!  aliquando  eft  flatus.  Si  ad  aliquod 
pondus  fit  ftaius , tunc  illud  eft  maximum.quod 
poteft  portare  , fc  habetur  intentum.  Si  pro- 
cedatur in  infinitum  , Sc  cum  per  talem  pro- 
ccftiitn  quodlibet  pondus  finitum  poteft  refe- 
cari  , fequitur  qu6d  quodlibcc  pondus  fini- 
tum 


ftlfli 4 Adi- 
HA  fitefl  it- 

*<t  fi 9 
tirmmjljM- 

tine. 


Dinifit  qut- 
fiitnn. 


fttttU  *fii. 

ItAjMtJjrt. 


4- 

Aftxrttum 
in  qmjfttffi 
fetenti*  }tud 
fit. 


Inter  ft  ten- 
ti em  mflmM, 
& t 

ejl  differen- 
ti*. 


r- 


58  Lib.I.  Phyficorum 


tum  Socrates  poteft  portare , quod  cfl  falfum. 

Qtt.uc6.pcr  Ariftot.i. Caeli, tcxt.t  16  fic  1 17.& 
Comincncacorem.qui  volunr,qu6d  potentia  a&i- 
ua  terminetur  per  maximum  >n  quo  poteft,  vt  fi 
Socrates  poteft  portare  centum  libras, fi:  nonpiu- 
resj  tunc  centum  librx  erit  maximum  pondus, 
quod  Socrates  poteft  portare. 

Oppofuutn  arguitur.  Quia  li  potentia  a&iua 
agit  in  aliquod, igitur  excedit  illud, & ciim  excef- 
fus  ille  iit  diuifibibs, fcquitur  quod  minori  excef- 
fu  poflit  in  vnum  magis  rcfiftcns  agere  , fic  per 
confequcns  illud  datum  nou  erat  maximum  , fic 
ita  argueretur  de  quoliber. 

Notandum , quod  potentia  aftiua  poteft  com- 
parari ad  fex  circumftautias , fcilicct  ad  rcfiftcn- 
riam  in  qua  agit,  ad  cffcelum.qucm  producit , ad 
motum,vcl  velocitatem, qua  producitiad  tempus 
in  quo  producit.ad  diftantiam,  & qua  agit , vc  in 
motu  alterarionis , ad  fpatium  per  quod  fufticit 
mouerc.vt  in  motu  locali. 

In  quzftionc  prim6  videbitur  generaliter  de 
quid  nominu  quxilionis,  fcilicct  de  potenti a,  maxi- 
mo , & minimo.  Secundo  videbirur  fpecialiter  de 
comparatione  potenrtx  a&iux  ad  rcfiftenriam.in 
quam  agit , fic  tmid  dc  comparatione  ipftns  ad 
alias  circumflantia*. 

Quantum  ad  primum  notandum  , quod  po- 
tentia aftiua  cft  principium  tranfmurandi  alte- 
rum inquantum  alterum  ; fed  potentia  pafliua 
cft  principium  tranfmurandi  ab  altero , in  quan- 
tum ab  altero, vt  patet  9-Mcraph.Dc  paftiua  nihil 
ad  pexfens.  Sed  potentia  a&ma  cft  duplex  ,qux- 
dam  motiua  localiter  .vtgrauicas , A:  alia  a&nn 
alterius  rei.  Et  tunc  vel  cft  aditu  fibi  limitis  , vt 
calor  producit  calorem,&  ignis  iguem:alia  difti- 
milis,vt  lumen  producit  calorem. 

Item  quadam  cft  pdtentia  adiua  cuius  effe- 
dus  produdus  coagit  libi,  vt  caiiditas  produda 
ab  igne  iuuat  ignem  ad  vltecius  producendum: 
Alia  cft  cuius  cnedus  non  iuuat , vt  patet  de  lu- 
mine. 

Secundo  notandum  , quod  maximum  In  quod 
poteft  aliqua  potentia  cft  illudam  quod  poteft  fic 
in  nulluin  maius, fcd  in  quodlibct  minus ; Sc  i Jc6 
fecundum  iftam  definitionem  non  terminatur 
diftantia  , a qua  aliquod  vilibile  videtur  aliquo 
modo ; igitur  oporter  definiri  maximum  diiiun- 
diue  fic:Maximum  in  qtiod  aliqua  potentia  adi  - 
ua  poteft  eft  illud  , {in  quod  potcll,  & in  nullum 
maius ; fed  iu  quodhbct  minus  , vel  in  quodlibet 
minus  vfque  ad  illud  in  quod  non  poteft  propter 
parilitatem. 

Et  conformiter  qn6d  ad  hoc.defhiatur  mini- 
mum in  quod  non, fic  maximum  in  quod  non,  fic 
minimum  in  quod  ftc. 

Tertio  notandum,  quid  in  propofito  vna  dif- 
ferentia eft  inter  potentiam  adiuam  , & poten- 
tiam paftiuam : quia  potentia  aditu  fi  poteft  in 
aliquod, poteft  in  quodlibct  minus  illo.fic  nonin 
quodlibct  tnaius;fed  c contra  cft  de  potentia  paf- 
fiua  fi  patitur  ab  aliquo,  poteft  paci  a quolibet 
inaiori.fcd  non  i quolibet  minori. 

Nunc  funt  aliquz  fuppolitiones.  Prima  eft, 
quod  rcfpcdu  eiufdcm  femper  minimum  in  quod 
aliqua  potentia  non  poteft,  cft  maius  maximo  in 
quod  poteft.  Probatur , quia  minimum,  in  quod 
non  poteft,eftade6  magnum,  quAd  propter  illius 
magnitudinem  non  poteft  in  ipfum  ; fed  maxi- 
mum, in  quod  poteft, eft  proporriouatum  fux  po. 
tentix , fcilicct  quod  non  excedit , igitur  mini- 


mum in  quod  non  excedit  potentiam  adiuam,  8c 
maximum  in  quod  fic  exceditur  ab  cadim. 

Secunda  fup politio  , quod  omnis  cxccifus  cft 
diuifibilis.  Tertia, quod  quilibet  excctlus  fufticit 
ad  morum. Probatur, quia  adio, vel  motus  prouc- 
nit  fecundum  propottionem  potentiz  motoris 
ad  reliUcndam  moi i : & idc6  quando  agens  plus 
poteft  in  agendo,  vel  mouendo , quim  partum  in 
refiftcndo,  fcquitur , quod  ab  agente  poteft  pro- 
duci motus , vel  adio. 

Ad  iftud  dicunt  aliqui  concedendo, qtiAJ  qui- 
libet exccrttis  fufticit  ad  continuandum  motum; 
fed  non  quilibet  fufticit  ad  inchoandum. Sed  con- 
tri  , fuppofito , quod  non  lit  in  infinitum  diffici- 
lius inchoare  motum  , quam  continuare.  Tunc 
probo, qu6d  fi  quilibet  fufticit  ad  continuandum, 
quod  etiam  quilibet  fulficit  ad  inchoandum : fic 
fit  A vnus  cxccifus  , qui  non  fufticit  inchoare, 
fed  fufticit  continuare , fit  fit  in  centuplum  diffi- 
cilius inchoare  motum  , quam  continuare;  tunc 
capiatur  exccrtus  minor  A,Cci\icci  B,  ad  quem  fc 
habeat  in  centupla  proportione : tunc  fi  B fufti- 
ciat  continuare  motum:  quia  quilibet  cxccllus 
fufticit  continuare  , igitur  A fufticit  inchoare 
motuin  ; cuius  tamen  oppofitum  ponebatur.  Ec 
probarur  conlequcntia,  quia  przcisc  iu  cenruplo 
difficilius  cft  inchoare  motum  quam  continuare, 
fic  A fc  haher  in  centupla  proportione  ad  B,  igi- 
tur cum  B fufticit  continuare , fcquitur  quod  A 
fufticit  inchoare.fic  ita  ficut  arguitur  dc  A,iu  po- 
cft  argui  de  quolibet  exccfTi. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  eft, quod 
rcfpcdu  ciufdem  norentix , fic  eiufdcm  circum- 
ftamix, ad  quam  comparatur,  vt  ptua  rcfitlcmix, 
importibilecft  fiinul  dare  minimum  in  quod  non 
poteft,  & maximum  in  quod  non  poteft.  Proba- 
tur, quia  perprimam  fuppofitionem  .minimum 
in  quod  »on  poteft , eft  maius  maximo  in  quod 
otcft  ; dc  per  fecundam  exccrtus  ille  elt  diuifi- 
ilis.  Tunc  fi  captatur  aliquod, quod  cxccdac 
maximum  in  quod  fic,  fic  excedatur  a minimo  iu 
quod  non, tunc  vel  potentia  adiua  poteft  id| il- 
lud, vel  non;  fi  fic,  tunc  illud  prius  datum  non 
ctat  maximum  in  quod  poteft  ; fi  non  , fcquitur 
quod  illudi  datum  non  erat  minimum  in  quod 
non  potcfhquia  iftud  minimum  in  quod  non  po- 
teft,cft  maius  illo. 

Secunda  conclufio  , Quxlibet  potentia  a&i- 
ua  terminatur  aliquo  didlorum  quatuor  modo- 
rum per  maximum, vel  minimum  aftirmatiuc,vcl 
ncgntiuc , fit  hoc  cft  verum  dc  potentia  finita, 
qti-e  poteft  in  aliquod  agere.de  non  in  quodlibct. 
Probatur , ex  quo  fufticit  in  aliquod  aget  e, & non 
fufticit  iu  quodlibct , oportet  dare  ve'  maximum 
in  quod  poteft  , vc!  in  quod  non  poteft  , vel  mi- 
nimum mquod  potcft.vcl  111  quod  non  pote(l,vt 
patet  inductione. 

Tertia  conclufio  , Nulla  potentia  a&iua  ter- 
minatui per  maximum  in  quod  non  poteft  ; nec 
per  minimum  in  quod  poteft  ; imo  vttuinque 
iftorum  eft  impoflibilc  rcfpc&u potent ix  aiftiux. 
Probatu:  , quia  quxlibet  potentia  aftiua  fi  po- 
teft in  aliquod,  poteft  in  quodlibct  minus  itio, 
igitur  impoflibilc  eft , quod  terminetur  per  ma- 
ximum ncgatioe,auc  prr  ininimuin  affirmat  inc. 
Tener  confequcntia ex  definitionibusmaxinu  in 
quod  non  , A:  minimi  in  quod  fic : in  quibus  in- 
cluditur, quod  poteft  tn  maius,  St  non  in  minus. 
Anreccdens  pater , quia  motus  , & a&io  ptouc- 
niuut  fccudum  proportionem  potentix  motoris, 

ad 


Omnitmef. 

fiuefidimfi. 

Mu. 

flmilihet  ex - 
reflue  fmficit 

*d  motum. 


6. 


7- 


i. 

Guelitet  fo- 
rent tn  a3‘"A 

terminetur 
fer  rtiAXirnii, 
vtl  mim- 
mnm. 


SulU  filtn- 
IIA  nitlHA 
terminetur 
fer  mAxhni 
m fited  n-o 
ferefl,  vel  fer 
minimam  in 
fm.JfM.fl. 


+R 


ad  retiftentiam  mot i,mod6  eadem  potentia  com - 
parata  ad  duas  rcii/lcnrias  inxquales  i piius  , ad 
fnjjorcm  ed  proportio  minor»  de  ad  minorem 
maior , Sc  per  confequcns  potius  aget  In  miuus, 
quim  in  maius. 

Quarta  concladojcfpcdacuiu/libecpotentix 
f*-  / init*  c/l  dare  maximum  in  quod  pocc/l, 

imtiMdSi *<•  vel  minimum  in  quod  non  pore/l.  Probatur, quia 
quxlibcr  talis  potentia , ex  quo  c/l  aciiua,  pore/l 
in  aliquod  , & ex  quo  eft  tinita  non  potc/l  in 
&mhu'mBm  9a°dhbec,  igitur  eius  potentia  imaginanda  c/l 
(icac  quintius  concinui  terminata.  Et  tunc  illa 


Quatfio  XIV. 


IO. 

fututis 


'p]f.  vel  potcd  in  terminum  teddemiz  imaginat*  per 

modum  terminat*  quantitatis,  vel  non  : ii  tic, 
tunc  illa  reti/lenria  eil  maxima  in  quam  potcd:  fi 
non, tunc  c/l  minimi  in  quam  non  porcft;&  ticut 
dicirurdercti/lemia , ira  dicitur  de  aliis  circum- 
/lamiis. 

Secundi  patet  con elutio  , deducendo  ex  prx- 
mHIis  concludonibus:Sc  quia  per  fecundam  quq- 
libet  potentia  terminatur  aliquo  prxdiflorum 
modorum ,&r  per  tertiam  potentia  adiua  non  ter- 
minatur per  duo  viti ma,  nec  per  aliquodil/o- 
rum,  & per  primam  non  terminatur  per  ambo  ti- 
mui , igitur  terminatur  per  alterum  illorum , Se 
habetur  intentura. 

Qtffnta  concludo,  Potentia  a&ina  non  temni - 
natur  per  maximum  in  quod  potcd  agerc.Proba- 
batne , S : tit  illud  maximum  A.  Tunc  potentia 
ttmiMtm*  atfliuj  fuHicit  agere  in  A,  igitur  porcuria  excedit 
ftrmaximi  reddntiam  ip/ius  A,  quia  a &io  prournir  i pro- 
mfmdptffl  portione  maioris  inzqualiutis  potenti*  moro- 
ris  ad  re/i dentiam  mobilis , igitur  per  fecundam 
/uppoticiouem  excedis  ille  ell  diuidbilis,  Sc  per 
confequeus  illa  potcnria  a&iua  poceft  excedere 
vnum  maius  A, igitur  per  tertiam  fuppofitionem, 
potcd  agere  in  maius  , igitur  A datum  # non  erar 
maximum, in  quod  poterat  aget  e. 
f Ex  quibus  fequit ur  concludo  fcxra,quod  qux- 

*Ri‘  Uber  potentia  ailiua  terminatur  per  minimum  in 
mm  r /Troius-  quod  non  poced  agere.  Proba rur  :quia  perquar- 
tmftrmsi-  tam  concIu/ioncm,vcl  terminat  ur  per  maximum, 
in  quod  potcd , vel  per  minimum , in  quod  non 
^ pore/l ; <Se  per  quintam  non  terminatur  per  ma- 
ximum in  quod  (\c , igitur  terminabitur  per  mi- 
nimum in  quod  non  pore/l , Sc  habetur  inten- 
tum. Er  notandum  ed , ticut  dicitur  in  fecunda 
conc/utione  de potentia  a&iua  > pore/l  dici  de 
quolibet , dc  quo  veri/icantur  duz  m en  fur  a-  per- 


59 

lud  pondus , Sc  per  confequens  non  erat  mini- 
mum quod  Socrares  non  porerar  fuftcnrare. 

Secundi,  Quia  per  aliquod  tempus  Antichri- 
dus  potcd  eircfururas,Sc  per  aliquod  non  : tunc 
vel  ett  dare  maximum  tempus  , per  quod  poicft 
e/fc  fururus;vcl  minimom.pro  quo  noi>,&  potcd. 
facilirer  deduci , quid  nullo  modo  terminatur: 
quia  nullum  ed  tempus  per  quod  potert  dura- 
re i quin  pet  maius  podit  durare  , Sc  etiam  per 
minus. 

Tertio.  Sir  A vnum  corpus, cuius  vna me- 
dietas tit  alba,  & alia  nigra , 6efupponatur,quod 
vniner/aiiter  illud  e/l  album , cuius  maior  pars 
cd  alba  } tunc  huiufmodi  corporis  vna  parsed 
alba  , Sc  alia  non , fcd  nigra.  Tunc,  vel  c/l  dare 
maximam  partem  , qu*  c/l  alba , vrl  minimam, 
qtix  non  ed  alba : quia  de  aliis  duobus  e/l  impof- 
tibiie.  Vnde  nulla  pars  e/l  alba  , quin  minor  illa 
tir  alba  r ti  maximum,  conrra , quia  nulla  pars  ed  • 
alba, quii  tir  maior  pars  alba,cums  medietas  plus 
erit  alba  ; igitur  nulli  pars  ed  alba  , quin  maior 
pars  lit  alba.Confequentia  prvbitur,quia  no n cd 
dare  minimam, qu*  non  ed  alba. 

Ad  ida  rcfpondctur.  Ad  primum  dicitur, quod 
potentia  , fcilicet  fudentatioa  dicitur  proprie, 
quam  non  excedit  ponJus  deprimens;  vrquid 
potentia  Socratis  lit  maior  ad  fu/lenrandum, 
quam  grauitas  ponderis  ad  deprimendum  A tunc 
dato , qudd  ellct  dare  minimum  , quod  Socrates 
non  potcd  portate , Sc  edet  illud,quod  non  fu/fi- 
cerct  portare  dnc  dctra&ione,  vel  depre/fione. 
Tuncdico,quod  li  accipiatur  fudentarc  large  pro 
quacunque  fuccc/Tiua  portarione,liucfit  cum  dc- 
pr efJionc,due  non. Dico, quod  non  cd  dare  maxi- 
mum in  quod  tic.nec  minimum  in  quod  non, nili 
illud  elfct  infinitum. 

Ad  fecundum  dico , quod  cd  dare  minimum 
tempus  per  quod  Antichridus  non  pore/l  clfc  fu- 
turus : quia  per  infinitum  tempus  non  potcd  clTc 
fututus, nec  per  aliquod  maius , fcd  per  qcodhbcc 
minus. 

Ad eeruum.Veled  daremaximam  partem, Arc. 

Dico  qudd  nec  cd  dare  maximam  partem  albam , 
fcilicet  dati,  nec  npnimam,  non  albam , fcd  illud 
rorum  cd  minimum,  quod  non  cd  album.  Pater 
igitur  in  generali  qualiter  termina  rur  potentia 
adiua  penes  minimum  , in  quod  non  potcd  age- 
re,Sc  hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecnndum  , fcilicet  comparando 


. - . _ . /f. 

t mentes  ad  idam  diui/ionem  quadrimembrem:  vt  potentiam  adliuam  ad  rcfidcntiam,in  quam  agit,  D*1nlutj9 

verbi  gratia  , ticur  dico  , quod  potentia  adiua  ' ponitur  ida  concludo , qudd  cd  dare  minimam  nfi- 

reddent  iam  in  quam  potentia  aQiua  non  fuflicit  "*”*'*  »'* 


terminatarexeo,  qudd  in  aliquod  potcd, Sc  non 
in  quod!iber,ira  veridmiliter  dico , qudd  d huius 
totius  pars  vna  tit  calida, Sc  alia  non  : vel  ed  dare 
maximam  partem  ca Jidam,vel minimam  a/tirma- 
tiue.ve/  negarrW. 

Conrra  przdiSha  obiicitur : quia  vel  ed  dare 
maximum,  quod  Socrares  potcd  fudentarc,  vel 
minimum, quod  non  potcd  : quia  alia  duo  mem- 
bra funt  impofJibilia : d maximum . Conrra,  quia 
tunc  porentia  fullenrariua  Socratis  excederet 
pondus  illius,  quod  fuden ratur  in  minori  ex- 
ccldi,  pore/l  vnum  maius  excedere , Sc  per  confc- 
fequens  fudentarc  maius.  Si  minimum  quod 
non, tone  ponatur  foper  caput  Socrans.Tunc  vel 
fubitd  ed  Socrates  depredus  in  terram  , vel  ip- 
fum , Sc  priafquam  Socrates  e/fer  depredus , non 
fubitd : quia  impo/Ubile  ed , quod  morus  localis 
dt  fubitd ; d fucccffiuc , tunc  (equitur , qudd  per 
illud  tempus  minimum  Socrates  fodenubar  il- 


agere.Probator,quia  reddentia  xqualis  potentiz  i,*,,, 
ad  i ut  ed  illa,  in  quam  non  potcd  agere  , nec  in 
in  aliquam  maiorem : feJ  in  quamlibet  minorem 
fu/Ecit  agere,  igitur  reddentia  xqualis  potentiz 
adiuz  ed  minima, ia  quam  non  fu  dici  c agere  per 
definitionem  minimi  in  quo  non. 

Et  ad  foluendam  idam  quxdionem  oportet  Het*. 
bene  cauere,quod  aliquando  (c  habet  per  modum 
potentix  adiux,Sc  aliquando  per  modum  poten- 
tix  pafdux  i vt  verbi  gratia, d v/ius  lapis  ponatur 
fopet  baculum, 3c aucmcntetut  continue,  quouf- 
que  baculus  non  fufhciat  portare,  fcd  frangatur , 
tunc  grauitas  lapidis  fe  habet  per  modum  poten- 
tix adiuxiSc  baculus  habebit  fe  per  modum  po- 
tentix paGiux , Sc  reddentiz , Sc  tunc  in  illo  in- 
flanti, in  quo  virtus  grauinris  ed  xqualis  in  de- 
primendo potentix  baculi  in  reddendo.  Tunc 
grauitas  lapidis  ed  maxima , qu*  non  fu  (dei c 
frangere 


6o 


Lib.  I.  Phy  ficorum 


ii. 


triremis 

Ctmmtnra* 
Urit  nfiSr- 
tmr. 


frangere  bacnlum , Se  reddentia  baculi  cd  mini- 
ma , qux  non  potcd  frangi  ab  illa  grauitatc , 3c 
hxc  de  fecundo.  De  tertio  videbitur  in  alia  qux- 
dione. 

Ad  tariones.  Ad  primam  confcquentiam,quia 
agens  naturale  eodem  conatu, quo  agit  in  minus, 
ludicic  agere  in  maius,  ii  edet  applicatum. 

AJ  fecundam  negatur  antecedens,  nec  cd  ero- 
dendum Commentatori , quia  de  fado  Intclli- 
gentia  mouct  fphxram  ignis  , qux  de  fafko  ed 
maior  mille  millibus  alis  mufearum. 

Ad  tertiam  concedo, quid  quai uocunque pon- 
dere accepro,quod  Socrates  potcd  portare, adhuc  * 
maius  illo  potcd  portare,Sr  maius  illo,6c  iterum 
maius  illo  : attamen  per  huinfmodi  ptoccfTutn 
non  deuenitur  ad  pondus  infinitum , imo  forte 
non  deueniretur  ad  pondus  vnius  milij , eo  vr 
non  fit  additio  per  parces  xqualis , (ed  continue 
per  pare  es  minores. 

Ad  quartam  dico,  qudd  Acidotclcs  intelligic, 
quid  ell  date  maximum  numerum  menfurarum, 
vr  pura  librarum , quas  aliquis  potcd  porrarc , Sc 
ea  non  commenftirauic  fecundum  a&ioncs , nec 
forte  didinguebat  inter  maximum , quod  poteft 
portate,  Sc  minimum  quod  non  potcd. 


xv. 


Q_V  A S T I o 

Vtrum  potentia  adiua  terminetur  per  ma- 
ximum efferum  (jucmpoteft 
producere? 


Vide  authores  citato?  qaxrt.  prrcedenti.ic  citandos  «juarft. 
fequcnci. 


JRcvitvr  qudd non  , quia  ignis alli- 
is railac  fibrparrem  paffi  approximari, igi- 

SJcur  illa  alfimilaca  cft  xque  potens  ad  a f- 

Iimiiandum  aliam  partem, ficut  ignis  caufaad  a f- 
fimilanJmn  ipfam.  Tenet  confequcmia  ,cuin  fit 
tantar  virtutis , Sc  fic  arguitur  de  tertia  quod  a (Ti- 
nniar quartam, & fic  confequenrcr.quamdiu  fue- 
rit materia:  Se  cum  omnes  idx  asiones  fiant  vir- 
tute primi  ignis  agentis  , igitur  fcquitur , quod 
tion  cft  dare  maximuin  efleftum  , quem  primus 
ignis  agens  poftit  producere. 

Secundo  , quia  non  cft  dare  maximum  lumen 
producibilc  a corpore  Utminofo , igitur  non  cft 
tlafc  maximum  cfte&um,  quem  potentia  aditu 
poteft  producere.  Tenet  confequentia,  quia  lu- 
men eft  effedus  corporis  luminofi.  Antecedens 

f robacur , quia  fi  fic  , igitur  aliquod  maximum 
□men  poftct  intendi  per  vmim  paruum  lumino- 
fum : vt  puta  per  candelam,  igitur  poteft  intendi 
pet  Solem.  Antecedens  patct.ad  cxpericmiam,& 
tenet  confequentia,  quia  illud,  quod  poteft  face- 
re agens  minus  intenfum  , poteft  etiam  facere 
agens  magis  intenfum. 

Tcrtib.quia  principium  eft  potentia  a&iua  re- 
fpc&u  notitiz  conclufionis,  & tamen  non  eft  da- 
re maximam  notitiam  ,vel  maximum  numerum 
notitiarum , ptoducibilium  ex  illo  principio , vt 
patet  dc  principiis  Gcometrix  , qux  poliunt  ad 
multas  propofitiones  nondu  inuentas  applicari. 

Oppoutum  arguitur , quia  quxlibet  potentia 
a&iua  naturalis  agit  per  vltimum  fui  conatur, 
igitur  producit  maximum  eftc&um.quem  poteft 
produccrc,quia  fi  poteft  ptoducete maiorem, non 
eget  maiori  conatu. 


Sccundd , quia  ed  dare  maximum  lumen  pto- 
ducibile  i Sole  i ergo,Scc.  Probatur  antecedens, 
quia  in  fphxra  Solis  corpus  fulaxe  caufat  inten- 
/i  (fimum  lumen  producibilc  i Sole : quia  ft  inten- 
tius produceretur , vel  hoc  edet  per  applicatio- 
nem medij  diaphani  maiorem : Sc  hoc  non , quia 
illud  medium,  vel  fufcepciuum  ed  immediatum 
corporis  Solis ; vel  fiet  ex  meliori  difpotitione 
medi) , Sc  hoc  non , cum  corpus  illud  ht  fummd 
pcrfpicuum. 

In  ida  quxdione  videndum  ed  de  quinque cit-  f**- 

cumditiis  omittis  in  quxd.  ptxccdcnti,&  primd 
de  tempore , fecundd  dc  velocicate,  ter tid  de  di- 
dantia,  quarto  de  c dcfhi , Sc  quinto  defpatio. 

Quantum  ad  primum,  notandum,  qudd  aliud  g. 
ed  potentiam  terminari,  Sc  aliud  ipfam  derermi-  htemtUm 
nari : nam  potentiam  terminari , ed  ipfam  finiri 
maximo  in  quo  tic,  vel  minimo  in  quo  non , fed 
ipfam  determinari  ed  cognofcerc  potentiam, 
quanta  ed  per  eius  velocitatem,  vel  per  eius  ef- 
fedum , aur  per  aliquam  di&arum  circumdan- 
darum. 

Sccundd  norandum,  qudd  potentia  a&iua,  ali- 

quamdiu cft , poteft  agere,  Sc  ideo  quxrcre  quo-  ms  A"'/ 
modo  terminatur  tempore,  per  quod  potentia 
adiua  poteft  agere,  non  eft  aliud  quam  quxrcre, 
quomodo  terminatur  temp as  fux  durationis, 
ideo  foldm  dicendum  eft  de  durarione. 

Tertid  notandum  , qudd  potentia  alicuius  rei  Pitauiasli- 
ad  durandum  non  cft  aliud  qtiiin  nifus , vel  vir-  *"•**  "• 
tus , qua  refiftir  (uo  contrario  applicaro  corrum- 
penti,  Scideo  corium  non  haber  proprie  poren-  *ut4Jt  ‘ 
tiam  ad  durandum  ; nec  elementum  umplcx  exi- 
ftens  in  fua  naturali  difpofirionci  cui  non  cft  ap- 
plicabile  contrarium,  fcdftaum  quandocontra- 
rium  applicarur,  habet  potentiam  ad  durandum, 

Sc  refiftir  cum  conatu,  fed  mixtum  ex  clementis 
femper  refiftir  cum  conatu  , eo  quod  habet  in  fe 
principium  fux  corruptionis. 

Tunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  eft,  Nut-  4* 

Ium  corruptibile  in  iftis  inferioribus , vt  * ele-  KaOmm  cre- 
mentum , vel  mixtum  poteft  durare  per  infini- 
tum  tempus.  Probatur, primd  de  mixto  notum  fitnfdmmm 
cft  , cum  habeat  in  fe  principium  fux  corruptio-  trmfui. 
nu.fcd  de  elementis  probatur,  quia  aliter  feque- 
retur , qudd  elementum  per  totum  tempus  xtcr- 
uum  ftuftraretur  a (uo  finc,ad  quem  ordinatur  i 
natura,  confequens  cft  falfum : quia  finis  natura- 
lis non  poteft  c(Tc  fruftraneus,  Sc  inanis,  vt  pater 
i . Ethic.  Probatur  confequentia  , quia  elementa 
ordinantur  finaliter,  vt  ex  ipfis  fiant  mixta,  lded 
fi  eftet  aliqua  materia  alicuius  partis  clementi, 
qux  per  tempus  infinitum  ftaret  fub  forma  ele- 
menti,&  nunquam  fub  forma  mixti  , fequetetur 
qudd  illa  pars  eftet  frufttanea. 

Secundo, quia  quodlibct  elementum  habet  ma- 
teriam, igitur  quodlibct  cft  corruptibile , confe- 
quentia tenet  per  Ariftotelem  in  ifto  primo. 

Tertid,  fi  aliquod  elementum  maneret  perpe- 
tud, maxime  eftet  ignis  in  fua  fphxra;  fed  hoc  cft 
falfum  , quia  ignis  gcnctatut  per  conftcllationcs 
fupctiotcs.Sc  expellitur  ad  loca  inferiora. 

Secunda  conclufio.  Non  cft  dare  maximum  f . 

tempus,  ner  quod  aliqua  res  naturalis  poteft  du-  Ne»  datur 
rate.  Ptobat  ur .quia  quodlibct  quod  poteft  dura-  «*•**»■•*»» 
rc.per  aliquod  tempus  poteft  dutarc  cura  melio- 
t ibus  circuftantiis  pet  aliud  tcmpus,vt  puta  qudd  peuH 
continens  fit  melius  difpofuum  , 8c  contrarium  durati. 
tardius  applicetur , & ita  de  fimilibus.Secundd, 
quia  tunc  effet  dare  vltimum  inflans  illius  rei. 

Tertia 


Quseftio  X V. 


' i 

V. 


ftr  ttmftu 
ftu  Avari» 


M 

* 


Tertit  concludo , Efl  dare  minimum  tempus, 
per  quod  res  naruralisnonpotcd  durare.  Proba- 
rur  , quia  ex  quo  non  potefl  durare  per  tempus 
infinitum,  nec  rrrmrnatur  per  maximum  , igitur 
oporrer.quod  terminetur  per  minimum, quo  non 
podit  durare. 

ftritia  aih-  Quarra  conchi  fio , Potentia  adiua  non  poted 
"*  determinari  per  tempus  fux  durationis.  Proba* 

“ rur  , quia  /cn/ibilirer  videmus  illa  qux  funi  mi- 
noris virtutis  plus  durare  illis,  qux  lunt  maioris 
virturis,  quod  non  ellec  d per  durarionem  tem- 
poris pollet  cognolci  quantitas  potemixadiux, 

Sc  h qc  dc  primo. 

>•  Dc  fecundo  /i r prima  conclufio,  Potentia  atii- 

ua  non  terminatur  propter  velocitatem,  qua  po- 
rcfl  agere.  Probatur, quia  velocitas  fcquinir  pro- 
portionem pofenr/x  fuper  reddendam  ; fcd  illa 
proportio  e(t  in  in/inicum  augmenta  bilis  ner  di - 
rn/narioncmrcrminiminoris,vrparuirprius,ma- 
xime  de  moru  alterarionis : ided  /equitur , quod 
proportionaliter  velocitas  cd  augmcnrabilis  in 
infinitum,  8c  per  eon/equens  nullo  modo  termi- 
natur. 

Secunda  concludo,  refpctiu  alicuius  potent/x 
atiiux  derermiuarx  e/1  dare  maximam  velocita- 
tem , qua  poted  agere  cum  ranra  reddentia , Sc 
ad  tantam  re/tdenriam.  Probarur,quiaiIIiuspo- 
remix  atiiux  ad  illam  relident iam  c/l  de  termi- 
nata proportio , qux  non  potc/l  cllc  maior , vel 
minor /Ine  augrocnrarionc,  vel  diminutionepo- 
rcmix.vcl  rc/i/lcmix,  igitur  velodrascon/equcns 
illam  proportionem  erit  maxim.i,qua  potc/l  mo- 
nere cum  illis  circunftantiis. 

Tcrria  concluiio , Per  velocitatem  non  potc/l 


"*  v'1*'  determinari , id  cd, cognofci , quanta  c/l  poten- 

fjjZ.yjiqfa  1,3  a^n*  Probatur,  quia  d ab  agente  fub  odo, in 
M4i  fHffi.  redflcntiam  dib  quatuor  proueniar  aliqua  velo- 
citas, igitur  er itxqualis  velocitati, qux  ptoucnic 
ab  agente  fub  quatuor  refpctiu  refid enritt  ve 
duo ; quia  ambx  prouen/unr  ab  xqua libus  pro- 
portionibus, Sc  ramen  agentia  non  lunt  «qua- 
lia, inu)  vnum  cfl  duplum  ad  reliquum  A'  hxc  dc 
fecundo. 

f 7.  Quantum  ad  renium  notandum , quod  quan- 

tum ad  diflanciam  cd  differentia  inter  potentiam 
achiinm,  & potentiam  pafliuatn.  Nam  d poten- 
tia adiua  potc/l  agere  ad  aliquam  didandam, 
potc/l  etiam  agere  ad  quamlibet  minorem , ira 
vt  d ida  candela  illuminet  de  hinc  ad  parietem, 
illuminabit  quodlibe:  intermedium,  /edporcu- 
ria  palEua  d patiatur  ab  aliqua  didantia,  non 
oportet , quod  patiatur  a qualibet  minori ; nam 
vidusdato  quod  videat  vidbile  £ remorius,  ta- 
men non  oportet  quod  videat  i quilibet  di  flan- 
tia minori : nam  vi/ibiJc  pote/1  ramum  applicari 
vidii,  quod  non  videatur. 

Ntn  datur  Nunc  /it  prima  concludo,  Non  cd  dare  nuxi- 

A/Utisma-  nurn  dillantiam , a qua  porenda  atiiua  pore/1 
trwtJriltli  3Scrc’  ^rob.itut  , quia  virtusagends  diffunditur 
3 continui  vfque  ad  non  gradum,  igitur  ac- 
cepta aliqua  didantia  in  qua  cd  virtus  agentis, 
illa  cd  alicuius  intcnIionis,igicar  in  didantia  vl- 
teriori  e/1  virtus  agentis  r cmiflior ; 6c  per  confc- 
quens  didantia  data  non  erat  maxima, 
i.  Secunda  concludo , Ed  dare  minimam  didan- 

tiam,in  quam  non  potcfl  agere,  S:  illa  fcquitur 
ex  proree  denti. 

Tertia  concludo  , Ed  dare  maximam  didan- 
riam,  in  quam  potentia  a tiiua  non  iufficit  agere. 

Probatur,  o:  dgnccur  minima  di/lantia , in  quam 
Scoti  eper.  Tero.  II, 


6l 

non  fufficit.  Tunc  dc  > in  i/lam  di/bnriam  non 
/u/ficic  agere,  Sc  in  nullam  maiorem, & in  quam- 
libet maiorem , igirur  illa  c/l  maxima  , in  quam 
non  /iidicir  agere , Cc  ira  dico  de  di/lantia  a qua 
vidbile  non  poted  videri,  quod  illa  eadem  di- 
/lantia,  qux  cll  minima,  a qua  non  porc/l  videri» 
c/l  maxima  in  qua  non  fuflicit  videre. 

Quarta  concluiio  , Didantia  a qua  potentia 
pafEua,  vc  vidts , potcll  pati»  terminatur  duobus 
terminis  cxdu/iuc  •,  vno  fcilicct  a parte  elonga- 
tionis , & alio  a parte  appropinquiraris ; elonga- 
tionis inquam  a vi  fu  , a quo  non  porc/l  videri 
propter  nimiam  elongationem , Sc  appropinqui- 
taris,k  quo  non  potc/l  videri  propter  nimiam  ap- 
propinquicarerilUed  a quolibet  intermedio  inter 
idos  duos  terminos  poted  fieri  vi/io. 

Quinta  concludo  , Pcrdidantiamnon  potcfl 
determinari  potentia  atiiua.  Probatur , podro, 
quod  aliquod  corpus  Jumino/'um  /eruaro  xquali 
gradu  luminis  /ineinten/ione,  & remiflione  lu- 
minis angearur  ad  maiorem  quanrirarem  , tunc 
idud  luminofum  ager  ad  maiorem  didamiam, 
quam  anre  , Se  ramen  non  c/l  maioris  virtutis, 
quam  anrc,imA  minoris : quia  eadem  qualitas  re- 
miffiored  in  fubdantia  magis  extenfa,quam  mi- 
nus exren/a,  & hoc  de  tertio. 

Quantum  ad  quartum  recolligenda  cd  didin-  9. 
Hio  talia  in  alia  quxfl.  f cillcet  $ quAd  agentium 
quoddam  innatur  ab  e/Fcclu  prodendo  ad  adimi- 
landum  palfum,  vt  ignis.  Aliud  ed,quod  non  in- 
uarur , vt  corpus  luminofum , vel  fahem  d i nue- 
tur, hoc  non  cd  ad  afdniilandum  palfinn.Et  ideo 
quando  materia, in  quam  agit  ignis,  cd  vulde  in- 
difpolita  1 aut  propter  nimiam  frigiditatem , au c 
huiniditatem  , tunc  calidi ras  e maner  in  pallo 
continue,  vniformiter  ditfvrmis  ad  vnum  gra- 
dum, deut  lumen  caufa rum  in  Jtmiino/b. 

Nunc  cd  prima  concludo.  Agens  quod  iuua - d/w  f md 
rur  ab  effetiu  ad  a/Iimilandum  pa/Itim , non  rcr-  ^ 

minatur  ad  maximum  effetium ,quem  poted  pro - „win*tmr 
ducere.  Probatur  per  primam  rationem  ante  op- 
politum , & hoced  verum  , fuppodro  quod  pri-  rJffBnm. 
muni  agens  concurrar  ad  prodiidioncm  ctfe- 
cluum  /equentium,  quia  d non  , difficile  cll  affi- 
gnare  v /que ad  quem  effeHum  prinni  agens  agit. 

Secunda  concludo.  Agens  quod  non  iuuatur  Afn$  jueJ 
ab  effeStn , vrpura  luminofum  producit  rnaxi-  *e* 
nmm  effedum , quem  poted  producere,  ficut  ar- 
giimcntatiun  fuit  pofe oppofitom  dc  Sole , quia  na 
tale  agit  fecundum  totum  conatum  futim , iJcd 
non  variati  raritate  medi j , tantum  producit  in 
primo  indanti, quarum  vnquam  podea  producit. 

Sed  contra  obiicicur,quia  proportio  potent ix  1 o. 

agentis  ad  reddentia  poted  augeri  in  infinitum, 
igirur  limi  lirer  Sc  effeHus.Refpondeturnegando 
confcquenriam,  quia  licet  velocitas  confcquarur 
proportionem  , ramen  effetius  prudutius  non 
confequitur,  imo  con  fcquitur  agens. 

Ex  illo  poted  dari  caufa  cuiufdam  pulchrx  du-  Stliti»  Qui- 
bit ationis, fcilicct. Quare  ignis  in  aliquod  pafliim  ,l*g.  Mu*- 
agens,  quod  a/Jimilac  libi  tunc,d  podea  approxi- 
meturilli  pjflb  v nus  alter  ignis  maior, vdxqua- 
lis,  ille  non  intendet  calidiorem  padi,  & tamen 
/i  corpus  luminofum  agar  quantum  potcfl  in  me- 
dium , & appropinquetur  vnum  aliud  lumino- 
fum minus,  velxquide,  intendit  lumen  caula- 
rum ab  alio  luminofb.  Qux  ergo  cd  caufa  diucr - 
liratis  ? Dico  quod  caufa  cfl , qudd  ignis  .agit  ad 
aflimilationcm  paffi , Sc  ideo  alter  ignis  appro- 
ximatus  non  intendit  ipfum , quia  non  agit  vitra 
F gradum 


Lib.I.  Phy  Georum 


PitrnrU  rtu- 
ttr*  Hi  pottfi 
tegnifi  f.er 
fMMiMrm 
&*”!■ 


hi 


gradum  ptoprium : fcd  Hminofum  non  affuniUt 
libi  paltum , idch  aliud  luminofura  fuperueniens 
intendit  ip(om  , eo  quod  non  agit  vitra  gradum 
proprium,  quia  inucnit  gradum  minorem  caufa- 
rum , quam  fit  gradus  luminis  fui : & hoc  de 
quarto. 

De  quinto  fit  prima  concludo , non  cft  dare 
maximum  fpatiuni, per  quod  aliquod  mobile  po- 
teft moucri»  quantum  cx  ratione  motus,  vel  era- 
uttatis , vel  lcuitam.  Probatur  per  Ariftotclcm. 
Nam  fi  graue  per  infinitum  fpatium  diftaret  a 
centro,  mouerctur  ad  centrum.  Et  dico  notabi- 
liter, quantum  cft  de  ratione  grauitatis,&l.Nara 
diftamia  a concauo  orbis  Lunz  vfque  ad  cen- 
trum terrae  cft  maxima, per  quam  aliquod  mobi- 
le poteft  moueri.nifi  forte  moneatur  per  aliquam 
lineam  tranfuerfalirer  interfccantem  illam. 

Secunda  concludo, per  quantitatem  fpatij  non 
poteft  cognofci  quantitas  potenti*  motoris.Pro- 
barur, quia  idem  mobile  monetur  quandoque  per 
maius  fpatium  , quandoque  permitius,  Se  tamen 
ex  hoc  non  cft  fortius,  vel  debilius.  Ex  his  con- 
clufionibus  patet  qualiter  quantitas  potenti* 
altili*  determinatur, &:  cognofciiur  per  redden- 
dam,in  quam  (afficit  agere, vt  dictum  fuit  in  alia 
quzftione.  Rationes  funi  folut*. 


ter  diffirmu.  'Nota,qu6d  duplet  eft  agens, feu  pa-  Agent  $fl  i*. 
ttcns,vnum  vniforme,altcium  difforme.priimim  P1»*. imif*. 
cft  quod  fecundum  omnes  luas  partes  «qualem 
participat  fotm*  gradum,  vt  fi  elYct  bipedale  ea- 
lidum , vt  auatuor  ,itavt  fecundum  omnes  fuas 
partes , quibus  agit , aut  patitur  , habet  calotem 
vt  quatuor, agens,  feu  patiens  diffottne  cft,  quod 
fecundum  aliquas  partes  habet  quatuor  gradus, 
fecundum  alias  duos.  Caliditas  ergo  agens  in 
aquam  indifpofuam , manet  in  pallo  continue 
vniformiter  , quia  continue  manet  intcnfa  vt 
quatuot , fcd  manet  difformiter  quantum  eft  et 
parte  paffi , quod  non  habet  quatuor  gradus  fe- 
cundum omnes  partes. 


n. 

f.*Jt  eft  na- 
tur a toti* t 

fu  Arum  ftr- 
tiur/f. 


n 


9+ 


ANNOTATIONES. 

a jf7  I. ementum  nor.  poteft  durare  per  infinitum  tem- 
JC /put.  Nota,  quod  natura  totius  homogenei 
Se  fuarum  partium  eadem  c(l,&  clcmctum  quod- 
uis  homogeneum  cft , quare  Se  elementum  , Se 
quxlibec  cius  pars  corruptibilis  cft,  nunquam 
tamen  naturaliter  propter  vniucrfi  ordineniali- 
quod  clemenrum  fecundum  fc  totum  corrumpe- 
rur,  imo  neque  alicuius  naturalis  agentis  tanta 
erit  vis  , vt  totum  elementum  corrumpere  pofi- 
fit;  fi  enim  ignis  mutaretur  in  acrem  , daretur 
vacuum  : aer  enim  cft  magis  denfus , Se  tunc  oc- 
cupalTet  ignis  minorem  locum  , Se  daretur  va- 
cuum, Se  c contr*  fi  aer  mutaretur  in  ignem,  de- 
ficerer fpatium  Se  locus.  Intellieir  ergo  Scotiis 
liic  non  de  toro  elemento , fcd  de  eius  panibu* 
diuifim. 

b Diffantia  a (ju4  potentia  pajfiua , Se  e.  Nora, 
quod  omne  agens  habet  fpharram  fu*  allituram, 
qu*  eft  fpatium  determinatum  a natura,  intra 
quod  fua  extenditur  virtus  a&iua , Se  vitra  quod 
minime  accedit : imd  in  hoc  (patio  prius  Se  for- 
ti.ds  agit  in  Cibi  propinquiores  partes  , quam  in 
remotiores.  Quando  ergo  pamim,  non  eft  intra 
iiuiufinodi  (ph.rram  agentis  , minime  allio  fieri 
poteft ; quia  agens  naturale  agir , per  contaUum 
Caltcm  virtutis,  cum  ramen  non  omnia  agentia 
«qualem  habeant  fpharram  fuxacliuiraris ; quia 
non  habenr  xqualeni  virtutem  allinam ; hinc  eft 
quAd  contingit  aliquando , hoc  paftiim  efle  in- 
tra Cphx ram  a&iiiiraris  huius  agcnris,  non  ra- 
men e contra.  Er  quando  hoc  conringir , inter 
agens , Se  paftiim  nulla  cft  re palJio,  nec  reaUio: 
yerbi  grani , fit  ignis  potens  ad  diftanriam  duo- 
rum  palfiiuin  agere , siique  aqua  qu*  tam  imi  ad 
diftanriam  vnius  poflit  frigefacere , tunc  qui- 
dem porerir  ignis  calefacere  aquam  , Se  non  r c- 
parierur  ab  ea,  fi  fit  extra  illum  paftum.  Et  idcd 
dicit  hic  Scorus,  qudd  diftanria , a qua  poten- 
tia paftiua  poreft  pati , rerminaturduobus  rermi- 
n/s , & re. 

c Tunc  caliAt ar  maner  inpajfo  continue  vniforqu - 


Qj?  imo  XVI. 

'Utrum  fit  dure  minimum  agens  a quo 
potentia  pajjiua  potejl  pati t 

Aucriocj  i .ir  Cal»  7.  D.Tboin.W*  (Stittr  eaf.y, 

Uci.x).  Cunimbt.  ibiA-tuf.?,  qtt.x.  (y  i^«Cab,«u.u, 
tjnsfl  1.  an.i.  TolcM.d*  diniT.qiufi  i)  Ruuiui  eap.C. 

J* Gener,  ftu/f.f.  Bannet  ibU.tpufl.x  Roccut  iMCoila 
lutfi.n.  NUruioi;»  in  pkjfie.Afa.feB.io,  Complui. I. 
d*  Gener.  Jiffi.l.  Maftife/ 

R c v 1 t v r qubd  non  , quia  vel  illud  1. 
jJKI,  agens  edet  diuifibile,  vel  indiuifibile; 
itssi  non  indiuifibile,  quia  entia  naturalia  in 
fuis  allionibus  requirunt  determinatam  magni- 
tudinem , vt  patet  8.  huius : nam  millcfitnapars 
grani  milij  non  faceret  fenfum.  Si  fit  diuiftbi- 
lc , tunc  ipfum  non  poteft  agere  nifi  partes  fux 
agant , fequitur  qu6d  aliqua  pars  agit , Se  cum 
pars  fit  minor  toto , fequitur  quod  agens  datum 
non  erat  minimum. 

Secundi  fequerctur, quid  cftct  dare  a&ionem 
tardiflimam  , & remifliflimam  ; confcquenscft 
falfum  , quia  auxlibet  allio  cft  ficut  quantitas 
continua  diuifibilis  in  infinitum ; Se  patet  confe- 
quentia,  quia  allio  falla  a minimo  agente  eft  rc- 
miftifliina,  quia  fi  pollet  ede  allio  minor , vel  illa 
proucnirct  ab  agente  maiori , velxquali ; &:  hoc 
non,  quia  ab  agente  maiori  proueniret  allio  ma- 
ior, & ab  xquali  xqualis ; fi  a minori,  tunc  agens 
datum  non  erat  minimum. 

Tertib , quia  potentia  alliua  non  terminatur 
per  maximum  in  quod  poteft  agere  , igitur  nec 
potentia  paftiua  per  minimum  a quo  poteft  pati, 
quia  conformitcr  videntur  fc  habere. 

Quartd  fequeretur,  quod  huiufmodi  aHio  fu- 
bite*  corrumperetur  ; quia  fi  nunc  aliquod  dimi- 
nuens eft  applicatum  agenti,  tunc  allio  nunc  eft. 

Se  immediate  p6ft  non  crir,  nec  aliquid  fufiquAd 
fi  aliquid  , illud  proucnirct  ab  agente  minori; 

&"*pcr  confcquens  agens  datum  non  erat  mi- 
nimum. 

Oppofirum  arguitur  per  Commentatorem  in  I • 
t. Caeli,  vbi  dicit  qu6d  potentia  paftiua  termina- 
tur per  minimum,a  quo  poteft  pari. 

Secundo  per  Ariftotclcm  qui  ponir , quod  cft 
dare  minimum  fenfibilc.  Terrio.quiafub  angulo 
conringcntix  poteft  fieri  vifioA'  non  Cub  angulo 
minori,quiaeft  omnium  angulorum  acuriftimus, 
vr parer  j.  Euclidis. 

Notandum , <juAd  quxdam  eft  potentia  pafti-  ^wry/*f« 
uamarer/xreccpriiiaA  nullo  modo  quantum  eft  •pdm- 
cx  parte  Cui  refiftiriua  ; ficut  marcria  prima  , alia  f 
a cft  paftiua  rcfiftitina,  & non  rcccptiua  ficut  ca- 
liditas,  qux  patitur  a frigiditate.  Se  iftacft  etiam 

adiua 


Quaftio  XVI. 


«3 


4 

k 

4 


Rrfiflaui* 


MAtxrtlAtH 

•finifUx. 


•Aiut  in  illud,  k quo  paritur.  Sed  aJia  cO  poten- 
tia cognolciciua  pafliua , vt  vi  Tus , qui  patitur  ab 
obiedo  recipiendo  fpecicm  eius,UcetaSkiuccon- 
currac  ad  vilionem  , quam  coniequitur  illa  fpe- 


cies. 

TumU f*f-  Secundi  n orandum,  quid  ilcur  potentia  a<fli- 

f»s  /iaittr  ua  dicitur  meiior , qui  potefl  maius  pafliizn  al- 
f “ rerare , fiuc  in  maiorem  refiAcnriam  agere,  ita 
mHsrrnl  Pcr  opnofitiim  potentia  pafliua  dicitur  melior, 
^ qux  potefl  a minori  agente  pati  { vt  vifus  dicitur 
melior , acutior  f qui  potefl  pari  i minori  vifi- 
bili  i /imiliter  b caiiditas  dicitur  pa/fibiiior  fic- 
cirare,  vel  humidirarc , quia  a minor/  agente  po- 
tefl pati,  quam  aliquod  eorum. 

Tertii  notandum , quid  potentia  pafliua  vel 
potefl  comparari  ad  agens,  vel  ad  clfe&um  pro - 
duAutn  in  iplo  paUb,  vel  ad  velocitatem  , vel  ad 
tempus, & ita  de  aliis  circumflandis. 

5 . Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  cft ; po- 
Tutntisfsf.  tentia  pafliua  nullo  modo  rcfiftiriua  non  rermi- 
fmajtumsi»  narurper  maximum  agens, i quo  potefl  pati,  nec 
piTmsxmi,  F61"  minimum,*  quo  non  poteflpari ; nec  aliquo 
«•/  miaiacm.  modo.  Probatur,  quia  taJc  pa/Ium  nulli  refiflir, 
igitur  quodlibet  agens  habet  dominium  fuper  il- 
lud,Sc  per  confequens,cum  quilibet  excernis  /uf* 
ficiar  ad  morum ; /equirur  quid  quodlibet  agens 
potell  agere  in  ipfum. 

Ex  quo  /equitur , quid  /i  aggregatum  ex  po- 
tentia pafliua, &refiftenria  «qualiter  dicatur  no- 
centia pafliua , quid  illud  potefl  pati  a .quolibet 
ageute:  probarur  , quia  quilibet  exceflus  fu/Ecic 
ad  motum, modi  quodlibet  agens  quanrumcun* 
que  panium , vni  cum  virtute  a&iua  illius  palU 
habet  dominium  fuper  ipfum. 

4-  Secundi  /equitur,  quod  fi  fiur  aliqua  duo, pu- 
ra A Sc  B , & xque  faci  Id  efl  monere  vnum  ficuc 
reliquum,  immo  qur  liber  potentia  mundi  potell 
mouere  vtrunqne,  A tamen  itnpoflibilcc(l,qudd 
aliqua  potentia  mundi  monear  vrrunque  xque 
velociter.  Probatur , Se  fit  A aggregatum  ex  refi- 
flenria  licut  8.  Sc  potentia  a&iua  ficut  8.  Se  6.  ag- 
gregatum ex  potentia  adiua  ficut  4-Sc  ex  r efi flen- 
tia ficut  4 .Tunc  pcr  prxcedens  corollarium  xque 
facile  cfl  mouere  A ficut  B,quia  quodlibet  agens 
potefl  mouere  vrrunque  «qualiter. Nam  fi  appli- 
cetur agens  vt  vnum  vtr/que,  runc  ad  agendum 
in  A clt  proportio  9.  ad  8 . Se  ad  agendum  in  B, 
cfl  proportio  /exquiquarra  , qux  cfl  maior  pro- 
portione 9.  ad  S.  qux  efl  fexquio<flaua , igitur 
velocitates  prouenientts  erunt  inzquales. 

Contra  conclufionem  obiidtur,qiiia  medium 
rcfpedu  luminis  efl  pure  rcccpriuum,  nccrcfi/lic 
illuminationi,  quia  quantum  cfl  cx  parte  fui,  il- 
luminatio fit  fuhico , Se  tamen  medium  non  po- 
tefl pati  a quocunque  lumino/o  paruo,quia  vide- 
mus, quid  minus  lumen  agit  in  aquam,  quam  in 
acrem,  igitur  luminofitm  poflet  efle  ita  paruum, 
quid  ager  lumine  in  acrem, Se  non  fufEceret  age- 
re in  aquam , quod  non  effet,  ni/i  denfitas  aqux 
refiflerer. 

Rcfpondetuc,  propter  quod  fciendum , quid 
triplex  reperirur  refiflenria  in  a&ionibus  natura- 
libus i q ardam  qux  intermittit  velocitatem  mo- 
rus, vel  actionis , Se  cum  hoc  gradum  fornix  in - 
duccndx  peradionem:  verbi  gratia,  in  frigefa- 
dionc  caiiditas  remittit  velocitatem  ftigefadio- 
nis , quia  fubiedum  velocius  /rigefieret  /i  non 
cfTet  calidum,  Seconfcqucnter  remittit  gradum 
formx  induccndx.  Connmilirer  in  motu  locali, 
quando  denfitas  cfl  adeo  intenfa  , quid  mobile 
Scoti  oprr.  Tom.  1 1. 


non  fuflicit  ad  ranrum  /pariuin  moneri, ad  quan- 
tum mouererur  fi  non  eflet  illa  dcnfitas.vr  vapor 
ad  maiorem  diflantiam  mouctur  pet  acrem  cla- 
rum,quam  per  mibcm,Ar  fic  denfitas  remittit  gra- 
dum vclociratisA'  cum  hoc  minuit  depertranfi- 
to  /pario. 

Secundo  repetitur  refiflemii, qux  diminuit  ve- 
iociratem  , fcd  non  diminuit  acquirendum  per 
velocitatem, verbigrarii, denfitas  medi;  fuper  to- 
tum ambirum  motus,  impedit  mobile  ncmouea- 
rur  velocius. Nam  dcnliras  i fla  impcdit,ncmobi- 
le  moucatitr  ita  velociter , ficut  /1  medium  cller 
rarius ; fied  non  minuit  de  pettranfeundo  fpatiot 
quia  ranrum  perrranficur , ficut  fi  medium  eflet 
in  centuplo  rarius. 

Demum  inuenitur  rertii  refiflcntia.qiix  dimi- 
nuit gradum  formx , /ed  non  diminuit  velocita- 
tem a<flionis»ficur  denfitas  medij  re/pcdhi  illumi- 
nationis , impedit  gradum  luminis  j quia  minus 
lumen  producitur  in  medio  denfo,  quam  in  raro, 
fcd  non  impeditur  veIocitas,quia  «qualiter  pro- 
ducitur lumen  in  medio  dcnfiori.ficur  in  rariori, 
quando  iuminofiim  obiicitur  fuper  ipfum. 

Nunc  patet  ad  inftanriamjquia  medium  reffC- 
&u  illuminationis  non  efl  potenria  mere  rece- 
priua,  fcd  etiam  re/Irtiriua;quia  /altem  refi/lit  di- 
minuendo gradum  luminis,  licet  non  diminuen- 
do velocitatem  fux  generationis. 

Sed  obiicitur.  Nifi  velocicas  generationis  Ju-  7. 
minis  diminueretur  per  denfirarem  medij,feque- 
retur,  quod  lumen  produceretur  fuhico , con/c- 
quens  cfl  falfum  , quia  lumen  Solis  in  iflis  infe- 
rioribus multiplicatur  fucccfliuc  confcqucndo 
morum  vinbrx  rerrx;&  patet  con/equemia,quia 
non  apparet  , vnde  pol  fit  proucnire  fuce  cillo 
aliunde , nili  cx  parte  denfitatis. 

Refpondetur,quod  imo, quia  fucccOio  in  illu • Succtfft»  im 
minatione  potefl  proucnire  altero  trium  modo-  •&•*•»•** '*•*• 
rum,  fci/icee  ex  fucccQiua  generatione  luminofi, 
vt  quando  accenditur  candela , vei  cx  fucccOiua 
applicatione  lumino/i,  quemadmodum  Sol  fuc- 
ccfltue applicatur  ad  illuminandum  diucr/as  par- 
tes terrx , quod  patet  ex  motu  vmbrx  terrx  , Sc 
tertio  propter  /uccefliuam  remotionem  o bflacu- 
li,  vt  quando  aperitur  fcncflra. 

Secunda  conc lufio  efl,  de  aliis  potentiis  pafli- 
ti is , qux  polfunc  pati  ab  aliquo,  S:  non  $ quoli- 
bet propter  parui  ratem, quod  non  efl  dare  mini- 
mum agens,  k quo  ta/is  potentia  pjfliua  potefl 
pati.  Probatur,  quia  fi  potentia  pafliua  pariatura 
minimo  agente,  igitur  illud  agens  excedit  po- 
tentiam pafliuam  , Sc  cum  exceflus  ille  fit  diuifi - 
bilis , /equirur,  quod  vnum  agens  minus  per  mi- 
norem cxcclfim  potefl  excedere  potentiam  pafli- 
uam  i i!U  igitur  potefl  pari  a minori  agente,  cum 
qui/iber  exceflus  lufhciat  ad  morum. 

Tertia  conclufio  cfl , quod  efl  dare  maximum  Jgtw  msxi- 
agens,a  quo  potenria  pafliua  non  potefl  pati.Pro-  nMm 
batnr,Sc  fit  vnum  ages  tantum  potens  agere prx- 
cisc.quanrum  potentia  pafliua  potefl  rcfillere,ita  ujf/tti. 
vt  finr  xquales,  vua  fcilicet  in  relidendo,  & re/i  - 
quum  in  agendo.  Tunc  illud  pallum  non  poicd 
pati  ab  iflo  agente,  quia  non  excedir  ipfum ; nec 
ab  aliquo  minori  , quia  illud  pafTum  cxccdic 
quodlibet  miniis,  Sc  potefl  pati  a quolibet  maio- 
ri , quia  a quolibet  maiori  exceditur ; igitur  per 
definitionem  prius  datam  /equitur , quid  iflud 
agens  cfl  maximum , a quo  non  potell  pati. 

Secunda  conclufio,  parer  ex  pcxmifla  concio - S- 
fionc,quia  fi  imaginetur  omnia  agentia  fa  quibus 
F 1 potentia 


6 . 


*■ 


64 


Lib.l.  Phyficorum 


rt« 

jnitim»  trr. 


potentia  pafliiu  non  poteft  pati  promet  patui- 
tatem  (epotari  ab  illis,  a quibus  poteft  pati. Tunc 
aecnc»  a quibus  poteft  pari, vel  terminantur  in- 
cuifiue  , tta  vt  a termino  ipfotumiUa  potentia 
non  poteft  pati  i vel  exduhue , ita  vt  a termino 
ipforum  poteft  pati, hoc  cft  falfum  per  fecundam 
conclufioncm. 

Quarta condufio  cft  de  diftantia,qubd  poten- 
tia cocnitiua , ficut  vifus,  terminatur  per  mini- 
ii.  mim  1 qua  non  poicft  pati,non  fim- 


flsnti*n.  plicitcr-,fcd  propter  magnitudinem,  vt  dicebatur 
in  prxccdcnti  quxftionc. 

Et  i Jcb  de  aliis  potentiis  pa Uniis  dico , qubd 
nulla  earum  tenninatut  penes  diftantiam,aut  pe- 
nes cffc&um , a qua , & quem  poliunt  recipere. 
Probatur,  quia  quxlibct  potentia  pafliua , eft  rc- 
ccptiua  tanti  effeftus:&  a tama  diftantia, quanta 
citer , & quantum  agens  portet  agere.  Et  idcb  Ii 
cflet  agens, quod  ab  infinita  diftantia  poflet  age- 
re effc&um  infinitum,  potentia  pafliua  poflet  il- 
lum recipere.  Eodem  modo  dicitur  de  fpatio, 
quod  potentia  pafliua  poteft  raoucri  per  infini- 
tum fparium  fi  cflet, Se  li  eflet  agcns.quod  pollet 
ipfum  per  ramum  fpatium  moucre. 

Ad  rationes  poft  oppolinim.quia  illx  Mite  op- 
politum  probant  conclufiones.  Ad  primam  dico, 
qubd  Commentator  intelligic  de  numeris  inte- 
gralibus,  quod  cft  dare  maximum  numerum  li- 
brarum.qius  Socrates  poteft  portare, vtputa  cen- 
tum librx  poliunt  portati  a Socrate,  Qc  non  plu- 
res, quoniam  tamen  Socrates  poteft  portare  cen- 
tum cum  vna  quarta  non  meminit  Commen- 


lo  modo  tepatitut.  Agens  vetb  difformetqund 
fcilicct  fecundum  aliquas  panes  habet  quatuot 
gtadus , Se  fecundum  alias  duos  , tepatitut  fe- 
cundum eandem  conttanetatem  , fcd  non  fe- 
cundum eandem  partem  , fcd  fecundum  aliam 
agit , & fecundum  aliam  patitut  : agit  nam- 
que fecundum  partes  foniores , Se  repantur  fe- 
cundum debiliotes.  SueflanusNiphus  fere  idem- 
fentit , videlicet  non  daria&ioncm  , Se  tepaf- 
fionem  fecundum  eandem  conttarietatcm , fcd 
fecundum  diucrfam : verbi  gratia , quando  ignis 


agit  in  aquam  calore , non  repatitur  ab  ipU  in 
calore , fcd  in  ficcitatc  ab  humiditate  aqux  , & 


i 


Ad  fecundam  dico.quod  non  cft  dare  minimum 
fenfibile , fcd  cft  dare  maximum  fenfibile , quod 
non  poteft  fenriri  per  fc  adu  exiftens , qnod  ta- 
men fentirctur,  li  elfct  continuum  cum  alio. 

Ad  tertiam, puto.qubd  fub  angulo  contingen- 
ti* non  poteft  fieri  villo,  imo  etiam  nec  fub  quo- 
libet angulo  rc&ilinco , quorum  tamen  quilibet 
cft  maior  angulo  contingenti*.  Vnde  angulus  rc- 
dhlincus  poteft  efle  ita  paruus  in  organo  lenfus, 
quod  milio  ipodo  moneret  v/fum. 

Ex  quibus  omnibus  paret , qubd  vifus  cft  vir- 
rus  pafliua , quia  non  terminatur  fecundum  ter- 
minationem potenti*  adiiux , fcd  fecundum  ter- 
minationem potenti*  pafliu.r, tamen  rationeor- 

Jjani  vifus  terminatur  penes  minimum  angu- 
nm  , fiib  quo  non  poteft  fieri  vifio  , & ille  lor- 
tc  cft  angulus  re&us;qu>a  fub  illo  non  poteft  fie- 
ri vifio  proprer  nimiam  magnitudinem,  fcd  fub 
quolibet  minori  vfque  ad  illum, fub  quo  non  po- 
teft fieri  vifio  proprer  paruiratem. 

ANNOTATIONES. 

3 A Li 'a  eji  p4(fiu*  refifiitiwt  , & nen  rerrptiu* 
£\  ficta  caluUtAi , &c.  Nota  quod  atftio  pro- 
nenit  /cinpcr  ex  vi&oria  virtutis  adhux  fupcral- 
m&int  fnprr  rcr,us  rcfmcnriam ; eo  enim  calidum  agit  in  fri- 
rrfifientUm.  gidum  ; quia  fuperat  cius  rcfiftcnt/am  :flc  enim 
aftio  a proportione  maioris  inxqua/iratis.  Sed 
dubium  eftciim  omne  agens  in  agendo  reparia- 
rur  / Se  loquor  de  agente , quod  cum  paflo  com- 
rnuniear  in  mareria  ) an  rca&io  fiat  fecundum 
eandem  qua/iratem  , fecundum  quam  a git  in 
palfum  , vt  hic  Scotiis  prxfupponerc  videtur, vel 
fecundum  alteram.  Calculator  dicit,  qudd  agens 
vnifbrme,  quod  nimirum  fecundum  omnes  fuas 
panes  z qualem  participat  fornix  gradum , nul- 


li. 

4 #•*  frutt- 
mt  rx  viff». 
rim  virtuti* 


non  i frigiditate  in  quam  egit , contingit  autem 
etiam  tunc  calorem  remitti,  hoc  tamen  pet  acci- 
dens cft, ex  dcftru&ione  ficcitatis. 

Cxterum  ftandum  cft  in  fententia  Scoti.Nam  * } • 
contra  has  duas  opiniones  idem  videtur  fcqui 
inconuenicns , fcilicct , quod  non  fit  verum  di- 
clum  Ariftotclis , quod  agens  in  agendo  repati- 
tut ; quiaifti  ponunt  diucrfas  a£tioncs , & paf- 
fioncs,&:  diuctfa  principia  a&iua  & pa{Tma,a&io 
vec6&  rea&io  in  eadem  contratietate  intclli- 
ccnda  cft , & fecundum  idem. 

° Similiter  calidi  tat  dicitur  pajjllrilier  fecit  Alt,  SflitMttt 
&c.  Nota  qubd  qualitates  prim*  non  vnifor- 
miter  agunt  , & rcfiftunt , imb  fic  fc  habent, 
qubd  magis  a&iux  miniis  rcfiftunt , & h contra, 
vetbi  gratia,  calor, qui  cft  omnium  maxime  a&i- 
uus  , miniis  omnibus  rcfiftir , atque  ita  vt  hic 
dicit  Scotuscft  paflibilior.  Poft  calorem  frigi- 
ditas cft  maximb  a&iua  , & quamuis  tefiftat  ma- 
gis quam  calor , miniis  tamen  qu2im  ali*  dux 
qualitates.  Tertio  loco  fcquitut  humiditas  in 
a&iuitate , qux  tamen  magis  reliftit  quam  calor, 

& frigiditas , Se  quiafupcrac  ficcu.it em  in  agen- 
do, luperaturabea  in  rcfiftcndo,  atque  ita  fic- 
cicas  cft  vltima  in  agendo  , cft  tamen , qux  ma- 
gis reliftit. 

Sed  difficultas  cft  , an  fient  communiter  di-  1 4* 
citnr  , quod  i proportione  maioris  inxquali- 
tatis  procedit  attio  , id  ell , a&io  proucnit  ex 
viftoria  virtutis  afliux  alicuius  fuper  alterius 
rcliftentiam  j ita  etiam  m rca&ionc  debeat  ea- 
dem proportio  inefle  paflo  refpcOu  agentis.  To- 
letuslib.  i.de  Generatione,  quxlhif.  tener  par- 
tem negatiuam  , nimirum  qubd  ad  rca&ionem 
non  requiritur  in  paflo  proportio  maioris  inx- 
qualitatis , fed  fatis  eft , quod  fi  calor  cft  vt  8. 
agit  in  frigiditatem  , vt  tnuni , e contra  frigi- 
ditas vt  vnum  reaget  in  calorem  vt  8.  Contra- 
riam fcntcnriam  tenent  Marfilius  libro  primo 
de  Generatione,  quxft.t9.  Albettus  de  Saxonia, 

Se  Paulus  Venetus. Er  mihi  quidem  videtur  pro- 
babilius , quod  i proportiouc  maioris  inxqua- 
licatis  , Se  non  a minori , neque  ab  xquali , vt 
etiam  lue  docet  Scotus : atque  adeb  fi  paflum  cft 
xqualis , aut  minoris  virtutis,  non  reager.  Ad- 
das , quod  fi  agens  i epateretur  a quoamque  paf- 
fo,  nullum  pailimi  corrumperetur  ■,  hoc  aurem 
eft  falfum.  Probatur  fequcla, quando  paflum  cor- 
rumpitur , aut  tunc  reagft , aut  non : fi  primum, 
ergo  cft  in  acftu  , quia  nihil  agit  nili  quatenus 
eft  in  adhi , ergo  tunc  non  corrumpitur.  Nam 
quod  corrumpitur  non  cft , quod  reagit  cft,  ergo 
vel  quod  reagit  non  ccJrrunipiriir , vel  quod  cor- 
rumpitur non  reagit, veJ  /imiil  eft,  Se  non  cft.  Di- 
cendum eft  ergo,  quod  quando  corrumpitur  no n 
reagit , fed  vincitor.  Viftorin  autem  nifl  i ma- 
iori virrurc  in  agendo , quam  fltrcflftenria  paffi 

in 


«/■ 


in  rcEEcndo , non  poreft  prouenrre,  atque  adci 
quando  pallum  fuerit  minoris  viituris  in  agen- 
do  . quam  acentis  in  rcfiftcndo , non  de  readio: 
hrc  enim  ibu  fuit  caufa , quare  agens  poteft  ali- 
quod pallum  corrumpere. 

Ex  hoc  fequirur , quid  fi  ile  calidum,  vt  4.  Sc 
frieidum,vr  4.  tunc  calidum  agit  in  frigi  Jnm: 
qua  calidi  aftiuitas , qux  maxima  eft,  vincit  fri- 
gidi re/irtenciam  ; repatitur  tum  a frigido : quia 
frigidi  adriuiras  vincit  refiftcnciam  calidi , qur 
minima  e ft.  Sed  dices , aix  agens.  & patiens  /une 
arq ualis , aut  inxqualis  virtutis;  fi  xqualis,  neu- 
trum aget  in  alterum,  quia  a proportione  xqua- 
litatis  fi  radio;  Ii  inxqualis,  maius  aget  in  alte- 
rum , & non  repatietur ; ergo  non  eft  repaffio: 
quia  i proportione  minoris  xqualiratis  non  Ec 
o&io.  Re/pondeo , quid  fi  agens,  Sc patiens  fine 
xqualis  virtutis  vnum  in  agendo  , Sc  alterum  in 
tendendo  ; non  erit  ad  io,  quamuis  in  agendo  Iit 
alterum  eorum  fottiusM  tamen  funt  xqualis  vir- 
tutis in  hoc  fcnfts , quod  agens  fic  maioris  virtu- 
tis in  agendo , quam  pallum  in  refiftcndo , tunc 
erit  adio , Sc  fi  rarius  ipfum  pallum  (it  maioris 
virtutis  in  agendo , quam  eius  agens  in  refiften- 
do.reagcc  in  fuum  agens, lin  autctn,minime.Hoc 
autem  muitories  liceil,eo  quod  agens,  quod  eft 
adiuius  ad  adio  nem , eft  miniis  forte , Sc  magis 
debilead  refiftendum.Quare  fere  femper  contin- 
git repadio,  nunquam  tamen  nili  a proportione 
maioris  inxquaiicatis  Ec  adio. 


Qu^ftio  X VII. 


65 


Q_y iSTio  XVII. 

Vtrnm  aliquid  pojfit  fieri  ex 
vi  hilo  f 

Atili.  I . Pkjfttxt.  jj.Simplic  nmm. j 1 Thcmifiji.  ff.Alen, 
*.f*r.f.i.4rf.6.D.Thom.l.Pfyfil/fl.9  CT  •*  » V//?  I .J  l. 

Mrt.t.Scot.in  iJifl.t.f.l  (y  it  rrntm  frinr.q  f.Baflol./* 

l.Ji/t.l.f.luvt.j.  Gibticbn  l.fi/f.t.f  x.tr/.j.Roccui  I. 
Ptyff  y McnJaz*  i • Pkjf.difi.  j x.ftU.  J. 


Rc  v i t v R quid  fic : quia  aliquid  Er, 
'IQSEf  vtpaterad  experiendam  : tunc  igitur, 
vel  Er  ex  aliquo,  vel  ex  nihilo;  fi  ex  ali- 
quo, runc  ens  edet,  antequam  fieret,  fi  ex  nullo 
habetur  propoErum. 

Secundo , quia  ficut  fe  habet  generatio  qux- 
damadnon  ens  quoddam ; ita  A;  generatio  fira- 
pliciter  ad  non  ens  /impliciter ; fcd  generatio 
qu ardam  Et  ex  non  ente  quodam ; Ec  generatio 
hominis  ex  non  homine, ergo, Scc. 

Tertio , quia  materia  eft  illud,  quod  in  rei  ve - 
Mtlpfiimt.  ritate  generatur,  vt  dicit  Commentator  in  illo 
Tkjfjtm.it.  primo,comntSc  tamen  non  generatur  ex  aliquo: 
quia  tunc  illa,ex  qua  generareiur.eller  prior . 

Quarto, quia  ex  priuar/onefit  aliquid, vt  parer 
per  Ariltotclcm  in  illo  t,  rexr.jS.  vbi  dicir,qudd 
ex  hon  m utico  fit  muficus,  Sc  tamen  priuado  non 
E,ergo,Scc. 

Ouinto,  quia  forma  Ec,Sc  non  ex  aliquo;quia 
nihilipEus  prxfuitfgitur  Et  ex  nihilo.  Similiter 
forma  corrumpitur,^  tamen  in  nihil  corrupirur , 
igitur  nihil  ipEus  permanet  po/l  corruptionem. 

Sex ro  per  AriEotelem  in  libro  de  Pomftj  qui 
ponir  creationem  ex  nihilo. 

OppoEtu  arguitur  per  AriEorelem  in  ifto  pri- 
mo tradam  i.c.i.rcxr.?.*.  vbi didr.Exb*  f** »»» 
fottl, aliqui  J fieri  impeffihiU  efl, de  hac  aure  opinio- 
uecotmcniunt  omnes, qui  dc  natura  locuti  fiiur. 

Sctti  eper.  Tm.  II, 


Tcxt.  si. 


In  qnxftioue  primo  videbitur,  quid  fen/erunt  X. 
antiqui  dc  ifta  materia.  Secundi  tradabirur  opi  • Dm fi  f **• 
nio  AriEotelis,  Sc  quomodo  poteft  ftarc  cum  vc- 
ritate  fidri. 

Qyanrum  ad  primum  , fiiir  vna  opinioanti- 
quorum  , Sc  forte  Parmenidis  ,Sc  MchfiI , qux  • 

poreft  referri  in  hunc  modum.  Supponitur  pri- 
mi, quid  impoffibilceft  aliquid  neri  ex  nihi- 
lo. Secundi  uipponirur , quid  fieri  ex  materia, 
non  eft  /impliciter  ficti,  fcd  eft  fieri  ralicer  fe  ha- 
bens,vt  quando  terra  tranfportarur  dc  vna  figura 
fn  aliam.  Tertii  fupportirur.quid  illud  taliter  fe 
habere , non  eft  aliquod  diftinihim  i materia, 
ficut  figura  non  eft  res  diftinda  a re  figurata. 

His  EippoEtis  funt  dux  conclufioncS.  Prima 
concluEo : Nulla  res  fit  de  nouo.  Probatur,  quia  KhI*  m fi 
vel  fieret  ex  fubicdo  ptxfuppoiito , Sc  hoc  non:  dtamm. 
quia  ficficr/,non  eft  Empliciter  fieri  per  fuppoE- 
tionem  /ecundam,  vel  cx  nihilo,  & hoc  non  per 
primam. 

Secunda  concluEo : Materia  Ec  aliter  difpoE - fi 

ra.quam antc.Probatur  per  experientiam,qu/a  de  •tittrdilfifc 
acre  fir  aqua,  de  albo  nigrum.A:  fic  dc  fimilibus.  * f**  ***  ’ 

Ex  iftis  /equfrur  primi , quid  tota  natura  re-  . 
rum  naturalium  eft  materia  i quemadmodum  MattrU  tft 
materia  eft  rora  natura  rerum  artificialium.  Se-  t*t*  »* tmr* 
eundo /equitur,  quid  omnia  entia  funt  eiufde  m n,mn  > \*th- 
fpccici  fpcdalUlhnx  , fcd  ramen  denominan-  ,4/** 
tur  diuerEs  nominibus  turnpti s i diuerEs  difpo - 
Edonibus,  vt  pura  a tanta  raritate  inarcrix  deno- 
minaturaerji  maiori  dcnEtatc  aqua,i  talidifpo- 
fitionc  denominatur  homo  , Sc  ira  dc  aliis  , qux 
difpoEriones  non  /unrrcsalix  ab  ipfa  materia. 

Tcrrii /equitur , quid  omnia  enria  funt  vmim 
ronr/nuum : quia  partibus  eius  non  interpopi- 
nitur  aliquid  alteri us  rationis.  Quarti  fequitbr, 
quid  nullum  eft  compofirum  ex  partibus  J/uer- 
/arum  rationum  1 fcd  prxeise  cx  partibus  inre- 
gralibus  eiufdem  rarionis.Quinri  /equitur,quicl 
omnia  funt  vnum,  & prxter  illud  ens  nullum 
ens  eft  fenEbilc , Sc  pr.rrcr  partes  eius , Sc  id- 
eo ipfum  eft  immobile  fecundum  fetorum  , li- 
cet Denemoueatur  fecundum  partes  eius : ided 
etiam  ipfum  eft  inEnit um  in  ducatione,  non  in 
magnitudine. 

Iftam  opinionem  improbat  Ariftorcles  per  ali-  jff 

qiias  rationes,  in  cap.i.  huius  primi  quarum  ali- 
qux  funtprxc/si  contra  verba;  vr  li  totum  Ec, 
plures  partes  funt , Sc  p»r  confequcns  plura  fune 
entia : ledalix  funt  contra  intentionem,  vr  quid 
accidentia  di/hnguunrur  a fubicdo, Sc  quid  con- 
traria ellent eiufdem  rationis, Sc  huiufmodi.. 

Secunda  opinio  ponit  qua  E totum  oppoEtiun,  tfjtfi- 

fcilicet  quando  aliqua  res  generatur,  ipfa  perfe 
rora  producitur  in  clfe.ita  vt  nulla  eius  pars  prx- 
fuit, nec  materia , nec  forma , Sc  ided  impo/libile 
eft, quid  aliquid  Eat  cx  nihilo,  provt  ifta  prxpo- 
Etior.v  dicit  circunEantiam  ordinis,  fcd  non  vc 
norar  circunEantiam  rei  materialis , ided  cx  cot- 
t upeo  Et  genitum,  ficut  ex  node  Et  dies. 

Sed  contra  obiicitu r ; quia  E nullum  cEet  ob - y ■ 
icdum  commune  generanti,  S: genito , tunc  ad  ‘ 

corruptionem  vnius  non  oporteret  alterum  ge- 
nerari, ex  quo  nihil  clTct  eis  commune.  Refpon- 
detur  negando  confequcnrian);imd  vt  repleatur 
Jocus  corrupti , oportebit  alterum  generari  dc 
necelEtatc,  Sc  ided  Ec  ponentes  dixerunt  locum 
elfc  materi ani;  vc  paret  4 .huius.rcxr.  1 /. 

Sed  obi  id  cur , quia  non  oporteret  aliquid, 
corrumpi,  vr  generatum  occuparet  locum  fuunr. 

F f qc Ii 


66  Lib.  I.  Phyficorum 


quia  poteft  ccdcre  fibi  per  condcnfationcm  * Sc 
per  confequcns  non  oportet  coi  rumpi.  Rcfpon* 
detur  negando  coufcqucntiam  , quia  fieret  tanta 
condenfatio  per  pluralitatem  gcncratorimi.quAd 
res  naturales  non pollent  (lare  tiib  tanta  denlita- 
te.  Et  ideo  lic  ponentes  diccbatu , quod  in  mu- 
tatione accidentali , bene  prxfupponitur  lubie- 
ttum.fcd  in  fubllantiali  non ; quia  in  illa  totum 
fiet : illa  opinio  improbatur  per  rationes , qui- 
bus probabuntur  conclultoncs  Arillotclis  > Sc 
hoc  deprimo. 

6-  Quantum  ad  fecundum  notandum  , quod 

Et  turfjHt  (ficui  tactum  fuit)  ifta  prxpolitio  ex  poteft  di- 
5«4  ccfc  cucunj\anljam  or(]inis  t Vt  ex  nolic  fit  diet; 

' ‘ ' yc\  circimftantiam partis  integratis , vt  domm fit 

exUteribm ; vel  circunftantiam  partium  eflemia- 
Iium , vt  elementum  componitur  ex  materi a & forma-, 
sci  circunftantiam  fubicdi,  vt  fintHafii  ex  are  5 Sc 
fic  capitur  in  propofico,vtrura  aliquid  fiat  cx  ni- 
hilo nullo  fubic&o  prxfuppolito. 

DWo  nihil  Secundo  notandum  de  ifta  propofitione  ex  ni - 
imttlriutf*-  bito  nihil  fit , propter  Logicam , quid  ifta  didio 
n.itur.  fjjfci  quandoque  cft  fyncatcgorcma  , Sc  tunc  va- 
let idem  quod  non  cft , & tunc  fi  ifta  didio  nihil 
capiatur  vtroblque  fyncatcgorematice  , tunc 
propufitio  cft  falfa  : quia  fenfus  cft , quod  cx 
quolibet  fit  aliquid  , quod  cft  falfum : quia  cx 
Deo  nihil  fit  ; fi  capiatur  vtrohiquc  carcgorema- 
ticc  , adhuc  cft  falfa  : quia  fenfus  cft,  quiid  ex  eo 
quod  non  c(l , fic  illud  quod  non  cft : vel  primb 
accipitur  fyncategorcmaticc,  & fecundo  catcgo- 
rcmaticc.  Tunc  li  concedatur , qudd  illud  quod 
fit  non  cft, tunc  illa  cft  falfa  ; imo  cx  aliqua  rc  fic 
illud  quod  non  cft.  Sed  fi  concedatur, qu6d  illud 
quod  ht  cft,  tunc  illa  cft  vera ; vel  capirur  prim6 
categorcmaticc , Sc  fecundi  fyncatcgorematice, 
A:  tunc  fenfus  cft,  quod  cx  eo  quod  non  cft» nulla 
res  fit , Sc  hoc  cft  verum,  vt  ly  ex  denotat  circun- 
ftantiam fubicdi. 

7.  Nunc  ponuntur  conclufioncs.  Prima  cft,qu6d 
Alitptid  fui-  dc  nouo  aliquid  fit  fubftamialitcr.Probatur,quia 

videmus , qu6d  dc  eodem  demonftrato  non  mu- 
/.t. Unent.  raro  localitcr,variatur  rcfponfio ad  qnid  cft  hoc, 

igitur  illud  nuitatur  fubftantialiter.  Tenet  con- 
fcqucntia , quia  quxftio  propter  quid , quxrit  de 
fubftamiarei , Sc  antecedens  patet  ad  experien- 
tiam : quia  de  hoc  demonftrato  refpondcturpri- 
m&quod  fit  allinis,  & poftcaquod  /itcadaucr,  & 
dico  notabiliter  non  tnntsuo  localiter,  proprer  opi- 
, nionem  Democriti , qui  pofuit  huiufmodi  gene- 
rationem , Sc  corruptionem  fieri  per  motum  lo- 
calem cordorum  atomorum  ad  iuuiccm. 

Secundo  fcqucretur , qudd  nunquam  mutare- 
tur definitio  compofiti.vcl  alicuius  rei  naturalis, 
quod  cft  falfum , quia  aliter  definitur  afinus,  Sc 
aliter  cadaucr ; &:  pater  confcqucntia,  quia  defi- 
nitio indicat  fubftanriam  rei : igitur  fi  non  cllct 
mutatio  i» •fubftantifl,fcqucretur,qu6d  non  mu- 
taretur etiam  definitio. 

8.  Secunda  Cpnclufio  ; Nihil  fit  de  nouo  , nifi 
Nilfr  Jme-  prxfuppoiutur  fubicduin.  Probatur,  quia  vidc- 

nuis,  quod  illa  quxnnnc  fiunr, fiunt  prafuppofi- 
f 4 rn  • ro aliquo  fublcao , igitur  impoflibilc  eft  aliquid 
fieri  fiuc  fubicdo.Pater  confcqucntia*  quia  u ef- 
Ict  pudibile, quandoque  contingeret. 

Et  ifia  indtidio  confinnatur , quia  illa  qux 
fiunt, aut  fiunt  rransfignrationc,aut  fubtradionc, 
auc  com politione , aut  alreraiione*  fed  quidlibet 
prxdidorura  modorum  prxlupponit  fubicdum, 
ergo.&c. 


Tertia  , quia  in  artificialibus  femper  prxfttp- 
poniturfubicdum,vt  paret  ad  experientiam, igi- 
tur Sc  in  naturalibus. Quartb  ratione  Comema- 
toris.Quia  nifi  ita  cllct,  fcqucretur  quid  impof- 
fibilc  fieri  fieret ; confequcns  implicat  contradi- 
dionem.  Probatur  confcqucntia  , quia  fi  iftud 
nunc  fiat , quxro  in  quo  fundabatur  cius  poten- 
tia prius,  fcilicct  potentia  ad  citiscific,  non  in 
agente,  quia  agens  non  cft  potens  fieri  illud,  fed 
f.icerc:ncc  in  patiente,  quia  res  illa  no  fuit  prius, 
igitur  oportet  dicere,qu6d  fundabatur  in  fubie- 
do.vel  da, quid  non,&  tunc  erat  impoftibilc  fie- 
ri, Sc  nunc  hr,igirur  feqtiirur  confcquens.Quinti 
fequcrerur.quid  aliqua  cllct  tranfmuratio,&  ni- 
hil tranfmucarctur,  confequcns  implicat , quia 
tranfmutatio  cft  adus  tranfmurabilis  j Sc  patet 
confequcnria  dctranfmutationc illa, qux  fieret 
fine  fubicdo. 

Contra  conclufionc  arguitur  rationibus,  qui- 
bus probatur  creatio  pombilis.  Primi  quicquid 
poteft  caufa  prima  mediante  fccuda.potcft  caufa 
prima  fc  fola ; fed  caufa  prima  mediante  fecunda 
poteft  aliquid  producere,  vt  puta  mediante  fub- 
icdo.igitur  iplafinc  fubicdo  poteft  aliquid  pro- 
ducere. Maior  pater  per  Authorcm  dc  Caulis,  Sc 
minor  ad  experientiam. 

Secundi , caufa  infinita  poteft  aliquid  facere 
cx  nihilo  ; fed  Deus  cft  caufa , vel  agens  infini- 
tum ; igitur  Deus  poteft  agere  aliquid  cx  nihilo. 
Maior  parer ,quia  ficut  in  infinirum  difficilius  cft 
producere  retn  fine  ftibicdo,quiun  ipfam  produ- 
cere cum  fubicdo.ita  virtus  infinita  eft  in  infini- 
tum potentior  virtute  finita ; Sc  minor  probatur 
primA,quia  Ariftotclcs  8.huius,tcxt.8o.  probans 

2ui»d  primus  Moror  non  cft  virtus  in  magnitu- 
inc  , arguit  fic;  quia  vel  eifet  in  magnitudine 
infinita,  & hoc  non  ; quia  nulla  talis  clt,  vt  patet 
in  j.text.3j.&  inde,  vel  in  magnitudine  finita, Sc 
hoc  non ; quia  in  magnirudinc  finita  non  poteft 
elTe  virtus  infinira,qux  ratio  no  valeret  nili  Deus 
clTec  virruiisinfinitx.  Sccundb  probatur  minor, 
quia  modus  agendi  quo  Deus  agit , vel  cft  fini- 
tus.vcl  infinitus : (i  infinitus  fcquitur,qu^d  Deus 
fit  virtus  infinita;  fi  finitus  fcquitur  , quod  toc 
a&iones  agentium  inferiorum  circa  Deum  pof- 
funt  multiplicari, quod  polTent  xquari  asioni  di- 
uinx,  quod  cft  impolJibile.  Tcrtid  probatur  mi- 
nor,quia  cx  eo,  qucSd  Deus  vult  aliquid  effc,  vel 
fieri, cx  eo  illud  eft.vcl  fit.igitur  Deus  cft  virtutis 
infinita:.  Antecedens  patet,  1 x.Mcraph.  texr.39. 
vbi  dicit  Ariftotclcs,qu6d  Deus  agir  per  anrclle— 
^lum,A:  voluntatem.ConfeJjuctia  probarnr,quia 
non  apparer  poflibile , quod  cx  eo  quod  agens 
finitum  velit  aliquid , quiSd  illud  fit.  Sicut  licre 
ego  vellem  Romam  effc  htc,tamen  non  fequitur, 
Roma  eft  hic, qux  tamen  confequcntia  bene  va- 
lerer refpeiftu  voluntatis  diuinx,  quod  non  efler, 
nili  Deus  clfct  virtus  infinira. 

Tenio  arguirurfic : Agens  fimplicitcr  perfe- 
<ftum,  & in  nullo  diminutum  producere  poteft 
aliquid  fine  fubic&o;fedDeus  cft  huiufmodi, er- 
go, Arc.Maior  pater.quia  quanro  agens  cft  perfe- 
dius , tanro  paucioribus  iriftrumcnris  indiget  ad 
complementum  fui  operis:vt artifex  melior  pau- 
cioribus inftrumenris  poteft  complere  opus  fiiu, 
quam  vnus malus, & per  confequcns  , quod  cft 
fimplicitcr  perfeiftum  nullo  inftrumcnto  indige- 
hit:5r  minor  pater  per  Ariftotclem  in  y.Meraph. 
cap.de  Pcrfcito,  text.11.  vl>idicir,qu6d  Deus  in 
nullo  deficit , ncc  aliquid  accipit  extra  ipfum, 

vnde 


Qu^vVvo  X V \ \ . 


^7 


vtvic  poffix  petftct.  Quaub,  qvtl&Dcui  cft  omni* 
potens  ,crgo>&.c. 

Aid  \ftax  ratione*  potcft  tcfpondcti  fecundum 
Commentatorem. 

Ad  prunam  negitat  maior , ncc  Authot  de 
plus  in- 


cauta vult  aliud,  nili  quod  caufa  prima  p' 
ftuit  in  caufatum,qu'am  fecunda  \ t c <\ubd  fit  fal- 
fum  patet,  quia  Deus  mediante  me  poteft  facete 
me  mouete,  me  peccate,  qux  tamen  non  facctct 
fine  me. 

Ad  fecundam  negatur  minori:  Aiiftoiclcs  in- 
telUgit  de  inhniutc  duratioms,5c  qualiter  hoc 
fit  videbitur  in  3.  Ad  fecundam  probationem 
dico  , quhdillc  modus  agendi  cft  finitus  , petfe- 
&ior  tamen  quocunque  modo  agendi  huius  cau- 
fx  fecunde.  Ncc  confcqucntia  valet,  quia  non 
fequitur , per  fc&io  fpcdfica  hominis  eft  finita, 
icitur  tot  poliunt  multiplicati  alim,quod  petfe- 
Sio  afinina  effet  «qualis  pctfcClionihumanx. 

De  tettia  ptohatione  dicetut  in  8.  Vndcdico, 
quod  volunt  as  diuinaeft  adeo  immutabilis  >qubd 
non  poted  velle  aliud  extta  fc,nift  vt  ad  cius  fic- 
ti ,vcl  ede  requiratur  concurfus  caufc  fecundae, 
fic  hoc  diceret  Commetator. 

11,  Ad  tertiam  negatur  nuior  •,  nec  valet  confc- 
quentia, agens  perfectius  potclt  cum  paucioribus 
inftrumcmis igitur  (impliciter  porfcCtumcum 
nullo  , negatur  confcqucntia , fcd  fufficit , qubd 
habeat  aliquam  operationem ,vr  puta  intellectio- 
nem *,  vel  volirionem  fui,  quia  operatio  fua  non 
requirit  aliquod  infttumentum» 

Ad  quartam  dico,  quod  Deus  cft  omnipotens 


roo  dicitut  .quod  Atiftotc\es  in  (cie  nt\a  naturalis 

determinauu  de  naturalibus  eo  modo  , quo  po- 
tclt apprehendat  per  experientias  naturale*  i fic 
lic  loquitut  ia  ifto  \ibto,fcd  in  libt  o de  pomo  lo- 
quebatur ficut  credebat , dimittendo  confidcia- 
xionctn  naturalem. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

AAfpItai  \ jiomnUinfitnt  qtiidem  ,ficc.  Ponit 

fecundam  conci ufionem  ,quod  non  quodli-  T cXt. 
bet  clt  in  quolibet  .Vrobatut.quiafi  quodhbct  clt 
in  quolibet , fequitur  quod  aliquod  finitum  non 
pollet  confumi , per  tcfccationcm  infinitorum 
corporum  xqualium  ab  illo  finito  , confcqucns 
cft  falfum , quia  omne  finitum  per  ablationem 
finiti  tandem  confutuitur.  Probatur  confcqucn- 
tia,8c  capiatur  aliqua  aqua , a qua  tcfccctur  vna 
portio  carnit,dcindc  alia, fit  fic  fcmper,tunc  per 
talem  refccationcra  aliquando  dcucnictur,qubd 
tota  cato  ex  illa  aqua  cft  rcfccata  •,  fic  tunc  fcqui- 
tur , quod  non  quodlibei  cft  in  aqua,  vel  in  tali 
refecationc  procedetur  in  infinitum  , fic  habetur 
propofitom , qubd  infinita  aqualia  erunt  in  ma- 
gnitudine finita.quod  cft  impoffibile. 

Ad  h*£  a *Mtem  fi  omne  epodon  corpus  , & c.  Po-  * • 
nitur  tertia  conclufio  , quod  non  quodhbct  po-  T««.  jl- 
tcft  feparati  a quolibet.  Probatur,  quia  tunc  fc- 
qucretut.qupd  effet  dare  minus  minimo  •,  confc- 
quens  cft  falfum , Se  implicans.  Confcqucntia 
probatur,  quia  ncccllarium  cft,  quod  entium  na- 
turalium , vt  puta  carnis , fic  offis  fic  determinata 


efpe&u  poffibilium  •,  modo  impoffibile  cft  ali-  quantitas  inmagnitudine,6e  paruitate.  Capiatur 
• ' • - - - **  •*-  igitur  vna  caro  minima  •,  tunc  vel  ab  ifta  poteft 

feparati  aliacaro,vcl  non,ft  non, habetur  propo- 
fitum.quod  non  quodhbct  poted  feparar»  a quo- 
libet *,  li  fic,  fequitur  confcqucns,  videlicet  quod 
cft  dare  minus  minimo, fcilicct  carnem  minorem 


quid  fieri  fine  fubic&o.  Secundum  prxdi&am 
conclufionem  eft  veritas  Fidei,qua  ponimus  om- 
nia creataclfc  ex  nihilo,vt  patet  Genef.  i .ldc6  ad 
rationes  Ariftotelis.  Ad  primam  indu&io  illa  cft 
infutficicns,  quia  folum  inducit  in  iis,qux  vidic. 
Vnde  non  percepit  creationem  , qua  a principio 
omnia  creata  funt.  Confimiliter  ad  fecundam. 

Ad  tertiam  dico,qu6d  non  eft  fimilejfcd  poft- 
quam  entia  creata  funta  principio, bene  cft  fimi- 
lc,nifi  quandoque  Deus  operetur  miraculose. 

Ad  quartam  negatur  confcqucntia, nec  cil  ima- 
ginandum, quod  potentia  ad  formam  fit  res  di- 
ftinti.i  i materia  prxccdcns  formam  zternalitcr, 
vt  probabitur  poftea. 

I j.  Ad  quintam  negatur  confequentia,  quia  crea- 
tio proprie  non  cft  tranfinutatio , quia  tranfmu- 
tatio  connotat  fubicdum  ; fcd  creatio  connotar 
oppofitum,  quia  connotat  efle  poft  non  c fle  fine 
fubiedo  prxluppofito.  Ht  fic  iuxta  iftam  folutio- 
nem  poliunt  concordari  veritas  Fidei , fic  opinio 
Ariftotclis,concedendo  quod  nihil  poted  fieri 
non  prxfuppofito  fubiedo  , fic  hoc  intendebar 
Ariftotclcs.lcd  aliquid  poreft  creari  non  prxfup- 
pofito fubiedo,licccnon  polfir  fieri. 

Nunc  ad  rationes.  Ad  prima, Vel  ex  enre,firc. 
Ilhc  dux  prime  rationes  fucrunr  folutx  in  textu. 

Ad  cerriani.de  materia  dico, qudd  materia  non 
fit  terminatiud,  fird  compofirutn  de  quo  loquitur 
hic  Ariftotcles , fird  fic  fubic&iuc,  id  cft,  fubiici- 
tur  fjdioni. 

Ad  quartam, Ex  priuatione,&c.concedo,qu6d 
ex  priuacione  fit  aliquid  , vt  ly  ex  denotat  cir- 
cunftaritiam  ordinis , non  tamen  ve  denotat  cit- 
Oinfiafiriain  fubiedi. 

Ad  quintam,  de  forma  dico,qufid  imd  forma 
fir  ex  fubiedo  prxfuppofiro,nec  obftar,qudd  nul- 
ia  pars  cius  prxfuic.  Ad  vlriaum  delibro  de  po* 


? 

Text- 


cipio 

hbiL 


carne  minima. 

Ampliat  uutem  in  infinitU  corporilnu , fice.  Pro- 
batur fecundo, quia  fequerctur,  qufid  in  corpori- 
bus infinitis  cllcnt  infinities,  caro  infinita , fan- 
guis  infinitus  , 6 c cerebrum  infinitum  , feparata 
tamen  ab  inuicem,  quod  eft  impoffibile : quia 
tunc  pars  non  clfct  minor  fuo  toto,  fic  valdd  in- 
conuenicns  cft , qufid  cerebrum  fit  feparatum  ab 
anitnali:&  natet  confcqucntia,  ex  quo  quodlibet 
eft  in  quolibet. 

Nunejtutm nutem  $ ' figregMum  iri,  &c.  Sequi- 
tur quod  qualitates  ,&  paffiones  erunt  feparabi- 
les  i fiiislubicrtis.  Antecedens  eft  falfum ; nam 
impoffibile  cft  * , qubd  lit  albedo , 8c  non  fit  ai-  * Y',* 
bum ; fanitas , Se  non  fit  fanum : Se  patet  confe-  u,a 
nuentia  ex  quo  quodlibet  cft  fcparabilc  a quo- 
uber. 

Qiytrc  inconuertieru  ejl , $cc.  Quarto  , fcquere- 
tur.qubd  intelledus  ille  fegregans  entia  ab  inui- 
cem roto  tempore  xter no  fruftrarctur  a fuo  finp, 
confcquens  cft  falfum : quia  tunc  effet  ens  vilif- 
finium: A:  patet  confcqucntia,quia  intellectis  il- 
le femper  intendit , Se  non  poteft.  Et  fi  obiicia- 
tur.quod  fic  argueretur  dclntclligcnria,qux  nu- 
quam  attingit  finem  luum , quia  nunquam  com- 
plet motum  cceli.  Refponderux  negando  fimiii- 
(udinem  , quia  Intclligenria  non  intendir  com- 
plere motum  ctrli , fcd  intendir  mouete  cOnri- 
nue , igitur  non  fruftratur  a fuo  fine,  fird  intelle- 
dus  Ilie,  de  quo  loquitur  Anaxagoras , intendis 
complere  fegregationemivr  Jpfc  pofujt,  quod  cil 
/impliciter  impoffibile. 

F 4 AVu 


4- 

Tcxt.  40. 


J* 

Tcw.  41. 


7 

Te*t.  4t. 


Lib.  I.  Phyficorum 


68 


Non  reti  e amictu  4 neque  generationem  acci- 
pit ,6cc.  Ponitur  quarta  conciulio ; qudd  non 
omne  quod  generatur , generatur  cx  libi  fimi- 
li  fecundum  (pccicm.  Probatur , quialatcrcs ge- 
nerantur e\  luto,dc  domus  cx  lateribus,  & aqua, 
dtacr  generantur  cx  alterutris  A tamen  manife- 
ftumcU.qudd  ifta  non  funteiurdem  fpccici,  igi- 
tur non  omnis  generatio  fu  cx  libi  fimili  fecun- 
dum fpccicm. 

Meliut  autem  ef , &c.  Ponitur  quinta  condu- 
fio , quod  dignius  , dc  melius  eft  ponere  princi- 
pia finita, qu&m  infinita.  Probatur, quia  illud 
cft  dignius , & melius  ponere , per  quod  melius 
poliunt  affignari  caufc  rerum  naturalium, & tes 
naturales  melius  cognofci,  fcd  hoc  poteft  tneliiis 
ficrijer  principia  finita.  Nam  Empedocles  me- 
lius falmuit  caufas  rcr  unatuialiutn  per  principia 
finita,  quam  Auaxagoras  per  principia  infinita. 

Omnes  igitur  contraria  principia  furiunt , &c, 
Ille  cfl  tertius  tra&atus  huius  primi  in  quo  Phi- 
iofophus  determinat  in  generali  dc  principiis  re- 
rum naturalium,  cuius  funt  tria  capita.  In  primo 
oftcndirur  qualia  fune  principia.ln  fecundo  ofte- 
ditur  quot  iunt  principia,  & in  tertio  quomodo 
funt  principia.  Secundum  ibi : Confeqnens  autem 
erit  dicere.  Tertium  ibi : Sic  igitur  nos  dicamui.  In 
primo  cnp.  probat  illam  conclufionem  , qudd 
principia  funt  contraria : quod  probat  primd  tc- 
ftimonio  antiquorum.  Secundi  ratione.  Tertid 
offendit  quomodo  in  hoc  conucnerunt  omnes 
anriqui.Sccundinu  ibi : Et  hoc  rationabiliter.  Ter- 
tium ibi : Huc  vfqut  igitur. 

Probat  igitur  dictam  conclufionem  reftimo- 
nio  antiquorum.  Primo , quia  Parmenides , dc 
Meliflus  de  quibus  minus  videtur, eo  qudd  pone- 
bant tantum  vnum  ens, & immobile,  pofuerunc 
principia  rerum  naturalium  efle  contraria,  fcili- 
cet  calidum  dc  frigidum, quorum  vnum  appella- 
bant ignem, & aliud  terram. Sed  dubitatur, quali- 
tcr  .Parmenides  , dc  Meliflus  potuerunt  ponere 
principia  rerum  naturalium  efle  contraria, cx  quo 
ponebanr  tantum  vnum  ens  ,&  immobile.  Ad 
hoc  refpondct  Commentator  quod  Parmenides, 
& Meliflus  ponebant  diuerfa  genera  entium; 
q ardam  ponebant vera  entia  fecundum  exiften- 
tiam , & dc  illis  dicebant  qudd  non  clTet  nifi 
vnum  cns.dc  immobile.  Alia  ponebant  entia  fe- 
cundum .rftimarionem  , dc  illorum  entium  «efli- 
mabilium  ponebant  principia  efle  contraria, fci- 
licec  calidum  & frigidum. 

Secundo  probat  Ariftotclcs  per  illos , qui  po- 
fuerunt  rarum , dc  denfum  efle  principia  re- 
rum naturalium  ; modo  rarum , & denfum  funt 
contraria. 

Tenii  per  Democritum , qui  ponebat  princi- 
pia rerum  naturalium  efle  plenum , & vacuum, 
qua:  funt  contraria,  fcilicct  ens , & non  ens,  dc 
in  hoc  loco  capitur  contrarietas  large  pro  re- 
pugnanaia , qux  eft  inter  habitum  , dc  priua- 
tionem. 

Quarto  patet  per  illos, qui  pofuerunt  poli- 
tionem , ordmem  , dc  figuram  principia  rerum 
naturalium  <iu*  funt  genera  contrarioruin.Nam 
politio  diuiditur  in  fuifum , deorfum  ,anc£  ,dc 
rerrd.  Figura  diuiditur  in  figuram  circularem,  dc 
reclilineumrcx  quibus  patet, quod  omnes  faciunt 
contraria  principia. 

J Et  bite  1 rationabiliter.  Hic  probat  didam  con- 
dufioficm  ratione  ; dc  hoc  fic : Illa  3 funt  prima 
principia ; qua:  non  fiunt  cx  aliis , uec  ex  alteru- 


tris, dc  omnia  fiunt  cx  ipfis*,  fcd  prima  contraria 
fune  huiufmodi ; ergo  , dcc.  Maior  paret , quia 
cx  quo  funt  principia, non  fiunt  cx  aliis : nam  il- 
la alia  potius  dicerentur  prima  principia,  nec 
fiunt  ex  alterutris ; nam  illud  principium , quod 
fieret  cx  alio  , non  ellet  principium  maxime  pri-  *** 

inum,  fcd  tam  clfct  principiatum  , fcd  quod  om- 
nia fiam  ex  ipfis  patet : quia  aliter  non  eflent  pri- 
ma principia, d:  communia  omnium.  Probat  mi- 
norem,& primo  quantum  ad  duas  primas  partes, 
fecundo  quantum  ad  tertiam  ibi : Sed  opertet  huc. 

Primo  oflendit , quod  prima  contraria  non  8* 
fiunt  ex  aliis  , dc  per  confcqucns  non  fiunt  ex 
alterutris.  Qudd  non  fiant  ex  aliis  patet , quia  eo 
ipfo , quod  luiu  prima , non  fiunt  cx  aliis , dc  eo 
ipfo,quod  fune  contraria  vnum  non  fit  ex  aJio,dc 
per  confcqucns  non  fiunt  cx  alterutris. 

Notandum,  qudd  aliquid  poteft  fieri  cx  altero  Aliquid  fri 
tripliciter , vno  modo  tanquam  cx  fubic&o , dc  tx 
fic  dicimus, quod  forma  fit  ex  materia.  Alio  mo- 
do  tanquam  cx  tctinino  a quo , dc  fic  dirimus, 
qudd  cx  node  fic  dies.  Tertio  modo  tanquam 
cx  parte  integrante , dc  fic  dicimus , qudd  ho- 
mo fitex  capite,  dc  manibus  ,dc  pedibus , dc  do- 
mus ex  lateribus.de  lignis.  Tunc  dico, qudd 
prima  principia,  fiuc  prima  contraria  non  fiunt 
cx  aliis  tanquam  cx  partibus  integrantibus,  ncc 
etiam  cx  alterutris  : quia  vnuin  principium  non 
integrat  reliquum  , ncc  vnum  contrarium  cadie 
in  cotnpofitionem  alterius,  fcd  omnia  qu*  fiunr, 
fiunt  ex  primis  principiis , tanquam  cx  panibus 
integrantibus^:  omne  quod  fit,  fit  a fuo  contra- 
rio  tanquam  cx  termino  a quo. 

Sed  oportet  j hoc.  Hic  probat , qudd  omne  9» 
quod  fit , cx  fuo  contrario  fit , dc  primd  demon- 
ftrat  hoc  in  fimplicibus.  Secitndd  in  compofi-  im  lt/  Ni 
tis  ibi  : Similiter  autem.  Primd  igitur  probat,  fiUnaoLi- 
qudd  omne  quod  fit , fit  cx  fuo  contrario ; quia  Ni  quodlibct 
agentium  naturalium  nullum  eft  natum  indif- 
ferent*  agere  in  quodlibct , vel  pati  ii  quoli-  b,t' 
bet  ,aut  fieri  ex  quolibet , fcd  femper  determi- 
natura cx  dererminato  , fcilicct  vnum  contra- 
rium cx  reliquo , ficur  nater  exemplari  ter.  Nam 
album  non  eft  natum  neri  cx  mufico  , nam  •>  al- 
bum non  fit  cx  mufico  nifi  per  accidens , vt  pu- 
ta] fi  accidat  nigro,  vel  medie  colorato, quod 
fir  muficus , fcd  album  fit  ex  non  albo  , dc  non 
ex  quolibet  non  albo , fcd  ex  nigro , aut  ex  co- 
lorato medio  colore , fimiliter  muiicum  non  fit 
nifi  cx  non  mufico : dC  non  cx  quolibet  indiffe- 
renter , fed  ex  non  mufico , aut  cx  medio  fi  fit« 
aliquod  medium.  Secundd  4 declaratur  idem,  Tm’  44* 
quia  non  quodlibct  corrumpitur  indifferenter 
in  quodlibct , fcd  contrarium  in  contrarium , vt 
album  in  nigrum,  vel  medium , & eodem  modo 
de  mufico. 

Simihier  j autem  Dcmonftrat  idem  in  com-  IO* 
pofitis  ,dc  dicit  qudd  iftud  magis  later  in  com-  Text.4j. 
pofitis  , quia  difpofitiones  oppofior  complexio- 
nibus compolitorum  non  Iunt  nomina»,  dc 
ided  imponitur  hoc  nomen  confcruam , ad  fig- 
nificandum  difpofitionctn  conacnicntem  coin- 
pofito  , & hoc  nomen  inconfrrtumt  ad  fignifican- 
dum  oppofitum.Tunc  manifeftum  clf.quudcon-  ^ext* 
fetuans  non  fit  immediate  cx  quolibet, led  deter- 
minate cx  inconfirruantr,fcilicet  oppofito.de  quo 
ad  hoc  nihil  differt, fiticillud  compolitum  fiteo- 
pofirum  fecundum  ordinem, vt  exercitus;  vel  fe- 
cundum compofitioncm.vt  Jotnus',vcl  fecundum 
figuram,vt  iUtua.quia  in  mnnibus  iftis  vnu  con- 
trarium 


69 


ttarium  fit  ex  teViquo  , Ce  etiam  qubd  fempcr 
vuum  contrarium  cdrittm^tut  'm  teliquum.  Ex 
quo  b patet , qubd  omnia, qux  funt  in  natura,aut 
lunt  conttaria.aut  compiu  ex  contrariis. 

Hhc  vfyuc-j  igitur  fere  ficuti  funt, Stc.HXc  o{[ct\- 
Ait  qualitet  in  ptxdi&a  conclufionc  antiqui  con- 
ucncrurrt,  Ce  primo  ponit  ccmuemenriam,  fecun- 
do differentiam  ibi : Differunt  autem. 

Primo  dicit , quod  omnes  antiqui  Cccuti  funt 
i(Um  contlufioncm,  ftue  illi,  qui  pofaerunt  de- 
menta clTc  principia , fiuc  aliqua  alia  fine  ratio- 
ne mori, ponunt  principia  efle  contraria, ac  fi  cf- 
fent  cmfti  a veritate. 

Differunt  tamen.  Punit  differentias  ipfotum  ,8c 
ponit  duas.  Secundam  ibi.  Quare  efi  etiam  dicere. 

Dicit  ergo  qubd  antiqui  dincrunt  ab  inuiccm: 
nam  quidam  ponunt  priora  e(Tc  principia  , vt 
calidum  frigidum  •,  alij  ^ofteriora.vt  rarum  den- 
fumytlij  notiora  fecundum  fenfum,  videlicet  ca- 
lidum, fripdum,bumidum,  ficcum;  alij  notiora 
fecundum  inteUe&um,  vt  par  ^e  impar  •,  concot- 
diam,Ce  difcordiam^ebuiufmodi. 

Q*tre  S efi  eadem  dicere.  Ponit  fecundam  diffe- 
rentiam , fecundb  iuxta  Koc  infert  quoddam  di- 
ftum  ibi,  Vniuerfale  quidem, 

11.  Dicit  igitur  primb  , quod  quomodocunquc 
yU*  Timni  ifti  ponebant  principia  diuctfa  ; attamen  omnes 
ia  ttd.Ut. C.  jfti  ponebant  fecundum  quandam  Analogiam, 
fax.eu.y  jjj  cft  ^ omne*  confotmitcr  , & vno  modo 
ponebant  conditiones  principiorum , vt  quidam 
pofuerunc  vnum  ptindpium  cfTc  continens , fle 
aliud  contentum.  Alij  ponebant  vimm  efle  peius, 

. St  aliud  melius.  AD)  ponebant  principia  cUc  no- 
tiora fccundumt  intcUc&um  > & alij  fecundum 
fenfum. 

ranurfaU  VniuerfaU  tjtddrm.Hic  infert  quoddam  di&urn, 

'JmJbmim  vniuerfale  notius  cft  fecundum  iti- 

‘trtuit*m.  & *cHedhi*n  » fingularc  aurem  fecundum  fenfum, fle 
fmpiUrt  /i-  aflignateaufamiquia  ratio, id  cft,  intellc&us  vni- 
tunJiim  ftn - uer  falis , tanquam  obicfli,  fettfus  autem  cft  par- 
f"m  ticularium  , tanquam  obie&i , & qualiter  hoc  (it 

imclligendam  di£him  fuic  in  quzftione  mota 
fuper  prooemium. 

ANNOTATIONES. 


U- 

Di8i«cx4it* 


1).  4 T Lia  funr  prima  priKcipia,qua  non  fiunt  ex  aliis , 

lflec.  Nota  primb , qubd  intentio  Ariftocclis 
cft  probare , qubd  aliqua  prima  principia  funt 
contraria , quod  in  hunc  modum  probat : Quar- 
cunque  neque  ex  aliis , neque  ex  fc  fc , fcd  ex  ipfis 
omnia  fiunt,  funt  principia : fed  prima  contraria 
neque  fiunt  ex  aliis, neque  ex  fcfc.fcd  ex  ipfis  om- 
2 ■>, finitio  ffi-  n,a  fiunt » erg°  prima  conrraria  funt  prima  prin- 
m-mm  frio-  cipia,  fl:  per  conucrfioncm,prinu  principia  funt 
tifutum.  eberaria.  Ex  hac  ratione  pofTumus  alfignarc  prin- 
cipiorum definitionem : Principia  funr , qux  ne- 
que ex  aliis,  neque  ex  fefc,fed  ex  ipfis  omnia  fiuc. 

Crutran*  Non  fecundo,  quod  inter  contraria,  quxdam 
futUmfmt  funt  primaria, quardam  fecundaria.Hxc  funt,qux 
friowia,  cx  pn,nis  rcfulranr.vr  albcdo.fle  nigredo, faniras, 
Y»rV<  ' ^ argrirudo,  hxc  enim  cx  quaruor  primis  quali- 
tatibus refiilranr.  Primaria  conrraria  funr  frigi- 
' diras,  caliditas,  ficciras , St  humidiras.  Er  prima 

conrraria  a dhttc  fimr  in  duplici  dilfcrcnria , pri- 
ma fime  prxdidx  quaruor  illx  primx  qualitares, 
quxdam  verb  phyncc,  vt  homo,  St  non  homo, 
ignis,&non  ignis.Non  homo,  inquam.fiimnrus 
non  conrradi&oric,  quafi  non  determinat  fiibic- 
‘ dum  ccmim,  fed  priuariuc,  vt  dicit  aliquod  ens. 


8c  boc  fecundo  modo  accipitur  bac  ,\\omo  enim 
ht  cx  non  bominc,\d  cft  .determinate  cx  (ubic&o 
hominis  fotml  priuato. 

Nota  tetrib , quod  bxc  diftio ,fx,  qu*  tet  po- 
nitur in  bac  definitione , fecundum  aliquos  du- 
pliciter accipitur  *.  vno  modo  in  primo, fle  fccun-  fUtisir  fu - 
do  loco  .alteto  modo  in  tertio  , ita  vt  in  primo, 

Cc  fecundo  loco  dicat  bibitudinem  ptincipij  ef- 
fecit ulis  componentis , vt  ftt  fenfus  *.  Principia 
non  fiunt  cx  aliis, neque  cx  fefe  inuicem  tanquam 
cx  principio  intrinfcco  componentc-.vnum  enim 
principium  cx  alio  principio  clfcntialiCet  non 
componitur , neque  minus  comtatium  cx  con- 
ttario-.potcft  tamen  (inquiunt) vnum  principium 
cx  alio  ficti  tamquam  cx  tetmino  a quo.  In  ter- 
tio loco  dicit  habitudinem  eandem  ptincipij, 
fcilicet  componentis  , 8c  infuper  habitudinem 
termini  a quo , ficut  quando  dicimus  cx  node 
fit  dies  , St  qua  pane  dicit  primum  tabitudi- 
nem comprehendit  materiam  ,&  f 01  mam,  qua 
veto  pane  dicit  terminum  a quo  , dicit  priua- 
tionem.ltaqubdhxc  expofitio  acripit  xquiuoce 
illam  particulam  ex  in  definitione  principiorum. 

Alij  alium  fenfum  admittunt  diccntes,hoc  no-  1 5 . 

men  contraria  dupliciter  accipi  ab  Ariflotele.  CSrwi*  fu- 
Cum  enim  dixit  contraria  non  jiunt  ex  aliis , neque  ™n,HT  du- 
^ tx  fi  fi  , fumpfu  contraria  in  abftrado  , vt  funt  fUe,,er‘ 
albedo  , 5c  nigiedo : quia  abftrada  cx  eodem 
Ariftotclc  non  proprie  fiunt : quod  enim  fit  aut 
eft  compofitum.aut  concretum  : St  cum  dicit 
omnia  fieri  ex  contrariis , accipit  contraria  in  con- 
creto, vel  contraria compofita,iion autem  fim- 
plicia , vel  in  abftrado , quo  pado  verum  cft 
dicere , album  fieri  ex  non  albo  , & hominctn 
exnon  homine.  Hxc  expolitio  vniuocc  acci- 
pit vtrobique  paniculam  ex,  ita  vt  dicat  com- 
pofitionis  habitudinem,  & termini  aquo,sit- 
que  fenfus  definitionis : Principia  fum  qux  ne- 
que ex  aliis,  neque  cx  fc  fc  fiunt  compo(itiu^,aut 
tanquam  ex  termino  a quo, ex  ipfis  tamen  omnia 
fiunt : vel  compofiriuc , vel  tanquam  ex  termi- 
no a quo  , fle  hxc  expofirio  cll  Scoti  hic  in  no- 
tabili. 

i*  Nam  album  non  fit  ex  mufico  nifi  per  accidens.  j £ 
Nota , quod  triplex  cft  termiuus  a quo,  per  acci-  TrifUx  tft 
dens  videlicet,  fle  cll  id  quod  aim  termino  per  fc  tmniam  d 
coniungirur.fle  de  hoc  non  agitur  t quia  non  per-  iU9> 
tinet  ad  generationem,  vt  ex  mufico  fieri  album. 

Alter  cll  terminus  per  fe.non  tamen  primus  ; fle 
iftccft contrarius,  vel  inconipoflibilis,  vt  aqua 
refpeclti  ignis,  quando  cx  aqua  fit  ignis,  fle  al- 
bum rcfpe&u  nigri , quando  cx  albo  fit  nigrum; 

Et  huiulmodi  terminus  cll  ille , in  quem  agens 
agit  , vt  ex  ipfo  educat  formam , ideo  oportet 
qubd  fic  oppolitum , St  dilTtmilc.  Tertius  termi- 
nus cftpcrfc,  fle  primus,  qui  eft priuotio  for- 
nix pro duccndx : vt  quando  dicimus  ignem  He- 
ri cx  non  igne  , ly  non  ignis  dicit  priuationem 
ignis  ; St  huiufinodi  terminus  debet  nccefiarib 
antecedere  : quia  per  generationem  ,quod  non 
erat  acquiritur  , fl:  fic  ex  priuatione  perucni- 
turad  formam  ralis  pritutionis.  Non  aurem  di- 
cir  hxc  priuario  folam  formx  carenriam  , fed 
etiam  potentiam  proximam  ad  talem  formam, 
fle  fic  opponuntur  priuatiue  ralef  termini , ici- 
liccc  i quo  , fle  ad  quem.  IdcA  quicquid  fit , ex 
contrario  fit , his  duobus  modis , prxoipuc  er 
vlrimo.  Quare  quando  Ariflotcles  dicir  prin- 
cipia cllc  conrraria  , non  omnia  inrcJJigere 
debemus  ; quia  non  materiam  , fle  formam, 

fcd 


70  . 

fed  aliqua  ptiftcipuf,  Videlicet  formam,  & prius* 
tionem,  qux  pricutio  non  tantum  dicit  negatio- 
nem forma: , fed  etiam  potentiam  proximam  in 
fubic&o  apto  itato  recipere  formam , Sc  prartec 
hoc  ponit  aliquam  formam  pofitiuam  ,aur  con- 
trariam , aut  incdmpoflibilcm  formx  producen- 
da: , vt  ignis  fit  ex  non  igne.  Illud  t wn  ign*  di- 
cit priuationem  ignis  proximam  ad  ipfarn  for- 
mam ignis , Sc  iniuper  dicit  formam  oppofi- 
tam  in  fubie&o  , fcilicct  in  aqua  , vel  aliquid 
fimilc. 

17.  Nota  fecundi , quod  vt  Ariftoreles  declaret 
vltimam  parricidam  definitionis , fcilicct yfrdom- 
*f*fi"*t  r**£/&,fupoonit  tria.Primum  non  quod- 
libet agere  in  quodlibet.  Secundum  non  quodli- 
bcr  pati  i quolibet.  Tertium  non  quodlibet  fieri 
ex  quolibet.Primu  dicit  qubd  non  quodlibet  paf- 
fum  cft  aptum, vt  recipiat  a<ftionem,vel  efferum 
agentis,  quo  pa&o  ignis  non  poteft  agere  in  coe- 
lum,aut  quando  pafium  non  cft  diffimile  agenti, 
icd  iam  omnino  aftimilarum,(^uo  paifto  ignis  non 
poteft  agere  in  ignem,  ex  quo  (equitur , quod 
agit  in  aliud  aliquo  modo  contrarium,  falcem 
priuatiuc ; ita  fcilicct , vt  carcat  ea  forma, quam  ’ 
debet  recipere  ab  agente ,& fic  cx  hoc  primo  fup- 
pofito  colligitur  veritas  (ccundi , Sc  tertij : vide- 
licet,qu6d  id  quod  patitur,  patitar  a fuo  diffimi- 
li,  vel  contrario, & vt  quodlibet  fiat  ex  eo,  a quo 
aprum  cft  fieri ; vnde  id  quod  6r,  fir  cx  contrario 
phyfico , Sc  per  fe. 

Qj  it  s n o XVIII. 

Vtrum  cuiujlibtt  tranfmutationu  natu- 
ralti  principia Jint  contraria. 

An»,  tuf.rr.41.  fawr.  Siitiplicio.  1 .rlnf.  nmm.^x. 
& x.Pbjfeires  trxt.  1 j 1’hilopona*  1 .Pbjfie.  cires  rutr. 
4}.A|b«rt.  ir»ef,i.f*p,y  Zabaicl.  hb.t.ti*  m steris,  e st, 7. 
D. Tbom.  1. Pbjf.UQ.10.fr  1 .jsrt.fMsfl.44.  srt.t.sJ  j. 
^anonic  mt.x.  Coaimbr.  1.  Phy  fic.  esfysm.t. 

Complat.  itfrut  1 .sMsjt ,j.  Ruuius  i.pbyf  csf.t.qtuft. 
Vsses.  Rocctii  1 j . 

.Rcvitvii  quod  non  , quia  principia 
| fubftantix  funt  fubftantix  , modo  fub- 
* fiantix  nihil  cft  contrarium;crgo,  Scc. 
Secundo,  quia  omnia  contraria  funr  in  fubie- 
fto,vr  nater  in  ifto  primo,quia  vnum  contrarium 
non  fubiicitur  alteri  : modft  principia  non  funt 
in  fnbie&o ; quia  iam  cllcnt  principiata  , &ilU 
fubiedta  elfcnt  principia ; igitur  principia  non 
funt  contraria. 

Tertio , quia  principia  oportet  femper  manc- 
*xl,'V P‘  rc,vt  Patet  Ariftotclem  in  ifto  primo,  rcxr.jo. 

*•  * *•  fe4  contraria  non  femper  manent ; ergo,  Scc. 

Quarti  arguitur  per  conditiones  principio- 
rum, quiaprincipia  non  fiunt  ex  aliis , ncc  cx  al- 
terutris ; (cd  contraria  fiunt  ex  aliis  , fcilicct  ex 
fuis  fubicdisi  Sc  fiunr  ex  alterutris , quia  non 
quodlibet  fit  indifferenter  ex  quolibet , fcd  de- 
terminate ex  fuo  contrario  , vt  p^rct  in  ifto 
primo,text.4}. 

Demum  arguitur  per  inftanrias;  quiacompo- 
(irio  domus  eft  quxdam  rranfinurario,  Sc  tamen 
non  fit  de  contrario  in  conrrariumjquia  nulla  cft 
difpofitio  lignorum, vel  lapidum, qux  fir  contra- 
ria difpofirioni  domus,  cum  difpohtioncs  eorum 
maneant  fa&a  domo. 

Secundi,  quia  generatio,  corruptio,  cognitio, 
illuminatio  , &huiufmodi  funt  quxdam  tranf- 


Lib.I.  Phyficorum 


Vidt  7/tmsrJ 
Im  tsb.Ur.  P. 

/J» 


mutationes  , Sc  tamen  non  funt  de  contrario  in 
contrarium } imo  dc  priuatione  in  habitum , vel 
e contra. 

Terti6,  quia  motus  augmemarionis  cft  qux- 
dam rranfmutatio  , & tamen  cft  de  contrario  in 
contrarium , imo  de  vno  relatiuo  oppofironim 
ad  aliud. 

Quartd , quia  motus  localis  alicuius  mobilia 
ab  Oriente  ad  Auftram  fuper  lineam  refhm,  eft 
quxdam  tranfinutatio,  Sc  tarr.en  non  cft  de  con- 
trario in  contrarium  ; quia  Aufter  non  contra- 
riarur  Orienti : imo  magis  Occidens  comraria- 
tur  Orienti. 

QuintA , quia  motui  circularis  cft  quxdam 
rranfmutatio  , Sc  tamen  non  cft  de  conrrario  in 
conrrarium,im£  dc  eodem  in  idem.  # 

Sexc6 , quia  vel  refpc&u  omnium  formarum» 
quibus  eadem  materia  eft  , vnica  priuario  , vel 
plures , non  plures ; quia  ptiuatio  non  eft  aliud, 
quam  materia  priuara ; fi  vna  tantum , tunc  cihn 
cantum  yni  vnum  fit  contrarium.vt  patet  io.Mct. 
text.i4.icquitur  quod  illa  priuatio  non  corraria- 
tur  nifi  vnicx  formx^c  per  confequcns  tranfmu- 
tationes  ad  alias  formas  non  erunt  de  conrrario 
(n  contrarium. 

Oppofitura  arguitur  per  A riftorelcm  in  ifto  $• 
primo, tradl.j.c.i.tcxt. 41. Notandum, quod a qua-  CntrMfam 
tuor  modis  inuenitur  contraricras  in  rebus , qux 
non  funt  termini,  vel  propofitiones.  Primo  mo-  ,*  nkme. 
do  oppofitio  inter  priuarionrm  Sc  habitum  voca- 
tur contraricras  , large  accipiendo  comrarieta- 
tcm,&  fic  dicimus,  qu6d  fonus,&  filem  ium  funt 
contraria.  Secundo  accipitur  contraricras  pro 
oppofitionc  inter  relatiue  oppofita  : maxime  in- 
ter illa , qu*  dicuntur  de  quantitate , & fic  dici- 
mus , quod  magnum  ,&  paruum  fune  contraria» 

Sc  improprie  dicitur  dc  imenfione,  quia  inrcnfio 
imaginanda  cft  per  modum  qualitatis , & idctV 
intenlum,&  renudum  vocantur  contrai  ia.Tcrrio 
modo  accipitur  conrrarictas  pro  oppofitionc, 
qux  cft  inter  terminos  mortis  localis,  qux  figni- 
ficatur per  terminos  abiblnros  degenero  Pii,  cu- 
iufmodi  cft  oppofitio  inter  Orinv>Sc  Occidcns%\ cl 
inter  Oriou , Sc  Aufier.  Quart6  accipitur  contra- 
rictavpro  repugnantia  duarum  formarum  inten- 
fibilium  , Sc  rcmiffibilium , quarum  vna  nara  cft 
alteri inede,  vr  in  fubie&o,  ncc  fimul  podunr  in- 
ede  eidem  fubicdo,&  fic  opponuntur  ad  inuicem 
caliditas,^:  frigiditas^dbcdc»,&  nigredo. Er  qui- 
libet iftomm  modontm  poteft  fubdiuidi,vr  verbi 

Sraria,  dc  primo  modo ; quia  materia  priuata,vcl 
abet  fonnam  ciufdcm  generis  cirm  ca , qua  pri- 
uata  cft,  vel  alterius ; vc  aer priuanu  lumine  non 
habet  aliquam  formam  ciufdcm  generis  eunt  lu- 
mine, exemplum  de  quarto  modo  j quiavcl  ilhe 
fornix  intenfibiles,  natx  funt  fc  inuiccm  expel- 
lere per  adiones  proprias  , vr  qualitates  pri- 
mx ; vel  confequunrur  fe  inuicem  in  ftibiedo, 
non  per  adriones  proprias , fed  confccuriuc  per 
adbones  aliarum  qualitatum  ; ficur  qualitates  fc- 
cundx. 

Secundi  notandum,  qu^d  non  folum  difpofi-  4. 
tiones  , vel  formx  accidentales  dicunrur  conrra-  SubflsntU 
rix,  im6  etiam  fubftaiuia  dicitur  contraria  ra- 
tione  fuarum  difpofirionum  ; fic  dicimus  quod  “T/Jmjuu. 
ignis  & aqua  conrrariantur  , non  qudd  forma 
fitbftantialis  ignis  fit  contraria  formx  aqux , fcd 
qualirares  vnius,  qualitatibus  alterius , Sc  fecun- 
dum hoc  fubftantia  dicitur  contraria.  Ec  non  fo- 
lum dicitur  contraricras  dc  huiufmodi  qualita- 
tibus. 


Q\*arf\.io  ^ V \\\. 


7t 


t\Vus,  vel  At  CubfUnuls  ratione  qualuaiutu,  itub 
etiam  Ac  iccmmis  Ggnibciubus  turiufmodi  qua- 
litates •.  tamen  V\oc  eft.  'a  voluntate  ; quta  pct 
priusAicitutconitaiictasActcbus,  St  ex  confc- 
qucmi  per  attributionem  dicitur  At  tctminis,  vt 
verbi  gratia.  Sicut  vnavtinaAicitut  contraria 
, alteri , co  qubA  vna  cft  dgnificariua  fanitatis , Sc 
alia  xgtitudinis  , ira  dratlitcr  termini  dicuntur 
comtari) , quia  ftgnificam  rex  contrarias  aliquo 
dictorum  modorum  contrarictatum. 

5.  Iftis  ptxm\flis,fum  duo  modi  rcfpondcndi  ad 
MaripU  quxftioncm.  Primus  modus  fupponit  quod  pti- 
•Mti*  funt  xiziio  non  dt  res  diftindka  a materia , imo  mate- 
ria peiuata  cft  priuatio  ) Sc  tunc  ponitur  vna  con- 
cludo, quod  Nulla  principia  funt  contrana.Vio- 
batut , quia  nulla  funt  principia  triG  materia , & 
fotma : qux  non  contr  ariamur  ad  inuiccm  > cum 
fmt  dmul , & vnum  informet  reliquum. 

Secunda  concludo.  Quando  Atiftotclcs  dicit 
principia  c(Tc  contraria,  intclligit , quod  de  ma- 
teria cum  iranfrouratut  prius  dicatur  vnus  ter- 
minus, & fafta  ttanfmutatione  dicatur  alter,  qui 
funt  ad  inuiccm  contraxi) , vt  ante  itanfmutaiio- 
ncmdicitut  materia  eft  non  informata,  &.  poftea 
dicitur,  quod  di  informata : modo  informatum, 

& non  informatum  funt  contraria. 

6.  Sed  c contta  iftud  obiicitur  primb  , quia  no- 
fuo , quod  nullus  c(Tct  terminus  mundi , adhuc 
fieret  ttanfmuutio naturalis  de  vno  contrario  in 
contrarium  , igitur  non  didicit  ilia  vcrificatio 
terminorum,  quia fiue  finr  illi  termini,  fiuc  non; 
non  minus  eft  ttanfmutatio  naturalis.  Secundo» 
quia  femper  contrarietas  terminorum  prxdip- 
ponit  contratieratcm  rerum  fignificataxum , vt 
patet  ex  notabili.  Ideo  nifi  tranfmuratio  cflct  de 
contrario  in  contrarium  , termini  vcrificaii  de 
materia  ante  rranfmatationctn,  & pofteanon  cf- 
fent  contrarij.  Hoc  confirmatur ; quia  contra- 
rictas  terminorum  fit  prxeise  ratione  rerum  fi- 
gnificataeum  contrariarum;  quia  terminis  non 
competunt  conditiones  contrariorum  , vt  puta, 
quod  agam  ad  inuiccm  , & patiantur  , Se  quod 
vnus  rcfiilat  alteri,  & quod  iuxea  fc  inuiccm  po- 
lita magis  eluccfcant. 

Armi  trSf-  Iftj  igitur  vii  dimifsi, fequitur  alia.fupponen- 
irnuvim*  do  primo  , quod  in  omni  ttanfmutatione  prx- 
- - fupponitut  fubiedhim.fme  matcria;patet  ex  prx- 

ccdcnti  quxftionc.  Secundo  fupponitur,  quod  in 
propofito  capitdr  contrarietas  communiter  ad 
quatuor  modos  contrarictatum  prxnotatos. 

7.  Nunc  ponitut  ifta  concludo : Omnis  tranfmu- 
CmmiiirMf-  tatiocft  de  contrario  ia' contrarium.  Et  poliunt 
'P  contraria  in  propolito  de  definiri  ; contraria 
funr , quorum  alterum  , ve!  medium  ineft  fub- 


dt  (f ntrdrio 
n iftrdnttm. 


contrarium  Cibi  ipd  ratione  diuetfarum  Aifpofi- 
tionum. 

Secundo  patet  concludo  indu&ione  in  quatuor  . % . 
generibus  mutationum  , fcilicct  in  gcnctationc. 

Se  corruptione  in  alter arionc, in  augmentatione. 

Semotu  locali. 

Contra  concludoncm  avguitut,qu\a  A idem 
ttanfmutat  Ce  ipfutn , igitur  non  omnis  ttan [mu- 
tatio eft  de  contrario  in  contrarium.  T enet  con- 
fcquenria,  quia  d idem  tffet  cojutatium  dbi  ipd, 
iam  appeteret  fui  corruptionem  ; 2c  antecedens 
appatet , nam  imeUe&us  agit  in  fcipfum  cogni- 
tionem. Similiter  aqua  calcfa&a  agit  in  fcipfam 
ftigidiutem-.Sc  vnuro  fpeculum  agit  in  aliud  om- 
nino confunilc  dbi,  in  quo  teprxfcmatur , igitur 
eadem  ratione  poteft  agere  in  fcipfum. 

Rcfpondetur  negando  confequcnt\am,nec  cft 
inconuenicns  , quod  idem  dr  contratium  dbi, 
non  per  fuam  fubftantiam , fed  per  diucrfas  dif- 
podtiones  fui ; nec  fequitur  , quod  appetar  fui 
corruptionem,  quando  conttarictas  illa  eft  inter 
priuationem , S:  habitum , vel  inter  rclatiuc  op- 
podta : modu  dico , quod  intcllcdius  agens  iu  fc- 
ipfum  debet  reputati  pro  patiente  tclpe&u  co- 
gnitionis , quam  agit : fed  i mcllettus  medianti- 
bus fpecicbus  imelligibilibus  debet  teputaripto  t 
agente  , Se  de  aliud  cft  ibi  agens  , & partum,^ 
quod  padvim  patitur  cognitione, quam  agit.Con- 
dmilitcr  dicitur  de  aqua  calcfafta : nam  aqua  ca- 
Icfada  mediante  frigiditate  virtualitet  teputatur 
pto  agente ; fed  aqua  folacitcumfcripta  frigidi- 
tate tali  ,rcputatut  pro  patiente.  De  fpcculo  di- 
co.quod  vnum  fpeculum  omnino  confunilc  alte- 
ri nunquam  rcprxfcmaretut  in  alterum , nili  fe- 
cundam latera  cius, qux  funr  dillunilia  fpcculo. 

Secundo, quia  ttanfmutat  io, vel  cft  materia, vel 
forma,vel  aliquod  accidens  diftindlum.Si  mate- 
ria, tunc  materia  non  ellct  principium  tranfmu- 
tationis,  cum  idem  non  fit  principium  fui  ipfius; 
Se  per  idem  probatur, quod  non  Iit  fonoa.Ncc  cft 
accidens ; quia  materia , & forma  non  funt  prin- 
cipia alicuius  accidentis  , etiam  tunc  principia 
non  ellent  contraria. 

Rcfpondetur  quod  e cranfmntatio  cft  ipfa  ma- 
teria,qux  tranfinutatur , Se  fecundum  quod  caret 
difpohcionc , ad  quam  cft  tranfmuratio , eft  con- 
traria fihi  ipfi  , fecundum  quod  habet  illam  for- 
mam poft  tranfinutacioncm.  Et  quando  dicitur, 
igitur  materia  cft  principium  fui  ipfius , conce- 
dendum cft  non  fimpliciicr  , fed  cum  addito, 
fcilicct  qudd  materia  cft  pripeipium  fui , vt  fit 
tranfmutatio. 

Tertii,  quiapriuatio&  forma  funt  contraria, 
igitur  priuatio  Se  forma  lunt.  Conlcquens  cft 


icifto  apto  nato  , Se  impoflibilc  cft  ambo  incile  . impoftibilc , quia  quando  cft  vnum  , tunc  non 


fimul.  Probatur  concludo  , quia  in  omni  tranf- 
muracionc  tranfinutatur  aliquod  fubirftum  per 
primam  fuppofitionem  ; & tunc  vel  fubic&um 
habet  difpoluion em,  ad  qdam  tranfinutatur,  vel 
non  : fi  lic,  hoc  eft  falfinn  propter  duo.  Primo, 
quia  fruftri  tcanfmutaretur  ad  id  , quod  haber. 
Secundo , quia  recipiens  debet  e(Tc  denudatum  a 
narurarccepri,  vr  parer  f . de  jlniina,  rcxt.com. 4. 
fi  non  habet  illam  difpofitioncm  , Se  narum  cft 
/pfam  Jubere,  igitur  cft  priuarum  illa  difpoficio- 
ne , per  definirionnn  priuationis , Se  fa&a  tranf- 
mutarione  habebit  illam  ditpofitionem  , igitur 
mireriatranfmiuata  eft  de  contrario  in  contra- 
rium ; quia  materia  priuara  cft  contraria  fibi  ipfi 
informat x.  Nam  per  notabile  idem  poteft  cllc 


cft  reliquum  ; igitur  aurcccdcns  cft  impollibile. 
Rcfpondetur  vno  modo  concedendo  confcqucs, 
fuppoliro  quod  omnis  rranluuuario  fit  fuccelfi- 
ua.quia  tunc  fubic&um  cft  ptrtim  priuarum  for- 
ma, Se  partim  formarum.  Aliter  dicitur  negando 
conlcqucnriam.ficut  non  f fequitur  prius, Se  po- 
fterius  funr  rdatiua,  vel  funr  contraria;  igitur 
funt;quia  iftud  nomen  cantrtrU  cft  terminus  am- 
pliatiuus.  Se  etiam  retatiua, qux  non  dctcrminanc 
nbi  conuerr  entiam , fed  ejfe  /umitur  pro  inrciiigi, 
vt  de  iftis  rclaciuis  prim , Se pojlerim. 

QuartA  dubitatur  , qux  albedo  fir  contraria 
huic  nigredini , Se  fic  de  aliis  qualitatibus  ; quia 
vel  concrariarur  albedo,  qux  cft,&  hoc  nou,quia 
albedo  qux  cft,  non  cft  nau  confcqui  in  fubictfto 

nigre 


72  Lib.  I.  Phyficorum 


nigredinem  exiftentem  , quia  tunc  migrarer  d? 
fubic&o  in  fubic&um.  Rclpondetur , qu£»d  albc- 
do  quje  cit , cft  contraria  nigredini , qux  cft , nec 
* oportet,  quod  ipfa  poflit  fibi  fucccdcre.fcd  fuffi- 
cit»  quod  ipfa , vel  vna  confimilis  Abi , polite  ci 
ifuccurrcrc. 

Quint6,quia  vel  refpedhi  cuiuflibet  forma’  cft 
vna  priuatio  tantura,vel  rcfpe&u  alicuius  cft  alia 
priuatio.  Refpondetur  fecundilm  aliquos , quod 
refpeclu  omnium  formarum  eiufdcm  fpeciei «qui- 
bus priuatur  maceria  , cft  vnica  priuatio  , fed 
refpeclu  formarum  diuecfarum  fpecicrutn  Amt 
diuerfx  priu.itioncs  g, tamen  non  cr edo (cirm  pri- 
uatio non  At  aliud,  quam  materia  priuata, ) quod 
oporteat  ponere  talem  pluralitatem  priuatio- 
num,  & ideo  folum  cft  vna  priuatio,qaa  materia 
eft  priuata  rcfpe&u  omnium  formarum , vd  dif- 
poluionum, quibus  ipfa  caret. 

1 1.  Nunc  ad  rariones.  Principia  fubftantix  , &c. 
concedo : modi»  fubftantix  h non  eft  contrarium; 
verum  cft  fecundum  fuam  propriam  cllcnriam; 
fed  fecundum  fuas  difpoAriones  priuatiuas,  vel 
pofitiuas  bene  eft  aliquod  contrarium. 

Ad  fecundam  : oportet  principia  femper  ma- 
nere ,&c.  Hoc  inrclligitur  dc  forma,  & materia, 
pon  fecundum  rationem, qua  cft  priuatio,  fed  fe- 
cundum rationem  ,qua  manet  fub  vtroque  ter- 
mino tranfmmarionis,  fcilicet  quod  oportet  ma- 
teriam , Sc  formam  manere  poft  tranfmuratio- 
ncni  i fed  priuatio  non  manet, id  eft,tunc  materia 
non  eft  priuata  , de  ideo  ante  tranftnucationcm 
poteft  concedi  Logici , quod  priuatio  manebit, 
quando  con  manebit  priuatio. 

Ad  tertium  omnia  contraria  funt  in  fubic&o, 
verum  cft  dc  contrariis  quarto  inodo  , Se  non  dc 
•aliis  modis  contrarieratum. 

, Ad  quartum,  quia  principia  non  Aunr  ex  aliis. 
Pico,  quod  iftx conditiones  debent  inrelligi  dc 
principiis  diuiftm : vetbi  gratia  , materia  non  At 
cx aliis,  vel  ex  alterutris  tanquam  ex  fubicdio,vcl 
t inquam  ex  parte  imegrali : fed  forma  non  Ac  cx 
aliis.nec  ex  alterutris  , tanquam  ex  parte  integra- 
(i,  licet  bene  tanquam  cx  lubic&o.  Sic  Amilitcr 
contraria  non  Hunt  cx  alreruttis, tanquam  expar- 
te intcgrali , nec  etiam  tanquam  ex  fubie&o  , fed 
fiunt  cx  alterutri;  , vtly  ex  denotat  circunftan- 
tiam  ordinis.  Similiter  etiam  bene  fiunt  cx  aliis, 
tanquam  ex  fubic&is.  Alix  inftantix  fuijt Tolutx 
in  quxftionc. 

ANNOTATIONES. 

j I,.  * /A  r '4 tuor modu invenitur  contrarie  tas in rebus  t 

fvurmutM»  yjfitc.  Nota  quod  accipi  tui  hic  contrarie- 
ntHfhw  frt  tas  pro  oppofitionc  , cft  autem  oppofitio  relatio 
•FffitiMf.  inter  duo  oppofirtrnam  totum  efle  oppofitormn 
Oftrfiti*  ii i cft  ad  aliud.  Quemadmodum  cnitn  pater  dicitur 
Alij  pater,  fic oppolitum dicitur  oppofito  oppo- 
? ficum , cftquc  oppofitio  in  communi  quid  xqui- 
uocum  ad  omnes  oppofitiones , nam  inter  oppo- 
fitiones  afligiuttas  ab  Atiflotclc  in  libro  Prxdi- 
camcntorum  cap.  dc  Oppofitionc , dux  illarum 
funt  entia  rationis  , fcilicct  contradidloria , Sc 
priuariua  oppofitio ; dux  verd  entia  realia , fcili- 
cct contraria , Se  rclariua  oppofitio : modo  nihil 
cft  vmubcum  ad  ens  rcalc,&  rationis.  Poteft  au- 
teih  oppofitio  communiret  accepta  diuidi  in  op- 
Ofrfih  m pofita,  difparata , Se  oppoiita  proprie.  Difparata 
jvT IhuJ*.  “,nt*tluaf  ^unt  ftuidem  repugnantia  , non  tamen 
t*r.  Cmtoppofiu,yt  homo, & Leo,  Oppofiu pro- 


prie funt.qux  maxime  repugnant , aut  fimpiici- 
tcr.aut  in  eodem  fubicdoJDicitur  fimpliciter,  vr 
comprehendantur  contradictoria , qux  maxima 
cft  inter  oppofitioncs,eo  quod  minus  conucnicn- 
tix  compatitur  cum  altero  , Se  quanto  minus 
vnum  extremum  compatitur  aliquid  altcrius,tan* 
io  magis  perfectius  fecundum  illud  eft.  t ^ 

Dixi  in  eodem  fubic&o,  vt  comprehendantur  * J» 

rclatiuc,contraric,&  priuaciucoppofita.lllacnim 
dicuntur  maxime  pugnare  in  codcin  fubic&o, 
qux  cum  inhxrcant  funiculo, vel  habeant  fc  quali 
formx  competentes  fubic&o , talia  funt,  vt  neu- 
trum repugnet  nugis  alicui,  quam  fuo  oppofito. 

Verbi  gratia,  pater,  Se  filius  lubie&antar  in  ani- 
mali , Se  pater  ita  repugnat  filio  , vt  nulli  alteri 
rei  magis  repugnet : neque  enim  poliunt  iimeni- 
ri  fimul  in  eodem  fubie&o  refpeclu  eiufdcm , & 
vnum  habet  repugnantiam  peculiarem  cum  alio. 

Idem  dicendum  cft  dcalbedincA'  nigTcdinc.qux 
funt  contrarie  &dc  vifu,  & excitate,  quxiunc 
Cituri uc  oppofita. 

Subjianria  dicitur  cortrariH,  Scc.  Nora,  quod  14" 
contrarictas  accipitur  dupliciter,  vno  moJo  fuse  Ctntrmrutst  h 
pro  quacunque  oppofitionc  > Se  fic  omnia  oppo-  **' 

fita  , Se  quomodocunqtic  iucompoflibilia  funt  F 
contraria  : & in  hoc  fcnfu  dixit  Anftotcles  l.dc 
Generatione,  rext.14  quod  aqua  igni  contraria- 
rur,&  aer  terrx.  & io.Mctaph.tcxt.ij.qu6d  dif- 
ferentix  diuifiux  gcnctum  funt  contrarix , Se  in 
hoc  pumo,rcxt.4i.&  inde, quod  priuatio COn tra- 
natur formx  fubftamiali.  Alio  modo  fumitur 
contrarictas  prcfsc.  Se  fic  eft  oppofitio,  qux  vet- 
iatur inter  illa  , qux  fub  eodem  genere  funt , 9c 
habent  fieri  circa  idem  fiibic&um,  a quo  piopria 
a&ionc  mutito  fe  expellunt,  vt  ca)iditas,&  frigi- 
ditas : Se  in  hat  figntficationc  fubftantia  non  cft 
alteri  fubftantix  contraria , nifi  ratione  (turum 
qualitarum,  vt  lue  dicit  Scotus. 

<■  Centra  illud  obiicitur.  Nota,  qut»d  ScOtUS  non  1 f' 
impugnat  hanc  (ententiam  in  eo  , qubd  aderat 
pi  iuationem  non  ede  rem  a materia  diftin&am. 

Nam  eandem  fententiam  tenet  ipfcmet  Scotus 
jn  hac  quxft.  &:  quxft.ai . huius  primi : fed  illam 
rei  icit  in  eo  quod  dicit  in  fecunda  conclufionc, 
nempe  qu6d  de  materia  cum  tranfmutarur.  prius 
dicitur  vnus  terminus  ,«Sc  faCta  tranfmutatione 
dicitur  alter  , qui  funt  ad  inuiccm  conrrarij , ira 
vr  torain  rationem  contrarictatis  ponat  in  ter- 
minis , & non  in  rebus , «Se  hoc  cft  quod  repro- 
bae hic  Scotus. 

d Idnntr.tnJ mutat  /iipfutn.  Nota , quod  Scotus  *tnt  *«“- 
in  rcfponfionc  ad  hanc  inftanciaracocedit,  quod 
idem  agit  in  fc  ipfum  Pro  cuius  clariori  luce  ob-  trj. 

fer uandum  cft  pritn6 , quod  agens  naturale  agit  plitittr  imtl- 
in  quantum  cft  in  afhi , quod  tviplicircr  intclli-  icitur, 
gi  poteft.  Priinoin  adhi  formali ; vt  quando  id, 
quod  formalitcr  cft  calidum , calefacit.  Secundo 
modo  virtualitcr,  vr  quando  aliquid  habet  vir- 
tutem ad  producendum  id  , quod  formalitcr  non 
habet,  vtSol  virtualitcr  cft  calidas,  quia  po- 
teft producere  calorem  , quo  formalitcr  caret. 

Tertio  modo  dicitur  aliquid  in  adiu  eminenter; 
quo  paifto  Deus  continet  omnia  , nullaque  cft 
perfedio  in  creaturis  , qux  eminentius  non  fic 
in  Deo. 

Secundo  obferuandum  eft ,qu6d  multis  mo-  Io- 
dis contingit  agere.  Primo  modo  id  dicitur  age- 
re, quod  mouei  localitcr.Secdndo  quod  generat, 

Se  comimpit.Tcttio  quod  alterat  fecundum  qua- 
litates fcnfibilcs,fiuc  prinusjfiuc  fecudas.Quarto 

quod 


$ 


Quseftio  XVIII. 


»7- 


qtfod  auget , feti  mouer  motu  augmentationis. 
Vltimi , quod  fecundum  animam  operatur  fen- 
tiendo,  & incclligendo. 

jBfud  fi-  Tertio  obferuandum  eft, aliquid  pofle  triplici- 

ufi  frtpliti.  ter  mouerj.fc  monere , fcilicct  per  accidens,  per 
Partcm*  ^ fccumlu™  fe  totum, qux  diuifio  expli- 
«v  mmn.  ca|>jlur  niagtsin7.buius  quxfl.i.fc  in  8.q.7.Ex 
his  dico  primo,  qubd  in  motu  locali  aliquid  po- 
tert  mouere  fe  per  accidens.  Anima  enim  in  ani- 
malibus mouet  fe*  per  accidens , dum  mouet  per 
fe  corpus , ad  cuius  motum  per  accidens  & ipfa 
monetur. 

SccundiS  dico , quod  aliquid  dicitur  mouere 
fe  per  partem  motu  locali , vr  animalia  dicuntur 
mouere  fe  ipfa  fecundum  animam  per  partem, 
quia  monent  corpus. 

Dico  tertio,  quiSd  aliquid  mouet  fe  fecundum 
fe  totum  localiter.  Hoc  aftcrcutn  cft  Scoti  a.Scn- 
tenr.  d.a.  q.  i e.  a multis  tamen  negatur , eam  fa- 
men  Tolctos  dicit  cile  probabilem, dic  tcqoe  quod 
faretur,  & profert  fuam  ignorantiam  : quia  non 
videt,  quomodo  hoc  non  fitfa&ibile.Sicut  enim 
intclledio  adiocft,qux  procedit  ab  co.quAdeft 
achi , fc  recipitur  ab  eo,  quod  cft  in  pocenria , fc 
tamen  vnum , & idem  fc  inrelligit , quare  vnum 
fc  idem  non  fc  moucbir  in  corporibus  ? Nihil 
enim  prohibct,quod  fit  in  a&u  & in  potentia  fe- 
cundum motum  localem, nam  vr  mouet  debet  efi 
fc  ina&u  falrem  vir  tuditer,  & vt  mouet ur  debet 
effc  in  potentia  formali , & capax  motus. 

Dico  quarto, in  generatione  nihil  per  fe  acci- 
dens , aut  fecundum  fc  totum  generat , quainuis 
per  panes  fc  generer.  Prima  pars  patet  ■,  quia  in 
'iMm  farta,  generatione  acquiritur  fimplicircr  efle,  fc  quod 
generat  debet  habere  cite  fimplicircr  : nihil  au- 
tem poccft  clle,  fc  non  cftc  /impliciter  ; crgo,fcc. 
Sccundapars  etiam  patet  in  mutitione , qux  di- 
citur partialisgcneratio  , atque  idem  de  corru- 
ptione cft  dicendum. 

Dico  quinuS , idem  poreft  fc  ipfum  per  acci- 
litm  fttrfl  f*  dens  alterare,  videlicet  quia  altcrar  per  fc  id , ad 
r ifimpnu-  cuiuj  «Iterationem  ai  teratur:  hoc  patet  in  anima, 
ttLn  a.u.  x ju,n  corpUS  «Iterat  calefaciendo , infrigi- 
1 dando,  per  accidens  ipfa  alteratur. 

Dico  fex td , idem  fecundum  fe  totum  non  ol- 
f»  tpfJmnZ  rerat  ^ 'P^u,n * idem  enim  prorfus  non  calefacit, 
fntftUtra-  & calefit ; quia  quod  alterat,  debet  habere  for- 
et. mam  adu  ; fc  quod  alteratur , debet  carere  illa: 

modd  impofnbileeft , qudd  idcinfic  habear , fc 
non  habeat  eandem  formam.  Oppofitum  tamen 
hufas  conclulionis  probabiliflimum  videtur  To- 
leto , motus  eadem  ratione , qua  hoc  ipfum  alle- 
runt in  motu  locali , quia  fat  cft,  inquit , habere 
calorem , verbi  gratia  virtualircr , carcrcque  illo 
formaIiter,fc  fic  ipfum  totum  calefieri  a feroto: 
hoc  idem  affirmat  hic  Seorus , dum  dicit  quod 
aqua  calefada  mediante  frigiditate  virtuali  agit 
in  fcipfam  frigiditatem. 

Utm  Mugrt  Dico  fepcimb , in  augmentarione  idem  fe  au- 
/r  frtHaJmm  gCt  fecundum  partem ; quia  anima  auget,  fc  vir- 
tus  augmenuriua.fc  corpus  augctur.Potcft  etiam 
dici , quod  idem  fecundum  fc  totoni  augetur , id 
cft,  fecundum  omnes  fuas  partes  formales , quia 
fcilicetin  omnibus  cft  virtus  augmcntamli,fc  rc- 
ccptiua  augmenti. 

TnnfmutM  • e Tran/mutatio  eft  i p/a  mater  ia, que  tr.mfmutatur. 
th  Nora  , quod  tranfmuurio  bifariam  iiimi  poteft. 

/umt  ptttfl.  Vuo  modo  nro  formali, fc  fic  cft  relatio  (ranimu- 
tati  ad  tranfinutans,  Sc  e contra , & cft  quid  rca- 
liccr  dift imhmi  a mareria,  & forma.  Alio  modo 
Scoti  oprr.  Tom.  I I. 


tiikil  (•  g*- 

metat  fttmn- 
fymfttotmn 

f"m  fi 

dum  far 


18. 


71 

fumirur  tranfinutatio  pro  connoraro  , atque  ira 
eft  ipfa  materia,  qux  tranfmntamr , fc  in  hac  fe- 
cunda fignificationc  debet  inrelligiScotus. 

* Nonfttptitur , pritu , cr  pofterius fum  relatiua, 
igitur funt.  Nota, quod  in  obicdionc,  fc  rcfposi- 
fiontf  fuppouir  Dodor.relariuadici  ad  conucr- 
tentiam  , fc  dic  fimul  natui  j , qu*  proprietas 
non  conuenit  nifi  refatiuis  fecundum  clle,  fiuo 
illis  cclatiuis,  qux  muui6  fe  Includunt  in  fuis 
fignificationibus , id  eft  , qux  murndper  fc  re- 
feruntur , ira  vr  cire  vnhis  fi  r ad  aliud  fc  habere, 
fc  i cdnuerfo ; quia  pofito  vno  , ponitur  & re- 
liquum , fc  vno  deftrudo,  deft ruitur  alterum: 
illa  ver6  rclariua , qux  fetundiim  fuas  formas 
non  dicuntur  ad  inuiccm,  fc  mutuo  ab  inuicctn 
non  dependent , non  funt  fimul  natura,vt  feien- 
tia,  fc  fcibilc.  Nam  addic  fimul  natura, vt  docet 
Arifturclcs  in  roftprxdicamentis  cap.  dc  modis 
Simuly  duo  funt  neccftaria.  Primum  quod  ab  vno 
ad  alterum  fit  mutua  confequcntia.  Secundum 
quAd  neutrum  fit  caufa  alterius.  Adde  infuper, 
quAd  hxc  proprietas  non  conuenit  rclatiuis,fi 
materialiter , fc  fecundum  fubiedum  fumantur: 

?uia  hoc  modo  pater  cft  prior  filiojfcd  conuenit 
omialiter  fecundum  formam  relaciuam  , quain 
important.  Nccfcquitur,  dicir  Seorus,  Prius 
& poflerius  funt  formalitcr  tclatiua  ; ergo 
funt , fcd  bend  fcquirur , Sunt , vel  fuerunt,  vel 
erunt , quia  huiufmodi  termini  pritu , fc  pefle- 
riua  , funt  termini  ampliaciui , fc  maxime  in  rc- 
latiuis,qux  non  determinant  fibiconucrtenciarti, 
quemadmodum  funtquxdam  rclatiua  fecundum 
dici. 

g Non  credo  cirm  priuatio  non  fit  nliud  , eju.tm  i O. 
materia  priuata,  fcc.  Nota,  quod  materia  du-  Aim 
plicfccr  poteft  confidcrari , vuo  modo  vr  nuda  mu  “ 
omni  forma  , fc  fic  vnicam  tantum  habet  pri- 
uationem  in  genere  ad  omnes  formas.  Sccun- 
do  coniidcrari  poreft  cum  difpolitionibus  ad  ta- 
lem , vel  talem  formam  i fc  fic  dicitur  materia 
proxima  : quo  modo  tor  funt  materix  proxi- 
mi , quot  dtfpofitiones  diaccfx : funt  aurem  tot 
difpofiriones , quot  funt  formx  numero,  quia 
vnaquxquefuam  difpofitioncm  requirit , fcpcr 
confequcns  hoc  pa&o  tot  erunt  numero  priua- 
tioncs.quot  forinx. 

Sub  flant  i*  non  eft  contr.trium fecundum  fiutm pro- 
priam e (fe miam , fcc.  Poflct  eriam  dici,  quod  fub- 
ftantix  nihil  proprie  fc  pofitiue  cft  contrarium,  7 
Phyficc  ramen  & priuatiuc  aliquid  cft  conrra- 
rium,&  fic  accipit  Ariftotcles. 

EXPOSITIO  TEXTVS.  . 

COnfteruem  i autem  erit  dicere  virum  duo  , aut  I, 
tria , ant  plura , fcc.  Iflud  eft  fecundum  ca-  Texr.  je. 
put  tertij  tradarus , in  quo  Philofophus  deter- 
minar  dc  numero  principiorum  , & diuiditur 
in  quinque  partes , fecundum  quinque  conchi- 
fiones  , quas  ponit.  Secundam  ibi  : Infinita  au- 
tem non.  Tertiam  ibi  : Quoniam  autem  finita. 

Quartam  ibi  : Tria  igitur  dicere  elementa  effe. 

Quintam  ibi : plura  autem  tribu/ ytton  amplius. Pri- 
mo dicit  , quod  poftquam  di  dum  cft  , quod  feiueipta  rt- 
principia  fum  contraria.  Nunc  videndum  cft 
verum  fint  duo  , vel  tria , aut  plura  tribus  ; & tamivonm. 
tunc  ponitur  prima  condufio  , quod  Principia 
rerum  naturali um  non  funt  tantum  vnum.  Pro- 
batur , quia  illa  , qux  funt  contraria  , non 
funt  tantum  vnum : fcd  principia  funt  contraria;' 

G crfi°; 


74 


Lib.I.  Phyficorum 


rurn  as ln’s- 

Uum  ni  funt 
infimus. 


Vi  i/  rtnfrs- 
diffitni  Zi • 
V>nrs. 


Conos*  io 

funt  Jufii- 


T * 


ergo } &c.  Maior  pater, quia  vna  res  non  eft  con- 
traria libi  ipli , & minor  cft  nota  ex  prxccdcnti 
capitulo, 

Jn finit 4 nutem  non.  Hic  ponitur  fecunda  con- 
cludo , quod  Principia  rerum  naturalium  non 
fune  infinita : Se  illa  fuit  prima  conclufio  i.cap.t. 
trath  Probatur  quatupr  rationibus. Prima, quia  fi 
principia  rerum  naturalium  elfent  infinita, fcquc- 
rcrur , quod  res  naturales  non  e fient  cognofcibi- 
lcs,confcquens  cft  falfum,  quia  de  ipfis  habemus 
feientiam  naturalem.  Probatur  confcquentia, 
quia  ad  cognofcendum  res  naturales  oportet  co- 
gnofeere  omnes  canfas  earum,  & principia  i mo- 
de) infinita  fum  incognita, quodlibet  fcilicct con- 
ceptu diftin&o,&  proprio. 

Et  vtt4  contraria  at,  Scc.  Ponitur  fecunda  ratio, 
quia  in  vnoquoque  genere  cft  vna  prima contra- 
rietas : fcd  genera  funt  finita , ergo  contraricta- 
tes  funt  finitx  ■,  fcd  vnius  contrarictaris  foJum 
funt  duo  extrema , igitur  extrema  contraria  funt 
finita:&  cum  prindpia  contraria  fint  prima  con- 
traria ; fcquitur  quod  principia  contraria  funt  fi- 
nita :&  quia  duobus  contrariis  cft  vnuni  fubie- 
fium  fuppofitum  , fcquitur  quid  omnia  princi- 
pia funt  finita.  Vel  fic  formetur  ratio  iuxta  tex- 
tum : In  vnoquoque  genere  cft  vna  prima  con- 
crarietas  \ fcd  fubftantia  eft  quoddam  genus;igi- 
tur  in  genere  fubftantrx  eft  vna  primacontraric- 
tas  ; fcd  cuiufiibct  conrrarieraris  funt  duo  extre- 
ma, & non  plura, igitur  prima  contraria  in  gene- 
re-fubftantix  funt  duo  ,Se  non  plura  : fcd  prima 
principia  contraria  funt  prima  contraria  in  ge- 
nere fubftantix,igitur  prima  principia  contraria 
funr  duo,  Se  non  plura,  Se  cum  duobus  principiis 
contratiis  fufticiat  vnum  fubiedhim , fcquitur, 
qu5d  omnia  principia  funt  finita. 

Et  quia  contingit  ex finitu , & e.  Ponitur  tertia 
ratio,quia  fi  natura  poteft  facere  omnia  ex  prin- 
cipiis finitis , qux  poteft  facere  ex  infinitis , me- 
lius cft  ponere  principia  finita  , quam  infinita: 
fcd  omnia  pofiunt  faluari  ■,  ergo  , Scc.  Maior  pa- 
tet, quia  in  artibus, qui  poteft  complere  opus,in- 
tentum  modico  conatu  A laborc.Sc  adhibet  ma- 
gnum laborem  , Se  pccnain  , fruftra  , Se  otiose 
agit, Se  ita  fimiliter  iu  naturalibus.  Minor  appa- 
rentiam Empedocles  opinabatur  affignarc  caufas 
rerum  naturalium  per  principia  finita , quemad- 
modum Anaxagoras  per  principia  infinita. 

Amplius  funt  nlia  alii i pr i era, Scc.  Ponitur  quar- 
ta ratio.  Prima  contraria  funt  finita , fed  prima 
principia  funr  folum  prima  contraria  per  cxclu- 
fionem  aliorum  contrariorum,qux  non  funt  pri- 
ma, igitur  prima  principia  funt  finita.  Maior  pa- 
tuit prius,  quia  in  vnoquoque  genere, Scc. Se  mi- 
nor apparer:  nam  quxdain  fime  contraria  pri- 
ma vt  album , Se  nigrum  , dulce  Se  amarum  ; Se 
alia  fecunda, vt  fufcum,pallidum,ponticum, acu- 
tum. Nunc  principia  non  funt  contraria  fecun- 
da , quia  prima  principia  non  fiunt  ex  aliis;Se  ta- 
men ifta  contraria  fecunda  fiunt  ex  aliis , fcilicct 
ex  primis  contrariis  : etiam  oportet  principia 
femper  manere,  fcd  qualiter  hoc  fit  intclligSdum 
videbitur  in  quxftionc , Se  tamen  fecunda  con- 
traria non  femper  inanem, ex  quibus  patet, quod 
principia  contraria  nec  funt  vnum, nec  infinita. 

Quoniam  i autem  finita  non  facere  duo  tantum , 
Scc.  Hic  ponit  fecundam  condufionem , dicens 
primd , quod  ex  quo  principia  funt  finita,  adhuc 
habet  quandam  rationem  , id  cft  , dubitationem 
facere»  id  cft , ponere  duo  principia  tatuum,  vel 


non  ponere  duo  tantum,  Se  tunc  ponitur  ifta  con- 
clufio : Principia  rerum  naturalium  fune  plura  fnntipUrt. 
duobus.  Probatur,  quia  in  omni  tranfmutarione, 
oportet  quod  fit  aliquod  quod  maneat  fub  vuo-  rnimdm^ 
que  termino  tranfinutarionis  t fcd  vnum  contra- 
rium 116  manet  fub  rcliquo.nec  recipit  reliquum, 
igitur  prxrcr  illa  contraria  oportet  ponere  aliud 
lubie&um  > Se  iftius  rationis  Ariftorclcs  folum 
ponir  minorem,  Se  condufionem  in  fine.  Maiot 
patet,  quia  quod  tranfimitarur  , alteratur  ,ide6 
oportet,  quod  fit  aliquod  fubicttum.quod  aliter. 

Se  alitet  Ic  habeat : Se  minor  patet,  quia  denfius 
non  cft  nata  facere  raritatem,  nec  ratitas  eft  apta 
nata  recipere  denfitatem,  fiuc  caufatam  a fc  ipfo, 
fiuc  caulatam  ab  aliquo  alio , Se  ita  de  omnibus 
aliis  contrariis ; vt  verbi  gratia , concordia  non 
conducit , id  eft , non  recipit  diicordiam  caufa- 
tam a fc , vd  etiam  ab  alio,  fcd  prxtcr  ifta  opor- 
tet cfte  alterum  tertium. 

Quidam  autem  (fr  plura  recipiunt,  Scc.  Ponit  fe- 
cundam rationem  , quod  eft  teftimonium  anti- 
quorum : nam  quidam,  vt  Plato,  Se  Anaxagoras, 
pofucrunt  principia  plura  dm>bus»cx  quibus  con- 
ficiunt, id  eft,  componunt  naturam  eorum , qux 
funr.id  eft,  res  naturales. 

Ad  hac  j autem  adhuc, Scc.  Ponitur  tertia  ratio,  f. 

quia  nifi contrariis  cllct  fubicdaalianatura  j fc-  Textas, 
clueretur  quid  fubftantia  componeretur  ex  non 
fubftatiij : confcquctia  patet, quia  videmus, quid 
nihil  quod  cft  de  fubftatia  alicuius  rei,conrraria- 
fur  alicui,  quod  cft  de  fubftantia  eiufdcuv.Se  cum 
principia  fim  de  fubftantia  copofiti, habetur  con- 
fequens.  Vd  aliter  fcqucretur.quod  prxtcr  prin- 
cipia cfirraria  habebimus  alia  principia  non  con- 
traria, Se  per  confcquchs  plura  duobus.Et  fi  dica- 
tur contra , quid  priuatio  Se  forma  contradan- 
tur, dico,  quod  priuario  non  eft  de  fubftantia 
compofiti , Se  ideo  prxtcr  priuationem  habere 
oportet  duo  alia  principia  aa  minus , qux  fint  de 
fubftantia  compofiti , aliter  enim  omnia  edent 
fimplicia.  Falfitacem  confcqucntcr  probat  Ari- 
ftotclcs  duplici  tcr.Primo,quia  proprium  eft  fub- 
ftantix  non  ede  in  fubie&o.nec  dici  de  fubiefioj 
fcd  prima  principia , nec  funt  in  fubieflo  , nec 
dicuntur  de  fubie&o  , quia  tunc  illud  fubie&um 
potius  diceretur  principium  -,  ergo,  Sec. 

Sed  obiicitur.quia  forma  eft  iubftanria.  Se  ta- 
men  cft  in  fubietto.  Refpondctur  quod  forma 
non  cft  in  fubic&o  per  modum  accidentis.  Nam 
accidens  dat  fubiedo,  in  quo  eft,folum  elle  acci- 
dentale, fcd  per  formam  lubftancialcm  datur  ede 
fubftantiale.Se ideo  diucrfimodc.Sccundo proba-  Tctt.f 3. 
tur  falfitas  confcqucntis,  quia  fi  fubftantia  com- 
poneretur ex  principiis,  qux  funt  non  fubftatix, 
fcqueretur , quod  non  fubftantia  cllct  prior  fub- 
ftautia.quod  eft  falfum.Ex  4 quo  patet  qutal  con- 
fidcrnns  rationes  prxdi&as  habet  ncccdarin  po- 
nere tertium  fubic&um  , fi  debet  faluare  naturas 
vtrafquc  contrarias. 

Quemadmodum  dicunt, Scc.  Ponitur  quarta  ra- 
tio,Se  eft  teftimonium  antiquorum , vnde  omnes 
antiqui  prxtcr  duo  principia  contraria  ponebant 
tertium  principium  fubicdum ; quorum  aliqui 
ponebant  ignem , aquam,  terram , aliqui  acrem. 

Se  aliqui  aquam  , Se  aliqui  medium  inter  ifta : Se 
comparando  ifta  ad  inuiccm  , dicit  Ariftotelcs 
quod  ponentes  b medium  inter  elcmfta  ede  prin- 
cipium materiale  melius  pofucrunt : quia  de  ra* 
tionc  ptindpij  materialis -eft, quod  fit  exemptum 
& comrariis-.modo  medium  cft  magis  exemptum 

quam 


Tat.  i* 


extrema,  Se  in  f melius  dixeram,  qui  po- 
1 ucrunt  acrem, aut  aquam  efic  principia  materia- 
lia , quam  ponentes  ignem,  vel  terram , eo  qudd 
iufinlTT**  *^n*S  * ^ lcrra  * max‘mc  inuicetn  conrrarian- 
^ >n  tur*  ^ cx  *^°  l°co  f°lct  allegari , quod  terra  cft 
'magis  frigida  , quam  aqua.  Ad  quod  poreft  re- 
sponderi , quid  terra  apparet  frigidior  aqua  ad 
fenfum  ; non  quia  fit  intenfior  in  gradu  frigrdi- 
tatis,  fcd  propter  opacitatem  materix. 

TUt" nmtr*‘  ^ fubdit  Ariftotelcs  , Q*od  6 omr.rt antiqui 

MBmumzi  fi£*r**t>*d eft,difpohunt  iftud  prindpium  mate- 
muu.  riale  aliquibus  conrrariis,quidam  raritate,  Se  den- 
fitate ; quidam  magno  Se  paruo.Et  ifta  opinio  de 
magno,  & paruo  fuit  valdi  antiquamam  quidam 
affignanrcsdiuerfitates  rerum  prouenirecx  parte 
formx.poncbanc  magnum  & paruum  principia 
VMzimArM  formalia  reramnaruralium  : fcd  Plato  confide- 
Mxt  ransdiucrficarem  rerum  fub  eadem  fpecicproue- 
nire  ex  parte  materix,  idei  ponebat  magnum,  Se 
parunm  principia  materialia. 

frmtifU  rt-  Tria  igitur  7 dicere , Sec.  Hic  ponitur,  quarta 
2 conclu^° » quod  oportet  ad  minus  rerum  natu- 
tt*r**!>*u>  ra^am e,fe tr'a prinapia-Probatur ex prxceden- 
r**urit  tri - rtbni.qiita  principia  rerum  naturalium  funt  con- 
traria.  Se  lunt  plura  duobus  per  prxccdcnrcm 
condufionem , igitur  oportet  quid  ad  minus 
finr  tria. 

•*  Plura  tutem  tribui , non  ampli  tu , Sec.  Ponirur 
quinra  conclufio  ,qudd  principia  rerum  natura- 
lium non  funr  plura  tribus.  Probatur , quia  duo 
contraria, &:c.  vnum  fubie&um  fufticiuntrnam  fi 
efient  plura  fubiedla , oporteret  etiam  efle  plures 
contrarierates  ; modo  confequcns  cft  falfum, 
quia  fubftantia  cft  vnum  genus , igitur  in  ipfo 
eft  vna  prima  eonrrarietas  , & extrema  , fcili- 
cet  prima  contraria  de  genere  fubftamix  erunt 
principia , Se  nulla  alia  : quia  omnes  alix  coti- 
trarictatcs  videntur  reduci  in  vnam  primam  con- 
trarietatera,  videlicet  fubftanrix.  Similiter  quAd 
finr  plura  fubie&a  cft  impollibile : nam  omnia 
entia  naturalia  ad  iriuicem  tranfmutantur , Se  ra- 
men  fi  eflcnr  plura  fubie&a  folutn  illa  tr anf- 


Quatfio  XIX. 


7 5 

eft  in  potentia  rcceptitia  vtriufque  extremi. 
c Du\  contr.tr: 4 & /ubitOum  fufftebint.  Nota, 
qudd  quando  dicit  Ariftorclcs  quamlibet  contra- 
rictaccm  fuum  habere  fubic&nm,  inrelligit  dc 
contrarietare  in  genere , & in  communi , qux  cft 
prima.  Se  radix  contrarictatis,  fcilicct  de  habitu. 
Se  priuarione,  non  autem  loquitur  dc  conrraric- 
tate  particulari : quia  de  hoc  contingir  in  vno 
fiibie&o  plures  efle  contrarietates , fecundum 
quod  erunt  multx  lormx , 6e  carum  priuationes. 


XIX. 


Q^v  a s t 1 o 

Utrum  ftnt  tria  principia  rerum  natu- 
ralium , non  plura , nec 
pauciora . 

Aatc.Uk. x.fuffirin.c.i.Sm^.x.Phjf. 

{S.D.Tkon  itH.  1». Canon .f  t.mrr.i. 
Mayion ,<f  5 Conimb  t.Pkjf c.j.f.vttit.Comylm.difl.u 
J.x  Ruam»  X.tkyfjt.-J  ftup.vmita. 

Pa®Rcvitvr  quodnonrquia  tunc  efient 
mju  materia,forma,&priuatio;icd  priuatio 
(§5  materia, igitur  lunt  ramum  duo. 

Secundd,  per  Ariftotelcm  in  fine  j.  tra&atus, 
rexr.  68.  vbi  dicit,  qudd  vntlm  contrariorum  cft 
per  fefu/Eciens  facere  ttanfmutationem , igitur 
prxter  illud  non  requiruntur  alia  principia. 

Tcrrid,quia  principia  debenr  femper  manere, 
vr  dicit  Ariftotelcs  i. huius,  rcxr.jc.  led  priuatio 
non  femper  manet, imd  defiit  efic  in  aducmu  for- 
mx , igitur  priuatio  non  eft  principium ; Se  per 
confequens  non  funt  nifi  duo. 


mutarentur  in  inujccm  , qux  conuenirent  in 
nibie&o. 

ANNOTATIONES. 


9. 

Sfttiti  ni l,o- 


Qoartd, quia  numerando  principia,  vel  nume- 
ranrur  res,  qux  funt  principia , Se  tunc  non  fune 
nifi  dux  res, fcilicct  materia, & forma;vel  termini 
fupponenres  pro  rebus.  Se  tunc  funr  plures/cili- 
cec  elementum  cum  materia. 

Quinto  , vel  numerantur  principia  intrinfcc* 
/olum.iSc  tunc  non  funr  nifi  duo,vr  patet  i. huius, 
tex.i8.fci!icet  materia.  Se  fomia;veI  numerantur 
extrinfecacum  intriufccis, Se  tunefunt  quatuor, 
Vt  patet  ibidem. 

Sexrd  , quia  difpofiriones , Se  qualitates,  me- 
diantibus quibus  fiunt  rranfmutationcs  , funt 


IN  im.jHe.jw  genere  eft  vna  prima  contra-  principia  rerum  naturalium  : quia  agunt  ad  ge- 

netMt.  Nora,  nullas  fpccies  habere  inter  fe  nerariones  ipfaruro . Se  illx  difnofitionrs  funr 


ottuMjtulrm  xqualcm  perfe&ionem , fed  alix  fuperantur  ab 
r*7  tttum.  alii  s,  ex  quo  fit , vt  alix  includant  imperfe- 
ctionem , hbc  eft  , priuatiunem  quandam  perfe- 
Ctionis  diarum  * Sc  ex  confequemi  hxc  contra- 
rictas  lir  in  omnibus  cortimunis , quam  voca- 
mus nomine  habitus  >&  priuarionis.  Nihil  cft 
aliud  igitur  in  vnoquoque  genere  efic  vnam  pri 


Utdim  eft 


plures  tribus}igitur  principia  funt  plura  tribus. 

Scptimd,  tot  funt  principia.quot  principiari; 
fcd  principiara  funr  plura  tribus,ergo,&:c.  Maior 
pater,  quia  principium.  Se  principiara  opponun- 
tur rclariur;  A:  quot  modis  dicitur  vnum  oppofi- 
tonim,&  reliquum  ; vr  pater  j.Topicorum.c.Jz. 
. . Odbaud,  quia  cui uflibet  rei  naturalis  funtrria 

mam  contrarieratem , quam  in  vnoquoque  Prx-  principia:fcd  quodlibet  principiG  eft  res  natura- 
dicamento  omnes  contrarietates  reuocari  ad  per-  iis,  igitur  cuiufiibcr  principij  funr  tria  principia, 
fcdhim.  A:  imDerfciium . feaaA  haKimm  *,  B-i.  & ita  de  principiis  illorum, & fic  in  infinitum. 

Nono , quia  quxliber  pars  materix  cft  princi- 
pium.cum  fiemareria;  fed  infinirx  funt  partes 
marenx, igitur  infinita  funr  principia. 

Deciino , hxc  eft  falfa , tantum  tria  funt  princi- 
pi a rerum  naturalium  ■ igitur  8c  ifta  eft  falhfrinrf- 

- -vs — o — » p/rf  rertftn  nAturalium/int  tria.Confcqoentisi  tener; 

aliud  per  negationem  extremorum  , vt  lapis  cft  quia  idem  fignificar.  Antecedens  probatur,  quia 
medium  ftni.&rxgrirquianequceft  fanus,  neque  /equitur  tantCim,  tria  funt  principia  rerum  natu- 
*ger, aliud  verdper  potentiam  ad  vtrumque  ex-  ralium ; igitur  tria  funr  principia  rerum  natura- 
fremum  recipiendum  ,&  hoc  tertio  modo  fubie-  iiutn : Se  nulla  alia  , quiin  tria , quod  cft  falfum: 
3um , Se  materia  dicitur  hic  natura  media , quia  quia  fi  tria  funt  principia  rerum  naturalium,duo 

Scoti eper.  Tem.  1 1.  q x funl 


feftum.  Se  impcrfc&um , fcu  ad  habitum.  Se  pri- 
uar/onem. 

b Portentet  medium  inter  elemerrtatSec. No ta,quod 
Ariftotelcs  vocat  fubie^bum  generationis  natu- 
ram mediam.  Medium  autem  eft  rrip!ex,/ci- 
licet  quod  ex  vcriufquc  exrremi  mixtione  con- 
ficitur , vr  rubrum  , vel  viride  ex  albo , Se  nigro» 


76 


Lib.  I.  Phyficorum 


Tiimft*  f JM- 
ftumm. 


!• 

fnnuftum 
0i»!tu  m.Jn 
/urniiur. 


JtTiqmH  ft- 
trfl  diti  MrM> 
taU  iriflin - 


funt  principia  rcrom  natur  aliutn:qur  fune  alia  i 
uibus.  * # 

Oppofirum  arguitur  per  Ariftotelem  cap.  a, 
irn&at. certi  j.icxt.jt».  In  quxftionc  moucbuntur 
duo  dubia.Priimim  eft  verum  cuiuflibct  rei  natu- 
ralis funt  tria  principia  l Se  fccundum,vtrumcu- 
iurtibee  tranlmutationis  naturalis  fint  tria  prin- 
cipia. 

Quantum  ad  primum  notandum.quod  inpro- 
pofito  non  intendimus  per  principium  , princi- 
pium maghitudinis  temporis, & motus, cuiulmo- 
di  funt  tempus  indam,  Se  mutatum  efle ; necin- 
tclligitnus  principium  dodlrinx,queniadmoduin 
dicimus,qudd  iftud  eft  principium:«wmc  totum  ifl 
fu  ai  iu  /ha  pane, nec  principium,  quod  eft  pars  in- 
tcgralis,  quemadmodum  dicimus , qubd  funda- 
mentum eft  principium  domus;  fed  per  princi- 
pium intclligimus  partem  cl1*cmialem,cuiuftnodi 
eft  mareria,&:  forma. 

Secundo, notandum, quod  aliquid  * poteft  dici 
ens  naturale  tripliriter.Vno modo  large,  vt  acci- 
dens,Jc  difpofitio  dicirur  ens  naturale : de  fic  di- 
cimus.qubd  motus  cccli  eft  naturalis,  & hoc  vo- 
catur fecundo  huius,tcxt.io.fccundum  naturam. 
Secundo  modo  dicitur  ens  naturale, vt  materia  Se 
forma; Se  hoc  impropricjquia  tam  matcria,quam 
forma  dicirur  natnra  , vt  patet  in  fecundo.  Sed 
tertio  modo,&  proprie  dicitur  ens  naturale  com- 
pofitumcx  materia  & forma. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  cft:Nul- 
lum  ens  natuialc , vt  accidens , Se  difpolmoncs, 
habet  aliquod  principium  eftentiale  aliud , fdli- 
cct  a fuis  partibus  integralibus , & a partibus  in- 
tenftonis.Patet  per  Ariftotelem  4*Mctarh.tcx.i}. 

& 14.  vbi  dicit, quod  accidentia  non  haocm  ma- 
teriam ex  qua  funr.fcd  in  quafunt,&  lyr.r.deno- 
tat  ibi  circunftantiam  partis  clfcntialis , vel  inte- 
gralis. 

Secunda  conctufio:  Nullum  ens  naturale  di- 
&um  fecundo  modo.feilicet  vt  materia,  vel  for- 
ma,habet  principium  inttinfecttm.Probatur,quia 
fequererur , quod  in  principiis  eftet  proceftus  in 
infinitum:quiacx  quo  materia  haberet  partes  cl- 
fentiales , eidem  ratione  quaelibet  illarum  par- 
tium haberet  alias  partes  cucntiales , 6c  fic  in  in- 
finitum  Secundo  r>atet,quia  parscftcmialis  dici- 
tur, quia  eft  fimplex  per  priuationem  compoli- 
tionis  ex  naturis  diucrfis. 

Contra  conclufionem  obiicitur , quia  illud  eft 
princip‘ium  intrinfecum.  Se  Jeftcntialc  materix, 
quod  eft  caufa  formalis  materix  ; fed  forma  eft 
caufa  formalis  materix  » igitur  forma  eft  princi- 
pium intrinfecum,  & eftentiale  materix.  Confi- 
milirer  probaretur,  quhd  marcria  eftet  piincipiu 
inrrinfecu  formq.Patct maior i.huius  tradi, j.tcx. 

3 1 .quia  per  hoc  differt  formaab  agente.  Se  fine. 

Secundi,  quia  quxlibcc  pars  materix  eft  prin- 
cipium intrinfecum  materix,  igitur  ens  naturale 
vt  materia,  habet  principium  imrinfccum,5c  cf- 
fentialciquia  quxlibct  pats  nuterix  eft  cflcmia- 
lis  pars. 

Avi  primum  negatur  maior.  Ad  probationem 
dico, quod  materia, fc  forma  funt  caufx  intrinfe- 
cx  compofiti , rcfpc&u  cuius  agens,  & finis  fune 
caufxcxtrinfcc*,tamcn  materia  eft  caufa  extrin- 
fcca  formx. 

Ad  fecundum , concedo , quid  quxlibct  pars 
jnaterix  eft  principium  intrinfccmu  refpcthi  ma- 
tctix,co  Tv,odo,quo  pars  integralis  eft  principium 
intrinfecum  totius.  Et  cum  dicitur, quxlibct  pars 


*«  MMra/ii 

tiftfut  funt 
lAKtkm 


materix  eft  cftcntialis;verum  eft  refpe&u  compo- 
fiti,fcd  non  rclpcdlu  materix , cuius  ipfa  eft  pars. 

Tertia  conclulio.  Cuiuflibct  tei  naturalis, qux 

eft  compolita  ex  materia, &:  forma, funt  duo  ptin- 

cipia,&  non  plura, neque  pauciora ; &:  loquor  de  yriW/M. 
compofitis  generalibus, Se  corruptibilibus.  Pro- 
batur,quia  quodlibct  tale  generabile  produceba- 
tur de  non  cire  ad  ellc , igitur  cius  produdioni 
fubft emebatur  aliquod  fubiedum,vt  patet  ex 
prxcedcmibus, igitur  illud  fubicdum  mutabatur 
ad  aliquam  difpofuioncm,  vel  non  : fi  non,  tunc 
nihil  fuiftet  generatum,  quod  eft  contra  poli- 
tum ; fijfic , Se  illa  difpofitio  erat  forma , Se  per 
confequcns  in  produdionc  talis  compofiti  eft 
fubicdum  , difpofitio  acquifua.  Se  non  plu- 
ra:ergo,&c. 

Secundi  patet  inducendo, quia  homo  compo- 
nitur ex  materia  Se  fotmiiSc  non  ex  pluribus  par- 
tibus cftcmialibus,&  ira  de  aliis  compofitis.  Nec 
valet  dicere , quod  ibi  requiritur  priuatlo  ,quia 
produdo  compofito  definit  cfte  priuatio. 

Contra  concluiionem obiicitur ,&  primicon-  €. 

tra  probationcm,quiafcquerctur,quiki  f»  aliquid 
circi  de  nouo  creatum , quid de  ipfo  non  polle- 
mus cognofccrc  an  haberet  materiam  ; ex  quo 
cius  ptodudioni  non  fubiiciebatur  materia.  Se- 
cundo , quia  cuiuftibct  mixti,  prxter  materiam 
& formam , elementa  llmplicia  funt  principia 
inrrinfcca,&  eflcntialia;  igitur  non  folum  mate- 
ria ,&  forma;  tenet  confcqucntia , & ante- 
cedens patet , cum  mixtum  moucatur  fecundum 
naturam  elementi  prxdominantis.  Tertii,  quia 
per  iftas  conclufioncsnon  rcfpondctnr  ad  quxfi- 
tumtquiaquxrcbatur  an  cflcm  tria  principia  re- 
rum naturalium,&  non  plura, nec  pauciora;&  re- 
fpondetur  quiJtcuiuflibet  rei  funt  duo  principia. 

Modi  non  1 equitur, cuiullibet  compofiti  natura- 
lis funt  duo  principiale  non  p)ura,igitur  omniii 
rerum  naturalium  funt  duo  principia,  quia  illa 
vel  cftcm  duo  fccandum  numerum ; Se  hoc  non» 

3 uia  quilibet  noftrum  habet  duo  diucrfa  fecun- 
iim  numerum  ; aut fecundum  fpeciem  , & hoc 
non,quia  diuerfx  funt  formx  fecundum  fpecietn» 
vt  forma  afini , Se  forma  equi , igitur  plura  furit 
principia  diuerfa  fecnndum  fpeciem , qukin  duo. 

Ad  ifta.  Ad  primum  negatur  conlcquentia,  / 
quia  licet  non  cognofcatur  habere  materiam, 
ex  eo, quod  fux  ptodudioni  fubiiciebatur  ma- 
teria , tamen  ex  hoc  , quod  iam  fubiicitur  diuer- 
fis  mutationibus,  cognofcimus , quod  habet  ma- 


Ad  fecundum  negatur  antecedens’:  quia  Ari- 
ftotclcs  loquitur  hic  de  principiis,  qux  non  funt 
amplius  refolubilia  in  alia  principia  : modi  ele- 
menta llmplicia  refoluuntur  vltcrius  in  nutc- 
riam,Se  formam  j vel  diceretur  quod  elementa  *''**  * 
non  manent  in  mixto. 

Ad  tertium  poteft  dici , quod  omnium  com- 

pofitorum  naturalium  principia  funt  duo  fccun-  ^ 
diim  fpeciem. Ad*probarionc,qut>dnon,quia for- 

ma  hominis  , & forma  afini  differunt  fecundum 
fpeciem.  Nota, quod  aliqua  dicuntur  idem  fpccic 
dupliciter,vno  modo,qu6d  de  eis  prxdicatur  idc 
conceptus  quiditatiuus,  vr  Socrates,  Se  Plato  di- 
cuntur ciufdc  fpccici.Sccttndo  modo;quia  decif 
verificatur  terminus  connoratiuus  fecundum  cS- 
dem  ratione ;&  ftc  homo,&  alinus  dicuntur  eiuf- 
dcmfpeciei,co  quod  vterque  eft  copofitus.Tunc 
dico , qu6d  omnium  compofitorum  nacuralium 
funt  dpo  principia  ciufdc  lpccici,  fecundo  modo: 

quia 


Qusftio  XIX. 


77 


8. 

frinti;iu  i"- 
trinfnnmft- 
Hjt  dlijuid 
diti  bifsrid. 


Traafmutdii» 
fud  fit  fui- 


9- 

UtnU  6- 
ftrm*  «J  fmf. 
dd 

tTdnfmutd- 


trSfmuUti »• 
km  attmrdl* 
"tu  funt  nifi 

datfrintifU. 


IO. 


quia  omnium  fornix  conueniunc  in  hoc  nomi- 
nc  forma,  Se  de  omnium  materiis  dicitur  hoc  no- 
men materi*,  qui  funr  termini  rclatiui,  vt  patet  i. 
huius  ,tcxt.  16.  Patet  igitur  qualiter  cuiuilibet 
compofiti  naturalis  funt  duo  principia,  & non 

Jlura  , & omnium  compotitorum  naturalium 
unt  duo  principia  fecundum  fpeciem,  Se  hoc  de 
primo. 

Quantum  ad  fecundam, notandum.quod  ali- 
quid poteft  dici  dupliciter  principium  intrinfe- 
cum.Vno  modo  quia  cft  pars  integralis.vel  eflen- 
tialis  ipfius.  Alio  modo  qaiacfl  ncccflarii  re- 
quilitumad  cognitionem  ipfius, ita  vt  illud  aliud 
non  poflit  cognofci.definiri,  imaginari  fine  ipfo, 
& lic  dicimus,  quid  motus  cft  principium  natu- 
ra , quia  fine  motu  non  poteft  cognofci  natura, 
faltem  definitior. 

Secundi  notandum , quod  aln  ponunt  tranf- 
mutationem  efie  materiam,  alij  fornum,  ali)  ac- 
cidens fuccefEuum  diftin&um  a materia,  & for- 
ma, Se  fiuc  fit  materia,  fiuc  forma,  fiuc  accidens, 
non  cft  cura  ad  propofitum. 

Nunc  ponitur  prima  conclufio,  quid  capien- 
do principium  primo  modo , nullum  cft  princi- 
pium intrinfccum.  Se  cflcntiale  tranfmutationis, 
uue  tranfmntatio  ponatur  materia , fiuc  forma, 
vel  accidens.  Pater,  quia  nullum  tale  habet  par- 
tem ellentialem,  licet  beni  intcgralcro  , vt  patet 
ex  prima  parte  quxftionis;  ex  quo  fcquitur  quod 
nilt  tranfmutatio  capiatur  pro  compoGto  /quid 
materia,&  forma  non  funt  principia  tranfmuta- 
tionis;nifi  dicatur  quid  funt  principia  extrinfe- 
ca ,Se  non  intrinfeca. 

Secunda  conclufio,Materia  qualitercumque  fe 
habens,  vni  cum  forma  non  fufficiunr  ad  tranf- 
mutarionem.Probatur.quia  tunc  femper  compo- 
fitum  rranfmutarcrur  ad  fuam  formam.  Ex  quo 
fcquitur , quid  ad  tranftnutationem  naturalem 
oportet  materiam  prius  cfte  priuatam  fonna,  ad 
quam  eft  tranfmutatio.  Et  aliqui  ponunt,  quid 
materiam  fic  efle  priuatam , cft  quoddam  acci- 
dens exiftens  in  materia , xternalitcr  prxcedens 
formam;  tamen  dico  quod  non : imi  eft  ipfama- 
reria  priuata.  Ex  quo  fcquitur , quid  tranfmu- 
tationis nathralis  lunt  duo  principia  rcaliter  di- 
Ain&a , Se  non  plura  , fcilicet  materia  Se  forma; 
fcd  alterum  iftorum  qualitercumque  fe  habens 
non  fufficic  ad  tranfmutationcm , lcilicec  mate- 
riam, quam  oportet  efle  priuatam,  Sec.  Secundi 
fcquitur, quod  in  definitione  tranfmutationis  na- 
turalis non  fufficic  exprimere  formam,  & mate- 
riam quaiirercumquc  fe  habcntia:imo  in  defini- 
tione tranfmutationis  debent  poni  tres  termini, 
quorum  vno  defignetur  materia , vt  manet  fub 
vtroque  termino  tranfmutionis,&  pedalium  de- 
fignetur matcria.vt  cft  priuata  forma  ante  tranf- 
mucationem;&  fic  patet  quid  compofiti  natura- 
lis, vel  etiam  tranfmutationis,  non  funr  nifi  duo 
principia  realitcr  dillindla.  Tamen  ad  tranfmu- 
tationcm oporter  aliquod  iftorum  aliqualiter  fe 
habcrc,&  cft  fi  mile  : nam  ada&ionem  fufficiunc 
agens,&  pafliim;tamcn  agens  qualitercumque  fe 
habens  nonfulficir;imi  requiritur, vt  fit  applica- 
tum pallo,  qux  applicatio  non  cft  aliud  ab  agen- 
te. Sic  fiinilitcr  ad  tranfmutationcm  fufficiunc 
materia, & forma, licet  non  fufficiat  materia  qua- 
iitcrcumquc  fe  habens;  imo  requiritur  quod  fic 
priuata, quod  efle  priuatam  non  cft  aliud  a nute- 
ria,&  hoc  de  fecundo. 

Ad  rationes.  Ad  primam, Tunc  eflent  materia, 
Scoti  oper.  Tum.  I J. 


&c.Conccdo,quid  marct  ia>&  forma  funt  princi- 
piacompofiti;ied  materia,  forma,  A:  priuatio  fune 
principia  tranfmutationis,  capiendo  principium 
fecundo  modo,  pro  eo,  fine  quo  aliquid  non  po- 
teft cognofci,&  definiri : quia  tranfmutatio  defi- 
nitur per  formam, marcriam,&  priuationem. 

Ad  iccundam.Quia  alterum  comrariorum,&;c. 
Dico, quod  fic  inreH  igitur, quid  alterum  contra- 
riorum cum  fubiedo  per  eius  prxfcntiam , fcili- 
cer  poft  tranfmutationcm^;  cius  abfcntiam,fct- 
liccr  ante  tranftnutationcm,fulficicns  eft  ad  traf- 
murationem,  ctli  aliquando  iuueniantur  ambo 
contraria , ve  quando  de  calido  fit  frigidum , ta- 
men hoc  non  eft  neccllarium,  vt  patet  in  illumi- 
natione. Similiter  fi  * compofitum  habeat  plu- 
res  formas  fubftantialcs.ficut  quidam  dicunt, vn* 
poteft  corrumpi  nulla  alia  generata , Se  per  con- 
fcqucns  non  requiruntur  ambo  contraria  ad 
tranfmutationcm,  fed  fufficic  vna  forma  cum  fua 


pnuarione. 

Ad  ternam.  Principia  debenr,  Sec.  Dico  quid 
fic  intelligitur , quid  principia  debent  femper 
manere  per  priuationem  in  alia  confimiiis  natu- 
ra , vt  materia  nunquam  corrumpitur  in  mate- 
riam, nec  vna  forma  in  aliam,  unquam  in  fubie- 
dum, licet  bene  tanquam  in  oppotuam. 

Ad  quartam.  Vel  numerantur  termini, vel  res. 
Dico,quod  vtroque  modornam  compofiti  natu- 
ra lis,  & etiam  tranfmutationis , funt  duo  princi- 
p a, qux  fune  res, fed  loquendo  de  terminis,  tunc 
erunt  tres  termini  pomi  in  definitione  tranf- 
mutacionis  , quibus  terminis  principia  defig- 
nantur. 

Ad  quintam  dico, quid  loquimur  de  principiis 
inrrinIccisfolum,&  ideo  concedo,  quod  cuiufli- 
bec  compofiti  naturalis  funt  duo  principia  in- 
trinfeca,&  non  p!ura;tamcn  ad  cran  (mutationem 
non  fufficiunc  illa  duo.qualiccrcumqucfe  haben- 
tia*,fed  requiritur  alterum  illorum, fcilicet  mace- 
riam clle  priuatam,  vt  didum  cft. 

Ad  fextam  negatur , quid  illx  difpofitiones 
funt  principia  inrrinfcca,&  elTentulia,  de  quibus 
loquimur  in  propofito. 

AJ  feptimam,Tot  funt  principia, &c.  Conce- 
do, quid  funr  plura  principia  fecundum  nume- 
rum,quam  principiata;  imo  in  duplo  plura  ; fcd 
non  de  pluralitate  fecundum  fpccicm , vt  didum 
fuit  in  quxftione,&  tunc  ad  illam  rcgulam,Quoc 
modis  dicitur,  Sec.  Dico,  quid  illa  regula  debet 
incclligi  quantum  ad  lignificata , & non  quan- 
tum ad  fuppofita : vt  vctbi  gratia , fi  vnum  oppo- 
fitorum  fignificat  vnum,  vel  duo  xquiuocc,  reli- 
quum habebit  rot  fignificata  xquiuocata  ; vt 
quiaiflud  nomen  album  fignificat  album  in  vo- 
ce , & album  in  colore ; ita  limiiiter  iftud  no- 
men nigrum , quod  fibi  opponitur,  fignificat  ni- 
grum in  vocc,&  nigrum  in  colorc;fed  non  opor- 
tet.quid  quot  fuppofita  habet  ifte  terminus  al- 
bum, quantum  ad  lignificatum  coloris , quid  tot 
habeat  ifte  terminus  nigrum. 

Ad  odauam.Quia  cuiuflibct  rei  naturalis, Sec. 
Dico,  quid  principia  non  funt  res  haturales  pro- 
pric.fcd  funt  narurx  , ex  quibus  compofita dici- 
tur res  naturalis , Se  idci  principiorum  non  funt 
alia  principia. 

Ad  nonam,  Quxlibet  pars  materix.&c.  Dico» 
quid  non  loquimur  de  principiis,qux  fune  par- 
tes integralcs,  fed  de  principiis»  qux  funt  partes 
cflcntiales. 

Ad  decimam  dico>quift  i {[^Tantum  d tria  funt 
C 5 principia , 


II. 


ix. 


r '*% 


M- 

K*rura  , ini 
bj  turtlf.  <y 
mi  ftcmuin ■*! 
tUtNTAm  Jlf- 
ftnuit. 


«r- 


i5. 


A 


fati  'J 


78  Lib.  I.  Phyficorum 


priKipu, porcft  dupliciter  exponi, vno modo  pet 
cxcUdioncm  noma,  nuioris. « tti»  Ium  pr.nci- 
pia  fecundum  (pedem,  Se  non  fune  plura,  Se  hoc 
cll  concedendum  referendo  ad  ttanfinutatio- 
nem, quomodo  diflum  cft  Alio  modo  per  «elu- 
tionem omnium  illorum , de  quibus  non  dicitur 
fubicdum , Vt  tria  funt  prindpia , Se  nulla  alia, 
quam  tria  funt  principia , tunc  cft  lallum : quia 
duo  fune  principia.qux  funt  alia  a tribus. 

Tunc  ad  authoritaccin  poft  oppofitum  dico, 
quod  Ariftotcles  intclligit , qflM  ad  tran  [muta- 
tionem naturalem  requiruntur  duo  principia, fci- 
I icet  materia , & forma , Se  tertium  principium, 
id  cft , quid  alterum  iftorum  qualitercumque  te 
habens  non  fuffidt ; fed  oportet  iplum  aliquali- 
ter fc  habere , vt  puta  oportet  materiam  efte  pri- 
tt.nt.im  i ratione  cuius  in  definitione  tranfmura- 
tionis  naturalis  oportet  ponere  tres  ter  minos, ad 
defignandum  materiam  , formant , & priuatio- 
nem,td  cft,matcriam  cllc  priuaram  ante  tranfinu- 
tat ionetit,fcil icet  quando  mutatur  in  acquiwiua» 
& per  oppofitum  in  deperdi  tiua. 


forma  mixti.  Sicut  enim  forma  animx  vegeta» 
tiuz,&  fenfititix  eminenter»  Se  virtualitct  conti- 
nentur in  imcllecriua  , taliter  quod  intcllc&iua 
exerceat  operationes  aliarum  , ita  ctiatn  form* 
elementorum  funt  virtualiter  in  forma  mixti: 
quia  habet  operationes  confimilcs  operationi- 
bus elementorum.  ldci  poftquam  Ariftotcles  di- 
xit, quid  elementa  manent  in  mixto , fubiunxic, 
faluatur  enim  virtus  eorum  : quia  virtutes  ele- 
mentorum funt  virtualitct  in  forma  mixti.  Sen- 
tentia ergo  Scoti  cft  , quod  elementa  non  ma- 
nent formaliterin  mixto,  nec  fecundum  formas 
fubftanciales  remifias , vt  dicebat  Commentator 
j .Cccli,  comm.  70.  quia  forma  fubftantialis  non 
fufeipit  magis  >&  minus,  neque  in  clfe  pcrfc&o(vt 
dicebat  Auicenna)qaia  in  vno  mixto  clTcnt  plu- 
ra fuppofita, forma  enim  dementatis  poteft  cum 
materia  conftitucrc  fuppofitura  per  fc  fubfiftcns 
in  genere  fubftantix,  Icd  tantum  virtualitcr,qu« 
fuit  etiam  fententia  Diui  Thomx  1 . de  Generat. 


texr.94  Se  1 .p.  q.7*.art.4.r£gidij,  Marfilij.Gc  Ai- 
berti  de  Saxonia>&  cft  communis. 


annotationes. 


• \ Litjmd  potefi  dici  ens  iuntr*le  tripliciter,  Sec. 

x\  Nota  diferimen  clfe  inter  natura  ,cns  na- 
tutaic,&  ens  fecundam  naturam.  Natura  nam- 
que cft  principium  motus , & quietis  illi  in  quo 
eft; quod  principium  ,vt  dici:ur  >.  IMiync.  cft 
materia  ,€e  forma  fubftantialis  , quia  ipfa  funt 
principia  motus.  Ens  naturale  eft  corpus  de  prx- 
dicamemo  Subftantix,  Se  quicquid  lub  eo  cllcn- 
tialitcr  continetur  , Se  dicuntur  entia  naiuralia, 
quia  habent  materiam,  & formam,  quat  font  na- 
tur*.Ens  fccundiim  naturam  eft  proprietas  qux- 
libct , aut  aifeclio  entis  naturalis , videlicet  mo- 
tus, 3c  huiufmodi. 

b EUmrntA  non  manmt  in  mixto.  Nota,  quod 
Auicetmx  fententia  fuit  elementa  formaliter  re- 
manere in  mixto »quamuis  diuifa  in  minutiffi- 
mas  partes ; qualitates  tamen  elementorum  dicit 
efte  remiftas ,&  temperatas.  Hanc  fententiam  fe- 
cutus  eft  Albertus  Magnus  lib.  i.de  Gener.  tra<ft. 

6.  cap.4.  Iandunus  4.  Phyficx,  cap.  4.  Se  alij,  qui 
diitcrfimode  eam  explicant , vt  videre  cft  apud 
Toletum  lib.  1.  de  Generat.  Eandem  fententiam 
defendit  Auetroes , qui  ab  Auiccnna  differt  in 
hoc , quod  putat  formas  elementorum  fubftan- 
tialcs  remitti  ,&  incendi  polfc , fiait  Se  qualita- 
tes , quare  confitetur  elementa  in  mixto  forma- 
licer  manete , cocum  tamen  fotmx  funt  rcmillx. 
Scotus  in  r.dillinift.i  f.quxft.i.  fic  explicat  mix- 
tionem , & modum  quo  elementa  funt  in  mixto; 
dicitquc  qm>d  in  omni  genere  cft  inucnireme- 
dium,quod  cum  exttemis  communicat,  vtin  co- 
loribus rubor  inter  albedinem  ,& nigredinem; 
non  quidem  talitcr,qu6d  albcdo,&  nigredo,  fine 
partes  aduales  ruboris ; quia  rubor  cft  limplex 
qualitas , fient  albedo  ; Se  lic  ifta  compofitio  non 
eft  nifl  conuenicntia  naturalis  medij  cum  extre- 
mis, non  extremi  ad  extremum.  Ita  fimiliter  for- 
ma mixti  dicitur  continere  elementorum  for- 
mas,non  quod  illas  contineat  a&u.fcd  quia  natu- 
raliter habet  conucnicntiam  cum  illis. 

Secundo  etiam  hocipfnm  explicat  lic : Arifto- 
telcs  dicir  formam  mixti  cllc  perferiorem  for- 
mis elementorum  ; omne  autem  imperfc&um 
continetur  viitualitet  in  fuo  pcrfe&iori , form* 
ergo  cleracutotum  contineptuc  virtualitcr  in 


Et  cum  dicitur, quid  mixtum  mouctuc  ad  mo- 
tum elementi  prxdominamis  1. Cali.tex.  17.K.C- 
fpondctur,qiu\d  prxdominium  elcmcd  in  mixto 
attenditur  (ecundum  conucnicntiam  in  qualita- 
te naturali,qux  qualitas  eft  principium  rootus,vi 
grauitas  mouendi  deorfum,non  qu&d elemen- 
tum fit  fecundum  fubftantiam.  Vnde  fecundum 
diucrfara  mixtionem  eletnemorum  concurren- 
tium in  generatione  illa,  aliquando  mixtum  ma- 
gis conucnit  in  fonv.a  cum  vno  elemento , quam 
cum  alio,  Se  fi C in  qualitate  firaili,  qux  cft  quali- 
tas  mixei , & non  elementi , Se  ideo  habent  fimi- 
lem  modum  confcquemcin,&  fimilcraa&ionem. 
e Si  compcJitHtn  h*be*t  plnraformm  fibSUntu- 
Uf , Sec,  Nota,  qui  J de  hac  te  varix  funt  lenten- 
ti*. Prima  cft  Pauli  Veneti  i.Mctaphylicx,  affe- 
rentis in  compofito  cot  efte  formas  fubftantialcs 
Phyficas , quot  prxdicataquiditatiua,  & vniuo- 
ca , ira  vt  in  Petro , verbi  gratia , fit  vna  forma 
Phy  fica,  per  quam  fit  homo,&  alia  per  quam  fic 
animal,  Se  fic  de  aliis  prxdicatis.  Secunda  opinio 
r..i.  aa.«.  n.mJi  < irtimmri nuiid  faltem 


4II1I114II  U.  IU.  Ut  4111)  1 

fuit  Ocham  Quodl.j.  exiftimamis,  mibd  faltem 
in  homine  debent  dari  duae  form*  fuDftajitialcs. 


altera  fenfitiua,alccra  intellcTiua. 

Tertia  opinio  cft  Diui  Thomx  in  quxft.  difp. 
Se  Grcgorijdc  Arimino  in  l.dift.  17.quxft.1-  Se 
Soncin.  8.Mctaph.quxft.i  i.aflercmium  in  qua- 
cumque re  dari  vnam  formam  fubftamialcm 
tantum. 

Quarta  opinio  eft  Scoti  in  4.diftin&ionc  If. 
quxftione  j.  qui  breuiter  dicit  quatuor.  Ptim5 
dicit  quod  multx  form*  fubftantialcs  non  pof- 
funt  ineirc  eidem  fecundum  idem , & *quc  pri- 
m6 : quia  aliis  fequeremr  , quod  vnum  numero 
a<ftu  elfct  plura  numero  aftu , vt  fi  vnica  materia 
fubftantialis  haberet  duas  formas  fubftantiales, 
xqu£prim&cft  vnum  : quia  vna  materia  cfTcc 
etiam  duo  : quia  haberet  duas  diftin&as  fonna* 

^ ^ , i:  \ J : 


CU4III  UUU  . VJUM  IMVUU  «114»  

fpecie  , Se  numero.  Secundi  dicit , quid  in  non 


IJItilK  , U JIUIUCIU,  JCWUIWV  » qui — 

viuentibus  non  poftunt  effe  plurcs  foirax  fub- 
ftantialcs, fcd  vna  forma  fpccifica  tantum. Tertii 


dicit, quod  in  viuentibus  pofiunt  cfle  plurcs  for- 
ni* fubftantialcs,  fecundum  idem , non  tamen 


a: que  primi,  verbi  gratia , in  homine  praeter  ani- 
mam  rationalem  datur  forma  corporis,  line  ifta 
fu  vna  omnium  partium  heterogenearum  , fiue 
fit  integrata  ex  omnibus  illis  , fiue  fit  alia  diftin- 
&a  ab  omnibus  illis.  Quarti  dicit»  quod  in  quo- 


. J£i , '■  iiifL'  fiMwB^iiTi  j 


Quatio  XI  X>  79 


libet  vitio  porter  Formam  animati , & prxrer  a- 
liam  Formam  communem  corporis  , Sc  mixti, 
qux  funr  communes  viucnti,fimc  etiam  a lix  par- 
tiales fpccificc  diftindx  rot , quot  organa  ditlin- 
da.  Hanc  Scoti  fententiam  diffuse  explicatam 
vide  in  i . tomo  noftrorum  Commentariorum 
fupet  4.Scoti,di(linftionc  1 1 . quxftionc  j . Cx- 
terutn  comrafcntcntiamOcham  nota,qu6dcius 
fementu  videtur  elfc  enor  condemnatus  in  8. 
Synodo  generali  Conftanttnopolitana  celebrata 
fub  Adriano  II. anno  Domini  8*?f.ad.i  i.can.t  i. 
vbi  ita  legitur,  aipparet  quofdam  id  temporie  in  tan - 
tum  impietatis  venifej/t  hominem  duas  animat  habere 
impudenter  dogmatizent. Talti  igitur  impiet  at  tt  iniien- 
loret , dr  ftrmlia  ftmientes  cum  vetut , & nomon  tcfla- 
mentum,  omnefpx  Ecclefia  patret  vnam  animam  ra- 
tionalem habere  homine  ajjeruerinxxfantia , & iniuer- 
Jalie  Sjnodtu anathematiza.  Aducrtcrc  tamen  licet 
aliud  cile  ponere  plures  formas  ,a!iud  vero  plures 
animas.  Vndc  nos  quidem  cum  Scoto  vere  Sc  ca- 
tholice ponimus  plores  fornus , nempe  formam 
corporis  & animam , non  tamen  plures  animas, 
quia  hoc  edet  errare. 

« Tantum  tria  funt  principia , Scc.  Nota  , quod 
primo  modo  exponitur  propofitio  gratil  plura- 
litatis; fed  fecundo  modo  gratia  alietatis  : quan- 
do aurem  didio  cxdufiua additur  termino  nu- 
merali, femperpropofitio  exponi  debet  gratii 
pluralitatis  ,id  cft,  Sc  non  funt  plura , verbi  gra- 
tia,tant&m  tria  funt  ptincipia,qux  cft  fua  prxia- 
ccns,  Sc  non  funt  plura  tribus , ergo  tanriun  tria 
fune  principia.  Quando  veri  exponitur  gratia 
alietatis, propofitio,  in  qua  ponitur  terminus  nu- 
meralis, redditur  falfa.  Quia  exponitut , Sc  non 
funt  aliaa  tribus  , verbi  gratia,  tantum  tria,  funt 
principia.  Tria  funt  principia,  & non  funt  alia 
a tribus,  qux  exponens  cft  falfa , quia  duo  funt 
alia  i tribas  ,&  tamen  funt  principia.  Obfcrua 
tamen  » quod  hxc  propofitio , Tanram  principia 
Jient  tria , dc  rigore  logico  efl  falfa , quia  in  illa 
propofitionc  excluditur  numerus  ternarius  ab 
omnibus  qux  non  funt  principiamam  didio  ex- 
chifiuaaffirmatiua  polita  a parte  fubiedi  exclu- 
dit prxJicatumabomni  eo,  quod  non  cft  fubic- 
&um,vel  de  quo  non  formaliter  prxdicarur  fub- 
icdum  , quod  tamen  eft  falfum  : quia  Perfonx 
diuinx  funt  tres , Sc  alia  quamplurima  funr  in 
numero  rernirio,  qux  tamen  non  funt  principia 
rerum  naruralium.  Hxc  verd,  Principia  rerum  na- 
turalium funt  tantum  tria , cft  vera : quia  principia 
rerum  naturalium  non  funt  plura, neque  paucio- 
ra, quim  tria,  & illa  propofitionc  dicitur  nullum 
alium  numerum  principiis  rerum  naturalium 
conucnire, qalm  ternarium,  quod  vtique  ve- 
rum efhvidc  fupra  in  alia  annotatione. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Sic  igitur  i non  dicamm  primum , Scc.  Iftud  eft 
tertium  capitulum  huius  tradatus  in  quo 
Ariftoreles  oftendit,  qux  funt  principia,  & quo- 
modo funt  principia  diuiditur : quia  primo 
prxinirtit  intentionem.  Secundo  profequitur, 
ibi : Dictmut  enim  Jieri.  Primo  dicit , quod  nunc 
primo  dicendum  eft  de  omni  generatione,  id  eft, 
dcomnitranfmutatione,&  periftum  ordinem: 
quia  primo  determinabitur  dc  tranfmutationc 
fecundum  rationes  comunt?  conuenicntes  rranf- 
niutationi,&  fecundi  fecundum  rationes  fpccia- 
Ics.  Et  caufa  ordinis  fecundum  Commentato- 


rem eft  triplex.  Prima, quia  res  funt  nobis  notio- 
res in  rationibus  communioribus , quam  fub  ra- 
tionibus miniis  communibus , vt patet  i.  huius 
text*.. 

Secunda,  quia  rationes  communes  includun- 
tur in  rationibus  fprcialibus , 8c  idcAfi  prius  de- 
terminaretur dc  tranfmutationc  fecundum  ratio- 
nes lpecialiorcs,iam  idem  bis  repeteretur. Tertia 
cauf.i.qui.t  rationes  communes  non  Tulit  dernon- 
flrabilcs  de  primo, nili  de  fubicdis communibus* 

& ideo  de  primo  determinabitur  dc  fubicdis 
communibus  fecundum  rationes  communes. « 

Dicimus  enim  Jieri  ex  alio  aliud , Scc.  In  ifta  parte  ti 

principaliter , Sc  primb  prxmirrit  tria  prxambu- 
Ia.  Secundo  prolequitur  fuam  intentionem.  Se- 
cundum ibi : Determinatis  autem  hu,  Scc.  Primum 
pixambulutn  cft , quod  lient  * fieri  attribuitur 
iimplicibus,ita  etiam  attribuitur  compofitis.Vbi 
feiendum  , qubd  fieri  attribuitur  aliquibus  fe- 
cundum duplicem  modum  loquendi , verbi  gra-  M^uiJMtt. 
tia, dicimus  aliquod  fieri  alfud,vc  pura  hominem  tu*fni  Mo- 
fieri  mufiettm , Sc  tunc  ifte  modus  loquendi  at-  iru  mtjM- 
tribuitur  illi, quod prxccdit  tranfmm.itioncm; 
feti  alio  modo  atcribtlitur  fieri , dicendo  cx  non 
muficofir  homo  muficus-Sc  fecundum  iftum  mo- 
dum loquendi  fieri  attribuitur  illi , quod  fcqui- 
tur  tranfinutarionem.  Tunc  dicit  Atiftotcles, 
quod  ficui  vttoquc  iftorum  infidorum  loquendi 
neri  attribuitur  funplicibus,  vt  puta  , homo  fic 
muticus, ita  poteft  attribui  compofiiis,id  cft, ter- 
minis complexis;  vt  homo  muuciis  fit  non  muli- 
cus.vcl  ex  homine  albo  fit  non  albmn. 

Horum  autem  hoc  quidem  promittit.  Secundum  Ji 
prxambulum>&  eft  iftud  , quod  non  foluiu  fub- 
icdum  dicitur  fieri  aliud,  vel  quia  cx  ipfo  fiat 
aliud ; fcd  hoc  idem  dicitur  dc  ptiuatione,  verbi 
gratia , non  folum  dicimus , qudd  homo  fit  mu- 
ficus  •,  fed  etiam  dicimus , qubd  non  muticum  fit 
muticum, Sc  quod  cx  non  mutico  fit  muficusidif- 
ferunt  tamen, vt  dicit  Ariftotclcs,quia  non  dici- 
tur de  fubiedo,quod  ex  ipfo  fiat,  vt  non  dicimus 
ex  homine  fadus  eft  muiicus,  fcd  dicimus,  quod 
homo  fadus  cft  muficus;  fed  de  priuationc  dici- 
mus vtroque  modo, tamen  ifta  differentia  modi- 
cum apparer  in  lingua  noftra;fed  forte  magis  ap- 
paret in  lingua  Grxca. 

Eorum  autem  1 quo  vt  ftmplicia , Scc.  Prxmittit  Text* 
tertium  prxambulum  videlicet,  quod  in  iis,qui- 
bus  attribuitur  fieri,  qux  funt  fimplicia.aliud  cft 
permanens  ante  tranimutationem  , A:  poftea,  vt 
putamatcria;aliud  ver 6 non  cft  permanens, Icili- 
cct  priuatio  oppofita  difpofitioni  acquilirx  per 
mutationem, ficui  cum  non  muficus  f.tdus  fuerit 
muticus, non  permanet  non  muficus, nec  etiam 
non  muficus. 

Determinatis  $ autem  his.  Hic  profequitur  in-  4* 
tentum  ,& diuiditur» quia  prim6  oftendit  qu*  Texe.  <•. 
funt  principia.  Secundo  oftendit  quomodo  time 
principia,  ibi  : Manifeftum  igitur  cft.  Primum 
diuiditur,  quia  primo  determinat  de  materia.  Se- 
cundo de  prluationc.Tcrtio  regreditur  ad  mate- 
riam , Sc  Quarto  regreditur  ad  formam.  Secun- 
dum ibi:£/  hoc  etft  numero  eft  vrtum.  Tetlium  ibi: 
Multipliciter  autem  cum  dicatur.  Quartum  ibi: 

Quare  manifestum  eft  ex  ditiis.  Primo  ponit  ifiam 
conclufionem.quod  ih  omni  co , quod  fit,  id  cft; 
quiid  in  omni  tranfmutationc  & fadionc  opor- 
tet etTe  aliquod  , quod  fc  habeat  prius  A'  pofte- 
rius ; led  illud  quod  aliter  fc  habet,  eft  fubie-  * 

dum : ergo , Scc.  Maior  patet,  quia  illud , quod 

Q 4 trawf 


8o 


Lib.I.  Phyficorum 


T«lt»  61. 


tiinfmunior  .slterMut , & per  confeqnens  ali- 
ter  fc  habet  •,  Se  minor  apparet : quia  non  cft  ali- 
quid aliud:  vt  puta  nullus  terminus  tranirauta- 
tionis  aliter  fc  habet  ante, Se  pbft:  Se  iftaconclu- 

fio  fequiturex  vltimo  pvxambulo. 

£t  h* e & fi  numero  ejl  vnum.  Hic  Ariftotclcs 

» j ponit  fecundam concluliomm,  fcilicct  quod  in 

i!,r*b  lui.s.  omni  tranfmntationc  naturali  > requiritur  alt- 
f.  »77.  quod, quod  cft  vnum  numero, & non  vnum  Ipe- 

cie,id  cst,ratione.  Prohamr,  quia  in  ontni  tianf- 
mutatione  requiritur  materia , Se  priuatio  •,  fcd 
materia , Se  priuatio  fum  vnum  numero.  Se  non 
fum  vnum  fecundum  rationem  : ergo, Sec.  Maior 
«aret  de  materia , per  prxccdentcm  conclulio- 
nem  i fcd  de  priuationc  probatur , quia  oportet 
fubiedum  ttanfmutationis  pviuari  difpohtionc, 
ad  qui  tranfmutatur,&:  minor  apparet  pro  prima 
parte : nam  idem  cft  homo, Se  non  mulicum  ellc, 
quod  cft  priuatio.Sccunda  pars  apparet, quia  ma- 
teria , & priuatio  differunt  lccutuium  rationem, 
quod  patet  ex  duobus  : primi»  quia  materia  ma- 
net , priuatio  autent  non , fa&a  ttaiifmutationci 
fecundo  quia  fubie&o  non  attribuitur  neri  niu 
fecundum  vnu  modum  loquendi  i led  priuaiioni 
attribuitur  fecundum  duos , vt  patet  ex  prxam- 
bulis.  Dicit  4 tamen  Ariftotclcs,  quod  verum  clk 
in  aliquibus , ficut  in  artificialibus  ,qubd  lubic- 
do  auribmtur  fieri  fecundum  vtrumque  mo- 
dum ; ve  dicimus  quod  ex  xrc  fit  ftatuaj  luminer 
de  priuationc  dicimus  vttoquc  modo,  ve  quod  ex 
hoc  fiat  hoc  , & edam  quod  hoc  fit  hoc.  Notan- 
dum qu6d  ex  ifta  parte  Ariftotclcs  no  vult  aliud, 
niti  quod  in  omni  tranfmutationc  natuiali  re- 
quiruntur duo  principia,  fcihcct  nurtria.  Se  for- 
ma, Se  quod  vnum  ittorumdfcilicct  materia  qua- 
licunque fc  habens  non  fufticic  ad  traulmutatio- 
nem, led  requiritur, quid  fit  prruata  dilpofitionc, 
ad  quam  cft  tranfinutatio. 

Multipliciter  j autem  cion  dicatur  fitrt.  Hic  re- 
greditur ad  materiam , probando , quod  in  omni 
tranfmutationc  neccllarium  cft  cfle  materiam 
formatam.  Probatur , quia  omnis  ttanlinutatio 
eft  naturalis,  vel  artificialis , fed  in  omni  tranf- 
mutationc  naturali , Se  etiam  artificiali  prxlup- 
ponitnr  fubic&unv,  igitur  in  omni  tranlmuuno- 
VUt  contra-  ncprxfupponiturlubicdum.  Maior  nota  cft , & 

Uidtntm  zi-  minor  probatur  primo  de  tranfmutationc  natu- 
"l,4r4‘  rali  ,quia  tranfinutatio  naturalis,  vel  cft  ad  quali- 

tatem, vel  ad  quantitatem,  vel  ad  vb» : Se  in  om- 
nibus iftis  manifeftum  eft  aliquod  lubictku  tranf- 
mutarimam  omnia  ifta  infunt  fubftamix.  Vel  cft 
tranfinutatio  limplicitcr  ad  fubftantiam,  ficut  in 
generatione  animalisfvc^  plantx  , Se  tunc  mani- 
feftum eft, quod  omnia  ifta  fiunt  ex  quodam  lub- 
icifto,vt  puta  ex  fcminc.Scquitur; 
tc«.  <3.  Fiunt  C autem  qua fiunt , Sec.  Probat  idem  in 
ArtipiUU 4 artificialibus, quia  in  artificialibus  illa,qux  fiunt, 
Jnurflt  mi • alia  fiunt  transfiguratione,  vt  puta,  quando  ma- 
teria tranlponitur  de  vna  figura  in  aliam  figuram. 
Aliaappofitionc,  vt  paties:  alia  lubtradionc,  vt 
imago  Mercuri)  ex  lapide  i alia  compolitione,  vt 
domus ; alia  altcracionc,vt  ea  qux  conucrtuntur 
fecundum  materiam, vt  puta  quorum  materia 
vnius  cft  tranfmurabilis  in  materiam  alterius  ; Se 
e conrra.vt  metalla  *,  Se  in  omnibus  iftis  manife- 
ftum cft.qtihd  cft  motcria  fubicdka. 

Quare  munifejhim  7 tfitx  ditiu. In  ifta  parte  Ati- 
ftotclcs  inquirit  formam, & ponit  illam  conclu- 
fioncm,quod  in  omni  tranlmutatione  naturali 
requiritur  forma.  Probatur  : quia  in  traniiuuta- 


6. 

Text.  <». 


du Jiunt. 


7 

Text.  <4. 


tionc  fubiedum  tranfmntauir  de  vna  difpofitio- 
uc  ad  aliam  difpofitioncm  : modo  per  illam  dif- 
poiitionem  , ad  quam'  fubiedum  iranfinutatur, 

1 melligo  formam , qux  cft  terminus  ad  quem  fcft 
tranfinutatio.  Tamen  propter  textum  exponitur 
fic , quod  ex  didis  olkcnlum  cft  , quod  omne, 
quod  fit  pet  mutatiouem,  eft  compotitum,  cuius 
eft  aliud, fcilicet  aliqua  pars,  qux  fit  fcilicct  lim- 
plicitcr,Se  illa  pars  cft  forma, led  alia  pars  cft, qux 
non  fit  fimplicitcr  \ fcd  de  ipfadicitur,  quod  hoc 
fit.Sc  iftud  cft  fubiedum  ,quia  poteft  conliderari 
dupliciter  , vnu  modo  Iccundum  rationem , qui 
permanet  fub  vttoquc  termino  tranfiuutationis. 

Se  fic  de  ipio  dicitur,  quod  lubicdum  fit  muficu» 
aut  conlidcratur  fecundum  rationem,  quapriua- 
ta  fuit  dilpofitionc , ad  quam  fuit  motus , Se  illo 
modo  vocatur  priuatio,  fub  qua  continetur  infi- 
guracio,  inordinatio  , informitas  , qux  non  cft 
sdiud.quani  materia  informis. 

Manifetlum  8 igitur  qtrod  fi  quidem  funt , Si  C.  8, 

1 lic  oftendit  quomodo  ifta  fint  pcincipia;Sc  diui-  Text.  <3. 
ditur,  quia  primi)  oftendit  quomodo  materia,  Se  Ex  t,xtu 
forma  funt  principia.  Secundo,  quomodo  priua-  **~**"r^*v 
tio  cft  principium  , Se  tertiS  quomodo  principia 
fint  duo,  & quomodo  triade  quomodo  non.  Se-  tur  mfun  <*- 
eundum  ibi  :Ejl  autem  fijritflum,  Se  c.  T cttium  ibi:  pmtntim. 

Vnum  Mitem  Jpeciei , c T erd 0.  Eft  igitur  conclufio 
ifta, quod  materia, Se  forma  Ium  principia  per  fe  p, 

rei  naturalis.  Probatur , quia  illa  fum  principia 
per  fe  rerum  naturalium , ex  quibus  unquam  ex  i". 
caulis  primis  fum  , Se  fiunt  res  naturales  J fcd  ex 
materia, Se  forma  fum, Se  fiunt  res  naturalcs,tan- 
quam  ex  caulis  primis : ergo,  Sec.  Maior  patet  ex 
quid  notninis  huius, quod  cft  ejfeper/t  confiam,  Se 
minor  apparet , quia  compofituni  naturale  com- 
ponicur  ex  iftis, Se  hoc  per  fe : quia  refoluens  ra- 
tionem toiius  rcfoluet  in  rarionem  eorum,  fcili- 
cet materix  Se  formx,cx  quibus  coponitur.licut, 
v.g.Ariftotclcs  cxcmpiificar  de  homine, tanquam 
de  materia, Se  dcroulico,tanquamde  forma.  Vn- 
dc  ratio  hominis  eft  ifta,  animal  rationale  mortale, 
ratio  vero  niuiici  cft  il\ijmUns  nmjicam.  Ideo  ra- 
tio compofiti  erit  ifta, Animal  rationale  inortaU 
habens  inuficam. 

Ejl  autem  9 fubiedum  numero  quidem  vnum,&cc.  9. 
Ponit  iftam  coclufioncm,  qubd  priuatio  eft  prin-  Texr.  66. 
cipiurn  per  accidens  Probaturiquia  illud  non  cft  'J* 

principium  per  fc,  quod  non  cft  numerabile  in- 
ter  entia  : fcd  priuatio  non  cft  numerabilis  inter  ***  * 
entia : ergo,Sec.Maior  patet, quia  illud  quod  non 
cft,  non  cft  principium  per  fc : Se  minor  apparet, 
quia  priuatio  nihil  eft  quatenus  diftinguitur  i 
materia. 

Vnum  ejl  10  autem  {pectes  vt  ordo,  ice.  Hic  Text.  61. 
oftendit  quomodo  principia  fum  dicendaduo,  FrineifiSJi- 
vcl  tria ; aut  conrraria , vel  non  contraria.  Vnde 
notandum, quod  principium  dicitur  in  relatione 
ad  principiacum , Se  cum  principiatum  naturale,  T 
vel  ponitur  compofitum,vel  ipla  tranfinutatio:!! 
compofitum.tuc  folinn  funt  duo  principia,  fcili- 
cet materiaiSe  forma.  Si  amem  tranfinutatio  po- 
nitur principiatum, tunc  principia  naturalia  funt 
tria:quia  ad  iranfmutationem  naturalem,  requi- 
runtur materia.  Se  forma.  Se  non  fufficic  materia 
qualitcrcuuque  fe  habens , led  oportet , quod  fic 
priiutadifpofitioncad  quam  cft  mutatioiSe  ideS 
impolfibile  cft  exprimere  definitionem  quid  no- 
minis tranfinutationis  naturalis,  non  exprimen- 
do quid  nominis  priuarionis  •,  quod  pate; , quia 
in  definiendo  uanfmutauonem  oportet  expri- 
mere 


Qua^ftio  X I X.  81 


mere  aliquid  efle , qupd  prius  non  fuit , vel  non 
cflcquod  prius  fait » &in  hoc  exprimitur  ptiua- 
t at.  «I»  tio.  Pater  i igitur  quomodo  compoiiti  naturalis 

foiftm  fune  duo  principia  i fcd  tranfmutationis 
naturalis  funi  tria  ad  intelle&ura  datum.  Ex  illo 

f»atct , qualiter  principia  funt  contraria  , & qua- 
iter  non.  Demum  in  fine  rccapitulat , & patet 
* in  littera. 

annotationes. 

a Q/r*r  fieri  attribuitur  fimplicibHt  , ita  etiam 
,0*  Ocompofiru.  Nota,  quid  cura  natura  fit,  qu* 

facit  i fiam  diucrfitarem  denominationis,  quia 
& fola  in  termino  a quo  poteft  accipi , & fucccf- 
fiuc  vtrique  contrariorum  coniungitur,  ideo  de- 
nominatio potefi  clfe  fimplex  tantum , cujn  vi- 
delicet vterque  terminus  a quo , & ad  quem,  no- 
mine firaplici  denominatur ; poteft  etiam  efle 
compotita  tantum  , cum  vterque  terminus  con- 
trariorum, fimul  cum  materia  nominatur;&  po- 
tcfi  efle  partim  fimplex,  partim  compofita.fi  alter 
terminus  fimplicitcr,altcrvcro  compotite  rermi- 
ncrur.  Vndc  fi  terminus  ) quo  denominetur  ) 
fubic&o  tantum,  vel  ) priuatione  tantum, & 
fimilitee  terminus  ad  quem  forma  tantum  deno- 
minetur, tunc  cft  denominatio  tantum  fimplex; 
vt  fi  dicas, homo  fit  muticus,  vel  non  muficum  fit 
mtificum.Si  verd  terminus  a quo  denominetur  ) 
fubiedo,  & priuatio, fle  terminus  ad  quem  etiam 
) fubiedo , fle  forma,  tunc  cft  compotita  tantum, 
vt  fi  dicas,  homo  non  muficus  fit  homo  rauficus: 
fi  autem  in  altero  terminorum  denominatio  fit 
fimplex,  fle  in  altero  compotita,  erit  partim  fim- 
lcx , fle  partim  compotita  i vt  fi  dicas , homo  fit 
orno  muficus,  vel  non  muticum  fit  homo  mufi- 
cus, vel  homo  non  muficus  fit  muficus. 

X f . Et  quoniam  cx  parte  termini  ) quo  aliquando 

IwnrfmbitSi  futuitur  Iblum  fubiedum , interdum  folapriua- 
trmfitmta-  tio;  ponitAriftotelcs  duplex  diferimen  inter  fub- 
fTJ'  iedum  tranfmutationis , fle  priuationis , alterum 
1-TflnJs/ai  cx  rao^°  loquendi, alterum  cx  natura  rei.  Ex  mo- 
mn.  do  loquendi,  vtciimvtimur  priuatione  ex  parte 

termini  a quo , licet  loqui  de  ea  in  nominatiuo, 
& in  ablatiuo  cafu,  vt  fi  dicamus,  non  muficum  fit 
muficum , vel  ex  non  rnufuo  fit  muficum,  quarauis 
proptius  in  ablatiuo  loquendum  fit.  Cum  autem 
cx  parte  termini, a quo  vtimui  fubiedo  tranfmu- 
tationis, non  femper  licet  loqui  de  eo  in  vtroque 
cafu,  nam  fiepe  in  folo  nominatiuo  vocamus  il- 
lud , non  enim  dicimus  ex  homine  fit  mufiesu , fcd 
homo  fit  mufiau.  Aliquando  tamen  vti  licet  abla- 
tiuo cafu ; dicimus  enim , ex  are  fit  fiat  ua : fle  non 
ita  proprii  atfitfiatua.  Diferimen  ex  natura  rei 
cft  , quod  priuatio  non  manet  in  rccompofita, 
fubiedum  autem  tranfmutationis  manet : quan- 
do enim  ex  non  muficofit  muficum  , homo  qui*» 
dem  manet , qui  cft  fubiedum  , fcd  corrumpitur 
non  muficum  , quod  cft  • priuatio : ex  quo  facile 
colligitur  fubiedum  non  proprii  efle  terminum 
* * a quo,  quia  terminus)  quo  non  maner  aducnien- 

cc  termino  ad  quem.licdt  quodammodo  Ce  teneat 
ex  parte  termini  a quo. 

11.  k Quare manifeUum  eft,8cc.  Nota  , quod  feri 
femper  Ariftotelcs  cxcmplificatin  mutationibus 
accidentalibus,  vt  percas  fubftantiales  mutatio- 
nes indagare  poflimus.  In  qualibet  autem  mu- 
tatione accidentali  eft  inucnirc  duo  excrema, fci- 
licct  duas  formas  , inter  quas  fit  mutatio,  fle 
iubicdum  .ab  vtraque  difhndum  , ipsaique  for- 


nus fucccffiuc  recipiens.  Verbi  grati)  , quando 
aliquod  corpus  cx  calido.fic  frigidum , ibi  cft  ca- 
liditu  , & frigiditas , fle  corpus  quod  prius  eft 
calidum,  dc  mutatur  in  ftigidum,  amittendo 
calorem , flc/fiigiditacem  acquirendo  ,ipfo  au- 
tem corpore  femper  fub  vtraque  forma  pcrfiftcn- 
rc.  Similiter  in  mutatione  fubftantiali  datur 
vnum  fubiedum , quod  eft  materia,  fle  harc  exi- 
ftens  cum  vua  forma  mutatur  ab  ca  illam  rclin- 
quendg , in  alittn  fornum  dc  nouo  acquifitanu 
Verbi  gratia, li  ex  ligno  fiat  ignis:  modo  ma- 
teria ligni  eft  cum  forma  ligni  i per  adioneirt 
tamen  ignis  expellitur  i materia  ligni  forma  li- 
gni, dc  introducitur  forma  ignis.  Ynde  quod 
mutatur  dicitur  compofitum , quia  habet  ali- 
quid , quod  amittat,  fle  aliquid  quod  perma- 
near fub  alio  termino  mutntionis:pcnfunct  nam- 
que materia , a qua  vna  forma  recedente  aduenic 
alia,  fle  fic  materia  fub  vtraque  inucnitur,cx  u-  , 
quo  etiam  liquer  fubftantiascompofitas  eile  cx 
materia  & forma, & materiam  efle fubiedum, 
quz  fecundum  formas  varias  fubftantialcs  tranfi» 
muratur. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

SVbietta  i autem  natura  fcibilie  efi , flec.  Iftc  cft  I.' 

quartus  tradatus  huius  primi , in  quo  Plii-  Ttit. 
lofophus determinat  dc  principiis  rerum  naro- 
ralium , fle  hoc  in  fpcciau ; eoius  funt  duo  capi- 
tula. Primum  cft  dc  materia  , & fecundum  dc 
priuatione , fle  forma  , ibi : Tangentes  igitur.  Pri- 
mum capitulum  diuiditur.  Prim&  ponit  condi- 
tiones nutetiar.  Secundo  foluit  motittum  anti- 
quorum , quo  moucbanrur  ad  negandum  gene- 
rationem,& corruptionem, & pluralitate  entium, 
ibi : §}ugd  autem  vnico  modo.  Primum  diuiditui; 
quia  Primo  ponit  vnam  condicionem  materiz. 

Secundi  aliam.  Tertio  rccapitulat  quadam  prz-  riJ'  *'"tra- 
cedentia.  Quarti  fecxcufat  a quadam  quxftio-  d,(i,rn,mZ,~ 
ne.  Sccuodnm  ibi : Vnum  igitur  principium.  Ter- 
tium ibi : Hoc  autem  quomodo  duo.  Quartum  ibi: 

Vtritm  autem fubflantia.  Conditio  matcrix.quam 
ponit , cft  ifta  , quid  fubiedanatura , id  eft,  ma- 
teria eft  cognofcibiKs  fecundum  analogiam. 

Vnde  notandum.quid  materia  prima  non  po-  1. 
tcft  cognofci  per  fpccicm  propriam, co  quod  non  pri- 

poteft  moucrc  intelle&ura , cum  fit  ens  in  pura 
potentia  i ideo  cognofcitur  per  fpecies  aliarum 
rernm  , & per  iftum  modum : quia  ficut  per  ope-  friatu, 
rationem  intclle&us  arguitiue  cognoicit  for- 
mam , ita  per  tranfmurationcm  materiam.  Et  id- 
ci  quia  videmus  in  artificialibus  ede  aliud  fub- 
ie&um , fcilicct  is , quando  fit  ftatua , fle  quan- 
do fit  lcdulus,fubiicitur  aliud,  fcilicct  lignuto,flc 
ita  de  aliis  j ira  per  indu&ioncin , dc  a fimili  con- 
cludimus , quod  in  tranfinutatione  fubftantiali 
jubiicitur  aliquid,  Icilicct  materia  prima,  qtix  fc 
habet  ad  compofitum  naturale,  quemadmodum 
in  artificialibus  informc/cilicct  raateria.fc  habet 
ad  illud  , quod  Gt  cx  ipfa  materia.  Et  ideo  dicit 
Ariftotelcs  quod  materia  cft  cognofcibilis  per 
analogiam.id  cft.pcr  argumentum  a fimili,  & per 
indu&ioncm  in  aliis. 

f 'num  igitur  principium.  Ponit  fecundam  con-  j . 

ditionem  roaterix,&  cft  qui>d  maceria  pritna  Manna  pri- 
cft  vnum  principium  omnium  tranfinura bilium,  "mtfiprimri. 
non  vnum  exiftens,  fcilicct  in  adi», neque  fic  ens,  J**"VJ*V* 
vt  hoc  aliquid,id  cft , ficut  compofitum , nec  fic  * '* 

vnu, licui  ratio, id  eft,foima,cui  priuatio  cft  con,- 


8i  Lib.I.  Phy  ficorum 


traria , fed  cft  vnum  in  potentia  ad  omnes  for- 
mas fubftantiales,  fic  accidentales  generabilium, 

& corruptibilium,  ita  vt  nullam  formam  libi  de- 
terminet a lua  natura.  Quod  probat  Ccmmcn- 
tatonquia  fi  determinaret  libi  aliquam  formatn, 
fequcrctur , qu6d  nullam  aliam  portet  recipere, 
quod  cft  contra  naturam  matetix  : &:  probatur 
confcqucniiayquianon  recipitur  forma  fcquens, 
nili  corrupti  prxccdcnte : modo  prxcedcns  cft 
Micoiruptibilis , cum  materia  determinet  f*bi 
eam.  Secundo  fcqucretur , quod  materia  non 
«fler  in  potentia  ad  omnes  formas , quod  eft  fal- 
fumiquia  non  cflet  in  potentia  ad  illam  formam, 
quam  fibi  determinaret.  Tcrti6  fequerctur,quod 
omnis  mutatio  fa&a  in  materia  prima  «flet  acci- 
dentalis , quia  fieret  in  fubic&o  in  a€bi  per  for- 
mam fubftantialcm. 

4.  Htc  amem  t quomodo  duo , ficc.  Hic  recapitu- 

Te*t.  70.  lat  dicens  , qu6d  di&urn  cft  quomodo  funt  duo 
Vidt  t**trt-  ptjncipja>  & quomodo  tria.  V ndc  principia  funt, 
difhnf  «*  qUacmancnt  in  erte  compofiti  fa&a  tranfmuta- 
Rm  Autrr.  tionc , (cd  fic  lunc  plura  , quod  ad  explican- 
dum quid  nominis  tranfmucationis , non  io- 
lura  oportet  exprimere  materiam,*:  formam,fcd 
cum  hoc  priuarionem,  fcilicet  materiam  non  ha- 
builfc  di  (politionem  prius  ad  qua  fa&a  cft  tranf- 
tnutatio.  Et  quod  diaum  cft , qualiter  principia 
funt  contraria,  Sc  qualiter  contrariis  oportet  erte 
vnum  fubie&um.fic  quomodo  principia  contra- 
ria fc  habeant  ad  inuicem;quia  vnum  eft  princi- 
pium per  fc,*:  aliud  per  accidens. 

Pirum  autem  • fubilantia  fpeciet , Scc.  Excufat 
fci  quadam  quxftionc,  dicens,  Vtrum  forma  Iit 
magis  natura , quam  materia , nondum  cft  ma- 
niteftum.  Vbi  dicit  Commentator , quod  in- 
quirere an  forma  (it  magis  fubftantia  , quam 
• materia  , pertinet  ad  Mctaphyficum  ; fed  inqui- 

rere an  forma  (it  magis  natura , quam  materia, 
pertinet  ad  fcientiam  naturalem  , Sc  de  hoc  vi- 
debimus 1.  huius,  & tunc  recolligit  didta , & pa- 
ret intextu.  y 

J.  Quod  $ autem  vnico  modo  , Sc c.  Hic  ex  didis 

Text.  71.  conditionibus foluiturmotiuum  antiquorum:  8c 
primo  ponit  tnotiuum.  Secundo  foluit , ibi  :Hoi 
aurem  dicimus.  Primo  dicit  qufid  ex  didis  con- 
ditionibus (impliciter , id  cft,  vno  modo  foluun- 
tur  defedus  antiquorum , qui  inquirentes  veri- 
tatem , Sc  naturas  rerum  , diuerterunt  in  aliam 
viam,'*:  errorem, ob  infirmitatem  intellc&us, 
id  eft , propter  ignorantiam  Logicz  , vt  explicat 
Coifimentator,poncntcs  nihil  neri , vel  corrum- 
pi , propter  iftud  motiuum  ; quia  illud  quod  fie- 
ret , aut  fieret  ex  aliquo , vel  ex  nihilo  *,  non  ex 
aliquo,  quia  tunc  aliquid  crtet  antequam  fieret; 
Sc  idcb  ficut  ex  non  ente  non  poteft  fieri  ens,  ita 
ex  non  homine  non  poteft  fieri  homo.  Vel  ex  4 
Text.  7».  nihilo, & hoc  non : quia  in  omni  tran (imitatione 

oportet  cllc  aliquod  fubiedum ; fic  augmentaue- 
runt  futim  errorem, dicentes  quod  non  funt  plura 
entia  propter  irtam  rationem.  Vndc  notandum, 
quod  infirmitas  intelledus  dicitur,  quando  ali- 
quis propter  rationem  fophifticam,  quam  nefeit 
(oluere, negat  ea,qux  apparent  ad  (cnfum,vt  Ari- 
ftoteles  dicit  de  motu  in  8. huius. 

Nos  autem  f dicimus,  Sc  c.  Hic  foluit  motimmi, 
Text.  7).  Sc  primo  prxmittit  diflindionem.  Secundo  cx 
ea  foluit  rationem. Et  tertii  ponit  aliam  folutio- 
neni.  Secundum  ibi : Nos  amem  & ipfi  dicimus. 
Tertium  ibi : Allitu  autem  quod  contingit.  Diftin- 
Ctio  cft  ifta,  quid  aliquid  poteft  heri  ab  alio,  aut 


pati  ab  alio  dupliciter.  Vno  modo  pet  fe,  quem- 
admodum dicimus , quid  illa  qux  fiunt  a Medi-  HoiUm  sJi- 
co,  fecundum  quod  Medicus,fiumjjcr  k a Medi- 
co.  Alio  modo  per  accidens,  & lic  illud  dicitur 
fieri  a Medico  per  accidens  , quod  fit  ab  eo,  non  quantum  Ut- 
fecundum  quod  Medicus,  vt  fi  Medicus  zdificat.  fiemtr. 

Et  fubdir  Ariftotcles  quod  6 cx  eo,  quod  non  cft,  Text. -7^ 
bene  poteft  fieri  aliquid  per  accidens.  Et  idei 
antiqui  per  ignorantiam  huius  diftinftionis  nc- 
gaucrunt  generationem,*: corruptionem,*:  plu- 
ritatem  entium. 

Nes  autem  7 & ipfi  dicimus.  Hic  foluit  dicens,  7* 
quod  ex  b co,  quod  non  cft , bene  fic  aliquid  per  Text.  71» 
accidens,  quod  dcmonftrat.  Nam  ex  materia  pri- 
ma fit  aliquid  per  fc  tanquam  ex  fubic&o:  mod* 
materiar  primx  accidit  priuatio  ,vt  di&um  fuit 
priCis:idcbcx  priuatione  fit  aliquid  per  accidens. 

Nam  ex  illo  nt  aliquid  per  accidens,  quod  acci- 
dit ei,  ex  quo  fit  aliquid  per  fe  : mod6  priuatio 
eft  huiufmodi , igitur  cx  priuatione  fit  aliquid 
per  accidens.  Tunc  8 infuper  dcmonftrat , qu6d  Text.  7 1, 
etiam  exente  fit  aliquid  per  accidens , vt  fi  cx 
equo  fiat  canis.  Tunc  cx  equo  fit  canis . per  acci- 
dens. Probatur  9 nam  cx  equo  fit  canis  , fecun-  Tcxto7^ 
dum  quod  equus  priuatur  forma  canis : modo 
animali, vel  equo  accidit, qubd  priuetur forma 
canis ; ideo  ex  ente  fic  canis  pet  accidens ; *c  ifte 
cft  vnus  modus  foluendi. 

jdlius  autem  quod  1 o ce/ningit.  Hic  ponit  aliam  Text.  7». 
folutionem  dicens , quod  duplex  eft  ens : quod- 
dam cft  ens  in  acku , ficut  forma , vel  compofi- 
tum,  aliud  in  pura  potentia,  ficut  materia  prima, 
vt  determinatum  eft  in  aliis,  in  quarft.  Mctaphyf.  ^ext‘ 

M od6  dico, quod  ex  ente  in  potentia  ficut  mate- 
ria prima . non  tlmcn  ex  eme  in  a&u  fit  aliquid. 

Et  tunc  ad  rationem  eorum,  fi  aliquid  fieret , vel 
ex  ente , vel  non  ente ; dico,  qufid  vtroque  mo- 
do: quia  ex  non  ente  in  a&u  ; ex  ente  tamen  in 
potentia.  Et  antiqui  tantum  auerfi  funt  a cogni- 
tione huiufmodi  entis  in  pura  potentia,  qufid 
(impliciter  megaucrunt  generationem,  & cor- 
ruptionem. 

ANNOTATIONES. 

A ' 

• XJTriem  autem  /ubftamia.  Nota  dupliciter  , 
V pofle  materiam  Sc  formam  confiderari, 
vel  in  ratione  principij,  vel  in  ratione  fubftan- 
tix.  Si  confidercntur  in  ratione  principij , ciim  tgriftjimt. 
principium  fiteaufa  alicuius , quia  facit  ad  eius 
erte  ; ide6  quod  magis  facit  ad  cfTc  rei , magis 
habet  rationem  principij : & quia  forma  prin- 
cipalius (acie  ad  erte  rei , quam  materiat,  quia 
forma  cft  a&us,  Sc  perfettio  rei ; ideo  forma  ha- 
bet magis  rationem  principij , tamen  fecundum 
qucndain  modum  materia  magis  habet  rationem 
principij , videlicet , quia  via  generationis  prior 
eft  materia  ,quam  forma  ; auia  forma  ( excepti 
animi  rationali ) educitur  de  potentia  materix. 

Et  hoc  videtur  innuere  Arfftotelcs  cap.6.  prarce- 
denti , dicens , Subit  [Ium  enim  principium  prius  vi- 
detur  tffe  p radicato  i qtiafi  dicat , qufid  quodam- 
moJiS  illud  tertium  lubie&um,  quod  ponendum 
cenfuit  przrcr  contraria,  eft  magis  principium, 
quam  aliquod  contra r io rfi,  immb  ipfa  contraria 
refpedhi  huius  non  habent  rarionem  principij, 
fed  materia  videtur  crtciprincipium  principijrra- 
tio  eft,quia  prxdicntii.quod  dicitur  de  fubic&o, 

Sc  eft  in  fubictfo , videtur  oriri  ex  fubiefto,  quia 
in  eo  fuftcnratur : materia  ergo  in  qua  vtxumqna 

con 


contrariorum  fuftentarur , videtur  habere  ratio 
nem  principi)  rcfpcciu  vtriufquc. 

Si  veri  confidercnrur  in  ratione  fubftantix, 
adhuc  dupliciter,  vclfimplicitcr,  vel  fecundum 
modum.  Si  primo , quia  ratio  fubdamic  cft  ra- 
tio entis,  id  quod  magisacccdir  ad  rationem  en- 
tis, & pcrfcdlionis  cft  inagis  fubftantia  i fed  ra- 
* tio  emicatis  , Ac  perfectionis  magis  imporcatur 
per  formam ; quia  forma  dicit  adhim , Se  perfe- 
cfcionem, forma  igitur  cft  magis  fubftantia.  Si  fe- 
cundo modo  , quia  modus  lubftamix  cft  per  fc 
efle , Ac  forma  cft  in  materia , quapropter  5.  Me- 
taph.  text.  1 9.  cap.dc  Qualic.  forma  fubftantialis 
dicitur  quedam  qualitas , ideo  fecundum  hunc 
modum  marcria  elt  magis  fubftantia. 

'Spmdotx  b 

Exto,yuodneneft,  Ime  fit  aluptid per  tccident . 
mi  nte  fit  j^ora,  quando  dicitur , quod  «x  ente  per  fc 
1 non  fit  aliquid  » fi  e debet  intclligi , quod  illius 
quod  fit,  lemper  eius  negatio  prxcedit  : vnde  fi 
ens  fieret , vt  ens  eit , negatio  entis  deberet  prae- 
cedere, & ita  ex  nihilo  fieret  ens,  quod  naturali- 
ter implicat. 

10.  Quapropter  dicit  Ariftoteles  quod  in  gene- 
ratione fit  tale  ens  > & non  fit  ens,  vt  ens  cft ; Se 
ideo  fat  cft  fi  prxccdac  iri  generatione  aliquod 
non  ens, puta  non  ens, quod  debet  fieridicct  tale 
non  ens  praecedens  lit  aliud  ens  , Se  fic  docet, 
quid  ex  non  eme  fit  ens , determinitque  quod 
id  quod  fic , neque  per  fc  fiat  ex  eme  , neque  ex 
non  ente  in  hoc  feniu,quid  res  qux  fit  non  prx- 
ceflit,  aliis  non  fieret , Se  fic  ens  per  fc  non  fieri 
poteft  ex  ente,  id  eft,  ex  ente  quod  fic , neque  per 
fc  fir  ex  non  ente , id  cft , ex  nihilo,  fed  per  acci- 
dens fit  ex  ente , Se  ex  non  ente ; ex  ente  quidem 
in  quantum  non  ens,  quod  prxccfllr,  puta  priua- 
tio, contingit  quid  fic  aliquod  ens,  puta  materia, 
fic  enim  ex  illa  in  quantum  in  potentia , vt  ex  ea 
fiat  ens.  Fit  etiam  ex  non  ente  in  quantum  con- 
tingit materiam  efle  cum  priuationc ; qux  ex  fc 
cft  non  ens.  Poccrirque  intelligi  hoc  exemplo: 
fiar , verbi  gratia , lapis  ex  terra , fit  quidem  per 
/e  lapis  ex  terra , at  veri  lapis  per  accidens  fit 
ens , id  eft  , illa  ratio  entis  per  accidens  fit , quia 
iam  prxerat , Se  non  intendebatur.  Solum  enim 
in  generatione  intenditur  fieri , quod  non  crar. 

Se  quia  non  etat  lapis,  intenditur  fieri  lapis,quia 
veri  erat  ens , non  intendebatur  fieri  ens  , fed 
fimilirer  hoc  ens , quod  cft  lapis,non  fit  per  fe  ex 
terra  , qoatenus  terra  cft  ens , fed  quatenus  cft 
non  ens  quod  fit , fed  quia  contingit, quod  etiam 
terra  fit  ens , hoc  ens  lanis  per  accidens  , fir  ex 
ente , quod  eft  terra , Se  uc  manet , quod  ens  per 
accidens  fit  ex  ente. 

Qj  a s t i o XX. 

Utrum  materia  frima  fitcognofalnlu. 

Arirtot.  t*f.  *.  trxt.  69.  & 11.  Idetnflyf.  text.  7.  Aocr- 
tfit  1.  Ptyfit-  tcmm.69.  Albere.  i.dtjpne.  jf.  tuiie.  10.  • 
TXThom.  UR.ix.fr  t.p.  fnsjl.  If.  4 rr.  f.nd  j.Scotuf 
t«  i.difi.lx.qtttjli.  $.  *d  j.  frtne.fr  ftufl.x  $.ad  j . fn 
•finient . fr  xMtf.  atuft.x.  Suarcz  tem. !.  Met.  dijp.  | j. 
feff.S.  Canonic.  1.9  nrt.  1.  Cunimbr.  t .Pkyjie.tnf.9. 
tjn.x.nTt.x.  Complui. VijJ.j.  futjl.t.fr  ftquinr.  Ruuius 
trnR.xJt  nuUtrin,tjn.x.\xbet  t beertm. x yKoccat 

«gj  Rcvitvr  quid  non  , quia  materia 
^§7  prima  non  cft  ens  , igitur  non  cft  co- 
gno fci bilis.  Tenet  confcquentia , quia 
cognofcibilcdebet  mouerc  potentiam  cognofci- 
tiuara,quod  non  poteft  facere  nifi  fit  ens ; Se  an- 


Quiftio  X X. 


«1 


tcccdcns  probatur.  Primi , quia  mareria  prima 
eft  ens  in  pura  potentia , vt  patet  in  ifto  primo, 
igitur  non  cft  ens  ; quia  dicimus  Anrichriftum 
non  efle ; quia  folum  eft  ens  in  porentia. 

Secundi  , quia  nullum  ens  cft  medium  inter 
duo  contradi&oria : modo  materia  prima  eft  me- 
dium inter  duo  contradi&oria , vt  dicit  Com- 
mentator in  ifto  primo,  com.70.  ergo,  Acc. 

Tertio , quia  vel  materia  prima  cft  ens  per 
fe  exiftens  , & runc  fcquitur , quid  eft  ens  in 
adtu , quod  cft  contra  Ariftotelem  iri  ifto  primo» 
text.  7/.  vel  alteri  inhxrcns  : Se  tunc  fcquitur, 
quid  non  eft  materia  prima,  fed  potius  illud  cui 
inhxrcr. 

Secundo  ad  principale , quia  fi  mareria  prima 
cflercognofcibilis , vel  i (enfu.vcl  ab  inrellcdhi 
folii m : non  ii  fcufu,quia  infenfibilis  cft, cimi  non 
fir  quid,  nec  quale,  nec  quantum, vr  patet  7.  Me- 
tapli.texr.S.nec  ab  intellcdlurquia  intclledhisni-  , 

hil  intclligireorum , qux  funt  extra  fc  nifi  me- 
diante fcnlu,vr  parer  in  lib.de  Scnfu  Se  Senfaro. 

Terni,  quia  illud  non  cft  cognofcibile , quod  1. 
non  poteft  moucre  potentiam  cognofcitiuam ; 
fed  materia  prima  non  poteft  moucre  potentiam 
cognofcitiuam;crgo,Arc.Maior  pater,  quia  de  raj 
tionc  obiedli  cognofcibilis  eft,  quid  moueat  po- 
tentiam cogniriuam,&  minor  apparet,  quia  nul- 
lam formam  ; vel  qualitatem  libi  determinat, 
mediante  qua  podit  moucre  potentiam  cogni- 
tiuam. 

Quarto.fi  cognofccrctur.vel  hoc  efler  per  fpe- 
cicm  propriam,  vel  alienam ; non  per  propriam, 
quia  non  poteft  aliquam  agere  j quia  da  quod  fic» 
runc  cilci  in  adtu;ncc  per  alienam,  quia  vniufcu- 
iufquc  rei  fpccics  cft  determinata  fimilitudo  il- 
lius rei, ita  vt  non  alterius. 

Oppofirum  arguitur  per  Ariftotelem  in  ifto 
primo  , in  principio  4.  rradlar.  text.  63.  vbi  di- 
cit, quid  mxieria  efi  u>gnofi.ililis  per  slrtalogiatn ad 
forrnxm. 

In  quxftionc  videndum  eft  de  conditionibus  j. 
materix  , quas  Ariftoteles  & Commenr.  illi  tri-  Dixifit  qtu- 
buum  in  ifto  primo.  Prima  conditio  cft  , quid 
materia  eft  ens  in  pura  potentia.  Propter  quod 
notandum  , quid  aliquid  dicitur  efle  * in  po-  A tiquid  di - 
tcnria  rnpiidrerjvno  modo, quia  non  eft  prxlen-  titur  tjft  in 
lialitcr,  fed  tamen  poteft  efle, A:  fic  dicimus, quod  ftntU  tri - 
Antichriftus  eft  ais  in  nura potentia»  Se  ad  hoc, 
quod  aliquod  tale  ens  nt  pombile  i oportet  qu6d 
agens  potens  ipfum  producere , fit  de  fa&o , Se 
cum  hoc  materia , ex  qua  poteft  produci  fecun- 
dum Commentatorem : fed  fecundum  rei  verita- 
tem fufficir,  quod  fit  agens  potens  cum  produce- 
re, quia  aliquid  poteft  fieri  ex  nihilo. 

Secundo  modo  dicitur  ens  in  potentia  illud, 
quod  nop  cft  altu  fepararum  , poteft  tamen  efle 
fepararum ; Se  fic  dicimus  quod  pars  cft  in  poten- 
tia infuo  toto. 

Tertio  modo  dicirur  ens  in  pura  potcntia,non 

?iu6d  fit  in  aiftu , fed  quia  non  cft  aditis , fcilicct 
orma , vel  habens  formam , quam  fibi  dccermi- 
nat  a natura, Ac  ifto  modo  materia  prima  dicitur 
ens  in  pura  potentia. 

Per  hoc  ad  tres  primas  rationes,  qux  probant  / 
oppofirum.  Illud  quod  eft  folikmemin  poren- 
tia , verum  cft  capiendo  ens  in  potentia  primo 
modo,  fed  capiendo  ens  in  potentia  pro  eo  quod 
eft , licet  non  in  adlu  formali , vel  per  formam, 
tunc  maior  eft  falfa. 

Ad  fecundam , quia  medium , Ace.  Dico  quid 

Commen  _ ^ 


* .# 


84 


Lib.I.  Phyficorum 


F euntia  tri- 
flitittt  fumi» 


Commentator  quando  dicit  materiam  clTc  me- 
dmm  inter  ens  fle  non  ens , fic  intelligit : quod 
materia  prima  non  cft  non  ens,qu6a  omnino 
nihil  fu,  nec  cft  ens , fcilicccina&u  formali , vel 
per  formam ,quam  fibi  determinet  a natura, & fic 
cft  medium  per  abnegationf  vtriufquc  extremi. 

Ad  tertiam  , Quia  nihil  per  fc  cxiftcns,&c. 

Dico , quod  fic  cft  per  fc  exi ft ens , quod  non  cft 
alteri  inhxrens, , nec  fcqnitur  ex  hoc , quid  fu* 
ensinadu.  Dico  etiam  quod  non  cft  fic  per  fc 
exiftens,  quod  poflit  clfc  fine  forma , quia  infepa- 
rabii  is  cft  a forma. 

Seddubiratur , ex  quo  maceria  cft  ens  in  pura 
potentia,  Vtriim  illa  poicntia  fit  eadem  materiae, 
vel  diftinda  ab  ea.  Vnde  notandum, quod  poten- 
tia accipitur  tripliciter.  Vno  modo  pro  materia 
potente,  fle  fic  dicit  Commentator  quiSd  materia 
fubftanriatur  per  potTe.  Secundo  modo  capitur 
potentia  pro  difpofitionibus.mcdiantibus  quibus 
materia  recipit  formam  fubftantialera  ; ficut  cft 
caliditas , fle  ficcitas , qui  difponum  ad  formam 
ignisjflciftomodomanifcftum  cft,quod  potentia 
diftinguitur  a raareriajfed  primo  modo  potentia 
cft  eadem  mater iz.Tert io  modo  accipitur  poten- 
tia , vt  eft  de  genere  relationis , fic  dicitur  in  rela- 
tione ad  formam  * fle  de  hac  dicunt  quidam.qufld 
potentia  cft  vnum  accidens  de  genere  relationis, 
diftin&um  a materia , perpetuo  inharrens  niate- 
rix  ante  gcncratioucm  formx  ; quod  probatur, 
quia  potentia  corrumpitur  in  aduentu  fornix , fle 
umen  materia  non  corrumpitur  , igitur  diftin- 
guuntur.  Secundo,quia  potentix  multiplicantur 
in  materia , fecundum  formarum  multiplicatio- 
nem , ad  quas  materia  eft  porcus,  fle  taracn  mate- 
ria non  fic  multiplicatur. 

* Iftis  non  obftantibus  dico,  quod  potentia  non 
tft  tale  accidens  diftin&umamaccria , fcd  cft  ma- 
teria potenstquia valde  inconucnicns  eflet  ponc- 
tc  infinita  talia  accidentia  in  materia, quod  ta- 
men de  neceifitate  fcqucrctur. Secundo  quia  tunc 
tale  accidens  clTct  perpetuum  a parte  ante, fle  cor- 
rumperetur a parte  poft  > quod  cft  falfum  primo 
Ccrli.rcxr.u?. . 

Tunc  dico.quod  iu  c aduentu  formx  potentia 
non  corrumpitur,  imo  manet, fcd  definit  ede 
potentia  ad  illam  fornum,  ita  qutid definit cllc 
vocari , fle  ita  Logice  loquendo,  poteft  concedi 
refpcdu  vctbi  de  futuro,  quod  potentia  ad  talem 
lintris pri-  formam  cft, quando  non  cft  potentia  ad  talem 
msrfiufna-  foimam : nec  oportet  ponere  talem  multiplica- 
tionem potentiarum  in  materia.quando  ipfa  de  fe 
cft  potens  ad  omnes  formas , & hoc  de  prima 
conditione. 

Secunda  conditio  cft , quod  materia  prima  cft 
cognofeibilis  per  analogiam  ad  formam.  Vnde 
notandum, quod  aliquid  poteft cognofci  triplici- 
tcr.Vno  modo  fient  fcnlibilc  pcopi  ium»qiiod  agit 
fpcciem  luam  in  fenfum.  Alio  modo  ficut  fcnfi- 
bilc  per  accidens, ficut  fubftantia,  quando  conci- 
pitur conceptu  quantitatiuo.  Tettio  modo  ficut 
illa,  qu*  non  funt  fenfibilia  pci  fc,  nec  per  ac- 
cidens; ficut  Deus  Imclligcntix  , intcllcdus , fle 
adusintclligendi  ,qtix  cognofcuntur  per  afgu- 
picntationein. 

Nunc  cft  prima  conclufio,  Materia  d prima 
non  coguofcitur  fine  argumentatione,  fle  aifcur- 
fu.Probatur, illud  non  cognofcirur  fine  argumen- 
tionc , fle  difcnrfu , quod  non  cft  fenfibile  per  fe, 
vel  per  accidens  : modi  materia  prima  non  cft 
{cnlibilis  per  fc,vcl  per  accideus,crgo,flec.  Maior 


ftibilu  ftr 
Amitti*** 
«i  fimum. 


. Ret  ali/ju* 
psttfl  tripli- 
citer  <»/«• 
/<*• 


patet  ex  diftinftione-,fle  minor  apparet, quia  ma- 
teria prima  non  Imouct  fenfum  per  fuam  eflen- 
tiam  ; nec  per  aliquam  inhxrcntcm  fibi.  Vnde 
nos  non  dicimus , quid  audiuimus  , vel  vidimus 
materiam  primam. 

Sed  obiicitur , quia  illud  eft  fenfibile  per  acci- 
dens, cui  infunt  fenfibilia  per  fe : modi  materi* 
primx  infunt  fenfibilia  per  fe,fcilicct  qualitates, 
igitur  cft  fenfibilis  per  acqdcns.Rcfpondctur  ne- 
gando maiorem,  nili  illua  fubie&um  denomine- 
tur ab  illis  qualitatibus  ; modi  materia  prima 
non  denominatur  ab  illis  qualitatibus , quia  non 
dicimus,  quid  materia  prima  fit  alba.vcl  nigra; 
imi  iftx  denominationes  cipetunt  toti  copolito. 

Secunda  conclufio.  Per  nullam  vnicain  fpe-  8. 
cicm  alicuius  rei  polfumus  deucnire  in  notitiam  Materi*  „«■ 
matetix  primx.  Probatur , quia  materia  prima 
cognofcirur  per  motum  , fle  tranfmutationem; 
modi  motus , fle  tranfmutatio  infunt  fenfationi- 
bus  diucrforum,  vt  habet  videri  fecundo  de  Ani- 
ma, tcxc.69.fle  fecundi  per  jpccicm.  Secundi  per 
Ariftotclcm materia cognofcitur  per  Analogiam, 
id  cft,pcr  argumentum  a fimili  fumptum  in  arti- 
ficialibusrmodo  fimilirudo  non  cognofcitur,  nifi 
per  cognitionem  diucrforum. Tertii,  quia  Ii  per 
vnicam  fpcciem  alicuius  rei  polTcmus  illam  co- 
gnofeere,  tunc  facile  eft  cognofcctc  materiam 
primam,  quod  eft  falfum. 

Et  fi  arguatur, qu*  funt  argumentationes,  fcu 
proceflus.quibus  cognofcitur  matcriaiDico  quid 
f.ictx  fuerunt  in  alia  quzftionc , Vtrum  ex  nihila 
vilui  fiat. 

Tertia  conclufio.  Nullus  proccfliis.quodeue-  M*tni*  a«» 
nimus  in  cognitione  materi*  primx, eft  demon- 
ftratiuus.  Paict , quia  non  poteft  dcmonftrari, 
quin  omnia  fuillent  ab  xterno , vel  etiam  quin 
omnia  de  nouo  genetcncur  fecundum  fe  tota , vt 
ta&um  fuit  prius ; patet  igitur  qualiter  materia 
prima  cognofcitur  per  Analogiam  ad  formam, 
per  difeurfumfle  rationem,  qui  licet  non  fint  dc- 
monftrari,tamen  verifuniliores  funt  aliis  viis  fal- 
uandi  generationem,  fle  corruptionem. 

Terria  conditio  eft  quod  materia  prima  cft  Aistrri*  pri- 
perpetua.Scd  contra,omnc  habfls  materiam  cor-  *** 
rumpitur  propter  materiam, ita  vt  materia  fit  ,Hm' 
caufa  corruptionis,igitur  materia  eft  corrupribi- 
lis,  per  illam  regulam  , Propter  t$ucd  vnunujuodtjue 
t*le,&  illud  mugii . 

Secundo,  quiamateria  cft  id, quod  in  rei  veri- 
tate generatur, vt  dicit  Commcntator,modo  om- 
ne generabile  cft  corruptibile. 

Tcrti6,quia  ficut  fc  habet  fubicftumalteratio- 
nis  ad  altcrationcm  ; ita  fubicfhim  generationis 
ad  generationem  :fcd  fubierium  allevationis  de- 
nominatur alterari , igitur  fle  fubicchim  genera- 
tionis denominatur  generari. 

pppofirum  arguitur  per  Ariftotclcm. Noran-  Aliquid  di- 
dum, quod  e aliquid  dicitur  generari  dupliciter: 
vno  modo  tenninatitic , fle  fic  attribuitur  formx,  Tl 
vel  compofiro  , quemadmodum  dicimus,  afinus 
generatur.  Alio  modo  fubieiftiu^,  fle  fic  illud  di- 
citur generari, quod  fubiicitur  gencrationi,fle  tue 
Ariftoteles  intellexit  primo  modo, quod  materia 
fit  perpetua:  quiaingencrabilis,&  incorruptibi- 
lis tcrminatiuc  ; quod  probatur , quia  fi  materia 
polfet  gencrari,fcquerctur,quid  aliquid  efiet  an- 
tequam fieret,  confequens  cft  impoflibile  ; Se 
confcqucntia  probatur , quiamateria  prima,  vel 
generatur  ex  nihilo,  & hoc  non,  ficut  omnes 
antiqui  concdTcrunt ; vel  ex  aliquo.  Se  hoc  non, 

^ quia 


■gmp*  ■ 


Quaftio  X X. 


85 


X 


& 


t. 

| Uuterimfrt- 
u »4  eft  infer- 

; "• 


i 


ir  . 

* 

»■ 


quia  illud  ex  aliquo  non  ctfct  niti  materia  prima, 
Se  per  confequens  materia  prima,  edet  antequam 

fieret. 

Secundi  fcquerctur , quod  aliqua  eflet  tranf- 
mutatio, Si  nihil  cranfmutarctur,quodeft  falfum; 
& patet  coiifequcntia , quia  in  illa  tranfmutatio- 
oe.qua  acquireretur  matetia ptima,  vel  craiifmu- 
tarcrur  aliquid, vel  nihil,  fi  nihil , habetur  inten- 
cum:fi  aliquid  , illud  mutabile , vel  edet  materia 
priraa;&  hoc  non,  quia  illa  acquiritur  per  tranf- 
murationem.crgo.&c. 

Per  idemprobatur,qubd  materia  prima  cft  in- 
corruptibilis , quia  tunc  aliquid  edet  poftquam 
cotrurnpitutjquoj  ert  falfum. Secundo, quia  tunc 
aliqua  edet  corruptio  , quia  nihil  tranfinuca- 
retur. 

Tunc  ad  indantias  dico  ,‘qu&d  illa  regula  in* 
telligitur, quando  illud  in  quo  fit  comparatio  re- 
cipit magis , & minus , Se  hoe  conucnir  vtrique 
comparatorum, fcilicet  tara  caufx.quam  caufato: 
modo  corruptibile  non  conuenit  caufx,  fcilicet 
tnaterix.  Similiter  corruptibile  non  fufeipir  ma- 

f;is  Sc  minus, quia  omnia  corruptibilia  funt  xqua- 
iter  corruptibilia. 

Ad  fecundam  dico,  quid  Commentator  in- 
telligic , quod  materia  prima  fubiicitur  genera* 
tfoni.  Et  per  idem  ad  j.quia  nos  attribuimus 
aherarionem  compofito  , eo  quod  compofitum 
cft  motum , vel  quod  cft  fubicftum  altcrationis: 
fed  quia  materia  prima  cft  nobis  ignota  , vel  fal- 
tem  parum  not*iidf&  non  attribuimus  fibi  gene- 
rationem, licet  forfitan  generari ; im6 potias  at- 
tribuimus ipfam  termine  generationis , fcilicec 
compofito. 

Quarta  condicto  eft , quod  materia  prima  cft 
informis.  Ec  hoc  intelligitur  dupliciter.  Vno  mo- 
do,quod  non  habeat  formam, fed  qudd  fit  frpara- 
ta.vcl  feparabiln  i forma  ,Se  hoc  * cft  impoflibi- 
Ie:quia  h itaeder  , fcqucvccur  qu6d  non  ens  a&u 
edet  ens  adlu,quod  eft  comradi&io;&  patet  con- 
Icqucntiacquia  matetia  dc  fui  natura  eft  non  ens 
a«ftu,  fcilicet  formali , vel  per  formam , &:  per  te 
eft  ens  in  a&u  : quod  acuatur  per  txijlere , quia 
a&ualitcr  per  fcexiftit , igitur  non  ens  adhi.  Se- 
cundi patet  exemplat  itet : quia  ficur  cera  fc  ha- 
bet ad  figuram , ita  materia  ad  formam ; fed  ccra 
cft  infeparabili»  a figura  : quia  non  poteft  ciTe, 
quin  fit  figurata.  Tertii  patet  per  aliud  fimile: 
quia  ficut  fc  habet  confonans  ad  vocalem, ita  ma- 
teria ad  formam  ; fed  fmpoflibilceft  quid  fiat 
confonans  fine  vocali  i igitur  impoflibile  eft  ed'c 
materiam  fine  forma. 

Sed  objicitur;  quia  materia  Si  forma  funt  dux 
res  ab  inuiccm  diftin&x  ; ncc  implicat  contradi- 
ctionem , quid  fintab  inuiccm  leparatx : igitur 
podfuntab  inuiccm  feparari.  Rcfpondctur  dicen- 
do.Primo  quid  implicat  comradidtioncm  mate- 
riam feparari  a forma,  vel  e contra , quia  non  ens 
aCtu  edet  ens  a&u;quod  eft  comradidtio.Sccundi 
negatur  ifta  confcqucmia;  Non  implicdt  contra- 
dictionem , igitur  poteft  ficri;quia  duas  medieta- 
tes cali  ab  inuiccm  feparari  non  implicat  con- 
tradictionem , & tamen  ipfas  ab  inuiccm  feparari 
cft  impodibilc. 

Secundi,  quia  i quacunque  forma  materia  eft 
fcparabilis.igitur  eft  feparabilisa  fonna.Rcfpon- 
detur  negando  confcquenti«m:quia  licet  a quali- 
bet polTct  feparari  per  corruptionem, taincn  cor- 
rupta vna  fernper  generatur  alia. 

Socundo  modo  intelligitur  conditio , quid 
Secti  e fer.  lom.  i I. 


materia  prima  fit  informis,  id  eft , quid  non  ha- 
beat aliquam  formam , tanquam  partem  edentia: 
fux,quod  probat  ur:quia  fi  haberet  aliquam,  tunc 
materia  prima  non  edet  primum  principium , fed 
potiis  partes  ex  quibus  componeretur. Secundi, 
quia  tunc  omnis  mutatio  fadta  in  matetia  prima 
edet  accidcmalis.quia fieret  in  fubic&o  in  a&u. 

Tertio  modo  intclligitur,quid  materia  prima 
fit  informis  confccutiuc , fic  fcilicet  vt  nullam 
habeat  formam  aCtualem  confcquentcm  natu- 
ram fuam.fic  hoc  cft  verura.Quod  probaturiquia 
fi  haberet  aliquam  , runc  non  edet  ens  in  pura 
potentia , immi  edet  in  aCtu  faltern  per  illam 
Formam.  Secundo, quia  ex  quo  matetia  defui  na- 
tura cft  porens  recipere  omnes  formas,  fruftrk 
poneretur  accidens  rale, mediante  quo  reciperer. 
Tertio  , quia  fi  per  priuarionem  omnes  fornix 
tam  fubftanrialcs,  quam  accidentales  ellcnt  fepa- 
raex  a materia,adhuc  materia  prima  edet,  Se  elfec 
potens  recipere  formam. 

Sed  contri  obiicitunquiacorporcitas  eft  qua- 
dam forma  , & tamen  maceria  determinat  fibi 
quod  fir  corporea.  Secundo  per  Commentatorem 
inde  Cubitantia  Orbis,  qui  dicit.quod  dimcnfio- 
nes  intenuinatx  funt  intrinfecus  in  tnareria.quod 
noncdecnifi  materia  determinarer  fibi  illas  di- 
menfiones.  Tcrrid  , quia  materia  determinat  fibi 
maximam  raritatem  fub  qua  poteft  cllc  : quia 
quando  eft  fub  forma  ignis , non  poteft  ede  fub 
minori  raritate  , Se  quando  cft  fub  forma  terrx, 
non  poteft  clTc  fub  maiori  deufitate. 

Ad  ifta  rcfpondetar : ad  illud  dc  quanto , quod 
tota  materia  prima  quantum  eftex  parte  fua  non 
determinat  fibi  aliquam  quantitatem  , figuram, 
raritatem,  denfitatem,  vel  locumjimmo  quantum 
eftex  parte  fui, tota  tnairamarerixprimx , immu 
pars  cius  pollet  occupare  locum, quem  tunc  occu- 
pat cotum  corpus  ctcleftc.  Sinv:*crfibi  non  re- 
pugnat ede  fub  quantacunque  imaginabili  rari- 
tate, vel  etiam  denficaic , immo  non  repugnat  fi- 
bi,quin  rota  ellct  partes.  Ex  quibus  fcquitur. 
quAd  tora  terminatio  tnaterix  primx  proucnit 
cx  parte  loci, aut  exparte  fornix.  Vndc  quantum 
ad  locum  materia  prima  quantum  ad  coram  maf- 
fam  cft  figurx  fphxricx.  Se  cft  in  concauo  orbis 
Lunx, tanquam  in  loco,  itaque  non  poteft  elfc  in 
loco  maiori  , vel  minori  propter  formam  deter- 
minatur ad  rantam  ratitaiem,  vel  denfitatem  , vt 
quando  cft  fub  forma  ignis  in  optima  fui  difpofi- 
tionc,eft  fub  tanta  raritate,  quid  non  poteft  clTe 
fub  maiori.  Se  quando  eft  fub  forma  terrx, cft  fub 
maiori  denfitate. 

Ad  inftamias  de  corporcirare,  dico,  quod  cor- 
porciras  non  cft  aliqua  forma  ; immo  non  funt 
tales  formx  ordinarx  fecundum  ordinationem 
prxdicacorum  in  quid.  Ad  fecundum!  Se  tertium 
dico, quod  Commentator  intelligit  /quod  mace- 
ria prima  determinat  fibi  , quod  femper  fic 
qtianra  ; liccc  nullam  quantitatem  fibi  deter- 
minet. 

Quinta  condicio, qu&d  materia  S prima  cft 
vna  numero  in  omnibus  generabilibus  Se  corru- 
ptibilibus. Probatur;quia  fi  citent  materi;  diucr- 
farum  rationum , tunc  fequeretur  quod  non  om- 
nia generabilia , Sc  corruptibilia , clfcnc  inuiccm 
tranfmutabilu.quod  cft  falfum;&  ifttidfic  inrcl- 
Iigitur,qu6d  fi  per  imaginationem  eircumfcribc- 
rentur  omnes  formx  tam  fubftantiales.quara  ac- 
cidentales;tunc  tota  materia  prima  , & quxlibet 
pars  cius  clTciu  ciufdem  rationis , Se  ideo  non  in- 
H telligitur. 


1* 


Meteris  r/l 
fthirict  fi[H- 
r*  6*  eft  1» 
tcncsUo  «p. 
tu  Lun». 


Muter. U f-ri- 
tn*  eft  vtiM 
memtr*  tm- 
nium  grnrrs- 
bilium  , (J- 
errr  ufntihS. 


86 


Lib.I.  Phyficorum 


tellieitur , qufcd  vna  portio  materix  prirax  fit 
alja  Jcd  quod  ambz  lunt  eiufJcm  fpeciei. 

Sed  dubitatur  vtrum  dcfaAo  tota  materia  ef- 
fer vnum  continuum ; videtur  quod  fictquiafi 
non  eflet  vnum  continuum,  hoceflct  propter  di- 
uerfitatctn  formarum ; fed  diuerfitas  formatum 
non  fufficit  ad  difeontinuationem  ; quod  patet 
dupliciter, quiaeiufdcmvirgx  continuz  vna  pars 
eft  arida, & alia  viuens  Se  animata. Secundi, quia 
fi  duobus  agentibus  apponeretur  vnum  pallum, 
vnum  fcilicet  in  vno  extremo  pafli,&  alterum  in 
aliojtunc  quodlibet  illorum  agentium  poteft  in- 
ducere formam  fuam  in  illo  pallo,  aut  in  diuctfts 
partibus.palTo  non  difcontiuuaro. 

Scdcontrij  illa  non  funt  continua  quorum 
morus  fune  diuerfi  , fcd  diucrfarum  portionum 
tnaterix  adhuc  immediatarum  morus  funt  di- 
uerli : ergo , Scc.  Maior  pater  per  definitionem 
«onrrariorutn  i Sc  minor  ad  experientiam.  Sc- 
cund6  quia  non  apparet  pofCbilc , quddfagitca 
velociter  diftraAa  per  acrem  fit  continua  acri. 
Ideo  dico , quod  materia  non  cft  vnum  conti- 
nuum , non  ex  eo  quod  habeat  diuerfas  fornus 
propter  duas  rationes  faAas,  fcd  propter  diucr- 
lirarem  motuum  materie , vt  caAum  fuit  in  ar- 
guendo. 

Sexta  conditio  cft, qu&d  cuinfiibet  tranfmura- 
mtrftfrimL  t,0n,$  naturalis  materia  prima  cft  principium. 
fimm  trmmf.  Sed  obiicifar : quia  motus  cocli,  Sc  illuminatio 
cuuMttnu.  Lunx  funt  qtixdam  mutationes  naturales, quibus 
tamen  non  fubiigrur  materia  prima.  Secundi 
quia  inrclIeAio,&  fenfatiofunt  motus  nattiia- 
ies , & tamen  non  habent  materiam  primam  pro 
fubirAo.  Kefpondetur , quod  illa  conditio  de- 
bet intclligi  de  tranfmuratione  iftorum  inferio- 
rum.excep/is  illis , quxfiunc  in fcufu  , vel  intcl- 
leAu.  Aliter  dicitur,  quod  capiendo  materiam 
large  pro  omni  eo  quod  muratur,  qu6d  tunc  cu* 
iu/libet  rranfmutacionis  materia  eft  fubicAum. 
Patet  igirurcxprxdiAis  , qux  & qualis  fit  mate- 
ria prima. 

Ad  rationes : tres  primxTtinr  folutat.  Ad  alias 
tres  fimul  dico,  quod  materia  prima  non  cogno- 
feirtir  per  fpeciem  propriam, fed  arguitur  per  fpc- 
cies  aliarum  rerum. -nam  materia  prima  non  mo- 
net potept  iaro  cogniriuatn  ad  cognitioncmfui, 
fcd  ali*  rcs.pcr  quarum  Cpecies  ipla  cognofcitur, 
niouenr  ad  cius  cognitionem. 


iS. 


AN  NOTATIONES. 

I <7.  * A Liqui J dicitur  in potenti*  tripliciterxScc.Ko- 

opui»  iu.  /\ta  quod  de  efic  marci  ix  prjtnx  duplex  eft 
pUxd*  rfii  /enrentia.  Vita  Thomiftarum  ponentium  mate- 
******  fn ■ fiam  ralirer  in  nihilum  reJaAam  , vt  dicant  ita 
e fle  puram  potentiam , vc  nullum  prorfus  adum 
dc  fc  habear.  Altera  cft  Scoti  in  i.  diftinA.ia. 
quxft.  i . Vbi  docet  materiam  habere  aAum  en- 
rirariuura,  fecundum  quem  eft  principium  naru- 
rx.per  fe  caufa,  parfquc  rerum  naturalium  : fun- 
damentum formarum  , fubicAum  murarionum 
fubftanrialium,  Sc  terminus  creationis , quamuis 
carrat  aAu  Cormali.qui  breuiccr  con fiftitin  vni- 
ca  diftin  Aione,&  fex  didis. 

eifmrlftim  Dpkin&io  cft  talis , qudd  duobus  modis  ali- 
jmaUS  i-  tJutJ  dic'  Polc{l  >n  potentia , videlicet  in  po- 

fUnttr.  tentia  obieAiua , & in  potentia  fubieAiua.  Il- 
lud eft  in  potentia  obieAiua  , quod  cum  non 
exift/r , poreft  tamen  exiftere  , vr  Anrichriftus 
modo  eft  in  potentia  obic&iua , & mundus  ante- 


quam «caretur  , erat  hoc  modo  in  potentia, 
quare  aAus  oppofuus  huius  poientix  cftcxiftcn- 
tia,8c  ille  cft  cius  aAus  fecundus ; nam  aftut  pri- 
mus cft  clTcinvittutcfuarumcaufatum.dicitut- 
quceffc  fecundum  quid.cx  Scoto  vbi  fupik.  Res 
autem  dicuntur  elfc  in  potentia  obieAiua  rcfpe- 
Au  agentis  potentis  ipus  ptoducctc, cuius  aAio- 
nisfuntobicAa. 

In  potentia  fubieAiua  dicitur  id , quod  cum 
iam  habeat  exiftentiam , potcll  aliquam  formam 
recipere , fiue  accidentalem  , fmc  fubftautialcm, 

& fic  corpus  cft  in  potentia  fubieAiua  ad  tcci- 
piendum  calorem  , atque  adeo  aAus  oppofuus 
huius  potentix  eft  forma,  qux  recipitur.  Sc  hoc 
modo  dicitur  materia  clTc  in  potentia  ad  formas. 

Huiufmodi  vetd  potentia  fubieAiua  adhuc  du-  *M««f4» 
plexeft  , altcta  qux  non  excludit  aliquam  foc- 
mani,  vt  lignum  habens  formam  ligni,eft  in  po- 
tentia ad  calotctn.  Altera  cft  nullam  formam  ha-  jam  diri- 
bens de  fc  .qualem  ponimus  eflc  materiam.  Ex  f»*. 
hoc  fcquitur  triplicem  c(Te  aAum  formalemj 
nempe  qui  cft  a forma  cxiftqniiz , qui  cft  ab  exi- 
ftentuicntitaiisab  entitate. 

Primum  diAum  : Materia  prima  cft  de  fe 
aAus  , id  eft  , de  fe  habet  aliquam  em  ititem 
abfolutam  , fiue  aAura  entitatiuum.  Natn 
quod  vere  eft  , aAu  eft  , materia  prima  veri 
cft,  quare  aAu  cft.  Item  quod cit  principium, 

& per  fe  caufa  entis , opottet  quod  fit  aliquod 
ens:  quiaptincipiatum  & caufatuin  dependet a 
principio , Ce  caufa : materia  cft  principium  entis 
naturalis , eiufquc  caufa  maictialis , ergo  eft  ens 
in  aAu. 

Secundum  afTcrturo.  Materia  prima  cft  ens 
in  potentia  fubieAiua  ad  omnes  formas  , & cft 
' noncnsaAu  formali.Hoc  alfcrtumcft  Ariftotelis 
in  hoc  i.cap.S.&  i.  Mctaph.text.7.  & intext.ti. 
diluit  quoddaro  dubium  , nimirum  cx  quo  non 
ente  fiat  generatio,  cdrn  rriplicircr  dicatur  non 
ens,auc  vr  nihil  fir, vel  vr  priuacio,vet  vt  materia, 

Sc  concludir  ex  materia  per  fe  fieri  gcncratio- 
ncm,ex  priuanone  per  accidens  ,cx  nihilo  autem 
nihil  fieri. 

Tertium  diAum.  Materia  prima  non  cft  aAus  tt. 
formalis  , cft  tamen  fubftancia  incompleta  ter-  Mturi*  pf u 
minabilis  per  formam.  Prima  pars  paret  : quia  ™ */■/£.. 
formarantum  eft  hoc  modo  aAus.  Secunda  pars  /Ma 
probatur , principium  fubftantix  non  poteft  cfTe 
non  fubftautia,  fed  maceria  cft  principium  fub- 
ftantix,ergo  fubftantg;fcd  non  cft  fubftautia  ter- 
minans , quia  hoc  pertinet  ad  formam : ergo  cft 
terminabilis  a forma.  Er  hoc  innuit  Ariftor.10. 
Mctaph.cap.i.  dicens  materiam  dic  fubilanriam 
alirer  quam  formam. 

Quartum  diAum.  Materia  non  eft  in  aAu 
formali  nifi  per  formam.  Hoc  patet  cxAriftorc- 
Ic  j.Phyfic.rexr.67.vbi  dicitur  materiam  contine-  'flmr - 

ri  a forma;&  i.de  Gencrar.tcxr.S  f .Materia  effici- 
tur.vt  fir  aAus  per  formam;  qux  authorirares  in - 
rcliigi  nequeunt  de  aAu  cnritatiuo  , quem  ma- 
teria dc  Cc  habet , ergo  imclliguntur  dc  aAu  for- 
mali. 

Quintum  afierrum.  Quiditas  marerix  pri-  A UtnUpn* 
mx  eft  cfte  puram  poreniiam  ad  aAum  Phyficum, 

Ceu  formam  fubftanciaiem  , nam  Ii  potenti*  ma-  ^ 
tcrix  efter  accidens  eius  , reciperet  formam  mc- 
diante  tali  potentia.Hoc  autem  eilconrra  Arifto- 
relem  i.dc  Anima.cap.  i.diccnrcm.non  opus  cfte 
aliquo  vinculo  , quo  forma  cum  maceria  ue- 
Aacur. 

Vicinum 


Mittrim  t3 

inmBufw- 


Quaeftio  XX. 


8 7 


tt. 

ftliiui* 

»w/.. 


M 


Huma  Vlriirmra  aflcrtum.  Materia  eft  quxdamen- 
m7'  C,taS  rca^,ter  «bftinfta,  & primi  diucrfai  for- 
f»  pm*.  Hoc  aflcrtum  cft  Scoti  vbi  fupri  artic.z. 

His  addo,  ideo  materia  dicitur  potius  potentia 

2uim  altus,  quia  quanto  aliquid  habet  minus 
e altu  , tanto  magis  eft  in  potentia  : & quia  ma» 
teria  non  habet  altum  diftingueutem , vel  diui- 
dentem , vel  informantem  , & dantetn  libi  die 
fpecificum,  fed  cft  tantam  altus  entitatiuus  rc- 
ceptiuus  altus  formalis ; idcd  potitis  potentia, 
quim  altus  dicitur. 

Potanti*  non  tfi  accidtnt  diftinflnm  materia. 
Nota  primi , quid  potentia  nihil  aliud  cft, quam 
aptirudo  ad  formam  habendam  c & quia  mate- 
ria habet  apticudincro  ad  formam,  carentia  & 
frituiit.  fr  negatio  fonnx  eft  , didturque  priuatio.  Hoc 
■?*"*  f«»-  cnim  jnrer negationem,  & priuationem  intereft, 
jjjj*  quid  negatio  dicit  abfolutam  carcntiatn  altus, 
(eu  formx  , priuatio  ver*  dicit  negationem  for- 
tnr  in  fubicltoopto  nato  recipere  illam  , ex  hac 
autem  priuationc  prouenic  appetitus:quiapriua- 
cio  cft  occalio  in  re  fic  priuata  , vt  appetar , & fit 
naturaliter  prona  in  id, quo  carcr,&  poteft  habe- 
re,qui  appetitus  eft  idem, quod  naturalis  inclina- 
tio, eftquc in  propofito  potentia  materie, quia 
materia  nonfolum  eft  receptius ; fcd  etiam  cau- 
(atiua  rei. Eft  enim  recepriua  fbrmx.ficut  vas  re- 
cipit aquam  , cftque  caufatiua  rei,  quia  ex  ca  fic 
res,&  ab  ea  educitur  forma  , quapropter  cft  fub- 
iertum  mutationis , Sc  cius  caufa , Sc  principium 
materiale. 

4 1*  Nora  fecundi , quid  potentia  huiufmodi  pri- 
mo tendit  in  fnbftantiam  , detnde  in  accidentia: 
iuquc  per  fc  primi  eft  potentia  ad  fubftantiam, 
vt  cx  ca  fiat  fubftantia  , non  ratione  Thomifta- 
rum,  videlicet , quia  potentia  primi  termiriatur 
in  altum  fui  generis  , Sc  pormtia  materix,  cum 
fit  fubftantia , primi  terminatur  in  formam  fub- 
ftantialcm  ; non  inquam  hac  ratione  : quia  (vc 
dicit  Scotus  in  z.dift.t  z.quxft.i.artic.t.  ad  vlti- 
! muro)  rrccptiuum  alicuius  generis  non  cft  ciuf- 
dem  generis  cum  reccpto,ncque  per  fc.ncqoe  per 
rcdult  jonem  , fed  neccfiarii  eft  in  altu  in  aliquo 
alio  genere;  vt  receptiuuin  coloris  cft  aliquod 
a&uale  de  genere  priori  , videlicet  de  genere 
quantitatis.  Potcntialc  autem  primi  generis  non 
poteft  efte  in  alio  priori  g-ncre.quia  non  cft  aliud 
prius  genus  fubftantia  ex  7.  Meta ph.  cap.  1 . Ideo 
opoctet  edet  de  codem  genere  fubftantix , Sc  fic 
primi  eft  ad  fubftantiam.  Sed  ratio  quare  primi 
eft  potentia  ad  fubftantiam, eft, quia  cft  prima  per 
.**  fc  pot«mia;idti  per  fc  eft  ad  primum  altum,  pri- 

mus altus  eft  fubftantie  ,ideu  primo  &:  per  fc  cft 
ad  formam  fubftaiuialem.form*  aurem  acciden- 
tales fune  altus  fccundi;idco  materia  non  eft  pri- 
mi ad  formas  accidentales. 

4 4*  Nora  tertii,  quid  non  folum  in  prxdicamen- 

10  Relationis , fed  etiam  in  aliis  Prxdicamcntis 
polTumus  diftinguere,  quid  hoc  eft  fecundum 
•Jf*\ hoc  aurem  fecundum  dici.  Secundiim  cllc  cft, 
verbi  gratia  qualicasrqux  fecundum  id, quod  cft, 
cft  in  prxdicamento  Qualitatis.  Eft  etiam  quali- 
tas fecundum  dici  ,& cft  ilia , qux  Iccundum  id, 
quod  cft, non  eft  in  prxdicanicntoQualitatis,di- 
citur  tamen  qualitas  : quia  habet  quendam  mo- 
dum qualitatiuum,  vr  forma  fubftamialis  dicitur 
ab  Ariftotclcj.Mcta  quxdam  qualitas.  Simili- 
ter cft  relatio  fecundum  clle,  qux  (ciliccr , fecun- 
dum i J, quod  eft,cft  in  prxdicamcnro  Relationis, 
V(  paternius  cft  relatio  fecundum  dici ; illa  fcili- 
Scoti  oper.  Tom.  / /. 


cet  qux  fecundum  id,  quod  eft, non  eft  in  prxdi- 
camento Relationis  , fed  in  alio  prxdicamcnro, 
competit  tamen  ei  quidam  modus  rclatiuus;  & 
huiufmodi  eft  potentia  materix  ad  fornum;  qux 
quidem  Iccundum  clTerealiter  eft  ipfa  materia, 
cui  competit  ille  modus  rclatious;5c  quia  modus 
non  trahit  rem, fcd  magis  res  trahit  modum,  idcA 
ille  modus  rclatiuus  materix  non  facit  illam  efte 
extra  prxdicamentum  Subftantix : atque  ita  ma- 
teria eft, cui  exiftcnriin  prxdicamento  Subftanti? 
competit  ille  modus  rclatiuus. 

Ex  his  fcquitur,  quod  porentia  materix  eft 
idem  rcalircr  cum  materia , Sc  ab  ca  tantiim  for- 
malitcrdirtinguitur.  Prima  pars  patet,  quia  ma- 
teria confidcrara  in  ordine  ad  formam,  tanquam 
receptaculum  illi  ptoporcionatum  habet  ratio- 
nem aptirudinis , rutfus  confidcrata  in  ordine  ad 
(ornum,  tanquam  impcifcdum  tendens  in  fuam 
perfcHionem , habet  rationem  appetitus  ; fed 
confidcrata  in  ordine  ad  formant , qux  de  eius 
potentia  cft  educibilis , dicitur  potentia;  natu- 
ralis autem  inclinatio  rei  eft  eadem  cum  re  incli- 
nata ad  aliquid,*:  per  confcquens  nondiftingtoi- 
gniror  a rc  inclinata. Secunda  pars  probatunqoia 
prxeifus  conceptus  formalis  materix  eft  conce- 
ptus rei  abfolutx.potentix  verd  tefpclliux ; ergo 
diftinguuntur  fornulirer. 

c Inaduentu  forma  potenti 4 non  corrumpitur ,&c. 
Nota  qu6d  quando  dicitur  materia  manet, Sc 
non -potentia;  fi  autem  accipiatur  porentia  vc 
dicit fpfam  fubftantiam  materix,  falfa  cft  pro- 
pofirio  : fi  aurem  accipiatur  potentia  , vt  dicit 
refpcltum  quendam  fundatum  in  ipfa  mate- 
ria , fic  cum  talis  reipedus  formalitcr  non  fic 
ipfa  matetia  , perit , fle  non  materia  in  hoc  fen- 
fu.quod  materia  non  ordinatur  amplius  in  ta- 
lem formam  , aliualircr  ipfam  defiderando , hoc 
autem  modo  non  dicitur  corrumpi  talis  refpc- 
£h:s ; fcd  per  accidens : fictir  verbi  gratii  , homo 
habet  potcnriatn  ad  ildcndum  ; quando  verd 
altu  ridet, non  videtur  clTc  in  potentia  ad  ta- 
lem altum.  Vnde  potcnria  ad  illum  a&um  , vi- 
detur periillc  ; non  quod  re  vera  pereat  , fed 
qu6d  iam  potiatur  il!o,quod defidetabar,  & hoc 
cft  quod  hic  vult  Scotus.  Pollet  etiam  dici,  quid 
potentia  non  deftruittir,  fcd  priuatio  qux  erat 
cum  potcmiaiipfa  tamen  porentiamnnct:quiacft 
proportio  materix  ad  formam , qux  ante  erat  fi- 
ne forma,  poftea  cum  forma, 
d Materi*  prima  non  cognofcitur  fine  argumenta- 
tione & di  fcur  fu.  Nota  , qu<*>d  materia  prima  cx 
natura  fua,  Sc  fecundum  fc  cft  cognofcibilis,non 
tamen  t nobis  nifi  per  analogiam  ad  materiam 
artificialium  , vel  alia  via ; ita  docet  Scotus  in  z. 
diftinlf.11.  qtixft.  1.  ad  tertium.  Primum  pa- 
ret : quia  omnis  rnritas  abfolmn  eft  per  fc  cog- 
nofcibilis, materia  cft  entiras abfolura,  quare  enc 
dc  fc  cognolcibilis  , ex  quo  fcquitur , quid  etfi 
materia  non  fit  altiua  altione  rcali  *,  eft  tamen 
altiua  altione  intefitionali,  atque  ita  concurrit 
ad  fui  notitiam. 

Secunda  pars  probatur  , forma  cft  magis  cog- 
nofcibilis  i nobis  quim  materia  ; fed  fotma  non 
cognofcitur  nifi  cx  operationibus , quas  experi- 
mur,ergo  neque  materia, nifi  per  analogiSad  ma- 
rci iam  arrificialiumrcognofcimus  enim  marci  iam 
per  traiifmutationc.Hocpalfo  in  omni  tranfmu- 
tationc,  qux  fit  ab  extremo  ad  extremum  opor- 
tet dare  fubiclfum  medium  diftinltum  ab  vtro- 
que  extremo ; perfeuerans  modo  fub  vno , mod*  . 

H 1 fub 


4f- 

fetent  i*  ma- 
teria rjt  iJrtn 
remittet  eum 
materi *. 


♦ 


16. 


1 


88 


Lib.l.  Phy  ficorum 


tu  4 rerum 
tfufmuu- 
tu  tu. 


X{4tiri4  tt . 


fub  altcto  extremorum.  Hoc  patet  mtranfmuu- 
tione  artificialium.  Iu  marmore  enim  in  quo 
prius  erat  fculpta  figura  Mcrcurij , illa  figura ex- 
pulfa  fcolpitut  alta  louis, manente  feroper  eodem 
marmore : eodem  modo  fc  lubet  materia  prima 
refpe&u  fotmarum  fubftantialiura , mod6  nam- 
que fub  vna  forma  exiftens  fit  fub  altera , priori 
ab  ea  expulfa , & fic  patet  quomodo  argumenta- 
tione A'  difcurlu  cognofcitur. 
i-}.  Tertia  pars  , nempe  quod  aliz  fint  vir  ad 
pueri*  poi.  cognufccndam  materiam  , quamuis  prxdi&a  fit 
murigntfei  aptior , & clarior  , probatur  ■,  quia  materia  pti- 
f*tt(hxmu.  nta  poteft  cognofci  ex  mutua  rerum  tranfmu- 
~ tatione , fed  hxc  cft  via  eleuaiior , & difficilior, 
quam  prima ; quia  eft  remotior  i fcnfu  , cogno- 
fcitur  autem  materia  per  hanc  viam  in  hunc  mo- 
dum : aer  conuertitur  in  aquam  , at  impoffibile 
eft,  qu6d  vna  fubfhniia  fiat  a1ia;ergo  modus  hu- 
ius tranfmutationiseft  , quod  recedit  i materia 
forma  acris,  & aduenit  forma  aquz  : cum  autem 
forma  aquz  Sc  acris  fine  diuerfx , nifi  aliquod 
commune  habcrcnt,puca  materiam,  impoffibilis 
cflct  talis  tranfitus. 

Item  fubfifterc  ineft  fubftantiis  ,Sc  non  i fo r- 
mis.quz  in  alio  funt,  ergo  ab  aliquo  fubie&o 
nullo  modo  alreri  inexillenri , quod  eft  materia. 
Antecedens  videtur  cfle5coti  ini.  diftin&.ii, 
quxft.i.  in  fine  quxftionis  dicentis  , qubd  li- 
cet entitas  materiz  fir  minus  pcrfe&a  quam 
forinz  , non  ramen  plus  cft  dependens , immb 
minus  , &c  ideo  poteft  fieri  fine  forma  , Sc  non  c 

conuerfo. 

Porcft  criam  cognofci  tertia  via  , fcilicct  per 
(**/*•  fettfi  negationem  /ic: Sicur  purus  adus,  qualis  cft  bca- 
ptr  Deus  omni  carens  impcrfcdione.cog- 

nofeitur  per  negationem  omnium  imperfedio- 
num  , vel  pcrfcdionum  includentium  imperfe- 
dionem  , ftc  materia  prima  , quz  omni  prrfe- 
dioneprouenicntea  forma  caret,  percxclufio- 
nem  omnium  perfedionum  provenientium  h 
formis  cognofci  potcrir , Sc  ita  Ariftorcles  dixit 
quod  materia  prima  neque  cft  quid,ncc  quantum, 
nec  quale, Ac. 

Alicui  i dicitur  generari  dupliciter , Scc.  Nota 
quid  marcria  prima  fuit  a Deo  creata  cum  hac 
mundi  vniuerficatc , vr  paret  Gcncf.i.  lnprin- 
dpio  creavit  Dent  , Scc.  Si  loannis  i.  omnia  per 
ipfum  fafla  funt.  Non  enim  rft  Deus  ficut  arti- 
fex , vi  impudcnribus , Sc  plufquam  falfis  ver- 
bis Cicero  aufus  cft  dicere  in  primo  libro  de 
natura  Deorum,  fic  dicens.  Primum  igitur  non 
rff  probabile  tam  materium  rerum  , vnde  orta  funt 
ornni.t , ejfe  diuin.t  prout dentia  effeti  a»»  , fed  habe- 
tc , dr  habuiffe  vitn  , dr  naturam  fuam , 1 1 igitur, 
cum  fub  er  quidadificaturue  eft , non  ipfi facit  mate - 
fiam , fed  ea  vtitur  , qua  fit  parata  , fiPldrque  item 
cera , fit  ifli  provident  ix  diuinx  p reflo  efft  opertet , 
non  quam  ipfa  faceret , fid  quam  haberet  paratam. 
Quod  fi  non  eft  k Deo  materia  fada , neque  ter- 
ra quidem  , Si  aqua , Si  aer , Si  ignis  i Deo  fa- 
rtus eft.  Non,  inquam  , nofter  Deus  eft  veiuti 
Artifex  fuo  operi  fupponens  inareriam , fed  eam 
ex  nihilo  creans  , eft  enim  vnicum  rerum  om- 
pium  principium.immobilcvrrcrmim.infinmim, 
incorporeum  , omnipotens , & liberum  , virtute 
porcftardqiie  fua  cuncta  facient,  quem  Plato  in 
simaro  mundi  opificem  appellat , Sc  quem  Ari - 
ftorelcs  primam  cautam  * primumque  motorem 
nuncupat.  Eil  enim  primum  inouens  , prima  na- 
fura  , cau/a  infinita  , principium  cffcdtiimm 


iS. 

Materi*  f- 
f-afttit  i 
Ver 


omnium  retura,  fummum bonum .fummufqut 
omnium  finis. 

Cztetiira  etfi  materia  a Deo  cteata  fit , eft  19. 
tamen  ingenerabilis  ,&  incorruptibilis,  vt  fub-  notui*  •# 
tiliffime  oftendit  hic  Scotus.  Obfctuat  tamen  * 

qu&d  tripliciter  poteft  res  aliqua  ex  natura  fua  ^ 
incorruptibilis  clTc  ,aut  quia  nullam  habet  ma-  f 1 1 
tcriam,  vt  Angeli  i aut  quia  forma  , quam  habet, 
non  habet  contrarium  corrumpens , quod  illam 
vincere  poflit  ,vt  crrlum ; atu  quia  cft  primum 
fubic&mn.quod  de  nullius  potentia  educi  poteft, 

Sc  fic  cft  materia  prima  incorruptibilis.lncortup- 
tibile  primo,  Sc  fecundo  modo  dicit  ^ctfe&io- 
ncm,5c  talia  corruptibilia  nequeunt  nili  per  crea- 
tionem produci, neque  corrumpi  nifi  per  annihi- 
lationcm.  Incorruptibile  tertio  modo  dicit  quid 
impetfc&jonis , quod  tamen  8c  ipfum  nequit 
produci  nifi  per  creationem,  Sc  fimiliter  neque 
corrumpi, nifi  per  annihilitionctn  : atque  ita 
omnia  ifta  incorruptibilia  durare  in  perpetuum 
non  efte  miraculum , fed  naturale, dcfinctc  autem 
circ.circt  miraculum  , c contra  corruptibilia  du- 
rare iu  perpetuum  effet  miraculum.corrumpi  au- 
tem naturalc.Exhoc  fequitur.qubd  tota  materia} 
quz  in  principio  mundi  cicata  fuit , cft  mod6, 
eritque  ad  finem  vfque. 

f M ateriam  (ep arari  4 forma  tfl  impoffibile.  Nota 

qu6d  Philofophcs  ponens  neccfTariam  connexio- 
nem caufarum  ; ita  vt  prima  caufa  fine  fecunda 
non  pofiet  operati , (quod  eft  falfum  , 8c  contra 
noftram  fidem)  confcquenter  iuxta  ciasdo&ri- 
nam  materiam  efte  fine  forma  non  eft  pofltbile, 
atque  aded  naturaliter  loquendo,  & Aiiftotelis 
principia  in  hac  quxft.  fcquen.  Scotus  dicit  ma- 
teriam feparari  a forma  efte  impoffibile , contra- 
didionemque  innoluere.Cxccruni  vtThcologua 
loquens iu  a.d.ia.q.x.  contra D.Tbom.i.p.q.<»<;. 
arr.i.de  potentia  Dei  artic.^.&  inlib.  de  Ente  Sc 
circntia  cap.j.Sc  con  ra  D.Bonau.  in  z.d.n.  q.i. 

Sc  Durandum  eadem  d.  q.i.  affirmat  per  diurnam 
potentiam  poftc  materiam  fine  forma  exiftcrc.g.) 
Materia  eft  vna  numero  in  omnibue  gtnerabilibtu , 
Scc.  Quomodo  hoc  habeat  intelligi  lege  ioan. 
Canon.  Iib.  1 .Phy  ficorum. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 


A 


T Angentes  1 igitur  & ait)  quidam  , &c.  Iftud  cft  j f . 

fecundum  capitulum  4.  Tra&atus,  in  quo  Te«. 7$ 
Philofophus  determinat  dc  priuationc  Sc  forma, 

Sc  diuidirur  :qtiiaPrim6  determinat  dc  prinatio- 
nc.  SecundiS  cxcufat  fc  de  forma, ibi , De  principia 
aurem , fecundum  (fecum  , SCe.  Primum  diuidirur: 
quia  primo  ponit  errorem  antiquorum  de  priua- 
tione.  Secundo  ponit  conditiones  priuanonis. 

Terrid  oftendit  caufam,quareantiqui  errauerunc 
dc  pnuatione.  Et  quarto  oftendit  qudd  in  omni 
generarionepiiuatioeft  principium.  Et  quiur6 
oftendit  qualiter  materia  eft  generabilis,  & qua- 
lirer  non. Secundum  ibi, Aea  enim  materiam , Scc. 

Terrium  ibi , Quidam  autem.  Quarr um  ibi , Exi- 
fteuteenim  quodam  diu  i no.  Quintum  ibi , Corrum- 
pitur autem  & fit.  Primo  dicit , quod  antiqui 
tangenres  naruram  materix  infufficientcr  derer- 
minauerunt  de  ipfa  : quia  crediderunt  Parmeni- 
dem re&e  dicere  in  hoc  , quod  dicebar  nullum 
efte  ens,  n ili  illud , quod  eft  aliquid  in  a&u  , Sc 
ided  quia  materia,  vel  privatio  non  fune  boc ali- 
quid in  a&u,idcA  ifta  no  funr  entia,  Sc  per  confe- 
qu ens  priuario,cum  ftc  non  ens, non  cfiprincipiu. 

Secoodd 


Quseftio  XXI. 


89 


Secando  errabant  dicendo  , quod  fi  maceria , Ac 
priuatio  effent  vnum  numero  , quod  cunc  ellcnt 
omnibus  modis  vnum  , Sc  pcc  confcqucns  effient 
vnum  principium  , & ratione  » modo  iftud  non 
Opoc(et:quia  licet  materia  Iit  ptiuat  io;  tamen  alia 
eft  definitio  raaterix  fecundum  quod  materia,  & 
alia  fecundum  quod  eft  priuacio. 
jt  A' 01  autem  m4tcri*m  , (?  priu.it  it  nem  alterum  effit 

mtfit  & Hic  ponirj  conditiones  priuationis 

mt fr<ct  iif - per  differentiam  iplsus  ad  materiaro, dicens  quod 
bwtf.  differunt  ab  inuiccm'  materia , & priuacio ; quia 
priuatio  eft  per  fe  non  ens,  id  eft.matcria  ptiuata 
eft  per  fe  non  ens  aftu  fpecifico  illo  tefpcltu,  cu- 
ius dicitur  ptiuata.  Vnde  in  definitione  pt iuatio- 
nis  ponitur, qu6d  a&us  ille  non  fir,rcfpe£hi  cuius 
materia  dicitur  priuatio  , modi  pars  definitionis 
• per  fe  prxdicaturdc  delinito;  fcd  materia  eft  non 
ens  fecundum  accidens , id  eft  , non  ens  a&u  pcc 
sftam  illum,  quo  eft  priuata  , & quid  hoc  (it  fe- 
cundum accidens  patet : quia  inatetja  poteft 
atftum  illum  habcre.vel  non  habere. 

Secunda  differentia  cft.quod  materia  eft  valde 
proprie  fubftaniia  rei , eo  quid  ex  ipfa  & forma 
componitur  compofitum  , fcd  priuatio  non  eft 
proprfefubftantia  rei.fcilicet  fecundum  illam  ra- 
tionem,qui  dicitur  priuatio. 

} ) , Quidam  1 autem  quod  non  eft,  Scc.  Hic  oftendit 
Test.  Io.  cauum  erroris  antiquorum  , Sc  primo  ponit  er- 
rorem dicens , quod  quidam  ficut  Plato  pofue- 
runt  magnum, & patuum  effe  principia, & ideam 
feparatam  , fcd  ifte  modus  trinitatis  cftaiius  ab 
eo, quem  nos  ponimus , fcilicct  materiam  , for- 
mam,€c  priuationem.  Vnde  in  hoc  ben£  dicunr, 
fcd  nofucrun:  quandam  naturam  fubie&am  , fcd 
in  hoc  quod  dcfpexerunc  ponere  priuationem 
male  dicunr,  Sc  licet  ponem  duo  principia , fcili- 
cct magnum,&  paruum, tamen  ambo  illa  ponunt 
matcriaiia,<Sc  ponunt  eis  eundem  modum  princi- 
piandi , hunc  tamen  vnum  faciunt,  quianuteria 
v na  cum  forma,eftquafi  mater  eorum,  qux  fiunr, 
fcilicet  rerum  naturalium , fcd  alia  pars  contra- 
frkuuit  datur  , fcilicct  priuatio  femper  machinatur  ad 
fimftr  ma-  maleficium , fcilicct  ad  corruptionem,  Sc  ad  non 
«W^nf  *J  efft^  Sc  hoc  eft  verum  , quod  fi  priuatio  confidc- 
"* ',J  (,*m’  rctur  per  modum  termini  ad  quem , quid  tunc 
denotat  per  corruptionem  , fcd  fi  per  modum 
termini  & quo, tuuc denotat  generationem  Sc 
efle. 

5 4.  Exifhntt ; nutem  quodam  di  ni  ne.  Hic  probat 
Tcxt.lt.  Ariftotelcs  quod  in  omni  generatione  ptiuatio 
fenuM  efl  cft  principium  ncceffariurn:Sc  prxmittit.quod  eft 
!***  * quoddam  diuinum  , & optimum , Sc  appetibile, 

frafffutitr.  Icilicet  forma  , qux  dicitur  optima  inter  partes 
compofitijdiuina.quia  pet  ipfam  compofitum 
maxime  aflimilatur  Deo  ; Sc  dicitur  appetibilis  a 
materia  prima,  eo  modo  quo  perfedio  appetitur 
i perfeftibili : naro  forma  eft  perfectio  materiar. 
Tunc  probatur  condufio  : quia  illud  eft  princi- 
pium necdlariuin  in  generatione  propter  quod 
materia  appetit  formam,  fcd  propter  priuatio- 
nem materia  appetit  formam:ergo}3cc.Maior  pa- 
tet, Sc  minor:quia  materia  appetit  formam,  fcili- 
cet appetit  generationem, vel  pet  formam , quam 
habet;  & hoc  non  , quia  tunc  illa  forma  appete- 
ret fe  ipfam  non  effe, quod  cft  falfum  : quia  dicit 
Commentator  quid  omne  ens  diligit  fe  perma- 
nere , vel  appetit  formam  per  fiiam  naturam ; Sc 
jffetitm  efl  hoc  non , quia  tunc  appeterer  cam  poftquam  ha- 
retwit  iodi-  betet,  quod  eft  falfum : quia  omnis  appetitus  eft 
ifm*‘  ratione  Indigcutix , igitur  appetit  ratione  priua- 

Scotioper.  Tam.  //. 


rionis,&  habetur  intentum.Et  fubdit  Ariftotelcs 
quod  materia  appetit  foimam  ficut  fernuna  vi- 
rum , Sc  turpe  bonum  , id  eft , ficut  minis  perfe- 
rum appetit  perfici  per  fuaro  pcrfe&ionem.  Vn- 
de materia  per  fe  non  cft  turpis,  fcd  per  accidens, 
quia  caret  altu. 

Corrumpitur  4 autem  & fit.  Hic  oftendit  qua- 


jy- 


liter  materia  cft  corruptibilis, & qualiter  non, di-  Tm.  Ix. 
ccns,  quSdmatcria  corrumpitur  fecundum  quid,  <fr* 


, quodmateria  corrumpitur  fecundum  quid, 

.fubicdiuc  : quia  materia  fubiicitur  cortu- 
ptioni;  fimiliter  generatur  fubic&iue;  quia  Tubis-  v,dt  contra - 
citur  gcnerationi;fed  materia  non  cft  generabilis  diOiomm 
per  fc, hoc  cft, terminat  iue, quod  probat  ucquia  fi 
materia  prima  gencrarerur , fequcrctur  quod  uon 
effer  piiina , quod  eft  coimadi£tio.ConlequcMia 
renet : quia  illud  ex  quo  generaretur , potius  di- 
ceretur inateria  prinu, & per  confcqucns  materia 
prima  effet  vna  alia  prior;  quia  implicat.  Simili- 
ter probatur,  quod  fit  incorruptibilisrquia  fi  cor- 
rumperetur,corrumperetur  in  vnatn  aliam  mate- 
riam , Sc  per  confcqucns  illa  effer  prior  materia, 
quam  marcria  prima.  , 

Er  ponit  Ariftotelcs  definitionem  marcrix  pti-  Dtfiaitto  ma- 
mx  , dicens  quid  Materia  prima  efl  principium  Ut,4fnnu' 
fitbieflum  ex  quo  fit  aliquid , cum  inftt , non  fecun- 
dum accidens , et/i  corrumpitur  aliquid , in  hoc  abi- 
bit vUirnum.  Et  dicit  Ariftotelcs  primum  fubic- 
ttum  vniufcuiufjut , ad  differentiam  marcrix  fc- 
cundx , qux  nec  cft  prima, nec  communis  omni-  , 

bus,  ficut  elementa  , caro  , fanguis  , Sc  huiufino- 
di : ex  qua  fit  aliquid  cum  infit  , ponitur  ad  dif- 
ferentiam priuationis  : qux  non  cft  pars  in- 
exiff  ens  toti,  Sc  ponitur/;  corrumpitur  aliquid  in 
hoc  abibit  vltimum  , ad  differentiam  fornix , in 
quam  compofitum  non  coirumpiturtquia  forma 
corrumpitur. 


Q^v  jf  s t 1 o"  XXI. 

Vtritm  cuiuflilict  tranpnutatioms  natura- 
lu  priuatio pt  principium. 

Arirtor  (Af  7.  Aucrroct  eommont.to.  Simplic.  ummtnt  77. 
Thcrailt.  ««in.So,  Aaic.  4e  fufiuira.  eop.i.  D Titoro. 
Irrt.iy  Canontc.  10.  aet.f  Conimbiic.  10 
qmeft.%.  Complutcn.  Ruuiusf'«4.).d« priuanone 

quejt.  j . Aucifa  f utfi.  1 o .pkilififb.fttt.x. 

Rcvitvr  quod  non. Inrenfio  quali- 
tatis  cft  quxdam  tranfmuuiio  : Sc  ta- 
men  ipfius  ptiuatio  non  cft  ptinci- 
pium  : crgo,5tc.  Maior  pater : quia  in  intenfio- 
ncfubicftum  aliter  fc  lubet,  quitn  prius  ; & mi- 
nor apparet  : quia  fi  priuatio  effet  ibi  princi- 
pium , tunc  effer  priuatio  rcfpeftu  gradus  acqui- 
rendi , qux  effet  contraria  illi  gradui : igitur  per 
Ariftotelem  io.Mctaph.tcxt.t6.  ipfaclfct  contra- 
ria cuiuflibct  eiufdcm  fpcciei,&;  cum  gradus  prx- 
cedens,&  gradus  fubfequcns  finreiufdcm  fpeciei, 
fequitur,qu6d  gradus  pr*cedens,&  priuatio  gra- 
dus fequentis , erunt  contrarij  : quod  eff  falluni; 
quia  ftant  fimul. 

Secundo,qma  motus  localis  corii  priuatio  non 
cft  principium  , cum  coelum  nunquam  griuetur 
aliquo  firu,quem  poftea  non  habuir. 

Tertii , quia  augmentationis  priuatio  non  eft 
principium, immii  etiam  nullius  motus.cum  mo- 
tus quilibet  fit  de  aftirmato  in  affirmatum. 

Quarto, quia  mutationis  indiuifibilis  priuatio 
non  cft  principiumrqnia  fi  fic,vel  hoc  effcr,quan- 
do  illa  mutatio  cft  * Sc  hoc  non : quia  tunc  eft 
H h 3 forma 


90 


Lib.l.  Phy  ficorum 


forma  jcquifus  pct  tranfmutaticrcm:mod6  for 
nu,&  priuatio  non  funt  fimul.vel  quando  iraof- 
muutio  non  cft,  & hoc  non;quia  eius  quod  non 
eft, nihil  cft  principium. 

Quinio , quia  corrupiio  luminis  cft  qnxdam 
tranwiutatio  , & tamen  ipfius  priuaiio  non  cft 

Erincipiutn : quia  non  fit  de  priuationc  in  ha- 
ftom  ; iuio  potius  e conira  de  habitu  in  prilia- 
tionem. 

x.  Oppofitum  arguitur  per  Ariftocelem  inifto 

fwt-  primo . tezt.  80.  Inquxftionc  primo  videbitur, 
quod  re$  fit  priuatio.  Secundi,  qualiter  fit  ptin- 
Pnn4ti*  tfi  cipium.  Quantum  ad  primum, cft  prima  conclu- 
•lijmd  t*t.  fio  , quod  4 priuatio  cft  aliquod  ens : probatur, 
quia  fi  priuatio  nihil  eilct , fcquerciur  quod  nul- 
la propoficio  affirmatiua  cffcc  vera , in  qua  ifte 
terminus  pruati • effet  fubie&unv,  vel  prxdica- 
tum,confcquens  eft  contra  Ariftocelem  & Com- 
mentatorem inifto  primo  , text.  30.  vbi  dicitur 

. quod  priuatio  cft  principium,  quod  priuatio  cft 
vna  numero  cum  materia,  quod  priuatio  machi- 
natur ad  maleficium,  & quid  priuatio  cft  caufa 
appetitus  materix : probatur  confequencia,  quia 
propoficio  affirmatiua  cft  falfa , cuius  fubie&um, 
vel  prxdicacura  pro  nulla  re  fupponit , vt  ifta, 
Chii  puta  eft  Ckimara. 

Secundo,  fictu  fc  habet  priuatio  alicuius  boni 
Fcfpcdhi  imelle&us,  ita  griuano  formx  rcfpcdu 
marcrix : fcd  priuatio  boni  debiti  inefle  eft  ens, 
quia  caufa  triftitix,&  dolorisjigitur  priuatio  for- 
mx eft  ens. 

trinuit  tfi  Secunda  conclufio. Priuatio  eft  ensprxeer  ani- 

fttpntns-  m3in>  Probatur , quia  pofito  quod  nulla  anima 
confideraret , imroo  polito  per  imaginationem, 
quid  uulla  anima  eilct , adhuc  maceria  eftet  pti- 
uara  forma, quam  nata  eilct  habere, 
j.  Tertia  conclufio.  Priuatio  b cft  materia  pri- 

PriHui»  ef»  nata. Probatur, quia  fi  per  imaginationem  omnis 
t*Mirri*  pri - forma  cani  fubftant ialis , quam  accidentalis  effet 
Wm‘  feparata  a materiajtunc  materia  elTcc  priuara,fcd 
nonper' priuationem  addiram.cum  omne  tale  fit 
circumfcriprum , igitur  (equitur  quid  ipfa  mate- 
ria ei  fer  priuatio.  Secundo , quia  fi  priuatio  eftet 
res  alia  a materia , vel  eftet  ens  complexum , vel 
incompiexum;  fi  complexum , tunc  componitur 


fa&a  ttanCmutattonc , fcd  priuatio  non  manet, 
igitur  priuatio  noncftmatcria.Quart6.quu pri- 
uatio cft  caufa  appetitds  nutet  ix  . tamen  ma- 
t et  ia  116  eft  caufa  appetitui  materix.  Quini*  pet 
Atiftotclcm  in  Prxdicamcntis,qui  dicti  qu6d  n6 
eft  idem  cxcum  cffe,&  cxcitas;igituT  a firoili  non 
eft  idem  ptiuatu,&  priuatio»  fcd  matetia  eft  pti- 
uata.igituv  materia  eft  ptiuatio.Sexti  per  Arifto- 
tclcm  7.Mctaph.tex.  xo.ln  diriis  fecundum  acci- 
dens non  cft  idem  ipfum,&  effc  ipfum:mod6  pri- 
uatum  cft  di&um  fecundum  accides  de  matetia, 
igitur  non  eft  idem  priuatum.St  efle  ptiuatum:& 
non  eft  aha  caufa, nili  quia  eiTc  priuatum,&  pti-  * 
uatio  non  funt  idem, quemadmodum  e(Te  album, 

& albcdo.vt  patetiigitur  cum  matetia  fit  priuata, 
fcquitur  quod  non  fit  priuatio. 

Ad  ifta  refpondetur , & ad  primum  dico  qu6d  * 
A riftot cies  reprobat  ibi  Platonem  in  hoc  , quid 
non  pofuit  differentiam  inter  materiam  , & pri- 
uationem, fcilicet  ncc  fecundum  rpm.ncc  fe- 
cundum rationem : quia  licet  matetia , & priua- 
tio  fini  vnum  numero , tamen  differunt  fecun- 
dum rationem  ; etiam  ad  rationes.  Ad  pttmam 
dico,  quod  ifta  ,priuati*  eft  per  fe  non  em , intcl- 
ligitur  quod  forma  cft  non  ens,  refpeftu  cuius 
maceria  dicitor  priuatio, vel  fic  quod  ifta  prop.o- 
filio  eft  per  fc  , mater  i u non  eft  informata  t sii  fer - 
ma.iffjrelhtctiiie*  dicitur  prittara,(ed  illa  cft  per  ac- 
cidens,HMmixfj?  infirmata  tali  firma : quia  quan- 
doque materia  habet  illam  , & quandoque  non. 

Ad  fifcundamtquia  matetia  cft  propricdkc.  Di- 
co qu6d  hoc  intelligitur , quod  materiacft  fub- 
ftant ia  in  adu, fcilicet  per  fornum  rcfpcftu  cu- 
ius dicitur  priuatio. 

Ad  rertiam  dico , quod  ifta  confcquentianon 
valet, homo  manebit , quando  cft  niger , fcd  al- 
bum non  manebit , igitur  homo  , & albus  non 
funt  idem,  ira  ncc  in  propofitojidei  de  fa&o  ef- 
fer concedendum, quod  priuatio  eft,quando  non 
eft  priuaiio  , fimjliccr  priuatio  manebit , fcilicet 
cum  materia  prima  priuata , quando  tamen  non 
manebit  priuatio. 

Ad  quartam.  Non  intelligitur  quid  priuatio 
fic  vna  r«  diftin&a.qux  fic  caufa  inclinationis 
materix; fcd  fic  intelligitur  qnid  iftacaufalis  cft 


ex  pluribus  incomplcxis,&  reftar  idem  ac  fi  effet  , vera,  materis  appetit  formam,  quia priuata  eft ferma 
complexum;  fi  incompletum, tunc  eftet  fubftan-  appetibili. 


lia.vci  accidem;nonfubftanria,  quia  tunc  mate- 
tia non  cftcr  ptincipium  fimplex  , fed  compofi- 
tum  ex  diuerfis  partibus  cftcnrialibus  , cuius  op- 
pofitum eft  probatum  prius  ; fi  accidens, tunc  in- 
finita talia  eftent  in  materia.  Irem  Client  perpe- 
tua a parre  ante , & corrumperentur  d parte 
poft.  Item  corrumperentur  in  aduenru  formx, 
Gc  generarentur poft  cius  corruptionem.  Tertii, 
fi  ab  ifto  acre  retnoueatur  lumen  nulla  re  addicd 
dc  nono,  tunc  ifte  aer  eft  tranfmuratus : quia  te- 
nebroftis , 8c  non  per  cenebram  additam , igitur 
ifte  a cr  cft  tenebra. 

Contra conclufionemarguirur  primo  per  Ari- 
ftotelcm  in  ifto  primo , rexr.  79.  vbi  dicit:  Nat 
quidem  materiam  , tjr  priuationem  alterum  effe  dici- 
utta  ; $c  probat  hoc  dupliciter.  Primi,  quia  ma- 
teria eft  pe r accidens  non  ens,  & priuatio  eft  per 
fe  non  ens,  igitur  non  funr  idem  materia,  Se  pri- 
uatio. Secundo,  quia  materia  eft  proprie  fubie- 
&um  , fcd  priuatio  nequaquam  , vbi  dicit  Com- 
mentator quod  priuatio,  nec  eft  proprie  propin- 
quum.nec  remorum  ; quia  nihil  eft,igirur  priua- 
tio non  eft  materia.  Tertii,  quia  materia  mance 


Ad  quintam  dico,  quid  idem  cft  cxcus  & ex- 
citas , fcd  quia  non  cft  famofus  modus  loquendi 
dicere,  quid  homo  eft  excitas , quemadmodum 
dicimus, quid  homoelt  cxcus,  ideo  dicebar  Ari- 
ftocclcs.quod  cxcus  Gc  excitas  non  funt  idcm.Ec 
ideo  Ariltorelcs  in  libro  Prxdicamen torum  lo- 
quebatur fecundum  famoficatem  folum,  non  dc- 
rermiuando  veritatem  , vt  dicit  Commentator 
lo.Meraphyficx.capitulo  dc  quanto. 

Ad  fextam  dico, quid  tria  funr  entia  fcctin- 
dim  accidens  ; qnxdam  funt  nrgarina ; vt  non 
cft c albu,5c  huiufinodiA'  talia  nihil  funt.vr  non 
efte  album  non  cft  albedo : <juia  fi  fie.iam  efte,  6c 
non  clTc  album  eftent  idem.  Secundo  funt  qux- 
dant  difta  priuaciua,  vt  efiefiurdum,  cxcum, pri- 
uatum,infinitum,&  buiufmodi,&  ralia  UgnihcSc 
fubiedum  connotando  difpofitioncm  oppofiram 
inefte , vt  ifte  terminus  (acum , vel  casitat  ligni - 
fic  at  oculum , connotando  ipfura  carere  difpoli- 
tiooe , medianrequi  poteft  fieri  vifio.  Alia  /une 
dicta  affirmatiua  ; & illa  funt  duplicia  : nam 
qnxdam, qux  funt  fumpta  a figura  , qux  fiuil 
difpolhionct  addux  rebus  difpoutis,vt  dfte  figu- 


7- 

Entis  fetem * 
dum  nt cidit 
tnsjuut. 


Quajftio  XXI. 


9i 


9 

Mutsti*  du- 
plex eft  1 /**■ 

frrxAtUritl, 

<*r  »*tur*lu. 


IO. 
?ri**tio 
f' urt  ftni- 
iHrtjft  f tin- 
tifium . 


ratam,  eflc  triangulare , 6cc.  Sc  in  talibus  dico, 

2ao J cft  idem  ipfum,&  ciTe  ipfum,  ficut  idem  cft 
gura.&cflc  figuratum  , fed  alia funt di&a per 
accidenti  per  qux  connotantur  difpo/itioncs  di- 
Aindx  a rebus  fignificacis  per  huiurmodi  di&a, 
vt  album, dc  in  talibus  non  eft  idem  ipfum, de  c(Te 
ipfum  , ficut  non  eft  idem  album  , Sc  eflc  album: 
quia  album  cft  fubftantia , Sc  eflc  album  eft  albc- 
do.  Nunc  dico,  quid  Ariftoteles  intellexit  dc 
didis  per  accidens  rltimo  modo;  nam  in  didis 
priuatiuis  idem  cft  ipfum , Sc  eflc  ipfum , vt  car- 
cura,  dc  eflc  czcum,  & huiufmodr. 

Contra  hoc  arguitur:  quia  fl  cxcum  , & eflc 
cxcum  funt  idem  , fit  igitur , quod  aliquis  fit  de 
nouo  cxcus.  Tunc  arguitur  cxcum  non  cft  de 
nouo : quia  prius  fuit , fed  de  nouo  eft  eflc  cx- 
cum, igitur  cxcum ,&  ede  cxcum  non  fune  idem. 
Secundi,  quia  cxcum  diligitnr,&  tamen  non  di- 
ligitur ipfum.  eflc  czcum , igitur  non  cft  idem 
cxcum,  Sc  c fle  cxcum. 

Refpondetur,  ad  primum  concedo , quod  cx- 
futn  non  eft  de  nouo , fimilicer  concedo  , quod 
efle  cxcum  non  eft  de  nouo , tamen  k parre  prx- 
fentieft  concedendum,  quid  dc  nouo  eft  eflc  c$- 
cum.  Confimilitcr  ad  fecundum , quia  eflc  cz- 
cum,  Sc  etiam  cxcum  , diligo , licet  non  diligain 
ipfum  eflc  cxcum,  $c  hoc  eft  propter  diuerfas 
connotationes  iftorum  terminorum  k parte  prx- 
tcriri, ficut  in  ifto  Paralogifmo,  cognofio  Ccrijamt 
Cori  fi  tu  tfl  Vf rtitHl , igitur  cognofco  venientem  , non 
fequitur , fed  fequitur,  igitur  venientem  cogno- 
fco;  pater  igirur , quid  priuatio  cft  maceria  prl- 
uata,  Sc  hoc  dc  primo. 

Quintum  ad  fecundum.  Notandum  , quod 
quxdam  eft  mutatio  fupcrnaturalis  ,'vt  creatio, 

Sc  de  illa  dico,  quid  ipfius  priuatio  non  eft  prin- 
cipium, nec  etiam  materia:  quia  talis  fit  de  con- 
tndiftorio  in  contradi&orium.  Alia  cft  mutatio 
naruralis.in  qua fdlicer  prxfupponitur  fubie- 
<ftum,  &.  talis  cft  duplex,  quxdam  inftanca,&  in- 
diuifibilis  ; Sc  dc  illa  dico,  quod  nunquam  eft  ve- 
rum dicere,  quod  priuatio  talis  fornix  cft  princi- 
pium mutationis  ad  illam  formam  , vt  probatur 
ante  oppofitum ; fed  tamen  ifta  cft  vera  materia, 

Sc  principium  huius  tranfmutationis , qux  fuic 
priuatio  formx  , ad  quam  eft]ifta  tranfmutatio. 
Sed  alia  eft  mutatio  diuifibilis,  Sc  cuiuflibet  talis 
priuatio  cft  principium  : quia  in  qualibet  tali 
fubiicitut  materia;  qux  pariem  habet  deforma 
acquirenda,  Sc  partem  non,  qux  dicitor  efle  pri- 
uario  refpedhi  partis  non  habitx.  Et  fic  patet, 
quid  duabus  de  caufis  materia  dicitur  princi- 
piem tranfmutationis  ; prima,  quia  fubiicitur 
rranfmutationi,&  fecunda,  quia  caret  difpoficio- 
ne  ad  quam  cft  tranfmutatio. 

Sed  dubitatur,  qux  neceffitasfuit  ponere  pri- 
uttionem  efle  principium  : quia  licet  materia, 
qux  traufrautacur,  prius  non  habuit  difpofitio- 
nem  , ad  quam  trnnfimitatur , tamen  ex  hoc  non 
fcquirur  quid  priuatio  fit  principium.  Refpon- 
detur propter  duas  caufas.  Quia  multi  antiquo- 
rum pofuerunt  latitudinem  formarum  , & idci 
ad  denorandum  , quod  nihil  formx  prarfuit  ante 
tranfmucationem,  priuatio  ponitur  principium, 
id  cft,  materia  prima  fub  ea  ratione , qui  priis 
non  habuit  formam , ad  quam  eft  tranfmutatio. 
Similiter , quia  multi  pofuerunt  formatu  habere 
quoddam  efle  perfedum,&  diminutum  in  mate- 
ria ante  generationem  , Sc  ideo  ad  denotandum, 
quid  non  haberet  tale  clfe  , priuatio  ponitur 


Come  em 
for- 


principium.  Secunda  caufa  pro  qua  fapponitur, 
quod  omne  ens  diligit  fc  pcrinaucie  , cuius 
lignum  , quod  quodlibct  inclinatur  ad  locum  in  „ ,f,|, 
quo  poteft  maxime  conicruari.  Secundi  liippo- 
nicur  quod  permanentia  iftorum  indiuidaorum 
non  poteft  clfe  perpetua  fecundum  indioiduum, 

Sc  hoc  propter  comrarieratcra  eorum,  ex  quibus 
componuntur  ifta  inferiora,  Sc  ideo  fequirur  ter- 
tio ex  iftis , quod  in  iftis  inferioribus  oponeac 
ponere  aliquam  naturam , qux  appetar  continui 
generationem  , Sc  corruptionem , ita  vc  respof- 
lmt  perpetuari  in  fuo  fimiii  fecundum  fpeciera, 
poftquam  non  poflime  perpetuari  fecundum  in- 
diuiduum,  Sc  illa  natura  eft  materia  priqu. 

£x  quibus  fequitur,  quod  cim  materia  non  II* 
appetat  tranfmurari , nifi  quia  eft  priuata  forma 
apperibili,  ad  quam  eft  tranfmurata , fequitur 
quod  priuatio  talis  formx  fit  ncccflarii  requifi- 
ta  ad  tranfmu rationem  , Sc  ifta  cft  ncceffitas  po- 
nendi materiam, & priuarionem  principia  terum 
naturalium,  Sc  hoede  fecundo. 

Ad  rationes.  Ad  primam : quia  intentio,  &c. 

Dico  , quod  illa  cft  priuatio  gradus  intenfionis 
fequentis , & talis  diwmilitudo  fufficit , Sc  ideo 
di&um  Ariftoteles  intclligitur  in  contrariis  po- 
fitiuh. 

Ad  fecundam  de  motu  corii  dico  , quid  imi 
ibi  «ft  priuatio  , quoad  partes  coeli , quia  pars  in 
Oriente  pritiarur  litu, qui  cft  in  Occidente, atque 
in  Meridie.Similitcr  eft  ibi  pciuario,quo  ad  to- 
tum cadum : fcilicet  priuatio  afptftutim  ; quia 
aliquis  afpeiftus  corporum  coeleilium  ad  inuicem 
poftraeft,  qui  nondum  eft. 

Ad  tertiam  dico,  quod  licet  morus  fit  de  affir- 
maro iu  affirmatum ; tamen  id  affirmatum,  quod  t * 

eft  in  vno  termino , includit  priuarionem  alte- 
rius termini , ficut  album  includit  priuatiobem 
nigredinis. 

Ad  illam  dc  mutatione  indiuifibili  Ji&um  eft. 

Ad  aliam  de  corruptione  luminis , dico  quod  eft 
dc  habitu  in  priuarionem , Sc  in  hoc  cft  diffe- 
rentia inter  motam  acquificinum , ac  deperdi- 
tiuum. 

ANNO  TAT  IONES. 

* ryRimuis  tfl  slitj  nodem.  Nota  ex  Ariftotele 
1.  6.  Mctaph.  tcxr.4  ens  realc  tripliciter  dici,  £*;  r,^ 
vno  modo  per  fc , quomodo  dicitur  id , quod  k eum  rnhu 
parte  rei  eft  aliquid,  de  quo  ibi  intendit  Phiiofo- 
phus  agere  , & quod  diuiditur  in  10.  genera.  Se- 
cundo modo  dicitur  ens  per  accidens , vt  homo 
albus.  Tertio  modo  dicitur  per  ens,  quod  fignifi- 
cat  ventarem  propofirtonis.  Et  hoc  tertio  modo 
comprehendit  priuationes , & entia  rationis:  cx 
hoc  enim  quid  aliquid  eft  in  rerum  natura , fe- 
quitur veritas  propofitionis  , quam  intcllcftus 
fignificat  per  hoc  verbum  eft , fed  quia  aliquid, 
quod  eft  in  fe  non  ens , iutclJcAus  confidcrac  vt 
quoddam  ens,  ficut  negationem, & priuarionem, 
idei  etiam  huiufmodi  non  entia  dicuntur  entia. 

Dicitur  cnim,(<Mccitas  cft.no  quid  excitas  habeat 
aliquod  clfe  in  rebus ; fed  quia  intellc&us  com- 
ponit illam  cum  aliquo  fubielto,  eo  quid  remo- 
net aliquod  ens  a fubic&o,  vt  fi  dicas , Petrus  cft 
cxcus,  fignificat  Petrum  non  habere vffum.  l$. 

b priH.it  io  tfl  materio  priuata.  Nota,  quod  ma-  Umeri*  £ 
teria,  & priuatio  funt  idem  realirer,  Sc  diftin-  . •** 

guuntur  formalitcr.  Nam  materia  confiderari  &2/0***? 
poteft»  vel  vt  cft  dc  fc  priuata  omni  forma, vel  vt 

H 4 (|1  ter. 


£ 


r 


Lib.I.  Phy  ficorum 


91 

eft  fub  quacunque  forma.  Qolilo  ergo  dicit  Sco  • 
tus, quod  priuatio  cftmateiia  priuata, nihil  aliud 
intclligit , quam  quid  materu  ptiuata  eft  idem 
(ibi  realitcr , ita  vt  materia  ptiuata  nullam  teali- 
tatem  rcalem  addat  admateiiam  ,fed  untum  di- 
cat negationem  format  in  matena  apta  ad  illam 
recipiendam ; fcd  quia  materia , Sc  ptiuatio  ha- 
bent diucrfas  definitiones  t quia  priuatio  inclu- 
dit negationem  formx;  rmtetia  veri  non,  & 
materia  appetit  formam,  ptiuatio  veri  non:item 
materia  cit  pars  fubftantix  .priuatio  veri  non, 
Sc  tandem  materu  manet  in  compofito , priua- 
tio autem  expellitur , materia , Sc  priuatio  for- 
maliter  dillinguuntur. 


Q__v  jtsiio  XXII. 

Vtrum  quodhbet  em  naturale  appetat  fui 
permanentiam? 

Arifloc.  **}.)>■  uxi.t  t.  Auerroc»  * i • S impl 

Tbemill.  num.  8 1 . Auic.  d*  fnffie.  c*f.  ».  D.  Thofl».  /ed. 
I f i.  Scotu itu  x.dtft.  j.f 

Cooimbricea.  tAf.9.  fMjf.4.  RocCuj  »j. 


I ^cv,TVR  Pr’m^  qa6d  non  : quia 

tunc  fequeretur , quod  agens  naturale 
grjglgj  approximauunpafTb  fufficicnter  difpo- 
lito,  non  ageret  in  ipfum , confequcns  cft  contra 
experientiam,  Sc  principium  naturale.  Probatur 
confcquentia;  quia  (i  ageret,  tunc  repatcrctur,& 
cum  repafljo  fit  eius  corruptio,  fequitur.quid  fi 
appetat  agere  in  conttarium  , quod  apppciac 
dlfpomad  corruptionem. 

Secundo , aliquod  ens  naturale  appetit  difpo- 
fitionem  fur  corruptionis . igitur  appetit  fuatn 
corruptionem.  Tenet  confcquentia  : quia  qui 
vult  antecedens, quodammodd  vult  confcqucns; 
Sc  probatur  antecedens : quia  ignis  appetit  rare- 
fieri , modii  rarcfa&io  cft  difpofitio  prxuia  cor- 
ruptioni j quia  facilius  poteft  agens  contrarium 
agere  in  rarum , quam  in  denfuin.  Similiter  pa- 
tec  de  hominibus, qui  appetunt  cibos  praeparatos 
fur  corruptioni. 

Tertio  : quia  aliqua  res  poteft  plus  durare, 
quam  de  faClo  permanear,  vt  puta  fi  eflet  in  con- 
rincnrc  melius  difpofito , ergo  non  quodlibec 

ens,&c.  Tenet  confcquentia : quia  vel  appetit 
durare  per  illud  tempus  , per  quod  poteft  mane- 
re , Sc  non  maner ; fi  fic  , tunc  eius  appetitus  eft 
frurtia:  fi  non,  igitur  poteft  mancre.quandonon 
appetit,  quoJcftpropolitum. 

Quarti  fequeretur,  quid  coelum  , Sc  materia 
prima  infiniteappcierenr  pcrmanerejconlcqucns 
eft  falfum.quia  quodlibec  illorum  eft  finitum, 
Sc  per  confequcns  /olum  finite  poteft  appetere. 
Probatur  confcquentia,  quia  appetere  durare  per 
duos  dies  proucnit  i maiori  appetitu , quam  ap- 
petere durate  per  folum  vnum:  igitur  cum  ma- 
teria prima , Sc  caelum  durem  per  tempus  infini- 
tum , fequitur  quid  quodlibet  illorum  apperae 
permanere  appetiru  infinito. 

Quinto, quuquodljbct  ens  appetit  illud, quod 
eft  libi  naturale;  fcd  alicuius  rei  corruptio  eft 
naruralisiigirur  aliqua  res  appetit  corruptionem. 
Maior  nota  cft  indu&ionc  , nara  graue  appe- 
tit deoefum : quia  locus  deorfum  eft  fibi  natura- 
lis ; Sc  minor  probatur.  Primi,  quia  dicimus  ali- 
qua eorcumpi  naruralircr.  Secundi,  quia  purre- 
fafli c cft  corruptio  naturalis , combuftio  aurem 


violenta,  vt  patet  i.Meteotot.Tettib.qma ali- 
qua corruptio  fit  ab  intriflfeco  , cottupdo 
mixtorum  compofitoium  cx  elementis.  Quarti, 
quia  illud  cft  naturale , quod  feropet , vc\  vt  in 
pluribus  fit  eodem  modo , vt  patet  fcctindo  hu- 
ius, text.)9.  modi  mots  , vd  coicuptio  fempet» 
vel  vt  in  pluribus, fit  eodem  modo-,  etgo,|cc. 

Sexto  ad  principale ; quia  nonquodlibct  ens 
naturale  cognofcit  permanentiam,  &duratio- 
nem,ergo  nonquodlibct  appetit  ipfum  perma- 
nete. Tenet  confcquentia *,  quia  appetitus  confe- 
quitut  cognitionem;  & antecedens  cft  notum. 

Deinde  arguitur  per  inftantus.  Quia  lignum  j 
exifttm  futfum  cadit  deotibm  in  ignem  fuppofi- 
tnmfibi,  igitur  fi  appeteret  fui  permanentiam 
non  dcfcrodctct  deorfum.  Secundi , quia  aliqui 
milites  adhuc  non  fperantes  de  alia  vita, eligunt 
moti  propter  defcnfioncmRcipublicx.quod  non 
elTet,  fi  appeterent  pcrmanetc.Tettii,  quia  qui- 
dam interficiunt  fc  ipfos , vt  patet  de  dcfpcratis. 
Quarti  pet  Linconienfem  in  traflatu  dc  radiis, 
qui  dicit  quod  habitantes  in  montibus  Hypctbo- 
rcis  viuunt  iia  diu , quod  attzdiati  devitaptae- 
cipitant  fc  ipfos  dc  rupibus  in  mare.  Quinto  fe- 
cundum naturales  hiftorias.Phcrntx  comburit  fe 
ipfam  in  quodam  monte , vt  poft  mille  annos  de 
cinctibus  cius  generetur  alia  Phoenix.  Sexti  ar- 
guitur dc  vetulis. 

Oppolitum  arguitur  per  Ariftotelcm  in  ifto 
primo,  cap.  vltimo  , texe. 8 1 . vbi  probans,  quod 
in  qualibet  ttanfroutationc  piiuaiio  fit  princi- 
pium neccflarium  ,ptobat  quod  materia  non  ap- 
petit fornum  fcqucntcm  pet  formam  prxccdcn- 
icm  ; quia  nulla  res  appetit  fuaro  cotruptionem: 
& dicit  Commentator , quod  omnis  res  diligit 
fc  ipfam  permanere. 

Notandum , quid  duplex  cft  appetitus,  qui- 
dam fcquens  cognitionem  , vt  ille  quo  aliquis 
nititur  in  profccutioncm.vcl  fugam  alicuius  ob- 
ictfli  dclc&abilis,  vel  exitiabilis:  & talis  appetitu» 
vocatur  animalis , qui  cft  duplex ; nam  quidam 
fequitur  cognitionem  intelle£Uuam  , & vocatur 
appetitus  intelle&iuos  ,vc  volunras ; altet  fequi- 
tur cognitionem  fcnfitiuam , Sc  vocatur  appeti- 
tus fenlitiuus : fcd  alius  eft  appetitus  naturalis, 
qui  non  fequitur  cognitionem  , ficut  dicimus, 
quid  graue  appetit  deorfum , Sc  materia  for- 
mam , & entia  naturalia  appetunt  cllc,  & per- 


manere. 

Secundi  notandum,  quid  appetitus  ad  per- 
manendum quandoque  eft  cum  conatu,  vt  quan- 
do agens  contrarium  cft  applicatum , & tunc  di- 
co, quid  nullum  tale  poteft  permanere  per  tem- 
pus xternum  , nifi  t ale  fuerit  virtutis  infinite 
/impliciter;  fcd  quandoque  eft  fine  conatu,  vt 
quando  nullum  contrarium  cft  applicatum, & in 
tali  nulla  requiritur  potentia  ad  durandum , ifh- 
ini  quacunque  potentia  datd  minor  in  infinitum 
fufficerct.  Ex  quo  /equitur, quid  ifta confcquen- 
tia non  valet , illud  quod  durat  per  vnum  diem, 
cft  aliqualis  virtutis,  igitur  iJiud,  quod  durat  per 
duos  dics,cft  maioris  virtutis,  Sc  illud,  quod  du- 
rat in  xternum  cft  infinita:  virrutienegatur  con- 
. fcqucmia , quia  ad  permanendum  fine  conatu, 
nulla  requiritur  potentia. 

Secundi/equitur,  quid  fi  elementum  firoplex 
cftct  in  loco,  vbi  nunquam  applicaretur  fibi  con- 
ttarium, tunc  numquam  corrumperetur , nec  re- 
quireret maiorem  potentiam  ad  durandum  per 
vnum  (Jicm,  quam  ad  durandum  perpetui. 

Tertii 


4* 

Jpfttitai  *jl 
Jufltx. 


Aff+titu'  *d 
ftrmanfdmm 
interdum  >9 
tum  f*m*l*t 
<jM*nileqeu 
Jiut  ceu  a tu. 


*■  T*  i VI 


y.  Tertii  norandum,  quid  • appetitus  animalis, 
jffHitm  &r  naturalis  differunt  ab  inniccm.  Primo , quia 
appetitus  animalis  femper  fertur  in  bonum  exi- 
flens,  vel  apparens:  fed  appetitus  naturalis  fetn- 
^*l**f’  perfertur  in  bonum  exili  ens, & boc  ponit  Com- 
mentator fecundo  huius , vbi  dicit , quid  inten- 
tam in  rebus  voluntariis  feroper  cft  bonum  ap- 
parem, vel  exiflens , fed  in  rebus  naturalibos 
icmperefl  bonum  exiflens.  Secundi  differunt; 
quia  appetitus  animalis  proprie  dicitur  diictflio, 
fed  appetitus  naturalis  non  nifi  improprifl.vt  di- 
cit Commentator , quia  omne  en»  diligit  feper- 
' manere.  Et  fi  quxratur,  quzrcscfl  appetitus  na- 

turalis. Rcfpondetur , quid  non  cfl  ni/i  quidam 
. * nifiis,  vel  inilin&us,  vel  inclinatio  natura*  ad  cf- 

h fendum  , quia  non  cfl  aliud  nifi  res  /ic inclinata, 

y,  ' ficut  appetitus  grauis  addeorfum  , non  cfl  aliud 

quim  grauitas  ne  inclinata  , qua  confequenter 
inclinatur  graue  cum  conatu  , vt  quando  grane 
cfl  furfum,  Se  quandoque  /ine  conatu, vt  quando 
graue  efl  deorfum. 

6.  Nunc  ponuntur  conclufiones.Primaeft.Quod* 
r*;  n*t*ra!t  libet  ens  naturale  appetit  fc  ipfum  permanere 
fptit»  «a-  appetitu  naturali.  Probatur,  quia quodlibct  ens 
vuAlfffttu  naturajc  porell  permanere;  igitur  quodlibct  ap- 
fttmtmtt.  inclinatur  ad  permanendum.  Tenet  con- 

fcqueotia, quia  aliter  aliqua  res  permaneret  con- 
tra propriam  inclinationem,  fle  per  confequens 
eflet  contraria  fibi  ipfi,  quod  cfl  impoflibile:quia 
eflet  otiofa  iti  natura , vt  concludit  Commen- 
tator. 


Quarflio  XXIJ. 


Secundi,  quia  omnia  entia  appc;unt  aflimi- 
lari  ipfi  Deo, qui  cfl  ens  primum  pctfe&iflimum, 

& maxime  permanens , igitur  quodlibet  ens  ap- 
petit aflimilari  fibi  in  permanentia  ,fci*licct  in 
quantum  potefl , & per  confequens  quodlibct 
ens  appetit  permanere. 

I W Tertii , quia  efTe  , fle  permanere  continentur 

fub  ratione  appetibilis : quia  permanere  eft  bo- 
num : modi  omnia  bonuin  appetunt,  ve  patet,  t . 
Ethicorum. 

f 7*  Quarti  arguitur  per  figna.  Primo, quia  quod- 

l.  libet  cus  natutalc  tendit  ad  locum,  in  quo  maxi- 

me potefl  conferuari ; quod  non  eflet  nifi  quod- 
libct appeteret  permanete  5 & antecedens  appa- 
ret, quia  quodlibct  ens  tendit  ad  fuum  locum 
naturalem,  qui  habet  quandam  virtutem  con- 
feruatam  locati , vt  patet  quatto  huius  ,tcxt.  48. 
Secundi, quia  vnum  contrariorum  fugit  reli- 
quum , vt  patet  in  lib.  Meteororum  per  totum, 
quia  pet  hoc  damur  caufz  multatum  impref- 
fiouum. 

Secunda  conclufio.  Lic£t  quodlibct  ens  appe- 
tat pciinanerc,  tamen  non  fcmpc'r,fcd  fecundum 
propcnftoncm  fu*  natur*.  Probatur  .quia tunc 
in  iftis  inferionbus  quodlibct  ens  frufliaretur  a 
fuo  fine  fecundum  totam  fpcciem  , quod  cft  im- 
poffibilc.  Et  fi  dicatur  quid  fi  quodlibct  ens  ap- 
petat fic  permanere,  videtor  quod  ille  appetitus 
fufficcret  ad  hoc,  quod  res  permaneret  quocum- 
que alio  circumfcripto.  Rcfpondetur  quid  non: 
quia  vitra  illum  appetitum  requirit  confer  uatio- 
nem  primx  cauf* , ad  quam  omne  efle  fc  habet, 
ficut  lumen  fc  habet  ad  corpus  luminofum. 
g.  Tertia  conclufio.  Appetitu  naturali  aliqui 
jty»nn»n4-  P°l‘unt  appetere  fui  corruptionem  , vt  patuit 
«CfM i prius. 

"f"“"  f"  talione,.  Ad  prinum  (cquetcim  , quid 
1 vnum  contrarium , Cee.  nego  confequcntiam: 
quia  vnum  contrarium  appetit  agere  fibi  fimile 


91 

in  reliquum  , 8c  non  appetit  corrumpere  reli- 
quum , nec  etiam  corrumpere  fc  ipfum:  liefle  ifta 
fequanrurad  hoc,  quid  agat  fuum  (imile,Sc  ide i 
non  oportet  , quod  fi  aliquod  appetat  antece- 
dens, quod  cum  hoc  appetat  confequens , nifi 
cum  hoc  apperat  confequentiam  efle  bonam. 

Ad  fecundam  negatur  confequcntia:quia  liefle 
appetant  illa  difponentia,  tamen  non  appetunt, 
quod  difponaut  ad  fiiam  corruptionem , & idci 
licet  homo  appetat  cibos  nociuos  , tamen  non 
appetit  efle  illos  cibos  nociuos  fibi. 

Ad  tertiam,  aliquid  durat  minus,  flcc.  conce- 
do .igitur  non  appetit, nego  confequentiam.  Ad 
ptobarionem  dico  , quid  appeteret  durare  illud 
tempus,  nec  efl  inconueniens , quid  defiderium 
naturale  fruflrcrur  in  parte.  Aliter  dicitur,  quid 
res  non  appetit  efle  in  futuro,  & hoc  appetitu 
naturali  ; fed  appetitus  ille  coniungitur  cum 
adtu,&  idci  non  oportet, quid  ille  terminus 
Appttum  connotet  carendam  rei , qu*  appe- 
titur. 1 r 

Ad  quartam  foluta eil, quod  illa  permanent 
fine  conatu. 

Ad  quintam  dico,  quid  nulla  corruptio  cfl  , 
alicui  corruptibili  naturalis.  Ad  probationem 
dico,  quid  nos  dicimus  .corruptionem  natura- 
lem , quando  fit  fecundum  communem  curfum 
natur*,  vt  in  fcne&ure  , licet 'fit  violenta  illi, 
quod  corrumpirur.  Ad  alium  putrefacio, fltedi- 
co  , quid  putrefaflio  efl  corruptio  violenta  re- 
fpedlu  illius , quod  putrefit,  tamen  dicitur  natu- 
ralis, eo  quid  mixta  magis  funt  confueta  cor- 
rumpi per  putrefa&ioncm , quam  per  combu- 
ftionem.  Ad  aliam  dico,  quid  non  fequitur:quia 
licet  fiat  ab  cxtritifcco  , tamen  paflum  non  con- 
fert vim.  Ad  quartam  negatur  , nili  fiat  fecun- 
dum intentionem  agentis.  Vel  potefl  dici,  quod 
illa  funt  naturalia  difiiuguendo  naturale  con- 
tra cafualc , fed  non  diflingucndo  contra  vio- 
lentum. 

Ad  fextam  principalem,  dico  quod  non  opor-  1 
tet , quod  omnis  appetitus  fcquatur  cognitio- 
nem, fed  fuflicit  quid  dirigatur  a cognolcente, 
vt  puta  ab  intclligcncia.  Tunc  ad  inflamiasdc 
ligno  dico,  quid  lignum  appetit  defeendere,  fed 
tamen  non  appetit  ignem  efle  fub  eo , quia  hoc 
accidit  a cafu.  Ad  fecundam  dico , quid  accidit 
fecundum  aliquos  propter  fpem  alterius  vit* , &: 
ideo  ex  hoc  Tullius  credens  perpetuitatem  ani- 
mx  famam  fui  nominis  przpofuit  moui  corpo- 
rali. Alij  dicunt , quid  hoc  faciunt  ptopter  vir- 
tutem : quia  tales  prope  finem  vit*  funt  valde 
intense  virtuofi ; fle  melius  cfl  illud  mediumjefle 
virtuofi,  quam  diutius  efle  minus  virtuofi,  fle  fic 
appetunt  hoc  appetitu  animali , & non  naturali. 

Ad  tertiam  dcdcfperatis  dico, quod  tales  nolunt 
fc  ipfos  non  efle,  fed  volunt  fuam  miferiam  non 
clfc  , licet  ipfos  non  efle  fcquatur , fle  ita  dicatur 
ad  Linconienfem. 

Ad  aliam  dePhcenice  dico, quid  Phccnix  ex 
aliquo  inftin&u  naturali  cognofeit  fc  non  am- 
plius pofle  permanete  , 6:  quid  alio  modo  fibi 
fimile  non  potefl  generare,  ideo  appetens  femper 
manere  fecundum  fpecicm  , cum  non  pofiit  per- 
manere fccfidum  indiuiduum.flc comburit  fc.  £d 
illam  de  vetulis  dico,  quod  mentiuntur  peflimi. 


ANNOTATIONES. 

APpniuu  Animalis  , & natHralu  differunt  ab 
inuicem.  Nou,  quid  cum  appetitus  ani- 
malis 


IT.  • 

Affttih 

*nitntln  , 
dttfhx. 


Affitnt— 
ftnfitmui,  o» 
fjrim/M 
dlffruai  i 9 


94  Lib.  I.  Phyficorum 


malis  fit  duplex»  vnus  intcllc&iuus,  Sc  altet  fcn- 
fiemus , ifti  duo  appetitus  difiinguuntur  inter  fc, 
di/fctuntquc  in  multis.  Quod  diftinguantut  ap- 
paret : quia  multotics  funt  conti  ari) , vt  patet  in 
jtomine  in  continente,in  quo  prxualcr  appetitus 
fenfitiuus  contta  rationalem.  Tum  quia  appeti- 
tus rationalis  fettur  in  bonum  particulare , Sc 
vniuccfale;  appetimus  enim  vniuctfalc  bonum: 
appetitus  veto  fenfitiuus  folum  fertur  in  bonum 
lingulare.  Tum  etiam  quia  appetitus  fenfitiuus 
differt  in  multis  a rationali.  Primd  differunt, 
quia  appetitus  fenfitiuus  clt  citea  bonum, quod 
imaginatio  iudicat,  rationalis  vcr6  circa  bonum, 
v^I  malum  inrellc&u  indicatum.  Sccundd  diffe- 
runt , quia  appetitus  rationalis,  fiue  voluntas  clt 
libera  libcrtatecontradi&ionis.quod  fciliccr  po- 
ceit  fufpcndcrc  a£tum  volitionis,  Sc  libertatem 
contrarietatis  circa  bonum  particularc.quamuis 
non  circa  bonum  vniuerfalc  : poteft  enim  velle, 
Sc  nolle  aliquod  bonum  particulare , appetitus 
tamen  feniitiuus  non  clt  liber , fcd  necelfar i6 
operatur  vtrique  ncceffirate  oppofita;  quiapro- 
pofito  libi  conucnicnti  non  potcfl  brutum  non 
appetere,  &:  propofito difconucnienti  non  po- 
tcll  non  refugere.  Tcrtib , differunt  in  adtibus; 
voluntas  enim  habet  altum  amoris  amicitix, 
qui  clt  amor  rei  propter  lc,  quo  amore  diligi- 
mus honefta,  in  quo  fundatur  amicitia  -,  habet 
etiam  adum  amoris  cone  opi  fccntix  , qui  clt 
amut  rei  vtilis,  quo  amamus  nobis  vtilia : appe- 
titus vcr&  feniitiuus  caret  priori  amore , & idcA 
bruta  folum  appetunt’  fibi  vtilia,  neque  habent 
veram  amicitiam  inter  fc.  Irem  in  voluntate  clt 
confc  nfus  , qui  dicitur  elcltio  : quando  enim 
proponitur  fibi  aliquod  bonum  quia  libera  clt, 
potcfl  velle , Sc  retinere  , Sc  (i  vult,  ille  actus  di- 
citur confcnfus , Sc  propter  hoc  dicitur  liberum 
arbitrium  : quia  fciliccr  libere  recipit, &con- 
fcntic  in  id  quod  intclle&us  deliberat  cfle  fa- 
ciendum , quod  fi  fit  contra  legem  diuinam , erit 
peccatum.  Quarto  differunt , quia  voluntas  do- 
minatur appetitui  per  rationem  , potcllquc  mul- 
tos illius  altus impedii c, quos  fi  non  iropcdit.& 
funt  contra  redam  rationem, imputabitur  fibi 
ad  peccatum  , quantumcunquc  vigeat  appetitus 
fenfitiuus  Quini»)  differunt  , quia  voluntas  non 
fubditut  influxui  cxlcfti  in  fuis  altibus. ficur  ap- 
petitus feniitiuus,  Sc  ficmei  it  um.vtl  demeritum 
non  clt  abfque  voluntate  : quia  ptimum  fublc- 
dtum  metiti,  Sc  demeriti,  (icut  peccati  Cc  gratia:, 
voluntas , Sc  vltimo  differunt : quia  voluntas 
cft  reflexiua  , Sc  vult  fe  velle  , vel  voluilTc,  aut 
iioluilfe,quod  non  habet  appetitus  fenfitiuus. 


Q_V  A S T I o X X II  I. 

'virtia  unitu  fit  fortior  feipfi 
tUfi/erfa  i 

Author  libiorum  de  Caafn, preffit. 17.  D.  Thema»  US.  17. 
Anllot.in  pnlhm.  fi!f.  ij.  pullem.  4.  Conui/tnc.  7. 
Phyfif.tAf.  1 . 1 . mrt.  1 . 


! Rcvitvr  qu&d  non : quia  fequerc- 
l tur  .quod  non  fempet  in  maiori corpo- 

fg  re  cflet  maior  virtus , confequcns  clt 

contra  Ari Itorclem  1.  Cxli , text.  8.  & yo.Sc  8. 
Phyfic.  text.  7 9.  Probatur  confcqucmia : quia il- 
liiil  qtiod  clt  maius  clt  minus  vnitum. 


Sccundb,  quia  illa  virtus  eft  fortior ,qux  fuffi- 
cit  agere  ad  maiorem  diltantiam  , fcd  virtus di- 
fpcrufufficit  agere  ad  maiorem  diltantiam  quin» 
virtus  vnita;  igitur  virtus  dilperfa  elt  foitiot  fc 
ipsa  vnita , Sc  lic  vnita  non  cft  fortior.  Maior  & 
minor  patent  per  vnam  experientiam : quia  vna 
parua  portio  ccrx  fpifla  polita  } remotis  non  vi- 
detur , qux  tamen  ii  effet  cxrcnfa  fecundum  lon- 
gum ,&  latum,  bene  videretur.  Confitmatur  pet 
aliam  experientiam: quia  plura  vifibilia  ab  in- 
uicem  difpcrfa  de  prope  videntur , qux  tamen  fi 
circnt  coniundtanon  viderentur. 

Tctiid  experimur , qudd  fenum  calidum  non 
agit  ad  tamain  diflannam,  ad  quam  agii  flamma 
tenuis,  in  qua  tamen  calidita»  clt  magis  difpetfa. 

Quarto  fequiiur , qu6d  dux  rcgulx  Ariflotc- 
lis,  quas  ponit  jii  7.  huius,  text.  jj.  Si  inde,  non 
cirent  verx , quarum  vna  clt , Si  aliquis  motor 
moueat  aliquod  mobile  per  aliquod  (parium  in 
aliquo  tempore,  medietas  motoris  moucbit  me- 
dietatem mobilis  per  idem  lpatium  in  xquali 
tempore.  Secunda  elt , fi  duo  motores  moucanc 
duo  mobilia  per  aliquod  lpatium  in  aliquo  tem- 
pore aggregatum  cx  motoribus,  moucbit  aggre- 
gatum ex  mobilibus  per  idem  fpatium  in  cquaii 
tempore  i fcd  contradatur,  quoad  primam  regu- 
lam : quia  medietas  motoris  haberet  minorem 
proportionem  fuper  medietatem  mobilis  , qtiam 
totus  motor  fuper  rorum  mobile  dc  tanto, quan- 
to virtus  difperfa  clt  debilior  viiturc  vnita.  Et 
conlimilitcr  patet , quoad  fecundam  regulam: 
quia  aggregatum  cx  motoribus  haberet  maio- 
rem proportionem  ad  aggregatum  ex  mobili- 
bus, quam  vnus  motorum  ad  vnam  mobilium, 
cum  vinus  vnita  lit  fortior  fcipsadifpcrsa. 

Quinto  icqucretur  , qudd  aliqua  virtus  fieret 
fortior  nullo  libi  addito,  8c  debilior  nullo  a fc 
remoto,  confequcns  clt  falfuin,  Sc  probatur  con- 
fcqtientia  ; polito  qu&d  illud  calidum  condenfc- 
tur  nullo  gradu  caliditatis  fibi  aducnienre  ab  ex- 
trinfeco,  tunc  iltacalidiras  eft  fortior  in  virtute, 
quam  prifts , quia  elt  magis  vnita , & tamen  ni- 
hil elt  fibi  additum  :&  tunc  fi  iterum  rarefiar, 
erit  debilior  in  virtute  > Sc  tameu  nihil  eft  a fe  re- 
motum. 

Sexto  fequcrerur , quod  qualitas  finita  poflct 
agere  effectum  infinitum, confequcns  cft  falfum, 
quia  res  denominatur  finita  , vel  infinita  per  cf- 
fcltum,  quem  poteft  producere,  vel  per  rcfiftcn- 
tiani , in  quam  poteft  agere.,  & ideo  fi  producat 
effedtum  infinitum , eft  virrus  infinita.  Confc- 
qticntia  probatur, quia  fi  qualitas  condcnfctur 
vfque  ad  fubduplum,  tunc  ipfa  cft  fortior,  quim 
prius  in  aliqua  proportione , Sc  fi  ad  fubtriplum 
clt  fortioris  virtutis  in  maiori  proportione:  igi- 
tur cum  virtus  illa  pofftt  vniri  magis  , Sc  magis 
per  condcnfationcm  fubiclti  in  infinitum, fcqui- 
tur,  qudd  illa  qualitas  fici  infinitx  virtutis. 

Scptim6  per  experientiam:  quia  videmus  in 
rra&u  doliorum  difficilius  cllc  trahere , quando 
dur  chordz  conjunguntur  fimul  in  aliqua  parte 
doli) , fcd  quando  difiungitur  ad  cxtrciua,  faci- 
lior eft  traifhis.quod  non  cflet  nifi  virtus  difpcc- 
fa  cflet  fortior  fc  ipsa  vnita. 

Oltau5  , aggregatum  cx  dnabus  rcfiftentiis 
non  plus  refiftir,  quam  altera  illarum;  igitur  i 
fimi  Ii  aggregatum  ex  duabus  virtutibus  adiuis 
non  plus  aget.quim  altera  illarum  virtutum. 
Antecedens  patet : quia  fi  ad  imaginationem  in 
vacuo  cllcnt  dux  fphxtx  pofitx  fuper  planum, 

tunc 


Quaftio  XXIII 


9r 


5SHsS£ 

magnitudine  , fcJ  virrus  vnita  eft  huiufmodi; 


' ■ e • — «iiMuin , cum  ipu  poim 

. ab  infinito  modica  virtute  moucri,  eoqudd  non 

eft  refiftcntia. 

J.y  , °PPo(iium  arguitur per  experientiam  rquia 
y ferrum  calidum  agit  intentiorem  calorem,  quam 
racut  flamma,  Sc  hoc  propter  vnionem  virtutis. 
Secundo.quia  duo  homines  potiunt  ieuare  lapi- 
dem; cuius  tamen  medieratem  nullus  poteft  le- 
uarc.  Tertih,  quia  dux  chordx  fufficiimr  fufli- 
nerc  vnum  pondus , quarum  tamen  nulla  poteft 
medietatem  fui linere.  Quarti  per  Authorcmde 
Cautis,  qui  ponit  illam  condutionem. 
v**  Vlrt"‘  Notandum, quid  aliqua  virtus  poteft  vniri  al- 

sttni  Grilli-  tC[!  tnP^c,tcr » vno  modo  aggregando  vnum  ad 
rit it,  reliquum  ad  fa&ionem  ciufdem  effetius ; vt  ii 

duo  homines  ad  inuicem  applicentur  ad  fuften- 
tationem  ciufdem  ponderis, vel  Jeuationem  eiuf- 
dem  Iapidis : & tunc  dico  quid  in  tali  vnionc 
non  eft  maior , vel  minor  virtus  , niti  (ecundum 
quid  virtus  vnita  eft  melius,  vel  minus  bene  ap- 
plicata  , quam  virtus  difperla,  vel  c contra, verbi 
gratia,  ti  tint  duo  homines,  quorum  quilibet  ha- 
beat virtutem  vt  deccm>&  vnus  tertius  virtutem 
vt  viginri , runc  fi  ifti  duo  applicentur  ad  vnutn 
longum  lignum , melius  portabunr , quam  ille 
vnus  cuius  virtus  eft  vtviginti,  Sc  hoc  eft  pro- 
pter meliorem  applicationcm:fcd  fi  cflet  lignum 
curtum,  vel  comparum, aut  aliud  pondus  breue, 
tunc  habens  virtutem  vt  viginri  melius  Icuarcr, 
quam  alij  duo.  Secundo  modo  conjunguntur 
aliqux  virtutes  tine  con  Jcnfat  ionc.vt  fi  duo  cor- 
pora luminofa  coniungantur  ad  producendum 
lumen  in  idem  medium.  Et  tunc  fecundhm  quod 
iftacuniungnntur  ad  inuicem  diuerfimodc,fci!i- 
ect  prope , vel  remote , fecundum  hoc  atiio  eft 
fortior, ycl  debilior : vnde  fi  applicentur  coniun- 
ftimad  inuicem , atiio  erit  intentior  prope  ,fed 
tamen  minus  eflet  extenfa.  Sed  fi  applicentur  ad 
inuicem  , qudd  atiio  vnius  terminetur  ad  alte- 
rius fupcrficicm , 5c  c contra  , tunc  fuppofito, 
quhd  medium  fit  vniforme , atiio  non  cflet  in- 
tentior prope , vel  remote  intee  illa  duo  agentia, 
quia  totum  eft  vniforme. 

4*  Suo  fequitur  , quod  in  illis  inferioribus 

nullum  medium  eft  vniforme,  & ideb  in  iftis  in- 
ferioribus; quando  duo  ignes  , vt  duxeandcix, 
fic  applicantur  , qu&d  atiio  vnius  terminetur  ad 
aliud  , fic  e contra , vel  etiam  magis  propinque, 

adhuc  adlio  n°n  cll  vniformis  in  intermedio,  vt 

«Ti*-' patet  ad  experientiam.  Tertio  modo  vniturali- 
hiit  IpV  5uarvicta*  Pcr  condcnfationcm  , vt  fi  ignis  con- 
Utp»4m  ia  dcnletut  non  corrupti  caliditate  , fi*  tunc  dico, 
quod  illa  virtus  eft  intentior , que  habet  xquales 
waor/.  gradus  in  magnitudine  minori;  vclmaiotesin 
xquali  magnitudine  ,&  hxc  fit  prima  concluiio. 
Probatur , quia  illa  virtus  eft  maior, & fortior, 
qux  c(l  intentior , fcd  illa  qux  habet  piares  gra- 
dus xquales  in  xquali  magnitudine,  vel  xquales 
gradus  in  minori  magnitudinc.cft  intentior,  igi- 
tur illa  eft  maior , fic  fortior.  Maior  patet , quia 
virtus  intentior  poteft  producere  maiorem  cfle- 
&um,  quam  minus  intenfa , & agere  in  maiorem 
rcfiftcntiam , Sc  per  confequens  , eft  maior , Sc 
fortior;  fic  minor  nota  eft.  Nam  dc  duobus  al- 
bis illud  eft  intentius  album , quod  habet  plures 
gradus  albedinis  xquali  magnitudine , vel  xqua 
les  gradus , Sc  tot  pcxcisc  in  minori  magnitudi 


w , -v»  >iuuj  riuu  eu  Jiuiuimouij 

"go,&c.  Maior  patet  ex  prxccdcnti  conciutio- 
& minor  apparet  »n  vnione  fatia  pcr  con- 
^ en  lationem  > vbi  nullus  deperditur  gradus  vir-  . 

Ex  concliitione  fequumur  aliqua  corollaria. 
rjmumcft,qu6d  ti  cflet  aliquod  calidum  vni- 
forme, Sc  calidius,  qux  eft  in  vna  medietate 
•pfius  , poneretur  in  alia  medietate  pcr  imagina- 
tionem , vel I pcr  condenfationem , quod  tunc  fe- 
cunda medietas  cilct  in  duplo  imenfi&s  calida, 
quam  anti : & fi  caliditas  totius  poneretur  in 
quarra^  parte  eius  , cflet  in  quadruplo  intentior. 

Et  tic  ti  pcr  imaginationem  poneretur  in  puntio, 
caliditas  illa  cflet  infinite  intenfa,  8c  puntios  in- 
finite calidus. 

Secundum  corollarium.quod  aliqua  virtus  fi- 
nita poreft  proJuccrc  effeti  uin  infinite  inten- 
imn  , nullo  addito  vel  remoto.  Probatur  confe- 
quenria ; ti  caliditas  totius , qux  eft  virtos  finita, 
pcr  imaginationem  poneretur  in  puntio.cflet  in- 
finite intenfa  , Sc  pcr  confequens  in  alium  pun- 
ctum ageret  calidirarcm  infinite  intenfam.  Ter- 
tio fcquirur.quod  virtus  fortior  efficitur  debilior 
nullo  gradu  virtutis  pctditorpatct  fidcnfum  cf- 
fi viatur  rarum.  Quarti  fcquitur  ,qu6d  aliqua 
virrus  continue  rcmiitcretur,&:  tamen  continue 
cilct  fortior  avi  agendum , polito  quod  caliditas 
remittatur  pcr  frigiditatem  , fiequhd  fubictium 
calidum  continue  condenfcrur  in  maiori  propor- 
tione quini  caliditas  remittatur,  & tunc  fcqui- 
tur propotitum.  Quinth  fcquitur  quhd  aliqua 
vinus  continue  intendatur ; & tamen  continue 
tninus  fufficiat  agere , quim  ante,  id  c-ft/m  maio- 
rem rcfiftcntiam.  Probatur, potito  quid  calidum 
intendatur  in  caliditate , & eius  fubictium  rare- 
fiat in  maiori  proportione  , quam  intendatur  ca- 
iidiras , & tunc  fcquitur  propotitum.  Vltimi  fc- 
qnitur , quod  intentio  qualitatis  , attenditur  pe- 
nes pluralitatem  graduum  xqualium  in  xquali 
magnitudine,  vel  penes  xqualttat cin  graduum  in 
minori  magnitudine, Sc  hoc  tamquam  penes  cau- 
fam  ; fcd  tanquam  penes  cfFedlum  attenditur  in- 
tentio virtutis  penes  retiftentiam,  in  quam  virtus 
fufficit  agere. 

Contra  condutionem  arguitur , quia  fi  eflet 
vera,  fcqucrerur  qu&d  calidum  in  fummopoflet 
fieri  calidius ; confequens  implicat.  Confequen- 
tia  probatur:  quia  calidum  in  ftimmopoffctcon- 
denfati  , & pcr  confequens  intendi.  Kcfponde- 
tut  negando  confequentiam  : quia  calidum  in 
fummo  non  potcftcondenfati , niti  per  remiffio- 
ncin  caliditatis  , fic  pcr  indutiioticm  frigiditatis. 
Ex  quo  fcquitur , quAd  ignis  putus  non  poteft 
comprimi  condenlando ; vel  fi  poteft, remitte- 
turcaliditas. 

Secundo  arguitur,  quia  ti  eflet  vnum  calidum 
vniformiter , difformiter  terminatum  ad  vnum 
gradum  in  extremo  remiffiori , tunc  illud  fubic» 
ftum  eflet  xque  intense  calidum , ticut  vnum 
aliud, quod  eflet  vniformiter  calidum  gradu  me- 
dio.Tunc  ponatur  , quod  illud  condenfetur, ad- 
huc cotrcfpondcbit  fuo  gradui  medio  ; igitur 
cum  caliditas  ifta  fuerit  vnita  pet  condcnlatio- 
nem  »non  eflet  intentior, quiun  ante, cum  fempee 
cottefpon 


fi. 


96  Lib.I.  Phylleorum 


cotrefpondeit  fuo  gradu!  in  medio.  Rcfpondc- 
tur,  quod  ficut  illud  calidum  arue  condcnfatio- 
nem  corrcfpondct  gradui  medio  calidicatis , ira 
etiam  poft  condcnlationcm  , fcd  gradus  medius 
poteft  poft  condcnfationcm  faciam  elfc  imenfior 
gradu  medio  ante  condenfarionem. 

7*  Tertib.  Si  virtus  vnita,  &c.  fcquerctur , qubd 

uodlibet  agens  naturale  ageret  intentius  fub 
gura  fphxrica,  quam  fub  aliqua  alia  figura:quia 
fub  figura  (phxrica  cftct  vi|tus  magis  vnita;  mo- 
do confcquens  cft  falfum  , quia  graue  pyrami- 
dalis figurx  velocius  dcfcendit , quam  fphxricx 
figurx. 

Quarto,  corpus  luminofum  platix  figurx  agit 
lumen  intentius  in  partem  medij  propinquam  ti- 
bi , quam  corpus  luminofum  fphxricx  figurx.co 
quod  illa  pars  rcfpicitut  a pluribus  partibus  pla- 
ni, quam  (phxtiri. 

Rcfpondctur  concedendo  confcqucns , exte- 
ris paribus.  Tunc  ad  primam  dico,qu6d  fub  figu- 
ra pyramidali  facilius  diuidit  medium,  fcd  in  va- 
4 cuoliocnon  iuuarer.  Ad  fecundam  dico,  quod 

in  corpore  luininofo  plano  plurcs  partes  con- 
currunt ad  agendum  in  idem  pun&um , quam  in 
fphxrico , fcd  fi  prxeisetor  partes  xquales  con- 
currunt vtrobique,  dicendum  qubd  intentius  lu- 
men caufarctut  a fphxrico  , quam  £ plano.  Vel 
poteftdtci,qu6d  fuppofito  xquali  lumine  in  cor- 
pore fphxrico,  Se  in  corpore  plano,  tunc  femper 
lumen  intentius  fiet  a fphxrico  prope  fc  , licet 
non  ad  maiorem  diftantiam  , Se  hoc  fi  planum  fit 
maius  in  quantirate. 

~ Tertia  conclutio.  Vittus  vnita  non  agit  ad 

* . m tpaiorem  diftantiam,  quam  difperfa.  Probatur  de 
* 7*  vifibilibus,  qux  difperfa  videntur  ad  aliquam 

dt-  diftantiam,  qux  non  viderentur  coniunda. 
flUnrum . Ad  sationes.  Ad  primam  concedo  , quod  non 
f"4 mdifrtr-  fcmpCr  jn  maiori  corpore  cft  maior  virtus  inten- 
fiue,  licet  bene  extcnliuc. 

Ad  fecundam  negatur  maior  vr  patet  in  tertia 
conclufione. 

Ad  tertiam  dico , quod  illx  regulx  funt  verx: 
quia  ficut  dux  medietates  motoris  timui  vnitx 
habet  maiorem  proportionem  ad  aliquod  vnum 
proportionalitcr  , quam  vna  medietas  per  fe 
fumpta  haberet ; ita  dux  medietates  rcfiftcmix 
fimul  vnitx  fortius  rcfiftunt , quam  rcfiftercnt  fi 
cfTcnt  fcparatx.  Et  eodem  modo  dicitur  de  mo- 
toribus aggregatis. 

Ad  quartam  conccfiiim  fuit  in  vno  corollario. 

Ad  quintam  cft  cancefliim  fimilitcrad  imagi- 
nationem, licet  non  fit  poffibile  fic  eficde  fado. 

Ad  textam  de  tradu  dico,  quod  hoc  eft  : quia 
illx  chordx  non  xque  applicantur  coniundz 
ficut  fi  efient  fcparatx. 

Ad  reprimam, aggregatum  ,&c.  nego  antece- 
dens. Ad  probationem  concclTb  cafu  , nego  quod 
quxlibet  illatum  fphxrarum,  poteft  ab  infiuitp 
modica  virtute  inpueri. 

ANNOTATIONES. 

» T 7 Irim  ynit*  effertior /i  ipsa  di[p<rsd.  Nota 
V primo  , qubd  maior,  vel  minor  adiuitas 
pon  femper  fequitur  maiorem , vel  minorem  in- 
tentionem furmx,  non  enim  eo  quod  aliquis  ca- 
lor plus  rainufvc  calefaciat,  indicat  ipfum  inten- 
fiorem  ,vcl  temiflSorem  cfte.quod  docet  Arifto- 
tclcs  8 Phyficorum,tc*t.S.  In  maiori  mim, inquit, 
W-igrjiludinc  maiori  i/ exiflit:  vnutu  enim  pe- 


dale intentum  vt  quatuor , minorem  habet  vir- 
tutem bipedali  etiam  intenfo  vt  quatuor  , cbm 
ergo  id,  quod  cft  maioris  virtutis,  quam  altctunt 
in  xquali  tempore  plus  agat , & plura  producat» 
bipedale  calidum  vt  quatuor , in  xquali  tempore 
plurcs  gradus  producet  caloris , quim  pedale  ca- 
lidum vr  quatuor.  Non  ergo  intenfio  maior  fo- 
Ja  eft  caufamaiotisadiuiratis,  fumiturergo  ma- 
ior adiuitas  , &:  ab  intenfione , Se  a multitudine 
formx  , qux  cft  fecundum  partes  plures  niate- 
rix.  Eft  ergo  circa  hoc  regula,  vbi  plures  gradus 
formx  congregantur  circa  pailum,  fiue  tales  gra- 
dus fint  fecundam  imenfionem  , fiue  fecundum 
extentionem , Se  fubicdi  partes , ibi  eft  maior 
adiuitas. 

Nota  freundb  ,qubd  qualitas  xqualis  in  in- 
tenfionc  plus  agit , quando  cft  in  fubiedo  denfo, 
quiunin  rato:  quia  virtus  vnita  cft  fortior  fc  ipsi 
difpersal,  cuius  ratio  cft  : quia  quanto  agens  cft 
propinquius  pafto , tanto  magis  agit  in  ipium; 
ciim  ergo  partes  denti  miniis  diftent  ab  vno  pun- 
do  , quod  lignari  poteft  in  medio  circa  paftum, 
quam  partes  rati,  fequitur  qubd  denfnis  plusr 
aget.  Non  tamen  fic  intclligcndum  cft.qubd  ma- 
gis agat,  id  cft,  vitra  gradum  imenfionis : nili 
pluralitas  formx  , qux  cft  fecundum  plurcs  par- 
tes matcrix.id  requirar,  fed  fi  rarum  , Si  dentum 
fint  xqualia,&  in  materia,  Se  in  gradu  imenfio- 
nis, dicitur  denfiustunc  plusageic , vel  quia  ci- 
tius aget , vel  qubd  pollet  prodite  in  adum  fe- 
cundum tuam  totam  adiuitarem  .quod  tarum 
non  faciet , quia  non  cft  debite  appioximatum 
pafto.  Ex  hoc  fequitur , qubd  adiuitas  , fcu  po- 
tentia, ad  agendum  proxima, attenditur  non  fo- 
lutn  in  gradu  , & non  folum  iu  multitudine  fot- 
tnx,  fcd  infuper  in  hac  debita  approximatione 
partium  agentis.  Quare  contingit , qubd  cali- 
dum vt  quatuor  in  gradu , Si  in  forma  plus  agat 
quam  calidum  xqualc  illi  in  gradu , Si  in  forma 
fi  fit  rarius ; immb  & quim  calidum  vt  quinque: 
ficut,  vetbi  gratia , contingit  in  ferto  candenti, 
quod  plus  agit  quam  ftupa  ignita,  qux  habent 
tantam  materiam.  His  notabilibus  beuc  confi- 
deratis  facile  intclligumur  multa, qux  dicit  Sco- 
tus  in  hac  quxftione. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

DE  principio  autem  \ fecundam  fpeciem , &c.  Hic  * 

cxcufat  fc  determinatione  formx  dicens,  Teit.Sj. 
qubd  determinare  profecutionctn  de  principio 
formali  cft  opus  ptimx  Philofophix  \ Se  loqui- 
tur de  principio,  quod  eft  fubftamia  fcpararaj  & 
perprimam  Philofophiam  intelligit  Nlcraphyfi- 
cam  ; fcd  de  formis  generabilibus  , Se  corrupti- 
bilibus pofterius  determinabimus.  Et  tunc  teca- 
pitulando  dicir,  qubd  determinatum  cft  a nobis, 
qux  & quot  funt  principia  ; Se  hoc  cft  verum 
de  principiis  intrinfecis ; fcd  nunc  dicamus  in- 
tendentes aliud  principium  , id  cft,  determinan- 
tes de  aliis  principiis, fcilicct  cxtrinfccis , & hoc 
in  fccondo  libro  , qui  cft  de  principiis  do&rinx 
feientix  naturalis  , Se  ideb  fecundbni  reftum  or- 
dinem ifte  fecundus  deberet  prxccdcre.  Sed  quia 
antiqui  fic  ordinauerunt , Ariftotclcs  etiam  vo- 
luit fic  ordinare.  Explicit  expolitio  primi  libri 
Phyficorum. 

ANNOTATIO. 

a TNS  principio  nutem  fecundum  (pedem , &c.  *** 

1 J Nora  , quoniam  quibufdam  videretur 
Atilio 


Quasftio  XXIV. 


97 


Arillotelem  impugnaturum  effe  illorum  erro- 
rem , qui  cx  impugnarione  fornix  Ia pii  fune,  vt- 
potiPl  atonicorum, qui  afferebant  ideas,  Ceu  for- 
nus fcparaui.cilc  rerum  naruralium  formas,  i deo 
quoniam  rra&itto  de  formis  feparatis  ad  Meta- 
phyficum  /pe&ar,  eo  vfque  differtur  hxc  impu- 
gnario  ab  Ariftotclc.  Pollicetur  tamen  fc  in  fe- 
quentibus  di&urum  de  formis  inhxrentibus  ma- 
rcrix,  quoniam  tales  cadum  fub  Phy  fica  confide- 
rarione.  Cum  autem  inquit  (c  di&urum  de  for- 
mis, qux  incercut.aut  credit  omnes  interire, quod 
falfum  cftjaut  ft  non  credir,no  negat  fc  didiurum 
de  his  etiam  , qux  non  intereunt , cumftnodi  eft 
fola  forma  hominis  in  his  rebus,qux gignuntur. 
Ac  intereunt, de  quibus  hic  loquitur  dumtaxat. 


<f««- 

JIhW. 


Qj/  jE  s t i o XXIV. 

Vtrum  cuiufiibet  tranfinutationu  natura- 
lis forma  fit  principium  ? 

Arirtot.  tMp.y.ttxr  ii.  Aqcrroei,  Simplic.  D.  Thom.  iM. 

Vide  citatos  Suarcz  trm.  1 Alttaph.  4ift.  11. 

mum.i.  Conimbric.  1.  rkjjtc.juafl.  9.  Coinplutcn.jfr^.4. 
Fuentei  4.  Roccus  jiuji.  30. 

$Rgvitvr  quod  non  : quia  forma  eft 
tranfmniatio  naturalis , igitur  non  eft 

principium  tranfmutationis.Tenct  con- 

fcquentia  : quia  idem  non  eft  principium  fui 
ipfius,  Ac  antecedens  apparet  per  Atiftotelem 
tertio  huius, text.4.  vbi  dicit , quid  motus  eft  dc 
effentii  termini  ad  quem , Sc  cxcmplificat  Com- 
mentator Phyfic.  text.  9.  vt  ixc  ad  calorem  eft 
quidam  calor. 

Secundi,  fi  effer  principium,  vel  extrinfecum. 

At  hoc  non : quia  tunc  non  differret  ab  efficien- 
te,Ac  fine;  vel  intrinfecum,  Ac  hoc  non  : quii 
tranfmutatio  vel  eft  materia  , vel  accidens  fuc- 
cefliuum  , vei  ipfa  forma,  quorum  nullum  habet 
principium  intrinfecum,  vt  patuit  prius. 

Tertio : quia  nulla  forma  eft  generabilis ; igi- 
tur nullius  tranfmutationis  forma  eft  princi- 
pium. Tenet  confcquentia : quia  fi  effet  princi- 
piutn,maximc  effet  in  generationc:&  antecedens 
apparet,  quia  fi  forma  generaretur , hoc  effet  pro 
tanto, quia priuatio  inclinaret  materiam  ad  no- 
uam  formam, vt  dicit  Commentatot,Ac  fic  ptiua- 
tio  appeteret  fui  cotruptioncm,quod  eft  falfum, 
cum  omne  ens  diligat  fc  permanete. 

Quarto : quia  forma  non  eft  nifi  poft  tranf- 
mucacionem  , igitur  forma  non  eft  principium 
tranfmutationis.  Tenet  confcquentia:  quia  prin- 
cipium eft  prius  principiato, Ac  faltem  fimul  cum 
ipfo.  Antecedens  apparet : quia  habitibus  prx- 
femibus  in  matetia  ccffat  motus , vt  patet  i.de 
Gener.tcxt.jy. 

Deinde  arguitur  pet  inflantias.Primi  demotu 
locali , qui  non  eft  motus  ad  formam  •»  immo  eft 
motus  ad  vbi , Ac  per  hoc  differt  ab  aliis  motibus. 
Secundo, dc  diminutione,  in  qua  nulla  forma  ac- 
quiritur. Tectio  dc  cottuptione  luminis,qux  ter- 
minatur ad  priuaiioncm.  Quarti  dccondenfa- 
tionc  ,Ac  tarcfa&ione , quibus  nihil  acquiritur, 
\cl  deperditur,  vt  patet  4.  huius,  text.  8 3 . 

Oppofitum  arguitur  pet  Atiftotelem  in  ifto 
primo.  In  quxftione  Primo  videbitur  de  diuer- 
fitate  formarum.  Sccundb  dc  natura , & condi- 
tionibus fonnz  natutalis,  Ac  T crt  10  tcfpondcbi- 
tur  ad  quxfitum. 

Scoti  oper.  Tot».  1 1. 


Terma  matu- 
ratu innuit 
•fl  injef  am- 
bitu a malt- 


Quanrum  ad  primum  notandum  , quod  qux-  t * 
dani  eft  forina  <ubftantialis,&  aiia  accidentalis.  Frrma 
Subftanrialis  eft  duplex  , qtixdam  materialis,  vt  dmpU». 
forma  afioi , qux  eft  inhxrcns  nutcitx  , infor-  * 

mans  ipfain,  Ac  cdudu  dc  potentia  eius : Sc  qux- 
dam  eft  immaterialis  , Ac  talis  quxdam  eft  inhx- 
r ens  materix,  vc  fmcllc&us  nollcr,  qui  informat 
materiam  , licet  non  fit  cdu&us  dc  potentia 
materix.  Ex  quo  fequitur,  quod  ifta  confequen-  •. 

tia  non  valet,  ifta  forma  eft  inhxrcns  materix, 
igitur  eft  materialis ; quia  ex  eo  Colo  dicitur  for- 
ma materialis , quia  cftedudla  dc  potentia  mate- 
rix.  Sed  aiia  eft  forma  immaterialis  non  inbx- 
rens  materix  , nec  informans  materiam , Ac  talis 
quxdam  eft  corporea, vt  c<rlum;alia  incorporea, 
vr  Deus  Ac  Intelligentia.  Ex  quibus  patet , quod 
hoc  nomen  firma  eft  xquiuocum,  quia  xquiuocc 
dicitur  dc  prxdi ttis  formis : nam  dc  forma  mate- 
riali inhxreme  dicitur  ab  informando,  fed  de 
aliis  non : quia  quodhber  aliorum  eft  , vel  putcll 
cfl*c  fuppohrum  per  fe  exiftens. 

Secundo  notandum , quod  forma  accidenta- 
lis accipitur  dupliciter.  Vno  modo  pro  qualita-  j*'™*^**^ 
te  inhxrcnrc  fubftantix  , a qua  fubftantia  deno- 
minatur accidcntalitcr,  vt  abedo , caliditas,  Acc.  mitur. 

Alio  modo  pro  termino  accidentali  connotame 
rem  aliqualiter  fc  habere,  licet  connotarum  non 
fit  res  diftmcta  a re  fignificata  per  illum  termi- 
num, & fic  ifti  rermini,  dextrum,  Sc  fini ftrton,  figu- 
ratum, Sc  huiufir.odi, poliunt  dici  formx  acciden- 
tales, Ac  hoc  dc  primo. 

Quantum  ad  fecundum  dico, quod  fotmx  na- 
turalis inhxrcntis  furt  ahqux  conditiones.  Pri- 
ma eft,  quid  talis  forma  * eft  infeparabilis  a ma- 
teria nifi  per  corruptioncm.Patet  in  x.de  simma:  ria. 
quia  compofitum  debee  imaginari  ranquam 
vnum  ens  a&u  exiftens , Ac  forma  proprie  non  eft 
ens , fed  adlus  entis  , Ac  ratio  eft : fi  forma  per  fc 
ftaret  reparata, iani  non  effet  forma  ; fed  compo- 
fitum adhi  exiftens, Ac  ideo  dicitur,  quod  fepara- 
tio  fotmx  a materia, eft  eius  corruptio. 

Secunda  conditio  ,quid  a forma  fubftantiali  * 
resfumunt  npmen,  Ac  definitionem  ; fictu  a for-  fCmnut*  al- 
itu humana  dicitur  homo  , Ac  femper  differentia  n.,n,  <£■  d,fi 
effcntialu  pofita  in  definitione  debet  connot are  auinum. 
formam  , vt  ifta  differentia  rationalt  connotat 
inteMc&um. 

Tertia  conditio ; quod  per  formam  res  natu- 
ralis eft  in  adku  ens  cxiftcns,&  pet  ipfam  ponitur 
in  detetminara  fpecie  ; igitur  a forma  fumitur 
nomen  fpecificum,  vt  patuit  prius. 

Quarta  conditio.quid  fotmx  *»  non  multipli-  4* 
camur  in  eodem  fuppofito  , Ac  idccS  dicit  Ccim-  "•* 

mencaiotin  libro  de  Subftanria  orbii,  quid  im-  tm £ 
poflibilc  eft  fimul  plures  ftumas  fubftanriales  effe  fuffrfm. 
in  eode  fubictto,Ac  hoc  eft  vctunv.mfi  fecundum 
diuerfas  portiones  materix, in  quibus  funt  diucr- 
fx  partes  formx , Ac  ex  quibus  conftituitut  vna 
forma.  Sccudb  iftud  eft  verum  dc  formi&eduQis 
de  potentia  materix, quia  ft  in  aliquo  fubic&o  fic 
aliqua  forma  inhxrcns  noncdu&a  dc  potentia 
materix, vt  tmcllc&us  noflcr, oportet  dc  neccfli- 
tate  materiam  habete  vnaro  aliam  fotmam  cdu- 
dfam  de  cius  potcntia:quia  impoffibile  eft  roate- 
t iam  effe  fine  forma, vt  patet  primo  huius.  Ac  hoc 
inteUigitur  dc  forma  edu&a  dc  potentia  matetic. 

Qujnta  conditio,  quhd  forma  materialis  « fonoamat*- 
gcncratur  de  nouo  \ ita  vt  nihil  ipfius  przfuit  in 
materia : Ac  ifta  conditio  ponitur  ptoptet  duo. 

Primo  ad  tcmoucndum  opinionem  Anaxagorc; 

1 qui 


Tftn* 

fianrUlu  nem 
fuftiptt  m* 
tu>& minmt. 


f- 

Ttrmt  *ft 

m»gt*  R4/M- 
tm  m*’ 

Una. 

fornum  rjft 
frtnttfmm 
tran  'muta  ■ 
lien*  pttijl 
bifariam  m- 


f 


98  Lib.  I.  Phyficorum 


qui  ponebat , qu6d  formae  ante  generationem 
prxcxiftcbant  in  materia,  fcd  latebant  ; fcd  pet 
^iterationes,  & generationes  remonebatur  im- 
pedimentum. Et  apparet  tjuoJ  hoc  non  eft  ve- 
rum , quia  iam  non  cllct  generatio  (impliciter; 
immo  omnis  mutatio  effet  alteratio.  Secundi  ad 
rcmouendum  opinionem  Alberti,&  quorundam 
alionun , qui  ponebant  formam  prxcxillcre  in 
materia  ante  generationem,  fecudum  vnam  par- 
tem fui,  & fecundum  aliam  dc  nouo  generari  in 
materia.  Ita  vr  ponerent  formam  habere  duplex 
cllc  .quoddam  ctic  diminutum  ; fecundum  quod 
prxcxillcbar  in  materia  ante  generationem  , Sc 
aliud  clfc  perfeiftum  , Sc  illud  acquiritur  per  ge- 
nerationem. 

Sexta  conditio , quod  forma  fubftantialis  non 
eft  intcnlibilis,  nec  rcmiffibilis.quod  pater,quia 
vnus  non  denominatur  magis  horno , vel  minus 
homo, quam  alrer,  Sc  ideo  cum  nomina  fumpra  a 
formis  fubflanrialibus  non  prxdiccntur  cum  illis 
aducrbiis  mngu  Sc  miniis, tignum  eft  quod  ipfif  for- 
nix non  fufeipiunt  magis, & miniis, & hoc  habet 
videti  primo  dcGencratione,&  primo  Cceli. 

Septima  conditio  , quod  forma  eft  magis  na- 
tura,  quam  materia,  & hoc  videbitur  1,  initu , & 
bxede  fecundo. 

Quantum  ad  tertium  notandum,  quod  cuiufli- 
brtcianfmutationis  naturalis,  formam  clTc  prin- 
cipium , potcll  intelligi  duplicirer:  vnomodo, 
quod  cuiunibet  tran (mutationis  forma  (it  termi- 
nus *dqutmtSc  hoc  non  veiumdc  mutationibus 
depctditiuis,  vt  corruptio  luminis, & huiufmo- 
di  :vcl  tnccll igitur , quid  (it  terminus <n  quo,  Sc 
hoc  non  cft  verum  de  mutationibus  acquifi- 
tiuis. 

Nunc  ponuntur  conclufiones  , prima  eft  d 
quod  forma  ante  fui  generationem  nullum  ha- 
buit ciicin  materia ; immi  per  fc  tota  acquiritur 
per  generationem.  Probatur  i quia  nili  ita  c (Ter, 
loqueretur , quod  generationes , & corruptiones 
non  edent  mutationes  contraria;-,  confcquens  cft 
falfum,  vt  patet  j.  busta.  Cenfcqucntia  proba- 
tur :natn  mutationum  contrai iarufn  fune  iidem 
termini : nam  illud  idem,  quod  acquiriturvpcr 
vnam  , deperditur  per  aliam  ; modo  tota  forma 
deperditur  per  corruptionem ; igitur  tora  acqui- 
ritur per  generationem  , Sc  per  confcquens  nihil 
iplius  fuit  ante  generationem. 

Secundo  , quia  vel  illud  quod  prxfuic  dc  for- 
ma. efl  ciufdcm  rationis  cura  illo , quod  acquiri- 
tur , vet  alterius ; (i  ciufdcm  , tunc  non  eft  ratio 
quare  itug>s  vnurn  illorum  prxcxiftat,  vel  fiat  de 
iiouo,  quam  reliquum,  vel  c contra.  Si  alterius: 
tunc  vel  prxcxiftcns  manet  cum  illo,  quod  addu- 
citur , vel  corrumpitur  in  adueutu  cius  ; (i  cor- 
rumpitur, tunc  appetit  fui  corruptionem,  Sc  per 
conlcquens  elTct  ubi  contrarium  , & otiofum  in 
natuta  , vt  infett  Commentator  primo  huius, 
com  Si.fi  maneat, tunc  forma  non  cllct  princi- 
pium fimplcx,fcd  compofitum  ex  aliis  principiis. 

Tertii,  quia  vel  illud  quod  prxcxiftic  genera- 
tioni dc  forma,  eft  perpetuam, vel  acquifitum  de 
nouo.-fi  perpetuum,  tunc  fequi  cur,  quM  aliquod 
eft  perpetuum  materia  i parte  aiu£,  quod  tamen 
eft  corruptibile  l parte  pili,  quod  eft  falfum.  Si 
fit  acquifitum  de  nouo ; tunc  qu&  ratione  potuit 
tunc  de  nouo  acquiri , Sc  nunc : ergo  fequituc 
quod  fi  acquirebatur  de  00110  tunc.ad  miniis  ta- 
lis forma  non  habuit  circdiminutum  in  materia 
ante  generationem,  dc  habetur  intentum. 


Quarto  fequcrccur,qnhd  non  eflet  neccrte  po- 
nere materiam  prinum.  Conlcquens  cft  falfrtmi 
vt  patet  in  ifto  primo, texe. j i.Sc  f J . Confcquen- 
tianrobatur:  quia  nureria  prima  ponitur, vt  pof- 
fit  ialuari  tranfmutatio  naturalis  line  hoc  , quod 
fiat  cx  nihilo;  modo  pofito  tali  efe  diminuto 
fornix , fine  hoc  quhd  poneretur  materia  prima, 
adhuc  non  fieret  generatio  cx  nihilo,  quiafem- 
per  fieret  cx  ilio  eft  forraz  diminuto  prxexiftcn- 
te  ance  generationem. 

Secunda  conciufio  , capiendo  formam  com- 
municer ad  formam  fubftantialem,&:  accidenta- 
lem , vtroque  modo  tunc  cuiutiibct  tranfmuta- 
tionis  forma  cft  principium.  Probatur,  quia  om- 
nis tranfraucatio , vel  cft  acquifitiua , vel  deper- 
ditiua : fi  acquifitiua , tunc  forma  cft  rermmus 
ad  quem  illius  cranfmutationis  ; fi  deperditiua, 
tunc  forma  eft  terminus  a quo  : qualiter  autem 
forma  fit  priucipium  imrinfecum » vel  extrinfe- 
cum,expofitum  fuit  inVfla  quxft.  rirnm/int  trU 

principi *. 

Contra  primam  conclufionem  arguitur  i quia 
nifi  forma  haberet  c(Te  diminutum  in  materia 
ante  generationem,  fcqucrctur  qu&d  tranfmuta- 
t io  naturalis  non  fieret  magis  ab  inrrinfcco.quant 
artificialis,  vel  etiam  violenta;  confcquens  cft 
falfum,crgo,&c.  Probatur  primo,  qma  trarifmu- 
tatio  naturalia,  Sc  artificialis,  vel  etiam  violenta; 
non  differunt  ab  inuiccmcx  parte  piincipij  patii* 
ui : quia  in  omnibus  illis  principium  patiiuum  cft 
ab  intrlnfeco , fcilicct  materia  prima.  Secundo, 
quia  Ariftotcics  ponit  illam  differentiam  fcctin- 
do  huias,cexr.i.  Confcquent ia  probatur , quia  it 
ignis  ex  (lupa  generer  ignem,  materia  ipfa  (lupx 
non  cft  aliquod  intrinlccu  faciens  adgcncrario- 
netn  formx  ignis , nifi  fit  forma  ignis, qux  habet 
in  materia  ctic  diminutum  ante  generationem. 

Secundo  , per  Ariftotclem  in  4.Metaphyficx, 
qui  dicit  qudd  forma  non  cft  b*c, nifi  qnia  forma 
prxexiftir  fadioni.faltcm  diminuti. 

Tertii  fequerctur,  quid  forma  crearetur  ex 
quo  fir,&  nihil  ipfius  prxfuic  cx  quo  fieret.  Et  (i 
dicas,  negatur  confequentia:quia  adhuc  przfup- 
ponitur  fubicdum , cx  quo  fiet ; hoc  non  valet: 
quia  anima  intcllc&iua  creatur, & tamen  fit  pre- 
fuppofico  fubic&o;  igitur  fubicftum  non  tollit 
creationem. 

Quarto  fequeretur,  quid  impotilbilc  fieri  fie- 
ret, quod  implicat ; probatur  confequentia:quia 
ante  generationem  , vd  erat  aliquid  formx  quod 
poterat  ficri.vel  nihil : fi  aliquid.habctur  inten- 
rum,  fi  nihil,  habetur  confcquens. 

Quinti, quia  illud  idem, quod  prius  erat  in  po- 
tentia, poftej  cft  in  a&u ; fcd  forma  poft  genera- 
tionem eft  in  a&u,  igitur  autc  generationem  erat 
in  potentia,&  per  confcquens  aliquo  modo  erat. 

Sexti,  quia  forma  educitur  dc  porrntia  mace- 
ri* per  generationem  : modo  nihil  cducirur  de 
aliquo , nifi  quod  prius  fuit  in  eo  , igitur  forma 
prius  fuit  in  materia. 

Septimo  , quia  tunc  corruptum  potiet  genera- 
ri,ex  quo  ante  generationem  nihil  de  forma  crac 
in  materia  plusqu^m  poft  corruptionem.  De- 
mum arguitur  per  Commentatorem  in  y,  huius, 
com.  9.  vbi  dicit , qti&d  potentia  ad  cllc  in  vno- 
qtioque  Prxdicamcnto.cfl  de  gcncrc  illius  rei, ad 
quam  eft  potentia  : modd  acr  eft  in  potentia  ad 
lumen  , & tamen  acr  non  eft  de  genere  luminis, 
igitur  oporter,  qudd  in  acre  prxcxiftat  aliquid 
ciufdcm  generis  cum  lumine. 


Ad 


Quaftio  XXIV. 


io.  Adifta.  Ad  primum  concedo  , qubd  rmilrx 
Tutmmtt-  fiunt  itaijfmurationcs  naturales  ab  cxrrin fcco, 
tu fej  tunc  cfl  differentia  ex  parce  pafli  : nam  quan- 
do  agens  cranfmur.it  maceriam , quz  inclinaiuc 

t”"'  ad  terminum  tranfmutarioms.runc  eft  trnnfmu- 
ratio  naturalis, quando  autem  non  inclinatur, 
immb  paiTum  nititur  ad  contrarium  , tunc  eft 
violenta.  Et  authotitas  Ariftotelis  intclligicor 
dequibufdam  tranfmucationibus  naturalibus, vc 
de  illa,  qui  grauicas  mouet  graue  deorfum. 

Ad  fecundum  dico , qubd  Atiftoteles  incelli- 
git  ,qubd  fartio  magis  proptieattribuitur  com- 
pofito , quam  format , eo  qubd  compoiitumeft 
notius  ,&  fcnfibilius,  hoc  tamen  non  obftantc 
tota  forma  producitur  de  non  cire  ad  cfic. 

Ad  tertium  negoconfequentiam,  quod  forma 
creatur ; quia  fir  ex  fubierto  przfoppofiro  per 
agens  naturale  rranfmutans  materiam » Qc  edu- 
cens ab  inrrinfcco  dc  potentia  marcriz:  raodb 
inrellcrtus  primo  creatur,  &c  ab  cxtrinfcco  ineft 
corpori , quare  non  eft  fimile. 

1|t  Ad  quartum  fequeretur , qubd  impoflibile  fie- 
ri, fieret,  negatur  confcquentia : quia  ifte  termi- 
nus mpeflibil*t  eft  terminus  ampliatiuus , idcb 
poteft  dici  dc  futuro , mediante  hoc  verbo tfl. 

Ad  quintum.  Quia  illud  idem , &c.  hoc  debet 
intelligi  de  materia,  quz  prius  potuit  tccipcce 
formam , fed  farta  generatione  a Au  recipit. 

Ad  fextum.  Forma  educitur , dico e quod  non 
debet  intelligi  educi , vc  aliqui  dicunt , ficuc  de- 
narius educitur  deburfa,  fed  incelligitur  educi, 
id  eft , quod  materia  t tanfmmctur  pet  agens  na- 
turale generans  formam  in  matetia  > ita  vt  for- 
ma non  cueniac  ab  exctinfeco « quemadmodum 
venit  intcllcrtus , & propter  hoc  dicit  Com- 
inemaror  ia.  Mctaphy/icx , com.14.qubd  gene- 
X'  rans  non  congregat  inter  diuetfa , id  eft  , quod 

non  primo  producit  formam, & illam  ptoduAam 
Vnic  cum  materia. 

Ad  feptimum  nego  confcqucntiam  propter 
defertura  f agentis  , quia  agens  non  poteft  ve- 
nire ad  priftinum  ftatum : nam  corpora  ca-lcftia 
non  poliunt  cfTcalfasconfimiliterdifpofua.  Ad 
vltiraum  dc  Commentatore  dico , qabd  capit 
ibi  potentiam  pto  qualitate  rcmifta  , quz  eft  in 
fieri  dum  intenditur , quz  eft  ciufdem  generis 
cum  incenfa. 

11*  Ad  rationes  principales.  Ad  primam  negatur 
antecedens  ,immb  cranlmutatio  eft  materia  , & 
Ariftotelcs  intelligit , quod  motus  denominatur 
a termino  ad  quem.  Ad  fecundam  dico , quod  eft 
extrinfecum  ttanfinutationis  , & intrinfecutn 
coinpofiti.  Ad  tertiam  negatur  antecedens, & 
ad  probationem  dico  , qubd  priuatio  non  eft 
aliud,  quam  materia  , Se  idcb  licet  materia  ap- 
petat fc  tali  forma  efle  priuatam, tamen  propter 
hoc  non  appetit  fe  non  clTc.  Ad  quartam  dico, 

• qubd  in  tranfmutatione  fucccfliua  forma  non 

eft  completa  , ni  fi  poft  tranfmutationetn,fed 
cum  forma  eft  in  furi , tunc  vna  pars  cius  eft  in 
materi.-* , Se  alia  generanda  , Se  tunc  forma  eft 
principium  ttanfinutationis.  Vel  dicitur  negan- 
do confcqucntiam : quia  forma  eft  finis  tranlmu- 
tationis  , modo  non  fcquitur  fi  ordinatum  in  fi- 
nem eft , qubd  finis  fit , fed  fufficit , qubd  eft, 
vel  erit.  Ad  quintam  de  motu  locali  dico.qubd 
motus  localis  non  dicitut  ita  proprie  ad  for- 
mam , ficuc  ali)  motus , tamen  improprie  bene 
dicitur , eo  qubd  in  fine  motus  localis  velifica- 
tur dc  mobili  aliquis  terminus  fubftantialis , vt 
Stori  optr.  Tom.  I /. 


99 

pan/ier/Zm,  yc\/iorfum , qui  non  verificabanrur 
ante  « Se  ille  terminus  dicitur  improprie  forma. 

De  diminutione  dico  , qubd  requiritor  aliter 
denominatio, quini  ante;  & ideb  Ifcc-t  forma 
non  fit  ibi  principium,  vt  terminus  ad  qucmxi- 
men  bene  crt  ibi  principium , vt  terminus  dtjuo, 
eodem  modo  dicitur  de  corruptione  luminis. 

De  condenlarione , fc  B rarefartione  dico , qubd 
ibi  requiritur  noua  denominatio  artualis , vel 
dicitur  qubd  ibi  acquiritur,  vel  deperditur  quan- 
titas, quz  eft  forma  i & fic  fit  finis  primi  libri. 

ANNO  TATI  O N E S. 

2 IJOrrma  tflinfeparabilua  materia  , &c.  Quo-  13. 

X modo  hoc  debeat  intelligi  dirtum  eft  in 
annorarionibus,  quzft.  ao.  liet.  F. 
b Forma  non  multiplicantur  in  eodem  fuppofto. 

Hoc  explicatum  eft  in  annotationibus.quzft.19. 
littera  C.  , 

c Forma  materiatu  generatur  de  nouo , &c.  No- 
ta  pergrandem  fuifle  apud  antiquos  diiliculta- 
tera  , vndenam  prouenirent  formz  ex  quibus 
res  naturales  conftiruuntur.  Quidam  enim  cre- 
dentes non  pofle fieri,  vt  formz,  quz  generan- 
tur, nullo  modo  antea  extiriflent , dixerunt  om- 
nes eas  antequam  fierent  in  materia  extirifle, 
fed  tamen  lacuillc ; fc  huius  fcmrntiz , vt  di- 
cit hic  Scotiis , fuit  Anaxagoras.  Alijvcrbnon 
putantes  elle  incommodum  formas , quz  ante 
non  exriterunt,  fieri  de  nouo , di  xcrunrcas  om- 
nes effici  ab  aliqua  mente.  IntelHgentiave  fepa- 
rata  a maceria , inter  quos  fuerunt  Plato , Sc 
Auiccnna.  Alij  qui  melius  philofophati  funt, 
afTeruerunt  formas , quz  fiunt , neque  omnino 
cxticific  in  matetia,  neque  omnino  non  exti- 
ti(Te,  fed  parxim  extirifle  in  materia  , & p.ir- 
tnn  non  fxritifte  ; extirifle  quidem  potentii, 
non  extirifle  aurem  artu.  Vndcres  naturales  di- 
cuntur fleri  per  hoc  qubd  earum  formz  dedu- 
cantur de  potentia  materi*  ad  artum  , id  eft, 
quz  antb  erant  in  potentia  in  materia,  fiant  artu 
in  illa  , & hzc  videtur  fui  fle  fententia  Alberti 
Magni. 

d Forma  ante  fui  generationem  nullum  habuit  tjfe 
in  materia.  Nota,  qubd  hsec  conclufio  videtur 
elle  Ariftotelis,  capit,  vltimo  huius  libri  , di- 
centis materiam  efle  primum  fubiedum : pri- 
mum autem  fubiertum  omnem  fotmam  , ciuf- 
que  pattem  , aut  inchoationem  excludit,  hem 
?•  Phyficorum,  tcxt.66.Materia  .inquit,  eft  pars 
totius.ficuczscft  pars  ftatuzj  fed  zs  nullam  fta- 
tuz  formam  includit  , neque  cius  inchoatio- 
nem, ergo  neque  materia.  Item  1 . de  Generat, 
text.  J4.  materia  eft  fubiertum  omnium,  qui- 
bus competit  artio  , & paffio,  8c  1.  Metaph. 
cap.  materia  eft  id  in  quod  omne  corruptum 
refoluitur. 

c Dico  quod  non  debet  intelligi  educi , £rc.  Nota  1 4. 
qubd  vt  mclibs  poflis  percipere  , quidnam  fit 
formam  educi  dc  potentia  matetiz,  ptimb  inuc-  u’  P*‘ 
(ligandum  eft  quid  fit  fotmam  efle  in  potentia  '™,a  mV*~ 
matetiz.  Vnde  omifiis  multis  de  hac  re  opinio- 
nibus  , quas  apud  Scotum,quzft.7.huiui  libri  vi- 
dere licet.  Dico  .fotmam  e(Tc  in  potentia  mate- 
tiz , nihil  aliud  cite  , quam  formam  dependere  4 
materia  in  fuo  tfft , fcu  t xijlere futuro ; ita  videli- 
cet , vt  non  poflit  naturaliter  exiftete  , nifi  con- 
currente materia,  vt  causa  materiali  ,&  pafliua; 
potentia  enim  matetiz  non  folumeft  receptura;  ‘ 

I 1 fed 


IOO 


fcd  etiam  caufatiua  ici : quia  ex  ea  fit  res , & ab 
ca  educitur  fotma  ; elTe  ergo  in  potentia  mate- 
riz nihil  aliud  clt , quam  ita  polTc  caufori  ab  ca, 
vt  fine  illa  nequeat  forma  exifterc.  Vnde  mani- 
fefte  efficitur  omnes  formas  ( excepta  anima  ra- 
tionali ) elfc  in  potentia  mareriz : quia  omnes 
ita  pendent  a materia,  vt  a caufa  materiali,  de 
pafliua , vt  naturaliter  non  poffint  exi  flere  fine 
illa  ; anima  autem  rationalis  cum  exiftat  natu- 
raliter feparata  a corpore , ( vt  fides  docet ) non 
eft  in  potentia  materiz.  Obferua  tamen  dupli- 
cem dfc  potentiam  : remotam  fcilicct  de  pro- 
pinquam , vt  docet  Ariftotelcs  9.  Metapb.  capit. 
7.  Potentia  remota  cft  potentia  materiz  indif- 
pofita , de  tantum  indifferens  ad  quamlibet  for- 
mam recipiendam,  potentia  propinqua  cft  quam 
materia  habet,  eo  qubd  cft  his  difpofitionibus 
ad  hanc  formam  , de  non  ad  illam  determinata, 
& tunc  vnica  tantuin  mutatione  fit  res  , vt  ex 
pane  fit  chilus , ex  chilo  fit  fanguis , ex  fangui- 
ne  fit  caro.  Vnde  dupliciter  forma  dicitur  fuifie 
in  potentia  materiz,  in  potentia  fcilicct  remo- 
ta fuit  remote  : in  potentia  verb  proxima  fuit 
propinqui. 

Et  ex  hoc  elici  poteft  quid  fic  formam  educi 
de  potentia  materiz : cft  enim  nihil  aliud , quam 
facere  vt  forma,  qux  antea  in  materiaexiftebat 
potentia,  a&u'in  eadem  exiftat , id  eft.qudd  tunc 
aliqua  forma  educitur  dc  potentia  materi;:quan- 
do  agens  natutale  a&ionc  naturali  producit  for- 
mam, qux  antea  erat  in  potentia  materiz, & hoc 
jdeb  additur : quia  formz  artificiales  non  dicun- 
tur proprie  educi  dc  potentia  materiz , dc  etiam 
formz , quas  Deus  foiusprzrcr  modum  natura- 
lem introducit  in  aliquod  fubiedtum,non  dicun- 
tur educi  dc  potentia  materiz  : quia  quamuis 
prius  potentia  extiterint , non  tamen  funt  natu- 
rali asione  edu3x:ira  vt  elTe  naturali  adlionc 
cdudlas  fit  conditio  fine  qua  non.  Vnde  cx  hoc 
fcquitut  duas  requiri  conditiones  vt  aliquid  de 
potentia  materiz  cduftum  dicatur.Prima , quod 
materia  fit  potentia  natttralis  ad  recipiendum  ta- 
lem formam.  Secunda,  quod  materia  concurrat 
fuo  modo  ad  produ&ionem  illius  formz  , ita  vt 
forma  in  fuo  tfe,  in /uri,  dc  cenfenuri  dependeat  k 
materia.  Dcfc&u  primz  conditionis  motus, quo 
lapis  furfum  intelligitur , non  dicitur  educi  de 
potentia  lapidis  : quia  potentia  lapidis  ad  talem 
motum  non  cft  naturalis , fcd  violenta.  Defetftu 
etiam  huius  primz  conditionis  eliciunt  Thomi- 
ftx  dona  fupcrnaturalia  non  educi  dc  potentia 
atiimx  rationalis  ; quia  anima  rationalis  ( in- 
quiunt) non  habet  naturalem  potentiam  ad  illa 
iccipienda.  Hoc  tamen  fundamentum  cft  con- 
tra Scotum  in  prologo,  1.  Sententiarum, que- 
ftio.  i.vbi  probat  potentiam  pafliuam  animz 
rationalis  ad  talia  dona  e fle  naturalem  ; qua- 
propter aliunde  penfanda  cft  ratio , quare  talia 
dona  non  dicantur  educi  dc  potentia  animz  ra- 
tionalis. Defe&u  fecundz  conditionis  anima 
rationalis  non  educitur  de  potentia  materiz: 
quia  quamuis  materia  habeat  potentiam  natura- 
lem ad  illam  recipiendam , non  tamen  dependet 
k materia  in  fuo  r/fe , neque  in  furi , neque  in  cen- 
ftrunri ; feparata  enim  anima  naturaliter  confer- 
uatur  , dona  autem  fu  per  natur  alia  non  edu- 
cuntur de  potentia  animz , quia  nullam  caufa- 
liratem  habuit  anima  rcfpedtu  eorum,  in  illo- 
rum produttione : quia  tantum  Deus  illa  infun- 
dit in  anima. 


Lib.  I.  Phyficorum 


Jnim»  f*- 

tiwslu  iit- 
ttm  ftrmu 
MWiilhu 
tribui  mtiit 

liiffirt. 


Ex  his  fcquitut  primo , hoc  pafto  formas  ab  idL 
agente  educi  dc  potentia  materiz  : verbi  gra- 
tia , fi  ignis  generet  ignem  cx  ligno,  prius  diipo- 
nic  per  calorem  lignum , immittendo  in  lignum 
calorem  , qui  frigus  , dc  humiditatem  exteraf- 
que  qualitates  repugnantes  formz  ignis  expel- 
lat; deinde  calore.dc  ficcitatc  difpofitum  li- 
gnum , vel  ligni  materia  ,vt  quz  antea  erat  ma- 
teria ligni , fiat  materia  ignis  ,cx  ea  fic  difpofita 
educit  ignis  formam  ignis,  & generationem  dc 
potentia  materiz  , quz  antea  erat  materia  li- 
gni , & hoc  cft  quod  paucis  verbis  docet  hic 
Scotus. 

Secundi»  fcquitur,  tres  inter  alias  efte  inter 
animam  , de  reliquas  formas  differentias.  Pri- 
ma cft  quod  Deus  fc  folo  producit  ex  nihilo 
animam  rationalem  , cztcras  autem  formas 
educit  cum  caufis  fecundis  dc  potentia  mate- 
riz. Secunda  dilFcrentia  eft , qubd  concurfu, 
quo  Deus  producit  animam  rationalem  in  cor- 
pore pofius  difpofiiionibus  , pollet  eam  in  va- 
cuo producere  : quia  iftz  difpofitioncs  nihil 
agunt  ad  inrrodudlionem  iftius  formz  magis, 
quim  ad  aliam  alterius  fpccici , quamuis  cx  di- 
uino  pado  politis  debitis  difpofiiionibus  in 
forpure  , Deus  ftatim  creat  , de  infundit  ani- 
mam : poteft  tamen  abfoluu  potentia  fine  illif 
difpofiiionibus  illam  producere,  de  illis  politis 
non  producere’,  reliquas  veri  formas  non  fine 
materia  produceret  eodem  concurfu  :quiacau- 
fz,  de  agentia  naturalia  veras  habent  adiones 
proprias  , quas  Deus  illo  communi  concurfu 
non  fupplet : ira  enim  Deus  res , quas  condidit, 
adminifttar  , vt  cas  fuos  motus  agete  linat: 
atque  ita  concurrit  cum  illis  in  adionibus  na- 
turalibus , quafi  naturaliter  concurfu  genera- 
li , quo  concurfu  fimul  cum  caufalitate  agen- 
tium naturalium  caufantur  , de  producuntur 
res  naturales.  Tertia  diiferentia  cft  , quod  ani- 
ma rationalis  non  generatur  per  fc,  neque  per 
accidens  : quia  fola  adio  diuinx  creationis  tcr- 
minaror  ad  illam  ; rcliquz  vero  formz  quam- 
uis per  fc  non  generentur  : quia  generatio  cft 
totius , vt  dicitur  8.  Mctaphylicx  in  principio, 
tamen  comproducuntur , dc  congenerantur  ad 
generationem  totius. 

f Ntgo  eenfeepuntuun  propter  defettum  *gtntu%&e.  1 7* 

Nota, quod  idem  corruptum  poflit  diuina  virtu- 
te idem  numero  produci , maxime  fi  fit  fenno  de 
permanentibus,  communis  cft  omnium  Theolo- 
gorum fententia,  licet  dc  fucccfliuis  conctoucr- 
fia  fit  inter  D.  Thomam,  Durandum,  dc  Scotum; 
nam  ilii  negant.  Scortis  veto  aflirmat,  vt  patet 
in  4.  diftind.  43.  quili,  i.fcd  maior  dillcnfio, 
de  controuerfia  cft  loquendo  naturaliter:  hoc 
cft , an  per  vites  naturz  , poftit  talis  reditio  fic- 
ti. Nam  dc  hac  rc  fuit  fentemia  Plato  nis,  quam 
tefert  Scotus  vbi  fupraquxft.  j.  cxD.  Auguftiu. 
ia.de  CiuiiatcDu , capit.  8.  aflerentis  per  cir- 
cuitum tempotutn  eadem  redire  , id  cft , pcft 
tranfados  tiiginta  , Sc  fex  mille  annos  , vel 
49000.  in  quibus  ccrlum  ftcllatum  perficit  cur- 
fum  fuum : nam  in  centum  annis  perficit  vnura 
gtadutn,  vt  dicunt  Aftrologi  , eadem  tempo- 
ra reditura  erant , de  iidem  homines , de  res,  dc 
operationes.  Hzc  fentemia  cft  impia,  & con- 
tra Fidem  Catholicam  : contra  quam  arguic 
idem  D.  Augullinus  pluribus  authoriraribus 
faerx  Scripturx  , quas  rcfcic  Scotus  vbi  fu- 
pra. 


Secunda 


Quatfio  XXIV. 


Secunda  opinio  eft  $.Thorax,quodI.4.  quxrt. 
f . articul.f  .&  multorum  aflcrentium,quAd agens 
naturale  non  porcft  idem  numero  corruptum  re- 
parare , quod  probant  multis  authoritatibus 
Ariftotclis , atque  etiam  rarionibus,quas  omnes 
explicar,&  foluit  fapientiflime  Scortis,  vbi  lupra. 
Tertia  fcnren  tia  eft  Richardi  in4.did.4j.  quxft. 

quam  vt  probabiliorem  fequitur  Scotus  in  eo- 
dem loco,  alferit  hxc  opinio,  quod  agens  natu- 
rale porcft  reprodneereidem  numero,  quod  pro- 
duxit , Sc  corruptum  eft : quia  cfFcUus  non  de- 
pendet clTcntialiter  nifi  a fuis  caulis , atque  adeo 
effc&us  caufabilis a materia  erit  idcm.li  materia, 
Sc  efficiens  lint  idem.  Et  fi  dicas  , illa  potentia 
agentis  naturalis  cfTct  frullri ; quia  nuinquam 
reducitur  ad  a<ftoin ; Sc  confirmatur , quia  natu- 
ra agit  cx  impeto,  non  libere , ergo  fi  habet  po- 
tentiam ad  hoc , aliquando  illud  faciet , & per 
confequens  aliquando  refargeree  aliquis  natura- 
liter. Dico , quod  potentia  illa  non  eft  fruftra: 
nam  multx  fune  potentix  , qux  nunquam  redu- 
cuntur ad  a&um : ficuc  potentia  generatiua  bea- 
torum Virginum.  Illa  tamen  potentia  dicitur 
ede  fruftra : qux  politis  quibufcumqtic  requilitis 
ad  altum  ; quatis  cfTet  potentia  ignis  ad  combu- 
rendum,fi  ndb  poirct  comburere  ftopam  libi  ap- 
proximatam  , Sc  fufficienter  difpolitam  , & fine 
aliquo  impedimento  i non  tamen  eft  fruftra  illa 
potentia,  qux  propter  impedimenta  non  redu- 
cuntur ad  a&um , ficut  contingit  in  propofito*, 
nam  cum  caufx  naturales  fini  cllcntialicer  fub- 
ordinatz  , Sc  habeant  ad  inuiccm  ad  agen- 
dum necelfariam  connexionem  , ita  vc  non 
polfit  vna  fine  alia  producere  , Sc  agens  naturale 
non  habeat  caelum  fetnpec  in  eadem  difpofitio- 
ne  fecum  coagens , ficut  coagcbat  in  produlkio- 


101 

ne,  fequitur , quod  non  poflir  idem  corruptum 
reproducete , vr  hic  paucis  verbis  norat  Sco- 
tos. Vel  dicas  non  efle  fruftra  talem  potentiam, 
fiquidem  fimileui  , Sc  ciufdem  rationis  altum 
producit;  quando  follicet  producit  primi  illam 
rem,  qux  produltio  eft  eiufdcm  rationis  cum  re- 
produltionc.  Ad  confirmationem  dico  , qnod 
quamuis  agentia  naturalia  hoc  facere  polfinr: 
quia  tamen  funt  caufx  Deo  fubordinatx , nifi 
Deus  illis  coopcrctur,  non  poliunt  agere ; fi  ra- 
men  Deus  illis  coagerec , no  flent  quidem  facere 
iterum , qux  fecerant , ctfi  hoc  numquam  vifum 
eft  in  natura , idei  eft , quia  forre  Deus  ordina- 
uit  non  concurrere  ad  hoc  cum  caulis  fecundis 
ratione  occulta  , quam  ipfej  nouir. 

B De  condrnftiione , & r.irrfuiliane  Meo,  &c.  No- 
ta , quid  multx  funt  fententix  quomodo  fianc 
ratefaUio  , & condenfatio : nain  quidam  volunr, 
quid  rarefaltio  fiat  per  iuxtapofiiioncm  corpo- 
rum fubriiium,  quam  femen  t i at?  reprobat  Sco- 
tus  in  4.  dift.  ix.  quxft.4.  Alij dicunt , quid  »n 
rarefaltione acquiritur  vna  totalis  quantitas , Sc 
corrumpitur  tota  prxcedens : atque  ita  in  con- 
dcnfationc.in  hunc  fcilicet  modum, quid  eadem 
quantitas  prius  erat  minor,  & poftea  maior  in 
rarefaltione,  Sc  i contra  in  condcnfationc.  Alij 
veri  dicunt , quid  in  rarefaltione  acquiritur  no- 
ua  pars  quantitatis  line  corruptione  procedentis. 
Quarta  (ementia, quam  fupra  in  Annotationibus 
ad  quxft.S.litera  C.  diximus  clTc  Scoti, tenet  ra- 
rcfaltioncm  ,&  denfationem  efle  motus  ad  rari- 
tatem, Sc  denfitatem,  qux  funt  qualitates, & fe- 
cundario  ad  diuetfum  modum  quantitatis.  Pri- 
ma pars  eft  Scoti  vbi  fupri , & fecunda  eft  ci  iaro 
de  eius  mente,  vt  explicatum  reperiesin  Com- 
mentariis nolitis  fuper  4. Scoti  tom.i.d.ix.q.4. 


FINIS  LIBRI  PHIMI. 


Seelicptr.  Tom.II. 


I 3 LIBER 


I .ViV.v 


«?••>  • -»;i 


“■ . u 


LIBER  SECVNDVS 


PHYSICO  RVM. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

0 RV  M , tjtu  i funt , alia 
ini  dem  ftmt  natum , alia  vera 
•rapter  aliae  cmu/u  , crc.  Idc 
•d  • fecundus  liber  Phy  fi- 
corum in  quo  Aiidotclcs 
ieterminat  de  principiis 
tam  imnnfccis,  quam  cx- 
crinfecis  rerum  naturalium, 
& diuidicur  in  fex  t radiatus.  In  primo  determinat 
quid  (it  natura,  & de  quibus  dicitur.  In  fecundo 
odendit.qux  & dc  quibus  (it  confideratio  natu- 
ralis. In  tertio  determinat  de  can(is  per  fc,odcn- 
dendo  modos, &:  genera  caufaruro.ln  quarto  de- 
terminat dc  caulis  per  accides, & in  quinto  oden- 
dit , qu6d  ad  naturalem  pettinet  confideratio  dc 
omnibus  caufislnfexto  odcndit;ita  vt  neceffius 
jn  naturalibus  proueniat  ex  fine.  Secundus  ibi( 
Quoniam  autem  determinatum  e ft.  Tertius  ibi , De- 
terminatu autem  hie.  Quartus  ibi , Differt  autem, 
Q\vnt\iiibi,Quaaurem.Scxt\ii\bi,Dicendumi£irur 
primum.  Primus  traftatus  continet  duo  capitula, 
in  primo  oftendir,quid  (it  natura , & in  fecundo 
oftendit  de  quibus  dicitur.  Secundum  ibi , Quo- 
niam autem  determinatum  eff.  Primum  caput  diui- 
ditur : quia  ptim6  ponit  quandam  diuilionem, 
fecundo  demondrat  membra  diuifionis  ,&  ter- 
tio indit  uic definitionem  narur.r.  Secundum  ibi. 
Omnia  autem  tjua  ditia  funt.  Tertium  ibi.Tancptam 
• natura  fit  principium.  Primi  dicit , quod  eorum, 

quar  funr,  alia  funt  a natura , & alia  propter  alias 
caufas,  6c  exponit  Commentator,  id  cd,  propter 
voluntatem  : a natura  enim  funt  animalia , & 
planta: , & partes  ipforum  , & corpora  (implicia, 
vr  ignis , aer , aqua , & terra  i & mixta  inanima- 
ta lompofira ex  illis. 

|l.  Omniaauremquadi&afunt&c.Ucclxrit  membra 

diuifionis  dicens, quod  omnia  prxdi&a  qux  b funt 
a natura,  differunt  ab  his,  id  cll,  ab  artificialibus, 
qux  funt  propter  alias  caufas  in  boc.qudd  habent 
in  fe  ipfis  principium  fui  motus, & quictisivt  ver- 
bi gratil  , quzdam  habent  in  fe  principium  fui 
motus  localis , vt  coelam , & elementa  (implicia, 
cum  fiunt  extra  fua  loca  naturalia;fimilirer  & alia 
habent  in  fe  ipfis  principium  fui  motus  progref- 
viJ»  ttmr*  fiui ; quxdam  ver6  habent  in  fe  principium  mo- 
tus  augmentationis , & diminurionis  i vt  anima- 
Ztmart.  |ia,&  plantx;  quxdam  vero  habent  in  fe  princi- 
pium alterationis,  vt  mixta  ex  elementis  eliden- 
tibus in  fua  naturali  difpofitione ; quod  fi  fuerint 
extra fnam  difpofitioncm  naturalem,  cunc  ha- 
bent in  fe  principium  fux  alterationis  , vt  paret 
de  aqua  calefa&a,  qux  reducit  fead  frigiditatem. 
Sed  i.  artificialia  , vt  le&ulus  , & indumen- 
tum non  habent  in  fe  impetum  mutationis  in- 
natum eis  ab  arte , ita  quod  non  habent  in  fe 
principium  mutationis  a difpofitione  illa , quam 


habent  ab  arte  ; fed  quatenus  funt  res  natu- 
rales, habent  in  fe  principium  monendi. 

ANNOTATI  O NES 
Patris  Arretini. 

* T Ste  efl  fecundae  liber  Pby ficorum  in  quo  slriflo-  j * 
JLteles , &c.  Nora,  qudd  inuedigato  in  fupe-  Ordefren i- 
riori  libro  rei  naturalis  principiorum  ternario  ""*"*[**: 
numero, in  hoc  fecundo  Phy  ficorum  libro  Arido-  * 

tclcs  omnia  caufarum  quatuor  genera  , fub  qui-  * 
bus  caufa  cfhcicns , & finalis , materia  , & forma 
comprehenduntur,  explicarenititur.  Cum  enim 
in  prfino  dc  materia,  & forma  ranquam  de  prin- 
cipiis rem  naturalem  inrrinfec£componemibus 
egider  i modo  de  ipfis  (imul , de  finali , & effi- 
cienti ranquam  dc  caulis  mutationis  carundcm 
rerum  naturalium  traftarc  intendit.  Aducircta-  Principium 
men  , quod.vt  fupri  di&um  ed,  principium , & ^ 

caufa  habent  fe  ficur  fuperius , 8c  inferius;  quic- 
quid  enim  ed  caufa, ed  principium,8c  tamen  non  inftrim .* 
c contra  ; prxeifa  enim  ratio  principij,  qux  con- 
dit folum  in  hoc.qubd  fit  prius  eo, cuius  ed  prin- 
cipium,ablquc  caufx  ratione  inucniri  poted ; ra- 
tio vero  caufx  ed  visquxda  efficiendi, quam  non 
habet  quodlibet  principium,  & qux  inucniri  ne- 
quit abfque  ratione  principij : quia  etiam  caufa 
cd  prior  fiio  effe&u.  Aducrce  etiam  quid  prin- 
cipia rei  naturalis  funt  etiam  elementa  ciufdem:  . 
quia  illis  res  naturalis  condat  intrinfeci.  Qua- 
propter in  i. libro  egit  Aridotelcs  de  illis,  vt  licj 
quia  tamen  ipfa  principia  quorundam  e defluum 
in  rebus  naturalibus  funt  caufa  ; ideo  de  illis 
agit  in  hoc  libro  fecundam  rationem  caufx : & 
quia  quatuor  caufarum  genera  in  omni  tranfmu- 
tationc  naturali  inucniri  (olcnr,  & etiam  quia 
Philofophus  naturalis  per  omnia  caufarum  ge- 
nera demondrat;  ideo  de  quatuor  caufarum  ge- 
neribus in  hoc  libro  difputarionem  indiruit. 

^ Quo  funt  d natura  differunt  ab  artifitialibtee,(ffc,  4* 

Nota,  quod  hxc  cd  differentia  inter  naturam  & Nanae,  & 
arcem,  qu6d  natura  non  folum  facit  rem ; fed  & vjif 
communicat  rirturem  ad  operationem  rei , vt  . 
quando  natura  facit  ignem  , dat  illi  )euiratcm,& 
virtutem  ad  operandum , atque  ita  natura  tc  fa- 
cit rem,  facitquc  eam  operari.  Ars  ver6  facit 
rem  mortuam  , & iaccntcm  non  dando  illi  ali- 
quam virtutem.  Huius  ratio  cd  , quia  natura  in 
fua  operatione  penetrat  omnes  partes  intimas, 

& dat  illis  virtutem.  Ars  vero  lotum  operatur 
circa  partes  externas.  Vndc  elicitur  triplex  dif- 
ferentia inter  formam  naturalem , & artificia- 
lem. Prima , quod  omnis  forma  naturalis  pro* 
ducitur  \ natura  per  qualirates  adliuas , & paflt- 
uas ; vt  forma  ignis  introducitur  in  ligno  per 
calidiratein  , & liccicatem  , expellendo  frigidi- 
tatem , & hutniditaicm  : forma  anum  artificia- 
lis non  inuoducitur  in  materia  per  qualitates 
a#ioas; 


Quatio  I. 


io? 


a&iuai;  fed  folum  per  artem  artificis.  Secunda 
differentia  , quod  forma  naturalis  immediate  in- 
ducitur in  ipfam  materiam  primam ; forma  vexi 
artificialis,  non  nifi  in  fecundam  materiam  indu- 
citur,& ideo  forma  artificialis  eft  accidens : quia 
aducnit  enti  in  a&u.  Tertia  ditf  crcntia.quod  for- 
ma naturalis  refidet  in  toto  compofito , Sc  quali- 
bet parte»  forma  vero  artificialis  folira  repetitur 
in  partibus  fuperficialibus. 


Q^V  iE  S T I O I. 

Vtrum  res  artificiales  diftinguantur  a re- 
btu  naturalibus. 

AriftM.».ftyfrrvr.t.Aucrroci,Simolic.Themiil.Alcx*ivd. 
D.Thomaj  ibtd.  Hernicus  yudltk  f ««)?.).  Scotui  »■ 
4.  dlft.l.  J.x.  Zimara  traff  peculari  de  hic  re.  Mayroti. 
x.Phjf.iapriac.  Conimbr.  x.fbypt.  qtujl  Complutcn. 
dtljuc.-j.de  94 tmra,  qetift.  vltima.  Auerf*  t.  PhiUf. 

qtuft.f.f,a.y.  Faemet  1.  tbjfU.4ijju.\.  Mrt.  j.  Ruuiiu  tc 
R occas 

[Rcvitvr  quid  fic : quia  fe&io  , & 
[ domificatio  funt  quxdain  res » cum  fint 

| motus, vel  mutationes  , Sc  non  funt 

naturales, cum  finr  ab  homine  agente  pet  delibe- 
rationem,igitur  funt  artificiales. 

Secundi , quia  cuiufiiber  tranftnurationis  ac- 
quifiriux  cft  alicuius  terminus : fed  tranfmutatio 
artificialis  eft  quzdam  tranfmutatio  acquifiriua; 
ergo  per  ipfam  acquiritur  aliquid  dc  nouo  prxtcr 
res  naturales. 

Tertio.quia  lapides , & ligna,  ex  quibus  com- 
ponitur domus , vel  fe  habent  aliter  quim  prius, 
vel  non; fi  fic, tunc  fequitur,  quod  aliquod  eft  ens 
acquifitum  per  artem.vt  domus.  Si  non, fequitur 
quid  fi  prius  non  erant  domus , quod  adhuc  non 
fint  domus. 

Quarto  fequeretur,  quid  ars  non  e(Tct  habitus 
faOiuus  ; coufequens  cft  falfum.vr  patet  S.Ethic. 
Confcquentia  patct:quia  per  artem  non  acquiri- 
tur aliqua  noua  forma , vel  difpofitio  prxtcr  res 
narurales,&  fic  cum  nullius  fic  fa£iuus, fequitur, 
quid  non  cft  fattiuus. 

Quinto  , quia  fi  dicatur  , quod  figura,fiue  res 
artificialis  non  fit  diftm&ai  rebus  natura!  ibus; 
per  idem  poteft  fuftincri.quod  albedo  non  fit  res 
diftin&a  a re  alba : quia  ficut  dicitur, quid  fphx- 
ricum  eft,  quando  non  eft  fphxricum  i ita  potefi 
dici, quid  albedo  cfi.quando  nou  cfi  albedo. 

Sexti , quia  alia  efi  operatio  cultelli  obrufi, 
quini  acuti, quod  non  efiet  nifi  prouenirent  i di- 
uerfis  formis : quia  i diucrfitarc  operationum  ar- 
guimus diucrfitatcm  formarum  , vt  pater  a.  de 
Anima  , rcxr.i  j.  Sc  illxdiuerfx  fornix  non  fune 
naturales, cim  fint  fa&x  per  artem. 

Septimi  fequerctur , quod  linea  circularis  , Sc 
lincajrrdla  efient  ad  inuicem  comparabiles,  cuius 
oppofitum  dicit  Commentator  7.  huius  com.7. 
Probatur  confcquentia quia  ex  quo  figura  non 
efi  res  diftin&a  a re  figurata , finr  dux  albedines, 
quarum  vna  efi  circularis,  Sc  alia  rcfta  ; tunc  illx 
albedines  fune  ad  inuicem  comparabiles , ifix  al- 
bedines funt  figura  circularisi&  re&a,  igitur  funt 
ad  inuicem  comparabiles. 

O&aui  fequeretur » quid  oppofita  diceremur 
de  eodem, quod  efi  falfum.  Probatur  confequcn- 
tia:quia  eadem  res  efiet  concaua.fle  conucxa 
cum  conexuit  as  non  fic  aliud  a reconcaua. 


Noni  per  Arifiorelem  in  ifio  2.  text.f.  vbi  di- 
cit, quid  eorum  qux  funt  alia,  funt  h natura,  alia 
propter  alias  caufas.-modi  qux  funt  alia  i natura 
diftinguuntur. 

Decimi  per  Arifiorelem  ibidem, qui  dicit  quid 
entia  naturalia  habent  in  Ce  ipfis  principium  fui 
motus,fcd  artificialia  non.  Idem  dicit  Commen- 
tator quid  res  artificiales  funr  accidentia  in  re- 
bus nicuralibus.Idem  per  Porphyrium,  qui  dicic 
quid  fiatua  componitur  ex  xre  ranquam  ex  ma- 
teria,& figura  artificiali, ranquam  ex  forma. 

Oppofitum  arguitur  per  Arifiorelem  in  ifio  1 . 
text.  1 l.vbi  dicit. Leguli  enim  natura  efi  lignum, 
Sc  ftatux  efixs.  In  quxfiione  Primi  videbitur 
qux  funr  artificialia.Secundi, qux  funt  fa&ibilia 
ab  arte.  Tertii  videbitur  dc  diucrfirate  artificia- 
lium i naturalibus. 

Quantum  ad  primum,  notandum,  quid  artifi- 
cialia denominantur  ab  arce,&  ideo  illa  qux  fiunt 
ab  homine  per  incelle&um  mediante  delibera- 
tione prxuii  dicuntur  fieri  ab  arte,  & ideo  apes, 
Sc  forniicx,  Sc  huiufmodi , cum  non  habeant  in- 
tcllc&um.non  operantur  ab  arte,  fed  illa, qux  fa- 
ciunt, funt  fimilia  artificialibus  , Sc  ideo  faciunc 
ipfa  ex  quodam  inftin&u  naturx : Sc  ponitur  no- 
tabiliter f«r  deliberatiorum : quia  illa, qux  facie 
homo  fine  deliberatione,  vt  pura  ruptio  fcftucx, 
vel  huiufmodi.nondicunrurfieri  abarrr. 

Contra  ifiud  obiicirur : quia  mlurotics  artifex 
operatur , quando  tamen  non  deliberat  ad  Tuam 
operationem , Sc  per  coiifequcns  tunc  non  habec 
deliberationem , igitur  ad  hoc  quod  res  dicatus 
artificiaJis,non  requiritur  deliberatio  agentis. 

Sccundi.quiatitrera.vci  figura  prorra&a  £ dif- 
cipulo  dicitur  artificialis, &:  tamen  non  fit  ab  ar- 
ce,igitur  deferiptio  non  valcr. 

Tertio  dubirarur,vtrum  ab  Inccliigenria  pofiic 
fieri  aliquod  artificiale? dicitur  quod  non,  cum 
Inccliigenria  non  habeat  deliberationem  : nam 
deliberatio  cft  propter  imperfedionem  cogni- 
tionis ,Sc  cum  difficultate  i modo  Intelligcntia 
petfcdc  cognofcit  omnia,igitur  non  requirit  de- 
liberationem in  agendo. 

Ad  ifta.Ad  primum  dico, quod  non  femper  re- 
quiritur a&ualis  deliberatio,  fed  fufficit  habitua- 
lis, quemadmodum  dicitur  in  Theologia  , quod 
ad  bene  dicendum  horas,vel  Millam  non  femper 
requiritur. l&ualis  intentio  ad  Deum ; fed  fufficit 
quod  incipiar  cum  a&uali  intentione , Sc  conco- 
miteturcuni  habituali. 

Ad  fecundum  dico , quod  illa  prorra&io  non 
dicitur  artificialis, eo  quod  fiat  ab  arte , fed  ex  eo 
quid  3 imitetur  artem. 

Ad  tertium  dico  , quid  quantum  efi  ex  parte 
cognitionis , non  repugnat  Ituclligcntix  facere 
aliquod  artificiale  j quia  licet  non  deliberer , ta- 
men habet  cognitionem  pctfcclam , qux  multo 
perferiori  modo  ditigic  Intclligcmiam  in  agen- 
do, quim  nos  dirigamurper  deliberationem. 

Secundo  notandum,  quid  aliqua  incipiuntur 
i natura, Sc  complentur  per  naturamivt  pluuia,  Sc 
herbx  crcfccnres  in  campis  fine  adiutono  agri- 
colx  ; aliqua  funr  , qux  incipiuntur  per  artem, & 
complentur  per  naturam  , vt  agriculturx , Sc  ifta 
funt  naturalia.eo  quid  per  naturam  introducun- 
rur  fornix  naturales  complctx.  Aliqua  funr 
qux  incipiuntur  ab  acre  , Sc  complentor  ab  atte; 
aliqua  funt,  qux  incipiuntur  per  naturam,  & 
perficiuntur  per  artem  j Sc  talia  dicuntur  artifi- 
cialia. 

I 4 Tertii 


J* 

Diuifit 

jutilienu. 


jtrtifeUlU 

yufint. 


4- 

Htt  Irabi- 
tttjUit  attrn- 

tit  idem  efi- 
quod  -jutu a- 

lit. 


Jrtifieistia 

y«4  ditate* 


A^ifitisB* 

f“"t  im  tri- 
fltti  gtntr*. 


y- 

jtlif na  fi*n 
f*r  artam 
bifariam 
(HUlRfit. 


6. 

Sulla 

,ft ! 'Mtfifitri 


kf-rui  ali- 
fiintua 
mfii  ab  Ati*. 


7- 

Humi  t»rpt- 
ttm  almi  a 
tnitm  toiali 
nampttfifia- 

r<A-«‘. 


104 

Tertii  notandum , quod  quxdam  funt  arrifi- 
cialia  per  compofitioncm.vt  domus.  Alia  per  fub- 
(rasionem  partium, vt  illa  qux  fculpuntur.  Alia 
veri  per  rtanfpofitioncm  materi*, vr  quando  ce- 
ra muratur  de  vna  figura  in  aliam.  Ex  quibus  pa- 
rer,qtiid  alia  dicuntur  artificialia, qux  fiunt  com- 
plere ab  homine  mediante  cognitione  intelle&i- 
ua.fle  per  deliberationem  aftualcm  , vel  babitua* 
lcm,&  hoc  deprimo. 

Quantum  ad  fecundum  notandum,  quid  ali- 
qua ficti  per  artem, poteft  iutelligi  de  fubftamia, 
vel  dcaccidentc/cilicct,  vtrim  aliqua  fubftamia 
fiat  ab  arte ; vel  aliqua  forma  artificialis.  Vel  po- 
teft intcll  igi  de  motu,  Sc  hoc  vel  de  motu  corpo- 
rali.vel  fpirituali. 

Tunc  ponuntur  conclufiones. Prima  cft.  Nulla 
forma  fubftantialis  poteft  fieri  ab  arte.  Probatur, 
quxlibet  forma  fubftantialis  cft  natura ; igitnr 
omnis  tranfmuratio , qua  fit  forma  fubftantialis, 
eft  naturalis , &;  per  confequcns  non  artificialis. 
Antecedens  patet  fecundo  huius  texr.  1 1.  Sc  inde. 
& confequentia  tenet : quia  motus  denomina- 
tur a termino  ad  quem,  vc  pater  quinto  huius 
tcxt.com. 4.Ce  j t.&  jj. 

Contra  conclufionem  arguitur  primi  : quia 
forma  fubftantialis  butyri  fit  per  artem  , vt  patet 
ad  expericntiam.Secttndi  , quia  per  Alchimiani 
fiunt  metalla, quod  non  effer,  nifi  per  artem  fieret 
forma  fubftantialis.  Tertio  paret  de  vitris , qux 
fiunt  ab  arre. 

Rcfpondetur  ad  primum, quid  applicatioali- 
quorum  , qux  faciunt  ad  formam  (ubftanrialem, 
bene  eft  ab  arte  , fcd  introdutiio  formx  fubftan- 
tialis fcquens  illam  applicationem, eft  ^ natura, & 
ideo  ille  motus  localis ,qtn  cft  in  fadione butyri, 
bene  cft  ab  arte.  Confimiliter  *d  fecundum  , Sc 
tertium. 

Secunda  conclufio.  Nulla  qualitas  confequens 
formam  fubftantialem  ab  arte  fieri  poteft.  Pro- 
batur : quia  idem  cft  agens  dans  formam , & con- 
fequentia formam, & idei  dicit  Ariftoteles  in  8. 
huius,  texr.31.  quid  gtaue  monetur  i generante; 
fcd  forma  fubftantialis  non  poteft  fieri  ab  arte 
per  prxcedcntem  conclufionem  , igitur  nec  qua- 
litas confequens  illam  formam.  Secundo  patrt 
introdudione,  tam  in  qualitatibus  primis , quam 
in  fecundis. 

Sed  obiicitut : quia  pidores  faciunt  colores 
ab  arre.  Secundo  coci  faciunt  fapores  ab  arte  vt 
patet  dc  faKis.Rcfpondetm ,quod  Ifti  non  facipne 
fapores,  vel  colores ; fcd  diuerfimodi  applicant 
ad  inuiccmdiuerfa  fapida,  cx  quorum  commix- 
tione rcfultat  alter  fapor  i fapore  alicuius  com- 
mixtorum.Eodem  modo  per  commixtionem  co- 
loratorum ad  inuicem  pidores  diucrlificant  co- 
lores. 

Tertia  conclufio.  Aliquis  motus  fpirirualis  be- 
ne fit  ab  arte , vt  patet  de  Syllogifmo,  Enthyme- 
mate, lndudionc,&  aliis  argumentationibus  Lo- 
gicis,qux  fiunt  per  artem  Logicx. 

Quarta  conclufio.  Nullus  motns  corporeus 
alius  a motu  locali  poteft  ficti  ab  arte.  Probatur, 
quia  nullus  motus  corporeus  alius  ^locali  po- 
teft clle  voluntarius,  igitur  nullus  alius  poteft 
eflcabartc.  Antecedens  patet  8.  huius , & re- 
net confequoiui  a : quia  femper  artem  confcqui- 
tur.vcl  prxcedic  operatio  voluntaria;  cum  ad 
aitem  requiratur  dcliberatio.Secundb  /quia  cum 
quilibet  alius  motus  corporeus  alius  i locali, 
firprxeifus  ad  formam  fubihntiak-in  , vd  acci- 


Lib.II. Phyficorum 


dentalem , fcquitur  quid  aliqua  forma  fubftan- 
tialis , vel  accidentalis  poteft  fieri  ab  arce , cuius 
oppoficum  cft  probatum.  Pater  igitur  quomo- 
do in  rebus  corporalibus  aliquis  morus  localis 
poteft  fieri  ab  arte  , & nulla  iubftantia , nec  et- 
iam qualitas  confequens  fubftantiam  , & hcc  dc 
fecundo. 

Quantum  ad  tertium  ponitur  ifta  conclufio, 
quod  per  * artem  non  acquiritur  aliqua  difpofi- 
tio  nona  addita  rebus  naturalibus , qux  difpofi- 
tio  vocatur  figura , vel  forma  artificialis , immo 
omnis  res  natutalis  cft  artificialis , & non  eft  ar- 
tificialis per  diipofiiioncm  additam.  Probatur, 
quia  omne  artificiale  habet  in  fe  principium  mo- 
rus & quictis.igitur  cft  naturalc.per definitionem 
naturalis  datam  in  ifto  fecundo , text.}.  Tener 
confequentia,  & antecedens  apparet  inducendo 
de  domo.de  ftatua,&  huiufmodi,  quorum  quod- 
libet fi  efiet  furfum,  non  impeditum  defeenderet 
deorfum.  Secundo, quia  omnis difpofitio acci- 
dentalis cft  a natura  , vel  fccundim  naturam, 
vr  patet  1.  huius  , text. 4.  igitur  nulla  eft  ab  arte. 
Tertii  , quia  omnis  res  artificialis  aut  fit  pec 
tranfpofitioncm  , 8c  tunc  cim  ibi  fit  folus  motus 
localis,non  poteft  ibi  acquiri  difpofitio noua  per- 
manens in  mobili,  cuiufinodi  ponitur  forma  ar- 
tificialis. Secundi  fi  fiat  per  fubtraftionem  , vc 
imago  fculpta , tunc  non  cft  ncccflc  , quod  noua 
res  generetur  propter  duo  : Primo  quia  poflibile 
cft  aliquam  rem  corrumpi,  & feparari  ab  alia  fine 
generatione  noux  rei , vt  patet  de  corruptione 
hominis.Secundi.quia  tali  diminutione  non  ap- 
parer nifi  motus  localis.  Tertii  fi  fiat  per  com- 
poli  eronem, tunc  fequitut  quid  per  folam  appro- 
pinquationem duarum  rerum  ad  inuicem  produ- 
cetur vna  res  noua  in  qualibet  illarum  rerum 
permanens  in  eo.  Quarti  , qtiia  talis  difpofitio, 
vel  qualitas  eft  cxtcnla  ex  extenfione  fubie&i, igi- 
tur fequerctur  , quid  fi  vna  mufea  remouerec 
vnam  minimam  portionem  terrx,  caufaret  vnam 
nouam  rem  per  terram, & quamlibet  panem  cius, 
fequerctur  etiam  quod  mufea  po fle t ad  quamli- 
bet diftantiam  agere  : fequerctur  etiam  , quid 
latomus  percutiens  lapidem  infinitas  res  ge- 
neraret Cc  corrumperet  in  vna  modica  hora, quod 
eft  falfum. 

Ex  quibus  (equitur » quod  ifti  termini  figunt, 
figurarum , fphxra,fphxricum,&  huiufmodi  funt 
connoratiui  ,&  fupponunt  pro  rebus  naturalibus 
connorando  ipfas  taliter , vel  taliter  fe  habere, 
non  per  difpofidonem  additam, fcd  per  folum 
motum  localem.  Secundo  fcquitur,  quid  idem 
funt  figurarum  , & efle  figuratum  , immo  ifti  tres 
termini  conucrtuntur , figura , figuratum , 8c  cfle 
figuratum.Idci  quando  dicit  Arift.in  7.Metaphy- 
ficx  text.  10.  quid  in  didbis  fecundum  accidens 
non  eft  idem  ipfum  ,&  clle  ipfum,  intclligiturde 
di&o  fecundum  accidens  per  quod  connotatum 
cft  difpofitio  addita  rci,pro  qua  fupponit.  Tertii 
poteft  inferri , quid  motus  localis  non  eft  res  di- 
ftinda  it  mobili, &:  hoc  detertio. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico,  quid  fe&io , Oc 
domi  ficario  funt  res  naturales, & a narura,licir  per 
artem  fint  aliter  difpofirx;qualitcr  denominantur 
fcdtio,&  doinific.itio.  Idei  forte  ifte  efler  negan- 
da , domus  eft  ab  arte,  vel  ferra  cft  ab  arte  ; & ifta 
forte  concedcnda,ab  arte  cft  ferra  ;id  crt.rcs  illa  ab 
arte  cft-fic  difpofira. 

Ad  fecundam  concedo  ad  iftum  fenfum , quod 
poft  quamlibet  tranfmurationem  res  fe  habent 

aliter 


S. 

Fifmra  arti- 
finali*  non 
dijtmjmit»* 
* 

tnudi. 


Quseftio  I.  105 


aliter quim  prius, f:d  non  oportet,  quAd  alitet  Ce 
habeam  prr  Jifpofitioncm  additam. 

Ad  tertiam  dico , quod  aliter  fe  habent  quitn 
priostquia  approximata  fimt  per  motum , E ideA 
non  alitet  fe  habent  per  diipofitionem  notum 
addicam;ncc  hoc  oportct.Scd  obiicirur:quia  tunc 
feqneretur  , quod  domus  nouiter  fa&a  fuilfet  k 
centum  annis , quod  cd  falfum : E patet  confe- 
quentia , quia  hzc  fuerunt  i centum  annis  de- 
mondraris  illis  , ex  quibus  componitur  domus, 
fed  irta  funt  domus : ergo,  Ec.  Refpondetur  ne- 
gando confcqu  enti  am  ; fcd  fcquitur  conclufio  in 
plurali  numero, quod  aliqua,  qux  nunc  fiunt  do* 
mus,  fuerunt  acernum  annis;  & ideo  negatur, 

2uAd  domus  fit  nouiter  fa&a;  liccc  nouiter  facla 
c domus. 

Ad  qoartum  dico,  quod  iic  ed  fa&iuus  alicu- 
ius rei alircr , quam  prius  difpoficz , licet  non  fic 
per  difpoficionem  nouam  funeradditam. 

Ad  quintum  negatur  conlcquentia:quia  ad  di- 
ucrfificationem  figura;  fufficic  folus  motus  loca- 
lii,Ccd  per  folum  motum  localem  finealterationc 
non  potcd  res  mutari  de  albcdinc  in  nigredi* 
nem, vel  de  non  albo  in  album. 

Ad  fextum  dico, quod  hoc  cfl  non  propter  di- 
tfcrfas  formas  accidentales  , quibus  difponan- 
tur  i fcd  propter  hoc , qudd  diucrfimode  difpo- 
nuot  in  acutie , liccc  non  per  difpofitiouem  ad- 
ditam. 

Ad  feptimumdico.quAd  funt  comparabiles  in 
aliquojiccc  non  in  quolibet, vt  patebit  in  7. 

Ad  o&auum.quAd  concauum  , E couuexutn 
non  fune  oppofitaiquia  dicuntur  dc  eadem  re. 

Ad  nonum  ad  authoritates  dico,  quod  Arido- 
relcs  ituclligit , quod  b eorum , quz  funt  taliter, 
& taliter  diipofita  ; quxdatn  funt  taliter  difpofi- 
ra  per  naturam  , E quxdam  per  artem.  Secunda 
authoriras  intelligitur , quod  c res  artificiales 
non  habent  ab  arte  principium  morus  , Equie- 
ris , tamen  hoc  non  obdat , quin  iint  res  natura- 
les. De  authoritate  Commentatoris , ipfc  intel- 
Iigic,quod  accidit  rebus  naturalibus  aliter, & ali- 
ter fe  habere  per  artem.  De  Porphyrio  ipfc  non 
intelligit  realcm  compofirionera  ; fed  intelli- 
git  fic , quod  ad  hoc , quAd  aliquid  dicatur  da- 
rua , oportet  quod  fit  xs , vel  aliud  metallum , & 
aliter , Bc  aliter  fe  habeat  per  artem , Bc  hxc  de 
quzdionc. 

ANNOTATIO. 

* Ty  Er  artem  non  acquiritur  aliqua  dtffoftio  noua 
1.  addita  re  Inu  naturalibt Nota  quod  aliqui 
dicunt  ,quAd  figura  cd  res  abfoluta  dc  przdica- 
menco  Qualitatis, qax  confequitur  ordinem  par- 
tium ad  inuicem , vel  ordinem  partium  ad  parres 
loci.  Vndc  duplex  ed  figura  , quxdam  'qux  non 
cdnifi  ordo  partium  ad  inuicem  , 8c  ad  totum. 
Alia  ed  6gura,  qux  non  ed  ni(i  ordo  partium  ad 
parres  loci;  E huiufmodi  ordinem  res  abfoluta 
confequitur , qux  cd  figura  E qualitas  quarcz 
fpeciei.  Ahj  vero  dicunt,  quod  figura  cdprxcisA 
ordo  partium  ,ab  ipfifque partibus  realiter  indi- 
din&us,  adeoque  figura  non  ed  res  alia  k rc  figu- 
rata ; quam  fententiam  videtur  fcqui  hic  Scotus. 
Cxterum  non  intelligit  Scotus  figuram  non  ede 
quid  didindhim  a re  figurata , fcd  quod  non  dicit 
difpofitiouem, vel  formam  abfolutam  it  rebus  na- 
turalibus didindam.  Ed  namque  figura  fecun- 
dam Scotum  , vel  ordo  partium  ad  fc  inuicem  E 


ad  totum  , vel  ordo  partium  ad  parres  loci : adcA 
vc  fententia  Scoti  partim  conueniat  cum  illis, 
qni  dicunt  quod  figura  didinguirur  it  re  figurata, 
quia  ille  ordo  didinguitur  a rc  cuius  ed  jirdo  , E 
partim  cum  illis.qui  dicunt  quod  figura  cd  ordo 
partium, E non  res  abfoluta ; E quod  ida  fit  fen- 
tentia Scoti  patet  in  4.fcnt.did.u.  quxd.4.  inre- 
fponfione  quxdionis,  vbi  dicit,  quod  figura  non 
dicit  vitra  quantitatem , nifi  relationem  partium 
ad  inuicem  , vel  terminorum  includentium  par- 
tes : E dicit  quAd  relatio  mutari  potcd  eifdcm 
partibus  manentibus.  Et  fi  dicas,  quAd  affirmare 
figuram  ellc  relationem, ed  negare  Philofophum 
in  Prxdicamentis  dicentem, figuram  cfTede  quar- 
ta fpccie  Qualitatis ; dico  quAd  Aridotelcs  nole- 
bat dicere,  quod  edent  quatuor  fpecics  Qualita- 
tis , fcd  quod  eram  quatuor  modi  Qualitatis  , id 
ed,  quatuor  qux  habebant  modum  prxdicandi 
Qualitatis,  vel  aliquem  fpccialcm  modum  ipfius 
Qualitatis.vt  puta.vcl  de  didicili  mobilis,  vel  dc 
facili  mobilis, E fic  de  aliis. 

k /nteSifit  sirijlotelts  quod  eorum  qua  funt  taliter,  I j 

& taliter  di/f>o/ita,Bcc.  Nota  quAd  res  dicuntur  na- 
turales , quia  cAm  ex  materia  , E forma  con- 
dent , fiunt  k caufa  naturali , E certa , fuum- 
que  finem  confequcntc  , res  autem  dicuntur 
non  naturales  : quia  non  fiunt  a caufa  natura- 
li, fed  ab  atte,  atque  ita  dicuntur  artefa&x, 
aut  falcem  quia  quainuis  fiant  a caufa  natu- 
rali , non  tamen  fiunt  & certa  caufa  , finctn- 
quefuum  confcquentc , E huiufmodi  funt  tnon- 
dra , de  quibus  infra  in  hoc  fecundo  libro  agen- 
dum cd.  Ex  hoc  fcquitur , quod  in  diuifione  te- 
rum  naturalium  k non  naturalibus  , per  res  noti 
naturales  prxcipuA  intellexit  Aridoteles  res  ar- 
tificiales:quia  volens  definire  naturam,  hoc  com- 
mode haud  fieri  poterat , nifi  tali  diuifione  prx- 
fuppofita. 

c Res  artificiale  t non  habent  ab  arte  , principium  1 4 
moti» , Ec.  Nota  quid  artificialia  a naturalibus 
differunt  per  hoc, quAd  naturalia  habent  prin- 
cipium intrinfecura  fui  motus ; non  fic  vcrA  ar- 
tificialia. QuAd  fi  dicas , fi  duo  artificialia  fer- 
rea , quorum  alterum  fit  acutum , E ait erurn 
planum  , defeendant  deorfum  , illa  fanc  habe- 
bunt principium  illius  delcenfus , atque  adcA 
non  didingmtnrur  artificialia  a naturalibus  per 
hoc,  quod  non  habeant  principium  fui  mo- 
tus. Antecedens  patet  : quia  velocius  moucbt- 
tur  acutum,  quam  planum  ; hoc  aatem  clfc  ne- 
quit inquantum  naturalia  , quia  vrrumque  cd 
ferreum  , E xqualis  ponderis , ergo  inquan- 
tum artificialia  ; ergo  inartificialibus  cd  prin- 
cipium motus , E per  confeqiiens  non  dirtin- 
guuntur  k naturalibus.  Et  confirmatur,  quia 
falraror , Muficus , E Citharoedus  habent  prin- 
cipium fui  motus  non  k natura  , aliis  oinnes 
citemus  Mufici  , E Citharoedi  ; ergo  ab  arte, 
arque  adcA  ars  cd  principium  motus  ficur  na- 
tura , ergo  non  didtnguuntur  artificialia  A na- 
turalibus per  non  habere  principium  motus. 

Dico  quod  antecedens  cd  falfum.  Quando 
enim  illa  duo  artcfa&a  deorfum  defccudunr, 
non  quidem  procedit  defccnfus  illorum  ab  ali- 
quo principio  inrrinfeco  in  illis , vt  fic  exiden- 
tc  ; fed  caufa  illius  dcfccnfqs  ed , non  figura 
artificialis  ; fed  materia  E forma  ferri ; ed  ta- 
men forma  artificialis  caufa,  vt  mobile  vclo- 
ciAs , aut  tardius  moucatur , E non  vr  fimpiici- 
rcrmoueatur  ; atque  ita  Mufica,  E ars  citha- 
rizandi. 


io6 


Lib.II.  Phyficorum 


i. 

Dwifi»  jua- 


Z*>  naturale 
tft  eas  tom- 
pefitam  rr 
materia  & 

forma. 


rizandi,aut  faltandi  non  funt  caufavt  (impliciter 
res  moueStutjfcd  vt  moucantur  hoc, vel  illo  mo- 
do,& hoc ed»quod  dici  folct,huiufmodi  «nes  ede 
principia  non  rooius, fed  modi  motus,  quod  non 
fufficic  ad  rationem  naturx,  fed  oportet,  vt  fit 
principium  motus  (impliciter,  lufupcr  quamuis 
clTcnt  principium  (impliciter  motus  , tamen  non 
funt  natura : quia  non  per  fe  primo  infunt  rebus, 
fed  per  accidens. 


Qjf  iSTIO  II. 

Vtrum  ens  naturale  habeat  in  [e  princi- 
pium fui  motus,  (T  quietu. 

Auhaux.rbyf.tap.i.trxt.i.  Aueiroct, reliqui  commeouco- 
rer.Sc  D.Thomas  HH.  Scocus  ia  i.  difl.t.  io.  Co- 
mmbric  i Phjf.yueJl.i.Complutca.dift.y.tj.i.  Ruoiot 
Roccuif  ■</?.!. 

Rcvitvr  quod  non : quia  Deus,  In* 
telligcntiz,  inrclle&us,  matcria,motas, 

& alia  accidentia  fune  entia  naturalia, 

fic  tamen  non  habent  in  fe  principium  motus,  & 
quietis, ergo, &c. 

Secundo  , quia  terra  tota , fic  partes  centrales 
terrx  funt  entia  naturalia  , & tamen  non  habent 
in  fe  principium  fui  motus,  quia  impoffibile  ed 
jpfa  moucri:ergo,&c. 

Tertio  , quia  demonflrato  lapide  quiefeeme 
jftud  ed  ens  naturale  , fic  tamen  non  habet  in  fe 
principium  fui  motus, quia  nonmouetur : modo 
nihil  habet  in  fe  principium  illius  quod  non  cd. 

Quarto, quia  (i  fic,  tunc  fcqueretur , qudd  om- 
nis motus  edet  naturalis.  Confcqucnscd  falfum: 
quia  motus  furfum  cd  violentus  ip(i  grauijconfc- 
quentia  parchex  quo  fieret  i principio  mobilis. 

Quinto  fcqueretur , quod  omne  ens  naturale 
piouerctur  cx  fe.  Conlequcns  ed  falfum : quia 
moueri  ex  fe  ed  animalibus  proprium  : fic  enet 
confequcntia ; quia  quodlibct  ens  moucrctur  i 
principio  intrinfcco  libi, ergo, &c. 

Sexto,  vel  quodlibec  haberet  in  fe  principium 
adiuutn  fui  motus,  vel  principium  paffiuum;non 
a&iuum  : quia  ccclum  mouetur  ab  Intclligcntia 
feparata;nec  palTiuuin ,qnia  hoc  non  ed  ad  inten- 
tionem  Aridotelis.  Nam  artificialia  habeut  in 
fc  principium  paffiuum  fui  motus. 

Septimi, quia  illud , quod  nihil  ed,non  habet 
in  fc  principium  : modo  quies  nihil  cd , ciini  fic 
priuat  io, ergo, fice. Et  fi  dicatur,quod  quies  fit  res 

? Iiiicfcciis, adhuc  fequicur, quod  nulla  res  habet  in 
equiecetn:quia  nulla  res  habet  fc  ipfam  in  fc. 

O&aud,  caelum  , fic  ignis  funt  entia  naturalia, 
& tamen  non  habent  in  fe  principium  fu* 
quieris  : quia  impoffibile  ell  corium , fic  ignem  in 
fua  fphzraquicfcerc. 

Oppofitum  arguitur  per  Aridorelcm  in  prin- 
cipio huius  fecundi, text.  a.  In  quzdioneida  pri- 
mi videbitur  generaliter  de  rptid  namiau  termi- 
norum. Secundo  , rcfpondebitur  ad  quxfitum  dc 
corpore  ccelcdi. 

Quantum  ad  primum  notandum,quod  in  pro- 
pofito  inrelligimus  per  ens  naturale,compofirura 
cx  materia, &:  forma ; fic  prr.hoc  includuntur  ma- 
teria,& forma, quar  fune  narur*,fed  non  funt  en- 
tia naturalia.Secundo  excluduntur  fubdantic  fc- 
pararz.Ec  terrio  excluduntur  difpofitioncs, fic  ac- 
cidentia. qux  funr  i natura  , vel  fecundum  natu- 
fam,5,-  per  hpc  foluitur  prunum  argumentum. 


Secundi  notandum, quid  lic etejfcin  capiatur 
multipliciter , tamen  in  propofito  accipitur, vc 
pars  integralis , vel  cdcnrialis  habet  ede  in  toto, 
aut  difpofitio,  vel  qualitas  in  fuofubiedlo  , me- 
diante qui  parte, vel  inclinatione, totum  inclina- 
tur ad  motum. 

Tertii  notandam  quid  qazdio  potcd  intcl- 
ligi  de  principio  a&iuo,vcl  padiuo,  fic  fecundum 
Commentatorem  inrclligitur  dc  vtoquc, fic  hoc 
vel  refpe&u  motus  localis , aut  alterationis,  vel 
generacionisjfic  ita  dc  aliis. 

Quarti  notandum  quid  duplex  ed  princi- 
pium aftiuum  refpc&u  mutationis,  quoddam  ed 
principale, vt  forma  fubdantialis  ,rcfpe£bu  cuius 
fit  a&io  principaliter.  Aliud  cd  fccundatium , fic 
quafi  indrumentale,5c  ed  difpofitio,  vel  qualitas, 
mediantequaforroafubdantialis  mouct, vel  agit, 
vt  grauiras.mediantequigrauc  mouetur. 

Quarti  notandum  , quid  duplex  cd  princi- 

J*ium  paffiuum.quoddam  refiditiutim, ficut  in ca- 
cfadione  frigiditas  patitur  refiditiu£  : aliud  ed 
paffiuum  reccptiuum,&  tale  ed  duplex, quoddam 
quod  recipit,  fic  denominatur  i difpofitione; 
quam  recipit  ; ficut  ignis  cd  rcccpriuus  calidita- 
tis,fic  denominatur  i caliditate.Aliud  cd  rcceprl- 
uum,quod  non  denominatur:cuius  caufa  cd.quia 
marcria  prima  ed  infcnfibilis,  fic  ignota  vulgo, fic 
communitati.fic  ideo  omnes  difpofitioncs, fic  mo- 
tus attribuimus compofito  , 'fic  non  materi* , co 
quid  compofitum  ed  magis  notum  : modi  quo- 
libet prxdi&orum  modorum  potcd  intelligi 
quxdio  : fcilicct,  Vtrum  quodlibct  ens  naturale 
habeat  in  fcorincipium  paffiuum  motus  localis 
mediamc  difpofitione  inclinante,  vel  fine  tali 
difpofitione.  Secundi,  vtrum  quodlibct  ens  na- 
turale habeat  in  fe  principium  padiuuin  motus 
localis  refidiiiuum  , quo  fcilicet  fufficic  refidere, 
fic  caufare  fucccflionem  in  motu  fine  alioextrin- 
fcco.  Vel  vtrum  folim  habeat  principium  paffi- 
uum motus  localis,  fic  non  ed  differentia  in  pro- 
pofito fiue  motus  localis  didinguaror  a mobili, 
fiuc  nonific  ficut  quzritur  de  motu  locali,  ita  po- 
tcd queri  dc  quolibet  aliorum  motuum,  vel  mu- 
tationtim;Sc  hoc  de  primo. 

Quanrumad  fecundum,  prima  concludo  cd, 
quod  ccclum  habet  infc  principium  aftiuum  fui 
motus  localis.Probatur  capiendo  talum,  pro  orbe 
fic  Intclligcntia  mouente : quia  Intclligcntia  mo- 
uct ccclum , faltem  aflidcntcr  , ctfi  non  inhx- 
renter. 

Secunda  concludo.  Principium  afiliutim  mo- 
tus localis  exii  non  mouet  mediante  difpofitio- 
ne  inclinante  ad  motum , ficut  forma  grauis  mo- 
uet mediante  grauitatr.  Probatur , quia  ralis  dif- 
pofitio non  ponitur  nifi  propter  refidcntiain,mo- 
do  in  motu  caeli  nulla  ed  refidentia  i quia  fi  fic, 
iam  motus  ille  edet  violentus , fic  per  confcqucns 
non  efTct  perpetuus. 

Ex  quo  fequitur , quod  cum  Caelum  non  red- 
dat,non  mouetur  ab  agente  naturaliter,  fed  libe- 
re. Probatur , quia  fi  moneretur  ab  agente  nara- 
ralitcr,mouereturfubit6cumnon  reddat.  Et  eo- 
dem modo  patet, qufid  caelum  habet  in  fe  princi- 
pium paffiuum  reccptiuutn  fui  motus  localis,fci- 
licet  orbem,  fed  non  habet  in  fe  principium  paf- 
fiuum  rcfiditiuumiquia  coelum  non  refidit  Intel- 
ligentix  mouenti. 

Tertia  concIufio.Ca-lum  habet  in  fetam  prin- 
cipiuum  a&iuutn , quam  paffiuum  fuz  alceratio- 
pis,  quz  cd  illupiinatio.  Probatur , quia  coelum 

habet 


Principium 

altuum  rjt 
duplex. 


Prii 

l 

duplex. 


4* 

Ctclmm  halet 
ra  ft  friati - 
ftum  aBtui 


Calumam 
mcattar  ita- 
larali/tr  ftd 


f- 

Calamkaket 
printipium 
aSiuma,  & 
f affluam  fat 
»lttr  a!  una. 


Qusftio  1 1. 


107 


Jubet  th  fc Solem ,&c  ftellas.qti*  funf  principium 
a&iuum  luminis>&  habet  in  fe  partes  orbis  , qux 
rrripiunr  in  fc  continue  lumen  aliud  , & aliud, 
bropter  diucrfiraremafpc&uum,  Sc  motuum[So- 
iis,  Sc  ftcllanimr&  forte  coelum  fecundum  quam- 
libetparccm  fui  cft  fic  receptiuum  luminis.  Et  (4 
obiicarur.  quid  aliqua  cft  pars  orbis  Solis , qux 
continue  rclpiamr  'a  Sole.igitur  propter  diuerfi- 
catem  motus  Solis  pars  illa  nunquam  alteratur 
per  lumcn;fed  femper  manet  eodem  lumine  illu- 
minata. 

Secundi  dubitatur , an  coelum  habear  in  Ce 
principium  pafliauin  refiftitiuunvilluminationis. 
Rcfponderurad  primum,  quod  licet  partes  orbis 
Solis  femper  refpicianturvniformitcri  Sole , ta- 
men diucrfunode  refpiciunrur  ab  aliis  (Icllis , Sc 
planetis  , i quibus  etiam  recipiunt  lumen  , & 
tunc  alterantur  fecundum  lumen  receptum  ab 
aliis  ftellis.Ad  fecundum  dico,  quid  cotium  non 
habet  principium  refiftuiuum  illuminationis  ni- 
g-r  denutatem.  Nam  vna  pars  carli  eft  denfior 
*W*»V*  ftclla  cft  denfior  pars  orbis ; per  hocctiam 
fummmtUm-  redditur  caufa  Galaxiz.quod  vna  pars  caeli,  quz 
miotrimu.  apparet  magis  alba, cft  denfior  aliis  partibus,  quz 

apparent  minus  aibz;&  qualiter  denfitas  fit  refi-  f 
ilit  madidum  fuit  priiis , quia  diminuit  gradum 
formx.fcd  non  velocitarcm. 

Quarta  conclufio.  Citium  non  habet  in  Ce 
principium  adiuum  , vel  palfiuum  alicuius  alte- 
rius motus  .aut  tranfintirationis  a motu  locali,  Sc 
illuminatione.  Probatu^ quia  corium  cft  ingenc- 
xabilc.  Sc  incorruptibile  , Sc  per  confequcns  inal- 
tcrabilc  altcratione  difponenre  ad  corruptio- 
nem, vt  patet i.&  1.  Coeli  text.19.de  3.  & huc  dc 
fecundo. 

Quantum  ad  tertium.  Norarfdum  , quod  cle- 
T.t'w*n:Hm  metuum  fimplex , vel  cft  in  fua  naturali  difpofi- 
fm/Unhfa.  (jonc  ,ful,qna  fciliccr  melius,  ?e  conucniemiis 
, ' jj  " poteft  permanere  , Sc  hoc  quantum  ad  locum, 

Sc  etiam  quantum  ad  qualitates  ; ita  vr  fit  in  fuo 
e(Te  naturali,  Sc  fub  qualitate  fumma  , quam  fibi 
determinat.  Alio  modo  cft  elementum , quando 
cft  alceratum  i fua  naturali  difpofirione,  vel  mo- 
rum k fuo  loco  naturali.  Tunc  ponuntur  concin- 
ti ones. 

tUmtntmm  prjnu  conclufio.  Nullum  elementum  fimplex 
«iftens  in  fua  naturali  difpofirione , fecundum 
I*  f*  ftinti-  qualitates,  Sc  fecundum  locum  habet  ih  fe  ipfo 
fimm  * fi  i ai  principium  adiuum  fui  motos.  Probatur , quia  fi 
fmmtm.  poflet  moucrefe  ipfum  , vel  hoccflct  addifpofi- 
tionctn  conuenientem  fibi , vel  ad  difconucnien- 
rem  catrupriuam;non  primo  modo,qoia  iain  ha- 
bet omnes  difpofitiones  conuenientes  fibi  fecun- 
dum naturam  perfediflimi , ficut  natum  cft  ipfas 
habcretncc  fecundo  modo.quia  difpofitio  corru- 
ptius clementi  cft  violenta  fibi,  igitur  non  poteft 
induci  ab  inirinfcco  , cum  violentum  fit  cuius 
principium  cftcxtri. 

7*  Secundi : quia  fi  fc  alterarer , tunc  moucrctur 
adfui  corruptionem.fcpcrconfcqucnscirct  otio- 
fnin  in  natura, quod  cft  impoflibile. 

Tertio  pater  indudionc : quia  graueexiftens 
deorfum  , non  mouet  fc  localiter : fimilitcr  aqua 
frigida  non  calefacit  fc,&  fic  de  aliis. 

Secunda  conclufio.  Elementum  fimplex  “exi- 
ftent  extra  fuam  difpofitionem  naturalem  , ha- 
bet in  fe  principium  effedioum  alicuius  mo- 
tus, fc  ilice  t illius  inorus,  qui  cft  ad  difpofitio- 
nem naturalem, qui  carct.  Probatur : quia  omne 
illudquod  cft  violenter  dedudum  a fua  difpofi- 


tione  naturali, remoto  impedimento  reducit  fcad 
illam  difpofitionem  naturalem.  Sed  omne  ele- 
mentum fimplex  exiftens  extra  fuam  difpofitio- 
nem naturalem, cft  huiufinoditcrgo.fcc.Maior  pa- 
ret per  experientiam  : quia  fi  virga  reda  inclina- 
retur,remoto  inclinante  redit  ad  rcditudincm,& 
minor  eft  nota. 

Secundi  , quia  grauc  violenter  detentam  fuc- 
fum, remoto  impedimento  mouetur  deorfum. 

Tertio,quia  aqua  calefada  reducit  fc  ipfam  ad 
frigiditatem,nec  hoc  fit  k continente  : quia  aqua 
in  continente  calido, adhuc  reducit  fc.fitnilitcr  in  . 
continente  frigido  reducit  fc  ad  frigiditatem 
inaiorera,qti^m  fit  frigiditas  continentis. 

Sed  dubitatur, quod  cft  principium  cftcdiuum  $.  * 
hiiiufinodi  altcrationis.  Secundi  videtur  quod 
liuiulmodi  alterat  io  non  fut  ab  aqua : quia  tunc 
fieret  morus  k proportione  minoris  inxquaiita- 
tis.quiacaliditas  aquz  multum  excedit  eius  fri- 
giditatem. 

Rcfpondctar  quid  adio  illa  fiat  k forma  fub- 
ftantialiaquz  mediante  frigiditate  vittuali  ; & 
caufa  eft, quia  vniufcuiufquc  tei  forma  inclina- 
tur,& nititur  ad  (fi  fui , quantum  poteft , 6c  pei 
confequcns  nititur  ad  confcruarioncm,&  ad  dif- 
pofitionem  fub  qua  mcliis , Oc  perfedius  poteft 
conferuari : Sc  quia  frigiditas  adualiscft  difpofi- 
rio  conuenicnrtfTima  , fub  qua  poteft  conferuari 
forma  aquz  , ideo  cum  aqua  fuerir  alterara  a fri- 
giditate aquali  , eius  forma  mediante  frigiditate 
virruali  inclinatur  ad  reducendum  aquam  ad 
aditalem  frigiditatem. 

Et  fi  quzratur  quid  fit  illa  frigiditas  virtualis,  FnfiJi/m 
dico  quid  eft  quxdamfpecies  dc  fecunda  fpecie  vir,m*tu 
Qualitatis,qux  eft  naturalis  potemia,  vel  impo-  V^P*- 
temia  , & non  debet  poni  de  tettia  fpecie , cum 
fit  infenfibilis  : nec  debet  poni  forma  fubrtan- 
tialis , quia  in  mixtis  inuenirur  frigiditas  vjr- 
r tiniis  , in  quibus  tamen  non  inucnitur  forma 
fubftantialis  alicuius  clementi.  Per  hoc  paret  fo- 
lucio  ad  x.quia  licet  caliditas  adualis  fit  maior 
frigiditate  aquali , tamen  cft  minor  frigiditate 
virruali. 

Tertia  conclufio.  Omne  principium  adiuum 
motus  alicuius  clementi  eft  mediante  difpofitio- 
nc  inclinante  ad  motum.  Probatur : quia  motus 
clementi  , vel  eft  violenrus  , vt  calefadio  aquz, 

Sc  tunc  fic  k calidirate:  vel  naturalis , vt  motus 
deorfum, & tunc  fit  i grauitate , & ira  poteft  in- 
duci in  aliis,  & quantum  ad  hoc  idem  eftiudi- 
cium  de  mixtis. 

Tuncde principio  pafiiuo  dico  Primi  quod  EUmtntum 
quodiibet  elementum  habet  in  fe  principium 
paftinura  fuz  altcrationis  tam  rcceptimun.quim 
refiftitiuam.  Dc  rcccpriuo  paret , quia  quodiibet  „im}uin<c 1 
habet  materiam  primam:detcfiftitiuopatet:qula  tm  . &i*a- 
elementum  non  alteracur  nifi  fit  extra  fuam  na- 
turalcm  difpofitionem  per  primam  condufio- 
nem.&  tunc  femper  habet  qualitatem  contrariam 
fibi  rcfiftcntcmei. 

Secundi  dico  de  motu  locali,  quid  quodiibet 
habet  in  fe  principium  paftiuum  motus  localis 
receptiuum,  fcilicet  materiam  primam  fcd  non 
refiftiriuunuquia  rota  rcfiftcntia  proucnitab  cx- 
rrinfeco  in  motu  fimplicis  elementi , vt  patet  4. 
huius,  rext.71.  De  aliis  moribus  paret  per  prz- 
dida,  quid  nullutn  elementum  habet  in  fc  prin- 
cipium fuz  generationis,  nec  etiam  corrupiio- 
nis,condcnfationis,  vel  rarefadionis , nifi  m ex- 
tra fuam  difpofitionem  naturalem,  Sc  fimilfter 


io8  Lib.II.  Phyncorum 


verum  eft.qu&d  nunquam  habet  in  fe  principium 
cffe&iuum  fux  generationis. & hoc  de  tertio. 

IO.  Quantum  ad  4.notandum,quod  aliud  eft  mix- 

Mimmm  tfi  tum  homogencum,  Ac  aliud  beterogeneum  : ho- 
JapU*,btmt-r\ nogeneum  eft  cuius  omnes  partes  funt  confimi- 
gntu**  jCJ  jn  quaIitate>  & jn  gradu  qualitatis;hcreroge- 
neum cu*us  Pa”c*  funt  diffirailes  in qualica- 
tnft  tc.amin  gradu  qualitatis. 
principium  Tupc  cft  prima  conclufio.  Nullum  mixtum 
fui  luttuitcr  homogcncum  exiftens  in  fua  naturali  difpofitio- 
qutmtd*.  „e  (jjjjg,  Jn  fe  jpfo  principium  afliuum  fux  alte- 
rarionis.  Probatur , quia  tale  non  eft  contrarium 
fibi  ip(i  fecundam  totum , nec  vna  pars  contra- 
riatur  alteri , igitur  non  alterabit  fcipfum.  Se- 
cundo , quia  fi  fic  hoc  maxime  eflet  : quia  in 
ipfo  fune  qualitates  contrarix, quarum  vna  exce- 
dit.alteram  j fed  propter  hocnon:quia  cum  quo- 
libet gradu  citra  futnmum  alicuius  qualitatis  po- 
teft  ftare  aliquis  gradus  qualitatis  contrarix: 
qui  perpetui  liaret  fimul  fine  hoc  , quod  vnuf 
ageret  in  alio,vt  pater  in  quxftione  de  contrariis, 
fn  j.vcl in  f. 

Exquofequitur.quod  nullum  mixtum  homo- 
geneum  habet  in  fe  principium  a&iuum  fux  ge- 
nerationis,vel  corruptionis,  condenfationis , vel 
rarefa&ionis.vcl  alterius  motus  confequemis  al- 
terationem. 

Secunda  conclufio.  Quodlibct  mixtura  hete- 
rogcnetim  habet  in  fe  principium  attiuum  fux 
alterationis.  Ptobarur,  quia  talis  mixti  partes 
fune  ad  inuicem  contrarix  ; qux  in  fe  inuicem 
agunt  circumfcripto  quocumque  alio  agente.  Ex 
quo  fequitur,qn6d  tale  mixtum  habet  in  fe  prin- 
cipium a&iuum  fux  corruptionis , condcnfacio- 
nis,rarefu&ionis,&  augmenrationis  , Ac  diminu- 
tionis.fi  fit  animatom:quia  prxrer  animata  nihil 
habet  in  fe  principium  augmenrationis,  Ac  dirai- 
«utionis. 

‘Tertia conclufio, quodlibet  mixtum  tam  ho- 
mogcneum,quam  hetcrogencum,fi  fitextrafuam 
ffifpofitionem  naturalem,  haber  in  fe  principium 
fui  motus  localis  tam  aiftiuu,  quam  rcfiftitiuum, 
& reerptiuum , Ac  ideo  fi  tale  effcc  in  vacuo, 
moucretuc  fucceffiuC  ,vt  paret  4.  huius,  rcxt.71. 
Ex  quibus  fequitut , quod  elementum  fimplex, 
vel  mixtum  homogcncum  fi  poneretur  in  loco, 
vbi  non  poffer  approximari  conrrarium  ab  ex- 
trinfeco  .mimquam  corrumperetur , fed  mixtura 
heterogeneum  corrumperetur , dato  qu&d  num- 
quam  approximaretur  contrarium  ab  cxtrinfcco. 
Ac  hoc  de  quarto. 

Nuite  ad  rationes.  Ad  primam, foluta  eft. 
tl.  Ad  fecundam  dico,  quid  fuflicir  quod  terra 
Ttt* urrm  moucatur , vel  poffit  moueri  fecundum  partes 
jutirdu  m>-  fUas ; vel  dico  quod  immd  fxpe  etiam  terra  mo- 
uctur,  vt  quando  cft  magna  oppofitio  contrarie- 
tatis  in  vna  parte, vt  puta.quanilo  conftru&iones 
duitatum,  aut  fluxiones  marium  , & huiufraodi, 
runc  tota  terra  cxpcllirur  a loco  fuo , Ac  efficitur 
aliud  centrum  quam  prius  , Ac  fic  portea  illx 
partes, qux  nunc  funt  centrales , erunt  circumfe- 
rentiales. 

Ad  tertiam  dico.quAd  lapis  habet  in  fe  princi- 
pium.quo  narus  effer  moueri , fi  effer  extra  fuum 
Jocum, A:  hoc  fuffieit. 

Ad  quarram , negatur  confequentia  : quia  Ii- 
ccr  habeat  in  fe  principium  adliuum  motus, 
tamen  non  oportet  , qu6d  omnis  motus  cius 
fiar  ab  illo  principio , immo  aliquis  fit  ab  cx- 
fimfcco. 


Ad  quintam  negatur  confequentia  , quia  ali- 
quid non  didtur  moueri  ex  eo , qu6d  moucatur  k 
principio  intrinfcco  j fed  ex  eo  quAd  poffit  in  fe 
habete  motum  fine  exttinfeco  adiuuamc. 

Ad  fexram  dico, quod  vtroque  modo,  ficut  di- 
tium eft  , & idcd  licet  Intelligentia  non  inhxreac 
ccclo, tamen  eft  in  eo  appropriatd 

Ad  feptiroam,  nego  minorem  , quia  quies  eft 
idem  quod  res  quiefeens , Ac  ideo  habet  in  fe 
principium, quo  fiat  quiefeens. 

Ad  o&auaro  de  ccclo  , Ac  igne , dico  qu&d  fuf- 
ficit , qtiAd  quiefeant  quiete  oppofiti  receffui  k 
fuo  loco  naturali.  Et  fi  quzratur  , vel  quodlibec 
appetit  xqualiter  moueri , Ac  quiefeere  , vel  alte- 
rum magis.  Dico  qudd  quodlibec  ens  naturale, 
quando  eft  in  fuo  loco  naturali,  appetit  quiefeere 
magis  , quam  moueri , fcilicec  recedendo  a loco, 
fed  quando  cft  extra  locum, magis  appetit  moueri 
ad  locum, quam  ibi  quiefeere. 

ANNOTATIO. 

* TTJ  Lementum  fimplex  exifens  extra  fuam  diffo-  1 1 . 

Cjfittonem  naturalem , Acc.  Nota  qu&d  non 
parua  cft  controuerfia  inter  Philofophos  , an 
elementa  , Ac  entia  naturalia  inanimata  mouean- 
tur  a fc  ipfis  , adei  vt  habeant  intra  fe  princi- 
pium aftiuum  fui  motus  localis  , Ac  quidem 
quam  plurimi  hoc  neganr.  Scotus  veto  in  x. 
diffindi. i.quqft.i  o.oppofirum  fcntit.Ac  Pcripatc- 
t ice  probat, A:  quia  in  odlauo  huius,  quxft.9.can- 
dem  difficultatem  explicat, ideo  ibi,  qux  neccffa- 
r ia  fuerint  circa  hoc  annotabimus. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

T An  quam  natura  prima  fit  principium  aliquod  & I J, 

cauf*  monendi , Acc.  Hic  definit  naturam.  Se-  Text.  j. 
eundo  offendit , quid  eft  habens  naturam.  Ter- 
tidquid  fit  fecundim  naturam.  Ac  QuattA  qu6d 
naturam  effe  non  poteft  dcmonftrati.  Secun- 
dum ibi , Naturam  autem  habent.  Tertium  ibi, 

Secundum  autem  naturam.  Quartum  ibi , Quod 
autem ft  natura  tentare  demonftrare.  Prima  con-  **• 

clufio  cft  ifta  : Natura  cft  principium  mouen- 
di  , Ac  quiefccndi  eius  , in  quo  cft  per  fe  pri- 
mi , & non  fecundum  accidens.  Probatur  : il- 
lud  quo  res  naturales  in  quantum  huiufmodi  f 
differunt  a non  naturalibus  in  quantum  huiuf- 
modi,  eff  principium  Ac  caufa  moucndi  eius  in 
quo  eft : fed  per  naturam  res  naturales  differunt 
a non  naturalibus  in  quantum  huiufmodi : ergo, 

Acc.  Maior  patet  exprxmiffa  diuifionc.Ac  minor, 
vt  dicit  Linconicnfis  , nota  eft  non  omnibus, fed 
exercitaris  in  fcientia  naturali.  Similiter  dicit 
Linconicnffs,qu6d  ifta  definitio  naturx  eft  mate- 
rialis il  fed  ifta  cft  definitio  formalis.  Natura  eft 
quo  res  naturales  in  quantum  huiufmodi  , diffe- 
runt a non  naruraiibus  in  quantum  huiufniodi.Sc 
ideo  poteft  demonft rari  definitio  materialis  per 
formalem. 

Et  tunc  exponitur  fic  definitio.  Natura  cft  14. 
principium  Ac  caufa  , Ac  capitur  ibi  ly  & expofi-  Expluatm 
tiuc  , pro  id  efi  , Ac  ly  fecundum  & capitur  "f?*4  *** 
difiun&iue  pro  tv/,iti  quid  fenfus  eft  , natura  eft  mtlt‘ 
principium, id  cft, caufa  moucndi,  vel  quiefccndi 
eius  , in  quo  eft , ad  differentiam  quarundam  ar- 
tium , qux  funt  principium  agendi  in  exrrinfe- 
cam  materiam  ; Ac  ponitur  ibi  per /?,Ac primo.-un- 
quam  determinatio,  A:  dctcrroinabilc:quia/*r/Sr, 

fe 


Qu^ftio  III.  109 


fe  habet  in  plus  quam  primo , vr  pater  t . Porter, 
text.  19. fic  inde , & hoc  ponitur  ad  differentiam 
qualitatis,  qux  eft  principium  monendi , vt  gra- 
uitas , qux  non  elt  natura , eo  quod  non  prim& 
tnouet } fed  potius  forma  fubrtamialis , fic  poni- 
tur ibi  mn  per  *uci dem  ad  differentiam  medicina*, 
qua  quandoque  per  accidens  mouet  Medicum 
vt  fanet  fc  ipfum. 

Tm.  4-  Naturam  autem  1 habent,  &c.  Secunda  conclu- 

fio.  Omnia  qux  habent  huiufmodi  principium, 
tiia  ttatra-  habent  naturam.  Probatur,  nam  compofira  na- 
*****  Zl’  curalia  dicuntur  habentia  naturam , eo  qudd  ha- 
bent fubic&um,  fcilicet  materiam  , fic  formam, 
qux  crt  natura  in  fubic&o  : mod&  tam  materia, 
quam  forma  crt  natura,igiturper  locum  a defini- 
tione fequitur,qu6d  fi  habent  huiufmodi  princi- 
pium, qudd  habent  naturam. 

I y.  Secundum  aut  rm  3 nattarum.  Ponitur  tertia  con- 

Tcxr.f.  dufio.  Accidentia, 5:  qualitates  inexirtentes  coni- 
pofitis  naturalibus  funt  fecundam  naturam.  Pro- 
batur , quia  vel  funt  natura , vel  habentia  natu- 
ram ; vel  fecundum  naturam  ; non  natura  , quta 
non  funt  materia , nec  forma , nec  habent  natu- 
ram, quia  non  funt  compotita  naturalia,  igitur 
funt  fecundum  naturam. 

Text  (■  Quod  autem  4 fit  natura  a tenrare  demonstrare. 

Ponitur  quarta  conclufio.  Tentare  demonrtrare 
mt  uri  cllc  crt  ridiculum. Probatur.quia  illud  non 
crt  demonrtrandum  cllc , quod  ellc  ert  per  fc  ma- 
nifertum:fcd  naturam  efle  eft  per  fc  manifeftum; 
crgo.ficc.  Maior  apparet,  quia  nihil  crt  demon- 
ftrabile  nifi  dubium  , fic  ideo  ille  ineptus  eft  ad 
Phiiofophiam,qui  nefeit  diftinguerc  inter  illud, 
quod  crt  per  fc  mani  fertum, fic  illud, quod  eft  ma- 
nifeftum  per  aliud  , quW  tamen  hoc  aliquando 
rUt  tuttro • accidat  demonrtrat  Ariftoteles.Nam  ille, qui  na- 
inh*a/  Zf  rUs  ccrcus,difputat  de  coloribus, dc  tamen  dif- 
puurio  fua  folum  eft  ad  nota  , quia  nihil  fcit  in 
re,quod  eft  per  fe  manifcrtum,&  quod  non ; ini- 
nor  patet,  quia  manifeftum  eft, quod  multa  funt, 
quorum  quodlibcc  habet  naturam.  Et  dicit  no- 
tanter  tentare , quia  nullus  debet  tentare  aliquid 
facere,  nili  illud  quod  ert  difficile, & laboriolum: 
modo  cognofcerc  naturam  cllc , non  ert  laborio- 
fum , fic  difficile ; quia  crt  manifeftum  ad  expe- 
rientiam. 

ANNOTATIONES. 

1 6.  4 /^\  S'od  autem  fit  natura  «W4nr,&c.Nora,qndd 

Text.  1.  V^hic  Arirtotcles  tacitam  remouet  obicdio- 
nem:nam  portet  quis  dicere  quod  no  fit  vfus  hoc 
loco  documento  illo  a fe  tradito  fecundo  libro 
Porteriorum.vidclicet  prius  cradandam  erte  qux- 
rtiouem  an  res  fic , quam  t radetur  quxrtio  quid 
lir,*hic  autem  oftcndic,  quidnam  fit  natura , prx- 
termilla  quxftionean  fit  uatura.Ideb  rcfpondens 
aJ  hanc  obie&ioqgm , dicit  per  fc  notum  clle, 
qufid  natura  fit  in  rows.Cum  per  fc  manifeftum 
fit , multas  cllc  res , qux  habent  naturam : fcnfu 
pium  experimur  multas  res  ex  aliquo  intimo  fui 
principio  moucri, atque  demonrtrare,  qux  per  Ic 
nota  tunrfcum  non  polfit  fieri  nifi  per  ignotiora) 
hominis  crt  cocci  fecundum  intelledum , vtpote 
non  valentis  difccrnere  per  fc  nota  ab  his , qux 
non  funt  per  fc  nota.Taldfque  nitentes  fic  per  fc 
nota  demonrtrare  timilcs  clle  ait  etreo  a natium- 
te , qu»  nititur  cognofcere  colores .eofquc  ratio- 
nibus probare,  qui  colores  noti  funt  videntibus, 
mulroquc  magis  mani ferti  .quam  rationes, quibus 
Scoti  opez.  Tom.ll. 


ccecus  oftenderc  nitebatur,  fic  etiam  talis  crt  qui 
ca,  qux  per  fc  nota  funt, per  ea  qux  non  funt  per 
fe  nota,  demonrtrare  conatur.  Hos  igirur  air  ni- 
hil vnquara  inrelleduros  , quanquam  vocibus 
conciulille  videamur , fic  merito  quidem  : nam 
vt  colores  non  funt  apri , vt  percipiantur  ver- 
bis , fed  fcnfu  , ita  crixm  qux  per  fc  nota  funr, 
non  funt  apra,vt  per  alia  miniis  nota  cognofcan- 
tur,ac  demonrtrentur. 


Qv  itSTIO  III. 

Vtnun  definitio  nature  in  textu  fit  bona, 
'videlicet, Natura  eft  principium  & 
caufa  moucndi.&quiefccndi  eius 
in  quo  eft  per  fc  primo, & non  fe- 
cundum accidens. 

Vide  Do&orcs  ftufi.  procedenti  citato*. 

Rcvitvr,  quod  non ; quia  folius 
vniuoci  ert  dcfinirio:modb  hoc  nomen 
natura  eft  xquiuocum  , quia  per  prius 
dicitur  de  forma , quam  de  materia ; ergo,  fice. 

Secundo , quia  nullum  abfolutum  debet  defi- 
niri per  rcfpcdiuum,  modt\  irte  terminus  natura , 
ert  aofolutus  terminus  de  genere  fubftamix,  ici- 
tur non  poteft  definiri  per  irtum  terminum  prtn - 
cipium,c\\n  dt  de  prxdicamento  Relationis. 

Tertii,  quia  nulla  definitio  fubrtajuU'  ert  bo- 
na, qux  datur  per  additamentum  , quia  fic  defi- 
niuntur accidentia , vr  patet  7.  Metaph.  text.  17. 
modo  natura  crt  fubftancia , fic  motus , Sc  quies 
funr  acridentia,vr  patet  x.huins,(cxr.y . igitur  na- 
tura non  debet  definiri  per  raotunj  fic  quietem. 

Quarto  , quia  ifti  termini  principium  fic  caufa 
conuertuurur,  icitur  pofiro  vno  illonim  in  defi- 
nitione naturx  frurtra  ponitur  reliquus. 

Quinto , quia  idem  per  fc  non  eft  caufa  con- 
trariorum, vt  patet  4.Metcororum,fcd  motus, & 
quies  funt  contraria , igirur  natura  non  ert  prin- 
cipium, & quietis. 

Sexto,  quia  ifta  diftio primo , includit  per  fe, 
& ifta  di Stioper  fi  includit  non  per  accidens  , vt 
patet  1.  Poft.  text. 3 6.  igitur  polito  hoc  termino 
primo  in  definitione  naturx, non  deher  poni  prx- 
J ictorum  aliquis- 

Septimb , illa  definitio  non  eft  bona, qux  non 
competit  cuilibet  contento  fub  definito , fed  ifta 
crt  huiufmodi ; ergo.&c.  Maior  parer  6 Topico- 
rum, cap.4.  & minor  probatur  tripliciter.Prim6, 
quia  anima  intcllecriua  ert  natura, & fimilircr  In- 
telligcntia  ert  natura;  & tamen  neutrum  illorum 
eft  principium  raoucndi  eius  in  quo  crt,  quia 
verumque  ert  forma  feparata.Secund6,quia  for- 
ma terrx  ert  natura, & tamen  non  ert  principium 
mouendi  eius , in  quo  eft  ; quia  impoflibile  eft 
terram  moueri  fecundum  le  totam.  Tertio,  quia 
forma  cccli  ert  natura , fic  tamen  non  ert  princi- 
pium quicfccndi  , quia  impoffibilc  crt  ccclum 
quiefeere. 

Oftau6.  Illa  definitio  non  ert  bona  , qux 
competit  aliis  a definito  , modo  ifta  competit 
aliis ; ergo,&c.  Minor  tripliciter  probatur;  pri- 
mi ,quia  competit  principio  motus  progrelliui, 
quod  principium  non  ert  natura , cum  motus 
cius  non  fic  naturalis;quia motus  progrefUuuscft 
tardior  in  fine , quam  principio.  Secundi  , quia 
K compc 


110 


Lib.  1 1.  Phyficorum 


}“«- 

flionu. 


Natur*  tfl 
puntn  nlu- 
tntum. 


competit  calori  naturali,  qui  eft  principium  nu- 
truionis,  & augmentaiionis  cius  in  quo  cft  , &c. 

Tertio,  quia  competii  grauitati ; qux  cft  princi- 
pium motus  grauis.  Quarti, quia  competit  arti 
lallandi, per  quam  aliquis  monet  feipfum  primo, 

&c.  Quinti  competit  arti,  mediante  qui  Medi- 
cus fanat  fe  iplum. 

Oppofitum  arguitur  pe*  Ariftotclcm  in  ifto  a. 
capite  i.tcxt.j.  lnquxftione  primo  videbitur  de 
expofirione  definitionis  narurx,  & fecundo  qua- 
liter illa  definitio  fit  nota  , vel  ignota  pro- 
pter Auicennam  qui  pofuit  illam  definitionem 
efle  ignoram. 

Quantum  ad  primum , notandum  fecundum 
ordinem  particularum  definitionis  ; & primo 
quod  hoc  nomen  a ruitur*  cft  nomen  rclaciuum, 

& fignificar  fubftantiam  in  relatione  ad  motum, 

& operationes  naturales,  & i IU  non  eft  prxdica- 
tioquiditatiua  %fitbfl*nti*  tfl  ruitur * , plus  quam 
ifta  , fubflonti*  tfl  Pater.  Ex  quo  fcqnitur  , qudd 
ifte  terminus  n*tur*  poteft  definiri  conuenienrer 
per  iftum  terminum  principium,  ranquam  per  gc- 
nus,cfim  vterquefit  de  genere  Relationis,  & ifte 
terminus  principium  cft  terminus  communior; 
quia  dicitur  tam  dc  principio  intrinfeco , quam 
extrinfeco  , fcd  natura  dicitur  dc  principio  in- 
trinfeco tantum. 

Printifium  Secundci  notandum , quod  ifti  termini princi- 
fc  c»uf*  d pium  & b cauf*  conucrtuntur , & idcb  ponuntur 
fumatur.  ambo  m definitione  naturx.vt  vnnm  exponat  re- 
liquum,& tunc  ifta  copula  & «capitur  cxpofitiuc, 

& tunc  cft  fenfus : Natirracft  principium,3c,pro, 
Mefl>  caufa;  quia  vnus  illorum  terminorum  po- 
teft efle  magis  notus  vni , & alius  magis  notus 
alteri. 

Aliter  exponitur , quod  per  iftum  terminum 
principium  Ariftotclcs  intpUicit  principium  afti- 
uum,  cuius  lignum  cft,qu&d?cmpcr  quando  Ari- 
ftotclcs  loquitur  in  ifto  a.  de  caufa  efficiente, vo- 
cat ipfam  principium  pafluium , & tunc  illa  co- 
pula & , debet  intelligi  difiundiuc;  S:  quantum 
ad  primam  partem  debet  intelligi  dc  caufa  effi- 
ciente , & quantum  ad  fecundam  verificatur  pro 
principio  paffiuo,  fcu  materiali, 
d-  Tertio  notandum , quod  quando  dicitur  mo- 

nendi % « & quiefetndi , aliqui  intelligunr,  quod 
natura  cft  principium  moucndt  in  iis  , qux  mo- 
ucncur,&  quicfccndi  in  iis,quz  quiefeunt. Aliter 
exponitur  , quod  ibi  accipitur  ifta  copula , &t 
diuunftiuc,ficut  in  prima  particula  definitionis, 

. & tunc  cft  fenfus : natura  cft  principium,vcl  cau- 

fa monendi , vel  quicfccndi.  Sed  contra,  pofito, 
quod  aliquis  lapis  quiefeat  furfum  violenter  per 
detentionem,  tunc  forma  huius  lapidis  eft  natu- 
ra , & tamen  non  cft  principium  mouendi , nec 
quicfccndi  eius  in  quo  cft, quia  ifte  lapis,non  mo- 
frintrpii  & uetui ; nec  quiefeit  naturaliter  Refpondetur,pro 
tuufu  i»  nuo  fcicndum,quod  ficut  ifti  termini  *ttiuum,vc\ 

nifinu  M.fu.  . 


" SgZ  » no«  dicunt  a&um  agendi , vel  mouen-  bona:patct,quia  competit  cuilibet  contento  fub  runtftkm. 

\dntm.  di,  fcd  potentiam  , & habilitatem  ad  agendum,  definito  , & nulli  alteri  a definito , vt  patet  pet 

prxcedcntcm  expolitionem , igitur  ipfa  cft  boua. 


num, mediantibus  quibus  fit  motus,&  quiesmam 
forma  fubftantialis  cft  principale  actiuumrefpe- 
£lu operationis  , fcd  accidens.vel  difpofuio me- 
diante qua  agit,  eft  a&iuum  lecundariuin  ,&  in- 
ftrumentalc.vt  calor  eft  inftrumentum, mediante 
quo  anima  cft  principium  a&iuutn  nutrit  ionis,& 
augmcntationjs;limiliter  maceria  prima  cft  prin- 
cipium palfuum  rcfpeftu  operationis, fcd  dilpo- 
fitiones  funt  organa  ,fcu  inftrumcnta,  medianti- 
bus quibus  ipfa  paritur  faciliter, vel  difficulter. 

Qujnti»  notandum  , quod  ibi  ponitur  hxc  di-  y. 
dkio  c per ad  denotandum  , qu6d  forma  fub-  fc  f*. 
ftamialis  non  dicitur  natura  relpc&u  cuiuflibet  "***, 
operationis , ad  quam  ipfa  mediantibus  dilpofi-  '* 
tiouibus  confequ entibus  eam  naturaliter  incli- 
natur,cx  eo  quod  forma  medianribus  fuis  difpo- 
ficionibus  naturalibus  non  poteft  in  illum  mo- 
tum, vel  operationem, nili  fiat  alteratio  aliunde 
ab  extrinfeco : verbi  gratia,forma  ferri  medianri- 
bus difpofitionibus  naturalibus  confcqacntibus 
ipfam  naturaliter  inclinatur  moueri  ad  magne- 
tent, tamen  relpcdu  illius  motus  ad  magnetem, 
forma  ferri  non  dicitur  natura  ex  eo, quod  forma 
ferri  cum  fuis  difpofitionibus  folitarie  non  pof- 
funt  in  illum  motum  , imm6  requirunt  determi- 
natam aherationem  fa&ara  a magnete.  Et  tunc 
ifta  didio  per  fi , debet  determinare  hoc  nomen 
principium  , ita  vt  fit  fenfus  , natura  cft  primum 
principium  per  fe,  hoc  eft,  folitarie. 

Sexto  norandum,quod  ifta  di&io  non  per  f *c-  Dia,»  nnn 
rident  ponitur  ad  differentiam  quarundam  ac-  •**r4nt 
tium,qu*  funt  principhxmouendi  fubicda  in  qui-  ?***' 

bus  funt,  vtars  medicinalis  , qua  aliquis  fanat  fc 
ipsu.ik  ars  faltatiua.qua  aliquis  mouct  fc  ipfum; 
quia  accidit  tali  homini, vel  tali, quod  habeat  ar- 
tem medicatioam  , vel  faltatiuam  , &:  tunc  hxc 
didio  non  per  occident , debet  determinare  hoc 
vcibum,  e/?,fecundo  loco  pofitum,fcilicet  eius  in 
quo  eft  non  per  accidens. 

Septimo  notandum , quod  ibi  ponitur  citu  in 
tjuo  g eft,  id  cft.compofiti  naturalis, cuius  natura 
cft  parsintrinfccaSe  dTcnrialis : fic  hoc  ponitur 
ad  differentiam  quarundam  artium  , qux  fnnt 
principia  tcanfmutandi  alienam  materiam  a fub- 
icdis  propriis,vt  ars  xdificatiua,qux  cft  princi- 
pium tranfmuiandi  lapides  & ligna  , intclligen- 
do , quod  homo  per  talem  artem  tranfmutac , & 
vniuerfalitcr  illa  particula  ponitur  ad  differen- 
tiam particularium  motuum,  qui  funt  abextrin- 
fcco  , & ideo  forma  ignis  non  dicitur  natura  rc- 
fpcdu  motus, vel  operationis,  quo  nata  cft  tranf- 
niutarc  ftupam , vel  ligna , fcd  rcfpcdu  motus, 
quo  nata  cft  moueie  ignem.  Patet  igiturffic  in- 
tclligendo  definitionem , } quod  natura  cft  pri-  * 
mum  principium  per  fc,  vel  caufa  mouendi , vel 
quicfccndi  eius , in  quo  cft  non  fecundum  acci- 
dens. 

Nunc  fit  ifta  conclufio.  Definitio  naturx  eft  d rfnitit**- 


fudrutm. 


agendum  L 

vel  monendum;  ita  ifti  termini  principium  & con- 
fit denotant  apritudinem , dc  inclinationem  ad 
mouenium  , & idcb  fenfus  cft  , quod  natura  cft 
priucipiura,quod  illud  in  quo  eft,  cft  natum  mo- 
ucti'vel  quiefccre. 

Ttimo  f»*-  Quartb notandum  , qubd  hxc  didio  «i  primo , 
"tu»'*  drfal-  <^c^>ct  rc^rri  hanc  didionem  principium,, ita  vt 
,m»  nuturt.  ^*»f°*  fit»qubd  natura  eft  primum  principium,&: 
caufa  mouendi, & accipitur  primum,  id  cft, princi- 
pale ad  diffidentiam  accidentium , «5 c difpofitio- 


&hxcdc  primo. 

Quantum  ad  fecundum  arguitur,qu6d  defini- 
tio naturx  non  eft  nota,  quia  definitio  non  eft 
nota , qux  probatur  de  definito : fcd  ifta  proba- 
tur de  infinito ; crgo,&c.  Maior  cft  nota;quia  ri- 
diculum eft  quxrcte  illud  , quod  cft  pet  fe  no- 
tum;&  minor  patet  per  Commentatorem  in  ifto 
fecundo  comra.  5.  qui  probat  di^bm  definitio- 
nem per  quendani  lyllogifmum  hypothettenm, 

funi 


3» 


III 


Quajftio  IIT. 


f. 

fc 
**  . 


fimtiic»  patet  per  Liconicnfctn , qui  probae  di- 
damdefi  (titionem, vt  patuit  fuper  textum. 

Sccund6:quia  quodlibet  corpus  mobtlg habe- 
re natuum  dl  per  (e  notum  i (cdnon  cA  pcrle 
notum,  qflod  quodiiber  corpus  mobile  habeat  in 
ic  principium  monendi  .Maior  patet  i huius, texr. 
6.  Minoe  tripliciter  probatur.  Printd  quod  Art* 
ftotdcs  7.  Se  8.  huius,  texe.  1. probat,  quod  omne 
quod  monetur , mouctur  ab  aliquo.  Sccund6 
per  AriAotdcm  S.huius,  tcxr.i7.&  inde  rcxr.xS. 
vbi  dicir,  quod  dubium  cA  de  corporibus  fimpli- 
cibus , an  habeam  motorem,  fcd  non  cA  dubium 
an  habeant  naturam  ; igitur  dubium  eA  an  ha- 
beanr  principium  inoticndi.  Tertio  ner  AriAorc- 
lcm  j.  Cccli , text.  1 8.  vbi  probat  elementa  ftm- 
plicia  habere  grauitatem.  Se  lenitatem,  qu.r  fune 
motores  ipforum , Se  tamen  non  cA  nccdlc  pro- 
bare,quod  habeant  naruram.tgitur  non  cA  mani- 
feltum.qn^d  natura  iit  principium  moucnd»,&c. 
g Notandum, licut  patet  in  x.huius,  in  principio 

primi  capiruii,tex.  1 .qu6d  naturam  dic  cA  per  /e 
manifeAum.fdliccr  per  experientiam, & per  mo- 
. 1 tum : nam  motum  dic  eA  principium  in  fcientta 
naturali,  ve  dicit  AriAoteles  1.  huius, texe.  1 1.  vbi 
dicit , nobis  autem  fubiiciatur  omnia  , aut  qux- 
dam  moneri.  Secundo  notandum , quod  Com- 
mem acor  probat  definitionem  natura:  per  fyllo- 
giTmum  hypotheticum  iAo  modo.  Si  entia  natu- 
ralia  habeant  in  fc  principium  moucndiv&  quicf- 
cendi  cius  in  quo  primum  per  fc , Se  non  fecun- 
dum accidcns,&  natura  fit  illud,  quo  mouenttir» 
A:  quiefeunt,  (equitur, quod  natura  cA  principiu, 
ffeiwn  t£iu-  Se  caufa,  &c.  Commentator  obiicit  contra  fc  ip- 
r»  pn-  fum  per  primam  inAantiam.fctlicct  quod  ex  quo 
tffmtm by*.  ^cfin,t‘onarur'*’Pr°hamr,non  cA  nota.Rcfpon 
rhtttttan. 


detur , quod  nullum  ignotum  potcA  probari  per 
fyllogifintim  hypotheticum , aut  per  indu&io- 
nem.vel  diuifioncinicuius  fignum  cit.quod  prin- 
cipia per  Ce  nota  probantur  oer  inductionem,. iuc 
per  diuifionem.de  ideA  ille  lyllogifmus  non  pro- 
bat j fcd  aliqualiter  valet  ad  declarationem.  Sed 
contra  hoc  eA  Liconienfis , qui  ponir , quod  iAa 
definitio  cA  conclufio  demonArationis,  vt  patuit 
fupra  tcxtiim.Rcfpondctur»quud  iAa  definitio  cA 
per  fenora  a priori.  Ide&  non  potcA  demon  Arari 
de  definito  propter  quid  , fciltcet  per  canfas  a 
priori,  fcd  bene  poreA  demonArari  per  effc&us  i 
poAcriori  Liconienfis  demonArar  ipfam  per  res 
naturales, que  funi  notiores  nobis, 
y . Nunc  ad  rationes.  Ad  primam  dico,qu&d  licet 

iAa  definitio  probetur  a poAcriori  pcrcffc&us, 
tamen  4 priori  cA  per  fenuta,  Se  indemon  Arabi- 
lis,&  ille  fyllogifmus  compofitus  folum  valet  ad 
dedarationcm:&;  probatio  Liconienfis  folum  cA 
a poAcriori  ,&  non  a priori.  Ad  fecundam  dico* 
quod  Anllorclcs  non  probat , qodd  omne  quod 
mouctur  rooueatur  ab  alio  : qnia  hoc  cA  notum 
per  definitionem  natorar,fed  probat, quod  in  om- 
ni motu  motor  diAinguitur  a mobili , Se  hoc 
propter Plaroncra,  qui  pofuit  quod  idem  poreft 
moneri  a firipfo.Cofimiliter  dicirur  ad  aliud.-quia 
dubium  cfl  de  corporibus  fitnplicibus,an  habeant 
motorem  JiAin&um , fed  non  cA  dubium  , quin 
habeant  motorem. Eodem  modo  A riAotcJes  pro- 
bat quod  corpora  fimplicia  habent  grauitatem ,8c 
lenitate. ti,  qux  funt  motores  diAincti  abcis:hoc 
tamen  non  obA.mre  notttm  cA  grauia,&  lenia  ha- 
bere in  ie principium  monendi, 5c  qtiicfccndi, Si 
hoc  de  fecunda. Quo  ad  tcrtiam,rationcs  folucn- 
tur  in  fcqucnti  quxftionc. 

Seni  eprr.  Tam.  //. 


ANNOTATIONES. 

4 I-  T Oc  notnen  natnra  tj}  nomen  rti.it/teum , &C.  r o. 

1TJL  Nota.qubd  circa  naturam  funt  muliLva-  Ophut  nmht* 
riique  modi  dicendi.  Prima  lententia  fuit  quo- 
rundatn  negandum  naturam,  quo  patto  non  rt* 
opus  ellet  ailignare  illi  defitiirionem.  Secunda 
fcnccntiacA  aliorum  dicentium, quod  natura  ni- 
hil aliud  eft,  quam  pruna  caula , vel  ipfc  Deus, 
qua;  lententia  tribuitur  Galeno.  Tertia  fententia 
cA  aliorum  dicentium  , quod  natura  nihil  aliud 
eil , quam  calor  naturalis  imprelliis  in  omnibus 
rebus  hanc  renuit  Cicero  x.dc  Natura  Deorum. 

Quarra (enrcnria  cA  Platonis,  qui  in Timaro  di- 
cit, naturam  dic  virtutem  qtialidam  gubernari- 
uam  omnium  rerum  , Si  dtrediuam  in  proprios 
fines : contemplabatur  enim  operationum  natu- 
ralium diucriitatem , quarum  quardam  peculia- 
rem tantum  perfedionem.  Se  ipfius  agentis con- 
fcruationcm  intendunt , vr  delccnfus  lapidis  ad 
centrum, & motus  animalis  ad  alimcntum.Qux- 
dam  fuiu  , qux  intendunt  perfedionem,  & con- 
feruat  ionem  vniucrfi , vt  defcenfus  grauium , Se 
alccnfus  Ictuum : generationes  etiam  naturales, 
quae  in  Ipccierumconlcruationem  tcndunt.Qux- 
dam  denique  perfediores,  & digniores  iunr, 
vt  quod  ex  femine  generetur  corpus,  &:  ex  nu- 
trimento generetur  os  ,&  caro, Se  quod  arbo- 
res fparioios  protendant  ramos , quodque  vitis 
magna  producat  folia,  vt  teneros , quos  produ- 
cit trudus  cooperire  po(T)t:amygdalus  veropar- 
ua,  quia  conice  ptotc&o  fuos  fartus  producit, 
quarum  omnium  operationum  vnteus  cum  fic 
hnis , fciiicct  vniucrfi  conferuatio  i ideo  vnicuin 
erit  principium , qux  dicirur  narura,qux  iuxra  Definiti» 
Hanc  fcntcntiatn.hc  definiri  valet.  Natura  eft  vita 
di  Aula  in  omnibus  corporibus  ipforum  guberna- 
trix,& rectrix. 

ArtAoteles  autem  nihil  in  rebus  naturalibus 
prxrcrnwteriam,&  formam  ponit  in  definitione 
naturx  ab  ipfo  tradita.  Vndeaduerte  exeodetn 
j.Metaph.  e.  4 rext.f.  qudd  natura  accipitur  pro 
natiuitate,  feti  pro  vitientium  aduali  genera- 
tione. Secundo  accipitur  pro  termino  & fine 
generationis.  Tertid  accipitur  pro  omni  eo  prin-  • 
cipio,quod  facit  moueri  rem  aliquam  in  qua 
cA  primo , & per  fe  quocumque  motu  , & hoc 
modo  materia,  & forma  dicuntur  natura,  & in 
hac  fignificarione  n*ruru(  vt  inquit  Scotiis  ) elfc 
nomen  rclatiuum  , quod  fignificat  fubAamiam, 
fciiicct  materiam  > Se  formam  in  relatione  ad 
motum, 

b Ifli  termini  principium , Cr  cnuft  contirriuntur,  * Ii 
Sic.  Nota  , quod  principium , Se  cauft  in  defini- 
tione naturx  ponuntur  pro  genere,  quarum  vo- 
cum prima  latius  patet , quam  fecunda : non  fo- 
liim  enim  amplectitur  omne  genus  caufx,vt 
particula  fubfequcns , fcd  aliquas  non  exufas, 
qux  funt  principia : quia  tam  materia, quam  for- 
ma cA  principium , vnde  incipit  motus : Se  vera* 
quecA  in  liio  genere  cinfdcm  mortis  caufa , qux 
fupra  principium  influxu  dicit  in  cfifc&om.  Nec 
iniriim  eA  duo  nomina  pro  genere  poni : qtiia 
ideA  ad  principium  additur  caufa  j vr  princi- 
pium motus  non  inteliigatur  pro  ipfo  extre- 
mo, vnde  incipit  motus  , fcd  vr  accipiatur  jn 
ea  fignificationc , qux  caufam  quandam  figni- 
ficat , atque  ita  illadidio,  er,  non  ponitur 
ibi  copulatiuc,  fed  cxpofitiucpro  id  efi.  Pollet 
etiam  dici,  quod  hxc  patticula,  & mu  fu ; ponitur 
K 1 ad 


vr 


III 


Lib.I  I.  Phyficorum 


frwipiim. 


II. 


M- 


ad  excludendam  pr  hiationem  j qux  licet  fit  prin* 
cipium.non  tamen  cft  caufa  i atque  etiam  ad  ex- 
cludendas qualitates  inftrumcnt  alc$:rei  enim  na- 
So»  nxtur*.  turalis  duplex  cft  principium, quoddam  primum. 

Ut  Juflfx  tft  alterum  fecundum , primum  cft  natura,lccundum 
cft  qualitas  naturalis. 

* Monendi , e 7 tjuiefcendi , Se  e.  Nota,  qu6d  Dl- 
nus  Thomas , quem  multi  fequuntur , tntclligic 
illam  dictionem  ,&*  copulatiue  : quia  natura 
eo  cft  principium  motus  , quia  tendit  ad  quic- 
tem  ; propter  hoc  enim  ignis  naturaliter  mouc- 
tur  furfum, quia  naturaliter  furlum  quiefeit.  Ali) 
exponunt  copulatim.vt  Iit  lenius,  natura  cft  cau- 
fa motus,  & etiam  quietis,  ita  ve  in  his, qux  nun- 
quam quiefeunt,  lit  tanquam  caufa  motus , & in 
quibus  non  eft  motus,  iit  tantum  principium 
quietis  i in  his  vcr6,qux  monentur , & quief- 
cunt , Ik  etiam  caufa  motus , & quietis  & hanc 
explicationem  tangit  hic  Scotus.  Algidius  ve- 
to explicat  particulam  illam  & ,difiun&iuc  , ita 
vt  Iit  fenfus , natura  cft  caufa  motus , vel  quie- 
tis. In  aliquibus  namque  cft  tantum  princi- 
pium motus , in  quibufoam  vero  tantum  prin- 
cipium quieris.  In  aliis  autem  principium  mo- 
tus iimul , Se  quietis.  Et  hanc  (ententiam  fcqui- 
cur  Scotus.  Aduerte  tamen , quod  ibi  motus  ac- 
cipitur non  pro  vno  tantum  motu , fed  vt  quam- 
libet mutationem  comprehendit , fcilicet  alte- 
rat io  nem  , augmemationem , generationem,  at- 
que lationem  , non  ite  autem  , vt  quodlibct 
ens  naturale , quolibet  debeat  motu  moucri  i fed 
Ite , vt  aliquo  horum  motuum  natura  fit  prin- 
cipium. 

d Hac  dif7w,primo,drt«  referri  ad  hanc  ditlionem 
principium.  Nota  , qn6d  aliqui  hanc  di&io- 
nem  primo , &ptrft  in  hunc  modum  exponunt, 
vt  prima , fcilicet  primo , apponenda  lit  ver- 
bo mouetur , particula  vero  per  fe , verbo  ineft, 
ex  quo  ftatim  fcquitur  poftrcma  particula , & 
nort  fecundum  accident  ; quamuis  enim  medici- 
na fit , caufa  vt  Medicus , quatenus  infirmus  cft, 
fanetur  primo  , tamen  non  ineft  Medico  pet 
fe , fed  per  accidens , quatenus  infirmus  eft.  Alii 
cenfent  paniculam  primo  non  apponendam  cf- 
fc  verbo  nwKrrwr:  quia  daretur  definitionem  aliis 
a definito  competere  , fcilicet  grauitati  rcfpc&u 
grauis  igrauitas  enim  eft  cauia,  vt  ies  grauis 
moueatur  ptimo  , mquo  per  fe > & non  pet  ac- 
cidens ineft,  & tamen  non  eft  natura  rei  grauis*, 
quapropter  dicunt  prxdi&as  duas  paniculas  pri- 
mo perfe  apponendas  efie  vctbo  ineft , ita  vt 
lit  fenfus  totius  definitionis.  Natura  cft  princi- 
pium & cauia , vt  id,  in  quo  primi  Se  per  fe  in- 
cft,moucatur,&  qnicfcat. 

Cxtcrum  melior  cft  explicatio  Scoti,  nempe 
quod  illa  didtio  primo  idem  cft  quod  piincipali- 
tcc , Se  primum  quod  principale : nam  quxeum- 
que  forma  accidentalis  quantumcunque  ad  mo- 
tum adi  unet , funt  quali  inftrumcnta  formarum 
fubftantialium : quamuis  enim  naiura  non  caufcc 
a&u  motum  line  mediis  qualitatibus,  dicitur  ta- 
men principium  illius  ptincinale  , cui  nempe 
principaliter  tribuitur  afkio  , leu  cauf&tio  j ficut 
forma  ignis  cft  principium  calefaciendi, quamuis 
non  calefaciat  nili  mediante  calore. 
c Ponitur  lue  diri  io  pet  fe  ad  denot  attdum  , & e. 
Nota , quod  primo  fumptum  in  eodem  genere 
ftri&iiis  fe  habet , quam  per  ft , quia  hoc  illud 
tanquam ' inferius  fuum  fuperius  comprehen- 
dit , tamen  abfolut e 4 latius  cft  vocabulum  pri- 


M- 


no , & in  plus  fe  extendit , quam  per  fe.  Ver- 
bi gratia,  quando  intra  genus  eorum  >qux  in- 
trinfc^c  conueniunt  , verum  cft  , quod  quic- 
quid  conucnit  primo  conucnit  etiam  per  fe  ,Sc 
non  & contra  quia  genus , nempe  animal  per  fe 
homini  conucnit , fed  non  primft ; definitio  ve- 
ro , nempe  animal  rationale  , conucnit  homini 
primii , Se  per  fe , ita  vt  omne  , quod  conucnit 
alicui  ptimo , conucniat  etiam  per  fe,  fed  non 
e contra  omne  quod  competit  alicui  per  fecomr 
petit  ptimo.  Tamen  in  latitudine  huius  vocis 
primo  non  ftat  pet  fe,  quia  prim6  conucnit  ho- 
mini intclligcre,  quam  ambulare,  Se  tamen  neu- 
trum per  fe : quia  vtrumque  eft  accidens  homi- 
ni , dicitur  tamen  primo  conucnirc  libi  intclli- 
gcrc , id  eft  , principaliter.  Et  in  hoc  fcnfu  ( vt 
diximus ) accipitur  particula  primo , Se  vt  fic  de- 
terminatur per  particulam  per  fe,  ita  vt  ly  ,per 
fi  , idem  fignificcr , quod  folicatie , Se  fit  Icn-  **• 
fus  , natura  cft  principium  principale , Se  per  (e 
fiue  alicuius  alterius  indigentia , motus  Se  quie- 
tis, &c. 

f lSla  diflio  non  per  accidens  ponitur,  Se  e.  No-  1 

ta  > qu6d  hxc  particula  non  per  accident  poni- 
tur etiam  ad  (ignificandum  , quod  motus  quem 
dicimus  procedere  a natura , non  cafu  Se  for- 
tuito cueniat.  Quare  per  hanc  particulam  ( vt 
inquit  Scotus ) excluduntur  quxdam  formx  ac- 
cidentales , vcibi  gratii , ars  mcdicinx  , ars  fal- 
tandi , Se  citharizandi  ,quxmoucnt  fuos  artifi- 
ces ad  artificialia , non  tamen  funt  naturx  i quia 
fune  principia  cxtrinfeca  , natura  autem  eft  in- 
trinfccc  coniunfta  cum  ipfate.  Quamuis  enim 
Medicus  (Xnat  fe , Se  motus  fanationis  perfi- 
ciatur Il  caufa,  qui  ineft  in  eo  , qui  fanatur, 
non  tamen  ineft  in  eo  per  fe , fed  accidit , ve 
qui  fanatur  , habeat  in  (e  principium  fanatio- 
nis , quapropter  medicina  non  cft  natura.  Ad- 
uerte  tamen  , quod  hxc  panicula , non  fecun- 
dum accident , polita  cft  * non  qu&d  includatur 
in  per  fi , fi  vniformiter  accipiatur , fed  poni- 
tur ad  maiorem  definitionis  naturx  expreflio- 
ncm.  Nam  , quia  adhuc  erat  fubobfcura  defini- 
tio , neque  patebat , an  illx  particulx  primo , <£* 
per  fe , applicandx  eflent  ly  moruc,  vel  ly  ineft,  an 
ly  principium , ideo  addit , & non  fecundum  ac- 
cidens, fi  enim  tantum  pofuilTct  primo.  Se  per 
fe  , pollet  quidem  definitio  habere  hunc  fen- 
fum:  Natura  cft  principium  principale,  & per 
fe  moucndi, &c.  Et  tunc  ncccflatio  Medicina 
eiTet  natura : quia  cft  principium  primb , Se  per 
fe  moucndi  ad  fanitatem  \ addita  cft  ergo  par- 
ticula , & non  fecundum  accident , vt  vetus  ple- 
nufque  definitionis  fenfus  habeatur  qualis  eft, 
quod  natura  cft  principium  , Se  caufa  primo , & 
per  fe  mouendi , & quicfccndi  cius  , in  quo  cft 
non  fecundum  accidens  , fed  potius  ptimo , Se 
per  fe  ineft. 

R Ponitur  eitu  in  ijuo  eft,  Scc.  Nota, quod  in 
hac  particula  eitu  :n  <pto  eft , quafi  expreffu  Ari- 
ftotclcs  totam  clientum  naturx , quod  cft  cf- 
fc  caufam  intnnfccam  motus  vbi  cft  , & ita 
agens  naturale  non  dicitur  natura  rcfpc&u  rei 
exttinfccx  : quibus  verbis  , vt  dicit  hic  Sco- 
tus, notatur  compofitum  naturale, in  quonaJ 
tura  ineft  non  quafi  accidens  , fed  quafi  pars 
principalis , atque  fubftantix  , ex  qno  fcqui- 
tur oportere  naturam  cllc  iu  eo  , quod  rao- 
uctuc  ab  ipfa  natuia , quafi  ab  iuttiufcco  prin- 
cipio. 

Q \AL 


i 


Quxftio  I V. 


»3 


Q_V  iSTlO  IV. 

Vtrum  mottu  cdtlifit  a naturas1 

Aoerr  i.fbyf.ttmm.t.SimpVtc  PhiIop.D.Thom  rfiV.f«/.'x. 
A<iicea.9.A Uupba.i.  Djnufc.tn  Jiulpkiltf.t.S.Scoiw  9. 
Mttsfk  .j  « er  x.dift.i.  f i-crin+Jifl  4*  f Ricfaaiditl 
i*  iMipim 9.  t4.f.*.Darand  D Bonau .ibiJ uri. j . 

Argent  <]  vuitA.trt.x . Gjbc  urt.  j.  Zanuira  Tonrtm. 
/f»^?o  Soncin.  I l.Mrlsfh.f.  1 1 . fcttit. ton.Ger.r  /ii.), 
f.i  j.Cooitnbr.  1 JU  Corfc.t.i.j.j.Jabcr  Tktcrtm.i). 

I Rc  v 1 t V a qu&d  non : quia  ccrlum  eft 
* corpus  fimplex  motum  dluerfis  moti- 

j bus : igitur  eius  motus  non  cft  a na- 

tura.Tcnct  conlcquenria  per  Ariftotelem  1.  Coe- 
li, text.t.  vbi  dicir,quod  vnius  corporis  iimplicil 
cft  fotom  vnus  morus  per  naturam.  Antecedens 
pro  prima  parte  patet  in  1. Corii, texr.4  j.  & inde; 
Sc  pro  fecunda  apparet  in  1.  vbi  Ariftoreies  vo- 
lens oftendere  quare  aliqttx  (lellx  moucntur  ir- 
Tegulariter , didt , quod  caufa  eft  , quia  plurcs 
morus  coniunguntur  in  eodem  mobili , hoc  et- 
iam par^pet  Authofem  de  Sphxra,&:  per  Aftro- 
iogos. 

SccundA : quia  motus  ctfeli  eft  a voluntate, igi- 
tur non  eft  i natura.  Antecedens  apparet  ia. 
Metaphyfi  rexr.  jy.&probarurconfequcntiatri- 
pliciter.  Primi,  quia  motus  naturalis,  & volun- 
tarius funroppofitc  diftindli.  Secundi  per  Arift. 
5r.Metaphyf.text.  j.  vbi  ponit  differentiam  inter 
potentiam  naturalem , fcilicet  voluntatem, & ir- 
rationalem , fcilicet  naturalem , quod  non  edet 
nifi  effedhis  proucniedtes  ab  iftis  clfent  differen- 
tes. Tertio  quia  per  hoc  probat  Ariftot.  a.  Ethi- 
corum, cap.  • . quid  virtutes  morales  non  infunt 
nobis  a natura,cO  quid  infunt  a voluntate. 

Tertii, ad  principale : quia  ille  motus  non  eft 
J natura»  cuius  partum,  fcu  rtiobilc  non  (equi- 
tur vrtus  m6tus , id  eft  , cuilis  mobile  non  incli- 
natur ad  motum ; fcd  coelum  non  inclinatur  ad 
motum ; igitur  eius  motus  non  eft  naturalis  Ma- 
ior patet  $. Ethicorum,  cap.i.  Et  minor  apparet: 
quia  fi  ccrlum  inclinaretur  ad  motum  t tunc  curri 
nullum  (it  impediens , fequcrctur , quid  (c  ip- 
fo  pollet  rtloueri , Sc  per  confequens  ad  eius  mo- 
tum non  oporteret  ponere  aliquam  fubftantiam 
ieparatam. 

Quarti , ille  trionis  non  eft  ± natura , qui  non 
eft k principio  inrrinfcco  cffe&iue:  quia  {.Ethi- 
corum,cap.i. dicitur  rVioIcnturo  eft  cuius  princi- 
pium eft  extri  paffo  non  conferente  vimffed  mo- 
tus cccli  eft  ab  extrinfeco : quia  cft  ab  Iritclligcn- 
tia  fcpar2t.i,crgo,A:c. 

Quinti , omnis  a&io  naturx  cft  propter 
finem, fed  morus  corii  non  eft  propter  finem, 
igitur  motos  cocli  non  cft  a natura.  Maior  patet 
2.huius,rcxt.7f.Etminorprobaciir:qma  vel  coe- 
lum quandoque  attingeret  finem,  propter  quem 
monetur,  vel  nunquam : (i  quandoque , tunc  fe- 
quirur , quid  certaret  quandoque  morus  cccli: 
quia  habitibus  prxfentibus  artat  motus  ; quod 
eft  impofEbilc,  cum  motus  cocli  (it  perpetuus : fi 
nunquam  attingeret  finem  , fequeretur  , quid 
fruftra  mouerctur  toto  tempore  xterno. 

Sexti:  quia  motus  ctrli  non  eft  velocior  in 
fine , quam  in  principio , igitur  non  eft  a natura. 
Tener  confequentia  per  Ariftot.  a.Ccdi,  tex.$  f. 
ybi  dicit , quid  motus  naturalis  eft  velocior  in 
fine,  quam  in  principio.  Antecedens  apparet: 
Scoti  oper.  71  m,  I /. 


quia  morus  cocli  eft  vnifotatifs , Sc  regularis,  vc 
paret  S.hufus,text.‘77. 

Oppofirum  arguitur  per  Commentatorem  a.  Jp* 
huriiscomqr.i.vbi  enumerans  ca.quxmouemut 
naturaliter,  dici  t quod  ca,qux  moucmur  natura- 
liter, funr  animalia, Ac  piamur,  corpora  (impliciam 
fcilicer  quaruor  elementa, Sc  corpus  Ccrlcrte. 

In  quxftione  primi  videbitur  de  mobili,  fcili- 
cet  de  orbe  cirertn (cripta  lntclligentia.  Secundi  i***** 
de  motore  carti.Teriio  de  quxlito.Ac  Quarti  fol- 
uemur  rationes  alterius  quxftiohis.Quamumad 
primtnn  fit 

Prima  conclufio.Corlum  eft  fubftanria.ProIja- 
rur  oer  ftid  mninu  fubftamix  : quia  ccclum  cft  *"?****• 
per  (c  exiftens,  fimiliter  eft  fubicdium  motus , Sc 
illuminationis , quod  non  cftcr,  nifi  coelum  edet 
fiibftamia. 

Secunda  coiiclufio.Ccelum  non  eft  * fubftari-  Calumuft^ 
ria  compofita  cx  materia  Sc  forma : quia  fi  ira  ef- 
(et , fequeretur  , quid  per  motus  ccclcftes  non 
pollemus  deuenirc  in  notitiam  alicuius  fubftan- 
tix  (epararx.  Confequens  eft  falfum  , vt  patet  8. 
huius,  texr.4f.  & 11.Metaph.rcxt.41.  Etconfe- 

J|Qcntia  apparet: quia  ipfius  ccfcli  forma  pollet  cf- 
e motor , & roarcria  mobile , Sc  per  confequcnt 
prxter  formam  intrinfccam , non  oporteret  po- 
nere alium  motorem  (epararum. 

Certia  conclufio.  Ccclum  non  eft  materia,  vel  4* 
habens  materiam.Probatur,quia materia  non  po-  ”* & 

teftcfle  fine  forma , vr  patet.  1 huius , Sc  tamen  m4,,n *' 
pcrfpicuum  eft, quod  cirium  non  eft  compofitum 
cx  materia  , & rotma.  Secundo  , quia  **  materia 
appetit  formam, Ac  cft  caufa  corruptionis, At  prx- 
cipui  ponitur  propter  trtnfmutationem  fubftan- 
tialem  , qux  non  repetitur  iri  cdrlo,  igitur  cae- 
lum rion  eft  mareria,  nec  habens  materiam.  Nec 
valet  fi  dicatur  c,quod  forma  cccli  propter  funiri 
perfe&ionem  adc6  replet  appetitum  marerix, 
quid  materia  non  inclinatur  ad  aliam  formam: 
quia  vel  illa  forma  ccrli  cft  cognofcens , Sc  hoc 
non : quia  tuhc  non  eflet  nifi  lntclligentia  mo- 
ucns,quxcircumfcripta  cft,  vtl  non  cognofcens, 

Sc  cum  forma  hominis  cft  nobilior,  Sc  pcrfc&ior 
formi  noncognofccnte,fcquitur,  quod  cum  ma- 
teria ertet  fub  forma  hominis, quod  non  appete- 
rer , vel  inclinaretur  ad  aliam  formam  i quod  cft 
falfum. 

Ex  quibus  fequitur,'qn&d  corium  cft  forma  ca-  Ca/mm  rft 
piendo  formam  , provt  jdiftinguitur  contra  ma-  /*nw«. 
teriam , Sc  compofitum.  Verumxft  tamen  , quod 
capiendo  materiam  large, pro  cuiufcunquc  tranf- 
mutationis  fubie&o  i tunc  ccclum  poteft  di- 
ci materia  ; Ac  ideo  ccrlum  potert  fic  definiri: 

Catium  eft  fitbf}*ntia  c»rpore*  /implex  per  priuatia-  DefUitit  ta- 
rtem  compo/irionu  ex  pxrtibtu  diuerfarvm  rxtioman,  U- 
mobilis  loi  aliter, fcnfibilis>irigc>serd'ilis>&  incorrupti - 
bilis.  Et  hoc  dc  primo. 

Quantum  ad  fecundum  notandum,  quid  ccr-  p. 

Ium  niouctur  ab  lntclligentia  approximarafibij  Cala 
qttx  cognofcit  ctrlumpnotum  eius, Ac  finem  pro-  tMr 
prer  quem  monet  ccrlum,  &:  propter  hoc  mouet 
ipfum  voluntarie  tanta  velocitate,  quanta  vttlc 
mouere.nec  cft  quxrerida  alia  caufa  dc  quantita- 
te velocitatis.quim  voluntas  motoris; 

Secundo  notandum  , quod  aliquid  poreft  dici  r'^<nUi 
voluntarium  dupliciterjvno  modo  Contingenter, 
fient  voluntas  d noftra,qux  cft  libera  conrtngen- 
ter  ad  eliciendum  aliquem  aftum.vcl  cius  oppofi- 
ntm  pofitiuc,  vel  priuatiu^,  Ac  dicitur  oppolitnm 
pofitiuum  t quando  elicitur  adtus  contrarius; 

K 3 rc 


ii4 


Lib.I  I.  Phyficorum 


vi  nolitio  cor.trariatur  volitieni,  fed  dicitur  op- 
pofitum  priuatiuum , quando  voluntas  fufpcndic. 
fuum  a&um.  Alio  modo  dicitur  voluntarium  ne- 
ccirari^i  fle  fic  fecundum  Ariftotelem  Intelligen- 
T tiamouetcalum  voluntarie,  fle  ncccllario  , non 

cutn  neccfliutc  coa&ionis,  fcd  ncccflitate  com- 
placentia: : quia  placet  Intclligcmi*  fic  moucre, 

■a  & non  poteft  aliter  mouerc  ccc  lum , quam  de  fa- 
doraouet.  Tamen  fecundum  fidem  fle  verita- 
tem Intclligcntja.fcilicct  Dcus,mouct  ccrlum  li- 
bere,fle  contingcntcr,flc  poteft  ipfum  moncreve- 
locius,flc  urdius,imro&  poteft  iplum  faccrcquie- 
fccrc,ficnc  placet  fibi. 

6.  Nunc  ponuntur  conclufiones.  Primaconclu- 
Crf«m  nem  fio.  Ccrlum  non  reftftit  motori.  Probatur , quia 
rr/i/to  meio-  omnj5  rc|',(\cntia  alicuius  mobilis  proucnit  alte- 
ro duorum  modorum  , (cilicct  vel  quia  mobi- 
le inclinatur  ad  quietem  , vel  quia  inclina- 
tor ad  malum  oppoficum  , vt  patet  de  mo- 
tu lapidis  dcotlum  , in  quo  eft  rcfiftentia  in 
hoc,qnod  lapis  fecundumaliquam  difpofitioncm 
fui  inclinatur  ad  motum  oppofitwn  fu  ifunr.  mo- 
do minor  declaratur , quia  li  ccrlum  inclinaretur 
ad  quietem, vel  ad  motum  oppofuum.iam  illa  in- 
clinatio cllcr  fruftra  toto  tempora  xtcrnoifle  pa- 
tet confcquentia.ciim  nunquam  quicfcat,aut  mo- 
neatur motu  contrario. 

Secundo : quia  omnis  refiftentiaeft  cum  qua- 
dam violentia,  fcd  ccrlum  non  mouetnr  violen- 
ter ; igitur  ccrlum  non  rcfiftit.Maior  patet  indtt- 
&ionc:quia  in  motu  progrcfliuocft  violentia: 
quiagrauitas  violenter  mouetur  furium.fimilicr 
in  motibus  grauium.flc  lenium  eft  rcfiftentia: 
quia  medium  violenter  diuiditur.  Et  minor  ap- 
paret : quia  fi  in  motu  corii  ctfct  violentia , non 
eflet  perpetuus  : quia  nullum  violentum  eft  per- 
petuum,vt  patet  i.  Coeli  text.  17.  quia  nec  eft  ibi 
violentia  intrinfeca » nec  extrinfeca:  quia  non 
mouetur  per  medium  vt  gtauia , dc  leuia  mo- 
uemur. 

7.  Seoinda  eonclufio.  Motor  carit  non  fatigatur 

hieter  tali  in  moucndo  colum.  Probatur,  quia  omnis  fati— 
mmtmittct-  galj0  aiK  cft  pCr  cflencialcm  diminutionem  vir- 
inm  ntnftu-  toc|s>  aut  pCr  remiflionem  conatus  , fcd  neutrum 
x««r.  inuenitur  in  calo.vt  patet  ex  rcgularitatc,&  vni- 
formitate  motus  coeli, er go,flec. 

Secundo  patet,  quia  fatigatio  motoris  proue- 
nit  ex  rcfiftentia  t modb  mobile  nonrcfiftit  per 
prxcedentcm  conclufioncm , igitur  motor  eft  in- 
fatigabilis. 

Sed  obiicitur:  quia  velocitas  motus  fcquituc 
, proportionem  potenti*  motoris  ad  rcliftcnriatn 

moti,  patet  7.  huius,  text.  $ y.  fle  inde  j igitur  ve- 
locitas motus  cccli  fcquitut  proportionem  mo- 
toris  ad  refiftcnriam , & per  confcqnens  coelum 
reftftit.  Rcfpondctut,  quod  in  motibus  volunta- 
riis proprie  non  teperi tur  proportio  nifi  fimili- 
todinaric ,vifi  fiat  vnus  alter  motus  naturalis 
eque  velox,  lient  voluntarius,  tunc  quia  ille  na- 
turalis ptoucnict  a tama  propoitionc , dicimus 
fimilitu  linarie  quod  voluntarius  ptoueniat  ab 
gqnalLhlcfl  non  opotret , quod  in  motu  volun- 
tario '.it  aliqua  refiftcmia.Patet  igitur, quod  mo- 
• tor  mouet  infatigabilitec  mediante  intellcdu,  & 

voluntate  , fic  idciS  dicit  Commentator  1 x. 
Metaph.  comm.  j t . quod  motores  calcftes  non 
g Habent  de  potentiis  anime  nifi  intcllc&um , fle 
volumatem.Et  Hoc  de  fecundo. 


do  vt  naturale  diftingairur  contra  cafuale.quem- 
admodura  dicimus  plantas  naturaliter  crcfccre; 
fle  ifto  modo  probat  Ariftorclcs  x.  huius, quod 
morus  ca-li  eft  a natura.  Secundo  modo  capitur 
naturale  , vt  diftinguitur  contra  violentum  , fle 
tunc  patet  ex  fecunda  parte  quxftionis  , quod 
motus  cxcli  eft  a natura  : quia  ccrlum  mouetur 
fine  rcfiftentia  mobilis,  aut  fatigatione  motoris. 

Tertio  modo  capitur  naturale  , vt  diftinguinir 
contra  voluntarium ; fle  tunc  de  voluntario  con- 
tingemer  diftum  fuit , quod  ccrlum  non  rao- 
txccur  voluntarii  contingcnter.  Idc6  in  pro- 
poftto  accipitur  naturale,  vt  diftinguitur  con- 
tra voluntarium  contingcnter, fle  contra  vio- 
lentum. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  conclu-  $. 

fio.  Carlum  f mouetur  naturaliter.  Probatur:  Ctelmm  w- 

illud  mouetur  naturaliter  quod  mouetur  a prin-  **r**»«n**; 
....  * ■ -•  - Uter. 


XiW  rutini*  Quantum  ad  tertium  notandum»  quAd  omnis 
trifjuittr.  motus  poteft  dici  c natutalis  uiplicitct.vno  mo- 


cipio  imrinfcco  ipfo  non  ccmtrauenienic  fuo 
motori jfcd  ccrlum  mouetut  a principio  incrinfe- 
co.fle  non  contraucniencc  fuo  motori , ergo,  flec. 

Maior  patet  ).Ethic.cap.i  .fle  minor  apparermam 
colunt  mouetur  ab  Intelligcmia.qux  eft  intrin- 
feca fibi  per  approximationem : tum  jpia  afliftit 
orbi , fle  cuilibet  patti  eius : fle  qu&d  cirium  non 
concraueniat , patet  cx  prxccdcmibus , cum  roo- 
bilc.non  refiftat. 

Secunda  eonclufio.  Motus  ccrli  eft  magis  na-  Metui  nH 
turalis , quam  fit  aliquii  motus  iftorunt  inferio-  'fl  ****“  "*• 
ruin.  Probatur  primft,  quia  ille  motus  eft  magis 
naturalis,  cuius  motori  nihil  reftftit : fcd  motori  »! 

ccrli  nihil  reftftit : ergo , flec.  Maior  nota  eft , fle 
minor  apparet : quia  non  eft  aliquis  motus  loca- 
lis in  iftis  inferioribus , qui  non  habeat  rcfiften- 
tiam  intrinfccam,vcl  cxtrinfccam.  Secundfl,quia 
motus  caeli  noti  fupponit  aliquid  violcntutojfcd 
quilibet  motus  localis  iftorum  inferiorum  fup- 
ponic  aliquod  violentum,  diftrahcns,  vel  inna- 
turale ; igitur  matusccrli,flcc.  Maior  patet,  quia 
motus  tei  naturalis  in  iftis  inferioribus , vel  eft 
de  loco  naturali,  fle  nsnc  eft  violentus,  vel  ad  lo- 
cum naturalem  , fle  tunc  praefupponit  locum  in- 
naturalem  , vel  difttadionem  violentam  a loco 
proprio, quorum  vcrumqfie  eft  violentum.TcrtiA 
patet , quia  ccrlum  mouetur  fine  difpofitione  ac- 
cidentali inclinante  ad  motum  ,vt  patuit  priusi 
fcd  nullus  eft  motus  in  iftis  inferioribus, qui  non 
fiat  mediante  difpofitione  accidentali, igitur  mo- 
tus ccrli  eft  magis  naturalis.Et  hxc  de  tertio. 

Nunc  ad  rationes  alterius  quxftionis.  Ad  pri-  10. 
mam  R dico  qu&d  termini  analogici  bene  poteft  Tiefaiti*  f4~ 
cire  definitio  analogica , vt  patet  x . Poftcriorum, 
modiS  ifte  terminus  natura  eft  terminus  analogi- 
cus : quia  per  prius  dicitur  dc  forma , quam  dc 
materia. 

Ad  fecundam  dico  , quhd  ifte  terminus  natur*  StAJIaatUifl 
non  eft  terminus  abfolutus,imvn6  rclatiuus,quia 
dicitur  dc  materia,  fle  forma  in  relatione  ad  mo- 
tus fle  ad  operationes  naturales. 

Ad  tertiam  dico,  qu6d  duplex  eft  fubftantia, 
quxdam  compofita  , vt  homo  j fle  quxdara  fim- 
plex,vt  fotma.vcl  materia  i modii  fubftantia 
compofita  poteft  definiri  fub  conceptu  quiditati- 
uo , vel  connotatiuo  fi  connotatiuo  , tunc  talis 
definitio  debet  dari  per  additamentum , fcilicet 
pet  accidentia, vtpatety. Metaph. tcxt.i  i.Scd  fi 
iubftantia  compofita  debet  definiti  fub  conceptu 
quiditatiuo,  tunc  etiam  definitio  debet  dari  per 
additamentum,  vt  fi  iftc  terminus  pater  definia- 
tur , deberet  dici , Pater  eft  qui  gcncrauit  ali- 
quem 


1^* 


'quem  /ibi  fimilcm , fcd  fubftancia  fimplcx  fcm- 
pcr  per  additamentum  delinitur » &:  iic  eA  in 
.propoli  to. 

Ad  quartam  dico  * quod  licet  illi  termini  fine 
conucrtibilcs,  tamen  vnus  ponitur  ad  exponen- 
dum alium.  Vel  dicitur  qu6d  illi  termini  refe- 
tuntur  ad  diuccfa : quia  ille  terminus  principium 
accipitur  pro  principio  a&iuo  , & ille  terminus 
cau/a  accipirur  pro  principio  palliuo,  & tunc  in- 
tclligitur  diliuncliuc  , quod  natura  cft  princi- 
pium, vel  caufa. 

Ad  quinum  concedo  ,qu&d  idem  finral,& 
fcincl  non  c(l  per  fe  caufa  contrariorum , & hoc 
fecundum  idem,  licet  bene  fucccdiuc,&  ideo  per 
eandem  naturam  res  naturalis  nata  cft  polita 
quiefccrc.per  quam  etiam  mouetur. 

Ad  fcxramdico,qu£d  ilia;  di&ioncs  capiuntur 
diueriitnode^c  referuntur  addiuerfa : quia  Pri- 
num idem  ellquod  principale , & per  fe  idem  ell 
quod  /olitorie , & referuntur  ad  iftum  terminum 
principium, it*  vt  fit  fenfus, natura  cft  principiora 
per  fc,  id  cft,foliraric  potens  in  motum,  vel  ope- 
rationem line  hoc , quod  prxlupponatur  altera- 
tio  ab  cxtrinfcco;provt  cxcmplihcabatur  dc  ma- 
gnete,&:  de  ferro. 

Ad  feptimam  negatur  minor. Ad  probationem 
dico,qu6d  Intclligentia  cll  in  orbe  appropriate, 
licet  non  inhxrenicr.  i)c intellcdu  noftro  dico, 
qu&d  intclleclus  nollet  roouet  illud , iu  quo  cft 
inhxrcmcr , licet  non  cd udus  dc  potentia  ma- 
tcrix. 

Ad  odauam  negatur  minor , ad  probationem 
patet  per  expolitionem  prius  politam.  Nunc  ad 
rationes  huius  quxftionis.  Ad  primam  concedo 
antecedens, & ncgoconfcquctiam.  Ad  probatio- 
nent  per  amhoritatem  t . Cxli  dico,  quod  eft  in- 
cclligcnda.quod  vnius  corporis  limplicis  cft  vnus 
motus  limplex  fecundum  naturam  proueniens, 
frillccc  ab  vno  motore ; modo  iplius  coeli  funt 
diuerli  motores,  fccund iyn  diueriitatem  mo- 
tuum. 

Ad  fecundam  didumeft,  quod  corium  moue- 
tur voluntarie  non  conringcnter , fcd  ncccflarid 
neccflitare  compiaccntix,&  hoc  eft  mouerc, na- 
turaliter modo  prxdido. 

Ad  tertiam  dico,  qudd  colum  inclinatur  ad 
talem  motum , nec  ex  hoc  fcquitur,  qudd  non  eft 
ponendus  alius  motor  : quia  forma  grauis  incli- 
natur ad  motum  deorfum , & tamen  fe  fola  non 
fufticitjdato  quod  efler  line  rcliftentia.  Aliter  di- 
citur, quod  cadum  non  inclinatur  ad  motura,  Sc 
cum  hoc  non  contra  mouetur , quod  fufticir , vc 
morus  Iit  naturalis. 

Ad  quartam,  dubium  eft, qualiter  h motor  cft 
inrrinfccus. 

Ad  quintam  dico,  quod  motus  corii  cft  finali- 
ter  propter  conftruare  1 ifta  inferibra , dc  propter 
perpetuas  generationes,  & corruptiones  illorum 
inferiotum,&  quia  intclligentia  femper  intendit 
iftum  Ii  nem, femper  intendit  mouerc. 

Ad  lextam  dico, quod  hoc  intclligitur  dc  mo- 
tibus grauiutn,&  lcuiuro>&  non  de  aliis. 

ANNOTATIONES. 

' OElum  non  eft  fubftantia  compoftta  ex  mate- 

ria  & forma.  Nora,  quod  in  hac  quxftio- 
neScotus  loquitur  fecundum  Ariftotclis  fen- 
Contiam.  Nam  fecundum  veritatem,  Sc  fidem  in 
ccrlo  eft  materia,  & ciufdem  rationis  cura  mate- 


Qua^ftio  IV. 


'ria  rerum  corruptibilium , & generabilium , vc 
probat  idem  Scotus  in  a.diftin&ionc  M.quxltio- 
nc  i.  Quia  impofllbilc  cft.quod  lint  dux  mate- 
rix  primx  alterius , Sc  alterius  rationis.  Nam 
licut  non  funt  duo  fines  primi , neque  duo  riK-  tirUHUtuth 
cientes  primi  alterius, fle  altet ius  rationis, ira  Inferiorum, 
neque  dux  materix  primx altqrius.&  alterius  ra- 
tionis , atque  adc6  ii  non  datur  nili  vnum  agens 
primum  , non  poteft  dari  nili  vnum  primum  pa- 
tiens, fiuc  vnum  primum  fubicdum.  Nec  valcr 
Ci  dicatur,  fi  marctia  cadi  cll  eiufdcni  rationis 
cum  materia  illorum  inferiorum, ergo  calum  cft 
corruptibile.  Quia.vt  dicit  Scotus  vbi  fupri,cce- 
Jum  per  ic  quidem  cft  corruptibile  , non  autem  X 
corrumpitur,  neque  naturaliter  poterit  corrum- 
pi : quia  forma  cali  non  habet  contrarium  po- 
tens vincere  illam  formam , ideo  a nullo  natura- 
rali  agente  corrumpi  poteft , Sc  in  hoc  fcnfu 
dicitur  calum  incorruptibile.  £t  fi  dicas , fub- 
ftamix  nihil  cft  contrarium  , ergo  linuliter  ne* 
que  fubftantia  poterit  corrumpi.  Rcfpondco, 
qu6d  fubilantix  in  ratione  fubftantix  nihil  eft 
contrarium, at  vero  (econdum  difpofitionet,  qux 
funt  ad  formam  neccdarix , cft  aliquid  libi  con- 
trarium, Sc  hac  occafione  corrumpitur.  Calum 
autem  huiufmodi  difpolitiontbtts  caret,  quare 
non  poterit  corrumpi. 

° M Jieri u Appetii  fornum , & eft  caufa  corruptio - I 4 • 

ttis.  Nota  dupliciter  polle  loqui  dc  corruptione,  'CorruftUU- 
vno  modo  vt  corruptio  cft  quxdam  palho , qux 
dicitur  corruptibilitas  , funt  enim  res  naturales  ' 
corruptibiles , licut  generabiles, quarum  pallio 
eft  corruptibilitas.  Alio  modo  poliamus  loqui  de 
corruptione,  vti  cft  atftus corruptionis : loquen- 
do dc  corruptione  primo  modo  materia  vt  pti* 
uata  eft  forma  , eft  principium  causaquc  corru- 
ptionis, vt  patet  ex  Ariftotcicin  i. huius.tex  t.8i. 
dicente:  Altera  vero  pars  contrarictatis  , id  cft, 
priuacio  fxpc  per  imaginationem  videbitur  ad 
maleficium  iplius  intendenti  intcllc&um.  Quali 
dicar  quod  priuacio  poteft  imaginari  fimiiis  in- 
tcudctiacbmalcficiumiiicuc  mulier  adultera  ma- 
leficium molitur  marito,  vt  alium  virum  admit- 
tat , ita  priuatio  formx  gencrandx , qux  accidit 
materix , cll  caufa  corruptionis  prxccJcnti  for- 
mx,vt  alia  recipiatur.  Loquendo  verd  dc  corru- 
ptione fecundo  modo : materia,  forma,  Sc  priua- 
cio, Sc  caufa  effteiens  funt  principia  corruptio- 
nis, quia  tot  principia  inucniuntur  in  corruptio- 
ne , quot  in  generatione,  at  in  generatione  inue- 
niuntur  tnarcria>forma,&  priuatio,  vt  probatum 
cft  in  primo  libro , Sc  infuper  generans,  ergo  coc 
erunt  principia  corruptionis. 

* Forma  cali  propter  fu*m  perftclionem  non  re-  j ^ 
plet  Appetitum  materia.  Nota  , quod  materia  Forma  ,all 
corruptibilium  ideo  per  fc  cft  ratio  corrupti-  tn/iwn. 
bilitatis  : quia  cft  in  potentia  ad  formam,  quam  * 

habet  , & ad  cius  priiuuonem  , quia  Icili-  *UA 
cct  per  fc  poteft  carere  illi;mod6  ita  fe  habe- 
ret materia  cali , fi  in  illo  cllct  materia  , atque 
adeo  calum  corrumperetur.  Nec  valet  , in- 
quit Scotus , dicere  qu6d  forma  cali  propter 
luam  perfectionem  replet  torum  appetitum  ma- 
terix ; quia  nulla  forma  implet  appetitum  fux 
materix  refpcltu  alterius  formx , nili  der  aclum 
oppofirum  priuationi  illius  formx  i modo  forma 
cali  non  dat  altum  oppofirum  priuationis  cuiuf- 
cunquc  forma- , alterius  4 fc , videlicet  igms,  vel 
animx  intcllclliux : quia  nulla  forma  dat  actum 
oppofirum  ptiuaiioni  cuiulcunque  formx  , nili 
K 4 id 


n6 


Lib.  1 1.  Phyficorum 


etftiua 
dm»  ftmfMrd- 

rip*/- 


in  fc contineat  omnes  formas  faltem  vittualitcr, 
at  coeli  forma  non  fic  continet  omnes  formas. 
Quire  priuatio  lormx  ignis , rei  faltem  animx 
imelictiiux  manet  in  materia  cadi : fi  in  eo  po- 
natur materia  , confcqucns  eft  admittendum 
fecundam  fidem,  & veritatem,  & quomodo  cum 
hoc  ccclum  fit  incorruptibile,  ditium  eft  fu- 
pra. 

d ZSo! urnarium  pottjl  dici  dupliciter , flcc.  Nota, 
quod  in  hac  littera  vult  dicere  Scotus,  qniSd  vo- 
luntas nedum  eft  libera  ad  oppofitos  atius  con- 
trai ios  , fcilicet  ad  velle  & nolle  : quia  in  eius 
potcftateeft  diligere,  fle  odi  ile,  fcd  etiam  ad 
atius  comradttiorios  , feilitet  ad  velle , fle  non 
velle , quia  tn  cius  potcftarc  eft  diligere  , fle  non 
diligere  fufpendcndo  atium  dilctiionis  prxeise 
abfqucco  , quod  eliciat  atium  nolitionis,  vd 
odij. 

c Omnis  motiu  potefi  dici  naturalis , flec.  Nota  e* 
Scotoin  Prologo  i.Sentcnt.  quxft.  i.  fle  in 4. 
diftinti.  4$.  quxft.  4-  & 9*  Mctaph.  quxftiouc4- 
quid  potentia  rectptiua  poteftadduo  compara- 
rispritni  ad  atium,  fle  formam  quam  recipit.  Se- 
cundo ad  agens,  a quo  recipit  formS.  Verbi  gra- 
tia, potentia  reccptiua  aquas  ad  calorem  potell 
comparari  ad  ipfum  calorem  quem  recipit , vel 
ad  ienem  , a quo  illum  recipit  , A comparetur 


ad  formam  talis  potentia  eft  naturalis  , vel  vio- 
lenta, vel  neutra.  Naturalis  quidem  fi  ex  na- 
tura fua  fit  inclinata  , & propenfain  ipfam  for- 
mam , qualis  eft  potentia  aqu*  ad  recipien- 
dam frigiditatem  j erit  violenta  fi  tccinit  hu- 
iufmodi  formam  prxtet  cius  propenlionem, 
fle  inclinationem , cuiufmodi  eft  potentia  aqux 
rcfpetin  caloris  : qux  ad  oppoiitam  formam 
inclinatur, & inclinationes  naturales  non  fune 
odoppofita.  Neutra  potentia  eft,  qux  nccre- 
fiftcntiam  , nec  naturalem  propenfionem  habet 
ad  hanc  , neque  ad  oppofitam  formam  » lic£t 
vtriufquc  fu  capax , quam  potentiam  habet  fa- 
perficies  refpctiu  coloris  albi,  vel  nigri.  Sivero 
comparetur  ad  agens , i quo  recipit  formam, vel 
eft  naturalis.vel  lupcrnaturalistnaturalis  fi  agens 
naturaliter  imprimit  talem  formam  1 fupernatu- 
ralis , fi  fupcriuturariter  ; vnde  fi  aqua  tecipit 
calorem  ab  igne , talis  potentia  rcccptiua  aqux 
comparata  ad  ignem  eft  naturalis,  fi  vero  imme- 
diate reciperet  it  Deo  calorem,  cfTct  fuperna- 
tnralis.Exhisfcquitur  , quod  eadem  potentia 
ad  diucrfa  comparata  poteft  cllc  naturalis , fle 
fupcrnaturalis , de  violenta  ‘.potentia  namque 
aqux  refpctiu  caloris,  fi  ad  iplum  calorem  com- 
pacctuc , eft  violenta  , fi  vcr£>  ad  ignem , eft  na- 
turalis,refpctiu  autem  Dei  immediate  fundentis 
calorem  in  aqua , eft  fupcrnaturalis. 

* 7*  f Cttltcm  mertetur  naturaliter.  Nota  ex  Scoto  in 

7.  9,1  1 *Mmti.i.qMxft.fl.8c  in4.dtftinti.4t.qu*ft.t. 
quod  proprie  loquendo  inotusccrli  non  eft  na- 
usuor.  '*  ntralis , fcd  neuter.  Quoniam  fi  motus  cccli  cllct 
naturalis,pcrucnirct  vtiquccalum  ad  terminum 
ad  quem  naruralitcr  , & ibi  naturaliter , quicf- 
cercr , ccclum  autem  non  quiefeii , neque  natu- 
raliter quicfcct.lrcm  ccclum  ab  intriufcco  non 
habet  naturalem  inclinationem  , qua  determi- 
netur magis  ad  motum,  qnim  ad  quietem,  quia 
•notus , quo  monetur  prouenit  libi  ab  lntcllt- 
gentia  «atque  adei  motus  non  eft  illi  naturalis, 
neque  quies  tali  motui  oppofita  , fle  per  confc- 
quens  motus  eft  fiblneutet . Adde  quid  vni  cor- 
pori fimplici  debetur  vuui  moto»  naturalis,  vc 


patet  in  libris  de  Coelo  ; fcd  coelum  eift  corpus 
iimplcx.crgo  aliquis  motus  fibi  naturaliter  ddje- 
tur,dc  per  confequcns  motus,  quo  mouetur,  non 
eft  illi  naturalis.Probaturhxc  vlrimaconfequcn- 
xia.  Quod  libet  caelum  excepto  primo  mobili; 
mouetur  duobus  motibus , vno  qui  dicitur  pro- 
prius coelo  ab  Occidente  in  Orientem  per  Se- 
ptentrionem : mouetur  etiam  motu  diurno, qui 
dicitur  rapidus  ad  motlim  primi  mobilis  ab 
Oriente  in  Occidentem  per  Meridiem*, ergo  fi 
naturaliter  mouctctur  aliquis  horum  motuum 
cllct  naturalis  i fcd  non  eft  maior  ratio  dc  vno, 
quam  dc  alio  : quia  ad  neuttum  magis  inclinatur* 
ergo  nullus  iftorum  motuum  eft  libi  naturalis* 
fed  neuter.  Quomodo  nutem  Scotus  irttclligac 
motum  cadi  dic  naturalem , ipfc  fc  ipfum  expli- 
cac  in  fua  dillintiionc  dc  naturali- 

g Termini  anulcgici  bene  poseftejje  definitio.  Nota,  jg.  *' 
qu6d  aliqui  dicunt  definitum  in  definitione  na-  £>«</>  M- 
turx  fignificare  forma  fubftantialcm  , quod  pro*  mtmm ••  *r 
bant : quia  ca  natura  definitur,  qua  differunt  na- 
mtalia  ab  arte  fatiis , differunt  autem  per  forma»  r** 
fle  non  per  matcrialtv.nam  materia  ligni, fle  mate- 
ria cathcdrx  lignexeadem  cft,fotma  vcr&diucr- 
fa-.cxtcrum  hxc  fententia  eft  aperti  contra  Ari- 
ftotclcm, neque  ratio  concludit.  Nam  res  arte  fa- 
tix  differunt  it  naturalibus  , non  foliim  proptet 
formam  , fcd  etiam  propter  materiam : quia  na- 
turalia includunt  ellcmialiter  tnaiet  i amianifida- 
lia  ver<S,non  nifi  connotathiC : Iccundo, quia  na- 
turalia prim&, dc  immediate  materiam  includunt*, 
artificialia  vet iS  non  primo,  fle  immediate, fcd  fo 
cundario.ac  rcmotcuuatcriacnim  primo  ineftli* 
gno,quod  eft  materia  cathcdrx,  fle  deinde  per  li- 
gnum ineft  cathcdrx  lignex .Natura  itaque  acce- 
pta vt  comprehendit  matcriam,fle  formam,eft  de- 
finitum in  definitione  natutx:nam  poftquatn 
Ariftotelcs  definiuit  naturam,  fle  expficauir  ea* 
qux  a natura  denominantur , ftatim  poft  pauca 
vcrbaccepit  probare  lura  materia , tum  formam 
effe  naturam,  quod  fignum  eft,  quod  fub  nomine 
narurx  comprehendit  materiam  fle  formam.  De- 
finit igitur  naturam  in  communi ,vt  comprehen- 
dit materiam  fle  formam , flue  fumatur  pro  rela- 
tione naturalitatis , qua  naturx  referuntur  ( fune 
enim  relata  fecundum  dici ) ad  ens  naturale ; fiue 
pro  ratione  abfoluta  principiandi , fle  caufandi 
motum  , qux  eft  genus  ad  materiam  fle  formam; 
fle  quamuis  forma  fit  magis  natura , quim  mate- 
ria,hoc  eft  perfetiior  natura ; non  tamen  deillit 
xquiuocc  dicitur  natura,  fed  analogice,  qux  ana- 
logia ftat  cum  vniuocationc,  atque  adeb  defini- 
tionem non  excludit. 

h Ditium  eji  qualiter  mttor  eft  intrinfeCM.  Nota,  { 9' 

verum  cllc  omne  ens  naturale  habere  princi-  omm»u* 
pium  motus  , atque  etiam clTc  verum  ccclum,  cf-  loNi» 
fe  ens  naturale  , fle  habere  in  fc  principium  mo- 
tus ; non  quidem  refpctiu  motus  , quo  mouetur.  tm’ 
fcd  refpctiu  alterius  motus , quo  non  mouetur 
mod^  , fed  potilis  eft  In  quiete , eo  quod  eft  col- 
locatum in  luo  ccntto  , vel  in  fuo  apti  (fimo  lo- 
co , vbi  optime  cius  natura  confcruatur , ficut, 
verbi  gratia, tota  tetra  ron  mouetur, quamuis  fit 
ens  mobilc.quia  eft  in  fuo  centro,  id  eft,  in  aptif- 
fimo  loco , in  quo  natura  eius  confcruatur ,li  ta- 
men raperetur  terta  ,8f  extraheretur  k fuo  loco, 
ftatim  amotis  impedimentis  ad  fuum  locum  ctir- 
retet , quod  apparet  in  partibus  terrx  violen- 
ter fupta  exiftentibus  , qux  amotis  impedimen- 
tis ftatitn  deotfum  tendunt.  Idam  dico  dc  coelo, 

quod 


Qua?ftio  IV. 


ii  1 


•quod  /i  per  potentiam  diuiium  extraheretur  A 
ilio  loco»  vel  aliqua  cius  pars,  equidem  mihi 
aliud  non  c(l  intcflfgibilc,  nili  quod  haberer  in 
fetam  principium  aftiuum , quam  partiuum , ve 
raperetur , moucrenirquc  ad  luum  locum  natu- 
raliter : modo  tamen  cft  ia  quiete  in  fiio  loco, 
• quia  cum  iit  tam  perfe&um  ais,  quod  ex  eius 

virtute  pendeat  horum  generabilium  vira ; folurn 
xnouct  ipfum  peculiaris  Intelligcntia  , vt  (ic  om- 
ni ex  parte.quodlibcr  coelum  cuilibet  horum  in- 
feriorum parti  prxfcmctur,llcquc  eorum  virtuti- 
bus potiamur. 

iO.  * Motm  cali  eftfinalitcr propter  confcruare 

inferior a.  Nota , quhd  motus  ccelorum  cft  Ce  i 
fapientiflimo  omnium  conditore  ordinatus,  ve 
naturalem  rerum  ordinem , Se  generationem  te- 
xeret : non  Ce,  quod  morus  ipfe  calorum  Ce 
caofa  talium  generationum  , fcd  qudd  per  mo- 
tum pntientantttr  Ce,  vel  Ce  coeli,  vt  diucrfi- 
ras  rerum  inferiorum  pendens  ab  influentia , co- 
rumque  virtute  appareat , atque  generetur , Se 
luxta  hunc  ordinem  dicitur  morus  caeli  natura- 
lis , non  tamen  quia  pendet  a principio  inrrin- 
fcco  adiuo  , neque  pafiiuo  per  fe  exiftente  in 
ipCs  ccrlis.  Vnde  motus  fphxricus  coelorum 
cft  prarter  eorum  naturam  j quia  chm  Cnt  fphx- 
rica;  figura:  funt  apti  ad  ralem  motum.  Ex  quo 
manet  quid  motus , quo  corium  modo  mone- 
tur , non  cft  illi  naturalis : quia  ad  illum  non  ha- 
bet naturalem  inclinationem;  neque  violentus: 
quia  ad  oppofitum  non  inclinatur , fcd  cft  neu- 
ter , quia  ratione  cius  Cgurx  non  libi  repugnat 
talis  motus. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

2 j,  V T/ detur aut em  j normuRu  natur* , & fukftamia 

Tcxt.  7.  V torum  ,&c.  Hoc  cft  x.capitulum  huius  tra- 
natus , in  quo  Pliilofophus  oftendit  de  qui- 
bus didtur natura, Si  primo  probat, qudd  na- 
tura dicitur  de  materia , fecundi  quid  dicitur 
de  forma,  ibi : Alio  autem  modo.  Primum  probat 
dupliciter.  Secundum  ibi  -.Quocirca  yiwr.Eft  igitur 
lUtnio  prima  conduCo,  quod  materia  cft  natura : quam 
concluConem  probat  fub  iftis  verbis, quod  prin- 
cipium non  formatum  per  fe  ipfum,  quod  mate- 
ria: vnicuique  videtur  elTc  natura , Se  fubftantia 
eorum,  qu*  funt  initura,  quemadmodum  dici- 
mus, quod  lignum  cft  natura  le&uli,  Se  zs  natura 
ftarux.  Probatur  Cgno  Antiphonris:quiaftcur  cft 
in  artiCdalibus , ira  cft  in  naturalibus ; fcd  in  ar- 
tificialibus materia  eft  natura  , & fubftantia  arti- 
ficialium; igitur  ita  cft  in  naturalibus.  Maior  pa- 
Trtt. «.  ree  per  fimile : nam  ficur  1 fe  habent  zs , Se  au- 
rum ad  ca,qu*  componuntur  artificialiter  ex  eis; 
ita  fimiiiter  fe  habent  elementa  ad  orta , Se  ligna, 
qua:  fiunt  naturaliter  ex  ipfis.  Et  minor  apparet: 
nam  fi  lignum  projiciatur  in  terram, & putrefeat, 
ita  ve  faciat  germen, non  producet  leftum.fcd  li- 
gnutm&  ideodifpofitio  illa  fccundhm  legem.  Se 
* artem, id  cft, quam  lignum  habet  ab  arte, non  cft 
nili  accidens  ligni. 

It.  Quocirca  j fote.  Probat  fecundo  reftimonio 

T<«.  9-  k antiquorum.  Vnde  omnes  antiqui , qui  po- 
nebant aliquod  elementorum , vel  plura  elemen- 
ta die  nuteriam;poncbanc  ipfum,  vel  ipfam  crte 
naruram  rerum  naturalium.  Se  moucbantur  pro 
tanto , quia  dicebant , qu6d  de  ratione  materis 
cft,  quod  fit  perpetua, & quod  non  habeat  muta- 
Tat,  10,  ll0J1-  natuia  f fcj  ^ omnia  alia  pwrtcr  ma- 


teriam , funt  partiones  habitas , Se  difpofitiones» 
quz  infinities  generantar , Se  corrumpuntur  , & 
lic  vno  modo  nutcria  dicitur  natura  viucntium, 
habentium  in  fe  principium  motus , Se  muta- 
tionis. 

Alio  j autem  modo  forma  , & Jfecirt.  Pro-  Tcxt* ' ^ 
bat,qn&d  forma  fit  natura  tripliciter.  Secun- 
dum ibi : Amfms  fit  ex  Itotnirxhomo.  Tertium  ibi: 

Amplius  autem  nauira  ditia.  Item  prini 6 probat 
hoc.  Secundo  probar,  quod  forma  alio  modo  cft 
natura , quam  materia.  Et  tertii  quod  forma  cft 
magis  natura.quinr  materia.  Secundum  ibi:&««* 
realio  modo.  Tertium  ibi : Ut  magis  natura  hac  eft , Ex  heetsxth 
atuna  materia.  Eft  igitur  concluho , quod  forma  1"** 

cft  natura.  Probarunquia  illud  cft  natura  rerum  jf, 
naturalium,  fccundhm  quod  res  naturales  dicun- 
tur in  a&u , fcd  fecundum  formam  res  naturales 
djcuntur  in  adtu,crgo,  & e.  Maior  patetrquia  ili* 
non  dicuntur  res  naturales,  qua:  lolinn  funt  res 
naturales  in  potentia,  vt  verbi  gratia, illud  quod 
prreise  habet  formam  odis  in  potentia , Se  non 
in  a&u,  illud  non  eft  os,  quemadmodum  lignum 
non  cft  Ic&ulus  , quod  folftm  cft  in  potentia  ad 
formam  lc&i.  Et  minor  apparer: quia  ficut  res 
artificiales  dicuntur  adu  artificiales  per  diipoli- 
tionem,quam  lubent  ab  acte ; ita  fimiiiter  res  di- 
citur aftu  naturalis  per  fornum , quam  habet  i 
natura. 

Quare  C alio  modo.  Ponitur  tertia  conclufio,  ij.' 
quod  forma  alio  modo  cft  narura , quam  mare-  Teie. 
ria.  Probatur ,quia  illud  alio  modo  cft  natura.pcr 
quod  res  naturalis  dicitur  in  a<ftu, quam  illud, per  v,Je  emra- 
quod  res  naturalis  dicitur  in  potentia  tantum:  Zl~ 

led  a forma  dicitur  res  naturalis  in  a&u  , Se  a m*r*' 
materia  dicirur  res  naturalis  in  potentia  tantum: 
igitur  forma  cft  alio  modo  natura  , quam  ma- 
teria. Et  fubbit  AriftotcIes,quhd  forma  non  cft 
feparabilis  i materia,  nifi  forte  fecundum  ratio- 
nem; Se  illud  quod  cft  compofitum  ex  iftis  duo- 
non  eft  natura,  fed  clt  a natura,  vt  homo,  qui  cft 
compofitum  naturale. 

Et  magis  natura  hac  eft  materia.  Ponicut  Tsmso  rjf 
quarta  conclufio,  quid  forma  eft c magis  natura, 
quam  materia.  Probatur  quafi  per  medium  alte-  te^t 
rius  rationis  , quia  illud  cft  magis  natura,  quod 
fimplicitcr.  Se  lecund&m afttim  cft  natura,  quam 
illud  quod  cft  natura  fccundhm  potentiam  tan- 
tum : inodo  forma  eft  natura  fecundum  a&utn, 
materia  autem  fecundum  potentiam  tantum: 
igitur  forma  cft  magis  natura, quam  materia. 

Amplius  fit  7 ex  homine  Itomo.  Ponitur  fe-  24.' 
eunda  ratio  ad  probandum  , quod  forma  fir  Tcxt.  15, 
natura : quia  illud  eft  natura,  fecundam  quod 
compofitum  naturale  generat  libi  fimile  fecun- 
diim  fpeciem:fed  fccundtim  formam  compo- 
fitum naturale  generat  fibi  fimile  fecund&m  fpc- 
ciem ; igitur  forma  cft  natura.  Maior  patet,  quia 
propter  hoc  antiqui  dixerunt  figuram , fcii  dif* 
politionem  artificialem  non  efic  naturam  , eo 
quod  non  cilcc  generata  alicui  fimilis.  Et  minor 
apparet,  quia  homo  fecundum  fuain  formam  ge- 
nerat hominem. 

Amplius  S autem  natura  di  fla  eft  generatio.  T<«r  14 
Ponitur  tertia  ratio.  Secundo  oftendit , quomo- 
do forma  diuerfimode  dicirur  narura  , ibi  ; fid 
forma  & natura.  Tertia  ratio  cft  ifta:  genera- 
tio vocatur  natura , eo  quod  eft  via  in  natu- 
ram , fed  non  quia  cft  via  in  naturam , qux 
cft  materia;  cum  materia  fit  ingeuerabilis ; igi- 
tur vocatur  natura  , cum  fit  via  in  naturam. 

qu« 


ii  8 


Lib.  1 1.  Phyficorum 


t«.\. 


<5n rrt/h  tft  qu*  cft  forma:  quod  autem  generatio  quando* 
que  natura  dicatur,  declarat  Ariftotclcs,  quia 
in  naturalibus  geueratio  denominatur  a ter- 
mino 4 dquem  , Tt  calcfadio  a calidirate,  g<*- 
neratio  a forma  , qu*  generatur ; fed  non  fic 
e!t  in  artificialibus  : quia  * mutatio  artificialis 
denominatur  a Medico  ; tamen  hoc  non  fem- 
per  cft  verum  : quia  fanatio  bene  denomina- 
tur a termino  ad  quem  , fciiicct  a fanitate  , & 
hoc  fecundum  habitudinem  , quam  habet  ad 
terminum  ad  quem  ; fed  fecundum  habitudi- 
nem , quam  habet  ad  efficiens , vocatur  medi- 
catio. 

Sed  forma  9 & ruitur  a dupliciter  dicitur.  Hic 
oftendit , quod  forma  dupliciter  cft  natura;  nam 
FttmA  Jufli-  vii o modo  forma  cft  natura  modo  prxdido : alio 
*t*Z,  **  mo^°  Pr'ual‘°  dicitur  cftc  forma , vel  natura , & 

hoc  exponitur  v no  modo  capiendo  priuarionem 
pro  forma  minus perfeda , quemadmodum  ni- 
gredo cft  minus  petfcda  alcedine  ; alio  modo 
exponitur , quod  capitur  ibi  ptiuatio  formx  ge- 
nerande pro  focma  exiftenti  in  materia,  & fic 
illa  dicitur  natura.  Hoc  modo  exponitur , quod 
priuatio  quodammodo  cft  fpecics  , id  cft  , pri- 
uatio  non  poteft  definiti  line  forma  : quia  in 
definitione  ptiuatiouis  oportet  exprimere  for- 
mam. Et  fubdit  Ariftotclcs , quod  qualiter  in 
generatione  iimplici  priuatio  cft  terminus  , vel 
aliquod  aliud  contrarium  , confidcrandum  cft 
pofterius , fciiicct  in  libro  de  Generatione,  & 
corruptione. 


motus  ad  fanitatett , tamen  vt  fignificatur  hod 
nomine  medicatio  ligmficatut  per  modum  attio- 
nis , & ideo  denominatur  a.Mcdico.  Alio  mo- 
do ligni ficatur  motus  per  modum  paftionis,  6c 
fic  denominatur  a termino  ad  quem,  ve  fana- 
tio,  qu*  cft  via  ad  fanitatem. ‘Ait  itaque  Arifto- 
tclcs quod  generatio  lignificatut  pet  modum 
palfionis,  quia  illius,  qui  gcncratut,  cft  genera- 
tio, denominabitur  ergo  a termino  ad  qucm,quc 
cft  forma.  1 


Q_v  A i T 1 o V. 

■ Virum  natum  fuffteienter  diui  datur 
in  materiam  (F  formam. 


Aiifl  lbtim.j.6  yAtu.r4.Aaic  U.i  fifcx.i.  Albcrt.u 
phjf  Mjjton.x. rl^f.f.y  IWccaffm.l  biet. 

//».<  '-4-f  * Ci<nxt»bx.x.rhjf  i»p  «.j.r.Cooiplat.rf.jf  j. 
f j 4 S Ruumi  St  Roccqi q t.Fuemet  q.iJigie.t. 


ANNOTATIONES. 


1 6. 


* HU  fecundum  legem , & Artem . 

\-J  Aducn 


'Aduette,  qubd  nomine  artis  non  in- 
telligat  habitum  exiftentem  in  artifice, fed  cius 
c(fcttum,qux  cft  forma  artificialis : cffc&us  enim 
interdum  nomine  fu*  caufx  gaudet , & ideb  fa- 
pienter  expofuit  Scotus,  quam  lignum  habet 
ab  arte. 

k Omnti  Antiqui , &c.  Nota,  antiquos  partim 
verum, partim  falfum  dixifle.  Verum  quidem, 
quatenus  dixerunt , materiam  efle  naturam , fal- 
lam verb  quatenus  dixerunt,  folam  materiam 
cftc  naturam : qtiia  etiam  forma  cft  natura,  ex 
quibus  ens  naturale  conftat.  In  duobus  igitur 
errabant  antiqui.  Ptimb,  quia  dicebant  (olam 
materiam  cftc  naturam.  Secundb  , quia  dicebant 
materiam  cftc  compofitum,  & ens  in  a&u,  quod 
( Ariftotclcs  paucis  vetbis  rciccit,  cum  dixit : V«o 
H it  h aUi  icitur  modo  natura  dicitur  materia  prima  fub- 
VUifllt  'In*  ‘cC^a  f°rw*  cuique  , ciim  enim  nullum  ens 
n«|rf  *ftnm  >*»  athi  pofllt  cftc  materia  prima  fubic&a  for- 
a muirux.  mx  , fiquidem  ens  in  adu  componitur  ex  ma- 
teria,^ forma,  efficitur  vt  materia  non  fit 
ens  in  adu  , compofitumvc  , ve  antiqui  di- 
cebant. 

1.7.  c FarmA  cft  magi*  natura  tptsm  materia.  Nota, 
quod  hoc  dupliciter  poteft  intelligi.  Primi), 
quoad  pcrfo&ioncm  , & nobilitatem,  iu  vt  fen- 
fus  lit  quod  forma  perfodior  cft  materia.  Se- 
cundo quantum  ad  rationem  natur* ; ita  vt  fen- 
fus  lic , forma  cft  magis  natura  , id  cft  , perfodio 
natur*  pr*  (tantior  cft  in  forma , qusun  in  mate- 
ria,verum  cft  vtroque modo, 
d Mutatio  A*iijuialu  denominatur  ab  acente. 
Nota , qnhd  motus  dupliciter  fignificari  valet, 
vel  per  modum  adioois , & fic  denominatur  a 
principio  motus  \i t medicatio , quz  licet  fic 


Rev  itv  r.  quod  non  : quia  aliquid  j* 
aliud  materia , & forma  cft  natura ; igi- 

tur  natura  non  fufficicnter  diuiditur. 

Tenet  conicqucntia,  fle  antecedens  probatur  pri- 
mo pci  Aiiftotclctn  j.  Metaph  text.  j.vbi  dicir* 
quod  nafccncium  generatio  dicitur  natura. 

Secundo  per  Ariftotclcm  a . huius ,tcx.i  j.vbi  di» 
cir.quod  priuatio  eft  natura, & Tertib  per  Arifto* 
lelem  ibidem  qui  dicir,  qubd  generatio  cft  natu- 
ra , eo  quod  cft  via  in  naturam, qux  eft  forma. 

Quarto  pet  Commentatorem  in  eodem  capite» 
comm.  1 j.  vbi  dicit , qubd  compofitum  eft  tata 
natura  & materia  rei  artificialis  ,&  per  confe* 
quens  compofitum  cft  natuta. 

Item,  vel  iftacft  diuifio  integralis  in  fuas  par- 
tes quantitatmas , & hoc  non  s quia  tunc  natura 
clTct  compoiitacx  materia  & forma  : vel  eft  di- 
uifio vocis  in  fua  fignificata,&  hoc  non,quia  nor» 
videtur , quod  hoc  nomen  natura  fit  squiuocum 
ad  diuerfa  ligmficata. 

Oppofmnn  arguitur  per  Ariftotelem  in  a.  hu-  *>»*'£»  jv*. 
ius,texi.7.  In  quxftione  primo  videbitur  de  qui-  P’4**' 
bus  dicitur  natura  , Ce  ttcundb  de  comparatione 
naturarum  ad  inuiccm. 

Quantum  ad  primum , fit  ptima  conclufio. 

Forma  cft  natura.  Probatunquia  forma  cft  vnum  Fomur/fa* 
principium  adiuuin  , & primum  principium  per  w» 
fc  moucndi,&  quiefeendi  eius, in  quo  cft, non  fe- 
cundum accidens , igitur  foima  eft  natura  pet 
definitionem  natur*. 

Sed  obiici tur, quia  tunc  fcqueretur,  qubd  for- 


ma elfct  primus  motor , ex  quo  eflet  principium 
forma  dici- 


adiuum  motus.  Rcfpondctui',  qubd  forma  dici- 
tur primum  , fciiicct  principale  a&iuum  morus, 
comparando  formam  ad  accidentia, qu*  funt  in- 
ftrumenta,  mediantibus  quibus  fiunt  motus  ,Ce 
adioncsjvt  poftea  videbiiui;fcd  comparando  di- 
uertas  formas,  fcu  naturas  ad  inuiccm,  vna  beni 
agit  perprius.Sc  principalius, quim  reliqua. 

Secundo  ad  conclufioncm:quia  illud  cft  natu- 
ra , per  quod  res  denominatur  naturalis  * & per 
quod  res  eft  determinat*  natur*, fc  per  quod  po- 
nitur in  determinata  fpecie.  Sed  hoc  cft  per  for- 
mam,ergo, fcc. 

Secunda  conclufio.  Materia  cft  natura.  Proba-  lUterSa  »jl 
tur : quia  matetia  eft  primum  principium  pafii- 
uum  motus,  & quietis , igitur  materia  cft  natu- 
ra. Tenet  conicqucntia  per  definitionem  natu- 
rx.Et  aatccodcns  apparettquia  materia  prima  eft 

fub 


Quseftio  V. 


119 


fubiedum  principale  tranfinutacionis  fubftan- 
tialis; & per  confequens  etiam  accidentalis  ,ium 
accidentalis  liat  propter  fubftantialcm.Similiter 
materia  eft  illud  , mediante  quo  aliquid  fubiici- 
rur  motui.  Secundi,  quia  materia  eft  pars  eflen- 
tialis  cotnpofiti , igitur  materia  eft  natura.  Te- 
ner confcquentia  per  Commentatorem  x.  huius, 
& ifta  ratio  probat  fimilitcr  primam  conclu- 
fionem. 

$•  Ex  iftis  duabus  infert  Ariftotcles  tertiam,  fci- 
' 'P  licet , quod  priuacio  dicitur  narura.Probatur,quia 
forma  minus  perfeda  dicitur  priuatio  rcfpcdu 
perferioris : cum  igitur  quxlibet  forma  fit  na- 
tura, fequitur  quod  priuatio  fit  natura. 
fi-  Tertia  conclufio.  Nullum  accidens  eft  natura. 
dnt  tfl  na-  probatur : quia  nullum  accidens  eft  primum , & 
principale  adiuum  alicuius  tranfmutationis,igi- 
rur  nullum  accidens  eft  natura.  Tenet  conlc- 
quemiaper  definitionem  natura: , Se  antecedens 
probatur,prim6  de  mutatione  fubftantiali ; quia 
producens  aliouem  efferum  debet  effc  xque  per- 
fe&um  , & nobile  fpccificc  ficut  efferus  produ- 
dus,&  cum  nullum  accidens  fit  xqui  perferum, 
vei  pcrfcdius.quam  fit  fubftantia,vt  patet  7.MC- 
caph.  tcxt.4.  fequitur, &c. 

Secundo  probatur  demutatione  accidentali: 
quia  nullum  accidens  » poteft  producere  for- 
mam fubftantialem  i igitur  nec  accidentalem. 
Tenet  confequenria;  quia  idem  eft  agens  difpo- 
nens  materiam, & introducens  formam ; vr  pater 
8. Metaph.  texe.  1 6.Sccundo ; quia  omne  accidens 
eft  it  natura  > vel  fccundtlm  naturam  , vr  parer  x. 
huius ; igitur  nullum  accidens  eft  natura.  Tertio 
per  Ariftotclcmiu  1.  de  Generatione, tcxt.4.&  j. 
vbi  dicit, quod  dicere  calidum,  aut  frigidum,  auc 
aliquam  huiufmodi  qualitatem  agere  , eft  idem 
quod  attribuere  vnioiiqucinftrunientorum  ope- 
rat ion  em, qua-  fit  mediante  inftrumento,vt  dice- 
re , quod  ferra  diuidit  lignum  , vel  quod  inftru- 
mcnrum  domificarorium  faciar  domum. 

4-  Ex  iftis  fequitur,  quod  nullum  accidens  b vir- 
KaSumatei-  {lltc  propria  poteft  aliquid  agere , immd  omnis 
^iT7  artio  cius  clt  virtuie fubfcm.i*. 

•bjki/sft-  Secundo  fequitur , quod  nihil  aliud  a materia 
rt.  Se  forma  eft  natura. 

Contra  conclufioncm  arguitur,priro6  per  Ari- 
ftotelcm  1.  de  Generatione,  texr.  27.  vbi  dicir, 
quod  caliditas  fi  effet  feparata  non  pateretur , & 
ex  hoc  al  legatur,  quAd  licet  non  pateretur  .tamen 
ageret , & pater  ad  experientiam  de  Sacramento 
altaris,  quod  hoftia  calcfada agir  caliditatem, 
quod  non  effet , nili  caliditas  ponatur  agere , Se 
hoc  virtute  proprii. 

Sccundd  , quia  qualitates  primx  funt  adiux, 
vt  patet  1.  de  Generatione,  texr.8.  Similiter  mo- 
tus Se  lumen  funt  caufx  caloris , vt  patet  t.  Me- 
tcororum,  rcxt.26.  Se  27.  Item  grauitas.A:  leuiras 
funt  qualitates  tnoriux  localiter,  vt  patet  5.  & 4. 
Corii,  text.2.  Item,  color  caufat  fpccicm  fuam  in 
medio;  igitur  aliquod  accidens  eft  principium 
adiuum  principale  alicuius  operationis. 

Tertii  per  Ariftotclem  4. Me tcororum.vbi  re- 
ducit omnes  generationes  mixtorum , Se  Tua- 
rum difpofitionum  in  quatuor  qualirares  primas, 
quod  non  effc*,  nifi  illx  qualitates  clfcnt  princi- 
pii i a adi  ua  mixtorum. 

y Quarto , quia  non  apparet  aliter  a quo  fieret 
genitum  per  putrefactionem  ,nifi  ab  huiufmodi 
qualitatibus. 

Quinto , qnia  illud  eft  agens  principale  alicu- 


ius a&ionis,  cui  affimilatur  effedus : modo  cali- 
dirati  affimilatur  effectus , Se  cum  ignis  agit  in 
aquam,effcdus  produdus  non  affimilatur  formx 
ignis,  fed  caliditari. 

Sexto  , quia  illud  eft  agens  principale,  penes 
cuius  proportionem  ad  refiftcnriam  padi  atten- 
ditur vclocicas  mqtus ; fed  penes  proportionem 
caliditari*  ad  rcfiftentiam  paffi  attenditur  velo- 
citas calcfadionis ; igitur  caliditas  eft  principale 
adiuum  calcfadionis , Se  per  confequens  formx  f 

fubftantialis  habentis  calcfadionem.  Maior pa- 
rct;quia  velocitas  adionisactendiror  penes  pro- 
portionem agentis  ad  rcfiftentiam  paffi. 

Septimo.  Nifi  leuiras  effer  principium  adi- 
uum principale  motus  furfum  , fequcretur,qu6d 
forma  terrx  afeenderet  naturalirer , quia  in  ex- 
halatione afeendente  furfum , in  qua  manet  for- 
ma terrx  , vel  leuiras , eft  principale  adiuum,  Se 
habetur  propofirum;vcl  forma  terrx, & hoc  non; 
quia  inclinatur  ad  motum  oppofitum,  & fimili- 
tcr tunc  habetur  confequens. 

Odatu^  per  Ariftotclem  in  de  Senfu.S:  fenfa- 
to ; vbi  dicit , qti6d  ignis  non  agit  in  quantum 
ignis,  fed  in  quantum  calidus.* 

Ad  ifta  refponderur  , quAd  accidens , Se  vni-  f- 
uerfaliter  omnis  difpofitio  funt  c inftrumenra,  ^cct^^n. 
mediantibus  quibus  agentia  principalia,  fcili-  'j^nta  aBii- 
cet  formx  fubftantiaics  agant : verbi  gratii  , fi  „NV, 
terra  latx  figurx  non  defccndar.qux  fi  effet  acu- 
tx , vel  fphxricx  figurx  defeenderet , non  pro- 
pter hoc  effet  dicendum  , quod  acuties  eft  prin- 
cipale adiuum  talis  morus  : fed  forma  grauis 
mediante  grauirate,  & acutie  ; Se  ideo  imagi- 
nandum cft,qu6d  ficut  Deus , qui  eft  agens  prin- 
cipaliffimum,  determinatur  ad  diucrfos  effedus, 
fcilicet  hunc,  vel  illum  producendum  per  agen- 
tia particularia , ira  fiiniliter  forma  fubftantialis 
determinarur  ad  producendum  talem  effedum, 
vel  ralcm.tantum.vel  tantum, Se  qualirares  inexi- 
ftcnres  fibi. 

Nunc  ad  inftanrias.  Ad  primam  dico  , quod 
ex  illa  litera  Ariftotelis  non  haberur , qnud  fi  ca- 
liditas effet  feparata,  quod  tunc  agerer, fed  fi  age- 
rer , oporteret  qudd  virtus  formx  fubftantialis  ^ 
fupplcretur  per  agens  fupemarurale , fcilicet  per 
Dcum.quermdrnodum  eft  de  Sacramento  altaris. 

Secunda,  & tertia  ratio  probant ; quod  huiufmo- 
di qualitates  agunr;fed  non  probant,  quod  agunt 
principaliter. 

Ad  quartam  dico.qudd  in  generatione  mixto-  7» 
rum  per  putrefadionem  non  fufficiunt  qualita- 
tes primx  cum  elemenris:quiagcniturn  effet  no- 
bilius illis,  Se  cum  iftis  nonfumcit  corpus  ccric- 
ftc ; quia  non  eft  applicatum.  Et  fi  dicatur,  qu6d 
agit  per  influentiam , qux  eft  applicata , hoc  non 
valet; quia  influentix  corporum cceleftium non 
funt , nifi  quidam  calores , & qualirares  genera- 
tx  in  iftis  inferioribus , vr  dicir  Commentator 
duodecimo  Mctaphyficorum,  Se  ideo  adhuc  ge- 
nitum effet  nobilius  generante.  !dc<i  prxtcr  ifta 
oportet  concurrere  fubftantiam  fepararam,  qu*. 
fuppleac  vicem  fonnx  fubftantialis. 

Ad  quintam  negatur  maior : quia  agens  prin- 
cipale quandoque  determinatur  per  inftrumen- 
tum.vt  effedus  affimilctur  inftrumento , Se  non 
agenti  principali. 

Ad  Icxtain  , concedo  maiorem  ,&  nego  mi- 
norem. Vnde  velocitas  calcfadionis  attendi- 
tur penes  proportionem  formx  ignis , aut  alte- 
rius formx  fubftantialis  non  abfolurc  , fed  me- 
diante 


firma  rfi 
«4«  matura 

mau- 


12.0 


diante  caliclitate  vni  cum  uli  > vd  tali  applica- 
tione. 

Ad  fcpriimm  concedo  , quod  forma  tcrrx  eft 
caufa  motus  furfum  mediante  lenitate » & qubd 
forma  aqux  mediante  caliditatccft  caufa  caloris. 

Ad  odauam  dico  , quod  ifta  didfo  iutpumtum 
non  accipitur  reduplicatiuc  , fcd  fpccificatiuc, 
ideo  ad  veritatem  propofitionis  iufticir,  quod  il- 
lud,fupcr  quod  cadit  rcduplicatio»exprimat  cau- 
fam  , quare  prxdicatum  principale  dicatur  de 
fubicdo  principali  ; vt  dicendo  ignis  agit  (i  cit 
calidus , & hoc  cfl  verum  fi  denotetur  caufa  in- 
ftrutncntalis. 

Quantum  ad  fecundum  , fit  prima  conclufio 
ifta , quod  forma  eft  magis  natura , quam  mate- 
ria , id  eft,  perfedior  natura, & nobilior.  Proba- 
tur > quia  forma  eft  finis  materix,  vt  parer  x.  hu- 
ius , text.  i*.  modi  finis  eft  perfedior  , Sc  no- 
bilior ordinatis  in  finem.  Secundo , quia  forma 
cfl  principium  adiuum ; Sc  materia  eft  princi- 
pium pauiuum  : modo  principium  prius  dicitur 
de  principio  adiuo,  j.Mctaphyficx,  text.t. 

fecunda  conclufio,  comparando  diuerlas  for- 
mas ad  inuicem,  vna  forma ptiiis,  & principalius 
agir  ad  aliquem  effedum  quam  alia.  Pater  de  ln- 
tclligcritia  qux  eft  forma  coeli , qux  principalius 
agit  ad  producendum , quam  fornu  lubdantialis 
in  iftis  inferioribus. 

Contra  primam  conclufioncm  arguitur ; quia 
fi  forma  eft  perfedior  materia  , vel  hoc  eft  fini- 
re, vel  infinite : non  infinite ; quia  tunc  fcquerc- 
tur  quid  forma  eftet  infinite  perfeda,  per  illam 
regulam , quod  comparatio  prxfupponit  pofi- 
tinum.  Item,  fi  infinite  perfedior , tunc  fcque- 
rctur quod  fi  infinirx  materix  eftent , tunc  ag- 
gregatum ex  illis  edet  xque  perfedum  cum  for- 
ma. Item,  fcquerctur  quidcxcclfiis  formx  fupee 
materiam  eftet  infinitus , quod  eft  falfum.  Si  fi- 
nite ; contra , quia  materix  pollent  tot  multipli- 
cari in  numero  certo,  quod  cftcntxquc  pcrfcdx 
ficut  forma;  quod  eft  falfum  , quia  duo  homi- 
nes non  fuiu  perfediores  fpccifice  , quam  alter 
illorum. 

Secundi  arguitur  dubitando  de  perfedione 
compofiti  refpedu  materix  , Sc  de  perfedione 
refpedu  formx. 

Tcrrii  arguitur , quod  materia  fit  pcrfcdiort 
quia  efle per  vnumdicra  eftaliquanrx  perfedio- 
nis , Sc  efte  per  duos  eft  maioris  perfedionis, igi- 
tur cum  materia  dutet  per  tempus  infinitum ; (e- 
quitur  quid  materia  fic  infinirx  perfedionis. 
Confirmatur  ? quia  materia  eft  potentix  infinirx 
ad  recipiendum  t6c  forma  folum  eft  potentix  fi- 
pitx  ad  agendum.  Tertio  confirmatur,  quia  fub- 
ftantia  dicitur  a fubftando : modi  materia  pluri- 
bus fubftat,  quam  forma ; igitur  materia  eft  per- 
fcdior  fubftantia,quam  forma. 

Quarti,  quia  fubftantia  non  fufeipit  magis, & 
minus ; igitur  forma  non  eft  nugis  natura,quam 
materia. 

Quinti  , quia  hoc  nomen  nuturn  non  recipit 
comparationem  , cum  non  fit  nomen  adic&i- 
qnm  ; igitur  forma  non  dicitur  magis  natura, 
qnim  materia. 

Sexto  fcquerctur , quid  aliquid  eflet  magis 
principium  adiuum;quatn  aliud  eftet  principium 
paflitu.m.  Confcqucns  eft  falfum,  quia  tunc  for- 
ma pofter  plus  agere , quam  maceria  rec/pcre  : Sc 
patet  confcqucntia , quia  cx  eo  fornu  eft  princi- 
pium adiuuin,  Sc  materia  principium  pamuum. 


Lib.  1 1.  Phyficorum 


Septimo, quia  omne  excedens  aliud  componi- 
tur ex  eo  quod  exccditur,&  ex  cxccftu,fcd  forma 
excedit  materiam  in  perfedione  ; igitur  forma 
componitur  ex  perfedione  materix  , quod  eft 
impoffibile. 

Odaui.quia  materia  eft  principium  paftiuum 
per  fc.  cx  definitione  naturx , igitur  forma  non 
eft  prius  principium,  quam  materia , & per  con- 
fcqucns non  nugis ; quia  iam  aliquid  dlct  prius 
primo, 

Nono  per  Ariftorclem  7.  huius , text.  j 1 . vbi 
dicit,  quod  comparationes  non  fiunt  circa  gene- 
ra : modo  natura  eft  quoddam  genus  de  genere 
Relationis  ; ergo,&c. 

Ad  ifta  refpondetur.  Pro  quo  notandum, quid 
illa  qux  comparantur  ad  innicem,vel  vnum  fini- 
te excedit  reliquum,  vel  infinite,  & iftud  fecun- 
dum raembruin  non  eft  ad  propoficutn : fi  finiti, 
tunc,  vel  funt  ciufdem  generis,  Sc  cunc  inter  ipfit 
eft  comparatio  proportionalis , vt  vna  quantitas 
eft  dupla  ad  aliam  ; vel  funt  diuerforum  gene- 
rum;&  tunc  illorum  quqdam  funr, quorum  vnum 
eft  maius  altero  in  infinitum  vitra  omnem  pro- 
portioncm:vt  corpus  eft  maius,quam  linea, pluf- 
quam  in  duplo,  plufquam  in  triplo,  & fic  in  infi- 
nitum. Alia  funt  quorum  vnum  eft  maius  altero 
in  infinitum  citra  omnem  proporcioncm:vt  cor- 
pus cumfuperficie  eft 'maius  corpore  in  infini- 
tum , miniis  qulim  in  aliqua  proportione  ; quia 
minus  quim  in  triplo,  Sc  fic  in  infinitum 

Nunc  ad  primum  dico,  quod  forma  eft  in  infi- 
nitum perfedior  quam  materia. 

Ad  iinprobationem,nego  confequehtiara.quU 
illa  regula  non  tenet , quando  comparatio  futui- 
tur cum  aliqua  didionc  includente  negationemi 
ficut  non  fequitur^S'ocr4f«  incipit  e(fi  nkior  PLao - 
ne ; igitur  incipit  tfft  nlbtu." 

Ad  confirmationem  rationis , dico  quid  fi  in- 
finiti materix  congregarentur  fimul,  congrega- 
tum non  eftet  perfedius  eftentialitcr , quam  vna 
carum. 

Ad  tertium  negatur  confcqucntia ; quia  ly  in. 
finitum  non  denotat  cxcclfitm.fcd  proportionem. 

Ad  quartum  dico,  quod  cllc  per  aliquod  tem- 
pus eft  aliquantx  perfedionis  ; & nego  illam, 
quod  fi  eftet  per  maius , quod  cilct  maioris  per- 
fedionis, nifi  res  illa  durer  cum  couatu, vt  pofui 
fupra  primum.  Modi  materia  prima  nunquam 
durat  cum  conatu, cum  non  habeat  contrarium. 

Ad  quintum  negitur  confcqucntia;  quia  licet 
materia  prima  fit  infinite  rcceptiua,  & forma  lo- 
lum  finite  adiua , tamen  perfedius  eft  finiti  age- 
re, quam  infiniti  recipere.  Ad  aliud  quando  ar- 
guitur dc  perfedione  compofiti  refpedu  mate- 
rix Sc  formx.  Dico, quod  compofitum  eft  petfe- 
dius  mareria  in  infinitum  vitra  omnem  nropor- 
tionem;quia  eft  plufquam  in  duplo,  plufquam  in 
triplo, Sc  in  infinitum:fed  compofitum  eft  perfe- 
dius, quam  forma  in  infinitum  citra  omnem  pro- 
portionem, quia  minus  quam  in  duplo,  quam  in 
trip!o,&  fic  in  infinitum.  Ad  aliud, fubftantia  di- 
citur,&c.Dico,quid  fubftantia  non  dicitur  k fub- 
ftarc  formx, vel  accidenti;quia  tunc  Deus  non  cf- 
fet  fubftantia. Ad  aliud.quia  fubftantia  non  fufei- 
pir , Scc.  verum  eft , tamen  bene  cum  additione 
fufcipit.Confimiliter  ad  fequcntcm;quia ifte  ter- 
minus ttnturu  non  recipit  comparationem  abfo- 
lute  , tamen  cum  additione  huius  termini  p*r- 
fetlurn , vel  conliinilis.  Ad  aliud  negatur  confc- 
quentia ; quia  cx  hoc,  quid  forma  ut  perfedior 
niajpria. 


II, 


It. 

PtrfrRilU  tfi 

finit i */*"• 
fn.i m infiniti 
rttifrn. 


Quceftio  V. 


121 


materia , non  fequicur  , quid  aliquod  (it  magis 
principium  adiuum, quam  aliud  principium  paf- 
fiuum.  Ad  aliud  omne  excedens ,&c-  Dico,  quid 
hoc  verum  eft  dc  his , qux  funt  eiuidem  generis, 
& inter  quae  eft  comparatio  proportionalis  , & 
non  dc  aliis. 

Ad  odauum,quia  materia  eft  principium  paf* 
fiuura,&c.  concedo  ; igitur  neutrum  eft  prius  re* 
liquo,  negatur  confequentia ; fcd  fcquitur  quid 
(it  prius  principium  adiuum  , quam  forma , aut 
prius  principium  pafliuum, quam  materia,  itavt 
debeat  fieri  comparatio  in  eodem  genere. 

Ad  vltimum  dico  , quod  circa  genera  non 
fiunt  comparationes  proportionales.  Velporeft 
dicf,qu&d  inter  genera  non  fiunt  comparationes 
abfolute , fed  cum  additione  huius  termini p*rfr~ 
f/wn.aurconfimilis. 

Ad  rariones  principales.  Ad  primam  dico, 
qudd  nihil  aliud  a materia , & forma  dicitur  na- 
tura , nifi  metaphorice  Tumendo  hoc  nomen  jm- 
tur* , & fic  fecit  Ariftorelcs  quando  dixit , quod 
nafcemium  generatio  eft  natura,  vel  quod  gene- 
ratio eft  natura,  quia  eft  via  in  naturam. 

Ad  aliam  dico,  qu6d  eft  di ui lio  vocis  in  fua  fi* 
gnificata.nd  iftura  ienfum  , quod  quxeunque  fi- 
gnificantur  implicite,  Arconiundim  per  hoc  no- 
men Mr«r4,fignificarur  diuifim  per  alterum  illo- 
rum duorum,  firilicct  murria,  & forma. 

ANNOTATIONES. 

* VT  Vikm  lucident  poteft  producere  fornum  fub- 

fiant  Ulem.  Nota,  quod  eft  controuerfia 
inter  D.Thomam  dc  Scotum.  Nam  D.Thomas 
in  4.  dift.i  1.  quxft.  i.&  j.  part.  quzft.77.amc.). 
rener  inadionibus  naturalibus  formas  fubftan- 
tialcs  non  efle  immediata  principia  agendi , vel 
principia  proxima  ; fed  qu6d  agentia  naturalia 
agant  medianribns  qualitatibus  adiuis , & pafli- 
uis,  tanquam  propriis  inftrumencis  , quod  non 
foliim  extendit  ad  produdionem  accidentium; 
fcd  etiam  ad  fubftantix  generationem, ita  vt  ipfi» 
accidentia  fint,  qux  in  virtute  fubftantix, & cor- 
rumpant omnes  difpofitiones  • quibus  forma  ex- 
pellenda confcruabatur  , dc  iplam  ciiaant  for- 
mam fubftanciilem  a materia , & inducant  for- 
mam fubftantialemde  nouo  generandam. 

Scotus  veri  hic,&  in  4-dift.|  1.  q.j.  ccnlct  ac- 
cidentia non  attingere  adiuc  generationem  fub- 
ftantix,neque  vt  inftrumenralbenc  tamen  difpo* 
fitiuc;quia  nullum  imperfcdiuspotcft  eile  prin- 
cipium perfedioris.  Hanc  coni  rouerfiam  diffu- 
se explicatam  vide  in  Commentariis  noftris  fu- 
per  4.  Scoti  d.n.q.j. 

b Nullum  Accident  virtute  propria  poteft  aj ere. 
Nota,  quod  quando  dicitur, quid  accidentia  funt 
inftrumenra  fubftantix,  & quid  agunt  in  virtute 
fubftantix,  fic  debet  intelligi,non  quid  acciden- 
tia recipiant  aliquam  influentiam,  aut  virtutem 
notiam  adiuam  , quam  de  fenon  haberent  ante 
adionem ; fcd  quid  fic  operantur  dependenter  a 
fubftantia,  eft  enim  virtus  accidentis  fubordina* 
raeflcntialicer  virtuti  fubftantix  : quando  acci- 
dens eft  in  fubftantia,  ficuti  virtus adiua  cuiufli- 
bet  fubftantix  crearx  eft  firopliciter  fubordinata 
eftentialircr  virruti  Dei,ica  vt  fic  tantum  ordo  de- 
terminatus in  fimul  caufando. 

Ex  quo  fequicur , quid  accidens  non  poreft 
agere  in  virtute  fubftantix  , plus  quam  pro- 
pria virtute  ; qtiia  agere  in  virtute  fubftantix 
Scoti  oper,  Tom.  / /. 


nihil  aliud  eft  nifi  agere  dependenter  ab  ea,  fe* 
eundum  tamen  propriam  virtutem.  Inftrumen- 
ra veri  , qux  non  habent  inrrinfecam  virtutem, 
qui  operentur , recipiunt  quidem  influentiam» 
dc  motum  a principali  acente , vt  fic  dicantur 
inftrnnienralitcr  agere  , li  veri  iullrumenrum 
eft  adiuam  , debet  habere  virtutem  propriam, 
qui  operetur  vel  in  cfte  quieto  ante  operatio- 
nem , vel  falcem  receptam  in  eadem  operatio- 
ne. Sequitur  fecundi  , quid  accidens  producic 
adiuc  alterum  accidens  virtute  proprii,  quam- 
uis  dependenter  a fubftantia.  Nam  fi  accidens  . f 
non  haberet  virrurem  propriam  alterius  acci- 
dentis produdiuam  , non  magis  ignis  produce- 
ret calorem  fuo  calore,  quam  aqua  frigiditate, 
quod  non  eft  dicendum  , quia  nihil  omnino 
agere  poteft  nifi  habeat  formam  adiuam  in- 
trinfccam  ad  talem  adionem  determinatam , at- 
que adei  ignem  calefacere  per  calorctn  eo  eft, 
quia  calor  eft  forma  adiua  talis  caloris  ; ex- 
terum quia  accidens  fubordiuarur  fubftantix 
in  agendo.  Idci»  dicit  hic  Scotus  , qmVl  nul- 
lum accidens  virtute  propria  poteft  aliquid  age- 

1 dc  quid  omnis  adio  cius  eft  virtute  fub- 
ftantix. 

c sl  cidentia  funt  infhumenta  , mediantilm  epti-  jg, 
bm  agniti*  principalia  apum.  Nota,  quod  ager  C Apro  frio- 
principaliter  bifariam  inteliigi poteft.  Vnomo-  "pUtor  M- 
do  independenter  ab  aliquo  lupcriori  agente, 
quomodo  folusDeus  agit,  quia  a nullo  depen-  1 
det , quo  pado  non  dicuntur  agere  principali- 
ter aliqux  caufx  crcarx  , quia  omnes  agunt  de- 
pendentor a Deo.  Secundo  modo  dicitur  agere 
principa!ircr,idcft,per  formam  iiunnfccampro-  ^ 

priam  agentis,  licet  in  agendo  dependeat  a lupc- 
riori  agente.  Similiter  iiiftrumcntum  , vel  caufa 
inftrumcntalis  , fi  opponitur  caufx  principali 
primo  modo, tunc  inftrumentum  eo  dicitur, quia 
dependenter  ab  altero  agente  operatur , quam- 
uis  operetur  virturc  propria  fini  intrinfcca : dc 
hoc  modo  omues  caufx  naturales  dicuntur  in- 
ft  ramenta  Dei.  Si  aurcin  inftrutncntura  oppo- 
natur caufx  principali  fecundo  modo  , tunc  id 
dicitur  inftrumcmum  , quod  non  habet  in  fe 
formam  adiuam  intrinfecam  in  fuo  ordine  cau- 
fandi , dc  ideo  agit ; quiaadualiter  mouetur  ab 
aliquo,  vt  inftrumcmum  artificis  , verbi gratii 
ferra. 

Ex  hoc  fequirtir  , quod  inftrumentum  , aut  loBmmhum 
dicitur  communilfimc , & fic  comprehendit  om*  f"™*1**  mttl' 
nem  caufam  fecundam  ; aut  accipitur  pro  eo, 
quod  eft  pars  , per  quam  rorum  agit , fic  dicun- 
tur in  1.  de  s-initaa  organa  lenfuum  & aliarum 
potentiarum  inftrumcnu  , per  qux  totum  ope- 
ratur; aut  dicitur  cercio  iuftruincntum,quo  vri- 
tur  artifex , dc  hoc  eft  proprie  iiiftrumcntum: 
quia  reliqua  inftrtimcnta  cum  habeant  propriam 
virtutem  , per  quam  agunt , dicuntur  ref pedti 
fui  produdi  proprie  adiua.  Inftrumentum  au- 
tem artificis  non  eft  adiuum  , vt  djffuse  dixi- 
mus in  4.  dift.  1 . quxft.  1 . & d,ft . 4.  quxft.  6.  vi- 
de ibi. 

SecundA  fcquitur , quAd  vt  inftrumentum  fit  17. 
adiuum  , debet  habere  in  fc  formam  adiuam, 
per  quam  agat,quamuis  dependenter  i caufa,  cu- 
ius eft  inftrumemuiu , dc  hoc  vel  in  cfle  quie- 
to anrequam  agat  , quomodo  caufx  naturales 
rcfpedu  Dei , & accidentia  rcfpcdu  fubftantix 
dicuntur  inftrnmema  adiua  , vel  in  qnanrum 
mouetur  a caula  principali , vetbi  gratia  ferrum 
L non 


I*. 


* 


Agrm  M fu- 
rate duO  ft- 
quirit  ad 
agendum. 


ip. 


$rir»;i* 
eialu  non  po- 
nit diferimen 
inter  fe  , (? 
aliam  [eun- 
tium jpetia- 
Um. 


111 


non  calefacit  corpus  niti  apponatur  igni  , a quo 
recipiat  calorem , per  quem  fimul  calefaciat ; Sc 
huiufmodi  inftrumeiuum , vel  agit  ad  aliquam 
difpofitioncm  prxuiam  termino  principali  , vel 
attingit  ipfum  terminum  principalem  intentum 
ab  agente , alias  effet  a&iuum.  verbi  gratii : fi 
ignis  intendit  calefacere , calor  ignis  attingit  ad 
terminum  principalem  > ii  vero  ignis  intendat 
producere  ignem,  non  attingit  calor  ad  termi- 
num principalem,  fcilicet  ad  formam  ignis  pro- 
ducendam. 

•*  Si  accidens  fcparoium  ageret , oporteret , quod 
vir:  ut  forma  fuhfiontialu  fupplerttur  prr  agens  fuper- 
naturale.  Nota  , qutM  qualitates  a&iux  , vt  lunr 
caliditas,  frigiditas,  &c.  qux  appellantur  primx 
qualitates,  funt  totale  principium  a&ionis  realis 
tranfeuntis  in  palfiim.  Nam  quando  produci- 
tur, verbi  gratia , calor  in  ligno  , forma  fubftan- 
tialis  ignis  nullo  modo  agit , fed  totale  princi- 
pium quo , cft  caliditas  ipfius  ignis  * exterum  in 
a&ionc  reali  immanente  forma  fubftantialis  cft 
totale  principium  produ&iuum.  Nam  quando 
ignis  generat  ignem,  forma  ignis  generantis  eft 
totale  principium  formx  fubftantialis  ignis  ge- 
niti, Sc  fonna  fubftantialis  ignis  geniti  producit 
immediate  in  !c  propriam  caliditatcm. 

Nota  fecundo , quod  ad  hoc  , quod  aliquod 
agens  naturale  agat , dux  requiruntur  conditio- 
nes , prima  quod  iit  quantum  , fecunda  quod 
fit  fub  modo  quanritatiuo  , id  cft , circumlcri- 
ptiue  fit  in  loco , vt  diffuse  explicauimus  in  4. 
d.io. 

Ex  hoc  fequirur,qti6d  accidentia  feparata  pof- 
funt  efficere  omnem  accidentalem  afrerauonem, 
quam  dum  eunt  fubftanrix  vnita  poterant , ita 
docet  Scotus  in  4.diftin£hi  x.quxft.  }.&  vide  qua: 
ibi  explicauimus. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

QVtnutm  1 a$tem  determinatum  eft , &c.  Ifte 
cft  fecundus  tra&atus  huius  fecundi  , in 
quo  Arifforelcs  offendit , qtix , Sc  dc  quibus  iit 
coniideratio  naturalis : Sc  diuiditur  in  duo  capi- 
tula. In  primo  offendit,  qux  iit  coniideratio 
naturalis , Sc  quomodo  differt  a Mathematica. 
In  fecundo  offendit  de  quibus  eff  coniidcrario 
naturalis, ibi , Cum  autem  natura.  Primum  capitu- 
lum diuiditur : quia  prira6  probat , quod  conii- 
deratio naturalis  , Sc  Mathematica  non  diffe- 
runt. Secundo  determinat  veritatem,  ib i.  De  his 
igifur.Primo  proponit  intcntionem,fcilicet  qudd 
didum  cft  prius  de  quibus  dicitur  natura  ; nunc 
confiderandum  eff  quomodo  differt  naturalis  a 
Mathematico,  & hoc  facit  in  propoiito non  in 
quantum  naturalis ; fcd  in  quantum  Mcraphyfi- 
cus , vel  Logicus:  quia  ad  nullam  feientiam  fpe- 
cialcm  (pedat  ponere  differendam  inter  fe , Sc 
aliam  feientiam  ; Sc  ide6  hoc  ffante  , pertinet  ad 
Logicam,vc!  Mctaphyficam.  Probat  igitur, que^d 
coniideratio  naturalis  & Mathematica  non  dif- 
ferunt , dupliciter  : primo  , quia  illx  fdentix 
non  differunt , qux  dc  eifdcm  rebus  confiderant, 
fed  Mathematica  , & Phyfica  dc  eifdem  rebus 
confiderant ; ergo,£cc.  Maior  patet ; quia  in  j. 
huius  dicitur  , f icantur  igitur  finfiu , & /cientia  in 
res, id  cff,fcientix  diffinguuntur  penes  diftindio- 
nem  rerum  , dc  quibus  dicuntur  :&  minor  ap- 
paret; quia  feientia  naturali*  confidcrat  magni- 
tudines % vr  corpora  , fuperficies  , lineas  , Sc 


Lib.  1 1.  Phyficorum 


punda,  qux  accidunt  corporibus  naruralfbus,de 
quibus  etiam  confidcrat  Mathematicus,  vt  patet 
in  Geometria.  Secundd,  1 quia  Affrologia  cft 
quxdam  (cientia  Mathematica  , Sc  tamen  cft  vna 
pars  fcientix  naturalis  : nam  feienda  naturalis 
nabet  confiderare , quid  fit  Sol , quid  Luna  , & 
per  confequens  habet  etiam  confiderare  per  fe 
accidentia  Solis,  & Lunx  , qux  etiam  confide- 
rat  Affrologus.  Tertio  , quia  determinantes  de 
naturalibus  in  fcientia  naturali , determinant  de 
figura  Solis,&  Lunx,  vtrum  fint  fphxrica , Sc  fi- 
militcr  vtrum  terra  fit  fphxrica , Sc  mundus  fit 
fphxricus , an  non  ; de  quibus  etiam  confidcrat 
Affrologia ; quod  non  effet  nifi  effent  exdem 
fcientix  naturali. 

De  bu  igitur  j negotiatur , &c.  Hic  determinat 
veritatem ; Sc  prim6  ponit  conclufioncm.Secun- 
do  remouct  quendam  errorem.  Sc  terrid  compa- 
rat feientias  Mathematicas  ad  inuiccm.  Secun- 
dum ibi  , Latent  autem  qui  hoc  faciunt.  Tertium 
ibi,  Demon/lrant  autem.  Eff  igitur  prima conclufio 
ifta  vnica capituli , quid fcientia  3 naturalis,  Sc 
Mathematica  differunr.Probatur;quia  illx  fden- 
tix differunt  qux  funt  de  eifdem  rebus  fecundum 
aliam,  & aliam  confiderationem,fed  fcientia  na- 
turalis , Sc  Mathematica  funt  buiufmodi ; ergo, 
&c.  Maior  patet ; quia  diuerfitas  conffderationis 
facit  diucrfitarem  fcientianun  , vt  patet  6.  Mc- 
laph.tcxt.  1 .Sc  minor  apparetjquia  naturalis  con- 
fidcrat corpora , fuperheies,  Sc  lineas , & pun&a, 
vt  funt  termini  corporis  naturalis , Sc  difpofirio- 
nis  ipfius , fed  Mathematicus  ifta  confidcrat  non 
fecundum  quid  funt  difpofitiones  corporum  na- 
turalium , fed  confidcrat  ea , ac  fi  effent  feparara 
a materia.  Et  fi  aliquis  dicat , quid  Mathemati- 
ci tunc  faciunt  mendacium  : quia  confiderant 
ifta.quafi  effent  abftra&a  i moru,&  materia;  qux 
tamen  funt  coiuundfa  materix.  Refpondet,quid 
non  faciunt  mcndaciumrquia  Mathematicus  non 
confidcrat, vtrum  id, de  quo  demonftrat  fuas  paf- 
fiones,  fit  coniunftum  materix,  vel  abftra&um  a 
materia  : quia  paffiones  quas  demonftrat , xque 
conuenirenr  eis  fi  effent  abftra&a  , ficut  de  fa&o 
conueniunr  cis,cutn  fint  coniunfta,  Sc  ideo  dicit 
Ariftotclcs  in  tertio  de  Anima , text.j j.  quid  fi 
aliquis  intellexerit  curuum  carnis  , ac  fi  effet  fi- 
ne carne,  fic  Mathematicus  confidcrat  non  fepa- 
rata, ac  fi  finr  feparara. 

Latent  4 aurem , qui  hoc  faciunt.  Hic  remouct 
errorem  illorum  , qui  ponebant  ideas  feparatas, 
vt  hominem  feparatum  , Sc  huiufmodi  : quia  fi 
illa , dc  quibus  magis  videtur  , quod  fcparenrur 
a motu,  & materia,  non  funt  feparara.nc?  illa  de 
quibus  miniis  videtur  : fcd  magis  videtur  quid 
Mathematicalia  finr  feparara , quam  naturalia,  & 
tamen  Mathematicalia  non  feparancur , igitur 
nec  naturalia.  Maior  patet  per  locum  i nuiori: 
& prima  pars  minoris  patet , fi  aliquis  confide- 
ret terminos  vtriufque  fci5 tix,  definiendo  ipfos: 
nam  ifti  termini  ,par,  Sc  impar , retium , curuum, 
linea , figura , definiuntur  finemotu.qui  funt  ter- 
mini Mathcmarici  , fcd  ifti  rermini  caro,  «,r- 
rman , hemo  , & huiufmodi  non  definiuntur  fine 
motu,  vel  materia , Sc  ideo  minus  videtur,  quid 
ifta  fint  feparata  , quam  alia,&  fecunda  pars  mi- 
noris pateoit  In  quxftione. 

Demonjhant  j autem , Scc.  Hic  comparat  feien- 
tias Mathematicas  ad  inuiccm  Vbi  notandum 
ficut  elicitur  cx  ifta  parte  , quod  b quinque  funt 
fcientix  Mathcmaticx , fcilicet  Arithmetica , & 
Georne 


Text.17. 


10. 

Texe,  it. 


Seientia  na- 
tura In  , & 
Mathemati- 
ca di  genat. 


Vida  2 

t ahii  er* 

Utera  A, 


Ai  Hr  atra- 
tum  ntn  tjl 
mendaeinm 
vide  j.  da 
Anima. 

TcXLJf. 


11. 

Tcxi.ij. 


ride  narra- 
ti,/lieni  di- 


Xl. 

Text.io- 
St  tentis  M+ 
f k emetit  a 


.1 


Quxftio  V I. 


Geometria, qux  fune  pure  Mathematice, eo  quod 
confide  ram  de  numero , Sc  magnitudine  (impli- 
citer, non  contrahendo  confiderationcm  de  illis 
ad  aliquam  fpecialctn  fcicntiam.fed  alie  trcs.fci- 
licct  Pcrfpcdiua,&:  Mutica,  quam  vocat  Harmo- 
nicam , & Aftrologia  funt)  feiemix  medix  inter 
pure  Mathematica»  ,&  feientiam  naturalem  ,& 
ideo  fc  habent  quati  contrario  modo  in  confi- 
deratione : nam  Geometria  coutiderac  de  ente 
naturali  non  in  quantum  cft  naturale , fcilicct 
materiale,  vel  mobile , fed  ea  contiderar, quati  ti 
c flent  feparata  ab  iftis , fed  perfpc&iua  contide- 
rar lineam  Mathematicam  non  fecundum  confi- 
derationem  abftradani  , fed  in  quantum  linea 
illa  cft  fentibilis  fentit  vifus.  Similiter  Mutica 
contiderar  numerum  non  timplicitec , fed  in  or- 
dine ad  fonum.  Similiter  A flrologia  contiderar 
magnitudinem  non  quantum  ad  conditiones, 
qux  competunt  magnitudini , ti  eflet  feparata  & 
motu  Sc  materia : fed  contiderat  magnitudinem, 
quantum  ad  conditiones  conucnicntes  tibi  , vt 
mobilis  cft,&  ideo  contiderat  dc  magnitudine  in 
relatione  ad  motum. 


non  k materia  inteiligibili  , fic  inrelligcndum 
eft , nimirum , quod  cnam  in  Mathematicis  tiib- 
icftumquoddam  nccctiayo  continetur  non fen- 
tibilc,  icd  iutclligibile : magnitudo  cmm  defini- 
ri nequit , quin  ponatur  fubftant  ia  in  cius  defini- 
tione, licet  talis  fubftantia  , qux  vt  fubiedutn 
ponitur  in  tali  definiuonc,  non  tit  fentibilis  , vc 
animal , aut  planta.Scd  dices, quod  Ariftotelcs  in 
hac  ratione  vel  falfutn  fupponit , vel  eft  tibi  ipti 
contrarius  : quia  rz.  Meraph.  text.  44:  docet 
Aflrologiam  elici  cxprelsc  Mathematicam  , Sc 
quod  magis  cft  Mathematica  quim  Phyfica.Re- 
fpondeo  , quod  ex  duplici  capite  poteft  fcientia 
denominationem  habere  , primo  cx  patte  circa 
quam  vcrfatur.A:  itio  modo  Aftrologia  eft  magis 
Phytica , quam  Mathematica  , quia  magis  verfa- 
tur  circa  materiam  fenlibilcm  : Sc  in  hac  acce- 
ptione loquitur  Ariftotelcs  in  hoc  fecundo.  Alio 
modo  poteft  aliqua  fcientia  denominationem 
futuere  cx  modo  procedendi,  &hoc  modo  Aftro- 
logia cft  magis  Mathematica  quam  Phyticatquia 
feruat  modum  Marhcmattcuni , Sc  hoc  pa&u  lo- 
quitur mMctaphytica. 


AN  NOTATIONES. 

x Q Cientia  natura  Ut  & Mathematica  differunt. 

i3Notaqu6dillx  feiemix  inter  fc  differunt, 
quarum  quxlibct  habet  ab  altera  diuerfumob- 
icdum  formale:  Sc  huiutinodi  funi  Phytica , Sc 
Mathematica , quia  ratio  formalis  fcicnrix  Ma- 
thcmaticxcft  abftradioi  materia.  Phyticx  vero 
C(l  contidcrarc  prout  eft  in  materia.  Obferua  ta- 
men quod  materia  eft  duplex,  quxdam  fentibilis, 
quxdam  ver 6 intclligibilis.Senlibilis  eft  matetia 
qualitatibus  fcnfibilibnsaffcda , intelligibiliseft 
quantitas  abomni  fentibili  qualitate  abftrada, 
F/mu  funt  ex  quo  nafcitur,qu6d  fornix  funt  triplices,  qux- 
tnflun.  dam  Mecaphyticx,  quales  funt  ab  omni  materia 
r?m  fentibili , quam  inteiligibili  abftradx  , vc 
Intclligentia,&  Deus  ipfc.  Alix  funt  formx  Ma- 
thematice, qux  quidem  a materia  fentibili  ab- 
ftrahun: , a materia  verd  inteiligibili  minime, 
vt  linea  , Sc  fuperficics.  Alix  funt  formx  Phyti- 
cx , Sc  huiutinodi  formx  a nulla  prorfus  ex  prx- 
didis  abftrahunt  mater  ia, fed  tantum  a lingular  i, 
cx  quo  etiam  oritur, vt  detinitio  forimj  in  Mathe- 
matica detur  per  abftra&ioncin  a materia  fenti- 
bilij  defiuitio  verd  forir.x  Phyticx  detur  per  ma- 
teriam fcntibilen^atquc itadifferant  Phytica,  Sc 
Mathematica. 

14.  b Quinque  funt  flentia  Mathematica.  Nota  quod 
Stintiawm  feiemix  Mathcmaticx  , vt  hic  cx  Ariftotelc  no- 
Matktm$ati.  ue  scorus  funl  quinque  : prima  eft  Geome- 
, tria,. qux  agit  de  quantitate.  Secunda  Arithme- 

tica , qux  agit  de  numero.  Tertia  eft  Mutica, 
qux  agit  dc  numero  fonoro.  Quarta  eft  Pcrfpe- 
diua,  qux  agit  delinea  vifuali.Qjuinra  cft  Aftro- 
logia,qux  agit  de  aftris.  Inter  has  quoddam  ver- 
fatur  diferimen , dux  namque  priores  funt  purx 
Mathemaiicr , ita  vt  nullam  mixtionem  cum 
altera  habeant  fcientia , agunt  enim  de  re  ab  om- 
ni materia  fentibili  abftrahcndo.  Alix  vero  tres 
facultates  funt  mixtx  Sc  imperfede  Mathema- 
ticx  i quia  differunt  de  re  per  confiderationcm 
tnstcrix  fentibilis.  Vnde  habet  Ariftotelcs  qu6d 
Aftrologia  non  cft  principaliter  Mathematica/ed 
poti  iis  Phytica. 

1 J-  Cxtcrum  aduerte,  quod  quando  dicimus  Ma- 
thematicam abfttahcre  i materia  fentibili  , Sc 
Scati  aper.  Tam.  II. 


Q_v  a s t-  1 o VI. 

Utrum  J cientia  naturalu  differat  d 
Mathematica. 

Aiirtot  hiera?  i Mttufh.rap  l.ttxr.t.  Simplif  Sc 

Thcmift.  AiV.D  Thom.  Aii. ai ttxt.io  <j*  *fuft. ?o.  f er- 
ratica. qurfl.i.  initu  i Ari. Sone  »0.6.  Atrfafi.  qmft.  1 1. 

Forilecj  tib  t.Mi/afh.  qntfi  Commbtic.i  tiyf. 

tf.x.  qn  tfT.xuiita.  Ruuiu*  Aii.  ia  txflitatiiut  textui. 

Korcui  jmj ffj. 

R e v ! t v r qubd  non  : quia  vtraque  I# 
contiderar  deeifdem  rebus  , igitur  non 
SSSS  fune  diftln&x.  Tenet  confcqocntia  per 
Ariftotclem  in  rertio  dc  Anima, text.  5 S .vbi  dicir, 
quod  fecStur  fetentix  quetnadmodu  Sc  res.Er  an- 
tecedens apparet  fecundo  huius  c.).tcxr.i7.  nam 
vtraq;  contiderat  de  magnitudine , lineis, & pun-  , 
&is,&  Sole,  A:  Luna, A:  corii  accidet  ibus  propriis. 

Sccundo.fi  differrent , hoc  cifct , quia  Mathe- 
matica cft  dc  fepatat is  a motu , Sc  Naturalis  non, 
fed  propter  hoc  non  : quia  nulla  cft  res  iu  rerum 
natura, quin  tit  motus,  vel  principium  morus  adi- 
num.vcl  pafliuum. 

Tertio  , fi  difterrene,  hoc  efler,  quia  Naturalis 
definit  per  motum, Sc  Mathematicus  non,vc  dicit 
Ariftotelcs  in  ifto  fecundo  , text. 1 8.  fed  propter 
hoc  non  poteft  dici;prim6,quia  Naturalis  definit 
motum, materiam  primam, &piimum  motoic.Sc 
tamen  non  per  motum, quia  nullum  tftoriimmo- 
uctur.  Secundo  , quia  Mathematicus  definit  nu- 
merum per  motum,  quia  dicit.qnbd  numerus  eft 
multitudo  cx  vniratibus  aggregata,  modo  aggre- 
gatio cft  quidam  motus  : fi  militer  definit  circu- 
lum per  niotum,fcilicet  per  hoc,  qudd  omnes  li- 
nex  dudx  a centro  ad  circumfcrcmiam  funt 
xqualcs,mod6  dudio  cft  quidi  morus,  ergo, Are. 

Oppotitmn  arguitur  per  Ariftotclem  iniftofc-  1. 
ciindo.tcxt.iS.capitulis  fecundo  fle  tertio. In  qu$-  Diuifie  qm 
ftionc  prirob  videbitur , quxfcicnria  dicator  na-  A»»», 
turalis,  A:  qux  Mathematica.  Secundo  qux  Ma- 
thematica pura,&  qux  Mathematica  media  019- 
gis  dicatur  naturalis. quam  Mathematica. 

De  primo  notandum  eft  , quftd  fcientia  non  StitmtU  vm 
dicitut  naturalis , eo  qu&d  intit  a natura  : quia  &'*•**** 

L a quxlibct 


1 


Zfler/e  /ii- 
urttim  it 
rbj^M 
HtlUrtU,  f'H 
t*’fU$  H4lH‘ 
T*U. 


$'•>»/14  SU- 
ih*tnr,.  4 
Vl*i/  dita- 
tmr. 


124 

qualibet  fcicntia  noftra  cll  acquifica  de  nouo , vt 
patet  i.Poftcrior.  tcxt.j.  Secundo  non  dicitur 
fcirmia  naturalis  , co  quod  fit  a caufis  naturali- 
bus ■,  quia  iic  quxlibct  fcicntia  diceretur  natura- 
lis • nam  quxlibct  fcicntia  cll  ab  imcllc&u , vna 
cum  adiutorio  fcnlus , & ubic&o  exteriori  * quz 
fune  caufx  naturales.  Ideo  dico  quod  fcicntia  di- 
citur naturalis , eo  quod  cll  de  rebus  naturalibus 
fub  ratione, qux  dicuntur  naturales,  & cll  illa  ra- 
tio.qua  dicuntur  naturx,  vel  habentes  naturam, 
vcliccundumiu(urain:fed  quia  natura  non  dici- 
citur  abfolutc , fcd  in  comparatione  ad  motum, 
ideo  res  dicuntur  na\urales  in  ordine  ad  motum. 

Ex  quibus  fcquitur , quod  nullus  terminus  cft 
de  conlidcrarionc  naturalis , nili  qui  ell  defimbi- 
lis  per  motum  , vel  per  aliquod  xquiualcns  jpa- 
tct.quia  ille  terminus  motat  definitur  per  aliquod 
zquiualens  , & quilibet  alter  terminus  dicitur  in 
relatione  ad  motum  ; & ide&  fi  aliquis  Author 
debet  definire  perfe&e  conceptus  naturales,  mo- 
tus implicitus  debet  explicati. Sed  obiicitur.quia 
jfti  termini  homo , animal,  alcedo , vel  huiufmodi, 
fune  de  conlidcrationc  naturali  , &:  tamen  non 
funt  connotatiui , iminoabfoluti , & perconfc- 
quens  in  definitionibus  ipforum  non  oportec 
exprimet  e motum.  Refpondetur , qu6d  de  i Ais 
terminis  fecundum  conceptum  abfolutum  cll 
confidet jt io  Metaphylica,  fcd  fecundam  con- 
ceptum connotatiuum  cft confidcratio  naturalis: 
quia  naturalis  non  confidcrat  hominem  ; nili  ve 
cft  mobilis.fcnliciuus.uuellcfliuus  , & huiufino- 
di',fimiliter  non  confidcfat albedinem , nili  vt  af- 
licdo  dl  immutatiua  fcnfus.difgregatiua  vifus,  Se 
huiufmodi : & fic  confidcrat  illam  in  ordine  ad 
fuos  motus  Se  operationes. 

Nunc  ponitur  illa  conclufio.  Nulla  condufio, 
cuius  veerque  terminus  ell  naturalis , ell  Mathe- 
matica , vt  patet  de  illa  : Omne  compolitum  ex 
contrariis  cll  corruptibile.  Probatur,  quia  talis 
condufio  non  poteft  probari  per  principia  Ma- 
thematica , igitur  non  poteft  efie  Mathematica, 
Probatur  antecedens, quia  ptincipium  * per  quod 
piobatur  aliqua  conclufio,  cft  definitio  lubicdli, 
vel  prardicaii : modo  cum  vierque  terminus  fit 
naturahs.dcfiimio  non  potcll  efie  Mathematica, 
confcqucntia patet, quia  liene  pacet  in  x. huius, 
texe. 3?.  limite  cft  de  principio  in  fpeculabilibus, 
fic  ut  de  fine  in  pra&icis : inodo  res  denominatur 
a fine,  igitur  conclufio  habet  denominari  a prin- 
cipio,ve  patet  exetcitatis,quia  conclufio, terraell 
fphxrica,  denominatur  naturalis, quando  proba- 
tur per  principium  naturale  i & Mathematica, 
quando  probatur  per  principium  Mathemati- 
cum. Patet  igitur, qux  fcicntia  dicatur  naturalis, 
& qux  conclufio  dicatur  de  fcicntia  naturali. 

Quantum  ad  fecundum  notandum  , quod 
fcicutia 0 dicitur  Mathematica  , non  quia  cll  de 
rebus  abftra&is.auc  infcn!ibilibus;fcd  quia  cll  de 
icbus  Iccund&in  rationem  menfurz  8c  menfura- 
bilis { & quia  ratio  menfurx  , Se menfutabilis  ell 
impettinens  rationi  motus  , ideo  dicitur , quod 
Mathematica  cft  de  feparatis  a motu  ad  illum 
fcnfuiu:quia  p repolit iones,  quas  demonllrat  Ma- 
theniacicus.non  cllcm  minus  verx  fi  omnino  ef- 
fent  immobilia, quam  fine  de  fafto  : vetbi  gratia, 
illa conclulio,l)ropoiciofphzrarum ell  proportio 
diainetrorum.cxpjicata  non  eflet  minus  vera, po- 
lito quAd  omnia  edent  immobilia,  licut  ell  de  fa- 
cio «lum  omnia,auc  quzdam  moucntur. 

Ex  quo  fequuur , quod  in  definitione  termini 


Lib.II.  Phyficorum 


Mathematici , debet  poni  aliquod  exprimens  ra- 
tionem menfurz  ,vcl  rocnfurabilis,  vel  falrem 
confcquenris  mcufuram  ■,  ve  proportio  confequi- 
tur  menfuram. 

Secundi  notandum,  quid  quzdam  fune  prin- 
cipia habita  per  experientiam  , & illa  funt  prin- 
cipia naturalia^alia  funt  habisaper  naturalem  in- 
clinationem intellectus, & talia  funt  Mathemati- 
carum umen  exprimant  rationem  menfurz  , Se 
mcufurabilis  , vt  fi  ab  zqualtbus  x qualia  de- 
mas,&c. 

Nunc  ponitur  illa  conclufio.Omnis  propofirio 
cuius  vterque  ternuuus  ell  Mathematicus , ell 
Mathematica.  Probatur  , quia  nulla  talis  poteft 
probari  per  principium  naturale.  Ex  quibus  le- 
quitur,qux  (cientia  lic  pure  Mathematica, & quz 
conclufio  dicatur  fcicutia  Mathematica,  &hxc 
de  fecundo. 

Quantum  ad  tertium  notandum  , qo&d  licut 
funtaliquxpropofitioncs  in  quibus  vierque  ter- 
minus cft  naturalis, & aliz  in  quibus  vterque  ter- 
minus cft  Mathematicus  , ita  fune  quzdam  in 
quibus  fubicdlum  cll  de  fciemia  naturali, & prx- 
dicatum  de  fcicntia  Mathematica, Se  fi  fiat  e con- 
uerfo,runc  illa  propolitio  proprie  non  cft  de  ali- 
qua fcientia.nifi  quatenus  fua  comici  fa  ell  de  ali- 
qua fcientia : verbi  gratia , nulla  fcicntia  probat 
talem  condufionem  : ali  quit  circuitu  eft  avem,  ali- 
qua fphtra  eft  ferrea. 

Nunc  fu  prima  conclufio.  Propolitio  eoius 
fubiciftum  cll  terminus  naturalis  , & prxdicarum 
tenninus  Mathematicus,  non  poteft  probari  per 
ambo  principia  Mathematica.  Probatur , quia  ad 
probationem  talis  propofitionis  requiritur  expe- 
rientia alicuius  fenfus : verbi  gratia  , ad  proban- 
dum illam  ,qu6d  multiplicatio  luminis  per  me- 
dium diaphanum  fic  fecundum  incellum  re- 
plum , requiritur  experientia  fenfus  Similirer 
ad  probandam  illam  , coelum  cft  ftharicum  , vel 
etiam  illam,  terra eft  flharicditcqunitut  experien- 
tia fenfus. 

Secunda  conclufio.Talis  conclufio  poteft  pro- 
bari per  ambo  principia  naturalia.  Patet  de  illa, 
caelum  cft  fphcricum.  N obiliori  corpori  debetur  no- 
bilior figura, caeluin  ell  nobilius  corpus,  & figura 
fpbzrica  cft  nobilior  figura, crgo.&c. 

Tertia  conclufio  : Talis  propolitio  probatur 
ve  in  plurimum  per  vnum  principium  naturale, 
&:  aliud  principium  Mathematicum  , quorum 
principium  Mathematicum  femper  eft  maior , Se 
principium  naturale  minor.  Probatur  indu&ionc 
in  conci  udonibus  Mathematica  mcdiz:nam  illa 
conclufio,  Luna  eft  fabarie*,  probatur  l\c*cmne  car- 
pi* quod  crefeit , & dccrefiit  per  circulum  eft  figura 
jfharica  ; ftd  Lun*  crefeit , & dtcreft.it  fecundum  cir- 
culum, ergo  Luna  eft  fth trica.  Maior  ell  principium 
Mathematicum  de  fe  notum , Se  minor  cll  habi- 
tum pe*  experientiam.  Similiter  ad  probandum 
illam  : Diapafon  eft  maius  diapente,  arguirur  fic, 
omnis  proportio  dupla  ell  maior  fcfquialtcrat 
fcd  diapafon  confiilir  in  proportione  fefquial- 
tcra; maior  cft  Mathematica, A:  minor  ell  natura- 
lis habita  per  fenfum. 

Sed  obiiritur,quia  fi  talis  conclufio  debet  dici 
media  , vel  hoc  cll  per  abnegationem  i & hoc 
non  : quia  fcicntia  fpeculatiua  fulKcienter  diui- 
ditur  in  Mathematicam,  diuinam  , & naturalem, 
parct6.  Metaph.  text.  1.  Vel  dicitur  media  per 
participationem,  de  hoc  non.quia  fcicntia  cll  ha- 
bitus fimplex.  Secundo  : quia  non  contingit  dc- 
moullrantcm 


Friithia 
funt  m Jmfh- 
ti  digmati» 


Qu^ftio  VT. 


12$ 


monftrancem  defcendere  de  genere  io  genus , ve 
pate$  primo  Poftcriorum  texe .f6.  igitur  eadem 
conci u lio  non  potell  probari  per  principia  di- 
uerfarum  feien narum. 

Ad  primum  dico,  qudd  dicirur  e media  per 
pariiciparionrm  (ictquii  parrim  prdbarur  per 
vnam  rcieniiam.de  parum  per  aliam. 

Ad  fecundum  dicitur,  qudd  vterque  terminus 
propoiitionis  eft  de  eadem  frientia : patet  igitur, 
qux  eft  Mathematica  media.de  qux  concluliodi- 
catur  media.de  quomodo.de  hxc  dc  tertio. 

Srintii  mt.  Quantum  ad  quartum  dico , quod  dux  funt 
£m  quate  caufx, propter  quas  Mathematica  media , dicitur 
v»e  {$  luturalij,quam  Mathcnucica.prima  caufa 
tMttfmi  t-  » tjuia  concjug0  habet  denorainarionem  a 
principio , per  quod  probatur,  de  ideo  potius 
denominatur  Ji  principio  magis  determinante 
defpecificanteconcluiionem:  modo  minor  ma- 
gis fpecificat  conduftoncm  quam  maior  ,de  per 
conlequens  inagis  eft  denominanda  conclufio  a 
minore  , quam  i maiore:  modo  di&um  eft  in 
tertia  conclufione , qudd  in  probatione  Mathe- 
maricx  medix  minor  eft  de  lcicntia  naturali , & 
per  confcquens  conclufio  eft  magis  denominan- 
da naturalis, quam  Mathematica. 

Secunda  caufa.quia  conclufio  potius  eft  deno- 
minanda ab  illo  principio,  quod  ipfa  fcquitut  fe- 
cundum certitudinem  , & dubitat ionem  , fcd  fe- 
cundum hoc  fcquitur  minorem , qux  eft  natura- 
Us,dc  non  maiorem,  qux  eft  Mathcmatica.igitur 
potius  denominanda  eft  naturalis,  quim  Mathe- 
matica-, fcd  quia  principium  ptobans  conckfio- 
nem  cftcopulatiua fa&a  «maiore  > & minore, 
qux  non  eft  certior,  quim  pars  eius.fcilicct  mi- 
nor , igitur  i minore , qux  eft  naturalis , fumitur 
denominatio. 

Sed  contra  iftud  obiicitur  , quod  ab  illa  fcien- 
tia  magis  eft  denominanda  Mathematica  media, 
cui  fub  alternatur  , quam  ab  illa,  cui  non  fubal- 
ternatur : modb  Mathematica  media  fubaltcr- 
natur  puri  Mathematici, vt  patet  t.Poft.  tex.6o. 
igitur  ab  illa  eft  potius  dcnominanda.Refpondc- 
tut  negando  maiorem  , & caufa  eft : quta  princi- 
pium Mathematicum  per  quod  probatur  conclu- 
fto  Mathematic*  medix , eft  conclufio  fcientix 
putx  Mathematici.  Ideo  ad  feiendum  pctfc&i 
Mathematicam  mediam,  opottet  feite  totam  pu- 
tam Mathematicam-,  fcd  non  opottet  cognofcerc 
totam  fcientiam natutalcm  imb  fuftkit  cognof- 
cete  aliqua  ptiucipia  cius.ldeo  Mathematica  me- 
dia fubaltctnatut  purx  Mathematici  , dc  non 
fcientix  naturali. 

Ad  rationes.  Ad  primam  negatut  maior.  Ad 
ptobationem  dico, quod  Atiftotclcs  imelligit, 
qudd  fcientix  funt  d diuctfe  fecundum  diuetft- 
tatem  rationum  conftdctandi. 

. Ad  fecundam  dico , quod  Mathematica  eft  de 

feparatis  modo  ptxdi&o  , quod  conclufioncs, 
quas  Aemonftiat  Mathematicus  , non  clTcnt  mi- 
niis vetx, quam  fini  de  fa&o, polito,  quod  omnia 
cflent  immobi\'u,inCcnfibiUa,&  immaterialia. 

Ad  tertiam  fi  differrent  hoc  cifct.dcc.conccdo. 
dc  quando  dicitut  «qudd  natutalis.&c.Dico.qubd 
* natutaUs  definit  motum  per  aliquod  xquiua- 
lens , 8t  alitet  debuit  per  motum  in  tc&o  , vel  in 
obliquo.Et  quando  dicitut  dc  Mathematica-, dico 
quod  Mathematica  non  definit  pet  motum  ,nifi 
capiendo  motum  improprie  , Se  tranfumptiuc. 
Tunc  Ac  definitione  numeri  Mathematicus  non 
tutat, an  fit  aggtegatio  , vel  non » fcd  (ufticiifrbi, 
Scoti  optr.Tem.  1 1. 


qudd  numerus  fle  mulrfrttdo  vnirarum  , vel  ex 
vniratibus.  Confim  ificcr  de  definitione  circuli; 
Mathematicus  non  curar  vrruin  illx  linex  ducan- 
tur, vel  non,  fcd  fufficir  i ibi , quod  omnes  illx  li- 
nex fune  xquales  , quarum  vnus  terminus  effer 
ftcut  centrum, Se  alius  flent  circumfercnciacircu- 
li , Se  hxc  de  quxftione. 


ANNOTATIO, 


io. 

O finit  Ju- 


a D Ptr  aliqua  tonclu/io 

1 t(l  itfmiti*  fukie&i  , vtl paffionu.  Nota  qudd 
ideo  loquitur  Scotus  difiun&iuc  : quia  duplex 
cftopinio  de  medio  demonftrationis.  Nam  qui-  „2.  ** 
dain  fcnminc  medium  in  demonftrarionc pro- 
pter quid  efle  liinplicitcr  paflionis  definitio- 
nem , quod  probant  per  Ariftocelem  x.  Poft,  vbi 
percxtimftioncm  ignis  in  nube  dcmonftrat  fo- 
num  in  nubibus  fa&um  , vbi  patet , qudd  defi- 
nitio eft  medium  dicens  propter  quid.  Scotus  DtmtuJIrati, 
verdde  fcquaces  diftinguunc  dcmonftrationcm 
propter  qaid  , nam  quidam  eft  potifTima , qui-  ** 
dant  non  potiffima.  Potiflima  dcmonftrat  io  eft 
illa,  ad  quam  ires  requiruntur  conditiones.  Pri- 
ma , qudd  in  cius  conclufione  prxdicctur  pallio 
dc  proprio,  & adxquato  fubie&o , vel  aliquid, 
quod  fe  habeat  per  modum  proptix  paflionis 
adxqnatx.  Secunda  conditio  eft , qudd  illa  paf- 
fio  neceir>rid  & incortupiibilitcr  iniit  fubic&o: 

Tertia  qudd  procedat  ex  prxmiflis  immedia- 
tis , quarum  medium  fit  proxima  Si  vltima  cau- 
fa inhirentii  paflionis  ad  fubic&um  , vitra 
quam  non  contingar  vltcnus  quzicre  : ficur  eft 
demon  lira»  io , quz  eft  percaufam  finalem;  per 
quam  nedum  cffe&um  , fcd  alias  caufas  de- 
inonfttamus.  Nam  cum  finis  fit  caufa  caufa- 
rum.x.  Phy  ficorum  , texe.  ji.  totius  quxftionis 
vltima  tefolutio  ftabit  adeaufam  finalem,  qui 
habita  amplius  non  quiremus.  Dcmonftrat  io 
non  potiflima  ea  dicitur, in  qua demonftratuc 
propria  paflio  de  fubic&o  per  definitionem  ipfius 
paflionis,  8c  in  tali  demonftrationc  definitio  paf- 
lionis eft  medium. 

Cxtetum  potiflimx  demonftrationis  defini-  j 
tio  paflionis  non  eft  medium : quia  medium  in 
dcmonftratione  potiflima  facit  fimpliciter  noti- 
tiam , ita  vt  ipfum  in  efle  , fmc  in  cognitione  ab 
alio  non  dependeat  , vt  paflionis  definitio  de- 
pendet in  efle  , Sc  in  cognitione  'a  fubieflo  -,  quia 
a principiis  fubic&i , ficut  & paflio  caufatut , at- 
que aded  definitio  paflionis  non  poteft  efle  me- 
dium in  dcmonftratione  potiflima  , bene  tamen 
poteft  efle  medium  in  aliqua  dcmonfttationc: 
quia  dicit  Atiftotclcs  t.  Poft.  qudd  tario  ptimi 
termini  eft  medium  in  demonfttationc.  Paflio 
autem  vno  modo  dicitut  ptimus  terminus  , alio 
modo  vltimus.  Confidctando  namque  ordinem 
prxdicatoium  fic  paflio  eft  ptimus  terminus, 
quia  prxdicatut  in  dcmonfttationc , cum  fit  ma- 
ior extremitas  nunquam  fubiicitut.  Conft- 
detando  vetb  ordinem  natur  x , fic  paflio  eft  vl- 
timus terminus:  quia  paflio  pofteviot  eft  fecun- 
dum naturam  (ubte&o.Sc etiam  principiis  fub- 
ic&i,quia  paflio  confcquitut  fubicftum ratio- 
ne principiorum fubic&i .Relinquitur  ergo, quod 
definitio  Cubic&i  eft  medium  in  demonftt  axione 
potiflima. 

1 Scit  mia  dicit  mt  Mathematica  , non  quia  tft  de 
rtlut  *l/flr4£li#,5cc.Notaptirod,in  qualibet  feien- 
lia  ttiacffc : videlicet  pafliones  dcmonftrandx,  tu' 

L j caufx  J 


11. 

In  q*«tib«r 


u6  Lib.  1 1.  Phyficorum 


Sfi/nru  U*- 
tktm  i(K4 
funt  in  in- 
flui iifitnn- 

n*. 


H- 


14- 


caufx  per  quas  demonAramur  , Sc  fitbieftum 
de  quo  deinonArantur.  Nota  fccuudb  , Phy  fi- 
catn  habere  pro  fubie&o  fubftantiam  non  quam* 
libet : non  enim  cuiuflibet  fubAamix  paffiones, 
caufifqucfpcculatut,  fcdfolum  illius  qux motus 
piincipium  habet  , & mutationibus  fenfibili- 
bus  cA  fubiedU,  erit  igitur  fubAantia  de  qua 
Phyficus  confiderar  , fcnfibilis  , Sc  naturalis. 
Mathematica  veri  habet  pro  fubic&o  accidens 
non  quodeumque  * fcd  illud  quod  ex  fe  i mu- 
tatione non  dependet  , neque  mutationis  cA 
caufa  , licet  interdum  cum  motu  acquiratur, 
qualis  cA  quantitas  , eaque  accidentia  , qux 
quantitatem  fequuntur:  eA  enim  in  calo  quan- 
titas , & figura  non  ex  mutatione  proucnicn- 
tes  , Sc  dchuiufmodi  fubic&o  oAcndit  paffiones, 
de  accidentibus  vcr6  mutationi  obnoxiis,  quales 
fune  qualitates  corporis  ad  Phylleam  pertinet 
difputatio. 

e Aflrologia  dicitur  /cientia  media , Scc.  Nota 
prim6 , quod  fcicnriz  Mathematicz  funt  in  du- 
pjici  differentia : quzdam  quzhuiufmodi  acci- 
dentia in  vniucrfali  cognofcunt,  vt  qux  agit 
de  figura  in  communi  abfque  eo , qu6d  deter- 
minet in  qua  Iit  materia,  Sc  huiufmodi  dicun- 
tur purz  Mathematicz  ; quzdam  agunt  de  eif- 
dem  accidentibus  in  particulati , id  cA  , de  illis, 
qux  funt  in  aliquo  corpore  ; vcluti  AAroiogia, 
quz  agit  de  figura  , & motu  corii , Sc  tales  di- 
cuntur Mathematicz  modix.  Obferua  tamen, 
qudd  quamuis  huiufmodi  medix  feiemix  Ma- 
thematice tra&ent  de  huiufmodi  accidentibus 
in  aliquo  fubie&o , & in  fubAantia  exiAenti- 
bus , non  agunt  de  ipfis  quatenus  in  tali  exiAunt 
fubic&o;fed  de  ipfis  fecundum  fc, ac  fi  in  fqbic&o 
non  effient. 

d Scientia  funt  diutrfe  fecundum  diuetfitatem  ra- 
tionum tonfiderandi.  Nota  qutid  licet  Phyfica, 
Sc  Mathematica  conucniant  in  re  conliderata, 
non  tamen  conueniunc  in  fubie&o  : nam  quam- 
uis Phyficus  agat  de  accidentibus  , dc  quibus 
& Mathematicus  , agit  tamen  de  illis  prout 
fubAantiis  naturalibus  competunt , Mathema- 
ticus autem  tradat  de  illifmct , vc  aliquz  paffio- 
nes ipfis  accidentibus  , vt  talia  funt  , compe- 
tunt , atque  aded  funt  diucrfa  fubieda  Phyfi- 
cx  St  Mathematicz  , quia  Phyficus  habet  pro 
fubie&o  fubfiantiam  , dc  qua  dcmonArat  mo- 
tus,  & exteras  paffiones.  Mathematicus  veri 
habet  quantitatem  pro  fubic&o , tradatque  dc 
motu  quatenus  cA  quoddam  quantum  , Sc  dc- 
monArat dc  quantitate  paffiones  , Sc  per  con- 
fequens  quamuis  Phyficus  tradec  -de  quanti- 
tate , Sc  motu , hinc  non  fcquitur  idem  habe- 
re fubiedum , 6c  ex  hoc  fcquitur  intellcdus 
illius  didi  communis  itmuentis  differentiam  in- 
ter Mathematicam  , Sc  Phyficam,  videlicet,  Ma- 
rhetnaticum  , Sc  Phyficum  non  differre  in  re, 
f«d  in  modo  confidrrandi  eandem  rem , quam- 
uis enim  vterque  de  quantitate  agat  , tamen 
Phyficus  agit  dc  illa  , vt  de  paffione  fui  fubiedi. 
Mathematicus  vcrd.vt  de  fubiedo  fuarum  paffio- 
num. 

e Phftcue  & Mathematicus  differunt  in  mode  de- 
finiendi. Nota  quAd  in  fcientiis  definiuntur  Sc 
fubieda , & paffiones  , fcd  diuerfimode  i Ma- 
thematico, Sc  Phyfico  definiuntur : quia  Phy- 
ficus definit  per  materiam  fenfibilem  , motuique 
fnbiedam  : Mathematicus  ver6  definit  finefen- 
fibili  rootufque  fubieda  materia.  Nam  Phyficus 


definit  paffiones  per  materiam  , vc  per  fubie- 
dum,  non  tamen  tanquam  ner  partem  rci.dcfi- 
nitx  , * fi  definiat  iram, dicens  : Ira  c(t  afeen- 
fus  fanguinis  circa  cor:  definit  etiam  fubiedum 
per  materiam  , vt  per  partem  fubAantia  « Sc  fic 
definit  hominem  per  corpus.  Scienux  aurem 
Mathematicz, quarum  niareriaeAquanuras:quia 
ficut  materia,  & forma  fubAantialis  efficiunt  ens 
naturale,  fic  etiam  quantitate  , Sc  figura  fit  ens 
Mathematicum  , verbi  grani  , triangulus  , vel 
quadrangulus.Vndc  Mathematica  per  hanc  foam 
marcriatn  oAcndic  Sc  fubiedum , Sc  paffiones, vc 
par , Sc  impar  per  numerum  , triangulum  per  li- 
neam,&c. 

Ex  his  fequirur  primo , quod  Phyficus , Sc 
Mathematicus  differunt  etiam  in  modo  de- 
monArandi , quia  Phyficus  frequentius  vtitut 
demonflratione  qui*  , id  eA  , qua  procedit  ab  effe- 
da  ad  caufam  : quia  cius  caufx  frequentias  fune 
occultz.  Mathematicus  autem  i priori  frequen- 
tius procedit  : quia  cius  caufx  funt  effedibus 
notiores  : quia  cum  abArahac  a fenfu,&  id  fit  no- 
tius inrelicdui,quod  cA  prius,cauf(que  fint  prio- 
res effedibus , efficitur  vt  per  caufas  frequentius 
demonArcc. 

Secundo  fcquitur , quod  Mathematica  eA  cer- 
tior fcientia  quim  Phyfica : quia  rffcdus-Phyfi- 
ci  non  femper  , Sc  indubitanter  cucniunt, fcd  ali- 
quando fit  dcfedus»ratiocA , quia  cum  mate- 
ria ex  qua  res  conAanr , fit  multorum  receptius; 
impediri  poteA  mullis  diArada,  i qua  cum  res 
mathematicz abArakaoc,  (impliciter  fune  necef- 
fariz.  Scmpcr  enim  triangulus  habet  tres  angu- 
los xquales  duobus  rcdis.non  tamen  femper  no- 
mo habet  oculos.duos  pcdcs,manus,fcd  aliquan- 
do ineA  in  his  defedus. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

CVm  nutem  t natur*  duplex  fit.  Hoc  cA  fccun-  I y, 
dum  caput  huius  tradatus.in  quo  Philofo-  Tcxt.  &i. 
phus  oAcndit  dc  quibus  eA  confideratio  natura- 
lis,& primo  oAcndit  quod  naturalis  habet  deter- 
minare de  materia,  Sc  forma.  Secundo  oAcndic 
vfquc  ad  quantum  habent  determinare  de  forma, 
ibi,  Quoufque  ergo  Phyficum.  Item  ptim5  probae 
conclulionem duabus  lationibus; fecundo  mouct 
dubitationem  : tertid  adducit  alias  rationes : Sc 
quarto  oAcndit  fpccialith , quod  naturalis  habee 
determinare  de  materia  ; Sc  quintA  fpccialitcr, 
quod  naturalis  habei  determinare  de  forma.  Se- 
cundum ibi , Etenim  iam  & de  lue.  Ternum  ibi. 

Si  autem  an  imitatur  naturam.  Quartum  ibi  ,&im- 
niam  & faciunt.  Quintum  ibi,  Amplius  eorum,  qua 
ad  aliquid.  EA  igitur  prima  conclufioiAa  :quod  Natatslk 
fciemianaturalis  habet  determinare  de  materia, 

Sc  forma.  Probatur:  quia  naturalis  habee  deter- 
minare  de  natura;igitur  naturalis  habet  determi-  fumo. 
narede  materia,  Sc  forma  , & huius  rationis  fo- 
lum  ponit  minorcm.Sccundi  probatur:quia  con  Vide  Zma- 
fideratio  naturalis,  e A ficut  confideratio  dc  fimo,  rM"  '* 
fed  confideratio  dc  fimo  non  eA  confideratio  de 
materia  tantum  , nec  dc  forma  tantum, fcd  eA  de 
forma, vt  eA  in  determinata  materia , igitur  con- 
fiderario  naturalis  non  eA  folum  de  materia , fcd 
de  forma  & materia  fimul. 

Et  enim  iam  x & de  hoe.  mouct  dubitationem:  Tcxt.  u. 
quia  ex  quo  materia , Sc  forma  funr  dux  narurx, 

Sc  fit  vnum  tertium  compofitum  vtriufque,  fcili- 
cct  compofitum  cx  materia,  & forina,dc  quibus 
# tribus 


jy 


Quzftio  V I. 


127 


rtfiitpif-  rribas  eft  fcientia  naturalis  , Sc  idcd  dubium  cfl 
fitum  Jutr.  9[r$m  deiflis  Jrbcac  conlideraii  fecundum  vnam 
partem  factui*  naturalis , rcl  d c vna  fecundum 
rnarn  partem  ; & de  alia  fecundum  aliam.  Et  ra- 
rio  dubiratjonii  cfl  ifta : quia  refpicienti  in  an. 
riquos , id  cfl , in  libros  antiquorum  tota  consi- 
deratio apparebit  de  materia  , excepto  qtidd  in 
modica  parte  Empedocles , & Democntus  teti- 
gerunt formam , dc  fued  juid erat , cfTc  aliquam 
partem. 

|j,  Si  tutem  an  imitatur  naturam.  HtC  adducit 
alias  rationes  ad  concJufioncm,  Sc  funt  dux.  Se- 
cunda ibi , Infupcrtiuf.iem  efl.  Secunda  ratio  cft 
de  ifta , quod  Sicut  cft  in  artificialibus  ; ita  debet 
clTein  naturalibus, fcd  in  artificialibus  artifex 
habet  confiderare  dc  materiam , dc  formam  fui 
operis  ; igitur  fimilitcr  dc  in  naturalibus.  Maior 
pater  per  Simile:  quia  ars'  imitatur  naturam;  Oc 
minor  apparet.  Natn Medicus,  qui  eft  Artifex, 
fecundum  artem  confiderac  Sanitatem  ,qux  cft 
forma  fui  operis  , dc  confiderat  quaruor  humo- 
res, fcilicet  choleram  .phlegma, fanguincm,& 
melancholiam  ; qux  funt  nutcria  fui  operis. 

Vudc  notandum,  quod  Ariftotclcs  in  probanoue 
fux  minoris  addit , quod  in  attificialibus  artifex 
habet  cognofcere  materiam  vfque  ad  hoc.td  cft, 
non  refoluit  matciiam  m omnia  , in  qux  tefolu- 
biliicft.  Vndcdomificator  non  curat, an  lignum 
Sit  compofttuin  ex  elementis , Siuc  cx  materia  ,& 
forma  , an  fit  omnino  incompolitum.  Et  ratio 
eft  :quia  nolla  cft  ars  communis  oinmbus  arti- 
bus; quia  fi  clTct  aliqua, oporteret  illatu  peius  ad- 
dikcrc , quam  addifccrctur  aliqua  ats  particula- 
ris; fe i (cientia  naturalis  refoluit  materiam  in 
omnia,  in  qux  refolubilis  cft,  eo  quod  cft  vna 
Scientia  naturalis  communis  omnibus  tebus  na- 
turalibus. 

Teu.x).  Infufxr  j eiufdem  eft . Hic  ponitur  tertia  ratio 
ad  conclufioncm : quia  eiufdem  fcientix  eft  co- 
gnofccic  finem , dc  ordinata  ad  finem,  fcd  foima 
cft  finis  materix ; igitur  eiufdem  fciemix , dcc. 

Sed  ad  feientiam  naturalem  pertinet  determina- 
te de  altero  illotum,  igitut  & dc  vttoquc.  Maior 
nota  cft,  & minor  apparet : quoniam  quorum  cft 
aliquis  continuus  motus  , illud  eft  finis  motus, 
quod  eft  vltimnm  , & gtatia  cuius  ille  motus  fit, 

& apponitur  finis  gratia  cuius : quia  non  omne  b 
vltimum  cft  finis  , ficui  vltimum  ptoueniensex 
neccflitatc  materix  .fcilicet mors, fcd  vltimum, 

& optimum , gtatia  cuius  aliquid  fit,  eft  finis. 

Quoni.irA  & 4 ficiun^artes  materiam.  Hic  often- 
dtt.quod  naturalis  habet  confiderare  dc  matetia, 

& cft  fecunda  conclufio  capituli.  Probatur , quia 
iicut  eft  in  artificialibus  , ita  in  natur alibus  , fcd 
Viit  Ztma-  jn  artificialibus  atlifex  habet  coonofcetcmate- 

rmmtaiinl.  . „ . ...  h . 

nam : igitut  oc  in  naturalibus  ; uuior  patet  per 
funile,  dc  minor  pet  diuct fitatem  entium.  Nam c 
quxdam  funt  attes  roatetix , vt  ats  fa&iua  late- 
rum: alix  funt  operofx , id  eft , dtfponunt  mate- 
rias fadas  pet  additionem  , vel  fubtta&ionem, 
Nw  fumat  vt  ats  dolatiua  lignoturo  •,  alix  funt  vfuales. 


chitcdonicn.id  eft, principalior:  modo  peritiam 
dilli ntftionem  patet  minor : quia  in  qualibet  di - 
dbrum  artium  air/fex  cognofcir  marcriamfux  V^itHnn 
artis  , fcJ  archircdonica  magis  cognoicic  for-  ximart. 
inara , iicut  gubernator  nauis  cognoicic,  cuius 
figurx  debeat  efte  remus , fcd  ex  quo  ligno  de- 
beat e/Tc  cognofcunc  melius  artes  fubfcruienres 
(ibi.  Et  fubdit  Arfftocclcs , qudd  licet  iimile  (ic 
dc  artibus,  & naturalibus , tamen  in  hoc  eft  dif- 
ferentia , qtidd  in  artificialibus  faciamus  mate- 
riam propter  opus,  fcd  in  naturalibus  materia 
cft,  id  eft,  prxfuppomtur. 

AmpHm  earum  6 <jua  ad  aliquid.  Ponitur  rertia  1 8. 
concludo,  qudd  ad  naturalem  fpeftar  con Infera-  Tc«.  xc. 
tiode  forma:  probatur , quia  ad  quem  fpedat 
confidcratio  vnius  rclatiuorum  , dc  ad  eundem 
etiam  (pedat  confidcratio  reliqui;  fcd  ad  natu- 
ralem (pedar  confidcratio  de  materia,  vt  dicitur 
in  relatione  ad  formam ; ctgo,&c. 

trg*  Pb ficum  apertet , &t.  HlC  often- 
dit  vfque  ad  quantum  fpedat  dctciminarc  de 
forma  ad  naturalem , dicetis  qudd  iicut  medicus 
habet  eonfiderare  ncruutn.dc  faber  xs : ita  natu- 
ralis habet  confiderare  formam  : nam  medicus 
confiderat  ncruuna  quantum  ad  omnes  formas 
cius  vfque  ad  vltimnm  formam  , quam  ipfc  in- 
tendit , fcilicet  fanitatem , ita  fimilitcr  naturalis 
habet  confiderare  omnes  formas  vfque  ad  vlti- 
nnm  formam,  exiftentem  tamc  in  materia.quam 
vocat  feparatam  , exiftentem  tamen  in  materia, 
illa  cft  fornia  humana, qux  dicitur  feparata  : vel 
qnia  non  educitur  dc  potentia  materix,  vel  quia 
non  cxercct  fuatn  operationem  mediante  deter- 
minato organo  corporeo : fed  dicitur  exiftem  in 
marci  ia , quia  informat  materiam,licct  non  edu- 
catur dc  potentia  matetix.  Et  tunc  rcfpondet 
cuidam  dubio:  quia  ex  quo  forma  hominis  eft 
feparata  , non  videtur  ,qubd  natutalis  debeat  de 
ipfa  confiderare, cdm  confideratio  naturalis  non 
Iit  de  feparatis,  vt  patuit  capitulo  ptxcedcnti. 
Rcfpondet  Ariftotelcs,qu6d  immo,  quiade  om- 
ni forma  generata  ex  matetia  habet  confidcrate 
naturalis : fcd  forma  hominis  cft  generata  cx 
matetia: quia  homo  genctat  hominem  cv  mate- 
ria , dc  Sol ; dc  dc  illo  dubio  non  ponit  in  textu, 
nili  probationem  minoris  , 6c  fubdit  Ariftotclcs 
quod  quomodo  forma  fit  fcpatabtlis , & qux  fit 
forma  feparata,  pettinet  ad  Metaphyficam. 


Stl  hemo 
he- 
mina*. 


»7- 

Text.  14. 


. «f.  H.  fit. 
»7». 


pioptct  nos:  quia  nos  d fumus  quodammodo 
finis  omnium  , non  finis  qui  eft  vltimum  ttanf- 
motaiionis , fcd  finis  , gtatia  cuius  alia  funt , & 
otdinantut.  Sed , dux  funt  attes  vfuales , qux- 
dam vtern,  8c  cumhoc  opetaus.fc  dicitur  vtenv. 
qulavtitut  matetia  fs£ta , & difpofita , dicitur 
opetans:  quia  inducit  aliam  formam  fubftantia- 
lem , fed  alia  cft  ars  vt  ens  tantum , Sc  illa  eft  at- 


ANNOTATIONES. 

1 \ /ti  imitatur  naturam.  Nota  primo , qubd  15. 

A ars  dupliciter  imitatur  naturam.  Primb  jnbifsriat 
in  fine,  it  a habet  Ariftotclcs  1.  Ethicotum  cap.  »«»wr4« 

1 .Sc  l.Cccli  cap.  j . Quemadmodum  enim  natu- 
ra  facit  de  pouvbilibus,quod  optimum  cft,  6t  id, 
quod  melius  cft,  ita  Sc  ats.  Secundo  imitatus 
naturam  in  mediis  tendentibus  ad  finem ; dc  in 
modo  confcquendi  finem  *,nam  quemadmodum 
agens  naturale  producit  formam  in  materia  dif- 
pofua  , ita  artifex  inducit  formam  in  materia 
ab  eodem  ptxpatata. 

Secundo  nota, quod  hxc  propofitio.  An  imita- 
tur naturam,  poteft  habet  triplicem  fenfuro.  Pri- 
mus feufus  eft,  quod  effedus  artis , fiuc  ipfa  arti- 
ficialia , fi  milia  funt  natutalibus.  Secundus  fen- 
fus,  qubd  agens  per  attem, imitatur  agens  pet  na- 
turam. Tertius  fenfuseft,  quod  forma  artis  cft 
Cunilis  formx  naturali.  Primus  fenfuseft  verus, 
ptxcipuc  in  artibus  , qux  vetfamur  circa  res 
L 4 faftaa 


ii8  Lib.II.  Phylleorum 


fartas , ve  a>«  pingendi,  & faciendi  Aatuas : ratio 
cll , quia  forma  fpccifica  , cum  non  percipiatur 
fenfu  per  figuram  diuerfam  oAenditur  melius, 
quam  per  quxeumque  alia  accidenda,  & idc6 
quamuis  ars  non  imitatur  naturam,  producendo 
per  artem  formam  fpecificam  ; fatis  eA , quod 
imitetur  ipfam  exteriorem  figuram,  producendo 
Amitem  figurx  exteriori  rei  naturalis.  Secundus 
fenfus  etiam  efl  verus  : quia  artifex  imitatur 
agens  naturale  in  modo  operandi , qux  fimilitu- 
do  in  duobus  confi  Ait  :prim6qu6d  ficut  agens 
naturale  producit  effertum  fibi  fimilem  in  for* 
nia  , ita  artifex  producit  effertus  fimiles  idolis, Sc 
imaginibus  in  mcntearcificiscxiAentibus,  6c  fe- 
cundum eas  imagines  opcratur:quapropter  dicit 
AriAotelcs , quod  domus  ad  extri  fit  a domo  ab 
intra.  Secundd,  quod  artifex  difponit  materiam 
incipicdo  ab  imperfertis, quemadmodum  agens 
naturale.  Tertius  fenfus  finWliter  cA  verus,  quod 
fcilicer  forma  artis  efl  fimilis  formx  naturali  ali* 
quo  modo;  producit  enim  ars  fibi  fimilem  effe- 
rtum , ficut  Se  natura  licet  in  arte  non  fit  fimili- 
tudo  fpccifica  in  effertu  farto  ab  arte, cum  ipfa 
arte  fecundum  quam  fit. 

10.  b Non  omne  vltimum  efl  finio.  Nota  quid  ex 
hac  ratione  clicft  Arifloteles,  quod  Pbilofophus 
ille  Euripides  ( vt  Philoponus  explicat ) crrauir 
afferens  mortem  clfe  finem  : eA  enim  operario 
finis  hominis, vt  habet  Arifloteles  i. Coeli  cap.t. 
tcx.O. Ratio  cll  quia  finis  debet  effe  optimus, fcd 
mors  non  efl  optima  ; quia  cft  corruptio,  immi 
vt  habet  Ariflotclcs  j.  Mctaph.tcxt.it.  eA  viti- 
mum  malorum,  atque  adeo  mors  non  potefl  ha- 
bere rationem  finis. 

jrtiMm  c Quodam  fnnt  muti  materie , &c.  Nora,  anes 
nttfimt r n r-  mec},an,ca,  multipliciter  fc  habere  ; quxdatn 
* ' enim  circa  materiam  verfantur,  quxdam  circa 

formam  : Sc  ex  prioribus  quxdam  funt  operati* 
ux,  quales  funt  facientes  materiam,  vt  ars  confi* 
ciendi  lateres ; alix  funt  artes  paulo  altiorcs , & 
funt , qux  non  faejunt  materiam , fcd  alteri  atti 
prxparanr.vt  faber  lignarius  prxparar  ligiu  ad 
naucs  conAruendas.  Ex  pollerioribus  autem 
quxdam  funt  quas  architertonicas  vocant, id  cll, 
imperantes , Sc  dominantes  artibus  veifanttbus 
citca  materiam  , & cx  his  quxdam  vcrfanrur  cir- 
ca formam  , quxdam  veto  circa  vfum  talis  for- 
nix. vetbi  gratia,  ars  nauifartiua  vetfatur  in 
conficienda  nani , ars  vcr6  nauigandi  vtitur  na» 
ui,&  dicitur  vlualis  Hx  arres  fic  fc  habcnt,qubd 
vfualiscll  prxcipua,&  architcrtonica  rcfpcrtu 
artis  conficiendi  nauem  : prxeipit  enim  artifici 
nauis,vt  hoc,  aut  illo  modo  illam  conficiar , Sc 
ars  conficiendi  nauem  efl  architcrtonica  refpe- 
rtu  artis,  qux  prxpatat  ligna:  pixcipit  enim  fa- 
bro quo  parto  fcindcre.dolareqiic  debear  ipfa 
ligna.  Faber  igitur  confidcrarc  debet  an  ligna 
fint  apta  vt  taliter  dolentur , vc  in  ipfis  talis  for- 
ma introduci  valear. 

^ t d Nos  fumsu  quodammodo  finit  omnium.  Nota, 

‘ * quhd  reddens  Arifloteles  rationem , quare  fint 
quxdam  artes  materiam  facientes,  quxdam  ve- 
ro rfifponcntcs  ad  formam . quxdam  ipfam  for- 
mam fabricantes  , & quxdam  vfuales ; dixit  ra- 
tionem cile,  quod  nos  fumus  quodammodo  om- 
nium finis , atque  adeb  omnibus  rebus  vti  debe- 
mus : Sc  ratio  efl, quia  omnes  res  inanimatx  fune 
propter  plantas  , fc  piant*  propter  bruta, Se  pro- 
r.M  rfi  Jo-  pter  hominem  bruta.  Obletua  tamen  duplicem 
ple*.  effe  finem » quidam  cll  linis  cniut  j alius  cll  finis 


quo  : finis  quo  efl  ille , quo  confcquitur  aliquid: 
finis  cuisu  efl  ille  cuius  gratia  prxparatur  res  & 
natura,  qui  dicitur  caufa  finalis:  veimi  gratii, fer- 
tius haber  duplicem  finem  .alterum cAquc 
dominus  : quia  gratia  domini  operatur.  Alter 
efl  finis  quo,  Sc  efl  obfequiuro  ipfius  fetui.  Vnde 
fuppofita  hac  diflinrttone,  quando  Arifloteles 
dixit  operationem  effe  finem  hominis,  loqueba- 
tur de  fine  f«0;qnando  vero  hic  appcllauit  homi- 
nem finem  omnium,  loquitur  de  fineaviw;  quia 
omnia  funt  propter  hominem. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

DF  terminat  ie  i autem  hio,  confi Jerandum  efl  de 

caufis,  & (jue  & quot  numero  funt.  lflc  efl  ter-  Text.  ij. 
tius  trartatus  huius  fecundi,  in  quo  Philofophus 
determinat  de  caulis  per  fe  rerum  naturalium, & 
diuiditur  in  duo  capitula  : in  primo  diflinguic 
genera  , & in  Cccundo  determinat  de  modis cau- 
farum,  ibi,  Medi  autem  c au furum.  Primum  diuidi- 
tur : quia  pritnb  prxmittit  intentionem.  Secun-  Dt/nenhi 
dbprolequitut  ibi,  f 'no  igitur  modo.  Primo  igitur  & ■**** 
ponit  iflam  condufioncm:  Ad  fcienriam  natura-  t4mfmum> 
lem  pettinet  determinare  de  omnibus  caufis, qu; 

& quot  funr,  quia  ad  illam  feientiam  pertinec 
determinare  de  canfis,  qux  Se  quot  funt,  qux  efl 
gratia  fcicndi:fcd  fcientia  naturalis  efl  gratia 
fc  lendi;  igitur.  Sic.  Maior  efl  nota : quia  res  non 
fcitur  perferte  antequam  cognofcamus  ipfam 
quantum  ad  primam  caufam  eius.fc  quantum  ad 
propinquillimam  caufam,  & cum  hoc  fccund&m 
omnes  caufas  intermedias ; Sc  idc£>  illo  modo 
determinandum  efl  de  gencratione.fc  corruptio- 
ne, & omni  mutatione  naturali,  reducendo  ipfas 
in  fua  principia,  Sc  determinando  dubitabilia  de 
cis.Ec  minor  apparet  cx  6.Mcrapltyfic(,tcx.i.quia 
fcientia  naturalis  cA  (cientia  fpcculariua.qux 
procedit  per  caufas.  Sed  contra  maiorem  obii- 
citur : quia  confimiliter  probaretur,  quod  Ma- 
thematica debet  determinare  de  caufis  ,qux& 
uoc  funt : quia  ipfa  efl  gratia  feiendi.  Refpon- 
etur,  quod  non  : quia  Mathematica  demonflrat 
per  vnam  folam  caufam , ided  in  maiori  debet 
addi,  quod  illa  debet  confiderarc  de  caufis , qux 
ell  gratia  feiendi  fecundum  omne  genus  caufx. 

Vne  i igitur  modo.  Hic  profequitur,  & primi  t j, 
di Ainguic  genera  caufarum.Secundo  ponit  quaf*  . s. 
dam  proprietates  ipfarum.fc  tertii, illas  proprie- 
tates reducit  ad  quatuor  genera.  Secundum  ibi: 
yjccidit  autem  cum  multipliciter  dicentur  ceufa.  Ter- 
tium ibi:  Omnes  autem  nuncditle  caufe.  Dicit  igi- 
tur, quod  vno  modo  dicitur  caufa*  illud  ex  qno  Camfeqmi 
fit  aliquid  cimi  infit  ,Se  oportet  adjlerc  ex  quo 
prxftlppofito , ad  differentiam  formx  : & exem- 
plificat , ficut  xscA  caufa  Aatux  , & argentum 
caufa  phialx  , & horum  genera : Se  hoc  exponitur 
quod  non  folura  caufa  dicitur  denominc  fpecia- 
li  fignificantc  caufam : immb  etiam  de  nomine 
generali , ficut  dicitur  ira  bene , quod  metallum 
cA  caufa  Aatux  materialis , ficut  dicitur  qu&d  xs 
cll  caufa  Aatux  , & in  hoc  tangitur  caufa  mate- 
rialis. 

yiiio  modo  fpecies  & exemplum,  & ratio  quod  quid  Zim+ 

erat  effe  efl  caufa , id  e A , alio  modo  forma  l>  dici-  r*m  m rua- 
tur caufx,  qux  forma  dicitur  fpecies:  quia  per  UtJfjilMt» 
ipfam  tes  ponitur  in  determinata  fpecie,&  voca- 
tur  exemplum,  co  quod  ficut  ad  inAar  fit  aliquid 
fimilc.ita  per  formam  compuli  tum  eA  natum  ge- 
nerate fibi  fimile  fccundilm  fpeciem , Sc  quod 

quid 


Quxftio  VI. 


129 


quid  erat  c(Tc  dicit  at  forma  , id  cft , partes  defi- 
nitionis poliunt  dici  forma:.  Se  hoc  valde  impro- 
prie capiendo  fonnam  j ficut  duo  , Se  vnum  pol- 
iunt dici  forma  huius,  quod  cft  diapaion  , qux 
conii  Air  in  proportione  duorum  ad  vnum.  Con- 
firniiiter  panes  pofirx  in  definitione  poli une 
dici  formx  ifto  modo , & hoc  eA  valde  im- 
proprii. 

Tertio  modo  $ caufa  efficiens  dicitur  c cau- 
fa,  quam  Ariftotcles  vocat  illud  vnde  eA  princi- 
pium motus, aut  quietis,*:  hoc  effc&iuc : Ac  exc- 

fdificat  involuntariis  vt  conlilians  dicitur  can- 
it limiiiterin  naturalibus.vt  pater  dicitur  caufa 
filij.Ac  omnino  faciens  dicitur  caufa  facti. 

Quarto  modo  finis  d dicitur  caufa,fcilicct  fi- 
nis gratia  <mm  fit  aliqua  operatio  : ve  verbi  gra- 
tia , finitas  dicitur  caufa  finalis  ambulandi , Se 
probat  Ariftotcles  quod  finis  eA  caufa:  quia  de 
fine  eft  magis  dubium , quam  de  aliis : quia  illud 
eA  caufa  per  quod  conucnicntcr  rcfpondctur  ad 
quxAionem.qucrentem  propter  quid : modd  per 
finem  conucnicnter  rcfpondctur  ad  quxftionem 
quxrentem  propter  quid , vt  fi  dicatur  propter 
quid  iAe  laborat  } conuenicntcr  rcfpondctur, 
propter  fanitatem ; Se  fubdit  AriAotefes , qubd 
omnia  intermedia  ad  aliquem  finem , quibus  fci- 
Jicet  acquiritur  finis,  poliunt  dici  fines, vt  purga- 
tio,macies  corporis,  potio  medicinalis , Ac  orga- 
na corporis  poliunt  dici  fines  fanitatis , eo  quod 
mediantibus  iftis  acquiritur  finis  principaliter 
intentus , fcilicet  fanitas : fed  ifti  fines  medi)  dif- 
ferunt ab  inuiccm : quia  ipforum  quxdam  fune 
opera  , Ac  quxdam  organa.  Ac  tandem  recapitu- 
lat  in  fine,  quod  tot  funt  caufx  , Se  tot  modis  di- 
cuntur. 

Accidit  autem  dati  4 multipliciter  dicamur  caufa. 
In  iAa  parte  ponit  quafdam  ptoprietacct  caufa- 
TrtfnHMu  (unt  tres. ['rima  cftcompatSdo  dioerfas  cau- 

'fumttru.  k*  a<^ eundem effc&um, fcilicet, qubd  * ciufdcm 

effeftus  diuerfx  funt  caufx ,non  Colum  loquendo 
de  caufis  per  accidens , immo  etiam  loquendo 
de  caufis  per  fc : fed  ftatux  fa&or  cft  caufa  effi- 
'Coufa  funt  ciens.  Secunda  proprietas  cft  comparando  di- 
fikmmatm  ueifM  caulas  ad  inuiccm , quod  caufx  funt  fibi 


nam  conclafio  coponitar  ex  extrem is  principio- 
rum.  PoAearcduciraiiqua  ad  caufim  formalem  ****’•' 
dicens , quod  harum , id  eA , caufarum  quxdam  ^mwa^ 
funt  ficut  fiibie&utn,  vt  partes,  A:  alix  funt  fient 
forma,  vr  rorum,  Ac  compofitiu  6e  i pecies-,  Ac  vo- 
catur forma  torum,  eo  quod  per  ipfam  cotum  eA 
hoc  aliquid  ina&u  ; 6c  compotit  10  vocatur  for- 
ma artificialis,  Ac  fpecies,id  cft,  forma  naturalis, 
per  quam  ponitur  in  determinata  fpecie.  Poftea 
reducit  aliqua  ad  cautam  efficientem , dicens, 
quod  femen  eA  caufa  efficiens , fcilicet  illius, 
quod  producitur  ex  femine:  At  excmplificat  in  tvif  Z«bj- 
volunrariis,  vt  Medicus,  aut  confilians.Ac  omni-  ]*"'* '****' 
no  faciens  dicitur  principium  mutationis , aut 
quietis,  vel  motus  rctpc&u  fjdi,Ae  fic  non  folitm 
illud  dicitur  caufa  efficiens,  quod  producit , vel 
efficir,  fed  etiam  illud,  quod  prxparar.vcldifpo- 
nir  aliquod,  quod  producit , Ac  fic  pater  tuus  di- 
cirur  caufa  efficiens  tui , licet  mortuus  fuerit  in 
rui  productione.  1’oflrcmo  reducit  aliqua  ad  U,m  f*p, 
cautam  finalem  dicens , qubd  aliquz  caufx  funt  ttxt. ji  <y  ». 
ficut  finis, & femper  habent  rationem  alicuius 
boni , Ac  idcb  finis  cft  caufa  purilfima  aliarum  *' 

caufarum.  Nec  refert  ad  propofitum , fi  illud  fit 
fecundum  veritatem  ,fiuc  apparens  bonum , Ac  Zxhiefmmi- 
per  hoc  innuit  Ariftotcles  differentiam  Inter  na-  >ur , S- 
turalia  , Ac  artificialia  : nam  in  naturalibus  fem- 
per  finis  cft  verum  bonum  exillcns ; fed  in  vo-  j-”nt 
lumariis  cft  quandoque  bonum  apparens.  Et 
fubdit  Ariftotcles  qudd  caufx  funt  iftx,Actot  hiratientm 
fpecie:  nec  obftat,  quod  prids  dicantur  genera: 
quia  idem  poteft  dici  genus , Ac  fpccies  rcfpc&u  rj'”  *‘xt  g* 
drucr fotura.  «. 


Text.  50. 


ANNOTATIONES. 


1 6. 


tufa. 


inuiccm  caufx , vt  labor  cft  caufa  effc&iua  fani- 
tatis. Ac  fanitas  cft  caufa  finalis  laboris.  Tettia 
proprietas  cft  comparando  eandem  caufam  ad 
diuerfos  eff edus, fcilicet, quhd  * eadem  cft  can- 
fa  contrariorum  effc&uum.  Sicut  nauta  pet  fui 
prxfenciam  cft  caufa  fiilutis  , Ac  pet  eius  abfcn- 
tiameft  caufa  fubmetfionis.  Sed  comta, quia  ab- 
fentia  nautx  non  cft  caufa  fubmetfionis  ,nifi  fit 
caufa  efficiens,Ac  tamen  fotte  nauta  dormit  tem- 
pore fubmetfionis  , igitur  tunc  non  efficit  eam. 
Rcfpondetut , quJid  hoc  cft  improprie  dittum. 

Nauta  pet  eius  abfentiam  cft  caufa  fubmetfionis, 
fed  pet  hoc  non  datui  aliud  intelligi , nifi  habi- 
tus ptiuationi  contrarius , ficut  fi  nauta  fuiftet 
ptxfcns,  fuiffet  caufa  falutis. 
l.  ^ Oranti  autem  $ nunc  difta  caufa.  Reducit  omnes 

Text.  *t.  caufas  in  ptxdi&a  quatuot  gcncta , qux  Arifto- 
Canfarum  teVes  vocat  modos  manifeftiffimosptoptet  eo- 
T**,**r  f*'  rura  communitatem , verbi  gratia,  clcjnenta , id 
eft  , Utterx  funt  materia  fyllabatum  , Ac  illud  ex 
quo  fiunt  \afa,cft  materia  vaforum  , Se  ignis  , Ac 
huiufmodi  corpora  fimplicia  funt  materia  mix- 
torum , Ac  partes  funt  quodammodo  materia  to- 
tius, Ac  fuppofitiones,  id  cft,  principia  funt  ma- 
teria conclufioms-,  Ac  hoc  cft  verum  non  fecun- 
dum fc  tora  , fed  fecundum  extrema  ipforum: 


* T T No  modo  dicitur  caufi  illud  tx  quo  fit  ali - 
V quid  tum  in/it  .Nota , quod  nomine  mate- 
rix  Atillotclcs  imelligit  omne  rcccptiuum  for- 
inx  , fiue  materia  penna,  fiue  fecunda  fu  •,  vt  an- 
ru  cft  caufa  materialis  vafis.  Ac  materia  prima  cft 
caufa  materialis  auri.  Vnde  obferua, quod  caufa 
materialis  tribus  modis  poteft  confidcrari  clTe 
caufa , quibus  non  cft  caufa.  Primo  modo,  quia 
producit  formam , Ac  boc  non  fibi , fed  efficienti 
caufx  competit  Secundo  modo  , quia  dat  ede 
formx,  Se  ifto etiam  pafto  non  cft  caufa. Tertio 
modo  , quia  forma  ordinatur  ad  materiam  tam- 
quam ad  finem  , nec  fic  cft  caufx*.  quia  forma  cft 
finis  matetix.  Se  non  e contra,  vt  prxccdcnti  ea-  A1-, im. 
pire  docuit  Ariftotcles.  Quapropter  duplicem  c«m- 

poteft  materia  caufalitatem  habere  : prima  cft  folitm ; 
reciperein  fc  forma, eamque  fuftentate:  S:  ratio 
huius  cft  , quia  materia  ex  natura fua  , cft  pot en- 
tia palllua-,  proprium  autem  porentix  paffiux  cft 
in  fc  tccipctc , atque  adeo  proprium  eft  matetix 
in  fc  aliquid  recipere.  Verum  quoad  hanc  cau- 
falitatcm  diucrfimode  fc  habet  materia  rcfpc&u 
formatum  corruptibilium , Ac  incorruptibili umi 
in  ordine  namqua  ad  formas  corruptibiles  fiefe 
habet, quod  eas  fuftinct  quantum  ad  clYc, catum- 
que confcru.it iouem  , Ac  quantum  ad  infot mi- 
rionem. Dependent  igitut  formx  corruptibiles 
X materia  in  fuo  cftc,  At  confcrnationc.iu  vr  ma- 
teria dcftru€ta,dcftruatur  Ac  forma.  Secundb  de- 
pendent a materiam  informatione  , ita  vt  ne- 
queant officium  formx  exercete  abfque  materi», 
Cxtetum  tefpc&u  formatum  incorruptibilium 
materia  Colum fe  habet  quoad  informari  ab  cis, 
vt  in  anima  rationali  videte \\cct ; quia  Colum  li 


130  Lib.ll.  Phyficorum 


C**f*  for- 
mmlid  i tmmi 
uufsht*t*i 


materia  dependet  quantum  ajl  informationem; 
exeo  qudd  non  poteft  forma oflicium exercere 
nbfijuc  materia  , non  tamen  ab  ea  dependet  in  ' 
efle,  fle  confcruari. 

Secunda  caufalitas  marerix  eft  limirare,  fle  re- 
ftringcrcformx  3tnplitudincm:qu<;libcc  namque 
formaabfquc  materia  eft  fere  infinira , & inde- 
terminata ; quia  poteft  in  qualibet  materia  reci- 
pi. Determinatur  veri  a dtfpofitiombus  ipfius 
materia; , vt  forma.  Verbi  gratia  , ignis  de  fe  in 
qualibet  poteft  efle  materiat  (i  tamen  determi- 
natur ad  hanc  materiam,  hoc  eft  ratione  difpoli- 
fitionum  in  hac  materia  exiftentium. 
l>  Atio  modo  ftrm 4 dicitur  c«uf*.  Nota , quod 
caufa  formalis  duas  canlalitates  habet  in  munere 
Phyfico:  ptima  eft  trahere  rem  de  potentia  in 
atom.eoquhd  nulla tes ante  aduenrum fotmx 
poteft  ede  ad u alis , lignum  etenim  nequit  efle 
cathedra abfquc cathcdtx  forma:  neque  mate- 
ria , vetbi  gratia  , feminis  poteft  efle  leo  abfque 
leonis  forma.  Huius  tei  ratio  eft  , quia  omnis 
jr„w4  iuoi  adus,  fpecidfquc ex  parte  fotmx  fe  tenet. Ex  hac 
h*ht  *fi • caufahtatc  elicitur  formam  duos  habete  effe- 
dus,  primus  eft  conftitucte  inttinfccc  fpecicm: 
fecundus,  quod  ab  ea  fumatut  diftcrentja  confti- 
tutiua  fpeciei:  cum  enim  ad  hoc  ,qu6d  aliqua 
res  de  potcntiali  efle  ad  aduale  procedat,  fibi 
opus  fit  formi , fcquitur , quod  fotma,qux  fpc- 
cic»  prxftat  , atqutf  communicat  efle  aduale: 
vndein  definitione  ponuntur  patres  fotmx  ,& 
non  materir  , non  fic  quod  materia  non  fit  de 
quiditate  fpeciei  ; fcd  fic  quod  natura  fpeciei 
conftiruta ex  materia,  & fotma  communi  ha- 
bet fe  vt  fotma  rcfpcdu  mdiuiduorum  talem 
natmam  participantium  : fle  hoc  eft  quod  lue 
dicitur  ,qu6d  partes  qua?  ponunt  ut  in  definitio- 
ne , pectinent  ad  caufam  formalem. ' Secunda 
caufalitas  fotmx  eft  .quod  fotma  limitat  raate- 
tiam  : habetur  enim  j.  Phyfic.  text.  J9.  quod 
tnatctiacft  infinita  in  potentia: quia  poteft  in- 
finitas foimas  recipere:  illa  autem  potentiali- 
tas  determinatur  pet  fotuum  fupetuenientem, 
fic  ita  materia  conftituitur  per  formam  in  de- 
terminata fpccic,  vetbi  grani  , hominis, vel 
, leonis. 

c Tertio  mode  iffuitnt  dicitur  cnuf*.  Nota  quod 
igitinti»  caufalitas  efficientis  eft  efficere  rem  fecundum 
(knt  tnfiiiu  totam  fubftamiam  , vel  fecundum  panem , vel 
1'mtu.  fecundum  accidens ; vnde  ttia funt  agentia  eftc- 
diua.  Pnmum  eft  quod  producit  rem  lecunduio 
totam  fubftantiam  , vt  ptima  caufa,  qui  eft  Deus 
ipfe.  Secundum  eft , quod  producit  fecundum 
panem,  vt  caufx  natutalcs.  Tettium  eft  quod 
producit  formaro  accidentalem,  vt  quando  ignis 
calefacit  aquam  , producit  in  aqua  calorem  fo- 
\inn.  Sumitut  alitet  caufx  efficientis  diuifio,vi- 
ddicet,  quod  fu  quadruplex,  perficiens  , prxpa- 
tans  ,adiuuans  .confilians. Caufa octftcicns  eft, 
qux  dat  complementum  motui , fic  quod  intro- 
ducit fornum  fubftantialcm  in  genctatione. 

Caufa  ptxpatans , fcu  difponcnscft  ,qux  aptat 
tnatetiam  , fcu  fubicQum  ad  vltimum  comple- 
mentum. Admuanseft  ,qux  non  ad  ptoptium, 
fcd  ad  alterius  finem  operatur  .Confiliansinucni- 
tut  in  his, qux  agunt  ad  pvopofituro.St  qux  dant 
agenti  fornum  pet  quam  agit : agens  nimque 
a ptopofuo  agit  pet  luam  fcicniiatn  .quamcon- 
*9-  ftiiins  fibitudit. 

. *■'  No  C|U4rfo  me io  f.nu  dicitur  (uttfu.  Nota , finem 

comparati  pofte  ad  agens  ptoptet  finem,  fic  ad 


media  quibas  finis  comparatur , & fecundftm 
hanc  duplicem  comparationem  poflomus  in  fine 
duplicem  caufiriitarcm  conlidcrarc ; prima  cau- 
falitas in  ordine  ad  agens  eft  moucreipfum  agens 
ad  operandum : quali  fi  finis  imprimeret  inclina- 
tionem quandatn  in  ipfo  agente , ratione  cuius 
moneretur  ad  profequendum  finem , vt  fanitas 
mouct  infirmum  ad  fui  profccutionem.  Secunda 
caufalitas  in  ordine  ad  media  ftat  in  hoc,  qudd 
finis  communicat  ipfis  mediis  bonitatem  quan- 
dam,  ratione  cuius  eliguntur  ipla  media,  vt  fa- 
nitas communicat  potioni  bonitatem  ratione 
cuius  optatur  : has  duas  caulalua^es  cxpreflic 
Ariftotelcs  his  vetbis  : Fime  eft  cultu grutUex- 
ttrd  fiunt.  Quali  dicat  finis  eft  ratione  cuius 
agens  operatur , & ratione  cuius  media  defide- 
rautur.  Et  tdc6  omnia, qax  funi  media  intee 
primum  moucns  , fle  vlttmom  finem  quodam- 
modo funt  fines:  verbi  gratii,  Medicus  ad  in- 
ducendam fanitaicm  extenuat  coipus , fle  fic  fa- 
nitas eft  finis  maciei  , maciem  autem  inducit 
pet  purgationem  , vnde  purgatio  eft  propter  ma- 
ciem corporis;  prxparat  autem  purgationem  pet  > 
inftrutnenta  , qux  habent  pro  fincipfam  purga- 
tionem. 

* Eiufdem  tffeclm  dittrrfk  funt  esufo.  Nota  cau-  JO. 
fatum  aliam  efle  t oralem  , aliam  partialem.  To-  Comeftotrfi 
talis  ea  eft  , qux  fola  fufficit  ad  producendum  "t  "• 
efferum,  yt  ignis  ad  generandum  ignem  •,  pat- 
tialis  vero  ea  cil , qux  lola  non  fufficit,  fcd  indi- 
get alterius  auxilio , vt  fi  duo  homines  aliquem 
portent  lapidem  , quotum  neuter  per  lc  portet 
portare , v torque  dicetur  caufa  partialis  talis  cf- 
fc&us.  Rurfus  caufarum  quxdam  funt  ciuldcm 
ordinis, vt  caufx  non  fubordinatx.vt  duo  horni* 
nes  quoddam  deferentes  pondus ; quxdam  funt 
diucrfi  ordinis, vt  caufx  fubordinaix : verbi  gra- 
tia homo  , Sol , fle  Deos.  Homo  enim  eft  cau- 
fa cffcdiua  particularis  Petti  fubordinata  cf- 
ficientix  Solis,  qux  eft  vniuetfaliot  caufa  cftcdi- 
ua  eiufdem  effetos ; Deus  autem, qui  eft  vmuer- 
faliffima  caufa  omnium  , eft  etiam  caufa  cffc&i- 
ua  eiufdem  effetos , cuius  efficientix  tdiqux 
caufx  fubotdinantur.  Subordinaii  autem  vnum 
alteri  caufx  eft  dependete  ab  ea  in  fua  efficien- 
tia: ita  vt  fuperiote  non  agente  inferior  non  pof- 
fit  agere.  Hoc  pofitofic  intclligcnda  eft  hxc  pri- 
ma ptopvictas  : nctnpc  eundem  cffe&um  a mul- 
lis caulis  totalibus  eiufdem  ordinis  nullatenus 
ficti  pofle.  Pettus  namque  non  portet  generari  t 
multis  patribus,  aut  manibus , neque  a multis 
folibus.aut  Diis : quia  omnes  hi  caufx  funt  to- 
tales in  fuo  ordine  caufandi , fle  eiufdem  otdt- 
nis, a quarum  cuiuflibet  caufaliiate  talitct  de- 
pendet cftetos , quod  nihil  tft  fibi  depcndcnux 
ad  alteram  caufam  illius  otdinis.  Idem  diccu- 


aa  auctam  * . 

dum  eft  in  aliis  generibus  caufarum.  lotclt  ta- 
men idem  eft  edus  a multis  caufis  totalibus  dt- 
ucrG  genetis  caufx  produci , ita  vt  ab  vna  nat 
materialiter  , ab  alia  fornnliter  ,ab  alia  cfteat- 
ue , fle  ab  alia  finaliter : & ita  intelliRtt  Auftote- 
Ics  , vt  cum  hic  explicat  Scotus.  Poteft  etiam 
ficti  a multis  caufis  eiufdem  ordinis  partiali- 
bus, vt  fi  idem  a diuctfis  hominibus  tiahatut 
pondus.  Poteft  tandem  idem  effetos  fieri id«- 
uctfis  caufis  toialibos  eiufdem  caufaluatis , 09~ 
ordinatis  tamen , vt  homo  fit  ab  homine , Sole, 
& Deo.  \n  hoc  triplici  fenfu  intclligitur  ditoro 
Atiftotclis  , fcilicct  quod  idem  effetos  multas 
poteft  habete  caufas.  ■ , 


Qua?ftio  VI I. 


j f f E udem  eft  e*Hpi  centrAriorum  effctluum.  Nora, 
Crf.  rfi  im-  quod  ajia  c/l  caufa  libera , a lia  natura iis  : libera 
fin.iiisli-  c(l  rationalis , 8c  hiiiufinodi  cauia  operatur prz- 
^ deliberat  ion  e.quaproptcr  contrariorum  efFc- 
“ utMrt  * <ftuum  poteft  eile  cauli : quia  liberta*  eft  facultas 
ad  vtratnque  partem  contradi&ionis  eligendam. 
Caufa  vero  naturalis  cft.quz  operatur  ex  fola  na- 
turali incJinatione,vt  ignis, & dehuiufmodi  caufa 
dico duo.Primum  quod refpedu  fubie&oru  fuam 
efficientiam, & caufalitatcm  recipientium  poteft 
efle  cauia  contrariorum  elfechium , vt  Sol  lique- 
facit ceram»  & indurat  lutum  fecundum  eandem 
v operationem  , & virtutem.  Secundum  di&um 

eft , quod  eadem  cauia  naturalis  poreft  c fle  caufa 
contrariorum  effechmm.vnius  quidem  per  fe,al- 
tcrius  vero  per  accidens : verbi  gratia  in  tem- 
pore hyemis  frigus  eft  per  fc  caufa  frigidita- 
tis, per  accidens  autem  cft  caufa  caloris  , vr  pa- 
tet in  puteis,  in  quibus  aqua  cft  calida  in  hyeme, 
quia  calor  fugiens  a frigiditate  intenfatur  ibi,  6c 
calefacit  per  Ir  aquam, frigus  autem  per  accidens. 
Idem  videtur  in  ftomacho  cuius  calor  in  hyeme 
intenfatur.meliufqueficdigcrit  cibum, huius  au- 
tem rei  caufa  per  accidens  cft  frigus.  Ariftotcles 
pofuit  exemplum  in  gubernatote  nauis , qui  per 
le  eft  caufa  gubernationis  nauis, per  accidens  au- 
tem , fi  abfens  fit , cft  caufa  fubmerfionis  nauis. 
Hanc  caufalitatcm  habent  omnes , qui  tenentur ' 
affiftctc  alicui  loco , videlicet  communitati , vel 
Reipublicx,  templo  , vel  turi , quorum  abfemix 
causi  committitur  dcli&um  .talibus  enim/t  tunc 
temporis  tenebantur  afliftere  , imputatur  dcli- 
ftum , quamuisPhyfice  loquendo  fint  caufz  per 
accidens. 


Q.V  it  S T I o VII. 

Vtrum  cuiujlibct  rei  natur  alis  fint  qua - 
tuor  tantum  caufa. 

Atitl.  Ue  etf.y.  etxt  AQCTioc*,S'unpUc.Themift.  feir. 

Aoicrnna  inhtrt*pb.  troB.  e.  c*p  i.  Albcn.  Mirn.  hic 
troBot.  t.  v Utioph.  D.  Thom.  hic , <3» 

•yn/r.)t.Maycon.  i.Pbjf.pMrry.  Suarer  tcm.i. 
dijp.ix.fttl.y  Cooimbi  x.Pbyf.tMp.T.fmifl  i.ComfiuT. 
difr  % . yiujf  i.Rumus  t r*B  \ J*  («HjT1.nNm.f4,  Roctut 
Yocatct^Mi/l.i.  dijfic.i. 

^ G v 1 T v R * n0n  i clu’a  aCCl- 

dentia,  matcria,lorma,  & Imcllieentix 
funi  res  naturales ,8c  tamen  non  habent 
qvutuoc  caufa  s : nam  materia  non  habet  caufam 
materialem  i forma  , & accidentia  non  habent 
caufam  formalem  •,  Intelligentianon  habet  cau- 
fam efficientem,  cum  fit  aeterna, ctgo>&c. 

Secundo , quia  eadem  eft  magnitudo  natura- 
lis , & Mathematica,  vt  patet  1.  huius , text.  16. 
fed  magnitudinis  Mathematicae , eft  tantum  vna 
caufa  per  Commentatorem  t.  huius,  igitur  ma- 
gnitudinis naturalis  cft  tantum  vna  caufa. 

Tertii»,quia  cuiuftibct  cffc&us  eft  tantiim  vna 
caufa  fufficicns , igitur  prxtet  i\\am  fruftra  po- 
nuntur alix  caufz.  Antecedens  patet : quia  cu- 
iuftibct alterius  caufz, Deus  poteft  fupplcre  cau- 
falitatcm. 

Quartb , quia  cmxlibet  caufa  per  accidens  eft 
caufa  •,  fed  cuiuftibct  rei  infinita  funt  caufz  per 
accidens ,vt  dicit  Ariftotcles  i.buius, text. 50.101- 
tut  eiufdcm  rei  funt  infinit*  caufz, 8c  per  conlc- 
quens  non  (olum  qxutuot. 


Oppo/itum  arguitur  per  Ar/ftordem  1.  huius  Dioifie  j»j- 
tractatu 5 rexr.z$.&  ji.  In qiizfttoiiepr/md vf-  *W*H‘ 
debitor  quid  fit  caufa, & de  quibus  dicitur.Secan- 
do  videbitur  de  conditionibus  caularum. 

Quantum  ad  primum  notandum  , quod  hoc  t. 
nomen  c«mJa  eft  nomen  relatiuum  , & dicitur  in  Csmfujt»». 
relatione  ad  eftoftum : fed  conrra;igitur  iftacon-  mrn  reUti- 
fequentia  elTct  bona,  caufa  cft, igitur  cttaftus  eft , m"m' 

&c  c contra, quod  eft  falfum.-quiaquando  cflc&us 
cft , tunc  caufa  efficiens  cft  fortd  corrupta.  Si- 
militer non  oporret , qui>d  exiftente  effechi  cau- 
fie  finalis , quod  caufa  finalis  fit ; patet  confe-  1 
quemia  ; quia  rclatiua  dicuntur  ad  conucrren- 
tiam.Refpondetur  negando  confcquciniam:quia 
* rclatiua  non  dicuntur  ad  conuerrcmiam  fe- 
cundum ejfe : vnde  non  fequitur.prius  eft  igitur  v + 
pofterius  cft , fed  foliim  dicuntur  ad  conucrten- 
tiam  fecundum  cogrtojci , quia  vnum  cognolcitur 
per  reliquum  , & c contra ; igitur  non  fequitur, 
caufa  eft;igitur  effc&us  cft, fed  fufficir,quod  fuit, 
vel  eft.  Verbi  gratti  nos  dicimus  , quod  ignis  eft 
caufa  caloris,  dato,  quod  nullum  calorem  de  fa- 
&o  producar ; 5c  ideo  di&um  fuit  prius,qo6d  ifti 
termini,  com/a,  & primipiutn  denotant  aptitu- 
dinem. 

Secundo  notandum  , quod  caufa  poteft  fic  de- 
finiri, fcilicct , quod  cauta  cft  propter  quod  alte- 
rum cft , fcilicct  fecundum  ejje,vc  1 fecundum  fie- 
ri , aut  cortfiruari aut  fecundum  aliquam  aliam 
difpofitioncm  : & ideo  albedo  poteft  dici  quo-  ( 
dammodo  caufa  hominis  , quia  propter  albedi- 
nem  homo  cft  albus  : & ideo  quando  Arift.  defi- 
nit caufam  in  lib.  dc  bona  fortuna  dicendo, queni 
caufa  cft  ad  cuius  eflc  fequitur  aliudpion  intclli- 
git  dc  fcuucla-fccundutn  locum  , vel  fecundum  • £ 

tcmpus,(cd  intdligit,  qubd  caufa  cft  ad  cuius  ejfe,  * 

id  cft, propter  quod  requiritur  aliud,  id  cft,  alte- 
rum  cft.vcl  fit.vel  conferuatiir,  vel  aliquo  modo 
difponitur.Scd  contra  obiiritur.quia  tunc  feque- 
ictur,quod  omnis  caufa  eft  finalistnam  Ariftore- 
lis  in  ifto  l.vocat  caufam  finalem  propter  quod 
alterum  cft  Rcfpondctur  quod  ifta  cft  communii 
definitio  cuilibet  cauf*;tamcn  propter  excellen- 
tiam caufz  finalis  apptopriatur  caufz  finali , & 
hoc  innuit  Ariftotcles  in  ifto  x.  icxt.9. 

Nunc  ponuntur  conclufioncs.  Prima  cft.  Ali*  j . 
qua  res  cft  caufa  alterius.  Probatur , quia  aliqua  AU<j *•  tu 
res  cft  propter  quam  alterum  cft-, igitur  aliqua  res  eir 

cft  caufa  alterius. Tenet  confcqucntia  pet  defert-  ttriKI‘ 
ptionem  caufz antecedens  patet  dicendo,  So* 
crates  cft  piopicr  quod  fuit  genitus  ± patre , 
ita  poflTunt  fotmavi  multx  taAcs  , per  quas  expri- 
mitur dependentia  caufati  ad  caufam.  Contra 
conclufioncm  arguitur.quia quando  dicitur  B eft 
propter  A , vel  aliqua  tes  importatur  per  illam 
propofitionem,  B eft  prepter  A,  vel  nulla, fi  nulla, 
tunc  non  cft  aliud  dicere  B eft  propter  A , quam 
dicere  A efl  B.  Eodem  modo  aa  iftad  non  fcqui- 
tur , qubd  vnum  fu  caufa  alterius  •,  fi  importetur 
aliqua  tes , fu  illa  C,  cum  C non  fu  independens*, 
quia  iam  eflet  Deus  •,  tunc  quxram  dc  ifta,  C de- 
pendet ab  A , vel  importatur  aliqua  res, vel  nulla*, 
fi  aliqua,  proceditur  in  infinitum-, fi  nulla, argui- 
tur vt  ptius.Rcfpondetur  qubd  argumentum  non 
valet  *.  quia  confimiVuct  argueretur  dc  ifta  , homo 
eft  *lb tu  -,  quia  per  iftam  vel  imponatur  aliud  ab 
albcdinc  & homine,  vel  non-,fi  non, tunc  non  cft 
aliud dkete  , quim  homo  eft  , albedo  eft , ex  quibus 
non  (equitur,  qubd  homo  fit  albus  *.  quia  poflibi- 
\e  cft,  qubd  albedo  fit  in  alio  (ubic&o , vt  in  pa- 
riete. 


13* 


Lib.  I L Phyficorum 


jiM- 

tn$d$  diutds' 


riete.  Idefi  dico  , quod  per  iflam  B eft prupter  A, 
nulla  res  importatur  alia  iB,6c  A,  led  importa- 

turvnum  dependere  ab  alio.  Secundi» , quiadi*- 
cedo  A tji propter  vel  ^ eft  caufa  B,Aii  B funt 
dux  caulx  Jiuerfx.vcl  puta  ignis  fic  calor,  igitur 
non  implicat  comradidtfonem  vnum  feparari  ab 
alio , fic  per  confcqucns  vnum  non  fequitur  ad 
aliud;igirut  non  eft  ncceirc  vnum  die  propter  al- 
terum.Kefpondctur  vt  di&um  fuit  fuper  primo, 
quod  ad  dic  vniusrei  prxciscfine  cointcllc£kio- 
nc  alicuius  alterius , non  fequitur  dTc  alterius, 
fed  cointelligendo , qu6d  vna  res  fit,fic  cum  Hoc 
intclligendo  , qu6d  fit  neccflaria  caufa  alterius, 
fequitur  quod  alia  res  cft,vel  erit,  fic  lic  implica- 
ret comradi&ionem. 

Secunda  concludo.  Caufa  fufficicntcr  diuidi- 
tur  in  k quatuor  genera  caufarum  ad  iftum  fen- 
fum,  quia  quidquid  fignificatur  generaliter , fic 
ttr  ilur»  con,rhuniier  boc  nomine  amfr  fignificatur  ma- 
fMjdrum!*  S‘s determinate  altero  iftorutn  terminorum,  fci- 
licct  materia, forma, efficiens.vc!  finis, & eft  fen- 
fus  conclufionis  ifte  , quod  omnis  caufa  eft  ma- 
teria,vel  forma, cfHciens.vel  finis.  Probatur.quia 
ad  omnem  quxftioncm  quxrentem  tjuid  de  ali- 
quo, conuenicntcr  refpondeturperalrerum  ifto- 
rum  terminorum;  igitur  Hoc  nomen  c*uf*  fufli- 
cienter  diuiditur  in  ifta  quatuor  genera.  Tenet 
confequcntia ; quia  quxftio  propter  quid  quxrit 
faufam;fic  antecedens  patet  inducendo. 

Secundo  , quia  omnis  effeftus  c eft  ab  aliquo 
tanquam  a caufa, & fic  eft  cfficicns.vcl  ex  aliquo, 
vel  dc  aliquo  , fic  fic  eft  materia,  aut  pet  aliud,  & 
fic  eft  forma,  aut  propter  aliud, & fic  pft  finis. 
ctfefiti  »•-  Tertia  concludo  : Cniuflibet  compofiti  naru- 
IhtaIh  funt  ralis  funt  quatuor  caufx-  Ptobatur.quia  quodli- 
fHAttur  tam-  compofitum  naturale, vel  eft  compoluum,vel 

dc  nouo  genitum  j fi  de  nouo  genitum,  igitur  eft 
producum  ab  aliqua  caufa,  cum  nihil  cfticiat  fc 
ipfum  , fic  fic  eft  caufa  efficiens  , fic  cum  omne 
agens  agat  ptopter  finem , fcquicuc  qufid  talis 
porapofiti  eft  aliqua  caufa  finalis, & ciim  fit  com- 
politum,  fequitut  quod  habeat  materiam  fit  for- 
mam. Si  fit  xternum  vt  corpus  ccclcfte , fcilicet 
•to  aggregato  cx  orbe  fic  Intclligentia , tunc  ha- 
>et  caufam  efficientem , qux  eft  confcruans , li- 
cet d non  producens , fcilicet  Deum.  Similiter 
habet  finem , quia  finis  corporis  ccclcftis  eft  con- 
tinuatio generationis  illorum  infcriorum.Simi- 
\iter  lubet  materiam,  fcilicet  otbem , fic  formam 
faltemapproptiatam,  fcilicet  Intclligemiam.  Et 
notandum, qu6d notabiliter  dicitur  in  conclufio- 
«c  compofiti  naturalis : quia  fi  accipiatur  res  na- 
turalis large  , vt  fe  extendit  ad  accidentia , fic  ad 
fubftantias  fimpliccs,  tunc  non  cuiuflibet  rei  na- 
turalis funt  quatuor  caufx,vt  probat  ptimum  ar- 
gumentum ante  oppofitum. 
j . Quarta  conclnlio  •,  dc  quolibet  gcnctc  caufa - 
k «tralfc  tum  eft  confideratio  natutalis.  Probatur  , quia 
it  dc  i\\0  confideratio  natutalis , quod  dicitur  in 

I»rt  cll ot^nc  a<*  motum , fic  operationem : modo  qux- 
* IMnt'  libet  caufa  diettut  caufa  in  relatione  ad  cffc&um, 
fic  ad  operationem , igitur  de  qualibet  caufa  eft 
confide iatio  naturalis.  Patet  igitur, quid  fit  cau- 
fa ; quot  funt  gcncta  caufarum,  fic  qu6d  de  caufis 
eft  confideratio  natura\is,8c  hxc  de  primo. 

C**f*  <«*■•  Quantum  ad  fecundum  eft  prima  conclufio. 
tiiuntim  Ur  Caufx  coincidunt  c in  idem  numero , quia  qua- 
nwwr*.  tUQl  fuij^  gencu  caufarum  i icitur  fex  potiunt 
ficti  combinationcs  > idci»  combinando  videbi- 
mur,qux  coinuiun;,6cqux  non,8cPum6  eft  effi- 


ciens fic  forma,qux  coincidunt  in  idem  numero, 
fed  diucrfimode  : quia  illud  idem , quod  eft  for- 
ma compofiti  , eft  finis  tranfmutationis.  Se- 
cundo eft  materia , fic  forma.  Tertii  materia  fid 
finis.  Quarti  materia, fic  cfficicns,qux  noncoin- 
cidunt  nifi  capiendo  materiam  large  pro  quo- 
cunquc  fubic&o  rcccptiuo  alicuius  difpofuionisj 
quia  fic  coincidunt  materia  fic  fotina  > nam  ani- 
ma qux  eft  forma  compofiti , eft  recepti uaaccir 
dentium  tpfius  animx. 

Secunda  conclufio  , Caufx  funt  fibi  inuicem  Cnu/s  funt 
caufx,  fic  hoc  indiuerfis  generibus  caularum. 

Probatur  , nam  materia  eft  caufa  reccptiua  for-  ; ' 
mx.fic  forma  caufa  perfc£iu»  matcrix.Secundi, 
quia  labor  eft  caufa  cffc&iua  faniutis  ,fic  faniras 
caufa  finalis  laboris.Contra  condufioncm  argui- 
tur,quia  fi  caufx  clTcnt  fibi  inuicem  caufx.fcque- 
retur.quid  idem  clfet  caufa  fui  ipfius.Confequcs 


4. 


C 


eft  falfura,  fic  ptobatur  confcauentia : quia  quic- 
quid  eft  caufa  caufx , eft  caufa  caufati.  Secundo 
fcqucrctur  , quid  idem  cllcc  prius  fic  pofterius, 
nobilius  , fic  ignobilius  rcfpc&u  eiufdem  ; quia 
caufa  eft  prior,fic  nobiliot  caufatorfic  idci  fi  idem 
rcfpclhi  ciufdemfit  caufa>5ccaufatutn,fcqurtur 
confcqucns.  Tertio  fequeretur,  quod  pollet  fieri 
dcmohftrario  circularis.  Confcqucns  eft  fallunt 
primo  Pofteriorum  , text.  ii.  fic  inde : fic  confc- 
quentia  probatur , quia  contingit  demonftrare 
pcrquodlibct  genus  caufi{, patet  x.Poft.texr.43.fic 
inde  ad  56.  fic^idei  fi  materia  fit  caufa  formx,  fic 
c contra  , contingit  dcmonftrate  materiam  per 
formam  fic  c contra.  Rcfpondctur  negando  con- 
fequentiam. 

Ad  probationem  dicitur , quod  hoc  intclligi- 
tur  in  eodem  genere  caufx.  Ad  fecundum  nega- 
tur confequcmiarquia  non  omnis  caufa  eft  prior, 
fic  nobilior  fuo  clfcihi;  quia  in  caufis  eft  talis  or- 
do fecundum  perfc&ioncm.quod  primo  eft  cau- 
fa finalis , fecundo  formalis  • tertio  cnici  ens , fic 
quarti  nuteria.Ad  tettium  conceditur, quod  po- 
tcft  fieri  dcmonftratio  circularis  in  diuerfis  gene- 
ribus fcicndi,quorum  vnum  eft  genus  feiendi  per 
caufam,5c  aliud  pcreffc&unv.vcl  vnum  per  vnum 
genus  caufx, fic  aliud  per  aliud  genus  caufx. 

Tertia  conclufio  Eadem  caula  eft  caufa  diuer-  Cemfu"dm 
forum  cffctftuum.immo  etiam  quandoque  oppo- 
litorum , fecundum  diuerfas  difpofitioncs , fiue  ^ 
etiam  contrarias,  vt  nauta  pet* fui  prxfcntiamcft 
caufa  falutis  nauis,  & per  fui  abfentiam  eft  caufa 
periclitationis:  fic  non  debet  iniclligi , 
fenria  nature  faciat  ad  periclitationem ; fed  li 
nauta  fui  flet  prqfens,nauis  non  periclitata  fuiflet. 

Ad  rationes.Prima  foluta  eft.  Ad  fecundam  di- 
co,quod  magnitudinis  Mathcmaticx,vt  eft  natu- 
ralis,  funt  quatuor  caufx.  Ad  tertiam  dico,  quod 
Deus  non  poteft  concurrere,  fic  ad  quodhbct  ali- 
qualiter fc  haberc-.quianon  poteft  concurrere  in- 
ftrumentalitet  ad  agendum  aliquod  , licut  non 
poteft  concurrere  ad  materialiter  agendum , vt 
dicunt  Theologi.  Ad  quanam  in  ptopofito  inteb 
ligitur  dc  caufis  per  fc,fi£  hxc  dc  quxftione. 

annotationes. 

REUtiu*  non  dicuntur  *d  concwnrtvtitm  7. 

Sum  ejfe, Scc.Kora.qu6d  rehtiua  bifaria icon- 
fiderari  poirunt.vno  modo  pro  formali, id  eft, pro  ymL 

ipfis  relationibus  .quibus  tclatiua  referuntur, al- 
tero modo  pro  fubftrato.fcu  pto  denoraiiuto.id 
eft , pto  fabic&is , qux  referuntur.  Priori  modo 
* relatma  * 


% 


* LLt  » 


\V\  •" 


PPWIl  Jl'  i. 


Quasftio  VII. 


m 


rtlatioa  funt  fimul  naturi , dicuntur  ad  conucr- 
ttntiam , Sc  pofita  fe  ponunt , Sc  perempta  fc 
permunit  ; pofteriori  autem  modo  non  eft  ne- 
certe , atque  adeo  fola  fubftantia  cau f*  poteft 
manere  dcftrurto  effertu  , licet  caufa  manete 
non  poffic.  Et  fi  dicat , caufa  ex  eo  dicitur  cau- 
fa, quia  produxir  effertam,  impoflibileeft  au- 
tem illud  , quod  produxit,  non  produxitle : quia 
omnis  propofitio  vera  de  prxterito  eft  necelfaria, 
igitur  impoflibile  eft  illud , quod  aliquando  eft 
caufa,  non e(Tc  deinde  caofam ; neceflarib  igitur 
caufa  manet,  etiam  dcftrurto  clfertu.  Dico,  fi 
concedatur  aliquando  caufam  non  pofle  non  efle 
caufaro  , concedendum  eft  aliquando  cftcrtum 
non  pofTc  non  efte  effertum  : quia  ficur  de  illo, 
quod  effecit, fupcrcft  verum  dicere,  quod  cffccirt 
ita  de  co,  quod  effertum  eft.fempcr  verum  eft 
dicere , quia  effertum  eft  , licet  non  femper  exi- 
llar , Sc  per  confequens  femper  manet  effertus, 
lient  Sc  caufa  , quo  ad  etgnofci , vc  hic  dicit  Sco- 
tus. Et  fi  iterum  dicas  causa  exiftente . Sc  nullo 
exifteme  effertu , verum  eft  dicere , quod  caufa 
eft , Sc  effertus  non  eft : quia  r/#  quando  prxdi- 
catur  fecundum  adiacens  prxdicat  ertecxiftete 
fecundum  Boetium , igitur  non  funt  fimul  na- 
turi. Dico  quod  relatiua  funt  fimul  natura  fe- 
cundum illud;c{Tc,quod  eft  cis  proprium  in  quan- 
tum funt  relatiua , fed  illud  non  eft  elTc  exiftere; 
quia  hoc  accidit  eis  in  quantum  referuntur  , & 
ideo  vnum  rclatiuum  poteft  ficeflc  non  exiften- 
te alio ; vnde  hxc  conlcquentia  non  tenet,  caufa 
eft  , hoc  eft , exiftir,  igitur  effertus  eft  , fcilicet 
txiftit  i licet  teneat  futuendo  clfc,  vt  eft  pro- 
prium caufx  in  quantum  refettur , Sc  confinuli- 
ter  fj/e  effertus : tftx  ergo  relationes  caufa , & ef- 
fertus, prius  Sc  pofterius  referuntur  ad  inuiccm, 
& funr  fimul  naturi  i fcd  non  res,  qux  fubfunr. 
g,  V Caufa  fufficienter  diaiditar  ia  ^aatatr  jrenera 
C*ufa>*m  (Aufdrum.  Nota  quod  hxc  conclufio  poteft  in- 
fiu/utr  ejjt  durtionc  in  hunc  modum  probari.  In  omni  re 
gi»er*  indu-  nacuraIj  debet  inueniri  quo  res  eft  ipfum  quod 
nn*fr*i>A-  t hxc  autcm  cft  forma  ; ergo  danda  eft  caufa 
formalis : rurfus  forma  eft  artus  , fcd  artus  re- 
fertur ad  potentiam,  ergo  dandum  eft  aliquid 
cuius  forma  fic  artus , hate  auten»  eft  materia.cr- 
go  danda  eft  caufa  materialis.  Deinde  forma  eft 
aliquando  artu  in  materia,  interdum  in  poten- 
tia , ergo  neceffinn  eft  dare  aliquid  , quod  redu- 
cat de  potentia  ad  artum  , hoc  eft  efficiens , ergo 
danda  eft  ctiara  hxc  caufa.  Tandem  natura  nihil 
agit  fruftra , ergo  dandum  eft  aliquid  cuius  gra- 
tia fiat , hoc  autem  c(l  finis , ergo  danda  eft  cau- 
fa  finalis ; ergo  damur  hxc  quatuor  genera  cau  - 
farum.  Item  tot  funt  genera  eaufarutn  , quot 
formx,  feu  modi  interrogandi  caufam: ac  tan- 
tum quatuor  funt  modi  diuerfi , ergo  Sc  quatuor 
diucrfa  genera  caufarum.Minorprobarur , ipfas 
formas  modbfque  interrogandi  caufam  enume- 
rando. Interrogamus  enim  proprer  quid  fiat 
res , Sc  hxc  eft  caufa  finalis ; ex  quo  fia;  res , qux 
eft  caufa  matcr>alis;flc  a quo  fiat  res,  qux  eft  cau- 
fa efticicns ; & per  quod,  vel  quo  fiat  res,  qux  eft 
caufa  formalis : non  funt  autem  piures  modi  in- 
terrogandi caufam.crgo  neque  piures  caufx. 

^ * Omiut  rjfellm  eft ah  alitjuo  tamjudm  a caufa. 

c*uft ufiit  Nora » caulas  multiplicircr  pofle  comparari. Pri- 
•i  mmlt*  mo  ad  effertam , Sc  fic  prima  caufa  eft  materia. 
emptrjvi.  Secunda  eft  forma, qux  funt  intrinfecx  pasces 
effertus.  Tertia  eft  efficiens,  qux  eft  principium 
exterius  motus , quo  fit  effertus : tandem  fequi- 
Sitii  eptr.  Ttm.  J /. 


tut  finis,  qui  eft  vltimum  in  quo  confiftir  motus. 

Sccundb  poliunt  comparari  ad  inrcntioncm  ope- 
randi, & fic  prima  caufa  in  ordine  caufandi  eft 
finis , qux  mouct  agens  ad  operandum.  Secunda 
ipfum  efticicns, quod  moueturl  fine.  Tertia ipfa 
forma.  Qu  arta  materia  , qux  perficitur  forma. 

Poliunt  tertii  confiderari  caufx  fecundum  efle, 

Sc  tunc  prima  eft  efficiens,  fecunda  materia , ter- 
tia forma,  quarta  finis.  Quarto  modoconfide- 
rantur  fecundum  rationem  agendi , & fic  Prima 
eft  forma , ipfa  enim  eft  qua  agens  operatur. 

Secunda  efficiens,  quod  operatur.Tcrria  eft  finis 
propter  quem  efticicns  operatur  .Vltima  eft  ma- 
teria, qux  recipit  artioncm,&  mouctur  ab  agen- 
te ad  formam  recipiendam. 

d Cariam  habet  caafam  efficientem. confiruamem,  Dem  an  fit 
fed  non  producentem.  Nota  quod  difficultas  eft  in- 
ter  Philofophos  , quid  fenferit  Ariftotelcs  de  cf- 
fidentia  primi , nempe  Dei  • refpcrtu  aliorum. 

Quidam  enim  volunt  cum  fcnfiftc  multa  efte  pe- 
nitus improdurta  , ipsumque  Primum  nihil  im- 
mediate producere , neque  etiam  artione, vcluc 
motor  immediatus  alicui  orbi  appropriatus  ali- 
quod crrlum  moucre  , quo  mediante  fit  caufa 
inferiorum  , fcd  tantummodo  per  modum  fi- 
nis. Ita  fenfit  Grcgorius  dc  Atim.  in  2.  dirt.  r. 
quxftione  1.  artic.  1.  & loanncs  Bauo  in  eodem 
loco. 

Ali)  veri  dicunt  cum  cenfiftc  omnia  alia  cn-  IO* 
tia  a primo.qni  eft  Dcus,fuifteab  iilo,vcl  imme- 
diate, vel  mediati  produrta,  immediate  externa, 
vt  funt  Imclligentix,  Scctrlt  {mediari  vero  ge- 
nerabilia , Sc  coirupnbilia  , ad  quorum  genera- 
tionem concurrit  mediante  motu  ctrli , quod 
ipfc  mouct , vel  immediate  in  genere  caufx  effi- 
cientis, vt  aliqui  voluut.vei  genere  caufx  finalis, 
vt  fcnfiftc  videtur  Scorus  quf  ft.7.Quodi.&  in  1.  *«  mBjaa 

d.S.quxft.  j.  Et  hanc  fi.nrentiam  defendit  Scotus 
locis  proxime  relatis,  Sc  in  i.d.  1 .quxft.a.Obfcr- 
ua  tamen  quod  aliquidbifariam  poteft  produci; 
vno  modo  per  motum , Sc  tranfmutationcm  ma- 
ter ix:  quo  modo  agunt  omnia  agentia  naturalia, 

Sc  res  naturales  producuntur.  Alio  modo  per 
fimpiiccm  emanationem  , Sc  hanc  diftinrtioncm 
tangit  Comentator  in  lib.de  fubftantia  orbisjdi- 
ccns,  quoddam  eft  agens , fiue  efficiens.fine  mo- 
tu, quodJam  cum  motu.  Primum, inquit,  prxee- 
dit  artum  natura,  non  tempore.  Secundum  verb 
prxccdir  effertum  Sc  natura, & temporc.Quando 
ergo  hicdicit  Scotus  quod  ccelutn  habet  caufam 
efficientem  qux  eft  confcruans,  licet  non  produ- 
cens , loquitur  de  produrtioncPhyfica  , qux  fic 
per  motum,  Sc  luurarioncrm 

r Caufa  e» incidant  in  idem  numero.  Nora,  1 f. 
quod  littera  Scoti  feriptoris  vitio  eft  manca  ,&  Caaft  tem- 
nnpci  ferta,  vc  videre  eft  : nam  cx  fex  combi-  hioatknk 
nationibus  non  enumerat  nifi  quatuor.  Poftec 
autem  in  hunc  modum  corrigi , Sc  fnpplcri , Sc 
primo  clt  efficiens  Sc  forma : qux  concidunt  in 
idein  numero , fcd  diuerfimode,  quia  anima  eft 
efficiens  refpcrtu  fuarum  operationum , nem- 
pe intcllertionis  , Sc  volirionis,  & eft  forma 
corporis.  Secundo  eft  forma  Sc  finis , qux  cojn- 
cidunrinidcro  numero.quiaillud  idem, quod  eft 
forma  coropolici,  eft  finis  tranfmutationis.  Ter- 
tio eft  materia , & forma , qux  coincidunr.acci- 
piendo  materiam  large  pro  rccepriuo  cuiufcum- 
que  formx  : quia  anima , qux  eft  forma  corpo- 
ris, eft  recepriua  fuarum  operationum.  Quarto 
eft  materia  & finis  , qux  coincidunc  tumendo 
M mate 


■ 


It. 

Text.  js 


H4 

maceriam  large,  quia  forma  quae  cft  finis  genera- 
tionis , e A materia , Ceu  fubicclum  propriarum 
operationum.  Quinto  cA  efficiens,  Se  finis : quia 
aniina,qux  eft  efficiens  iuarum  operationum,  cft 
/inis  naturalis  generationis.  Sexto  eft  maceria, & 
efficiens. Qux  non  coincidunc.nifi  capiendo  ma- 
teriam large  pro  quocumque  TubicAo  receptiuo 
alicuius  d> ipofitionis , quia  fic coinciduur  nurc- 
ria,  Se  efficiens : nain  anima  qux  cft  efficiens  Tua- 
rum operationum  , cft  etiam  ipfarum  operatio- 
num tcceptiua.  Obferua  infuper , quod  non  fo- 
lum  fex , immb  duodecim  poliunt  fieri  caularum 
combinationes : nam  primb  poteft  combinari  ef- 
cicns  cum  roaccria.Sccundd  efficiens  cum  forma. 
Tertii  efficiens  cum  fine.  Quarrd  materia  cum 
efficiente.  Quin; 6 materia  cutu  forma. Sexto  ma- 
teria cum  fine.  Septimd  forma  cum  efficiente. 
O&aud  forma  eam  materia.  Nono  forma  cum 
fine.  Decimi  finis  cum  efficiente.  Vndccimd  fi- 
nis cum  forma.  Duodecimd  finis  cum  materia.In 
his  autem  omnibus  combinationibus  fi  materia 
prcfsc,  Se  proprie  fumatur, cutu  nulla  alia  caufa- 
rumcoincidic  in  idetn  num. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

MOdi  autem  i caUfitrum  numera  quidem  funt 


Lib.  II.  Phyficorum 


multi.  Hoc  cft  fecundum  capitulum  huius 
tiaAatus  , in  quo  Atiftotelcs  agit  de  modis  cau- 
farum  , Se  primo  proponit  intentionem  dicens, 
qu&d  modi  caufarum  funt  multi  numero.princi- 
paliotes  tamen  funt  innumero  minori, Se  fecun- 
dum Commentatorem  modi  caufarum  dicuntur 
proprietates  , quibus  caufx  cjufdem  generis  dif- 
ferunt ab  inuiccm. 

Dicuntur  enim  caufa  multipliciter.  Hic  prolo- 
quitur, & primiS  proponit  modos  caufarum.  Se- 
cundo diuidit  ipfos  per  fc  inuiccm.  Tcrti6 
oftendit  quis  modus  cft  maxime  quxrcndus  , de 
Quarto  ponit  duas  proprietates  caufarum  Sccun- 
• dum  ibi : Attamen  h e cmnn.  Tertium  ibi : Oportet 
autem  fimper.  Quartum  ibi : Amplius  alia  quidem. 
c*uf*r*m  Ponit  igirur  quatuot  modos  caularum.  Primus 
pw**  f-nt  rooJuj  cft,  qu6d  quxdam  fune  caufx  priores , Se 
quututr.  Jam  paller ior  es , vi  Medicus  cft  caufa  pofte- 

rioc  faniutis  ,de  artifex  eft  caufa  prior  .limiliter 
fi  duplum  fu  caufa  formalis  diapafon  , Se  nume- 
rus iit  caufa  formalis  dupli-,  tunc  duplum  cft  cau- 
fa pollet  ior  diapafon,&  numerus  caufa  prior,  & 
vuiucrfaliut  continens  eft  caufa  prior  contento. 

. . Notandum, qu6d  illa  proprietas  non  poteft  in- 

tclligi  de  tcbus.quia  ex  quo  idem  cft  Medicus, Se 
artifex  fanitatis , idem  non  poteft  efle  prior  fc 
ipfo  , Se  ideo  iuteUigitur  de  terminis  fignitican- 
tibus  caufas:  modo  iftorum  terminorum  quidam 
cft  vniucrfalitcr.dc  ille  dicitur  caufa  prior ,&  alius 
minus  vniuctfalis , Se  ille  dicitur  caufa  pofterior. 
VivVcwr*.  r autem  vt  accidens.  Ponit  fecundum 

diOuium  modum, Se  eft,  quid  caufarum  quxdam  eft  caufa 
z imut*.  per  fc  , vt  artifex  dicitur  caufa  per  fe  ftatux ,alix 

Ium  caufx  per  accidens , vt  Polycletus  cft  caufa 
per  accidens  ftatux.  Sed  contra, quia  ex  quo  fta- 
tux faftor  cft  idem  cum  Polycleto, fcquitut  quod 
fi  Polycletus  fu  caufa  pet  accidens  ftatux  , quod 
ftatux  f a&ot  fu  etiam  caufa  pet  accidens  ftatux, 
pet  Syllugiftuum  expofuotium.  Ideo  dicendum 
cft, quod  iftx  di  Aiones,  per  fi, per  «eidem, in  pro- 
polito  funt  determinationes  totius  propofuio- 
nis.de  faciunt  propofuionesin  fcnfu  compofuo: 
Se  tunc  cft  fenfus , quod  tetminotum  de  quibus 


dicitur  caufa  ftatux,  quidam  funt  de  quibus  dici- 
tur in  propofitiombus  per  fe,  vt  dicendo,ftatax 
fa&or  cft  caufa  ftatux.  Alij  fune  de  quibus  dici- 
tur iu  propofitione  per  accidens , vt  dicendo  Po-  r 'Ut  tttur * 
lycletus  cft  caufa  ftatux.  Et  fubdit  Ariftoteles  dtfumm 
qu^d  caufa  per  fe  dicitur  fecund&m  primum  mo-  zim*e. 
dure:nam  animal  cft  prior  caufa  ftatux  quam  ho- 
roo,&  limiliter  de  caufa  per  accidens:  quia  albus 
cft  caufa  prior  flatu;  quam  muficus,co  quod  lon- 
giusjidcft,  eo,  quod  ifte  terminus  at  i u*  cft  com- 
munior. 

Prater  j amnes  autem.  Tertius  modus  eft,qu5d  14, 
caufarum  quxdam  funt  caufx  in  a&u , vt  xdifi-  Texi.  34. 
cans , quia  a&u  xdificat : alix  funt  caufx  in  po- 
tentia , vt  aliquis  dicitur  xdificator : quia  poteft 
xdificarc, licet  a&u  non  xdificct.de  fubdit  4-Phi- 
lofophus , qudd  ficut  diuiduntur  caufx,  ita  pof- 
fentdiuidi  caufata. 

Amplius  j autem  e annexa,  & ha,  & illa  dicentur.  Text.  }f. 

Hic  ponitur  quartus  modus, & exponitur  de  ter- 
minis ficut  primus,  qudd  terminorum, de  quibus 
dicuntur  caufx,  quidam  funt  incotnplcxi,  vt  Po- 
lycletus cft  caufa  ftatux  , ali)  funt  complexi , ve 
Polycletus  ftatux  fa&or  cft  caufa  ftatux. 

Attamen  emnes  ha.  Hic  diuidit  iftos  modos  per  jext.  j*. 
fc  inuiccm, dicens,qu(Nd  quilibet  iftorum  modo- 
rum diuiditur  per  aliam.Nam  caufa  per  accidens 
quxdam  eft  prior,  & quxdam  pofterior, quxdam 
in  a&u.dc  quxdam  in  potentia,  & quxdam  com- 
plexa, Se  quxdam  incomplcxa.  Similiter  caufx 
complcxx,  quxdam  funt  priores, & quxdam  po- 
ftcriotes,  quxdam  a&u  opctantcs.de  quxdam  fe- 
cundum potentiam, & ita  de  aliis:nulla  tamen  cft 
complexa  caufa  ex  propinquo.dc  remoto, ex  a&u 
operante, de  in  potemiafolumoperantr.quiahoc 
cft  impoflibilc.  Et  fubdit  Philolophu»  quftd  C Text.  j7. 
caufx  in  a&u , & in  potentia  ab  inuiccm  diffe- 
runt : quia  caufx  fimpliccs  a diu  operantes  fimul 
funt , Se  non  funt  cum  cffc&ibus , quorum  funt 
caufx  : vt  Medicus  fimul  medicatur, quando  ali- 
quis fanatur, fcd  caufx  in  potent»  non  funt  cum 
fuis  cffc&ibus  fimul,  ficut  non  oportet , quod  fi- 
mul fint  xdtficator.de  domus , quia  vnum  manet 
reliquo  corrupto. 

Oportet  7 autem  fivtptr.  Oftendit  qux  iftarum  * f- 
caufarum  maximi  cft  quxrenda, dicens, quod  Text.  j». 
maximi  oportet  quxrerefummam  caufam.de  per 
fummam  intclligit  caufam  propinquiffimam  cf- 
fc&us : ficut  in  principio  huius  tra&atus  dixit, 
quiid  oportet  quxrcrc  cognitionem  omnium 
caufarum  a prima, qux  eft  rcinoti(fima,  vfquc  ad 
propinquillmiam,  vel  i contra. 

Ampltui  alia  quidem  genera  fient  generum.  Ponit  VttiturfM 
duas  proprietates  exufatum.  Prima  cft  , quid*  “"fit™1 
caufarum  generalium  funt  efteAus  generales,  id  !/J-’ 

cft, quod  ficut  terminorum  , qui  fignificant  cau-  „«*•  fin[+ 
fas,  quidam  funt  generales, ita  eis  corrcfpondcnt  Ures. 
termini  generales, fignificantcscffcAus,&  termi- 
nis fmgularibus , fignificamibus  caufas , corre- 
fpondent termini  lingulares,  fignificantes  ctfc- 
£tus.  Secunda  ptoprictas  cft  .quod  caufx  in  po- 
tentia funt  caufx  cftc&uutn  potentialium.de  cau- 
fx a&u  operantes  funt  caufx  cffc&uum  operato- 
rum, fcilicet  illorum, qui  funt  in  operati, Se  nunc 
•ncomplcte  operata  fcquuntur. 


ANNOTATIONES. 

NOta  quod  caufarum  quxdam  funt  perfc, 
quxdam  funt  per  accidens : caufx  per  fe 
funt 


16. 


. 


Quazftio  VIII. 


ns 


fuma  quibus  effertus  pet  fe,  & neceflario  depen- 
dent aliquo  gcncrc  illorum  quatuor.  Cauta  per 
accidens  ell , i qua  non  per  fe , Sc  neceflario  de- 
pendet effertus.  Rurlus  caufa  tum  quxdam  funt 
priores , fcu  vniuerfaJes , qux  etiam  remorx  di- 
cantur; quxdam  vero  pofteriores.fcu  particula- 
res, qux  proxitnx  appellantor.  Rurfus  caularum 
dia  cll  fimplex  , alia  coniunrta,  illa  fci  licrr,  que 
coniungirur  ex  caufa  per  fe,Sc  per  accidcns.Cau- 
(arum  infuper  quxdam  funt  in  potentia, quxdam 
verd  in  artu  : inter  quas  hoc  cft  diTcritneu,  quod 
caufx  in  artu  cum  fuis  effertibus  a<flu  mutuo 
conuctttintur  , vt  (i  efl  curant  tn  artu,  cll  qui  fa- 
natur inartu,etfi  non  ponitur  caufa  neque effe- 
rtus; vnde  valet  conlcqucntia  a caufam  artu  ad 
effertum  in  artu , fiuc  affirma  tine,  fiuc  negat  iue: 
caufa  tamen  in  potentia  non  ita  Ic  habet  cum 
Tuo  effertu , porcll  cnina  hic  xdificaror  cxillerc, 
quando  xdifletum  nontxiffic  fi  ipfe  non  xdifi- 
cet  artu. 

Aliadiuifio  cau Tarum  ab  aliis  additur,  videli- 
cet quod  alia  lit  caufa  vniuoca  , alia  verbequi- 
uoca.  Caufa  vniuoca  cll , qnx  producit  libi  limi* 
lem  effertum  in  fpecie,  vc  leo  leonem.  Caufa 
xquiuocaeA,  qux  ptoducit  fffertum  diffimilcm 
in  fpede  »vt  Sol  rcfpcrtu  cffcrtuutn  infei  iorum. 
Rurfus  etiam  diuidtrur  caufa  in  principalem  , Sc 
inllrumcntalem.Principalis  caufa  ea  ell  .qux-vir- 
tute  propria  operatur, infttumemalisautcm.qux 
dependemre  a principali  operatur.  Exdiuifione 
caufarum  colligitur  ab  Ariflotele  membra  di- 
uiJenria  caufam  cfTc  fex » videlicet  per  fe  caufam 
vniuerfalcm,per  fe  caufam  particularem, caufam 
per  accidens  vniuctfalrm  , caufam  per  accident 
particularcm,caufam  fimpliccm, caufam  coniti  n- 
rtain.Nonaucem  numeratur  caufam  in  potentia, 
& in  artu : quoniam  quxlibet  prxdirtarutn  po- 
teil  efle  in  altu , & in  potentia. 


Q^V  A 9 T 1 O VIII. 
Verum  fit  aliqua  caufa  efficiens? 

Ariftot.  r#/.j  ttxt.  19.  Aurr.  e:mmi9  frS.AlttMfh.nm-. 
Simplic  Si  Thcmirt.  Icit.  Au^uftmut  7 M Ciuii.rtf.  jo. 
Auicembtoo.  nhb.  Ftutii  vns.  Auicrnna/it.  i.  fm fit. 
tsf.xo.fr  9.  MfiMfb.  tsf.  4.  fr  f.  D.  Thomu  t*8.  f . & 
) ttm.Qeu  ctf.fi.  CT  1.^».  fM/f.  10  f .<■*#.  f.  frtu  xAtf. 
l .fsajf.  1.  *tt.  4.  AIucuji*  4 dtfi.  !.«{,  1.  ico«u$  cM. 
Captent.  10  t.  Ji/i. 41  mrt.  j.  Miyron.ro  t.  fhjfi. fsr.  (. 
Conimbric.  10  tsf.  7.  jitfl.  1 1.  Ruuioi  trsU.  4.  it  c tufis 
efficit  ut*  pull.  *. 

f R c v 1 t v 9 quAd  non  : quia  vel  c/fi- 
l cient  effet  caufa  quando  agir,  Sc  hoc 

3 non : quia  tunc  effertus  adhuc  non  cll, 

quia  quando  fit  nonefl,  vt  patetpnnM  Perilftrmt- 
m*r. modi  eius  quod  non  cft, nulla  efl  caufa.  Vel 
quando  non  agit , Sc  hoc  nonrquia  tunc  nihil  ef- 
ficit,& per  confrquens  non  eft  caufa  efficiens. 

Secundo,  quia  caufa, & effertus  fimulfunr,  Sc 
noufunt.vt  dicit  Arifloteles  t.  huius,  tcxt.j.  fcd 
efficiens , Se  effertus  non  funt  fimul , igitur  effi- 
ciens non  efl  caufa.  Minor  ell  nota , quia  pater 
quandoque  mortuus  ell, prius  quam  fit  formatas 
filius  in  vtcro  mati  is,  Se  tunc  efficiens,  Se  effertus 
nunquam  funt  fimul. 

Terri6,quia  caufa  cll  nobilior  caufato.vt  paret 
i.huiiis,tcxt.  4.  Sc  prxeipue  intclligitur  de  caufa 
efficienti, vt  patet  in  j.dr  ylnimt,  ttxt.  1 9.  vbi  di- 
citur, quod  agens  ell  prxlhntius  paiTo , fcJ  cfli- 
Scttitptr,  Tsm.il, 


ciens  non  ell  nobilior  effertu:  nam  in  generatio- 
ne vniuoca  effertus  cll  «que  nobilis.N  am  homo 
generat  hominem  x. huius  , & tamen  vnus  homo 
non  efl  nobilior  alio  ; fitniliter  in  generatione 
xquiuoca  agens  efl  minus  nobile  patio  , fcu  effi- 
ciens effertu , vt  calor  efl  minus  nobilis , quim 
genitum  i calore  per  puttefartionem, igitur  effi- 
ciens nonefl  caula. 

Quarto  fequeretur  ,qu6d  quodlibet  efficiens 
effet  infinitx  virtutis , confequens  efl  falfum  , Sc 
probaturconfcqticnria:  nain  producit  reni  ab  in- 
finira  diftantia:nnm  fi  medietas  effertus  prxfiiif- 
fct.tuncproduxillct  effertum  ab  aliqua  diflantia, 

Sc  li  prxeise  in  quadruplo  prxfuiffct , tunc  pro- 
duxillet  ipfuma  maiori  diflantia  ,&  liciti  infitii- 
tu , igitur  cflm  nihil  ipfius  efie Cius  prxfucrit.fe- 
quitur.quhd  produxit  ipfum  ab  infTnita  diflantia. 

Quinti, quando  agcns.dc  pallum funt  applica>>  1 

ta  ad  inuiccm  ,vcl  aliquid  poflea  efl  in  pallo, quod 
prius  fuit  in  agente, vel  nihil;fi  nihil, tunc  fcqui- 
tur , quid  folus  contaAus  coiporum  fuificiat  ad 
a^Honcm,  quod  cll  falfum;  fi  aliquid, tunc  fcqui- 
tur.quod  cfledlus  non  efl  produdus  de  nouo,fed 
prxfiiir  in  agente. 

Scxii  , fi  efficiens  eflet  caufa  alicuius  ctfc&us, 
fit, ille  efledus  A ignis,  qui  imaginetur  diuidi  in 
partes  proportionales,  ita  vt  partes  minores  ter- 
minentur versus  agens.  Tunt  fit  prima  pars  pro- 
poriional|s,vidciicet  medietas  ictnotior  ah  agen- 
te,qux  vocetur  A.fccunda  C, tertia  DtSe  fic  in  in- 
finitum;  tunc  arguitur  lic , B non  produciturab 
agente  dato  C, non  producitur  ab  eodem, ncc  D, 

Se  ita  dc  aliis , igitur  A non  producitur  ab  ipfd. 

Tenet  colcqucmia,  quia  aJitcr  aliquod  caufutum 
produceretur  ab  aliquo  agente  , cuius  tamen 
nulla  pars  produceretur  ab  ipfo  : & antecedens 
patet , quia  inter  fi,  Sc  agens  cll  pars  intermedia  * 
limilis  agenti , Sc  pet  confequens  agens  non  agit 
per  ipfam  in  fi  partem  dillamem,  & ita  arguitur 
dc  qualibet  alta  parte. 

Oppofitum  arguitur  per  Ariflotelem  z. huius,  Dimfi» 
tra&.t.c.i.tex.ijj.Inquarftione primo  videbitur, 
an  fit  aliqua  caulit  efficiens  , A’  qux  lir.  Secundi 
videbitur  de  quibufdam  modis  caufx  efficientis. 

Quantum  ad  primum  notandum,qu6d  caula  A 
efficiens  cft  illud , propter  quod  alterum  efl  un- 
quam ab  illo  ; vt  ignis  efl  caufa  efficiens  caloris: 
quia  calor  efl  propter  ignem  tanquam  ab  igne,& 
per  illam  particulam  ttnejusm  *b  iKo  diffctr  cau- 
fa efficirns  ab  aliis  caufis,&  ideo  quando  Ariffo- 
tcles  dicir,  quod  caufa  efficiens  efl  vnde  efl  prin- 
cipium motus .intclligir,  quod  caufa  efficiens  efl 
vnde  efl  principium  motus  tanquam  ab  illo,  fci- 
licec  cffcdiuc. 

Secundo  notandum , quod  cffctflus  caufx  e/fi . } • 

cientis  potefl  c/Tc  res  permanens , vei  /uceeffiua 
nona, vel  jtcrna.Dc^teina.verbrgratii.dicimas,  • 

qu6d  Inreiiigenria  cognofcit , & intclligir  per 
cognitionem  xrernam. 

Nunc  funt  dux  fuppofiriones.  Prima  efl, quid  ^hptiJrfl 
aliquid  efl  dtrnouo  produflum. Paret  cx  quxflto- 
mbus  primi  !ibri.Sc«*inda  fuppofirio,qn6d  nihil 
produntur  dc  uouo  i fe  ipfo.Probatur.quia  pro- 
ducens de  nouo  faltem  principale  ell  nobilius 
effc&u  produHo:modo  idem  non  cll  nobilius  fe 
ipfo, Se  iffa  fuppolitio  debet  accipi  ranquuni  no- 
ta,quia  non  indiger  probatione. 

Ex  his  ponuntur conclufioncs.  Prima  efl  ifla;  Augusti 
aliqua  efl  caula  efficiens.  Probatur,  aliquid  pro-  tMtf*  *ffi- 
ducitur  de  nouo  pet  primam  fuppo/itionem , Sc  oV*/• 

M a non 


*36 


Lib.II.  Phylleorum 


non  d fe  ip (o  per  fecundum, igitur  ab  aliquo  alio; 
ergo  pcc  definitionem  caufx  efficientis  illud 
aliud  eft  caufa  efficiens. 

4.  Secunda  conciufio.Dc  nullo  etfcCu  potefl  /ci- 

ri euidemer,  fcilicet  euidentia  fimpliciter , quod 
fuerit  produCus  ab  ifto  agenre  quocunquc  dc- 
monftrato  probato.  Probatur  fic : quia  fi  fic,  fit 
ille  calor  ptodutftus  in  ftupam  per  ignem ; non 
poreft  cuidenter  offendi,  qudd  ignis  fuerit  caufa 
nuius  caloris  propter  duo.  Prirnd,  quia  dicere* 
tur  , quod  cflet  aliquod  agens  ignoturo  produ- 
&um  ab  igne,  quod  produceret  ilium  calorem, fic 
non  ignis : fecundo,  quia  diceretur  qudd  Deus  b 
producit  illum  calorem ; fed  non  nifi  przfente 
igne,  fic  neutrum  iftorum  potefl demonftratiuc 
improbari.  Verum  eft  tamen  , quod  habemus 
cuidcmiam  naturalem  fufficientcm.qudd  aliquis 
C&ftui  fic  produftus  ab  aliquo  agente,  vt  de  lu- 
mine roedij.quod  producitur  i candela.de calore 
ftupx.qui  producitur  ab  igne  approximato; nec 
oportet  dcmonfttare  tales  huiufmodi  caufas , de 
quibus  non  habemus  fenfum  , aut  experientiam» 
f . aut  verifimilcm  conic&uram  ex  fenfatis. 

Rn  futttffi.  Tertia  concludo.  Res  c fucccffiua  , fi  aliqua 
^r»^ePcnc^ct  continue  i fuo  efficiente.  Probatur: 
pttfjUuatt  <lu‘a  non  ***  fottus  nifi  dum  fonans  percutit,  nec 
motus  nifi  dum  motor  mouct.fic  fic  de  aliis  fuc- 
ceffiuis.  Sed  de  aliis cffc&ibus  , qualiter  depen- 
deant , fic  qualiter  non , patebit  cx  modis  caufap 
efficientis. 

c m*{*  tfft-  Ex  fuppofitione , fic  conclufionibus  fcquitur, 

tini  *fi  <**-  qufid  caufa  efficiens  fit  caufa  cxtrinfeca.  Secun- 
/*  **»W*/»-  fcquitur,  quod  dc  aliquo  cffe&U  eft  notum, fic 
euidens , quod  fit  a caufa  efficiente , fic  tamen  de 
caufa  efficiente  ignotum  eft  , quod  fit  illud  , dc 
quo  notum  eft  , quid  fiat  a motore,  i quo  tamen 
• nat  forte  non  eft  euidens.  Tertii  fequitur.quid 
aliqua  eft  caufa  producens, vt  ignis  qui  producit 
calorem  , fic  aliqua  confctuans  , vt  corpus  luci- 
dum, quod  cotueruat  lumen.  Pater  igitur,  quod 
aliqua  eft  caufa  cfficicns.fic  qux  fit  definitiui,  6 c 
hoc  de  primo. 

Quintum  ad  fecundum  nota, qudd  Ariftotelcs 
in  littera  enumerat  quatuot  modos  caufarum 
communes  quatuot  generibus  caufarum  , vt  pu- 
ta , quxdam  eft  caula  per  fc , quxdam  per  acci- 
dens, quxdam  prior, quxdam  pofterior;quxdam 
in  a&u,quzdam  in  potentia,  quxdam  complexa» 

#fp-  quxdam  in  complexa  ; dc  quibus  didlum  eft  in 
timik  *•»■»-  lcxtu  # atj  pt*fcns  nihil  de  cis : fed  ad  prx- 
m-  pcn&  fpccialiicr  eft  dicendum  dc  modis  caufx  ef- 
ficientis , qui  po(Tunt  reduci  ad  quinque  modos. 
Primus  modus  eft,  qudd  quxdam  eft  caufa  effi- 
ciens producens  tantum  , quxdam  confcruans. 
Secundus  modus , quoddam  eft  efficiens  totale, 
aliud  partiale.  Tertius  modus , quoddam  eft  ef- 
. fidens  mediatum  , aliud  immediatum.  Quartus 
modus,  quoddam  eft  efficiens  vniucrfale.  Quin- 
tus modus  , quoddam  eft  efficiens  principale, 
aliud  inftrumcmale,ad  prxfcns  dicam  dc  primo, 
fic  de  aliis  in  alia  quxftione. 

Quantum  ad  primum  modum  notandum» 

C *»[•  t—-  quod  aliquid  dicitut  caufa  confctuans  triplici- 
fnumdui.  |Vno  roo(i0  flcul  locus  dicitut  caufa  confer- 
m uatiua locati,  \t  patet  4. huius, texi.  48. propter 
hoc  , quod  hahet  aliquam  qualitatem  fimilera 
qualitati  locati.  Secundo  modo  dicitut  caufa 
confctuans,  qux  eft  occafio  confcruandi.tt  nau- 
ta dicitut  caufa  confer  uatiua  nauis  »8c  ifti  doo 
modi  fuut  impropri).  Sed  tertio  modo  dicitur 


caufa  confcruans , & propria  ,qux  continue  in- 
fluit in  cffc&um,  virtute  cuius  influemix  ille  ef- 
fcdlus  eft , fic  manu  tenetur : quia  fubrra&a  illa 
influentia  caufx  confcruantis  ille  effe&us  non 
efler,fic  fic  effedus  dependet  h caufa  conferuante, 
non  folum  in  fieri,  immd  etiam  in  fatloeffi,  fic  in 
conferturi.  Sed  caufa  producens  tantum  eft  illa,  i 
qua  dependet  res  in  fieri , licet  non  in  conferturi, 
vt  calor  dum  maner  remoto  agente , a quo  pro- 
ducebatur. 

Nunc  ponuntur  aliqux  conclufiones.  Prima 
eft.  PofTibilc  eft  aliquem  cfFefihim  xicmaliter  de- 
pendere a caufa  conferuante.  Probatur , fic  acci- 
piam lumen , quod  eft  in  orbe  Lunz , fic  lumen 
quod  in  orbe  Solis ; tunc  ifta  duo  lumina  fune 
ciufdcm  rationis;  igitur  vnum  non  miniis  de- 
pendet a fuo  efficiente , fcilicet  Sole,  qudm  reli- 
quum , fed  vnum  fcilicet  lumen  orbis  Lunz  de- 
pendet i Sole,  igitur  cdm  corrumpitur  per  vra- 
bram  tcrrsr,  generatur  fimile  i Sole  remoti  vm* 
bri,  igitur  lumen  quod  eft  in  orbe  Solis  depen- 
det i Sole  , fic  illud  eft  xternuro  , igitur  poffibile 
eft, qudd  aliquis effettus  dependear  xternaliteti 
fuo  efficienre. 

SccundcS, quia  i Deo  dependet  ccrlum, fic  tota 
natura,  vt  patet  in  i.Mcraph.tcxr.}8.  non  folum 
in  genere  hnis  confcruantis.igitur  in  genere  cau- 
fx efficientis,  vc  debet  videri  in  1 l.Meraph.tcxr. 

I j.fcd  coelum  eftafternum,vc  patet  8.huius,tex. 
j8.  igitur  poffibile  eft  qudd  aliquis  cffc&us  de- 
pendear xternalirer  d caufa  efficiente. 

Tcrrid  per  exemplum  ; nam  fi  pes  fuiflet  in 
puluere  xrernaliter.veftigium  fuifTct  caufatum  d 
pede  ab  xrerno,ergo,  Scc.  Ex  ifto  fcquitur,  qudd 
poieft  conuenientcr  faluari » mundum  efl*c  crea- 
tum a Deo.fic  tamen  hoc  non  cfte  contra  demon- 
ftrationem  Ariftotclis8. huius, text.  10. deinde. 

Probatur,  quia  Ariftotelcs  nititur  ibi  oftendere, 
qudd  mundus  eft  perpetuus  , fic  tamen  per  con- 
clufionem  przfentem  poffibile  eft, qudd  aliquid 
perpetud  dependeat  a fui  caufa. 

Secunda  conclufio. Efferus  caufx  confetuan-  . 

tis  non  minus  dependet  d caufa  fua  , poftquam  „ 

fa&us  eft,  quitra  dependeat  in  jfm.Probatur.quia  y, *. 

Sol  non  habet  fe  aliter  confcruando  lumen  pro-  p,rf,drfn- 
du&um  , qirim  producendo  nouum  ; immd  non  dtt  4 tufo 
cum  maiori  conata  producit,  qudm  cfifcruetdm-  tto[*moo*r. 
md  omnino  eodem  modo  dependet  lumen  in  con- 
ferturi, ficuc  in  fieri.  Et  ficut  dicitur  dc  lumine  rc- 
fpcftu  luminofi  ; ira  poieft  dici  de  illis  inferiori- 
bus rcfpcfku Dei, fcilicet  qudd  quodlibet  illorum 
inferiorum  tam  dependet  a Deo,  quando  produ- 
cum eft;  ficut  quando  producitur, fic  idedfi  A fit 
caufa  confcruans  B , fcquitur  qudd  fi  A non  eft, 
vel  non  confctuet  B, qudd  B non  eft. 

Sed  comti  obiicitur : quia  ficut  patuit  fuper 
primo  in  quxftion.  de  modo  naturalis  conferua- 
tionis,  res  naturalis  poreft  conferuari  fub  mino- 
ri difpofitione,quim  produci  potefl ; igitur  res 
naturalis  non  tantum  dependet  ab  efficiente  in 
conferturi,  quantum  in  fieri. 

Sccundd  , quia  fi  Deus  continue  influeret  in 
iftis  inferioribus » fcqueretur  qudd  quzlibet  tes 
eflet  fucccffiua,  ex  quo  continue  per  nouam  in- 
fluentiam fieret  dc  nouo. 

Ad  primum  iftotum  dico,  qudd  non  eft  fitnlle 
dc  caufa  ptima  conferuante,  5:  aliis difpofitio- 
nibus  naturalibus  , mediantibus  quibus  effe- 
&os  conferuatur : nam  prima  caufa  confetuat, 
fic  agit  fine  conatu;  fed  difpoGtiones  natutalcs, 


8. 


Quazftio  VIII. 


9 


f»  uaftnMt 
ftfttm  meim 
iiftuat. 


i 


u. 

C*mf*  dtci- 
Hr  viuuer. 
f*lk  Influi- 


vt  caliditas,  frigiditas,  & huiufmodi , firpc  con- 
fervam cum  conatu,  fci  licet  quando  contrarium 
eft  ap  plicatum. 

Ad  fecundum,  dico,  qubd  non  debet  intelligl, 
quod  quxUbet  res  alia  a Deo  continue  nouiter 
producatur,  fcd debet  intclligi , qubd  continui 
conferuarur  per  peimatn  caufam  , ira  vt  fi  vellet 
non  confcroare,  illa  res  elfcr. 

, Ex  quo  poliunt  infetri  quxdani  differenti* 
inter  caufain  producentem  tantum  , Sc  caufam 
confcruantcm.  Differunt  enim  primA,  quia  cau- 
ta conferuaus  eft  nobilior,  & pcrfcAior  fuo  cau- 
Cato:  vt  luminofum  eft  perfectius  lutnine,  & pri- 
ma caufa  eft  perfectior  aliis : fcd  de  cauta  produ- 
cente ,qux  non  eft  confetuam , non  oportet , vt 
argutum  fuit  ante  oppoficum.  Secundo  diffe- 
runt, qu6d  caufa  confcruans  non  neccltarib  pix- 
cedit  faum  cffc&um  : immo  (imul  eft  cum  ctfe- 
&a.Vudefi  luminofum  clTet  fubito  prxfcnratum 
medio difpofico  ad  receptionem  luminis,  fubito 
produceret  lumen  ; fed  caufa-fuoducens  uccufla- 
ri&prxccdit  fuuracffcdum.  Tertii  differunt  ex 
pane  motus : quia  agens  producens  a git  per  ve- 
rum motum, vel  mutationem;  fed  confcxuans 
non  nifi  iroproprie.Quarto  diffcrunt,quia  agens 

Etoduccns  agit  fucccmuc, fcd  confcruans  agit  fu- 
iri  quantum  eft  cx  parte  fui.  Quinti  differunt 
cx  parte  cffc&us:  quia  pollibilc  cft.quod  aliquis 
effectus  dependeat  xtetnaiicer  a caufa  confcr- 
uante;  fcdlioc  eft  impoftibile  de  caufa  produ- 
cente tantum.  Sexti,  quia  effectus  caufx  confer- 
tuntis  dependet  i caufa  fua  in  tntfmuni,Sx.  in  fu- 
ti» fcd  cffe&us  caufx  producentis  dependet  a 
caufa  fu»  in  fieri  folum.  Septimi  , quia  effc&us 
caufx  confcruantis  non  habet  contrarium  , vt 
patet  dc  lumine , fcd  effe&us  caufx  producentis 
baber ; patet  igitur,  quid  fit  caufa  confcruans,  Se 
qux  producens , Sc  quomodo  differant  ab  inui- 
ccm,  & hoc  dc  primo  modo. 

Quanrum  ad  fecundum  modum , notandum, 
quod  quando  piares  caufx  concurrunt  ad  eun- 
dem effectum , vel  ili*  caufx  fune  fibi  inuiccm 
caufx  fubordinatx , vei  non.  Si  non  ; tunc  vei 
omnes  cor.currum per  modum  vnius  caufx , vel 
per  modum  diucrurnro  caularum.  Exemplum 
primi , quia  ad  generationem  Socratis  concur- 
runt paterfuus, ccclum,  Inccl)igcntix,&:  Dcus:& 
in  ralibus  cnofis  fubordinatis  nulla  dicitur  tota- 
lis , vel  partialis  : iromi  quxiibee  talis  producit 
totum  cffcltum.  Vnde  non  eft  imaginandum, 
quod  dc  igtie  genito  Detis  producat  vnam  par- 
tem,Sc  ignis  generans  aiiam,imm6  quxbbet  cau- 
larum fubotdinararum  producit  totum  effe- 
rum , ad  quem  concurrunt.  Exemplum  fecundi; 
vt  Ii  plures  homines  tuberent  naucni  mediante 
vna  chordi , omnes  illi  concurrunt  per  modum 
vnius  caufx,  & in  illis  non  inucnirur  caufa  tota- 
lis , ve!  partialis , quia  quilibet  uaiiit  totam  na- 
ucm.ficcx  boe  non  fcquitur,qu6d  alij  fuper- 
fluam : quia  nullus  tuhit  totam  naucm  totaliter, 
vt  ly  fttihtr  dclignar  totam  virtutem  tuhemis. 
Exemplum  tertij , vt  fi  Socrates , Sc  Plato  appli- 
cemur ad  lcuaudiun  vnum  lapidem  a Jiuctfis 
partibus, quem  neuter  illorum  fufficcrct  leuare 
iblicartc  , tunc  ad  Icuarionem  lapidis  irti  duo 
concurrunt  per  modum  diuerfarum  c.iufarum,& 
idcb  vtcrqoc  eorum  eft  caufa  partialis  leuatio- 
nU,  Sc  hoc  de  fecundo  modo. 

Quantum  ad  tertium  modum, notandum.quod 
aliqua  caufa  dicitur  vuiuerfalis  tripliciter,  vno 
Sitii  tf  er.  Tom.  11. 


»37 


modo  in  prxdicando  , Si  lic  terminus  commu- 
nior fignificans  caufam  eft  vniuerfalior,  quitn 
renuinus  minus  communis  , vt  artifex  eft  caufa 
vniuerlalior,  quam  xdificator,  Sc  hoc  diltum  eft 
intextu.  Aiiomodo  dicitur  caufa  vniuerfalis  in 
caufando  ,&  tunc  vniucrfalitas  caufx  attenditur 
peues  diuerliratem  cffcftuum,quos  illa  caufa  po- 
tcft  producere.  Sccundr»  penes  diucrfitarem  lo- 
corum , iu  quibus  poteft  iiroul  producere  diucr- 
fos  effetius ; Se  certib  penes  diuerfitatem  tempo- 
rum,in  quibas  poteft  producerediuerfos  effectus 
fucet  Hinc , ita  au6d  illa  caufa  dicatur  vniucrfa» 

Jior,i|uq  poteft  fimul  producere  effetius  plures  in 
pluribus  locis^ut  in  pluribus  temporibus  poteft  \ , 

plures  effetius  producere. 

Ex  quibus  fequitur.qubd  Deus  eft  caufa  vni- 
uerfalior, quam  ccrlum,  Sc  ctrlttm  caufa  vniuer-  » 

falior  folc,  & fol  caufa  vniuer  falior  quam  ignis 
hic  inferior , Se  ideo  caufa  dicitur  maxime  parti- 
cularis, qux  vnius  folius  effetius  eft  productiua. 

Et  fic  patet  qux  caufa  dicatur  vniuerLalis,&qu? 
par  ticularis,  Sc  hoc  dc  tertio  modo. 

Quantum  ad  quartum, notandum,  quod  aliqua  1 1 . 

cauU  poteft  dici  mediata,  vel'  immediata  alica-  C*»tkpmQ 
ius  effetius  tripliciter,  vno  modo  dicitur  caufa 
mediata,  qoia  non  eft  coniuntia  effetiui  fccun-  **  vtlint- 
dum  locum  , Sc  fic  cadum  dicirur  caufa  mediata  ddai*. 
huius  e/Fctius:  fctlicct  ignis  hicprodutii.fed  ifto 
modo  Deus  dicitur  caufa  immediata  ; non  quia 
proprie  coniungatut  effetiui  , fcd  quia  cuilibet 
rei  iplc  eft  indiftans.  Secundo  modo  dicitur 
caula  mediata: quia  non  influit  in  ctfcdum:& 
ifto  modo  agens  confiiiatiuum,  vel  occalionale  ** 
potell  dici  caula  mediata, & tunc  illa  caufa  dici- 
tur immediata , qux  influir  in  cfredum  , Sc  fic 
carlum  diciwr  caufa  immediata  effetius  hic  pro- 
dudi.quia  licet  non  attingat  ctfcflum, immedia- 
te tamen  in  ipfum  influit,  vt  pater  primo  Mntvn-, 
tw*n , 6c  fic  rangic  ipfum  fecundum  influentiam. 

Teri  io  modo  dicitur  caufa  immediata , qnx  non 
determinaturper  aliud  agens  magis  particulare 
ad  producendum  hoc,  vel  illud,  fed  dicitur  caufa 
mediata,  qux  det ci  minatur  per  vnum , vel  plura 
agentia  particularia, ad  productionem  iftiuseflc- 
iftus , magis  quam  alterius.  Verbi  gratia , caufx 
vniucrlaics  vtDctis,&  corium  dicitur  caufx  mc- 
diatx  effetius  hic  produtii , co  qohd  ad  produ- 
«ftionem  illius  elfctftus  determinamur  per  agen- 
tia particularia , vt  pota  per  ignem,&:  calorem, & i 

per  motum , Sc  lumen : Sc  lic  ignis  dicitur  caufa 
immediata  , vel  etiam  calor , quia  non  determi- 
natur per  aliquod  agens  magis  particulare  ad 
producendum  hoc.vcl  illud, & fic  patet  qux  cau- 
i» dicatur  mediai9,&  qux  immediata. 

De  quinto  notandum,  quod  dc  caufis  concur-  j j . 

rentibo*  ad  eutndem  e fletum  lempec  caufa  prin-  Ttrfifih 
cipalior  eft  peifedior , & nobilior , Sc  e contra  r*"f*  « ,r»- 
caufa minus  principalis,  feo  iiitbumenraliscft  •*tnr{t* , 
caula  minus  pcrfc&a,iiuc  ignobilior,  ita  vt  prin-  ^*u"' 
cipaiitas  caufx  fir  per  comparationem  plurium 
cftc<ftuum  ad  inuiccm  rcfpedu  ciufdcin  cttc&us, 
qux  cognolarur  penes  comparationem  ip/arum 
ad  inuicem  in  perfectione,  dc  nobilitate.  Ut  fi 
quxratur  penes  quid  attenditur  perfcltio,&  no- 
biliras  eaufx.Refpondetur.Quod  pcrfeiftio  Sc  no- 
biliras  caufx  poteft  cognoicicx  rribus,primd, 
fupponcudo.quod  in  ordine  caufaru  fir  vna  caula 
prima  indepeudens  abaliquo  alio,&  i quo  omnia 
alia  dependeor, vt  patet  tue  caula  , 

eft  perfectior , Se  nobilior  omnibus  aliis  caufis. 

M ) Tunc 


>38 


Lib.  II.  Phyficorum 


I4> 


M- 

Drfiniiu 


Tunc  dico  primd  quod  perfectio  caufieco- 
gnofcitur  per  appropinquationem  ad  caufam 
prinum  fecundAm  peifc&ionero  , ira  vt  demon- 
Uratis  duabus  caulis,  quarum  vna  cft  propin- 
quior  oauix  prima: , Sc  alia  remotior : tunc  illa 
propinquior  cft  pcrfe&ior  remotiori.  Secundi 
coguofcirur  perfectio  caufx  per  modum  agendi; 

2uia  illa  cauia  cft  perfc&ior.qu*  agit  conicruan  • 
o,  & cuin  hoc  producendo  , quam  illa  que  agit 

Jiroducendo  tantum.  Similiter  modus  agendi 
ubi tb,  cft  perfeftior  quam  modus  agendi  fuccef- 
fiue.  Tertii  cognofcitur  per  nobilitatem  eflFc- 
ftuum.iic  idc6  dicitur , quid  magnitudo cffe&us 
demonftrat  omnipotentiam  conditoris. 

Ex  quibus  fequitur  comparando  caulas  ad  in- 
uicctn.quod  difpofirio  accidentalis  cft  caufa  mi- 
nus principalis, quim  forma  fubJlitialis,&  quid 
omnium  caufarum  concurrentium  ad  aliquem 
effc&um  caufa  prima  eft  princjpaliffima,nec  po- 
teft  minifteriaiiter  concurrere  ad  aliquem  efFc* 
ftum.  Er  fie  paret  qua;  cauia  dicatur  principalis, 
Sc  qux  inftrumentalis, Sc  hxc  de  quinto  modo. 

Nunc  ad  rationcs.Ad  primam  dico,qu6d  cauia 
cft  efficiens,  quando  agitrnec  obftat , quod  efFc- 
ftusnon  eft;  quia  cauia  dicitur  efficiens  cfTe&ns, 
eo  qtidd  cft  eifc&iua  tranfmucationis  ad  cffirftu. 

Ad  fecundam, cauia  & etfcdtus  fimul  funr,&c. 
Dico  intelligitur  maxime  de  caufa  conferuamc, 
fed  de  producente  exponitur  fic.qubd  dum  effe- 
ftus  adu  producitur, caufa  adhi  producit. 

Ad  tertiam  dico , quod  in  omni  aftione  cauia 
ptincipalis.vt  cft  Deus , eft  nobilior  eifcftu  pro- 
dtifto,  fed  de  minus  principalibus, Ac  inftrumen- 
talibus  non  oportet. 

Ad  quartam.negatur  confcquentia.vr  eft  pro- 
prie jlla  diftantia.  Ad  probationem  dico  ,qu6d 
non  fit  ibi  additio  fccudum  proportiones f mul- 
tiplices , fed  prxcis£  fecundum  ptoportiones  fu- 
peipartientes,  vel  fuperparriculares,  Sc  ideA  pro- 
ducere totum  eft  prxeise  duplo  difficilius , quiin 
producere  mcdietaccm.Ide^  nego  cofequentiam. 

Ad  quintam  dico,qu6d  nihil  eft  in  paiTo,quod 
prius  fuit  in  agente,  ncca&io  fir  per  exitum  ali- 
cuius ab  agente ; nec  ex  hoc  fequitur, qu6d  foliis 
coutadus  fufficiat  ad  a&ioncm  : immd  requiri- 
tur,quod  agens  habeat  in  ie aliquod  principium, 
mediante  quod  fufficiat  nanfmurarcpaflum. 

Ad  fextam  nego  confequenriam  , Ac  propter 
iftud  dico  ,quod  nullis  duobus  ignibus  determi- 
natur , verum  eft  dc  vno  , quod  Iit  produ&us  ab 
alio  prxcis£ , fed  femper  ab  alio  roediaute  admi- 
niculo partium  prxdi&arum  prius, & hoc  fufficit 
ad  dcinunftranduin  hoc  eifeagens  illius,&hzc 
de  quxftionc. 

ANNOTATIONES. 


• r~>  Aufa  t fidem  eft  illud , per  quod  silerum  e fi 
V-V  tanquam  si  ito:  Nota  caufam  c/Ie  ad  cu- 
ius eife  aliud  fequitur  emanatione  reali , vbi  Ijr 
sliud  denotat  efledum  aliam  naturam  numero 
diftin&am  habete  a caufa, ex  quo  fequitur  Theo- 
logice , quod  Vcrbnm  diuimim  non  eft  efferus 
Patris  aterni , nec  Pater  eft  eius  cauia : iimiliter 
Spiritus  fandus  non  cft  effedus  Patris , 8c  Filij, 
neque  Pater,  Sc  Filius  eius  caufa  , quamuis  enim 
Pater  producat  Filium, & Pater , Sc  Filius,  Spiri- 
tum fandum  , tamen  eandem  numero  naturam 
diuinam  habet  Filius  cum  Patre  , Ac  Spiritus  fan- 
dus cum  Patte,  Sc  Filio. 


b Diceretur  , quod  Dem  producit  illum  calorem. 

Nota  quid  Gabrici  Bicl  in^.d.i.quxft.  i.  tenet 
folum  Deum  producere  quotquot  cfte&us  hic  in 
inferioribus  producuntur , caufafque  fecundas 
nihil  agere,  ied  folum  cile  prxfcmcs  ad  tales  cf- 
fcdusproducendos,itaquod  Dcusad  pr^fentiatn 
ignis  calefacit,  & ad  prxfentiam  aqux  frigefacic. 
Cxrcru  HfcGabricJis  opinio  eft  erronea,  aducr- 
faturenim  faerx Scripturx.  Nam  Gen.t. dicitur. 
Germinet  terra  herbam  virentem  , & lignum  po- 
miferum faciens  frudum  inxtn  genm  fuum.  Vbi 
datur  virtus  agendi  rebus.  Er  Daro.i.defide  Or- 
thodoxa , cap.  9.  inquit.  Dedit  Deus  plantis  vir- 
tutdkn  altricem , audricem , Sc  generatricem , Ac 
D.Ambrof.  3. Hexaemeron, cap.6.&  8.Dedic,  in- 
quit , Deus  terrx  virtutem  generandi  herbas  eu 
fcmecipfa  fine  alterius  adjutorio. 

c Res  fucceffiua  fi  aliqua  Jit,  <$rc.  Nora  qu&d  ided  \6, 
dicit  Sco tus  , fi  aliqua  fit : quia  fuit  aliquorum 
fcnrenria , motum  non  diftingui  a mobili , Sc  k 
termino  ad  quem ; fed  cile  idem  reai  jter,&  forma- 
licet  cum  mobili , Ac  cum  termino ; qux  opinio 
eft  valde  improbabilis:  nam  cum  in  motu  alre- 
rationis  acquiratur  accidens,  Sc  mobilcfitfub- 
ftantia,  idem  formalirer  erit  fiibftantia , Sc  acci- 
dens. Aliorum  fentenria  fuit , motum  idem  cile 
realiter  cum  mobili,  diftingui  aurem  realireri 
termino.  Hxc  opinio  in  hoc,qudd  dicit  motum 
efle  idem  realiter  cum  mobili , coincidit  in  idem 
fere  inconucniens,  in  quod  prima  opinio;in  hoc 
autem  quod  a/Terit  motum  diftingui  rcalircri 
termino,  videtur  contradicere  Ariftoreli affir- 
manti motum  non  elTe  prxtcr  rem  ad  quam  eft. 

Propter  ergo  has  duas  opiniones  locutus  cft  hic 
Scotus  dubirariuc ; qux  autein  fit  eius  fententia 
videbimus  in  3.  huius,quxft.7. 

d Ad  generationem  Socratu  concurrunt  pater  Dent  immt 
fitut  , t telum , IntelhgentU  , & Dem.  Nota  quod 
Deus  immediati  concurrit  cum  omni  caufa  par-  ‘ rmm 

ticulari  ad  quemcumqtic  efferum  , quod  non 
folum  eft  verum  fecundAm  Phtlofophos , fed  et- 
iam cft  certam  fecundum  Theologos.  Namlob 
10. dicitur,  Manm  tua  Domine  fecerunt  me,  Sc  Pfal, 

146.  Qui  producit  in  mentibm  farnum , Sc  Matth.6. 
fanum  agri  fu  veftit  Dem,Scc.6c  loan.f. Pater  enem 
vfqutmodo  optratur,&  ego  operor.  Patet  ccia  ex  Pro- 
clo Philofopho  in  Iib.de caufis,  c.  >.dicenre,oin- 
nis  caufa  primaria  plus  eft  influens , fuper  caula- 
rum fuum, quam  cauia  vniuerlalis  fecunda ; quia 
caufa  vniucriaiis  prima  agit  in  caufatum  caufis 
lecuudx, antequam  agat  in  ipfum  cauia  vn/uer- 
falis  fecunda ; & parilm  infrl  dicit, omnem  ope- 
rationem , quam  cauia  iecunda  eificir  , prima 
etiam  caufa  efficit.  Vnde  D.  Auguftinus  f.  de 
Triuir.  cap.  j.  Sc  4.  vocat  creaturas  proximas 
caufas;  Deum  verd primam, qux  fi  fuipenderec 
adlionem  fu am , caulx  inferiores  non  agerent, 
ergo  Deus  cum  illis  operatur. 

Ex  hoc  fequitur  erroneam  efle  Durandi  ien-  1J. 
tenriam  in  z.  Sententiarum  d.  t.  afterenris  ita  Donatio* 
caufas  particulares  fuos  efledus  producere , vr  "" 
nulla  fuperiori  causi , neque  ipfo  Deo  indigeam  rs* 
adiuuante:  quia  virtute  (inquirj  i am  ab  ipfo 
tradita  Deo  operantur. 

C Aliquo  coufa  potefi  dici  mediata  , vel  immedia - ra- 

ta , $c.  Nora  qudd  aliquam  caufam  immedia- 
te  attingere  efledum  dupliciter  contingit.  Vno 
modo  in  raediarione  fuppofui,  altero  verh  modo  „4  -*~ 

mmediatione  virtutis.  Agere  immcdiaiionc  ///. 
fuppoiiti  cft  , qa^d  ipfum  fiippofirum  agens 


Qusftio  I X.  139 


attingat  fuppofirum  patiens, vt  fi  ignis  applicetur 
a»mbudibiii,de  c co  Ara , illud  dicitur  agere  me* 
diate  mediatione  fuppofiti . quod  applicat  aliud 
fiippofitum  ad  agendum.  Vtpi&or  penicillo  at- 
tingit tabulam, in  qua  pingit , fle  faber  lignarius 
per  ferram  fcindit  lignum.  Illud  autem  dicitur 
agere  immediate  immediatione  virtutis  , quod 
agit  virtute  propria , non  attingens  per  fc  ipfum 
recipient  { vt  Sol  virtute  fua  attingit  hxc  infe* 
riora.quz  calefacit,  ipfum  verb  fuppoiitutn  Solis 
non  iungitur  ipfi  terrr.quam  calefacit,  & e con- 
tra illud  dicitur  agere  mediate  mediatione  virtu- 
tis,quod  agit  virtute  aliena , vt  ferra  non  propria 
virtute fcindic  lignum,  fed  quia  mota  cd  ab  arti- 
fice. Caftfx  igitur  particolares  attingunt  ad  fuos 
effectas  producendos,  aliquando  immediate  ira- 
saediatione  fuppofiti  , fle  femper  immediatione 
virtutis. Caufz  verb  vniuerfales  fccundr,  vt  Sol, 
flC  ctrlum  attingunt  immediate  immediatione 
virtutis  tantum  : Deus  autem  qui  eU  prima  fle 
vniuerfalilfima  caufa  intimius,  fle  immediatius, 
quim  omnes  caufc  veroque  modo  immediario- 
nis  attingit  cffc&usiquia  vt  hic  dicit  Scotus  cui- 
libet rei  ed  indi  dans , quia  in  omnibus  eft  per  c f- 
fentiam. 

1 *•  Obferua  tamen , Deum  quadruplicitcc  habere 
tnumuT  cau^<cmccm*n  inferioribus.  Primb quia  dat 
tmru  „ virtutem  operandi  aliis  caufis.  Secundi  :quia 
mfrtinHuj.  conferuat  virtutem  illarum  caufarum,  earumque 
tjft  vt  operentur.  Tertii,  quia  moueucur  a Deo, 
prius  enim  naturi  Deus  roouet  otbes  ccclcrtcs, 
caufifque  particulares  ad  ag«ndum,quamuis  om- 
nes (imul  concurrant  ad  operationem  , neque  da* 
tutjindans , in  quo  Deus  une  caufis , aut  h contra 
operetur.  Quarti  vt  artifex  operatur  per  tndru- 
menta  ■,  fic  Deus  cum  idis  caulis.  Similitudo  au- 
tem dat  in  hoc.quod  ficur  artifex  diuerfis  indru- 
menrisdiaerfa  operatur:  fic  Deus  diuerfis  cau- 
fis.Eft  autem  diOimilirudozquia  Deus  ex  eo  quid 
efientia  eius  ed  infinita  immediatiffime  quacun- 
que immediatione  attingit  cffctdum ; artifex  au- 
tem non  nifi  mediante  indrumento.  Secundo  et- 
iam funt  didimiles  , quid  indrumentum  nullam 
i fca&ioncm  habet : quia  nullam  habet  virtutem 
agendi  in  fc  ipfo  permanentem  , fed  tantam  mo- 
tum recipit  ab  artifice  i caufx  veri  fecunda:  rece- 
perunt a Deo  virtutes , quibus  vete  operamur, 
quamuis  a Deo  dependenter. 

1 9-  f Non  fit  Hfi  additio  fi  eundum  proptrtiomt  multi - 
£2*2*  plicet , &c.  Nora  (vt  diffufius  videbimus  lib.7. 

Phyfic.)  quod  proportio  ed  multiplex , fcilicet 
alia  rationalis,  alia  irrationalis.  Proportio  ratio- 
nalis alia  «qualitatis, alia  inzqualitatis.  Propor- 
tio inarqualiratis  alia  ed  maioris , alia  minoris 
.inzqualitatis, quarum  quzlihec  quid  fic , videbi- 
mus vbi  fupra.Pto  nunc  obferua,  qubd  proportio 
maioris  inzqualitatis  alia  ed  multiplex, alia  fuper- 
particularis, fle  aliafuperpartiens.  Proportio  mul- 
tiplex cd  habitudo  duarum  quantitatum, quarum 
vna  continet  aliam  adzquatc  aliquoties  , qualis 
ed  quaternarij  ad  binarium.  Proportio  fuperpat- 
ticularis  ed  proportioduarum  quantitatum, qua- 
rummaior  fenicl  minorem  continet, fle  vnam  cius 
partem  aiiquotam , qualis  ed  piopottio  ternarij 
ad  binatium.  Ternarios  enim  continet  binarium 
femel,  fle  przterea  vnum  , quod  cd  pars  aliquota 
binarij.  Proportio  fuperpartiens  ed  proporrio 
duarum  quantitatum,quaturo  maior  continet  fe- 
mel  minorem,  fle  eius  aliquot  partes  aliquotas,id 
ed, quarum  quzlibct  fic  aliquota, dummodo  non 


faciant  fimul  coniun&x  vnam  aiiquotam:  nam  fi 
faciant  vnam  aiiquotam, erit  proportio  fuperpar- 
ticularis  fupra  dicta.  Huiufmodi  proportionem 
haber  quinarius  ad  ternarium  : quinarius  enim 
continet  femel  ternarium,  fle  duas  vnitates , qua- 
rum quzliber  eft  pars  aliquota  ternarij.aiubo  ve- 
rb  fimul  nullo  modo  funt  cius  pars  aliquota.lfta- 
tum  aurem  proportionum  funt  raultz  Ipeciej,  vt 
videbimus  loco  fupri  relato , applica  ad  propofi- 
tum  fle  fpeculare. 


Q_y  a s t 1 o IX. 

Vtrum fimi fit  cttuja. 

Axiftot  Jtxr.19.tjr  ^i.rap.t.tixt.ff.  1.  J*  partii  ut 
miu/.(^.  1 -cr  %.Uttaph.tap. ) .Simplic.Philopoo.Tbc- 
mi(i.t.fi^r^#xf.k9.Aucttoct<Mi»m.iy.Albcr.i.  fhjfit. 
tr*B  t.r«p.f.D.Thom.  x.fhyfit.t*f.\.ty  t.fiar.  qutjt.f. 
art...lAxyton.x.Pkyfit.par1.f.S\XXtcx  ttm.  1. 
foofcca  fm.xMuafbMk.\.tap.x.yiufi.\\.  Caoomc.  x. 
fkyfitjfUtfi.  j ,*rt.  1 . Conirobf . X.  phyfit.  r*f.7.  ytufi.xo. 

Compluten.  diff.n  ■jiuft.x.  Ruuiui  Roccus 

f.7.Fuentes  x.Phyf.y.y.diffit.x.fibct  Tbnr  w.jtf. 

Rcvitvr  quod  non  : quia  princi-  f. 
pium,  fle  caufa  funt  idem  , fed  finis  non 
ed  principium  : igitur  non  cd  cau- 
ta. Maior  pater  ponfuidnominu  idoruin  termino- 
rum caufa,  Sc principium.  Et  minot  ed  nota : quia 
principium, fle  finis  ex  oppofitodidinguuntur. 

Secundb  : quia  vel  finis  edcaufa.quando  ede- 
dius  cd.fle  hoc  non  : quia  quando  ed  labor , non- 
dum ed  faliscas  propter  quam  homo  laborat , vel 
quando  effedus  non  ed  : fle  hoc  non  , quia  bene 
fcquiiur.boc  non  cd.igitur  hoc  non  ed  caufatum, 
fle  fi  non  cd  caufatuni,illius  finis  non  ed  caufa. 

Tcrtib  , illud  non  ed  caufa , quod  fequitur  ad 
aliud, fed  finis  ed  huiufmodi , cbm  eifc&us  fenfi- 
bilis  prxcedar  finem, trgo.flcc. 

Quaito.caufa  cd  prior,  fle  nobilior  caufato,  fle 
hzc  prxeipue  intclligitur  dc  caufa  finali,  tam  fi- 
nis fic  caufa  caufarum: fed  fitfisnon  ed  prior,  auc 
nobilior  fuo  cfFc&u,  nam  operatio  rei  ed  finis  il- 
lius.cuiut  ed  operatio  , fle  tamen  cd  minus  nobi- 
lis^ poderior  operante. 

Quinto , vel  accipitur  finis  pro  intentione 
agemis^cl  pro  illo  , quod  intenditur  ab  agente*, 
non  primo  modo  : quia  propter  illud  agens  non 
agirjnec  fecundo  modo:quia  agens  debet  moueri 
a fine,  fle  tamen  res  intenta  non  mouct  cum  fine, 
cum  adhuc  non  fir,ergo,flec. 

Sexto  , fi  finis  efTet  caufa , tunc  cfTct  nobilior  *• 
ordinatis  in  fincm.quod  cd  falfuro : cum  corpora 
czledia  fint  nobiliora  inferioribus  , propter  quz 
tamen  agunt. 

Oppofitum  arguitur  per  Aridotelem  x.  huius  jMfi»  yut - 
cnp.i.tra&.j.tcxr.xp.In  quxftionc  Prtmb  intelli-  Jtioau. 
gendz  funt  diucriz  diftin&ioncs  de  fine.quas  po- 
fuit  Aridotclcs  fle  Commentator  in  diuerfis lo- 
cis.Sccundb  tcfpondcbiturad  quzfitum. 

Quantum  ad  primum,  notandum  , qubd  finis  Pini*  multi - 
accipitur  multipliciter.  Nam  aliquando  accipitur  P^tufumi- 
pro  vlrimo  rci,ficut  dicimus, qubd  putidus  ed  fi-  ,mr‘ 
nis  lincx.inflans  finis  vitz.  Alio  modo  accipitur 
finis  pro  vlt  inio  bono,  gratia  cuius  agens  agit , fle 
hoc  innuit  Aridotelcs  x.huius:fle  tunc  finis.vt  cd 
vlrimum  bonam, quandoque  accipitur  pro  inten- 
tione agcntis.quandoquc  pro  re  intenta  ab  agen- 
te.ExempIum  primi,  vt  finiilirudo  domus  , quam 
domificator  habee  in  rocmc.dicirur  finis , qui  eft 
M 4 in 


f inii  quame- 
ti»  fit  nekiiitr 
Vt  loqui  na- 
ti Iu  tw  fw< 
Jura  od  fi»/. 


Finu  duplex 
fruii  (MIMI, 

& f*«. 


linit  ifl  i»- 
plrx , fidirrt 
gnnoritnu. 
fr  nigtmt*. 


Finit  rfi  c tu- 
fa 


14° 

ia  mente  coguofcemis  , & ifte  finis  reducitor  ad 
cautam  clHcicmem.co  quod  niouct  agens  ad  ext- 
entionem boni  intenti : exemplum  fecundi.  Do- 
mus cA  res  intenta  a domificanrc,&  cA  finis, gra- 
tia  cuius  agit  domificator. 

De  quo  line  notandum  cA , quod  res  intenta 
ab  agente, fcu  finis  quandoque  intenditur  appeti- 
tu animali  , qui  cA  cognitio  determinans  agens» 
vt  quando  domificator  intendit  domum  ; quan- 
doque intenditur  appetitu  naturali»  vt  locus  dc- 
orfum intenditur  a graui  exiAente  furfum  appe- 
titu naturalijqux  eA  inclinatio,  fcu  impetus  for- 
mx  fubAamialis  grauis.fcu  giaviitatis. 

Tertio  cA  notandum  de  fine  , qui  cA  bonum 
intectum  ab  agente » quod  quidam  cA  finis  pri- 
maria intentione»  Se  e A ille , quem  agens  princi- 
paliter ioteudit.verbigratia.pri6$natura  corpora 
caeleAia  primaria  intentione  cum  lntelligentiis 
agunt  propter  Deum’,  Se  Deus  propter  fe  ipfum, 
fcdfecundaria  intentione  propter  ifta  inferiora. 
Exemplum  fecundi,  quia  agens  naturale  in  agen- 
do , vt  ignis  in  agendo  primaria  intentione  in- 
tendit allimilationem  pafE , fcd  fecundaris  in- 
tentione intendit  corruptionem  fui  contrarij, 
& fic  finis  fecijndarii  intentione  cA  ille , qui  mi- 
nus principaliter  intenditur  ab  agente. 

Differunt  autem  i Ai  fines  ab  inuiccm:quia  finis 
primaria  intentione  eAxquc  nobilis, vel  nobilior 
ordinatis  in  finem;  fcd  hoc  non  cA  verum  de  fine 
fecundari?  intentionis : quia  iAa  inferiora  fuut 
miniis  nobilia  Deo  » Se  lntelligentiis , qui  tamen 
agunt  fecundari^  intentione  propter  iAa  infe- 
riora. 

Quarto  notandum, quod  quidam  cA  finis^r*- 
tiucuiiu,  Se  alius  eA  finis  quo  i finis  grtuU  tuitu 
efl  finis  ptincipalitcr  internus  ab  agente;  finis 
quo  cA  ille,  mediante  quo  intenditur  finis  princi- 
paliter inictus;vt  quando  aliquis  laborat  propter 
unitatem;  labor  eA  finis  que  acquiritur  fanitas, 
qux  e A fims  gratia  cuius  rcfpc&u  prioris;  & finis 
prior  cA  finis  quo  rcfpe&u  pofterioris. 

Sed  obiicitur : quia  omnis  fxnhgr/ttU  cultu  eA 
finis  quo,  igitur  diuifio  non  valcr.  Tenet  confc- 
qucmia.quiabonx  diutfionis  membra  debent  ab 
inuicem  leparari  faltem  particulariter.  Probatur 
antecedens ; quia  fieffet aliquis  fini sgrotiucmm, 
non  eifet  quo , maxime  clfct  Deus  : mode»  eA 
s quo  omnia  funt  Se  fiunt.  Ad  iAud,  negatur 
antecedens.  Ad  probationem,  quando  dicitur, 

guod  Deus  cAf/<« omnia, &c.  dico,quod  Deus  eA 
nis  grati*  cuius, Se  nullo  modo  finis  quo  % Se  tunc 
dico,  quod  iAadj&io  quo,  vel  denotat  caufarn 
pflicicntcm  principalem, & tunc  conccditur.qtiod 
Deus  cA  id, quo  omnia  fune, vel  fiunr;vel  denotat 
cautam  infirttmcmalcm  , quo  acquiritur  finis 
principaliter  intentus;  &tunc  nego,  quod  Deus 
eA  id, quo  omnia  funr,&  fiunt. 

Quateo  notandum , quod  quidam  cA  finis  ge- 
nerat iou  is, alter  cA  finis  rei  genitx.  Finis  genera- 
tionis cll  forma  fub(!anrialisrcigrnitx.Sed  finis 
rei  genitx  cA  ipfa  res  generata  , vt  poAea  proba- 
bitUT.vcl  operatio  ipfius;vt  foelicirascAfinis  ho- 
mini* , cfTc  fcclicctn , vel  effe  perfettum  per  ope- 
rationem cA  finis  gcneiatx,&  hxc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum,  fir  prima  conctufio 
iAa, finis  e A cauta.  Probatur.  Illud  eA  cauta  pro- 
pter quod  alterum  cft.vt  patet  ex  definitione 
caufx  ; fcd  propter  finem  alterum  cA  ; ergo.&c. 
Minor  cll  nota:qu:a  propter  {annatem  cA  fabor, 
f ita  inducendo  iualin.quia  fanitas  non  cAcau- 


Lib.II.  Phyficorum 


fa  laboris  in  genere  caufx  efficientis , quia  effi- 
ciens prxcedit  tefcbporc  fuuni  effc&um  , vel  fal- 
tem  fimul  cA  cum  cffc&u , Se  tamen  Canius  fe- 
quitur  laborem,  nec  labor  cft  propter  fanitaccm, 
tanquam  propter  materiam , vel  formam,  vt  no- 
tum cA;igitur  cA  propter  ipfam  unquam  propter 
finem. 

Secundb  : quia  illud  eA  caufa , per  quod  con- 
ucnicnrcr  refpondctut  ad  quxilionem  quxrcn- 
tcm,quid  cll  hocjfcd  hoc  fit  per  finem, igirur,&c. 
Maior  cA  nora,quia  quxAio  propter  quid  quxric 
caufaui,&  minor  patet : quia  fi  quxrattir, propter 
quid  Socrates  laborat.refpondctur , vt  fanus  effi- 
ciatur. 

Secunda  conclufio.  Quxlibet  res  mundi  agir 
naturaliter  propter  fe  ipfam  tanquam  proptpr  fi- 
qem  principaliter  intentum  ,•&  primaria  incen- 
tione. Ec  dico  notabiliter  nAturttiiur  , quia  ali- 
quis voluntarie  porcA  eligere  alium  finem  pro- 
pter quem  principaliter  agar,vt  pura  Dcum.Pro- 
lufio  , quod  q 


barur  conci 
naturaliter 


3 

fl! 


quod  quxlibet  ics  mundi agit 
propter  illud  , quod  cA  fibi  maximi 
bonum.  Se  lura  mi  diieftut» , intclligcndo  de  di- 
lcdlioncnarurali,  vel  animali ; fcd  cuilibet  rei 
eA  ipfamet  fibi  fumm£  bona  , & maxime  dile&a; 
trgo.&c.  Maior  cA  nota:  quia  propter  hoc  di- 
cimus,quid  Deus  agit  propter  fe  ipfum,  eo  quod 
maxime  diligir  fe  ipfum;  Se  minor  parer  , quia 
quxlibet  res  diligit  fcipfam  permanere,  A:  effe  in- 
quanrum  porcA  , per  Commcntatu.cin  in  fine 
primi  hutus,comm.Si. igitur  fi  aliquid  aliud  ma- 
gis diligeret  elTc.quim  fe  ipfum,  fcqucrctur  quod 
aliquid  aliud  magis  diligerer  quim  potcA  difige- 
rc.quod  implicat  conrradi&ioncra. 

Secundi,  quia  in  imminenti  cafu  non  cfTe  ali- 
cuius rei , illa  res  plus  fugerer  fuum  non  effe, 
quim  fugeret  non  cfTc  alicuius  alterius  rei , igi- 
tur iJIa  res  plus  fe  diligir  effe,  quim- aliquam 
aliam  rem. Tener  confcquemia;&a»rcccdcnsap- 
parct  in  his,qux  fugiunt  conrrarium  applicatum. 
Contra  conclufionem  arguitur : quia  de  duobus 
bonis  melius  cA  eligendum  ; fcd  Deus  eA  ineiior 
Socrate,  igitur  Deo,  Se  Socrate  poliris , Socrates 
potius  habet  diligere  Dcum.quam  Socrarcm.Sc- 
cundA  fi  Socrates  magisdiligerer  fe  quam  Deum, 
tunc  fcqucrctur,quod  magis  vellet  Deum  non  ef- 
fe, quam  Socratem  «on  effe.  Confequens  eA  /al- 
fum  ;quia  ad  Deum  non  effe , fequiturSocrarcm 
non  elle , Se  per  confequens  volendo  Deum  non 
effe, vult  Socratem  non  effe. 

Tertid , quia  manus  diligit  fe  non  effe  potius, 
quam  aliquod  membrum  principale  non  cflc,jgi- 
rur  manus  non  agit  propter  fcipfam  finalirer.Tc- 
net  confequentia  ex  prxdi&ts , Se  antecedens  ap- 
parct.-quia  manus  exponit  fe  pio  aliis  membris. 

Quarto,  per  experientiam  de  gallina , qux  ex- 
ponit fe  niiluo  pro  pullis  ,Sc  de  homine , qui  ex- 
ponit fe  periculo  proprer  animata. 

Ad  iAa ; ad  primum  dico  quod  de  duobus  bo- 
nis maius  non  di  digcndunurifi  ambo  fint  x que 
proxima  eligenti , & ideo  cum  quodlibet  iit  pro- 
ximum fibiipffquodhbct  ell  magis  eligibile  fibi 
ipfi.qulm  aliquod  aliud. 

Ad  fccundum,/onceditur  confcquen$;ad pro- 
bationem falfirarisdieo,  quod  Socrates  non  vel- 
let confequcnriain  effe  bonam : innuo  in  infini- 
tum plui  vellet  Deum  non  effe,  quam  vellet  il- 
lam confcqucnriam  effe  bonam. 

Ad  tertium  de  manu  dico,  quAd  fi  manus 
haberet  inclinationem  JiAiudam , ira  quod  non 
regere 


Quatio  IX. 


141 


* 


Htnurn  tfl 


regeretur  i corporc.potids  vellet  omnia  membra 
non  efle.quitn  iplam  non  eflc,fcd  quia  homo  ha- 
bet vnam  inclinationem  qux  regit  omnia  mem- 
bra , ided  per  illam  in  cafu  nccclfitam  exponie 
membrum  minus  nobile  pro  nobiliori. 

De  experientiis  dico , qudd  tales  exponunt  fe 
fpe  euafionis  , cuius  lignum,  qudd  gallina  mul- 
tum affli&a  & miluo  fugit  & dimittit  pullos. 
Nunc  ad  rationes.  Ad  primam  , foluta  eft:  quia 
ibi  accipitur  principium  xquiuocc  , Ac  etiam 
fi*u. 

Ad  fecundam  , vel  quando  cft , Acc.  Propter 
iftani  rationem  notandum.qudd  finis  rei , quan- 
doque eQfubftant  ia  , ficut  probatum  eft, qudd 

2uxlibct  res  mundi  cft  finis  (uiipfius,  iimiliter 
edicimus,  qudd  Deus  eft  finis  omnium  , fic  et- 
iam dicit  Ariftotclcs  1.  huius,  texr.i4.  qudd  nos 
fumus  quodammodo  finis  omnium:&  illo  modo 
caufa  fiaalis,Ac  eius  ctfedlus  funt  fimul.immd  ali- 
quis finis  prxcxiftit  cffeAui, ficut  Deus. Alius  cft 
finis, qui  eft  a&uc,vel  operatio  rei , ficut  dicimus 
qudd  felicitas  eft  finis  hominis  , Ac  tunc  finis  fe* 
quitur  cffc&um,  cuius  eft  finis;&  ifto  modo  con- 
ceditur  qudd  finis  eft  caufa  effe&us,  quando  finis 
non  eft:quia  hoc  nomen  c* tuft.cd  nomen  amplia- 
tiuum.vc  di&um  fuit  prius,&  ided  non  fequitur, 
finis  eft  caufa , igitur  finis  eft.  Et  fi  obiiciatur, 
qudd  talis  qualitas , vel  operatio  non  poteft  ellc 
nnis:quia  finis  eft  perfe&ior , nobilior,  fle  melior 
ordinatis  ad  finem, fcd  talis operatio,vcl  qualitas, 
cum  fit  accidens,  non  eft  nobilior  ordinato  in  fi- 
nem,qui  cft  fubftantia ; igitur  ralis  qualitas , vel 
bperatio  non  cft  finis.  Secundd.a  verbo  eft  tertio 
adiaccme  , ad  verbum  eft  fecundum  adiacens  cft 
bona  confequentia, igitur  fequitur.finis  cft  caufa, 
igitur  finis  cft.  Kefpondctur  ad  primum  vno  mo- 
do, qudd  qualitas.vel  operatio  alicuius  rci,&  fub- 
ftantia, cuius  cft  operatio  illa,  non  ponunt  ad  in* 
uicem  comparari  in  perfc&ione, bonitate,  Ac  no- 
bilitate : quia  bonum  accipitur  dupliciter ; vno 
modo  pro  perfc&ione  c(Tenciali,&  alio  modo  pro 
bono  moris  : modo  fi  fubftantia , Ac  qualitas,  Ac 
operatio  comparemur  ad  inuiccm  primo  modo, 
runc  non  eft  dubium , quin  fubftantia  eft  in  infi- 
nitum perfedtior qualitate,  Ac  operatione : fcd  fi 
comparentur  ad  inuicem  fecundo  modo,  cnnceft 
comparatio  abufiua  : quia  comparatio  non  con- 
uenic  iu  i lio, in  quo  compararurifcclicitas  non  eft 
bona  moraliter , fcJ  eft  id , quo  homo  cft  bonus 
moralitcr.  Aliter  dicitur , quod  fcdiciras  circum 
feripto  homine, non  cft  melior  homine,fed  homo 
fioclix  eft  melior  ,quim  homo  finefcelicirate , Ac 
ita  homo  agit  finaliter  non  propter  foclicitarem, 
fed  vt  fit  fcclix  per  fuclicitatem,  A:  hoc  patuit  in 
tertio  modo.  Ad  fecundam  inftantiam  dicitur, 
qudd  illa  regula  intelligitur  in  terminis  non  am- 
pliatiuis,Ac  ideo  non  (cquitur^iukbrijfm  tfipofft- 
bUu:ergo  Autkbrifhif  r/?.Tert i o modo  accipitur  fi- 
nis fecundum  aliquos  pro  fignificato  per  vnum 
fingulate  complexd,  & fic  dicererur  qudd  fcrlici- 
tas  non  eft  finis  hotninis,fed  hominem  efle  fceli- 
cem  eft  finis  hominis. 

Ad  tertiam  rationem  dicitur  ficut  ad  fecundam. 
Ad  quartam  dico, qudd  hoc  intelligitur  de  fine 
primarii  intentione , Ac  hoc  vltimaro' , quia  talis 
eft  nobilior  ordinato  in  finem  ; vel  faltem  atque 
nobilis.Etfi  exponatur  de  fignificaro  per  fingala- 
re  complexe,  diceretur  qudd  hominem  efte  forli- 
ccm  eft  nobilius, & pctfc&i  usquam  hominem, & 
inquirere  quid  fit  illud, pertinet  ad  Mctaphyficu. 


Ad  quincam,dicoqudd  accipitur  finis  pro  illo, 
quod  intenditur  ab  agente,  Aequando  dicitur, 
qudd  finis  moucr , hoc  cft  verum  de  fine , qui  eft 
incentio  agentis. 

Ad  fextam  concedo  eo  modo . quo  eft  expofi- 
rum:modd  coelum  non  agir  primaria  intentione 
propter  ifta  inferiora,  fed  fccundaria  intentione. 
Ided  non  oportet , qudd  corium  fit  minus  nobile 
iftis  inferioribus. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 


Dicitur  nutem  1 & fortuna  & c*fi*.  Ifte  eft 

q 


quartus  traftacus  huius  1.  in  quo  Philofo-  Texe.  39. 
phus  determinat  de  cafu  , At  fortuna  , fcilicet  de 
caufis  per  accidens  rerum  naturalium  : Ac  diui- 
dicur  in  quatuor  capita.  In  ptimo  determinat 
dc  cafu , Ac  fortuna  fccunddm  opiniones  anti- 
quorum : infecundo  oftendit  , quid  finr  cafus  Ac 
fortuna  definitiuc:  in  tertio  oftendit  quomodo 
differunt  cafus  Ac  fortuna : Ac  in  quarto  oftendit 
ad  quod  genus caufx  reducuntur  cafus  Ac  fortu- 
na. Secundum  ibi , Primum  igitur  cum  vidtamw. 

T crtium  ibi , Differunt  nutem  quoniam  eafm  in  plui 
r/f. Quartum  ibi,  At  de  modu cnufnntm. Primum  di-  * 

uidirur:quia  enim  primd  prxmittic  inrenrionem, 
fecundo  profequiturjbi , Quidam  enim  etfi  J int.au  Fertum»  de 
non.  Primd  dicit. qudd  cafus, At  fortuna  dicuntur 
cauli  multorum  efteduutn, Ac  etiam  dicuntur  dc  mmcmUJa’ 
genere  caufarum,  Ac  idedeonfiderandum  cft  pri- 
md in  quo  genere  funt  cafus  Ac  fortuna:fecundd 
virum  idem  finr  cafus.Ac  fortuna ; Ac  tertio  quid 
fit  fore  una.Ac  quid  cafus. 

Quidam  enim  etfifint , nn  non  dubitant.  Hic  exe-  Text.  40. 
quitur  intentum,  Ac  recitat  tres  opiniones.Secun- 
da  ibi, Sunt  autem  quidum.  Tertia  ibi.  Sunt  nutem. 

Primd  recitat  primam  opinionem, Ac  rationes  eo- 
rum. Sccundd  foluit  ibi,S#i & hoc  mirabite.  Prima 
opinio  fuit, qudd  nihil  fit  i cafu.vcl  fortun.i.Pro- 
katur.qnia  illud  non  euenit  i cafu, Ac  fortuna, cu- 
ius cft  aliqua  determinata  caufa  , fed  cuiuftibec 
rcicftaliqua  determinata  caufa, crgo,Acc.  Maior 
eft  nota ; Ac  minor  parer  dc  ifto  efte&u  , quem 
dicimus  a fortuna,  vc  fi  aliquis  veniens  ad  forum 
reperiat  debitorem, quem  non  eft  opinatus  inuc- 
nirc , a quo  recipiar  pecuniam , pro  qua  emac 
equunijcmptio  equi  cft  i fortuna , ficut  inuentio 
debitoris, Ac  ramen  huiufmodi  inucnrionis  eft  ali- 
qua determinata  caufa, fcilicet  venffe  ad  forum. 

Quoniam  1 fi aliquidejfet fbrtunn.Voxxitoi  fccun-  I O. 

da  ratio  : quia  fi  cafus  , Ac  fortuna  efTent  aliquid,  Texr.  41. 
magnum  inconueniens  eflcr  qudd  nullus  anti- 
quorum fapienriuni  confidcrantium  caufas  ge- 
nerationis,Ac  corruptionis  determinafiet  aliquid 
de  cafu , Ac  fortuna  , quali  cafus,  Ac  fortuna  nihil 
cflent. 

Sed  & boc  1 mirabile.  Hic  foluit  illas  rationes.  Tcxt.41.. 
Secundam  ibi,Quocirca  & quodammodo.Vndc  Ari- 
ftotcles  dicit,  qudd  mirabile  videtur,  qudd  caTus 
Ac  fortuna  non  clTenc , cdm  multa  fint , Ac  fiant  l 
cafu, Ac  fortuna, ncc  nos  ignoramus, quod  cffedlus 
cafualis.vcl  fortuiti  fit  aliqua  determinara  caufa, 
fcd  non  eft  determinata  refpe&u  illius  cfFcdhis, 
veibi  gratia,licet  tranfitus  ad  forum  fic  caufa  de- 
terminata , tamen  non  rcfpe&u  huius  cffe&us, 
cjuijeft  inuenirt  debitorem,  non  opinatum  iuueniri, 
eo  qudd  in  paucioribus  accidit.  Ac  prxter  inten- 
tionem agentis.  4 

Quo  4 ciha  & quodammodo ; Remouet  fecun-  Texr.4j.  * 
dain  lationem  , Ac  oftcndic  Ariftotclcs  qudd 
antiqui  . 


1 1. 
Tck.44* 


T«M»- 


Ycxt.it. 


II. 

Test.47. 


Tett.4*. 
Terlmnu  C* 

t»fm  i»4ll- 

ntu  r*nft. 


VJt  dtfTtf. 
fitium  Awr. 

* + 


142. 

antiqui  fecerunt  mentionem  de  cafu,  Sc  fortuna. 
Nam  <|ujJamt  vr  Empedocles,  pofuit  entia  natu- 
ralia quandoque  congregari , & quandoque  fe- 
grcgari  a cafu,&  fortuna  per  lirem,  Sc  amicitiam. 
Similiter  pofucrunr  pattes  aliquando  licdifponi 
it  fortuna.qualiter  difponuntur:  Sc  ideA  antiquis 
fuit  determinate  confideranduni  dc  cafu  Si  for- 
tuna : Ik  lic  ratio  eorum  nugis  accufabar  anti- 
quos,quam  probet  catam,  & fortunam  non  clTc. 

Sunt  autem  f quidam  , qu  i & culi.  Recitat  fe- 
cundam opinionem, qux  eraf , quod  omnia  fiunt 
a cafu  , & fortuna , ita  quod  catas  Sc  fortuna  fuit 
efia  motus  ccrli , & omnium  mundanorum,  ibi, a 
capi  mim  fieri  dicunt, Scc.  Improbat  illam  opinio- 
nem tripliciter.  Primb  , quia  fi  cafus,  Sc  fortuna 
elTent  caufx  caeli , fequcrcrur  quod  omnia  qua: 
fune , Client  } cafu  , C<  a fortuna.Confcqucns  cd 
filium, & confcqucnria  patet:quia  omne  illud  ed 
J cafu.qtjjd  cd  ab  illo, quod  ed  i cafu),  fed  omnia 
qux  funt  ,funr  a cado, quod  per  tc  ed  a cafu : jgi- 
rur  omnia  qux  (unt, funt  a cafu  : Sc  i/lam  proba- 
tionem ponit  Commentarer,  «Sc  contra  Ar idotc- 
Icm  obiicitur.com. 44.  quia  in  cafu  prxdifto  em- 
ptio equi  cd  ab  eo, quod  edi  cafu,  Sc  tamen  em- 
ptio equi  non  eil  a cafu , cum  fit  cum  intentione 
ement  is.Kcipondctur,  qubd  maior  debet  intclli- 
gi  .qubd  omne  illud  cd  a cafu  , quod  fit  ab  eo, 
quod  cfl  a cafu , fi  non  poted  cucnirc  ab  alio, 
qtiim  ab  illo : modi  impolfibile  cll , quid  enria 
•im  , quja  fiut  a calo.  Ideo  probatio  fuit  bona. 
Tunc  ibi, Et  v*lde,hxc  ed  i.rario,6  quia  idud  ed 
valde  admirabile  dicere, quid  animalia , Sc  plan- 
tx  ticc  (unr.ncc  fiunt  a fortuna  , fed  fiunt  a natu- 
ra,vel  ab  inteHe&u.vel  ab  alia  caufa;  verbi  gratia, 
oliua  fit  ex  femine  oliux,  Sc  liomo  cx  femine  ho- 
minis : Sc  tamen  ctrlum.quod  ell  multo  diuinius 
animal ibus, & plantis,  fiat  a cafu , Sc  non  ab  ali- 
qua caufa,fcquitur,ibi,  Atqui p ficy  fe  habeat.  Po- 
nitur tertia  ratio,  quod  dignum  non  c( \ aliquali- 
ter infidere  circa  idam  opinionem  : quia  in  (dis 
inferioribus  videmus  multa  fieri  ii  ca(ii,Sc  fortu- 
na , Sc  in  calo  videmus  omnia  vnjformitcr  eue- 
niie,nec  apparet  aliquid  cucnire  a cafu,vcl  fortu- 
na In  ccrlo.igitur  potius  dcbuillcnt  dixilTec  con- 
ttatio.fcilicct , quod  ida  infriiora  fiunt  a cafu  & 
fortuna, fed  corpora  caledia  non. 

Sum  $ nutem  quidum.  Recitat  rertiam  opinio- 
nem,& cd  quorundam , qui  ponebam  qubd  for- 
tuna cd  caufa,  fed  tamen  cd  immanifeda  huma- 
no intellectui  tanquam  «|uoddam  exidens  fali- 
ciusflc  diuinura.  Sed  idam  opinionem  non  Im- 
probat hic  Aridotclcs.fed  cius  improbario  pate- 
bit ex  fequemibus , Sc  ideo  determinandum  ed, 
quid  fit  cafus, 5e  quid  fortuna, 5;  quomodo  difie- 
uniA'  ad  qux  genera  caufarum  reducuntur. 

Primum  icitur  7 cum  1 idearum.  Hoc  cd  fecun- 
dum capirulnm  huius  traditus,  in  quo  Philofb- 
phus  inquirit  definitionem  cafu$,&  forrunx.  lic 
primo  facit  hoc.  Secundi  odendit,quid  veritatis 
contineam  opiniones  antiquorum. Tertio  mouec 
quoddam  dubium.  F.t  quarti  ponit  quafdam  dif- 
politioncs  fortunx. Secundum  ibi,  Indefinitas  igi- 
tur c attfat. Tcrtiom  ibi,P*freehm  indefinite.Quar- 
tam  ibi , F tritum  autembona.  Primum  diuiditur: 
quia  primi  ponit  quafdam  diuifiones.  Secundi 
inquirit  particulas  ponendas  in  definitione  : Sc 
Tertio  concludit  definitionem  fortunx.  Secun- 
dum ibi , Nunc  nutem  fu.  Tertium  ibi , Mrntifc- 
flum  ittifur.  Primo  ponit  qtucuor  diuifiones. 
Secunda  ibi,  Eorum nutem.  Tertia  ibi , Herum 


Lib.II.  Phyficorum 


nutem.  Quarta  ibi  , Huittpomii  igitur.  Ed  igicuc 
prima  diuifio  , qu6d  eorum  qux  fiunt,  quxdam 
fiunt  femper  eodem  modo?  vt  orti**  , occupet  , dr 
e c lipfn  feHurum,  & quod  homo  fiat  ab  homine, 

Sc  htuufmodi: alia  funt,  qux  frequenter  fiunt 
eodem  modo  ; vt  quod  in  hyeme  ut  gelu  , & in 
arftate  calor : alia  funt  qux  nec  fiunt  femper , nec 
frequenter  ,vt  inuentio  rficfauii.  Modo  Arido- 
tcles  ponit  idam  propofitionem  , quod  cafus  Sc 
foctuna  funt  eorum  , qux  eucniunt  extra  femper 
Sc  frequemertquia  quod  illx  fint  caufx  Ariftoco- 
les  fuppouic  tanquam  manifedum  : quia  multa 
fcimus  cucnire  a fortuna  , tunc  igitur  vel  funt 
caufx  eorum  qux  femper,  frequenter , Sc  eodem 
modo  veniunt,  Sc  hoc  non  ; vt  notum  ed  : igitur 
oportet  qubd  fint  caufx  eorum , qux  veniunt  io 
minori  parte. 

Eorum  nutem  que  fiunt.  Secunda  diuifio,  qubd  j . 
eorum  qux  fiunc  alia /unt  propter  hoc, id  cd  .nota- 
bilis bonitatis,  vel  malitix,  vt  inuentio  thefauri, 
qui  dicitur  effedtus  propter  hoc , co  qubd  fi  fuidet 
prxfcirus.dignu  fuidet,  vt  egidet  propter  ipfura; 
fed  alia  funt,  qux  non  funt  propter  hoc,  id  cd, qux 
non  funt  notabilis  bonitatis,  vel  malitix,  vt  fri- 
catio batbx.difruptio  fedaex , vel  cafus  pilei, vel 
capilli. 

Horum  nutem  1 alia  quidem.  Tertia  diuifio,  Tcxr.4>. 
quod  eorum  qux  fiunt  alia  liunr , fecundum  pro- 
politum,  id  cd,  quxdam  fiunt  fecundum  inten- 
tione m agentis,  vt  illa.qux  intenduntur  ab  inrcl- 
Jctdu  : alia  fiunt : non  fecundum  propofitum , id 
cd.prxter  intentionem  agentis , vt  quod  cucnit 
cum  intcnto.vel  loco  intenti : Sc  in  vtroque  illo- 
rum effert  qum  inuenirur  efferus  notabilis  boni- 
tatis, vel  malitix  : quia  propter  illos  efferus, 
qui  non  funt  notabiliter  boni , vel  mali , non  di- 
citur aliquis  fortunatus, vel  infortunarus,&  idcd 
manifedum  ed , quod  in  his  qux  eurnianr  m 
minori  parte , fciliccc , nec  ncccffarib  , nec  fre- 
quentee, inucnitut  cffcCtus  propter  hoc,  id  cd , no- 
tabiliter bonus  , vel  malus , fed  vniuetfalit er, 
quxeunque  aguntur  ab  inccJJcrtu  , vel  fortu- 
na , aguntur  propter  hoc , id  ed  , propter  fi- 
nem; &fic  capitur  ibi  propter  hoc  aliter  , quam 
prius. 

Huiufmedi  j igitur,  Scc.  Quarta  diuifio, quod  Textja 
fient  ed  quoddam  ens  a per  lc,  Sc  quoddara  per 
accidens , vr  patuit  prius , ita  quxdam  cd  caufa 
pcrfe,&  quxdam  per  accidens>&  differunt  ab  iu  fi 

uicemjquia  caufx  per  fe  alicuius  effertus  funt  fi-  f„ 

nux,  fed  caufx,  per  accidens  funt  infinitx,  id  ed,  aatfen  fote 
indeterminatx:  quia  infinita  vnl  accidunt, id  ed,  i*fi*it*. 
indeterminata  fitnt , qux  accidunt  vni.  Et  iJcb 
fubdic  Aridoteics  quod  tunc  aliquid  dicitur  fieri 
acafu.vcl  fortuna,  quando  illud  quod  fitprxter 
intentionem  agentis,  ed  notabilis  bonitatis,  vel 
malicix/ed  differentia  idorum, fcijicct  cafus, & 
fottunx  ab  inuiccm,podca  patebit. 

Nunc  vero  4 hoc  fit  manifefhtm.  Hic  inquirit  Tor.fi. 
paniculas  ponendas  in  definitione  fortunx,  Sc 
cd  prima  conditio , quod  tam  cafus  quam  fortu- 
na firnt  caufx  in  his  , qux  fiunt  propter  hoc,  id  ed, 
qux  funt  notabilis  bonitatis  , vel  malitix , cu- 
iufmodi  cd  receptio  argenti  ab  aliquo, quemnon 
opin  atus  cd  inuenire , nec  gratiS  illius  iuic.  Se- 
cunda conditio.quod  cafus,  Sc  fortuna  funteau- 
fx  in  his , qux  eucniunt  in  minori  parte,  itavr 
noti  frequenter,  nec  de  ne  cedirate  i patet  dc  illo, 
qui  reportauit  pecuniam  , cui  non  accidit  fte- 
qut:ntcr,ncc  ncccffarib  talis  effertus.  Tertia  con- 
ditio 


> 


Quaftio  IX. 


143 


ditlO, quAd eflfc&tis  fortuitus  debet  eucnire prz- 
rer  ptopofitum  agent  is,  Bc  ideb  fi  reportans  pecu- 
niam,iuifTct  ad  illum  finem,  qudd  reporuiec  pe- 
cuniam,tunc  non  diceretur  tl  fortuna. 
jjt  Mnuiftflum  j.  itaque.  Concludit  definit io- 
Tcit  1»-  nem  f°*tunx  » ^u^d  fartum  tfi  caufa  per  accident 
jjtjiaihtff  ff euntium  propo/itum  extra  femper  , <*r  fitymuer  n - 
rumyu  propter  hoc  fiunt.  Et  ponitur  ibi , caufa 
ranquam  genus  ad  differentiam  efferus.  Et  po- 
nitur ibi per  accident  ad  differentiam  caufar  per  fc. 
Et  ponitur /ecundimpropojltum , ad  denotandum, 
quod  licet  caAis  Bc  fortuna  line  agentium  fecun- 
dum propofitum  , tamen  non  dicuntur  cafus  Bc 
fortuna  nifi  rcfpc&u”cffc£tuuro  , qui  eucniunc 
pratter  intentionem.  Et  ponitur  exim  fimper , & 
jrtqmnter • quia  fi  effcdhi*  elTer  natus  confequi 
de  neccfiitate , vel  frequenter  ad  illas  caufas, non 
diceretur  fortuitus  refpe&u  illarum  caufarum. 
Et  ponitur  torum , qua  propter  hoc  fiunt : quia  pro- 
pter cffe&us  inutiles,  qui  non  funt  notabilis  bo- 
nitatis, vel  malitix,  non  dicitur  aliquis  fortuna- 
tus,vel  infortunatus.  Et  fiibdit  Ariftotcles  qu&d 
intcllcdus  Bc  fortuna  funt  idem  , fed  dicitur  for- 
tuna refpcltu  elfe&us.non  intenti,  Bc  dicitur  in- 
telledus  refpcdu  etfcdus  eucnientis  fecundum 
intentionem. 

Text.  5 J-  Inde  finit  <u  6.  igitur  caufat . HicoftenJit  ,qnid 

veritatis contineaut  opiniones  antiquorum:  3c 
primi  de  tertia.  Secundi  de  prima.  Et  tertii  re- 
greditur ad  tertiato.  Dicir  igitur,  quid  fortuna 
eft  quodammodo  immanifcfta.Hanc  probat  .quia 
fortuna  cft  caufa  per  accidens  ; modo  caufx  per 
accidens  funt  Infinita? , Bc  infinitum  , fecundum 
quid  cll  infinitum , cft  ignotum  , vr  patet  primo 
huius.  Nunc  quantum  ad  primam  opinionem 
dicit,  quid  dicentes  nihil  neti  a fortuna,  quo- 
dammodo refte  dicunr:quia  fortuna  cft  caufa  per 
accidens , Bc  nullius  rei  fortuna  cft  caufa  per  fc: 
modi  iIJud  quod  non  cft  per  fe  , quodammodo 
non  cft.  Et  declarat  Ariflotelcs  quomodo  funt 
multe  caufa:  peraccidens.vt  reportationis  pecu- 
ni*  caufa  poteftefie.  veniens,  aut  volens  aliquid 
emit,  vel  quia  voluir  aliquod  profequi,  vel  fuge- 
re, vel  quia  fuit  vifurus  aliquid.  Nunc  regreditur 

T««  f f*  7 ad  tertiam  opinionem , probans  iftam  conci  u- 
fionem,  quid  fortuna  b cft  quodammodo  imma- 
nifefta  humano  iniclle&ui,  quia  per  rationem 
pradicam  comprehendi  non  poteft:  nam  ratio 
pra&icacft  eorum, qu*  femper  funt, aut  frequen- 
ter fiunt  eodem  modo. 

j g Attamen  etiam  in  quibufdam  dubitabit,  Scc.  Hic 

mouct  dubium  , fcilicer  quid  quando  eiufdcin 
cffcdhjs  fortuiti  funr  plures  caufa: , qu*  illarum 
caufarum  dicitur  fortuna  ; vc  fi  aliquis  habens 
caput  infirmum  faciat  radi  caput  non  ea  inten- 
tione fanandi , fed  ex  confuetudine , Bc  vadat  ad 
Solem  etiam  non  ex  intentione  fanadi,  ita  vc  per 
ventum’ , vel  calorem  Solis  extrahantur  mali  hu- 
mores, & fini  fanas  : queritur  qu*  iftarum  caufa- 
rum fit  caufa  faniracis , qu*  debeat  dici  fortuna, 
vel  cafus/clUcet  vel  ventus, vel  calor,  vel  depila- 
tio.  Et  dicit  Ariftotcles  quid  iftarum  caufarum 
quzdam  fiunt  remot*,qu*dam  proxichiores , Bc 
per hoe  videtur  innuere,  quod  caufa  proximior 
potius  debet  dici  caufa.quam  remotior. 

Tot  jS.  • fortuna  8 autem  bo na  ejuidtm  dicitur.  Hic  decla- 
rat quafdam  difpolitiones  fertuux, dicens  , quod 
quzdam  cft  fortuna  bona  , fcilicct  quando  ali- 
quod bonum  etienit  , & quzdam  mala,  fcili- 
cct quando  aliquod  maliun  cuenic  ; fed  eu* 


fortunium , Bc  Infortunium  dicuntur  fecundum 
excellenriam,ita  vr  quando  aliquod  magnum  bo- 
nmneuenirjtunc  dicitur  cufortuuium,  vel  etiam 
quando  magnum  malum  cuiiatur.  Sed  tunc  di- 
citur infortunium,  quando  aliquod  magnum  bo- 
num amittitur,  vel  euenit  magnum  malum  : Bc 
ficur  ille  dicitur  fortunatus , qui  acquirit  vnum 
magnum  bonum  , ita  fimiliter  ille , qui  eft  prope 
acquirere  magnum  bonum  , dato  quid  non  ac- 
quirat ; quia  quod  parum  diftac,  nihil  diftare  vi- 
detur. Et  fubdit  Aiillorcles  quid  euforruniujn  cft 
valde  incertum  : quia  fortuna  eft  valde  incerta: 
modi  eufottunium  eft  quzdam  fortuna , Bc  hoc 
dicit  pro  tanto  fecundum  Commentatorem  , ne 
homo  in  ifta  vita  humana  nimis  confidat  de 
euenru  fortuito  alicuius  magni  boni;3c  ideo  con- 
cludit quid  fortuna  non  cft  caufa  in  his  , qu* 
fiunt  femper,  vel  frequenter , Bc  tandem  rccapi- 
tulac , quod  amb*  iftz  caufx  fecundum  accidens 
in  his,qux  non  fiant  femper , vel  frequenter , Bc 
qu*  funr/«/w£ar,idcft,notabilisbonitatis,  vel 
maliti*. 

Differunt  1 autem.  Iftod  eft  J.cap.  huius  tfadU-  14. 
tus  de  differentia  Cafus  Sc  Forrunz.Et  primo  po-  Texe.  57. 
nit  differentiam.  Secundo  declarat  quoddam  Fortuu*& 
dictum.  Terrii  oftendir  in  quibus  maxime  appa- 
rcr  illa differemia.  Secundum  ibi , Signumautem  ' ■ 
e fi.  Tertium  ibi  • Maxime  autem.  Primi  ponit 
duas  differentias.  Secunda  ibi , Quocirca  necef 
fi  tfi.  Prima  differentia  eft, quid  cafus  fe  habet  in 
plus, quam  fortuna.  Nain  quicquid  euenit  a for- 
tuna,euenit  etiam  a cafu.&  none  contrarquiafo- 
lum  illis  euenit  aliquid  a fortuua , quibus  poteft 
bene  contingere, vel  male. 

Quocirca  1 & neceffe  efl.  Hic  ponit  fecundam  Tcxt.fl. 
diffcrcntiam;&  eft  quid  fortuna  femper  cft  circa 
pradica, id  eft  , circa  operationem  voluntariam,  '** 

cuius  fignam  cft  quiJ  fortuna  , c vel  eft  faelici- 
tas,vcl  prope  fcclicitatem : modi  fccliciiaseft 
quzdam  puxis  , id  cft  , operatio  voluntatis, 
immo  cft  eupraxia  , id  cft  , bona  operatio  volun- 
tatis j Bc  idci  quibus  non  conuenit  aliquid  agere 
voluntarii , non  accidit  aliquid  a fortuna.  Et  ex 
hoc  infert  corollarium  ibi .ob } idque  , quid  nui-  Tcxt.j*. 
lum  inanimatum, necinfans  , necbeftia  agit  ali-  Fr,,un*  n3° 
quid  a fortuna.  Probatur,  quia  nullum  iftoruni  ffi,Hrriu‘ 

.....  - 1 , , nnimn  tartn- 

agit  aliquid  a propofiro  , ex  quo  non  habenr  tAut,uonuo 
vfum  rationis , Bc  idcinon  accidit  eis  aliquid  in  infanti- 
cufortuniitm.vcl  infortunium  , fed  fimiliruJtna-  ut  que  i» 

ric  (olunt , quemadmodum  Poeta  dicebat  lapides  *rMtr’  ,ll<m 
fortunatos,  ex  quibus  fiebant  ftaruz,&  ar*  Deo-  fr^o.rtii.*' 
rum  , quia  tales  honorantur , Bc  illos  infortuna-  eap.  10. 
tos.qui  conculcantur  pedibus:  fed  tam  anima- 
tis , 4 quam  inanimatis  couueitir  aliquid  a cafu,  Text.tfo. 
vt  fi  equus  fugiens  ab  exercitu  veniar  falnatus 
ad  domum  , dicimus  quid  faluatus  eft  k cafu: 
exemplum  de  inanimatis ; vt  fi  tripes  cadat  dcoc- 
fum  fuper  pedcs.dicimus  quod  cecidit  a cafu.  Et 
idei  | dicK  Ariftoteles  quod  vniuerfaliter  illa  Tcxt.fr. 
dicuntur  fieri  a cafu,  aozeueuiunr  pr*tcr  inten- 
tionem agentis , fiue  hoc  fit  in  agentibus  a pro- 
pofiro,vel  finepropofitorSc  illa  dicuntur  a fortu- 
na,qu*  eueniunt  pr*ter  intentionem  agentis  fe- 
cundum propofitum,&:  ex  ifta  parte  patet  in  qui- 
bus inucnirur  cafus. & in  quibus  fortuna. 

Signum  C,  autem  efi.  Ponit  iftam  conclufioncm,  x 
quod  cafus  cft  caufa  a qua  non  euenit  finis  inten-  Texte*, 
tus.  Probatur  quia  a caufa  inani  Bc  vacua  non 
euenit  finis  intentus  , fed  cafus  eft  caufa  inanis, 

Bc  vacua  , igitur  i cafu  non  euenit  finis  intcnrus. 

Maior 


144 


Lib.II.  Phy  ficorum 


Maior  cft  nota  i quia  in  rebus  naturalibus  cft  vni- 
uerfalitcr  verum  , quod  quandp  caufa  deficit  ab 
inteoto  fine,  quod  tunc  caufa  illa  dicitur  fru- 
llra  , vt  verbi  gratia  i fi  aliquis  laborat  propter 
fanitatetn  > Se  non  coufcquuur , dicimus  qudd 
ftuftralaborauit  i fed  fi  finem  illum  noninten- 
differ, non  diceretur  fruftrari.dato  quid  non  cuc- 
niret  i vt  fi  dicatur,  quod  tfte  fruftta  balneauerat 
fe:quia  Sol  non  ecliplatur , nou  elice  nifi  derifio: 
Textui  <lu'a  non  "uendebat  illum  finem.  Et  minor  7 
patet  ex  quid  nottu mi  Cafusmam  Cafus  dicitur  in 
Grzco  »DT»u*Tor , id  cft , per  fc  fruftra , vt  fi  lapis 
cadat  proictius  ab  aliquo  ad  percutiendum  ali- 
quem,& non  percutiat,  dicimus  quod  lapis  ceci- 
dit a cafu. 

4 Maximi  8 autem  eft  fi  paratum.  Oftendit  in 
thUiouf  zi-  <luibus patet  differentia  cafus.  Se  fortunz,  di- 
mjrt.  ccns.qubd  in  his,qux  cucniunt  a natura, fcilicet  k 
non  agente  fecundum  propofitum  , eueniunt 
multa  k cafu , fcilicet  illa , quz  eueniunt  prxtcr 
intentionem  huiufmodiagentium:fed  in  agenti- 
bus voluntariis  , quz  eueniunt  prarter  intentio- 
nem , dicuntur  fieri  k fortuna:&  videtur  innuere 
differentiam  inter  asionem  naturalem, & voluti- 
taiiamrquia  d atiio  voluntaria  fit  in  extrinfccam 
materiam,  vt  domificator  agit  in  lapides  Se  ligna, 
fed  naturalis  fit  in  materiam  int  runcem » vtgra- 
uiras  agit  in  proprium  fubictium. 

1 9-  sit  At  moiti  1 caufarum.  Hoc  efl  quaeram  capi- 
Text.«  t.  julum  huius  rratiatus, in  quo Philofophusoften- 
f*tt*n*  fune  a<^  <lu°d genus caufz reducuntur cafusrSc for- 
*»*/* "m,  *una,&  ponit  tres conclufioncs.Sccundam ibi: 
Quoniam  autem.  Tertiam  ibi : Quare  fi  quam  ma- 
ximi. Prima  conclufio.  Cafus  Se  fortuna  funt 
caufz  agentes. Probat  ur.quia  intcilctius  Se  natu- 
ra funt  caufx  agentes:  igitur  cafus, & fortuna. 
Antecedens  pater  , intelligendo  per  naturam 
agens  naturale  , Se  per  imcllctium  agens  volun- 
urium;&  probatur  confcqucntia.quia  illa  caufa, 
quz  dicitur  natura  icfpctiu  efferus  intenti , di- 
citur cafus  refpctiu  efferus  non  intenti , cue- 
nientis  tamen  cum  intento, vel  cum  loco  intenti. 
Similiter  illa  caufa , quz  dicitur  intellctius , vel 
voluntas  refpctiu  effetius  intenti, didtur  fortuna 
refpctiu  cflvtius  nou  intenti.  Et  idc6  lubdit  Ari- 
llotcles  quod  multitudo  caufarpm  per  accidens 
ctl  indeterminata, vt  ditium  fuit  prius. 

Text.sr.  Quoniam  autem  1 Cafiu  atque  Fortuna.  Ponitur 
fecunda  conclufio, intellctius  & natura  funt  cau- 
fx priores  , quam  cafus  Se  fortuna.  Probatur, 
quia  illx  funt  caufz  priores , quz  funt  caufz  per 
fe.quiim  illx  quz  funt  caufz  per  accidens, fed  in- 
t v! Iccius  Se  natuta  fpnt  caufa  per  fe  , Se  cafus  Se 
fortuna  funt  caufz  per  accidens . ve  patuit  prius: 
ergo, Sec  Maior  eft  notamam  prius  cft  illa  condi- 
fionalis  vera, per  quam  denotatur  habitudocau- 
fx  per  fead  fuum  effetium , quam  per  quam  de- 
notatur habitudo  caufz  per  accidens  ad  luum  ef- 
fetium, vt  per  pi  ius  ifta  cft  vera  t terra  aratur, quia 
germinavit , quam  ifta  terra  aratur : quia  inutnittur 
tbefitur wtSe  minor  patet  ex  prxcedentibus. 
Tcx»-<7.  Quare  \ fi  quam  maxime.  Ponitur  tertia  con- 

e » fu \ St  clufio  quid  cafus,  Se  fortuna  non  funt  caufz  ccc- 
finttaufL  fi'  Probatur  primi  : quia  tunc  fcquerctur  quid 
tali.  caufz  illorum  inferiorum  edent  ptiotes  caulis 
ccrli.coufcquens  cft  falfum , Se  confcqucntia  te- 
net : quia  cafus  Se  fortuna  non  dicuntur caufz 
coeli  nifi  quia  funt  intellctius  Se.  natura , id  eft, 
caufz  per  fe  aliorum  effetinum , Se  quia  caufz 
per  fe  funt  ptiotes  caulis  per  accidens , fcquitur 


quid  intclletius  Se  natura,qux  funt  caufz  per  fe 
illotum  infciiorum,cffent  ptiotes  cafu , & fortu- 
n3,qux  edent  caufz  ccrli. 

AN  NOTATIONES. 

a Q fctft  duplex  eft  em  per  fit  ,&  per  accident , &CC.  xo. 

i3Nota  quid  caufa  per  fc  cft  certa,  & dccer-  torfario 
minata  , determinatum  habens  effetium  , fed  'Vf*  t"  fi» 
caufa  per  accidens  eft  indeterminata  , quz  du-  ^,r  4tti' 
pliciter  dicitur  indeterminata.  Primi.quia  vna 
caufa  non  habet  vnum  , fed  plurcs , Se  indeter- 
minatos effetius.  Secundi  , quia  vnus  effetius 
per  accidens  , non  vnam  , fed  multas  caufas  in- 
determinatas poteft  habere : nam  caufa  per  acci- 
dens zdificij  cftMuficus,  & Grammaticus  ,&c. 

Rui  Ius  caufa  per  accidens  adhuc  cft  duplex, 
prior  quz  coniungitur  cum  caufa  per  fc  , vt  Mu- 
iicum  refpctiu  zdificip.quia  Mufica  coniuntia  eft 
cum  artczdificandi  indizficatore.  Secundo  mo- 
do caufa  per  accidens  eft  illa  eadem  , quz  eft  per 
fe,comparata  ad  td.quodper  accidens  coniungi- 
tur effetiui , vt  faciens  per  fc  fepulchrum , inuc- 
nir  per  accidens  thefaurum.  Et  ex  lue  diuifione 
caufz  fcquitur  diuifio  effetius  in  effetium  per  fe 
vt  zdificium  refpctiu  zdificatoris  , & in  effe- 
tium per  accidens,  vt  cft  inuentio  thefauri  ab 
zdificatore , dum  intendit  xdificarc.  Eft  autem 
effetius  per  accidens  duplex  \ vno  modo  dicitur 
effetius  per  accidens  , quia  accidit  effetiui  pec 
fe  : quo  patio  album  ftatux  cft  effetius  per  ac- 
cidens flatuarij.Secundomodo  effetius  per  acci- 
dens cft  ipfcmci  effetius  per  fc  comparatus  cum 
eo, quod  accidit  caufz  per  fe,  vt  ftatua  cft  effetius 
per  accidens  Mullei  zdificatoris,  vtxdificator  eft 
Muficus.  Vult  ergo  Ariftotelcs  fortunam  & ca- 
fum  effe  caufas  per  accidens  & non  per  fe,&  ef- 
fetius fortuiros , Se  cafualcs  effe  per  accidens , & 
non  per  fc.  Vult  infupernon  quamlibet  caufam 
per  accidens  effe  fortunant  Se  cafum  , neque 
quemlibet  effetiumper  accidens  effe  fortuitum. 

Se  cafualem/ed  caufa  ipfa.quz  cft  per  fc  refpctiu 
effetius  imcnti,cft  fortuna,  & cafus , refpctiu  ef- 
fetius ,qui  per  accidens  coniungitur  effetiui  per 
fr,&  huiufmodi  effetius  per  accidens  funt  fortui- 
ti, Se  cafualcs. 

b Fortuna  efl  quodammodo  immanifefla.  Nota  II» 
quod  Ariftotelcs  ponit  quxdam  vulgaria  ditia  ffunmfu- 
fortunz  accommodata.  Primum  eft,  Fortuna  cft  ^mn' 
caufa  indefinita, Se  incerta. hominumque  ingenio 
ignota.Sccundum , fottuna cft  czca  Se  prztcr  ra- 
tioncm:quia  non  cft  determinata  ad  aliquem  ef- 
fetium , ira  vt  ab  ea  ad  effetium  , aut  e contra 
ratiocinari  poflimus.Tcrtiu  ditium,  Fortuna  eft 
iuco»ftans,volubilis,&  infana. Quartum  ditium, 
fortuna  eft  bona  fi  effetius  cft  bonus  , & mala  fi 
uulus , profpera  fi  effetius  cft  profpcrus : dici- 
tur etiam  infortunata , fcu  infortunium  cum  ef- 
fetius cft  magnus,  Se  malus.  Cum  enim  quis  pii- 
uatur  magno  , ac  imminenti  bono  proximo  k fe 
poflidenio, dicitur  infortunatus.  Quando  autem 
aliquis  liberatur  ab  aliquo  ingenti  malo  , dicitur 
fortunatus. 

c Fortuna  vtl  eft  foc  licitae , vel  prope  feeluita-  Terina  Ui 
tem.  Nota  , quod  fortuna  idem  cft,  quod  fer-  *J^T^** 
licitas,  vt  dicunt  ponentes  frrlicitatem  in  bo- 
nis fortunz  , aut  prope  fcclicitatem  , vt  dicunt 
afferentes  bona  fortunz  maxime  ad  fcclicitatem 
conducere. 

d si.lio  voluntaria  fit  in  extrinficarn  materiam.  !*• 

Nota 


Qusftio  X. 


I 


Nota  ( vitra  hanc  Scoti  explicationem  quz  opti- 
ma ert  ) quod  aliquam  caufam  ede  extra  fuum 
c/Fedum  dupliciter  contingit.  Primo  quantum 
tjjt  ad  intentionem:  quando  videlicet  caufa  non  in- 
unt  fiam  tendit  in  fua  intentione  e/fcdum  , fcd  c/fcdus 
Mum  l 'i-  feqUitur  przter  intentionem  agentis , & fub  hac 
condderatione  cafus»&  fortuna  habent  caufam 
extrinfecam,  & in  hoc  conucniunt.  Secundo  di- 
citur caula  ede  extra  fuum  e/fcdum,quo  ad  fuum 
e(Tc  rcale , & ed  quando  caufa  non  c(t  intrinfeca 
ipd  e/fc&ui , qui  potius  ed  extra  compofitionein 
effedus : & ido  modo  cafus  ed  caufa  intrinfeca 
multotict  , quia  intrat , &:  manet  in  eifcdu,  vc 
contingit  in  moudris  ( funt  enim  mondra  effe- 
dus  carnales  j ) quz  propter  malam  difpofitio- 
nem  materix,  quando  producendum  erat  animal 
perfedum , przter  intentionem  generantis  pro- 
ducuntur. 

Ex  his.qux  de  fortuna  dida  funt  , patet  quam 
incauti  vulgus  nonnunquam  videtur  loqui , & 
fentire  de  fortuna  , exidimans  fortunam  ede 
vnam  caufam  intendentem  c/fedus  fortuitos 
agentem  przter  Dei  intentionem,  cum  nullus  /it 
effedus  extra  Dei  efficiendam, & intentionem. 

Q_y  jl  s t i o X. 

ZJtrum  aliquid  fiat  a cafu , Vel 
a fortuna. 

Aaguft  4.  dtdtiit.Dtlfiaf.it.  cr  | .dt  Trimit  r.  4.  Licljnr. 
uk  i-tap.  &t.  (jy  19.  Gregor,  btm.  10.  Efifb*  1».  Ariftor. 
*•».% %& tnttrprtm.ibuL  Albcrr  10. 

D Thom.  ItH  S.  Mijion.i.Pbyf.  farto  Canon. fiuy?  4. 
a rt.x . Ssurcz  ttm.  1 . Mttafb.  dijp.  19  /tff.  1 1.  & 11.  Co- 
nimbr-  1 Pbyf.  eat. 6.  tjntfi.  vnita.  Complut.  Jijpat.  1 j. 
l-tr  /*J  Ruoiu*  tr*a  g 'jiu/l  i. & frjHtn/.f ueata 
10.  itffit.i.  Roccui  fmsfl  t. 

^ R r.  v 1 t v R,  qu6d  non ; quia  nulla  res 
firpiztcr  interitionem  naturx  ; igitur 
t$£iC  n,nil  fit  a cafu,  vel  a fortuna.  Tenet 
confequentiaj  quia  cafualc  , & fortuitum  cuc- 
niunt  przter  intentionem  agentis.  Antecedens 
paret  per  Commentatorem  n.Mctaph.  com.44. 
vbi  dicit,  quod  natura  non  agit  nifi  rememorata 
Intelligentiis , quz  femper  intendunt  cflfcdum, 
quem  producunt. 

Secuiid6  , quia  nihil  fit  i cafu  cuius  ed  aliqua 
determinata  caufa , fed  cuiudibet  c/Fcduseftali- 
qua  determinata  caufa : igitur  nullus  c/fedus  cd 
a cafu,  vel  a fortuna.  Maior  patet , text.  40.  quia 
c/Tedus  qui  ed  recipere  pecuniam  in  alijuo  for»  cll 
derenninata  caufa, fciiicct  veni  de  ad  forum. 

Terrid,  quia  nullum  inordinatum  fit  a natura; 
fed  cafuale,  vel  fortuitum  cd  inordinatumjergo, 
&c.  Maior  ed  nota  , quia  inordinatio  cd  mala, 
vt  patet  1 2.  Metaphy/icx , Sc  tamen  natura  fem- 
per fertur  in  bonum  verum  exidens  , Cc  non  in 
bonum  apparens  foltnn.vt  patet  x.huius, tcxc.fi. 

Quarto  , quia  femper  natura  agit  propter  fi- 
nem; fcd  cafualc,  vc!  fortuitum  non  fit  propter 
finem  : igitur  nullum  cafuale,  vel  fortuitum  fit  k 
natura.Maior  patet  in  fine  huius  fccundi,tcxr.7J. 

& minor  cd  nota;  quia  cafualc , vel  fortuitum 
non  intenditur  ab  agente, & tamen  finis  intendi- 
tur ab  agenite. 

Quinti  , quia  natura  non  deficit  in  nccefia- 
riis.nec  abundat  in  fupcrduis:igirur  a natura  non 
fit  aliquod  cafu  ile,  vel  fortuitum.  Tenet  con- 
fequentia,  quia  cafuale,  vel  fortuitum  prouenit 
Scoti  oper.  Ttm.  I J. 


ex  fuperabundamia»  vel  ex  defedu , vt  patet  de 
mondris. 

Oppofitum  arguitur  per  Aridotelem  x.  huius  EfeOmtBtb 
tra«d.4.text«jS.&  inde.  Notandum,  quod  aliquis  tur 
eflfcdus  dicitur  cafualis » vel  fortuitus  propter  trrtttr  c’ 
duo.  Primi , quia  prouenit  przter  intentionem 
agentis;fiue  capiatur  intentio  pro  cognitione  pri- 
maria determinante  agens  ad  agendum , fiue  pro 
inclinationerei  naturalis  ad  agendum  , quz  in- 
clinatio non  cd  cognitio  , cuiufmodi  c/t  incli- 
natio grauis  deorfum.  Secundo  dicitur  c/fcdus 
‘cafualis , vel  fortuitus , eo  quid  rati  , & con- 
tingenter  natus  cd  cucnirc  ad  huiufmodi  caulas, 

& idci  frnedus  , mors , excitas,  & huiufmodi, 
licet  cucniant  przter  intentionem  naturx  , ta- 
men non  funr  cafualia , & fortuita ; eo  quid  vt 
« plnribtu , vel  neceflario  nata  funt  cuenirc  cum 
effedibus  intentis  k natura : verbi  gratia,  natura 
intendit  adionem  de  necclfiratc  /equitur  fcnc- 
dus  & mors , fi  illud  in  quod  fit  aci  io  debeat  diu 
durare. 

Secundi  notandum, quod  ad  effedum  cafoa-  Ad'f  it*m 
lem  , & fortuitum  oportet , quid  diucr/x  cau/x  ••(•atr  j*a 
agentes  concurrant  ad  eundem  effeduin  , qua- 
rum  quzlibct  intendat  vnum  effedum  per  fe;  ex 
quarum  agcnrium  confluentia  ad  inuiccm  prz- 
ter c/fedus  intentos  proueniat  aliquis  c/fcdus 
inopinatus. Vt  lapis  fur/uin  intendit  locum  deor- 
fum ; 8c  Socrates  intendit  twufirc  per  vicum ; 8c 
tunc  cx  confluentia  lapidis , 6c  Socratis  ad  inui- 
cem  przter  duos  c/fcdus  intentos,  prouenit  ter-  **  f 
cius  inopinatus , fciiicct  fradio  capitis  Socratis: 

& ideo  li  ille  c/Fcdus  tertius  fit  inopinatus  rcfpc- 
du  vtriufquc agentis, tunc  dicitur  (impliciter  ca- 
fualis, vel  fortuitus;  fcd  fi  intendatur  per  vnum, 

& non  fit  opinatus  a reliquo,  tunc  dicitur  cafua- 
lis,  vei  fortuitus,  non  /impliciter,  /ed  fecundum 
quUy  fciiicct  rcfpcdu  vnius  illorum  agentium,  Sc 
non  rcfpcdu  alterius. 

Nunc  ponuntur  conci ufiones.  Prinu  conchi-  $. 
fio.  Aliquid  fit  a cafu  vel  k fortuna.Probanirjqtiia  i 

ficur  in  attc,ita  in  narurajfed  in  arte  aliquid  euc-  * 

nita  cafu.vcl  a fortuna ; igitur  limilitcr  in  natu-  'tr  "**' 
ra.  Secunda  patet  cx  quadam  fnina  hominum: 
nam  fama,  quam  omnis  tenet , vt  patet  in  lib.  de 
Somno,  &:  Vigilia. 

Ex  condufionc  fequicur » quod  illa  opinio  re- 
citata in  textu  cd  fal/a , qux  pufuit  nihil  fieri  k 
cafu,  vel  a fortuna. 

Secunda  condufio.Non  omnia  fiunt  a cafu.vcl  Ntn  fiat  em- 
a fortuna.  Probatur ; quia  aliqua  fiunt  cx  inren-  ^ ‘*f"> 
tionc ageruis,  vt  patet  in  naturalibus,&  etiam  in  **  * 
artificialibus ; igitur  non  omnia  fiunt  a cafu , vel 
a fortuna.  Tenet  confcqucncia , quia  fada  a ca- 
fu , vei  a fortuna  cucniunt  przter  imciuioncm 
agentis. 

Secundo , quia  non  cft  verifimile.nec  rationa- 
bile,quod  ccr|i*m,vcl  motus  corii  fiant  a cafu.vcl 
a fortuna,  cum  fine  valde  ordinati. 

Tertio,  quia  aliqua  femper  neccflati6,  & fre- 
quenter  cucniunt  eodem  modo;igitur  illa  k cafu, 
vel  a fortuna  non  eucniunr.Tcnet  confequentia; 
quia  euenientia  a cafu,  vel  k fortuna  nata  funt  in 
paucioribus  cuenirc  ad  huiufmodi  caufas.  An- 
tecedens apparet  , quia  ortus  , & occafus  ftcl- 
larum  femper , & ncce/faric)  fiunt  eodem  modo. 

Similiter  femper  accidit , quod  homo  generatur 
cum  quinque  digitis, & quod  planta  fiat  cx  femi- 
ne,homo  ab  homine, & ita  dc  aliis.  Pro  fcqucnti 
conclu/iouc  ponuntur  aliqux  fiippofitiones. 

N Prima, 


r 


146 


Lib.  1 1.  Phyficorum 


Prima,  quod  ad  cffedom  cafualem.vel  fortui- 
tum confluunt  diucrfx  caufx.  Patet  per  Lico- 
nif  fem  in  ifto  fecundo,  & notabile  prius  didhim. 

4.  Secunda , quid  fi  plures  caufx  concurrunt  ad 
aliquem  cfFcdun» , illx  cauf*  funt  libi  inuiccm 
fubordinntx , vel  ambx  funt  fubordinarx  alicui 
tertiat. Patet  ex  ordine  caufarum,quia  li  n6  cllent 
/ibi  inuicem  fubordinarx, nec  alicui  terti*  caufx; 
quxlibct  illarum  elTct  canfa  prima,  cum  edet  in- 
dependens  ab  aliqua  alia , modb  impofltbilc  cft, 
qudd  plures  lint  cauf*  prim*. 

Tertia  foppodtio,qubd  caufa  prima, cui  omnes 
ali*  fubordtnantur,cognofcic , & intendit  om- 
4 em  eflechim  , ad  quem  concurrit  producendo; 
parer  1 x.  Mcraph.  text.  57.  quia  caufa  prima  per 
cognitionem  dirigit  caufas  fecundas  in  a&ioni- 
bui  earum  ; fic  ideo  dicit  Commentator  in  eo- 
dem 1 x.  comm.44.  qu6d  natura  non  agit  md  re- 
memorata Intcliigcnriis. 

aMtfi fim-  lft»s fuppofiris , dc  tertia  concludo  ifta  , quod 

flitittr  e*-  nihil  eft  (impliciter cafuale, vel  forrui t u m;imm6 

necellicate , fi  lit  cafualc,vcl  fortuitum  rcfpc- 
tnttmm.  £u  vn j|ts  caupx  > jntcntum  per  aliam  caufam, 

& per  confcqucns  non  eft  cafuale, vel  fortuitum 
rclpe&u  ipdus.  Probatur,  quia  per  primam  fup- 
politionem  ad  omnem  effe&um  cafualem  , vel 
fortuitum  confluunt  diuerde  cauf*  ; igitur  per 
fecundam  illx  funt  libi  inuiccm  fubordinatx,aut 
amb*  funt  fubordinat*  cauf*  terti*,  fcilicet  pri- 
mx,  per  tertiam  caufa  prima  cognofcit,  & in- 
tendit omnem  cfFc£him,ad  quein  concurrit ; igi- 
tur nullus  effe&us  cft  cafualis , vel  fortuitus  re- 
fpe&ti  cauf*  prim* , dim  nullus  eucniat  prxter 
intentionem  iplius. 

r.  Ex  quo  fcquitur,  quod  nullus  efferus  eft  dm- 
plicitcr  cafualis, vel  fortuitus  rcfpe&u  cuiuflibcr 
caufx  concurrentis  ad  cius  produdionem.  Se- 
cundo declaratur  per  excmpliim;vt  d paterfami- 
lias  reiitat  Socratem , & Platonem  per  diucrfas 
vias  ad  eundem  locum , vbi  iacct  bos  in  puteo,  Sc 
nec  Soctatcs,nec  Plato  fciat  aliquid  de  oouc,  nec 
vnus  de  alio,  aut  c pomrattunc  obuiatio  iftorum 
dtionun  ad  puteum,  & extradio bouis  de  puteo, 
funt  a fortuna  rcfpedu  Socratis, fc  Platonis;quia 
peuter  illorum  effeduum  intendebatur  ab  aliquo 
illorum  , & ramen  illi  cfTcdus  non  funt  fortui- 
11  rcfpedu  patrisfamilias  , qui  intendebat  illos 
cflfc&us. 

Ex  quibus  patet, qubi!  non  omnia  dunracafu. 
fiecundh,  quod  aliqua  fiunt  a cafu.  Tertio  , quod 
quannimeunque  aliquid  fiat  a cadi , vel  a fortu- 
na rcfpedu caufx  fecundx.taroen  impoftibileeft 
aliquid  cftc  cafuale  , vel  fortuitum  rcfpedu  cau- 
fa: prim*. 

Ad  tationes  ad  primam  conceflum  eft  , quod 
rcfpedu  Imclligentix,  qu*  eft  caufa  prima,  nul- 
lus cucnir  effedus  cafualis,  vel  fortuitus  ; immA 
quilibet  efferus  euenit  ab  intentione  ipdus. 

<5.  $ccunda  ratio  foluitur  in  textu  ; quia  non  fc- 
quitut  huius  cfFcdus  eft  determinata  caufatigituc. 
non  cft  a cafu , vel  a fortuna : quia  poftibile  eft, 
qubd  ille  effrons  eueniar  prxter  intentionem  il- 
lius caufx  determinat*,  8c  quid  rari,  6c  contin- 
genter  natus  dt  cuenirc  ad  huiufmodi  caufas , li- 
cet lint  determinat*  cauf*  illius  effedus. 

Ad  tertiam  dico,  quod  non  cft  inconueniens; 
quia  licet  aliquid  eucniat  inordinate  rcfpedu 
ynius  cauf* , quin  poflit  tamen  euenire  ordinate 
rcfpedu  alterius  , & per  idem  poteft  rcfponderi 
ad  fvqucntes. 


Q^v  a st 


X I. 


'Utrum  definitio  fortuna  fit  bona , in  qua 
dicitur,  Fortuna  eft  caufa  per  acci- 
dens extra  femper  &:  frequenter 
eorum,  qui  propter  hoc  fiunt  fe- 
cundum pvopofirum. 

Vide  Aothorrs  citatos  qncft.  ««//crJ/rui. AncrrocsrMv.fi. 

Picus  MisaivluUn./f^  4.  centra  Aftrolegti.  Aulus  Gellius 
4.  k*Q.  Anitmr.  tap.  1 . Boetius  *.  Me  CcnftUt.  ptefa  4. 

R c v i t v R , quid  non ; quia  ccelum  !• 
cft  forruna  , & tamen  caelum  non  eft 
caufa  per  accidens.  Maior  eft  nota  per 
Aftrologos , qui  per  afpcdus  corporum  ccele- 
ftium  iudicam  dc  forcuniis , Ac  infortuniis  ifto- 
rum inferiorum,  quod  non  edet  n id  ccclum  cftct 
caufa  iftorum  fortuitorum , & per  confcqucns 
fortuna.  Minor  nota  eft. 

Secundo,  illa  definitio  competit  aliis  a defini- 
to;crgo,&c.Tenct  confequentia  per  Ariftotclem 
6.  Topicorum  , cap.  1.  Antecedens  pater,  podto 
qubd  domificator  dt  mudeus , tunc  mulicum  cft 
caufa  per  accidens,v  r patet  x .huius.text.  j 3 . extra 
fnnper,& jreqmtnter^xxiitixb  conringir.quod do- 
mideator  dt  mudeus  corii,  qu*  proprer  hoc  funt; 
quia  mudeus  cft  caufa  domus, qui  eft  dfcdus  no- 
tabilis bonitatis.  Similiter  mudeus  agit  fecudura 
propo/itu»&  per  confcqucns  mudeus  cft  fortuna. 

Tertio , quia  ponuntur  per  accidens , Qc  extra 
femper ,&  frcquemcr:modo  idem  cft  pertendens, 

Cf  extra  femper,  (*r  frequenter , & per  confcqucns 

fruftra  ponuntur  illx  dux  porticui*, 

Quarto,  quia  illa  definitio  implicat  contradi- 
dionem , igitur  non  cft  bona.  Tenet  conlequcn- 
tia,  Ac  probatur  antecedens  :quia  ibi  ponitur  per 
accidens,  & fecundum prepof tum, modo  ille  c/Tcdhis 
qui  cft  per  accidens  non  cft  intentus  , Ac  qui  cft 
fecundum  propodtmn  eft  intentus , igitur  idem 
effcchis  cft  intentus, Ac  non  cft  intentus, quod  cft 
contradidio, 

Quiiitb.quia  illud  non  eft  dcfinibile,qu©4eft  l , 

ignotum,  Ac  iinmanifcftum,  fcd  fortuna  cft  im- 
mani fcfta ; ergo,  Acc.  Maior  cft  nota  ; quia  defi- 
nitio notificat  fuum  definitum ; Ac  minor  pater: 
quia  fortuna  cft  immanifefta,& extra  rationem, 
vt  dicit  Ariftoreles  in  hoc  fecundo,  text. 47. 

Scxtb, illud  non  cft  definibile,  dc  quo  non  po- 
teft clfc  fcientia , fcd  dc  cft  dc  fortuna , cum  dt 
caufa  pet  accidcns:nam  dc  ente  per  accidens  non 
cft  fcientia,  vt  patet  6.  Mctaph.text.<5. 

Septimo  , contra  illam  partem  per  accidens: 
quia  dednitio  debet  prxdicari  per  lede  dednico, 
vt  patet  i.Poftcr.  text.  9.  Ac  ner  confcqucns  non 
per  accidens.  Secundo  xque  per  fc  fortuna  cft 
caufa  effedus  fortuiti,  deut  natura  eft  caufa  cfFc- 
dus naturalis. 

Oppodtum  arguitur  per  Ariftotclem  1.  huius  Dimft. 
trad^.cap.x.rext.jx.  In  quxftioneprimb expli- 
cabo definitionem  fortun*.  Secundo, qu*  res  dt 
fortuna , & dc  quibus  dicitur. 

Quantum  ad  primum  notandum, quod  ad  qu*- 
ftionem  quxrcntcm  proprer  quid  declfcdu  for-  **** 
tuiro,  conuenienter  refpondctiir.qubd  a fortuna,  tMmr 
& ideo  in  dednitione  fortun*  conuenienter  po- 
nitur hoc  nomen  canfa, ad  exprimendum  habitu- 
dinem fortun*  ad  elfcdura  fortuitum.Et  d qux- 

ratur 


Qu^ftio  X T. 


147 


b 


fatur  in  qoo  genere  caufx  fortuna  fit  caufa } re- 
fpomictur  per  aliquas  propofiriones.  Prima  eft, 
qnoci  fortuna  non  eft  caufa  in  genere  caufx  fina- 
lis. Probatur  quia  femper  finis  intenditur  ab 
agente.  Ac  tamen  fortuna  non  intenditur  ab  cifc* 
du  fortuuo;nec  e c6tra,immd  ex  hoc  etfcdus  di- 
citur fortuitus, qu6d  eucniat  prxtcr  inictionem. 

Contra  hoc  obiicitunquia  Deus  eft  caufa  fina- 
lis omnium ; igitur  effedus  fortuitus  eft propter 
Deum  canqtum  propter  finem.  Secundi: quia  in- 
ucncio  ihefniri  eft  a fortuna;£c  tamen  eft  ptopter 
finem : quia  ordinatur  ad  fuftentationem  virar. 

Rcfpon detur.  A J primum  concedo.quid  effe- 
dus  fortuitus  finalitcr  ordinatur  propter  Deum, 
Ac  ideo  rcfpcdu  Dei  nullus  etfcdus  eft  fortuitus, 
iimno  quilibet  eft  prxordinarus.Ac  eucnit  ex  in- 
tentione, patet  qttinrodeConfolationc.  De  fe- 
cundo dico  , quod  etfcdus  fortuitus  dum  ctl  in 
fieri,  non  eft  propter  aliquem  finem  : quia  nullus 
illorum  agctmm  rcfpcdu  quouim  cftedus  dici- 
tur fortuitus  intendit  illum  effedum  fcd  poft- 
qua  ille  etfcdus  fuerit,  bene  ordinatur  ad  finem. 

Secunda  propofitio  eft , quid  fortuna  non  eft 
materia.  Probatur  : quia  caufa  dicitur  fortuna 
. propter  aliquam  innaturalitatem  , vel  extranei- 
tem , fcilicec  qtrta  etfcdus  non  intenditur  ab  illa 
caufa:  modi  materie  nihil  eft  innaturale,  vel 
fcOntrarium,immi  vtriufque  contrariorum  rece- 
ptio eft  materia:  naturalis , vt  dicit  Commcnta- 
. tor.  Similiter  nihil  recipitur  in  materia  prxtcr 

eius  intentionem : immo  ad  cuiuflibct  rei  rece- 
ptionem materia  inclinatur  faltem  paffiuc. 

Tertia  propofitio  ».  qu^d -fortuna  non  eft  for- 
ma. Probatur : quia  totus  etfcdus  dicitur  k for- 
tuna,Ac  per  confequens  forma  eius  dicitur  k for- 
tuna t modo  idem  non  eft  a fc  iplo.  ' 

Quarta  propofitio  eft,  qua:  fequittirex  prardi- 
dis»quod  fortuna  eft  cauta  ctficies.cuius  iignutn 
eft,  quod  habitudo  fortuna:  ad  effedum  fortui- 
rum,cxprimirur  per  hanc  propofitionem  A,  qux 
denotat  habitudinem  caufx  efficientis. 

4*  . Secundo  notandum  eft, quod  quidam  eft  effe- 

dus intentus  ab  agente,  Ac  rcfpcdu  illius  nullus 
dicitur  fortunatus,  vel  infortunatus:altct  eft  ef- 
fiedusnon  inrenrus,Ac  ideo  in  definitione  fortu- 
nae ponitur  hxc  didio  per  accident , ad  denotan- 
dum, quod  etfcdus  fortuitus  non  fit  intentus  ab 
agente,  fcd  cueniat  cum  cffedu  intento,  aut  cum 
iocoinrenti.  Et  cx  hoc  poteft  exponi  illaautho- 
ritas.  Vbi  maximus  inielledu$,ibi  minima  fortu- 
rii  fUtrimU  tutu,  quia  fortuna  non  dicitur,  nili  reipedu  cf- 
* httBfSn,  fcdus  non  intenti , mod^  apud  maximum  intel- 
J ledum,  fcilicec  apud  fapientem , paucilEtna  eue- 
niuut  prxtcr  intentionem , vel  faltem  pauciora, 
quam  apud  miniis  prudentem,  ciim  plura  prxui- 


**  deat.  Idcb  pauciffima  contingunt  libi  a fortuna. 


co  omn,a  prxmeditatur. 

Tertii  notandum, qm\d  effeduum  non  inten- 
torum ab  agcn<c,quidam  nari  funi  necclIario,vel 
frequenter  cuenire  cum  effedibus  intentis,  vc 
mors  , Sc  fenedus  funt  effedus  non  intenti  per 
naturam  , Ac  tamen  neccfiario , vel  frequenter 
cucniuut  cum  effedibus  intentis , fcilicct  cum 
adione  caloris  in  humidum.  Ideo  rcfpedu  ifto* 
rum  effeduum  nullus  dicitur  fortunatus,  vel  in- 
fohunatus,fcd  alij  funt  effedus  non  intenti,  qui 
rari , Sc  in  paucToribus  nati  funt  prouenirc  cum 
effedibus  intciis.vt  inuentio  thcuuri^radlo  ca- 
pit is,  Ac  huiufmodi : Ac  idei  in  definitione  fortu- 
ox  ponitur  extra /imper,& frequenter, id  defignan- 
Scoti  cyer.  Tor».  I J . 


dum,  quod  effedus  non  intentus,  refpedu  cuius 
agens  dicitur  fortuna,  dqbct  raro, A:  in  paucior  i- 
bus  cucuirc  cum  cffcdu  intento  illius  agentis. 

Sed  pbiicitur : quia  Sol  eft  rari  in  Cancro , Sc  f , 
tamen  Solem  cilc  in  Cancro  non  eft  i fortuna- 
Rc(pondetur,quid  Solem  c(fc  in  Cancro  non  eft 
a fortuua,  co  quod  intenditur  ab  agente : fecun- 
do, quia  uccclurii  cucnit  ad  iuas  caulas , Ac  non 
contingcnrcr.Tcrtii,quia  licet  rati  eucniat  fim- 
plicitcr  loquendo,  tamen  eucnit  femper  rcfpcdu 
luarum  caufarutn. 

Quarti  notandum , quid  effeduum  non  in- 
centorum, qux  eueniunt  rari,  vel  contingenter 
cum  effedibus  intentis  , quidam  funt  inanes,  Oc 
fuperuacui,  fcilicet  quia  nullius  funt  bonitatis, 
vel  malitix,vcl  faltem  non  norabilis,vc  cafus  pili 
ptopter  fucationem  barbx, aut  difruptio  fcflu- 
cx  : Ac  rcfpcdu  iftorum  effeduum  nullus  dici- 
tur fortunatus,vcl  infortunatus  ; fcd  ali)  funt  ef-  Tcxt  jt$. 
fcdus  notabilis  bonitatis, vel  malitix, qui  dicun- 
tur propter  hoc: non  quia  agens  ex  intentione  agac 
propter  illos  effedus  i fcd  quia  dignum  fuificc 
eginc  propter  iplos  fi  fuiftcntprxfciti,  Ac  idcA  iu 
'definitione  fortunx  ponitur  hxc  particula  pro~ 
pterhoc.id  defignandum,  quoti  effedus  fortuitus 
fit  notabilis  bonitatis, vel  malitix. 

Quinto  notandum, quid  tunc  aliquis  proprii 
dicitur  fortunatus,  vel  infottunatus,qua»do  pcc 
adionem  fuam  propriam  voluntariam  prxhaDi- 
ta  deliberatione  agit  aliquem  effedum  inten- 
tum, cum  quo  eucnit  aliquis  effedus  inopinatus 
notabilis  bonitatis , vel  malitix  \ Ac  ided  inani- 
mata , Ac  illa  , qux  non  habent  vfum  rationis» 
vt  ebrius,  infans, bcllix,  furiofus.  Ac  huiuimodi. 
non  agunt  aliquid  a fortuna  nifi  fimilitudinaric; 

Ac  ide6  in  definitione  fortunx  ponitur  featndum 
propojirum,td  defignandum,quod  effedus  fortui- 
tus eucniat  cum  cffedu  intento  agentis  volunta- 
rie per  deliberationem. 

Ex  his  fcquitur  ifta  conclufio  ad  quxfitutn, 
quoJ  definitio  fortunx  eft  bona.  Probatur , illa 
definitio  eft  bona,qux  fignific.11  explicitc.Ac  con- 
ucnicntcr  quicquid  per  definitum  fignificatur. 


fcd  ifta  eft  huiufmodi}crgo,Acc.Quod  illa  fit  hu- 
>atct  inducendo  • quia  ibi  ponitur  no- 


iufinudi,  patet  inducendo  • quia  ibi  ponitur 
men  caufa  loco  generis.  Sccund^.ponitur  ibi  hoc 
nomen  per  accidens , ad  denotandum , quod  effe- 
dus refpedu  cuius  agens  dicitur  fortuna, non  fic 
intentus.  Tertio  ponitur  extra  femper ,cr  frequen- 
ter, ad  denotandum,  quod  effedus  fotum us  raro 
eucniat  cum  cffcdu  intento.  Quartb  ponitur 
torum  quapropter  hoc  funt , ad  denotandum,  quoJ 
etfcdus  fortuitus  fic  notabilis  bonitatis,  vel  nia- 
litix.  Quint6  ponitur  fecundum prepeft, tum  ad  de- 
notandum , quod  agens  agat  libere  ,Ac  cx  iureu- 
lione  per  deliberationem  effedum  non  fortui- 
tum , fcilicet  illum  cum  quo  cucnit  eff  edus  for- 
tuitus inopinatus, 


Et  notandum  , quod  fi  illa  particula  fecundum  Tnim»  in 
propefttum  rcmoucalur  a definitione,  tunc  manet  f*e * 
definitio  cafus : nam  per  illam  particulam  differt  e0^mr 
fortuna  k cafu , Ac  tunc  per  nane  particulam» 


rorum  qua  propter  hoc  funt , debet  notari  notabile 
bonum.vt  apertio  loci  thefturi  per  grauc  defeen- 
cens  deorfum  ,atit  notabile  malum  , vt  fradio 
colli, aut  aliqnid  aliud  notabile  admirationis, 
aut  inconfucrudinis , vt  cafiis  tripedis  fuper  pe- 
des deorrum.Patet  igitur  quid  fit  fortuna,&  qm'4 
cafus, Ac  quomodo  differunt  abinuicem,Ac  hoc 
deptimo. 

N 1 Quaa 


Tntun 4 it 
tfttiitu  iit*- 
imr. 


7- 


8. 


Lib.I  I.  Phyficorum 


148 

Qainrum  ad  feeon<!tim,norandnm»qu&d  (o r- 
* tun.i  * dicitor  vnonaodti  de  caufa  principali  re- 
mota, vc  puta  decorio,  quod  pro  tanto  dicitur 
fortuna  , qnia  cft  caula  fortuitorum  in  his  i nfc- 
rioribus,&  (ic  accipiendo  fortunam,  lolct  fortu- 
na depingi  per  modum  rota:  volubilisrfic  fic  non 
accipit  Ariftotclesin  propofito  •,  quia  corium  in- 
tendit  ctfe&us, quorum  eft  caufa  in  ift»s  inferio- 
ribus. Secundo  modo  dicitur  fortuna  de  influen- 
tia cceli , fic  fle  definit  Albertus  iplam  fuper  7. 
Ethicorum, diccm.qnbd  fortuna  cft  qualitas  cau- 
fara  actclo  fccundiim  periodum  natiuitatis»  i 
qua  aliquis  redditur  aptus , vel  ineptus  ad  fali- 
t:cs  fuccdlus.  Tertio  modo  dicitur  fortuna  de 
caufa  princrpali  immediata,  cuiufmodi|cft  vo- 
luntas, vel  incdleftns,  qui  dicitur  fortuna  relpe- 
du  cflfedus  non  intenti , & forma  gratiis  dicitur 
cafus,  & fic capit  Ariftorclcs  fortunam, & cafum 
in  ifto  fecundo.  Et  ideo  dicit.quod  cafus, & for- 
tuna funt  inteMcAus.fiC  natura  Quarto  modo  di- 
citur fortuna  dcdifpofitionc,  mcdiitcquaagcns 
principale  immediatum  agit.cftedum  intentum, 
mediante  quo  eucnit  cludus  fortuitus  inopina- 
tus , fiC  fic  volitio , cognitio,  defiderium,  aut  ali- 
quid haiufmodi  potcll  dici  fortuna  fic  etiam 
grauiras  potcll  dici  cafus, quia  grauitas  cftdifpo- 
litio, mediante  qua  forma  gtauismouct  deorfum. 
Quiiitomodo  fortuna  dicitur  de  ctfcdu  intento, 
cum  quo  immediate  eucnit  efledus  non  inten- 
cus:5e  fic  paret, quid  de  quolibet  agente  concur* 
rente  ad  cftcdum  fortuitum  potcll  dici  fortuna, 
licet  diuerltinode , tamen  in  propofito  definitur 
fortuna,vc  dicitur  de  agente  principali  immedia- 
tc.ficut  eft  intcllc&us,aut  forma  fubrtantialis.  Ec 
hoc  de  fecundo. 

Ad  rationes.  Ad  primam  concedo  , quid  ect- 
lum  potcll  dici  quodammodo  fortuna  , ex  eo, 
quid  concurrat  ad  effedum  fortuitum  , tamen 
non  dicitur  proprii  fortuna  , eo  quid  fortunia, 
vel  infortunia , qux  cuaniunt  in  illis  inferiori41 
bus  intenduntur  a ca  lo. 

Ad  fecundam  negatur  minor.quia  pcf  iftu  ter- 
minu  per  accidens  differt  fortuna  a MuUeomam  in 
propoli. o non  accipitur per accidam, xx  cft  deter- 
minatio propobtionis.  quandoque  verx,  quando* 
que  fal  x , quemadmodum  dicimus»  quid  tnufi- 
cum  eft  caufa  per  accidens  domus : fcd  accipitur 
penteridem,  eo  quod  denotat  cftcdim  fortuitum 
non  intentum  efle  ab  agente. 

Ad  tertiam  dico, quid  ifta  particula  extra  fem- 
per,  & frequenter  cft  determinatio  huius  parti- 
culx  per  aaidens  ; quia  non  quilibet  effedus 
non  intentos  eft  fortuitus : fcd  ille  qui  rari , fic 
in  paucioribus  natus  cft  cucnirc»cum  effcdu  in- 
tento. 

Ad  quartam  dico, quid  non  Implicarquiaiftx 
particulx  per  acridem , Se  fecundum  pnpoftum  re- 
feruntur ad  diuerfa  : quia  \y  per  accidens  denotat, 
quod  effedus  non  fit  intentus  : fcd  lv  fecundum 
prepofimm  denotat,  quod  agen;  agat  effedum  in- 
tentu m voluntarii,  fic  per  deliberationem : fie  fic 
hxc  particul  a per  accidens  refertur  ad  efferum 
fortuitum,  fcd  hxc  particula  fecundum  pnpoftum 
refertur  ad  effedum  intentura , cum  quo  euenit 
effedus  fortuitus. 

Ad  quinti  dico, quid  fortuna  eft  ignota.qnan- 
tum  ad  canfales  fadas  ex  terminis  fnccialibusivt 
puta, quia  fodietis  tcrram.inuenies  1 hcfaurum:ta- 
rtien  quo  ad  multas  alias  proprietates,  fic  paftio- 
nes  fortuna  cft  nota*  vt  puta,  quod  fortuna  fic 


caufa  agens. Ei  fic  de  aliis, vt  patet  x.hutaf. 

Ad  (ex tam  dico  , quod  debet  intclligi  de  ente 
per  accidens,  id  cft,  de  propofiiionc  per  accidens 
vera  non  eft  proprie  fcicntia  unquam  de  conclu- 
lionc  dcmonftrara , licet  bene  tanouam  de  re  flg- 
ni ficata  per  conclufioncm:modo  rortnna  non  cft 
tale  ens  per  accidens, fcd  prxdido  modo. 

Ad  reprimam  dico, quid  non  accipitur  ibi  per 
accidens, xt  dl  determinatio  propofitionis,  fed  vt 
denotat  effedum  fortuitum  non  efle  intentum 
ab  agente  rcfpedu  cuius  dicitur  fortuirus. 

ANNOTATIONES. 

* T pOrtitna  dicitur  vne  mode , fice.  Nota  priroi 

A*  difcriincn  clfc  inter  hxc  omnia  nomina» 

Viddicet  cafum  , fortunam  , fruflra , temere , va- 
num , fic  Fatum.  Cafus , Se  fortuna  eo  dicuntur 
caufx , quia  ad  carum  per  fe  cflfcdus  fcquitur 
alius  non  ab  illis  foremus.  Fruftra  dicitur  cau- 
fa, qux  fitum non  confequirur  effedum,  fic  in 
hoc  (olo  ftat  cius  ratio.Tcmere  dicitur  adio,qtue 
in  illum  finem  dirigitur,in  quem  de  fe  non  cft  or- 
dinata;vt  fi  infirmus  propter  valetudinem  confe- 
quendam  faciat  aliquid,  quod  de  fe  non  ordina- 
tur ad  lalutem,vt  lipifees  comedat,  falus  tunc  ex 
tali  comeftionc  fecuta  fuit  effedu»  temerariu». 

Vanum  dicitur  adio  » qux  non  ordinatur  in 
finem, in  quem  ordinari  pollet. 

Quo  ad  Fatum  nota  (ecuiuib,  quod  Picus  Mi- 
randulanus  lib.^.conrfa  Aftrologos,quatuor  an-  ^ 

riquas  de  Fato  refert  opiniones.  Prima  naturam  Watt. 
iplam  Fatura  dicebat, vnde  effedus  naturales  non 
diftinguebant  contra  cos , qui  per  cledionem,  fic 
cafum  a Fato  procedere  dicuntur.  Secunda  opi- 
nio, que  cft  Stoicorum : quia  ponit  xtemam  fc- 
riem  caularum  ncccftariA  connexarum.  Hinc  di- 
dr,vr  ait  Aulus  Gellius  4.Nodi.Atticarum  cap.r. 
quod  Fatum  eft fempiterma  quadam,&  indeclinabilia 
feriet  rerum , & catena  voluens  frmetipfamfefe , atque 
implicans  perxtermt  conftquentia  ordines , ex  quietu 
apta  nexdque  eft.  Tertia  opinio  didt  fydera  efle 
Fata.  Quarta  opinio  diuini  confilij  exccutionem 
Fatum  appellat.  , 

Cxterum  his  opinionibus  dimifiis  , nota  IG» 
tertii , Deum  optimum  ab  xterno  antequam 
res  crearet  ordinafle  omnes  res  in  fuos  fine^ 
per  media  conucnientia  , vr  quxlibcr  earum 
operaretur  fecundum  conucnicntiam  fux  »»- 
rurx  : fcilicct  quod  ignis  afeenderet  per  le- 
uitatem  , terra  dcfccndcret  per  crauitatem  , ac 
denique  fuum  fibi  fimilem  cft  edum  vnum- 
quodque  produceret , qux  ordinatio a&iua  Dei, 

( vt  exiftii  in  Deo  ) dicitur  prouidentia , qux 
ita  definitur.  Prouidentia  eft  ordinatio  rerum  in  T)t6*irhff 
fuos  finet  per  media  conuenientia  in  mente  dius-  “ ** 
na  j vr  autem  huiilfmodi  ordinatio  eft  paf- 
fiua.fic  cft  in  his  inferioribus, dicitur  Fatum. 

Nota  quartbDcum  fuam  hanc  ordinationem 
rerum  obreruamlam , fic  exequendam  tradidilTe 
caulis  fecundis  dominantibus  his  rebus  corru- 
ptibilibus, vt  redo r ibus.  Se  gubernatoribus,  qux 
quidem  funt  Planetx , fic  alia  fydera , qux  vario 
«tu , motu , coniunclione  , atque  afpcdu  in  hxc 
inferiora  influunt.  Tradidit  autem  Deus  cau- 
lis fecundis  illam  ordinationem  exequendam, 
non  quiaipfc  folus  non  pollet  prouidere,  fux* 
que  prouidemix  exeeutionem  facere,- fcd  quia 
propter  fuam  infinitam  bonitatem  voluit  caufi* 
fecundis  communicare  dignitatem  gubernandi. 


w 


Quatio  XII. 


— 


- 


Jufmti»  Fe- 
li. 


A* 


& caufandi,&  ita  accepit  caufas  fecundas,  non  v t 
prouirfemes  fu*  proui denti*.  Fatum  igitur  non 
cft  aliud  , quam  illa  ordinatio  rerum  in  iuos 
fines,  ve  excquenda , & feruanda  per  caufas 
ctrleites. 

Hoc  polito,  fi  e licet  fatum  definire : Fatum  eft 
exeeutio  dinitu  ordinuionu  corpori but  calcii  ibus  in  - 
diu,  per  tjuom  inferior  a monemur  in  fuot  praordina- 

tuftne/,vcl  fic , ve  ex  Boetio  de  Confolatio- 
nc  colligitur.  Fatum  ejl  ordo  conforto*  natura- 
lium pr cardinum  , CT  prafeittu  io  Deo.  Qua:  cau- 
f*ica  influunt  in  hxc  inferiora » vt  nihilominus 
l . ex  fua  natura  poflint  deficere , & ex  diuina liber- 

tate dependeant : nam  quamuis  conflellationes 
«celeftcs  agam  aliquid  ad  mores  hominum.id  ra- 
men  facium  di  (ponendo, & non  nece  dicando, co- 
que poliunt  impediri  tam  per  alias  caufas  natu- 
rales,quam  per  educationem,  Sc  confuctudmcin; 
& voluntatis  libertatem. 

TT.  Ex  hac  definitione  fati  infertur  primo,  fa- 
Tahtmiiftrt  tum  differre  a cafu , Sc  fortuna  : quia  fatum  cft 
^ r •[".&[*■  caufa  per  fe  intendens  fuum  efledum  fa  lein; 

fortuna  verd  Sc  cafus  funt  caufr  per  accidens» 
Secundi » infertur  Stoicos , & Ciceronem  ma- 
l*<uifkotdt  ^ocutos  de  fato.  Stoicos  quidem : quia 
* dixerunt  fatura  eflc  ordinem  caufarum  ex  ncccf- 

firare  producentem  omnes  cffc&us  horum  in- 
feriorum, etiam  humanas  a&ioncs , qu*  lenten- 
tia Fidei  Catholicz  aducifatur,cuin  tollat  libe- 
rum arbitrium,  hominumque  libertatem.  Cice- 
ronem veri : quia,  vt  refert  Diuus  Augullinus  j. 
de  Ciuitate  Dei , cum  videret  multas  res  fieri 
contingentcr , homincfque  clfe  liberos  ad  ope- 
randum , dixit  non  folurn  non  eflc  fatum  , ve- 
rum etiam  Deum  nullam  habere  rerum  proui- 
dentiam,  nec  ordinationem : nam  fi  Deus  habe- 
ret prouidentiam , & fcientiam  rerum , eueni- 
renr,  inquir,  omnes  res  neccflario  ; qua*  poli- 
tio etiam  Fidei  Catholic*  aduerfarur.  Vnde  Di- 
uus Augullinus  $.  de  Ciuirate  Dei , cap.  9.  nora- 
uir,  quod  Cicero,  dtim  vellet  facere  homines  li- 
beros, fecit  cos  facrilegos. 

Omnia  4*4  Tertii  infertur , quid  omnia  qu*  fub  cce- 
/U f«//  fitiu  1 o funt  fato  fubduntur,  Sc  fubiacent , coque 
’H'  unt lA'  motibus  ccrlorum  aliis  ^ corio,  Sc  elementis 
paffionibus  prouenieniibus  fubduntur , exce- 
pti Jvoluntare  humana, qu*  non  fubd itu r coe- 
lis, fed  i folo  Deo  regitur,  & ab  vniufcuiuf- 
que  intclledu , quamuis  per  accidens  mouea- 
tur  i coelis  : quia  cum  influant  in  corpus  hu- 
manum, in  quo  refidet  voluntas , inclinatur  i 
talibus  paflionibus  corporeis,  vt  amet , & ve- 
lit , qu*  corpori  placent , iuxta  illud  Sapien- 
ti* x.  Corput  quod  corrumpitur  , Aggrauai  ani- 
mom , prxciphque  intelledu» , vt  vacet  i confi- 
deratione  malorum, qu*  proueniunc  ex  confcnfit 


149 


talium  corporearum paflionum,  tantumque  dele- 
ctabile fibi  offert, vt  lub  ratione  illius  boni,  quod 


QjjEstio  XII. 
t?trirn  in  contingenti  ad ' vtrumlibct 
pojfit  reperiri  capu,zy  fortunat 

ViJe  Authorr*  citatos  juefi.  10.  cr  1 i. 


apparet , inclinetur  ad  talia  amplc&cnda.  Non 
funt  autem  quxeumque  corpore*  paffioncs,& 
inclinationes  fufficiences  ad  libertatem  volunta- 


tis cogendam, fi  ipfemet  homo  nolkalTciuiri;fed 
vt  lapientem  Aftris  dominari , & ficnulluf 
propter  has  paflioncs  impulfus 
fufficienrera  peccato 
cxcu  fabitur. 


Scotiopcr . Tum.  I /, 


R c vitvr  quod  fic  : quia  nifi  ira  j, 
clfct , fcquererur , quid  determinatio 
Ariftorclis  in  iRo  1 .tradl.de cafu, & for-' 
runa  texe.  48.  cllct  infufficicns , quod  cft  falfum; 

Probatur  confcqucntia,  quia  in  cap.i.  huius  rra- 
dVatus  ponit iftam  diuilioncm,quid  eorum  qu* 
fiunt  quxdain  fiunt  femper , vel  frequenter,  Sc 
quxdam  extra  fcir per  ,Sc  frequenter  : modo  in 
ifto  fecundo  membro  ponit  caium  , Sc  fortunam, 
fed  in  ifto  fecundo  membro  continetur  tam  con- 
tingens ad  vtrumlibcr,  quam  contingens  in  pau- 
cioribus , quod  non  cllct  nifi  in  contingenti  ad 
vtrumlibct  repcrirctur  cafus. 

Secundo , quia  per  Ariftocclem  vltimo  tradla- 
tu  huius  x.  omne  quod  fit , aut  fit  ex  intentioni 
agentis  , fcflicct  propter  finem  , Sc  tunc  fit  fem- 
per , aut  frequenter , aut  fit  a cafu  , vel  fortuna; 
fed  aliquod  contingens  ad  vtrumlibct  fit  prxrer 
intentionem  agentis:  igitur  illud  cucniet  a cafu. 

Vel  fortuna.  Et  tenet  confcqucntia  per  prxdi- 
&am  diuifionem  Ariftotclis. 

Oppofitum  arguitur  per  Commentatorem 
in  iftt>  fecundo,  rexr.  yx.  Er  probatur  ratione, 
quia  ambulare  , vel  federe  cft  contingens  ad  "Doeifio  fw* 
Vtrumlibct,  Sc  tamen  non  dicimus  aliquem  am- 
bulare  h cafu,vcl  federe  a cafu.  In quzftione  pri- 
mi recitabuntur  didVa  Commentatoris  com.  48. 
contra  Auiccnnam  in  ifta  materia.  Secundi  re- 
fpondcbiturad  quzficum. 

Quantum  ad  primum  notandum,  vt  recitat 
Commentator,  quod  Auiccuna  pofuir,  quid  ca- 
fus  ,& fortuna  poliunt  reperiri  in  contingenti 
* ad  vtrumlibct : Sc  probatur  per  rationes  ante 
oppofitum.  Secundi  , folucbat  rationes  Com- 
mentatoris poft  oppofitum  : quia  ambulare  po- 
tenti* motz  cft  contingens  ad  vtrumlibct,  Sc  id- 
eo vt  fic  poteft  fieri  a cafu , fnppouro , quod  cue- 
niat  prztcr  intentionem  , fed  ambulare  rcfpcdto 
defiderij  ambulandi, cft  contingens  vt  in pluribm: 
quia  vt  in pluribm  quando  homo  appetit  ambu- 
late ambulat,  ita  poteft  dici  conformitcrdc  fede- 
re. Per  hoc  patet  folutio  rationis  Commcnrato- 
ris : quia  ambulare,  Sc  federe  cft  contingens,*/  in 
pluribus, re fpe&u  defiderij  ambulandi, fed  cft  con- 
tingens ad  vtrumlibct  rcfpe&u  potenti* mot*, 

Sc  ideo  quiacucnit  cum  intentione  agentis,  nort 
dicitur  a cafu, vel  fortuna. 

Et  ex  hoc  infert  Auicenna,quod  idem  vel  con-  1. 
fimile.quod  cft  contingens  ad  vtrumlibct  rcfpe- 
&u  vnius,eft  contingens  vt  in  pluribm  refpedtu  al- 
terius,&  ncccflarium  r cfpcftu  tcriiJ.Quarti,  dicit 
quid  necejfirium cft  cuius  non  eft  impedimentum 
extrinfecum  : fed  contingens  eft  cuius  cft  impedi- 
mentum cxrrinfecum. 

Sed  contra  iftadi£ta  ponit  Commentator  qua-  Idtmnon  tft 
ruor  conclufiones.Prima  eft.qtiod  idem,vcj  con-  «- 

fimile  non  eft  nccellarium  rcfpeflu  vnitts,&  con- 
tingens  refpcftu  alterius.  Probatur, quia  fi  ira 
ctVcc , fcqucrctur  qu^d  nihil  elfirt  naturaliter  ne- 
ccftarium.  Confcqucns  cft  falfum.  Er  proba- 
tur confcqucntia. quia  per  ipfum  nihil  cft  neeerta- 
tium.nifi  in  rcfpcttu  ad  altcrurmodi)  ncccfTariiiin 
N j «aiu 


i$o  Lib.I  I.  Phy  ficorum 


'i  ii»  w- 

rtj  'jr 
#4  ai-  tuuf 
ma  r/l  iatft*. 


naturaliter  eft  nece/Tatium  per  fuam  naruram  in- 
trnifccain.circmnfcripro  quocunqucextrinfeco, 
ad  quod  habear  refpcdum : quia  natura  eft  prin- 
cipium inciinfecum , patet  per  definitionem  na- 
tura:. 

Secunda  conclufio.  Definitio  neceffarij  eft 
inepta.  Probatur  fic,  quia  fi  c/Ict  bona,  fcquerc- 
tur.quod  qtiodlibct  eflet  naturaliter  nccclli- 
riuni , q-.iod  eft  falfum.  Probatur  confcquen- 
tia  t quia  illud  dicitur  naturaliter  necdfariuni, 
quod  circumfcrfpro  quocunque  alio , eft  ncccf- 
/arium  , fcd  quodJibct  eus , circum  i cripto  quo- 
cumque alio , eft  nccefTarium  : igitur  qnodlibct 
cnsclt  naturaliter  nccclIatium.Maior  nota  eft.  Et 
minor  pater  per  definitionem  pn-didam , quia 
qnodlibct , circum feripto quocumque  alio,  non 
haberet  extrmfccum  impedimentum,^  per  con- 
fcquenscflct  nccefiarium. 

Tertia  concludo.  In  potcnriis  aduris  non  rc- 
/*  p rtnm i*  peritur  contingens  ad  vtrumlibet. Probatur, quia 
******  formx  eft  agere, & materia-  pati;niodi>  forma  eft 
determinata,  Sc  non  indifferens: igitur  in  iis, 
quibus  aerribuitur  tgere,  non  inuenitur  potentia 
inddfeicns  ad  agendum  ,Sc  non  agendum  ; fcd 
(ctnpcr  determinata  ad  alterum.  Secundo  fi  po- 
tentia adiui  eflet  contingens  ad  vtrumlibet , fe- 
querctur,  quod  nunquam  produceretur  cffc&us. 
Confequcns  eft  falfum.  Et  probatur  confcqucn- 
tia : quia  ex  quo  agens  cfi  indifferens , & etiam 
materia  indeterminata  , qua  ratione  producere- 
tur vnum  contrariorum , eadem  ratione  & reli- 
quum : igitur  vel  ambo  fimul  producerentur; 
quod  cfi  impoflibile , vel  neutrum , Sc  habetur 
confequcns.  Et  cx  hoc  infert  Commentator, 
«i  vtrurntt^  contingentia  ad  vrrumliber  reperitur  in 

mautrt-  caufa  naturali,  qu*  de  fui  natura  eft  indiffcrcs  ad 
diucrios,&  oppolitos  effedus  in  diucrfis  tempo- 
ribus fecundum  diuctfitarcm  alterationum  agen- 
tium,vt  ifta  infetiora  inxftate  nata  fune  recipere 
calidiratcin,  Sc  ficciratcm  propter  appropinqua- 
tionem Solis, fed  in  hyeme  nata  fune  recipere  fri- 
giditatem, Sc  humiditatem  pt optet  remotionem 
Solis. 

Quarta  concludo.  Cafus  & fortuna  non  re- 


5- 


Vt.-utnitltl, 


C»nti*ge*ti* 

mmm 

ht  ia  9«*  rt- 
ftriaimr. 


Cafm  tj  far- 


ta tentlatiti 
aJ  -Jtrililtr. 


Pcnuntur in  contingenti  ad  vtrumlibet.  Proba- 
tur.quia  cafus, & fortuna  funteaufx  agcnrcsjino- 
do in caufis  agentibus  non  reperitur  contingens 
ad  vtrumlibet  per  prxccdentcm  condufioncni; 
cigo.&c. 

AJ  rationes  Auiccnnx  refpondens  Commen- 
tator negat  confequcntiam.  Determinationem 
autem  Aviftotclis  prxhabitam  , videlicet  quod 
cafus  Sc  fortuna  funt  caufx  agentes:quia  illa.qux 
fiunt  extra  femper,  & frequenter  a caufa  agente, 
opotter , quod  fiant  contingcnter  raro  : quia  in 
agentibus  non  reperitur  contingens  ad  vtrumli- 
bct,&  hxc  de  primo. 

Quantum  ad  aliud , videlicet  quid  veritatis 
contineant  dida  Commentatori  s.Primi  videbi- 
tur verum  in  potentiis  a&iuis  p«^fit  reperiri  con- 
tingens ad  vctumlibcr.  Secundo,  vtrurn  con- 
tingens ad  vtrumlibet  reperiatur  in  potentiis 
pallrjis.Tcnio.vmYn  idem  firnecefTarium  rcfpc*. 
du  vnius  , & contingens  rcfpcdu  alterius-  Et 
quartb  vnum  cafus , Sc  fortuna  reperiantur  in 
contingenti  ad  vtrumlibet. 

Quantum  ad  primum,  notandum,  quid  qux- 
dam  cfi  potem  ia  rationalis, vt  voluntasrquxdara 
irrationalis,  vt  ignis.  Secundo  notandum,  quid 
potentiam  amittam  efie  contingentem  ad  virum- 


fnntia  tji 
t/uflnr.rt:i» 
irra- 

rimatu. 


liber, poteft  intellfgi  dupliciter.  Vno modo, quid 
agente  approximato  palfo  fufScientcc  drfpofito 
ad  adionis  fux  icceprioncm,  vtrum  tunc  poten- 
tia aftiua  poteft  contingcnter  agere, vel  non  age- 
re. Et  dico  notabiliter  appraximota pajfi  fufficienter 
topter  duo. 

Primi , fi  agens  non  fit  approximatum , tunc 
contingir  ipfum  ad  vtrumlibet  approximari,  vdl 
non  approximari, & per  confequcns  contingit  ad 
vtruinlibet  ipfum  agcre.vcl  non’ agere. 

Secundo, quia  Ii  pafliim  fuerit  indifpofitum; 
tunc  contingit  ipfum  agere , vel  non  agere,  fe- 
cundum quod  contingit  paflum  difponi,  vel  non 
difponi.  Alio  modo  imelligitur.quod  aliquis  ef- 
fedus producatur  ab  agente , a quo  natus  eft 
contingcnter  ad  vtrumlibet  produci , vel  non 
produci. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  eft, quid 
potentia  rationalis,vt  voluntas,  eft  de  fc  indiffe- 
rens ad  agendum, & non  agendum, ita  vrconrin- 
gcnrer  ad  vtrumlibet  pome  vnum  adijm  elicere» 
vel  futim  oppofitum  pofitiuc,  vel  priuariur.Pro- 
barur,  quia  aliter  fcquerctnr,  quod  voluntas  non 
eliceret  libere  fitos  adus,quod  eft  falfum.  Er  pa- 
ter confcqnentia,  quia  fi  voluntas  determinare- 
tur , hoc  cllct  per  agens  narnralc , cuius  adio 
non  eflet  fn  poreftate  voluntatis,  Sc  per  con- 
/cquens  nec  adio voluntatis  dependens  exilia 
adionc. 

Secundi  patet, quia  prinfqoam  per  inrcllcdum 
fuerit  iudicatumdc  aliquo  obiedo,  fufficit  quid 
voluntas  pollit  elicere  adum  volendi, vel  nolen- 
di illud  obic&um , tunc  voluntas,  indicio  flante, 
quid  eliciar,  adhuc  poteft  adum  fuum  differre, 
vel  eius  oppofitum  elicere ; igitur  dc  agente  libe- 
ro quxftio  non  eft  dubia. 

Secunda  concludo.  Agente  naturali  approxi- 
maro  palfo  iufficicnter  d ilpofiro  ad  receptionem 
fux  adionis  , agens  illud  non  eft  indifferens  ad 
arert , vel  nan  agere : inimi  determinatum  eft  ad 
agendum.Probacur,quia  per  hoc  differt  potentia 
adiua  naturalis  a potentia  libera. 

Secundi , quia  fi  agens  fir  indifferens  ad  pro- 
ducendum iftum  effedum  ,vcl  cius  oppofitum, 
cum  etiam  palfum  fit  i n di tferens, qua  rationepro- 
ducirvnuni  ipforum, eadem  ratione  reliquum, & 
per  confequcns  ambos  effedus  fimul , vel  neu- 
trum,quod  eft  impoflibile. 

Sed  contra  obiicitur,  quia  fi  ifta  rario  valeret, 
probaretur , quod  nunquam  contingens  rarum 
produceretur  ab  aliquo  agente, quia  fit  A contin- 
gens rarum , Sc  B , contingens  vt  in  plurium , Sc 
quod  agens  determinetur,  tunc  C\AtScB  efTent 
effectus  contingentes  ad  vtrumlibetj  ita  vr  agens 
cllct  indifferens  xqualiter  ad  illos,numquam  ali- 
quem illorum  producerer , per  prxdiftam  ratio- 
nem ; igitur, cum  agens  fit  miniis  determinatum 
ad  agendum  aliquid  , quam  fi  eflet  indifferens 
xqualiter  ad  A , Sc  ad  B , fcquitur , quod  femper 
producet  B,Sc  nunquam  A. 

Refpondetur  concedendo , qni>d  fi  agens  non 
impediretur, femper  produceret  cffc&u,ad  quem 
magis  determinatur,  & quando  impedirur,  tunc 
producit  cffcdhim>ad  quem  determinatur  in  pan- 
ciorihos;&  ideo  confequentia non  valcr,nifi  cir- 
cum feriberetur  impedimentum. 

Tertia  conclufio.  Aliquis  effedus  poteftpro- 
duciab  aliquo  agente, a quo  natus  eft  indifteren- 
ter produci, vel nonproduci,& potentia  adiua 
eft  contingens  ad  vcrumlikei.Ptobatui,quia  licet 
agens 


igetu  naturale  fit  dctcrminuam  ad  effetam  in- 
. tentum, non  tamen  ad  effetam,  qui  cneuir  prx- 

fer  inrentionem ; immA  agens  cft  indifferens,  vt 
quilibet  djucrlorum.immo  multorum  effetautn 
eoeniar  prxtcr  eius  intentionem. 

SecundA,  probatur  de  effedibus  /nrenrisrquia 
licet  bagens  fit  determinatum  ad  effectum  fecun- 
da™* intentum  , v.  g.  Ludens  ad  taxillos  prima- 
ria intentione  intendit  ludere;  Ac  quantum  ad  fe- 
cundatiain  inrenrionem  cft  indifferens  ad  lu- 
crum, vel  perditionem. 

Ex  quibus  patet , quAd  cum  cafus , Sc  fortuna 
dicantur  relpeta  effectuum,  qui  non  intendun- 
tur ab  agcntc,Ar  refpeta  illorum  agens  fit  indif- 
ferens , Sc  contingens  ad  vtrumlibet;  fcquitur, 
quAd  in  contingenti  ad  vtrumlibet  poteft  inue- 
niri cafus,&  fortuna,dummodo  illud  contingens 
f eucniat  prxtcr  intentionem. 

7.  SecundA  patet , qualiter  diuerfimodA  cft  con- 
ringemiain  agentibus  liberis, & in  agentibus  na- 
turalibus : quia  agens  liberum  cft  indifferens  ad 
eius  primarium  effetam , Sc  etiam  fccundarium; 
/ed  agens  naturale  cft  determinatum  ad  effetam 
primariA  intentum  ; fed  cft  indifferens  ad  effe- 
tam fccundariA  intentum  cucnientcm  prxtcr 
intenrioncm.Et  hoc  de  primo. 
f utris paff.  Quantum  ad  fecundum , fcilicet  de  potentia 

tutjlditfiut,  paUiua,  cft  diftinguendum,  quAd  quxdam  cft  po- 
tentia paffi.ia  receptiua^ilia  terminans. vt  homo: 
huiuJmodi  potentia  rcceptiua  cft  duplci, qux- 
dam pure  reccptiua.vt  materia  prima, Ac  alia  qux 
cft  quodammodo  adiiu.vt  vifus,  auditus,  Sc  alix 
potentix  cognitiux. 

hrntUpmi  Nwk:  fit  prima  conclufio.Potcntia  pure  palli- 
eft i»,  uade  fui  natura  cft  indifferens  ad  vrrumque  op- 
dijftreni  4 d po/icorum.  Probatur,  quia  materia  prima  dc  lui 
naruraeft  indeterminata  ad  vnorn,  vel  alterum: 
idcA  fimul  poteft  recipere  mumque.Er  fi  argua- 
rur,fl  fit  indifferens  ad.vrrumque  qua  ratione  re- 
cipiet vnum,eidcra  ratione  reliquum  : igitur  vel 
finrni  recipiet  ambo>vei  neutrum. 

Reipondetur  negando  confequentiam  ; quia 
licet  non  fit  determinatio  ad  receptionem  vnius 
contrariorum  , quantum  cft  dc  natura  niaterix; 
tamen  eft  determinatio  ex  parte  agent  is, cuius  cft 
producere  vnum.Ac  non  reliquum. 

Et  fi  obiiciatur;  fi  materia  poteft  fimul  reci- 
pere vtrumque, ponatur  illa  de  poflibili  in  cflc.fe- 
quitur,  quod  fimul  recipiet  veruque.  Dico,  quod 
non  deber  poni  in  effe  per  vnam  pofitionem,  fed 
per  diaerfas  fuccefliuc;Ac  propter  hoc  hxc  ditftio 
Jimnl  determinat  hoc  verbum  poteft  , & non  hoc 
verbum  mtonr,  quia  tunc  iam  ipfacffct  falfa. 
Eodem  modo  dicitur  dc  virtute  cognitiua,  quAd 
ipfd  eft  indifferens  moueri  ab  vno  obiero , vel 
alio  indifferenter, quantum  ex  parte  fui,  non  ob- 
ft.iute.quod  ipfa  habeat  maiorem  inclinationem, 
vt  moueatur  ab  vno, Ac  non  a reliquo, cuius  incli- 
nationis lignum  cftdeletatio  , quam  habet  po- 
tentia cognitiua  tam  in  apprehcnfionc  vnius  ob  • 
icta  quam  alterius. 

Se;l  potentia  palltuarefiftente,  vel  rerminan- 
tc.cuiulmodi  cft  mixtum,  vel  elementum, cft di- 
ftinguendum: quia  vel  huiufmodi  paflumcft  in- 
differens,vt  patiatur  ab  hoc  agente, vel  illo, quod 
cft  fiifScienrer  approximatum,  Acfufficicns  agere 
in  ipfum ; vel  quantum  ad  effc&nm,qucm  agens 
natum  cft  producere  ex  illo  pafTb  tanqjiam  ex 
termino  a ejuo  ; tunc  dico  , quAd  tale  paftlim  cft 
coutingens , Ac  indifferens  ad  vtrumlibet  primo 


modo.  Sed  fecundo  modo  non ; quia  fxpc  agens 
determinatur  per  pallum , fcu  per  difpofitiotses 
paffi  alias , & alias  ad  producendum  vnum , Sc 
alium  effectum : vctbi  gratia , calor  Solis  per  dif- 
pofitionem  mateux  iu  vno  loco  determinatur  ad 
producendum  vermes  ,in  vno  loco  ad  dcficcan- 
dum,5c  alibi  ad  diffoiuendum  , Sc  ita  diuctfi- 
mod^per  diuctfasdifpofitiohcspallL  Et  hoc  de 
iecundo. 

Quantum  ad  tertium  nota,  quod  Commenta-  9. 

tor  definit  necejftrium  in  ifto  fecundo  , dicens,  "Definitis  *«. 
quod  necelfarium  rft , i»  cuius  natur*  non  eft  po-  tefarif  fuun~ 
trflxs  ad  ejiciendam , Sc  cx  hoc  Commentator  te- 
prehendit  definitionem  Auiccnnx  prius  datam  • 
male  *,  quia  definitio  Auiccnnx , quam  dat  de  «e- 
cejfaridt  fcquitur  ad  definitionem  Commentato- 
ris. Quia  fi  in  natura  ncccflarij  non  fit  poteftas 
ad  efficiendum , fcquitut,  qtiod  nccclfanum  non 
habet  ex trin fecum  impedimentum. 

Secundo  notandum,  quod  contingens  c acci-  Ctusm/ni 
pitur  dupliciter : vno  inodo  communiter  ad  ne- 
cellarium , Sc  ad  contingens  ad  vtrumlibet, vt  pa- 
tet  primo  Priorum.  Alio' modo  vt  diftinguitut 
contra  neceflarium  ; & tunc  diuiditur  in  contin- 
gens vt  in  plurilfM , Ac  in  contingens  raro  , Si  in 
contingens  «TWrf/ifrr.quod  vocatur  contingens  «d 
VtrumUbet. 

Nunc  fit  ifta  condufio.  Idem  vel  confimile, 
quod  eft  nccelTariuro  refpeta  vnius  eft , contin- 
gens refpeta  alterius  ; vel  quod  eft  contingens 
vt  in  pluribus  refpeta  alterius.  Probatur  pri- 
mo, quia  dies  effe  maiores  nodi  ibus  eft  contin- 
gcns^c  quandoque  ita  cft,Ac  quandoque  non,  Sc 
tamen  eft  (impliciter  necelfarium  rclpcta  x lia- 
tis : quia  dc  ncccflitatc  dies  funi  maiores  nota» 
bus  in  xftnte. 

SecundA,qui;i  Deum  creare  eft  (impliciter  con- 
tingens, accipiendo  creare  pro  pvodudlionc  rei 
dtnoneffe  ad  effe  nullo  fubictaprxfuppofito; Sc 
tamen  Deum  creare  cft  neceflarium  rcipeta  vo- 
luntatis diuinxcfficacis  ad  creandum  : quia  de 
necelfirate  Deus  creat , quando  vult  efficaci- 
ter creare. 

TertiA,  quia  qtioddam  eft  necelfarium  fimpli-  1 o» 
citer , Sc  aliud  cft  necelfarium  cx  conditione , vt 
patet  tradatu  vlcirno  huius  1 text.  87.  mo- 
ti^ necelfarium  ex  conditione  cft  contingens 
(impliciter , Sc  tamen  eft  necelfarium  refpeta 
alicuius : verbi  gratia , Socratem  habere  oculum 
cft  contingens  iimplicitcr  , Sc  tamen  cft  ncccfla- 
rium  ex  conditione,  videlicet,  fi  Socrates  dtbeae 
videre. 

QoartA  , quia  diem  elfe  eft  contingens  xqua- 
litcr,qnia  toties  eft  dies, quoties  cft  nox;&  tamen 
diem  elle  cft  neceflarium  refpeta  Solis  eleuati 
fuper  Horbtontcm  noftmm. 

QuintA.quia  ambulare  cft  contingens  ad 
vtrumlibet  refpeta  potentix  motx , Ac  tamen 
non  eft  contingens  ad  vtrumlibet  refpeta  defi- 
deri)  ad  ambulandum.  * 

ScstA , per  Arillotclcm  in  ifto  z.  texr.  77.  vbi 
dicit  ,qn6d  pluere  eft  contingens  rarA  in  xftare, 

Sole  exirtemc  fub  cane,  & tamen  cft  contingens 
vt  in  pluribus  in  hycmc. 

Ex  quibus  fequitur,  quAd  Commenrator 
malA  reprehendebat  Auicennam  in  hoc, quAd 
ponebat  idem  elfe  neceflarium  , Sc  contingens 
refpeta  diucrforutn.  Secundo  fcquitur,  quAd 
idem  poteft  efle  cadiale  refpeta  vnins  , Sc 
fortuitum  refpc&u  alterius  , Sc  non  cafaale, 

N 4 vel  * 


QuarftioXIL 


Lib.II.  Phyficorum 


151 

vel  fortuitum  refpedtu  terti).  Et  hoc  de  rcrtio. 
C*P" & T'f~  Quantum  ad  quartum,  videlicet  an  repcriarur 
gtmtktHti  cafus  & fortuna  in  contingenti  ad  vtrumlibct, 
*4  rcfpondctur.quod  fic:quia  li  effedius  contingens 
virumJil/.t.  a-d  vtrumlibcr  etieniae  prxtcr  intentionem  agen- 
rfsitnnc  per  definitionem  cafus  cuenit  a cafu; 
quia  cuenit  extra  femper  A frequenter  A' e.  Ver- 
bi gratia  Jormirc  cft  effedius  contingens  ad  vtru- 
libcr , id  e Ii , «qualiter  : forte  toties  , & tantum 
dormimus.qtiantumvigilamusA  ideo  dicit  Ari- 
ftotdcs  1.  Ethicorum  * quod  fioplix  non  differt  a . 
mifcio,  ni/i  per  dimidium  vitx  ; 8e  ideo  quando 
dormire  cuenit  prxtcr  intentionem  dormientis, 
vi  parer  in  ebriis,  tunc  dicitur  cucnirc  a fortuna: 
quia  cuenit  cum  cffcdhi  i n tento, fci licet  cum  po- 
Cjfa  frfc**  cationc.  Tamen  nptandum  cft,  quod  cafus  , vel 
t*«yrit(»i-  furtlina  pofiijnt  accipi  triplicitcr;vno  modo  pro- 
pri  illime  A'  tunc  foltim  inucnitur  in  contingen- 
ti rai5 , fc  quanto  rarius  inuenitur/ranto  potius 
dicitur  i fortuna.Secundo  modo  communirer,  Se 
tunc  poteft  reperiri  in  contingenti  ad  vtrumli- 
bct.  Verbi  gratia  ; ficut  dicimus  iftum  a fortuna 
habere  pedes  maculatos.Tcrtio  modo  magis  im- 
proprie in  tantum, quod  quando  dicimus  cftcdlus 
intentos  eucnire»  cafu,  vel  fortuna,  vt  dicimus, 
quod  lufor  ad  taxillos  lucratut  a cafu  > & tamen 
intendebar. 

II.  Tuqc  circa  hoc  dubitatur  de  edipfi  Lunx,  an 

cucniata  fortuna  A videtur, quod  lic:  quia  ccli- 
p/is  cft  quidam  dcfedkus  luminis;  igitur  motor, 
/cilicet  Intclligentia  non  intendit  ipliim , immA 
potius  incendit  pctfcdlionem  orbis . quem  mo- 
uct  A tunc  fcquitur.cCim  cucninc  rariS  prxtcr  in- 
tentionem agentis  , quod  fiat  acafu.  Rcfponde- 
tur,qo6J  non  fit  .i  cafu  : quia  licet  (impliciter  lo- 
quendo fiat  raro , tamen  vt  in  pluribus  : imm& 
femper  fit  rcfpcdlu  limum  caufarum : quia  quo- 
tiefcuinqucSolA  Lunadiamcrraliter  opponun- 
tur , ita  vt  vnum  fit  in  capite  Draconis  , & aliud 
in  cauda , fit  cclipfis.  Sed  contra  : quia  ita  fc- 
qucrcrur , quod  inuentio  thefauri  non  fiat  ica- 
/u  ; quia  vt  in  pluribus  cuenit  rcfpcdhi  fuarutn 
caufarum  , imm6  femper : quia  quotie/cumque 
aliquis  fodit  terram , in  qua  cft  abfeonditus  rhe- 
fjuius , inucnit  thefaunun.  Rcfpondctur  ,qtiod 
non  cft  fimilc:  quia  eclipfis  cuenit  permotus  re- 
gulares , Se  vniformes  , Se  per  media  ncccllaria, 
qux  non  poilunc  impediti , Se  per  qux  prxfcitur 
eclipfis , priulquam  cucniat,  /ic  autem  non  cft 
de  imicntione  thefauri:  quia  illa  poteft  eucnire 
per  alias  cau fas , etiam  media  ad  illum  cffcdlum 
pullum  impediri ; nec  per  illa  media  poteft  prx- 
fciri  ille  effedius : immo  quantum  ad  hoc  fortu- 
na cft  immani  fcfta  horni  ni,  vt  dicit  Ariftotclcs  1. 
huius,  text.  47.  Ex  quibus  patet  qualiter  in  con- 
tingentibus ad  t trumlibet  inucniatur  cafus.  Se 
fortuna  A qualiter  non.Et  hoc  dcquarto.Ratio- 
ucs  fune  folutx. 

ANNOTATIONES. 

1 1 . 2 f Af»u  & fortur/t  poflirnt  reperiri  i n contin- 

tjl  X^jgrnti  ad vtrumlibct . Nota, quod  triplex  cft 

trifltx.  contingens , fcilicct  ad  vtrumlibtt , vt  in  pluri- 
mum , ec  raro , quod  magis  determinatum  cft  ad 
non  cfle,  quam  ad  dic.  Contingentia  ptimi  mo- 
di funi  fimplicitcr  contingentia,  fecundi  autciu 
modi  vocaurur  aPhylicis  nccc(Taria,vt  hominem 
nafei  cum  quinque  digitis  in  qualibet  manu.  So- 
lem oriri.  Se  Lunam  cciipfari , quia  habent  cau- 


fas  naturaliter  tales  cfftdhis  ploducemes.  TertiJ 
verb  generis  indicantur  impoffibilia  , omnia  ta- 
men Logice  loquendo  funt  contingentia : quia 
podunt  cucnirc, vel  non  eucnire. 

Vnde  obfetua , quod  cfcm  non  fit  aliquod  effi- 
ciens alicuius  rei , illa  talis  res  non  cft  cffcdli- 
bilis,raro  autem  contingentis caufx  affignan- 
tur  fortuna  & cafus  , qu*  funt  caufx  per  acci- 
dens,vt  pacer  in  hoc  i.iext.<6.&  67.  Caufa 
ergo  huiufmodi  contingentis  reduci  debet  ad 
caitfam  per  fc  : quia  in  nullo  genere  caufx,  cau- 
fa per  accidens  cft  prima  cau/a.  Iu  contingenti- 
bus autem  vt  in  plurimum , caufx  etiam  aflignan- 
tur naturales ,&  per  fe : omne  autem  agensper 
feagir  propter  finem , aut  cft  agens  ^ propomo, 
vel  falcem  ordinatum  ab  agente  i propofiio. 

Tertij  etiam  generis  coni  ingentium,  Ici  licet  eo- 
rum, qux  funt  ad  v trumiibet , proprie  loquendo, 
caufa  debet  aflignari  libcra:cx  quo  fcquitur.quod 
omnium  contingentium  caufa  fit  libera  imme- 
diate,vel  mediate, propinquemur  remote, 
b Qui*  licet  agens Jit  determinatum  ad  effelhtm  fe - 
cundario  intentum.  Nota,  quod  hxc  littera  vide- 
tur corrupta,  fcu  manca.  Vnde  debet  fic  corrigi: 
quia  licet  agens  fit  determinatum  ad  cffcdlum 
primario  intcntum,cft  tamon  indeterminatum  ad 
cffedlum  fccundarid»  intentum, v.g.ludfnsAc.vcl 
li  e tamen  poteft  cllc  indirterens  ad  cffcdlum  fc- 
cundarib  intcntum,verbi  gratia  Ac. 

c Contingens  accipitur  dupliciter ,vno  modo  cemmu-  j j, 

mVer,  &c.  Nota,  quod  poflibile  tripliciter  capi  po-  VrfMlr  pt* 
tcft ; primo  pro  pollibili  Logico,  Se  tale  ftat  cum  *P  fi™  «*• 
necdfario,  tunc  enim  folum  dicit  non  repugnan-  f ,t,ur‘ 
tiam  ad  dic,  fiucnecc/Iario  fit,  fiuc  contingcntct 
/it,  Se  fic  ipfc  Deus  cft  peflibilis.  Secundo  modo 
fumitur  magis  ftridlc  pro  re , qux  contingcmer 
poteft  dlc,qiumuis  non  fit:&  ifto  padlo  in  plus  Ce 
extendit  poffibilc.quam  contingens : quia  omne 
contingens  cft  poflibile,  non  autem  omne  pofli- 
bilc  cft  contingens  : quia  multa  polium  fieri, qu® 
nunquam  ficnt.Tcrtio  modo  fumitur  poflibile, ve 
conuertitur  cum  contingenti.  Vnde  Ariftotclcs  Difiiiititptf- 
9.  Metaph.  text.  7.  definit  poflibile  in  hunc  mo-  JMu.&m- 
dum  : Ejl  autem  poflibile  hoc  , fi  extiterit  aelus, 
cuisu  dicitur  habere  potentiam  nihil  erit  poflibi- 
le ; Se  idem  Arirtoteles  definit  contingens  eodem 
modo  lib.  1 .Priorum.cap.t  1.  Dico  autem  contin- 
gere A comingcns.quo  non  exiftente  ncccllarii» 
polito  autem  in  dic,  vel  non  in  dic, propter  hoc 
nihil  erit  impoflibilc.  Vnde  apparet  poflibile,  & 
contingens  pro  eodem  accipi. 


Q_v  a s t 1 o XIII. 

ytrum  omnia  tueniant  de  ne- 
ccjfuttc. 

Arift.ft}.i.Prfrr  f I *.& i.Phyf  frxt. H Metaph. 
etxt.-j.dr  8.Aucrc.r»«»  48.  Anit t. Metar-  Albcit.Mig* 
irtJ  t.e. 10. er  traB.i.e. i.  D.Thom.O. Mtt.ltli.) 

COttm.t  Mrt  lihl.r .i.q  i.SaxT.ttm.l .Mrt.Jlfl.19.prr tt- 
mm.  Cooimbiit.l‘hjC.tap.7-l-t  j.  Coroplut.  dif. ti.f.ti 
JaeMesf.^JiffU.x.KuanistatxptJi/a.9. 

IWCSK&  Rcvitvr,  quod  fic : quia  omne  fu- 
turum  prxfcitur  feientii  infallibili:igi- 
jjQPftJff  tur  omne  futurum  nccdTacio  euetnet. 
Confcqucntla  tcnei,quia  fi  A cffcdlus  fit  prxfci- 
tus  incuitabilitcr  cucnirc  \ vel  de  neccflttatccuc- 

niec 


Qusftio  XIII. 


fiier,  & hafccttfr  propoli eam : vel  poteft  non  eae- 
nire  i tunc  ponatur  in  efle,  quod  non  eucniat,  Sc 
fune  fcquitur , quod  hxc  feientia  crt  falfa , que 
ponebatur  infallibilis,quod  di  contradictio. 

Sccundd , omne  corruptibile  de  neccflica- 
re  corrumpetur ; fcd  omne  luturum  cft  comi* 
ptibilc  tergo  omne  futurum  dc  ncccflitate  cor- 
rumpetur, i"c  d non  poteft  corrumpi  udi  pri- 
md  fuerit : igitur  omne  futurum  de  neccfliu- 
te  erir.  Confirmatur  , quia  non  apparet  ali- 
quid magis  contingcmer  fieri , quam  corruptio 
Socratis : quia  poteft  indifferenter  fieri  hodie, 
vel  cras, & tamen  corruptio  Socratis  deneccf- 
fitate  eueniet : quia  ex  nunc  polite  fune  cau- 
{*  ad  quas  ncceflarid  fcquitur  corruptio  Socra- 
mrigitur  confimilitcr  > ita  videtur  de  quolibet 
alio  futuro. 

Tertio , quia  altera  illarum  duarum , Socrettt 
curret  cret  , Socrmtt  non  curret  cret , nunc  cft  ve- 
ta , cum  fine  contradiclorix  i fic  igitur  ifta : So- 
cretet  amet  ctm  , qux  fit  vera,  & tranfeat  in 
prxterirum  i tunc  ifta  de  prxrcrito , Socrettt  cu- 
currit , cft  necellaria : quia  omnis  propoficio  ve- 
ra deprxtcrito  cft  neceflaria  : igitur  illa, 
ornet  crtu  ,erit  neceflaria.  Tenet  confcqucntia: 
quia  veritas  illius  de  prxtcriro  dependet  ex  veri- 
tate eius  de  fiiruro \ Si  per  confequcns  ad  vnam 
/equitur  alia,&  per  confequcns  fequitur,quod  de 
ncceflirare  Socrates  curret  cras. 

%.  Quartd , omne  prxfens  de  neceflicare  cft  prx- 
fens-, Sc  omne  prxtcrirum  de  neccflirate  eft  prx- 
tcrirum : igirur  omne  futurum  de  ncceflitatc  eft 
fnrurnra.  Tenet  confcquenria;  quia  multa /une 
de  prxlenti , ad  quas  fequuntur  illx  de  futuro, 
fleut  fequirur^wwM  monetur : igitur  hemo  monebitur. 
Sccundd  pater , quia  xque  neceflaria  eft  ifta , fu- 
turum cft  futurum , Cteut  ifta,  prefbtt  tft  preftnt, 
aut  ifta  , proterit  um  eft  pr et  tritum.  Tertii  pater, 
quia  fi  ifta  de  prxfenti  iit  vera,  A de  neceflitate 
cft  prxfens : igirur  prius  libi  corre/pondebac  vna 
de  futuro  vera,fciliccr,^f  de  ncceflitatc  erit  prx- 
fens. Antecedens  patet  pro  prima  parte , primo 
Perihermenias , vbi  dicitur , quod  omne  quod 
eft, quando  eft,de  ncceflitatc  cft.  Secunda  paret  in 
primo  Coeli,  texr.i  }8.vbi  dicitur  quod  potentia 
non  eftadprxceritum. 

Quimo.nifi  omne  futurum  de  ncceflitatc  eue- 
niret,  fcqueretur , quod  poflibile  fieret  impofli- 
bilc , nulli  mutatione  fa&a  ex  parte  rei.  Confe- 
qucnscft  falfum;  quia  mutatio  contradi&ionis 
non  poteft ficri,nifi  permutationem  rei  lignifica- 
tx.  Confcqucntia  patet,  capiendo  iftam.&o-w/rx 
curret  ctm  , quia  vel  Socratem  currere  cras  eue- 
nictdc  ncccflitate/c  habetur  propofitumjvel  po- 
icrir  non  euenirci&  fi  fic,ponatur  quid  non  euc- 
niar:tunc  pro  cras  illud  erit  iinpofiibilc;quia  tem- 
pus non  poteft  reiterari. 

Sexri , quia  de  neccflirarc  omne  futurum  eft 
futurum  \ igitur  omne  futurum  de  ncceflitatc 
eueniet.  Tener  confcqucntia , quia  idem  cft  fu- 
rurnm  ,&  eueniet.  Et  antecedens  apparet ; quia 
ifta  cft  neceflaria , onwefutuntm  eft  futurum.  Con- 
firmatur , quia  fi  non  omne  futurum  de  nccefli- 
tateeueniret , tunc  aliquod  futurum  poteft  non 
euenire.  Ponatur  igitur  in  efle, quid  non  eucniat, 
fcquirur  contradictio,  quod  futurum  non  crt  fu- 
turum. 

. Septimo,  quia  Socratem  currere  cras,  vel  non 
currere, cft  ncceflarium ; fed  Socratem  currere 
cft  Socratem  currere  , vel  non  currere  cras : igi- 


tur  Soctattm  currere  cras  eft  ncccflaiium.  Con- 
firmatur, quia  curfus  Socratis  primo  ligni  (icatur 
per  propoluionera  dc  faturo.  Sccundd,  pccpro- 
pofitionem  dc  prxlcmi.  Tertio,  pcrpropotitio- 
, nem  defututo  ; igitur  fi  vna  illarum  fu  nccclTa- 
ria , & reliqua.  Tcnettonfcquciuta , quia  abeo 
quod  res  cft.vcl  non  cft,  dicitur  oratio  vera , vel 
falfa.in  Prxdicamcntis.cap.de  Subfuntia,&  c.dc 
Priori  ; fed  illa  dc  prxtcrito  tft  ncccffariaugitur, 

& illa  dc  futuro. 

Odaui,  quia vt  paret  i.  Coeli, text.  1 14.  fem- 
perens  cft.  necdUmim , & femper  non  ens  cft 
impoflibile  : igitur  contradidoriura  non  entia 
iemper  cft  ncceflarium , feilicet , elujuod  tnt ; fcd 
omne  futurum  aliquando  cft j igitur  omne  futu- 
ram de  ncceflitatc  eft.  \ 

Nono,  quia  poflibile, &:  impoflibile  opponan- 
tur euenire  ,Sc  non  euenire  i fcd  omne  Impoflibi- 
le dc  ncceflitatc  non  eueniet  •,  igitur  omne  pofli* 
bile  de  neccflirate  eueniet  , per  illam  regu- 
lam ,/i  oppofttum  ht  oppofno , & propofttum  in  pr*> 
poftto. 

Oppofitttm  arguitur  per  Ariftotclcra  in  illo 
fecundo,  tcxt.jo.5c  j a.  vbi  ponit  aliqua  euenire 
i cafu , & i fortuna.  Et  per  confequens  contin- 
gcnccr : Sc  Commentator  dicit , quod  ferino  di- 
cens omnia  de  neceflitare  euenire, cft  faifus. 

Notandum , quod  aliquid  dicitur  futurum  tri- 
pliciter : vno  modo,  qudd  cft,  Sc.  erir  line  fucccf- 
fione  temporis , ficur  dicimus  : quod  Deus  cft,&: 
hoc  cft  improprie ; quia  In  xtemicate  non  eft 
prius , nec  pofterius , cum  xternitas  fic  intermi- 
nabilis poflcllio  vitx  totafimul , & peifeda , vt 
patet  1 . de  Confolatione,  Si  idcd  omnia  prxtcri- 
ta  ,$c  futura  funt  xque  prxfentia  Deo  ; imrni 
multo  perferiori  modo , quitu  aliquid  fit  prx- 
fens mihi  , cdm  Deus  fit  indiftans  cuilibet  moro- 
Ix  durationi.Alio  modo  dicitur  aliquid  futurum 
quod  cft  , Sc  erit  cum  temporis  fucceflione,  ve 
crearurx  priefcntes  cicca  Deum, vtccdumjhomo, 
Sc  huiufmodi.  Alio  modo  dicitur  futurum,  quod 
nondum  cft , fcd  erit’,  Sc  de  tali  quxritur  in  pro- 
pofito. 

Secundi  notandum, quid  tale  futurum  cucni- 
re  de  neceflitare  poteft  intelligi  dupliciter ; vno 
modo , quid  cius  cuentus  per  nullam  pocenriam 
poflit  impediri, &:  fic  nihil  cft  futurum  dc  ncccfll- 
rate : quia  Deus  dc  potentia  abfoluta  pollet  fa- 
cere , quid  nihil  eflet  futurum  , immi  quid  ni- 
hil cilct  aliud  i fc  ipfo.  Alio  modo  dicitur  euc- 
nirede  neccflirate  t quia  cuentus  cius  non  poteft 
impediri  liante  concurfu  naturx  ,qui  dicitur  po- 
tentia Dei  ordinata, & fic  multa  euenirent  dc  ne- 
ceflitare, vt  onus,  Sc  occafus  ftcllarum,  & huiuf- 
modi, Sc  fic  intclligitur  in  propofito. 

Tertii  notandum , quid  aliquando  necelfitas 
attribuitur  priori , ex  fuppofitione  pofteriorum, 
vt  parer  1 . huius : vt  homo  habet  de  neccflirate 
OCulum, fuppofitO»qnid  debear  videre, fcd  quan- 
doque eft  e citra, quod  neccflitas  attribuitur  po- 
fteriori  ex  fuppofitione  priorum  ; vt  quia  hodie 
eft  dies  Sabbati , cras  dc  neccflirate  erit  dies  Do- 
minica. Similiter  qui  corpora  ca-leftia  intcrlecac 
fe  in  tali  difpofitionc  , S<  monentur  vniformircri 
igitur  de  neccflirate  tali  tempore  erit  ecliplis.  Si- 
militer quia  Socrates  cft  compofitus  cx  contra- 
riis : igitur  dc  neceflitare  corrumpetur, licet  rem- 
pus  fit  indeterminatu  in  qno  fiet  eius  curruptioi 

Nunc  ponuntur  condufioncs.  Prima  conclu- 
fio.  Aliquid  euenic  contingcmer.  Probatur;quia 
voluntas 


4* 

Jiri- 
tuf  fniumm 
triftuitrr. 


PnturS  »*• 
nirr  dt  mttef- 
pft»  fHeft 
intrKifi  d» * 
fUttttn 


Ktpffiltm  Ji- 
unfo  modo 
attribuitur 
rtkue. 


f- 

jtU^uid  e ut. 
uit  emiu. 
lentor. 


*54 


Lib.II.  Phylleorum 


lilt* 

tU  tmni 4 J* 
Utt  egit *tt 
mmuHt. 


voluntas  noAra  eft  libera libertate  contradi&io- 
n is  : igitur  aliqinJ  cucnit  contingcmcr.  Patet 
confcqucncia  , quia  aliter  non  diceretur  libera, 
nili  quia  poteft  contingente,  elicetc  aliquem  ef- 
fetum, vel  cius  oppofitum , vel  vtrumque  omit- 
tere, & ideo  voluntas  ex  hoc  eft  Iiber.1 , quia  po- 
teft elicere  aliquem  a&um , vel  cius  oppoiitura 
polium-, vel  priuariuc. 

Secundo  iequeretur  ,qu6d  mali  iniufte  puni- 
rentur,quia  punirentur  propter  hoc, cuius  oppo- 
fitum  non  pofTunr  facere  , nec  infum  non  facere. 

Tertio  iequeretur » quod  nullus  ellct  laudan- 
dut,nec  vitupcrandus,cum  non  cifet  in  poreftatc 
fua  facere, vel  non  facere  illud  propter  quod  me- 
retur laudem,  vel  vitupcrium.  Itctnfniftra  con* 
iiliarcmur  dc  eucuiendis,cum  de  nccdlitatc  cuc- 
nirent. 

Secunda  concluiio.  Si  non  cflct  k Jiberras  vo- 
laniaris, omnia  euenirent  dc  ncccflirare,  itavt 
dc  fafilo  res  fum  taliter  difpoiitx,  qualiter  ad  ip- 
fas  de  necclfitate  fcqucrcnrur  omnia  futur  ,cir- 
cum/cripto  libero  arbitrio, quod  poteft  impedire 
euenrus  aliqiioruro.fi:  etiam  prohibere,  qux  euc- 
nirent  aliter,  fi  non  elTet  libera  voluntas.  Proba- 
tur, fupponendo  primo,  quid  ad  produ&ioiiem 
alicuius  effe&us  requiruntur  omnes  caufx  requi- 
fitx  ad  produ&ioncm  illius  elfc&us,  & co  modo 
dtfpofitx,  qualiter  judicium  producere  illum  ef- 
fectum. 

Secundo  fupponitm  , qutSd  politis  caulis  nc- 
cdlario  requifitis.fi:  lufHcienribus  ad  productio- 
nem alicuius  etfc&us,  fic  eodem  modo  difpuiitis, 
qualiter  fulHciunt  illum  clfcdum  producere  dc 
nccelfirate  producitur  ille  effertus  : pater,  quia 
fi  non  produceretur , aut  caufx  non  edent  iufti- 
cientes , aut  non  clTcnt  dilpofit.r  co  modo  qtwli* 
ter  fufficcrent.  Iftisfuppofitis,  arguitur  fic,  & ca- 
piatur aliquis  effertus  futurus,  vt  puu  Antichri- 
Aus,  vel  Socrates,  quia  licut  arguitur  dc  vno  , ita 
poteft  argui  de  quocumque  alio.  Vel  caufx  ne- 
ccllario  requifitx , & fufficientes  ad  produrtio- 
nem  Socrati«,nunc  fune  eodcin  modo  difpoiitx, 
qualiter  fufticiunt  producere, vel  non.  Si  lic,runc 
per  fecundam  fuppolitionem  Socrarcs  dc  ncccfli- 
rare  producetur.  Si  nomigitur  Socrates  nunquam 
producetur,  nili  dicatur,  quod  caufx  fuflicicntes 
ad  produdionem  Socratis  nunc  non  fum  difpo- 
iitx, qualiter  fulficiunt  Socratem  producere,  fcd 
poftea  poterunt  difponi.  Et  Uinc  arguam  dc  cau^ 
iis  mediantibus,  quibus  producemurcaufx  pro- 
dudiux  Socratis  : quia  vel  caufx  fufficientes  ad 
producendum  eaufas  ptodudiuas  Socratis  nunc 
funt  co  mudo  difpoiitx  , qualiter  fnfficiunt  pro- 
ducere, vel  non.  Si  (ic,  igitur  de  nccclEtate  pro- 
ducent caufas  ptodudiuas  Socratis  per  Iccun- 
dam  fuppolitionem : igitur  per  eandem  Sosm^es 
dc  neceifirate  producetur.  Si  non,  fcquitui^quod 
illx  caufx piodiidinx  Socratis  nunquam  produ- 
cerentur ; nili  dicatur  licut  prius , quia  licet,  illx 
caufx  nunc  non  lint  fulficicntcr  difpoiicx,tamrn 
poterunt  poftea  furticienter  dilponi.  Tunc  ar- 
guam dc  caufis  illarum  caufarum  iicur  prius , Sc 
ita  per  talem  anticipationem  tandem  deuenictur 
nd  tempus  przfens , in  quo  caufx  prxlxntes  lint 
fuHicicnrcr  difpoiitx  ad  producendum  caufas 


negando  fecundam  fuppolitionem  propter  ageni 
liberum : nam  pefitis  omnibus  caulis  rcquiftm, 
Sc  fiiAicienter  difpoliris  eo  modo, quo  fulHciunt 
edcduni  illum  producere , adhuc  agens  liberum 
porcA  illum  effertum  non  producere. 

Secundi  probatur  conclulio.  Quia  omnia  iAl 
inferiora  rcguiitur  fecundum  inclinationem  cor- 
porum ca  Icilium : igitur  omnia  cucuircnt  hic 
tanta  nccdTitatc, quanta  in  corporibus  encniunri 
circumfcripta  voluntaie.qux  impedit,  verum  eft 
tamen , quAd  litet  omnia  hic  inferius  euenirene 
tanta  ncceftitatc ; tamen  ordo  illius  neccAiuriS 
non  polfet  ita  faciliter  percipi  ficut  in  corpori- 
bus cxleftibus, propter  irregularitatem  motuum, 
& mutationum,  quibus  Hunc  hxc  inferiora. 

Contra  conclulionrm  arguitur.  Ptimb , quia 
volunras  non  cA  libera:  igitur  non  impedit  nc- 
cclLrium  cuentum  futurorum.  Confcqucntia  te- 
ner ex  prxdirtis  : probatur  antecedens  , quia 
Aftrologi,&:  fublimatorcs  prxiudicant  dc  artibus 
voluntatis , refpedti  quorum  voluntas  dicitur 
maxime  libera, quod  non  ellet,(i  huiufmodi  artus 
contingcntcr  euenirent  a voluntate. 

Secundb,  quia  vel  voluntas  dicitur  libera 
rclpcdu  adntim , quos  dicit  infequendo  fuam 
naturalem  inclinationem,  vt  leuc  infequen- 
do  motum  furfum , Sc  grauc  infequendo  motum 
deorfum  : aut  rcfpedu  illotum,  quos  elicit  con- 
tra fuam  inclinationem.  Non  fecundum  , quia 
miiius  cA  adus  elicitus  a volunrate,  ad  quem 
voluntas  non  inclinetur , liccc  quandoque  in- 
Icnlibiliccr , vt  patet  in  exemplo  , vt  gladius 
politus  fuper  cufpidcm  , apparet  indifferens  ad 
omnem  litum , Sc  tamen  propter  inclinationem 
infenfibiicm  mouctut-ad  vnam  pattetn  , fic  non 
ad  aliam. 

Tcrtifi , quia  circumfcnprd  liberrate  volunta- 
tis, adhuc  fi  vnus  canis  famelicus  poneictur 
xqucdiAamcr  inter  duos  panes  , a quorum  quo- 
libcr  xque  moneretur  xqualiter  omnino , runc 
non  cA  ratio , quare  magis  vadit  «d  vnum,  quam 
ad  reliquum  , nili  determinat  Ic  contingcntcr  ad 
eundum  ad  alterum  illorum. 

Quartfi.quiacircumfcripta  voluntate , adhuc 
aliquid  Herct  a cafu , vt  patet  dc  cafu  tripedis  fu- 
per pedes ; igitur  circumfcripta  voluntate>adhuc 
aliquid  Hertt  contingcntcr. 

Quint6,  vt  videtur  , aliquid  cuenir  dc  fado 
contingcntcr  in  centro  terrx  infra  concauum  or- 
bis Lunx  , & in  terra  inhabitabili,  fic  tamen  in 
i Ais  non  apparet}  quod  voluntas  humana  aliquid 
operetur  : igitur  prxrer  humanam  volunratcm 
aliquid  cuenir  contingenter. 

Ad  illa  rcfpondctur.Ad  primum,  quod  Aftro- 
logi,&  fublimatorcs  meditantur  de  inclinationi- 
bus hominum , fic  quia  vt  in  plurimum  homines 
fequuntur  fuas  naturales  inclinationes  ; igitur 
quandoque  accidit  quod  illi  iudicanr  verum ; ni- 
hil tamen  ohftar.quin  artus  illi  Hant  libere,  quia 
voluntas  poteft  in  oppoluum,iitimb/xpe  volun- 
tavhominis  virtuofi  agit  oppofitum  /ux  inclina- 
tioni,&  ideu  dicit  Ptolcmxus,  quod  Sapiens  do- 
minabitur Allris. 

Ad  fecundum  dico , quod  rcfpcrtu  vtronint- 
qiic,quia  vrrtimlibcr  poteft  elicere,  vel  futim  op- 
pofitum, vel  falcem  omittere,  fic  artum  fuum  Cuf- 


um 

caufarum  Socratis , vel  non  : Ii  fic,  illx  caufx  dc  _ 

necclThate  producerent , fi:  per  confequcns  So-  pendere,  ncc  oportet  dominare  huiufmodi  i u fen- 
erat e^  dc  necclfitate  produce  returer  fi  non,nun-  bilem  inclinationem. 

quam  produceretur,  lftam rationem  facit  Anfto-  Ad  tertium  dico.qubd  canis  per  motum  phan- 
teJcs  6.  Metaph.icxt.^.qux  non  poteft  l*oluiA nift;  tafix  ftatim  deurmiuattu  ad  alteram  partem. 


Qua?ftio  XIII.  155 


& hoc  de  nece/ftracr;&  ide6  non  poteft  ftarc  per 
tempus  /altem  diu  inditfercmcr , quin  deteimi- 
nerur  ad  vnum. 

5.  Ad  quartum  dico , quod  aliquid  dicitur  rue- 
jiipU  nirc contingentcr dupliciter.  Vno modo; quia 
tim  mmrt  quandoque  eft , Sc  quandoque  non  eft , & fic  il- 
T1V*"  fif  * «fu , fit  contingentcr ; Sc  ita  fal- 

**CH  ' uaretur  natura  contingentis, polito,  quid  omnia 
cuenirent  de  necc/firate.  Alio  modo  dicitur  euc- 
airc  contingrnter,  quia  cum  hoc,  quid  quando- 
que eft,  Sc  quandoque  non  eft  , euentus  potcft 
impediri:*  lic  dico,  quid  illud  quod  fieret  a ea- 
Tu , non  fieret  contingentcr , fed  ncccirarii : fcd 
diceretur  cafuale,eo  quod  fieret  prarter  intentio- 
nem agentis. 

Ad  quintum  dico,qtiid  aliquid  fieri  conrin- 
gmrer  poteft  intclligi  tripliciter  : vno  modot 
quod  immediate  fit  a voluntate,  Sc  fic  in  centro 
xerrx,  Sc  in  conea uo  orbis  Lunx,  vel  in  terra  in- 
habitabili  nihil  fiet  contingentcr.  Alio  modo, 
quia  illud  de  fui  natuta  eft  impedibile , Sc  potcft 
impediri  /i  agrns',libcrum  fit  approximatum , & 
fi c in  quolibet  illorum  locorum  fit  aliquid  con- 
ringenter  ; quia  de  fa&o  aliter  fit , quam  fi  non 
fuifiet  libera  voluntas , & tunc  fuppofito  ,quod 
mundus  fiuifict  ab  xterno , Sc  quod  lub  qualibet 
portione  nuteriz  primx  aliquando  fuifiet  anima 
humana  ; tunc  dico,  quod  in  iftis  inferioribus 
omnia  fierent  conringcntcr  ifto  modo  ; iromiS  de 
fallo  in  illis  partibus  fiunt  mu! rx  variationes  per 
liberum  arbitrium.  Virbi  gratia  in  centro  terrx 
accidit  variatio  per  aftitalcm  inclinationem  gra- 
uitatis  ab  vna  parte  potifts,  quam  ab  alia,vt  pro- 
tcr  conftrudliones  ciuitatum , & turrium , qux 
unr  per  voluntatem  , variatur  ccnttum  terrx. 
Similiter  per  combuftionem  ciuitatum,  & ne- 
morum prope  terram  inhabitabilem  pofliint  tur- 
res fieri , 6c  deferri  ad  terram  inhabitabilem , vel 
ad  fuperiorem  regionem  a?ris,aut  fph^ram  ignis, 
Sc  pcrconfcquens  ibi  aliter  accidere  , quam  fi 
nunquam  fuiiTct  libera  voluntas. 

10.  Ad  rationes.  Ad  primam,  concedo  c antece- 
dens, Sc  nego  confcquemiam  ; quia  omne  futu- 
rum prxfcitur  a Deo  feientia  infallibili,  fcu  ine- 
uirabiliter,  quod  conringcntcr  cucnict.  Tunc 
ad  probationem  concedo , quod  potcft  non  eue- 
nirc,&  quando  dicitur : ponatur  igitur  in  cfl'c,di- 
co.quod  hoc  non  repugnat  iam  polito. 

Ad  fecundam  dico,  qu6d  maior  eft  fal/a;quia 
fignificatur  copulatiuc, quod  omne  quod  eft  cor- 
ruptibile de  neccftiratc  corrumpetur,  & quod 
omne  quod  poteft  clfe  corruptibile,  de  ncccfiita- 
te  corrumpetur, qux  copulatiua  eft  falfa  pro  fe- 
cunda partetfed  Ariftotclcs  intclligir  eam  in  ifto 
fcnfu,  quod  omne  quod  eft  corruptibile,  dc  ne- 
cclfitaie  corrumpetur  , Sc  tunc  minor  eft  falfa. 
Ad  confirmationem  dico,  qu6d  corruptio  So- 
cratis de  neceflitare  eucniet , quia  ex  nunc  poli- 
tx  funt  caufx  , ad  quas  dc  ncccflitate  fequirur 
corruptio  Socratis  , qux-per  liberum  arbitrium 
non  poteft  impediri : nec  conftat  quod  Socrates 
contingenter  corrumpatur  vno  tempore.vcl  alio: 
& negatur  confcquentia  , quod  ita  fit  dc  aliis, 
quia  multa  funt  futura  «quorum  caufx  non  funt 
pofitx  in  efie,ad  quas  dc  ncccflitate  fequantur  il- 
ia futura, immb  polium  impediri, vt  dictum  eft. 

Ad  tertiam  admitto  calum  ta&um  , & dico, 
quod  illa  dc  prxterito  eft  contingens , eo  quod 
cius  veritas  dependet  ex  veritate  alterius  dc  fu- 
turo contingenti. 


Ad  quarram  negatur  confcquentia , pro  quo  1 1 . 
notandum  , quod  tripliciter  potcft  inucniri  im-  imuntut* 
mutatio  conttadiiftionis.  Vno  modopet  muta-  ***r"£*Rim*  . 
tionem  rei  fignificatx  per  alterum  exrremum 
propolitionis:a!io  modo  per  mutationem  tn  ait-  ^ 
quo  alio , quod  non  fignificatur  per  aliquod  ex- 
tremum , Sc  tertio  modo  per  folura  lapfum  tem- 
poris. Exemplum  primi : vt  ifta , bvm  tji « Ibw, 

Jjuxcft  veta , potcft  ficti  falfa  per  mutationem, 
ciiicet  per  corruptionem  albedinis , qux  figni- 
ficatur per  alterum  extremum.  Exemplum  fe- 
cundi , vt  fi  quis  fit  iudicatus  ad  ttireines  per 
decem  annos , illa  potcft  falfificari  per  mutatio- 
nem in  alio,  vt  puta , per  preces  alterius.  Exem- 
plum terrij , vt  fi  fiat  ediltum  , qubd  qni  egre- 
ditur aulam  Regis  die  Lunx , condemnabitur  ad 
morrem , Sc  qui  egreditur  dic  Martis,  faluabitur. 

Tunc  per  foluin  lapfum  temporis  eft  mutatio 
contradictionis,  ita  in  propofico , quod  poftibile 
potcft  fieri  impoftibile , nulla  mutatione  fada  ex 
parte  rei  alia  a lapfu  temporis. 

Ad  quintam  negatur  confcquentia.  Vnde  Ji. 
fciendum , qubd  diuerlimodc  attribuitur  neccf-  a. 

firas  prxfcntibus , futuris  , &prztcritis.  Vnde 
prxfcns  dc  neccflirate  eft  pro  illa  menfura  pro 
qua  eft  prxfcns  , licet  polfit  non  ede  pro  alia 
menfura.  Sed  praeteritum  dc  ncccflitate  eft  prx-  * 
tcritum  pro  omni  menfura.  Sed  futurum  nul- 
lo modo  de  neccflitare  eft  futurum  ; vnde  pro 
eadem  menfura  pro  qua  Antichriftus  eft  futurus, 
pro  illa  eadem  poteft  non  efle  futurus  & idci 
conlcqucnria  non  valer.  Ad  probationem  con- 
cedo, quod  xque  nccclfariacft  ifta  in  fenfii  com- 
pofito  dc  nccctthitc  futurum  eft  futurum  dicut  ifta, 
pruteritum  eft  pr a eri  tum ; fcd  refertur  in  fcnfu  di- 
uifo.  Ad  aliam  parriculam  , quia  ad  aliquas,5cc. 
concedo  , Sc  ideo  concedendum  clt , quod  ali- 
qua futura  de  ncccflitate  cucniant,  fcilicct  quo- 
rum caufx  fufficicntes  nunc  funt  polirx  , Sc  ta- 
liter difpofitx,  qualiter  ad  i p fas  fequamur  illa 
futura.  Ad  tertiam  probationem  negatur  confc- 
queutia. 

Ad  fexram , concedo  tam  antecedens,  quam 
ronlcqucns  in  fcnfu  compolito  : fed  vtrumque 
eft  fallum  in  lcnfu  diuifo.  Ad  confirmationem 
concedo , quod  aliquod  futurum  poteft  non  cf- 
Cc  futurum  ; Sc  concedo  quod  ponatur  in  efte 
quhd  non  cueniac , fcd  tunc  non  erat  futurum; 
igitur, neganda  eft  confcquentia. 

Ad  feptimam  > negatur  maior ; nili  fuerit  dif- 
iunltiaa,&  fi  fic,  neganda  eft  minor.  Ad  confir- 
mationem negatur  confcqucntia:quia  aliter  cur-  , 
fus  Socratis  fignificatur  per  propoiitionem  dc 
prxterito ; ideo  non  oportet , quod  fi  vna  Iit  nc- 
celfaria,  & reliqua. 

Ad  octauam  dico , quod  femper  non  ens  non 
eft  impoftibile  : irami  multa  funt  impoflibilia, 
qux  nunquam  euenienr. 

Ad  nonam  dico,  qubd  illa  regula  non  tenet  in 
verbis  de  ncceflario  in  1'enfu  diuifo  , ficut  eft  in 
propolito. 

ANNOTATIONE  S. 

3 A JJtfuid  euettit  contingenter.  Nota.quhddc  j . 

x"\ hac  re  varix  funt  opiniones.  NamAui-  ** 
cenna  relatus  a S.Thom.6.Mctaph.text.7.  allcric 
in  fua  Mctaph.  nullam  dari  contingentiam , ne- 
que dari  caufam  aliquam  confingentem.  Nam 
polita  causa  fufEcicnti  ncccllario  fcquitur  ef- 
fectus. 


Siti  ciri  t fi- 
nit it  tan- 
tinjintu. 


tieaitmua- 
nm«i«|i«  it 
earnthagintia. 


'4 

jirift  funi»- 
mtnt 4 it  ra- 
rum rcntin- 
ganna. 


156  Lib.  1 1.  Phyficorum 


fedus, aliis  non  elTcr  caufa  fufftcicns.Vnde  fi  ali  - 
quando  contingat  efferum  non  fcqui  poliri  cau- 
si , proucnit  hoc  ex  infufficicmia  caufx , & non 
ex  contingentia.  Tum  ctiam,quia  agent  natura- 
le agit  ex  neceflitatenaturxiquod  vero  ex  nccci- 
fitarc  natur*  agit , non  agit  contingentcr , atque 
ade6  non  datur  agens  naturale  contingens. 

Secunda  opinio  Stoicorum  cft  non  dari  con- 
tingentiam  in  rebus  propter  diuinam  prouiden- 
tiam.  Cum  enim  Deus  prxuidcar , Sc  prxeo- 
gnofeat  ab  xterno  quxeunque  futura  funt , nc- 
cclfirio  erunt : nam  fi  Deus  ab  xterno  prxuidir, 
Sc  prxnouit  me  futurum  Philofophum , ncccf- 
firate  quadam  fadum  cft  , vr  euadam  Philofo- 
phus  : quoniam  aut  hoc  quod  a Deo  prxeogni- 
tum  cft  ab  xterno,  aliter  etienire  poteft,  aut  non. 
Si  primum,  fallitur  prouidentia  Dei , Sc  incurri- 
mus in  grauiorem  errorem , tollimus  namque 
prouidentianx  , ve  defendamus  contingentiani. 
Si  fecundum  , ergo  nec  diarii  eueniet , quoniam 
neccllarium  fimpliciter  cft, quod  non  poteft  ali- 
ter eucnire. 

Tertia  opinio  Academicorum  in  alium  cft  pro- 
lapfa  errorcm:allcrcbant  quidem  contingentiam 
ellc  in  rebus  naturalibus, negabant  autem  proni - 
denriam  diuinam , & dixerunt  Deo  non  ellc  cu- 
ram de  nobis.  Vnde  D. Auguft.  ait : Stoici,vt  nos 
facerent  pios, fecerunt  feruos,  Academici, vt  nos 
liberos  facerent,  fecerunt  impios.Huius  demen- 
ti* fuit  Cicero  primo  de  natura  Do?r«w>,qium  re- 
fert D.  Auguftinus  j .de  Ciuit.  Deijap.y. 

Quarta  fententia  fuit  Peripareticorum , quo- 
rum Princeps  fuit  Atiftoteles  qui  admittit  re- 
rum contingentiam  , Sc  non  omnia  fieri  ex  nc- 
ceifitaie , vt  patet  primo  lib.  Priorum,  cap.  1 1 .6. 
Metaph.  text  7.  & 8. 1.  Pcrihcrmcnias,&  in  hoc 
a.  Phylic.  in  trad.  dc  cafn  & fortuna  ; vbi  diuidit 
agens  in  ncceilnrium,&  in  vt  plurimum, & quod 
rari  Sc  contingentcr  agit.  Huius  opinionis  tri- 
plex poteft  affignari  fundamentum.  Primum  do- 
fitmpuun  cft  ab  experientia,  qux  docet  quafdain 
res  dfe  immutabiles,  alias  mutationi  obnoxias. 
Confidcrabant  enim  motum  corporum  ccrlc- 
ftittiR , & aduertebanr  illum  ellc  certum , regula- 
rem , & conformem  , Sc  nunquam  in  illo  vifum 
fuifie  errorem.  In  rebus  tamen  fublunaribus  ad- 
ucrtebnnt  non  femper  res  eodem  modo  agere, 
fcd  plerumque  impediri.  Videbant  enim  in  ho- 
minis generatione  aliquando  fieri  hominem  per- 
fcdum  ; interdum  vero  monftniofum;  hinccol- 
legetunt  dari  contingentiam.  Secundum  funda- 
mentum defumebam  ex  modo  operandi  : nam 
modus  operandi  fcquitur  modum  clfcndi  « mo- 
dus autem  operandi  non  cit  immutabilis  in  mul- 
tis rebus , fcd  in  inultis  mutatur  «atque adeo  na- 
tura aliquando  agit  neccllaiitN,  aliquando  con- 
pngenter  : agens  enim  naturale  aliquando-  pro- 
ducit fibifimiiem,  aliquando  monllruofum  ef- 
fcduni.  Tertium  fundamentum  accipiebant  ex 
materia,  Sc  contraricrarc.  Nam  res  naturales  ha- 
bent materiam  , & habent  contrarium,  &idc6 
funt  contingentes  : nam  materia  habet  poten- 
tiam conuadjdionis  ad  ellc»  & ad  noti  cfiejfimi- 
litcr  res  naturales  habent  contrarium  , vt  ignis 
aquam,  & per  conlcqucns  hxc  inferiora  ratione 
nutcrix,&  ratione  qua  funt  contraria,  funt  con- 
tingentia. Vnde  Ariftoteles  9.  Metaph.  text.  17. 
inquit,  in  xrernis  nulla  eft  potentia : quia  omnis 
porcnri.1  eft  coutradidionis ; & fiibiungir  cor- 
pora calcftia  tantum  habere  potentiam  ad  vbi: 


quia  Sol  fcilicet  poteft  cfle  in  hoc  loco , & in  il- 
lo, Sc  1 x.  Metaph.  text.  1 o.  inquit , eunda  mate- 
riam habem , ca  lcftia  vero  corpora,  vel  non  ha- 
bent ad  vbi , Sc  i.  de  Ccclo  , text.xo.  volens  pro-, 
barc  coelum  dic  incorruptibile , probat  fic;  quia 
non  habet  contrarium , neque  materiam  ex  qua 
fadum  fir. 

His  addi  poreft  quartum  fundamentum  ex  re- 
bus moralibus  defumptum  ; quia  datur  liberum 
arbitrium , Sc  contingentia.  Antecedens  proba- 
tur y.  lib.  Ethic.  per  torum.Confcqucntia  patet; 
quia  liberum  arbitrium  cft  potentia , qua  (ponte 
noftra  podiimus  velle, & nolle  ; ergo  contingcn- 
ter  volumus,  Sc  nolumus. 

b Si  non  ejfet  Ubertat  voluntatis , omnia  euenirent 
de  nece/fitate.  Nota , qudd  non  parua  eft  contro- 
uerfia  inter  D.Thomam,  & Scotum,  quxnam  fic 
prima  radix  contingcntix.  Nam  S.  Thomas  6. 
Metaph. rext.7.  Sc  8.  1 .part.quxft.19.  artic.  8 .Sc 
quxft.  1 1 f.  art.  6.  & ibi  Caier.  ad  rerum  contin- 
gemiam  ponendam  plura  dicit , qux  paucis  ex- 
plicabo. Primum  didum  S.Thomx  eft, quod  tri- 
plex inucnirur  caufarum  gradus : cft  enim  prima 
caufa  vniuerfalis , incoiTuptibilis,  & immutabi- 
lis , nempe  Deus  Opt.  Max.  Sunt  etiam  caufx, 
qux  parrim  funt  vniuerfales , partim  veri  parti- 
culares; cuiufmodi  funt  corpora ccrleft ia,  qux 
funt  incorruptibilia  , fcd  mutabilia.  Sunt  tan- 
dem caufx  corruptibiles,  Sc  mutabiles,  quales 
funr  caufx  particulares , vr  ignis,  & homo.  Iftx 
caufx  terrij  generis , dicuntur  particulares ; quia 
funt  limitaix  ad  vnum  certum,  Sc  determinarunt 
cffcdtim,  vt  ignis  ad  generandum  ignem , Sc  ho- 
mo ad  generandum  hominem.  Caufx  vero  me- 
dix funt  partim  particulares,  fcilicet  refpedu 
Dei : quia  effedus  immateriales  in  Intciligcmiis, 
Sc  adiones  humana- , qux  funt  liberi  arbirriy,  non 
fobiiciunrur  cflicicntixcccli.Sunt  etiam  vniuer- 
fales , fi  comparentur  cum  caufis  particularibus: 
quia  corpora  calcftia  funt  caufx  multorum  cf- 
feduum  : nam  Sol  Sc  homo  generant  hominem, 
Sc  Sol  Sc  planta  generant  planram,5c  fic  de  aliis, 
& vuiucrfaliter  omnes  cft  edus, qui  producuntur 
per  motum  naturalem  cadunt  lub  efficientiam 
corporum  ccrleftium.  Caufa  tandem  primi  gra- 
dus cft  (impliciter  vniuerfalis  : cius  enim  elfc- 
dus  proprius  eft  tjfe.  Vnde  quicquid  eft  , & # 
quomodocunquc  c-fl.fub  caufalitatc  illius  conti- 
netur. 

Secundum  didum  S.Thomx,  ille  effedus  vo- 
catur per  accidens , Sc  contingens  refpedu  ali- 
cuius caufx, qui  cft  extra  efficientiam  illius:  ver- 
bi gratia  funr  dux  herbx.qttx  fimul  florent ; flo- 
res cuiufque  habent  caufam  propriam , qux  pro- 
inouet  illas  ad  florcfccndum  ; fcd  florere  umul 
eft  per  accidens  : quoniam  cft  extra  efficientiam 
cuiufque  caufx  proprix  : vocatur  igitur  effedus 
per  accidens  ille  , qui  cft  extra  efficientiam  illius 
caufx.  Et  quia  fieri  poteft  qubd  eadem  res  fir  in- 
tra efficientiam  alicuius  caufx  , Sc  extra  efficien- 
tiam alterius ; hinc  fit , vt  eadem  res  dicatur  per 
accidens  refpedu  vnius  caufx , Sc  per  fc  refpedu 
alterius.  Addit  etiam  fandus  Thomas  non  fo- 
lum  illum  effedum  efle  per  accidens , qui  eft  ex- 
tra efficientiam  illius  caufx,  fcd  etiam  illum, qui 
quamuis  fit  intra  efficientiam  caufx , non  eft  ta- 
men intra  efficientiam  ordinariam  , Sc  conftiru- 
tam.  Ille  autem  effedus  non  producitur  produ- 
dione  ordinaria  , Sc  conftitma ; qui  non  produ- 
citur eo  tempore , quo  produci  deber , neque  eo 
modo. 


Quseftio  XIII.  157 


modo»  A:  ordine  ,ciimfmo«ii  lunc  monilia : que 
idcd  dicuntur  cflc&us  per  accidens. 

Tertium  «fidum  S.  Thomar.  Multi  effedui 
polium  dic  per  acci  deus  refpcdu  caularum  pir- 
ricularium , qui  erunt  per  fc  refpcdu  caularum 
ctrlcftium  :quod  pater  in  exemplo  de  floritione 
plantarum  fimul,  qux  fi  ad  plantas  reducatur»  efl 
cardus  per  accidens.  Si  verdod  virtutem  cor- 
poris ccrlcfris  inuenirur  clTe  per  (e, & ordinatum 
a faperiori  causa  moucnrc  rtmul  vtramque  her- 
bam ad  floritionem. 

17.  Quartum  didum.  Multi  cfledus  poliunt  efle 

per  accidens  etiam  in  ordine  ad  caulas  ctrleftes. 
Nam  corpus  calcftc  agit  moucndo : tale  autem 
agens  requirit  materiam  dcrcrminatam,&:  difpo- 
wam.Porcfi  autem  contingere,  qndd  materia  Iit 
indigentia , quo  polito,  virtus  cccleflis  non  con- 
fcquirur  Tuum  cfledum intentum , atque  ita  cf- 
fetius  tunc  prodactus  erit  contingens  in  ordine 
ad  corpora  calcftiaimadificanit  enim  adio  ctrli 
fecundum  conditionem  agetium  particularium, 
quorum  condicioncsfunt  polle  deficere  ab  *jor, 
pari,&  habere  contrarium , & ita  quamui*  defe- 
dus  non  fit  a calo  agenic,impeditur  tamen  pro- 
pter defedum caufx  particularis, Se  ideo  Arifto- 
tcles  probat  contingentiam  propter  materiam, 
& potentiam  pafliuam, ira  quod  tadix  contingcn- 
tix  naturalium  efleduura  efl  natura  potemix  in- 
tenta in  naturalibu*,qua  poliunt  deficere,  & limt 
in  potentia  contradidionis,  complementum  vc- 
rd  contingcnrix , proucnitcxconcurfu  acciden- 
tali caufatum. 

Quintum  didum.  Efledus,  qui  procedunt  ex 
libero  arbitrio , fi  referantur  incau(as  fuperio- 
res  , poliunt  clle  contingentes-, quia  virtus  calc- 
flis  inclinat  corpus  ad  hanc , vel  illam  adionem-, 
fcd  vir  fapiens  reprimit  talem  inclinationem, iux- 
ra  illud , S tplruj  dominabitur  aflrtt : ergo  ea  qux 
rubiiciuntur  libero  arbitrio, poflunc  efle  per  acci- 
dens refpcdu  cadi. 

Vltiinum  didum  S.  Thomx.  Refpcdu  Dei 
Opr.M.u.nihil  potefl  efle  per  accidcns;qniu  ipfe 
efl  caufa  prima , & maxime  vniuctfalis , qux  pro 
effedu  habet  ipfnmcns : quicquidenim  efl  ens, 
efl  fub  potentia  diuina , & fi  tefpedu  Dei  eflet 
aliquod  contingens,  hoc  «flet,  vel  quia  poifcc 
effugere  cognitionem  Dei  , Se  fapientiam  , Se 
hoc  efl  impium  : Deus  enim  efl  fapicntillimus, 
cuius  lapientia  conditi  fumus  , Se  prouidentia 
gubernamur.  Vel  quia  non  cllcc  fub  potentia 
Dei,  quod  etiam  efl  plufquam  falfum  i cdtn  om- 
nia a Deo  dependeant.  Concludit  ergo  aliqua 
poltc  clle  per  accidens  refpcdu  caularum  pani- 
culariutn,  & refpcdu  liberi  arbitri), atque  rcfpc- 
du  coeli,  tamen  refpcdu  Dei  nihil  poteft  efleper 
accidens ; atque  ita, inquit  ipfe  D.  Thom.  fecun- 
dum Fidem  Catholicam  dicitur , quod  nihil  fit 
temere , huc  fortuito  in  mundo , & quod  omnia 
fubduucur  diuinx  prouidentia*. 

Et  fi  quxratura  D.Tkom.  quomodo  hxc  duo 
polliiu  flare  limul  , videlicet , quod  omnium 
contingentium  detur  caufa  |»cr  fc , nempe  Deus, 
eiiifquc  prouidentia  , Se  quod  fimul  fiut  contin- 
gentia; nam  periret  ratio  Philofophi.qua  probae 
fi  omno*  cfledus  habeant  caufatn  per  fc  , omnia 
necellan^eucniunt.  lieni  , hxc duo  funt  incom- 
polfibi\u , qudd  aliquid  fit  prxtiifum  a Deo , Si 
non  fiat ; at  omnia  funt  It  Deo  prxuifajcrgo  om- 
nia ncccflarid  fient. 

Kefponder , multum  differre  agere  4c  parri- 
Setti  optr.  Tom.  / J. 


cularibus  cauhs , qux  propter  fui  defedum  mul- 
toties  fruftrantuta  fuis  clfcdibus.  Corpora  et-- 
iam  ea- Icilia , Se  eorum  motus  , &:  innuentis, 
quamuis  quantum  in  fc  ipfis  efl,  uccclfitatcm. 
habeant , tamen  cfledus  eorum  iuiftis  inferio-'- 
ribus  polfunt  deficere ; vel  propter  indifpofitio- 
nem  nutet  ix , vel  propter  liberam  clcdioncm* 

Se  fic  ftuftrata  a iua  caufatione  contingcnter 
producuntur  eorum  effedus.  De  prouidentia  au- 
tem Dei  altius  femiendum  efl  : ipfa  enim  efl 
caufa  prima  cfficadfiinn , Se  non  impedtbilis, 
a qua  procedit  omne  ens , Se  omnes  modi  cf- 
fimdi , inter  quos  fum  nccelTarium , Se  contin- 
gens , ita  vt  Se  producit  ens , Si  producit  ipfun* 
necclfariuni,  vel  contingens  fecundum  quod  de- 
terminat : non  (olum  enim  fiunt  ea , qux  Deus 
vult  fieri , fcd  eo  modo  quo  vult  :quxdam  au- 
tem vult  fieri  ncceflarid , Se  ided  ptxpatat  cau- 
fas  nccellarias  , que  deficere  non  polfunt , ex* 
quibus  jiquuntor  cfledus.  Vult  etiam  producere 
cffcduin  contingentem  , & ided  prxparat  caufa» 
defedibiles.cx  quibus  contingcnter  fcquatur  ef- 
fedus, fecundum  quod  eius  prouidentia  diuina 
ordinat.  Quando  ergo  dicitur , omnia  fum  prx- 
uifa  a Deo  ; ergo  ncccflarid.  euenictit.  Confe- 
quentia  infertur  ex  mala  antecedentis  intclligen- 
tia  ■,  fic  enim  debet  haberi  3 -omnia  funt  prxuifa  a , 

Deo  vt  contingcnter,  vel  neccflarid  fint,  Se  tunc 
non  fcquitur  illatum, fcd  quod  fcquitur  efl, quod 
ncccflarium  efl,  cfledus  clle  contingentes, vel  de 
neccflltatc,quod  quidem  fingulare  efl  in  hac  cau- 
fa, rcliqux  enim  caufa:  non  condituum  legem 
necelficatis,  ve!  contingentix , fcd  vtuntur  fui 
caufandi  lege » fecundum  quod  conflitutx  funt  a 
fuperiori  caufa,  vnde  folumdant  cfledus , quod 
fint.  Hxc  autem  altior  caufa , qux  efl  caofa  entis 
in  quantum  ens, dat  ordiuctn  itccciEtati>,3c  con- 
tingentix. 

Breuiter  fententiaDiui  Thomx  cft,qu6d  licce  lo* 

Deus  fitprinu  radix  contingcnrix  ,&  libere  , & 
contingcnter  ag.it  ad  extra,  tamen  Iua  contin- 
gentia » & libertas  non  efl  caufa  contingentix 
in  rebus , fcd  cfticacia  fux  voluntatis,  qua  voluit 
quafdam  caufas  efle  naturales, &ncceflarias,alias 
vero  liberas  : Se  ita  quamuis  Deus  ageret  neccf- 
farid  ad  extra , vt  pofuit  Aciftotcles  , pollet  efle 
contingentia  in  rebus , vel  propter  dcfcdibilita- 
tem  caularum  , aut  fecundi  propter  libertatem 
hominis. 

Scotus  autem  omnem  contingentiam  reducit  •CmthgmU 
• in  primam  curiam  contingcnter 'agentem.  Vn-  'w,“ 

de  dicit  primi,  qut>d  fi  in  vniucrfo  non  eflet  ali-  r9*** '*  • 

qua  caula  libera,  fcd  omnes  naturaliter  de  ncccf- 
firate  agerent  , tunc  non  e liet  aliqua  contingen- 
tia in  rebus , fcd  omnia  de  neccflitate  fierem: 
quia  fi  aliquid  , quod  fit  nunc , potuit  non  fieri, 
vel  caufx  cius  erant  contingentes,  vclnon  ; fi 
conceditur  primum,  paret  clle  caufas  contingen- 
tes. Si  autem  conceditur  fecundum,  fcilicct  quod 
funt  ncccflarix , fed  quia  intpcdirx  funt  non  fuit 
fadum , quod  potuit  fieri, tunc  qtixro  de  caufa 
impediente,  an  fuit  contingens.vel  non.  Si  pri- 
mum.crgo  datur  caufa  contingens.  Si  fecundum, 
ergo  quod  fa&um  fuit  non  potuit  non  fieri , led 
ncccflarid, Se  per  confcqucns  ablau  causi  libera; 
nihil  fit  contingcnter. 

Secundo  dicit , quod  ad  fatuandam  contin-  1 1. 
geutiam  in  rebus  ncccflarid  requiritur  libertas 
in  prima  caufa , fcilicct  Deo , neque  libertas  fo- 
ta caufx  fccuudx  luificicns  efl  ad  ialuandam  coir- 
O tingcii 


ppr 


Nmil*  ctu- 
[»  narursln 

fim- 
fluiXn  M- 
fijftrti. 


ty 


158  Lib.  1 1.  Phyficorum 


tingentiam.Tum  quii  caufa  ,qux  mouet  in  quan- 
tum mota,  fi  ncccliarii  moucrur,  ncceffiarii  mo- 
uet, & caufa  fecunda  , etiam  voluntas  hominis 
mouet , fen  agit  in  quantum  mota  a Deo  i qoia 
fine  eo  nihil  agere  poteft  , atque  adei  fi  nece f- 
fariimouerur  a Deo,  neceflarii  mouet  fe  ipfam, 
& operatur.  Tum  quia  fi  caufa  fecunda  moueat 
libere,  Sc  comingenrer , eft  quod  prima  neccfla- 
rio  , Sc  fufficicnter  moneat,  vel  fieret  efFcdhis  ne* 
cellario,*:  habetur  internum,  fcilicct, quid  mo- 
uendo  ncceffiarii  Prima  caufa  cffe&us  fiet  nece f- 
fario , vel  fi  non  heret , fruftraretur  caufa  prima 
•fuo  rfficchi,quod  non  eft  dicendum : eft  ergo  nc- 
ceffiarii ponenda  libertas  in  prima  caufa  ad  fat- 
uandum contingenriarn  ; & hoc , inquit  Scotus, 
eft  maximi  mirandum  in  Ariftotele  quod  con- 
cedendo contingendam  in  rebus  non  concedat 
contingendam  in  prima  caufa, fed  dicat  eam  age* 
re  ncccliarii  ad  extri,  quem  tamen  nituntur  de- 
fendere Thomift*  , quorum  primus  eft  Cajet.  1. 
part.quxft.i<>.arr.8. 

Tertio  dicit,  quid  ex  concurfu  diuinx  volun- 
tatis libere  cum  caufis  fecundis  naturalibus, pro- 
uenit  contingentia  in  rebus  , quod  probat  in  1. 
fent.  dift.8.q.*.&  d.17.*:  in  i.d.ij.  Sc  in  j.d.jj. 
& in  QuodI.q.t6.hac  tatioue:Si  principium  na- 
turale concurrat  cum  libero  , a quo  in  efficien- 
tia dependet,  tota  illa  operatio  erit  libera , a qua 
omnis*caufa  in  caufando  dependet ; ergo  volun- 
tas diuinacum  caufa  fecunda  naturali  producet 
operationem  liberam.  Ex  quo  fequitur  quod- 
dam valde  notandum,  quod  habetur  ab  Scoto  1. 
fent.  d.8.  q.vlt.  in  fine,  quod  nulla  caufa  fecunda 
quantumcunque  naturalis, caulat  fimpliciter  ne- 
ceffiario , fed  tantum  fecundum  quid.  Patet ,quia 
omnis  caufa  fecunda  dependet  in  caufando  i pri- 
ma, Sc  per  confequens  fimpliciter  contingemer 
caufar : at  quia  funt  multx  caufx  naturales , qu.t 
quantum  eft  ex  pane  earum  , non  pofiunt  non 
caufare  cffie&us,  ideo  neccftarib  caufant ; fed  non 
caufant  fimpliciter  neccffiarii ; ergo  fecundum 
quid,  fcilicct  ex  parte  earum, ficut  ignis  non  po- 
teft non  comburere  appofito  combuftibili,id  eft, 
neccfic  eft,  quid  comburar , non  necellttate  fim- 
plicitcr/ed  fecundum  quid ; quia  fimpliciter  po- 
reft  non  comburere  Deo  non  coopcrance  , ficut 
patuit  de  tribus  pueris  in  camino  ignis.  Deus 
autem  cooperatnr  femper  libere  , Sc  contingen- 
tcr ; ergo  abfolutc:  efferus  eft  fiber  , & contin- 
gens. 

Ex  his  facile  apparet  falfiras  opinionis  Aui- 
cenux.  Nam  falfura  fupponit,  nempe,  quid  non 
fit  caufa  fufficicns,  fi  ipsa  pofira  non  fequatur  cf- 
feclusrnon  enim  proucnit  ex  infufficientia  agen- 
tis , fed  ex  concutfu  impedientis.  Sicut  enim  ad 
producendum  dFe&mn  non  fat  eft  efficientia,  Sc 
fufficicntia  caufx  fola,  fed  ipfa  cum  omnibus  cir- 
cunftamiis  requifitis  ex  parte  fubie&i , ita  ipsa 
fo  Ii  polita  non  ponertir  effic&us  , nifi  ponantur 
requifirx  circunftantix , inter  quas  eft  liber  con- 
Curfus  primx  caufx.  Auicenna  ergo  non  diftin- 
xit  inter  fufficicntiain  caufx,  qux  attenditur  pe- 
nes ipfam  folam  , Sc  inter  fumcientiam  circun- 
ftantiarum  aqualis  caufalitatis.  Ad  caufam  hoc 
lecnndomodo  neccffiarii  fequitur  effie&us  , non 
autem  ad  caufam  primo  modo.  Ideo  Ariftoteles 
loquens  de  caufis  primo  modo,dixir,  quid  qux- 
dam  font  caufx  per  fe , Sc  fufficicntes  , qux  nc- 
ceffiarii inferunt  fuos  effedhis  non  fimpliciter, 
fed  cum  limitatione,  nifi  impediantur  .Auicenna 


veri  non  fic  limitauit ; idci  errauic.  Ec  quando 
dicit , quid  agens  naturale  aeit  de  ncccffitatc 
nacurx;diitinguo,aur  enim  eft  lcnfus.quid  agens 
naturale  non  agit  libere,  itave  fit  in  manu  il- 
lius agere  Sc  non  agere ; Sc  hic  fenfus  eft  verus, 
ycl  fecundi  eft  fenfus,  quid  non  poteft  impediri 
cius  cffie&us  cxrrinfccus , & fic  eft  falfus : immi 
quia  poteft  impediri ; ideo  non  fempet  eius  effie- 
mus ncccliarii  fequitur. 

Ratio  Stoicorum  foluitur  in  fequenti  anno- 
tatione. Error  autem  Academicorum  cim  aper- 
te fic  contra  fidem  , eius  falfitas  conuincitur  ex 
illo  Matth.  1 o.  vbi  Chriftus  ait , Nome  duo  pnffe- 
ret  veneunt  ujje , & vnus  ex  Mu  non  cudit  in  terrum 
fine  putre  veftro  f etiam  D.  Paulus  ad  Hcbrxos  1. 
Portans  omnia  verbo  virtutis  fux,&c. 
c jid  primutn  concedo  untecedeus  , dr  nego  confe- 
tptentium . Nota  duobus  modis  rem  aliquam  did 
ncccfiariam , aut  fimpliciter , & abfolutc,  quan- 
do Ipc&ata  fui  naturi , non  poteft  aliter  eueni- 
re;  aut  ncccfiariam  fecundum  quid,&  ratione 
habita  alicuius  alterius  : quia  fcilicct , cum  ex 
natura  fiia  fit  contingens  , Sc  proinde  polfit  ali- 
ter eucnire,  pofit&tamen  re  aliqua  non  polfit: 
verbi  gratia,Pctrum  currere  fimpliciter  eft  con- 
tingens , fed  fi  ponamus  Petrum  currere » huiuf- 
modi  res  necefiarix  dicuntur  neceffiarix  ncceffi- 
tate  confcquentix  , eo  quod  tantum  funt  neccf- 
farix  , quia  ex  aliquo  inferuntur , fcilicct ; quia 
fadi  hyporhefi,  Sc  polito  in  a&u  curfu  Petri,  fc- 
quitur  neceflarii  ncccffitatc  confcquentix  Pe- 
trum currere.  Res  veri  qux  priori  modo  appel- 
lantur necefiarix , dicuntur  necefiarix  neceffita- 
re  confcquentis  : quia  idci  funt  necefiarix  non 
folum  quia  ncccliarii  inferuntur , fed  quia  per 
fe  confideratx  non  pofiunt  aliter  fc  habere.  Res 
ergo  futurx  contingentes , quia  Deus  illas  prx- 
cognofcir  euemuras , dicuntur  necefiarix  ncccf- 
litate  confcquentix ; quia  bene  infertur , Dem 
prtcognoficit  Petrum  curfiurum ; ergo  Partu  curret  ne - 
cejfiurio  ncccffitatc  confcquentix.  Hoc  pofitofic 
Scotus  refpondct  ad  argumentum  : Omne  id, 
quod  Deus  ptxcognofcit  cuenturum  , neccffia- 
rii cucnict  ncccffitatc  confcquentix  ; concedo, 
fed  hxc  necclfitas  non  tollit  a rebus  contingcn- 
tiam.  Sed  nego  ncceffitatc  confcquentis  : quia 
fi  res  futurx  , quas  Deus  prxeognofeit  euemu- 
ras , effient  necefiarix  ncccffitatc  confcquentis, 
non  effient  contingentes.  Quod  veri  dicitur  in 
probatione, (i  poteft  non  euenire,ponamus,quid 
non  cueniat.  Non  eft  admittendum  dante  fcien- 
tia  Dei , quod  res  non  fit  euentura  : repugnac 
enim  feientix  Dei,  quid  aliter  cueniat  res, quam 
Deus  fcit  euenturum  : Sc  hoc  eft  quod  vult  di- 
cere Scotus  cum  inquit  : Dico  quid  hoc  repu- 
gnat iam  polito.  Illud  autem  axioma  Ariftotelis 
poffibili  polito  in  effie , Sc  c.  intclligendum  eft 
quando  id  ,quod  ponitur, non  repugnat  alicui 
rei  ante  iam  poiitx  a nobis , ficut  eft  fcientia 
Dei  , vel  a&us  oppofitus  rei  ponendx  ; quia 
quamuis  fpeltara  contingentis  rei  naturi  in  in- 
ftanti , in  quo  eft , polfit  non  effie , tamen  cx  hy- 
pothcli : quia  non  fimul  fe  compatiuntur  a&us 
contradidtorij  , repugnat  , quid  fi  fit  in  altu, 
etiam  ponatur  in  altu  quid  non  fit  : quia  cfie, 
Sc  non  effie , fimul  non  compatiuntur.  Et  idci 
neque  Deus  fallitur  , neque  falli  poteft  in  fua 
fcientia  : quia  aliter  quam  ipfc  fcit  non  eue- 
niet;  quamuis  futurum  contingens  aliter  eucni- 
re  poteft. 

v- 


Quatfio  XI  V. 


159 


Qjf  .t  s 1 1 o XIV. 

Virum  monftrum  intendatur 
k natura. 

AtiQot.'Ait text.  Ii.  4-  dt grntttt.  animal, taf. 4. 

-.riiuaidi.  M.\,dt  fUeitu  tMtef,  taf.%.  Cilcnuj  A&i- 
fitr.PlnUf.taf.x  13.  Aaguft  W ii.jmifl  9.  Albeir.Magn. 
1.  D.Tbnm 

&f-  ctrr.  Gecr.  taf  9.  o*  7*4/.  io|.  artit. 7.  & 

fMj/l.  1 1,  «ff.4.  £ dt  vtrit.  fuj}.  J 4»/.f . D.  Boomcc:. 
/•‘x.  .dif.yj.jaafl  i.  «*m  jt.  <j-  /«  t.dijf.+y,  RirhirJ. 
Ikidfnafi.X.  tina 4.  frimifale.  Conimbr.  x.Pbyf.  taf. 9. 

. Ruutu*  iHJ.-jutJl.vaica  Roccu»  71 ujf  ?. 

Rcvitvr  quod  fic,  quia  demonftr.i* 
ro  effectu  monftruofe , vere  dicitur  a 

S natura  eft  hoc  monftrum  ; igitur  mon- 

ftmm  intenditur  k natura. 

Secundi,  quia  ni/i  ilii  cfTet.fcqnerctur , quod 
natura  flatim  cclEirer  agere,  quando  non  produ- 
cit reatum, quod  cft  contra  experientiam.  Tenet 
con/cijuennV,  ex  qno  non  intenderet  aliud, 
quam  rc&um. 

Tertii , quia  illud  intenditur  a narura , quod 
natura  nrodacic  cx  determinato  principio  per 
determinara  media , fi:  ad  determinatum  finem; 
fcd  natura  producit  ex  determinato  principio, 
Are.  iglrur  natura  inrfindirmonftrwn.  Maiorcft 
nora,  quia  ille  eft  modus  procedendi  natur*  cir- 
^ c a cffc&us  intentos : fic  minor  parer,  quod  fiat  ex 
determinatoprincipio , quia  ex  femine.  Item, per 
dererminata  media  , quia  illud  femen  primo  eft 
Jiquidum.fi:  indifpottrum.Sccundo,digcritar  per 
clMrcmin  fanguinem  ,5c  tcrtixS  con/olidatur  in 
1 arties neruos , fic  olla , fi:  alia  membra.  Item, 
ad  determinatum  tinem;quiacafdem,6cconfimi- 
Jrs  ope  rationes  excreer  monftrum  , fient  fic  re- 
<3uin  , firpcrcoufeqoem  ad  eundem  finem  ordi- 
natur vnurn,  ad  quem  ordinatur  reliquum. 

Quartd.quia natura  pioducit  monftrum,  nn- 
rrir,  & confernar';  igitur  natura  intendit  riion- 
ftnun  Tener  confequcntia, quia  hoc  non  f.icir  ni- 
li circa  cfFe&us  intentos : fic  antecedens  apparet 
ad  experien  riarn. 

Oppofitum  arguitur ; quia  nullum  cafmle.vcl 
fortuitum  intenditur  i natura  jrfed  monftrum  eft 
cafinle,vt  patet  i.huuts,tcxt.77.ergo,ficc.Sccun- 
dii,  quia  nullum  malum  intenditur  a natura , fcd 
monftrum  eft  malum , cum  fic  peccatum  natura:; 
ergo,  fice. 

In  quxftionc  primi  videbitur  propter  quas 
caulas  etienianr  a monftra.  Secundi,  qualiter  in- 
tendantur a narura. 

Quantum  ad  primum  notandum  , fecundum 
Ifidorum,quod  *>  monftrum  eft  eucniens alienius 
rei  prrter  communem,  fic  confuctum  curfum  na- 
tura? ad  defignandum  aliquod  faturum.  Sed  con- 
tra hocobiicitur  primi, quia  monftrum  non  di- 
citur dc  etientu , flue  de  motu  ad  cffciftom,  fcd  dc 
clfrdlu.  Sccundi/]uia  finit  in  artibus  artifex  po- 
teft  errare  fine  hoc  , quod  finis  crforis  fit  prxfa- 
gitim  futuri, ita  videtur  in  naturalibus  non  opor- 
tctccrrorcm  vere  defignare  aliquod  futurum.  Et 
ideo  aliter  definitur, quid  rnonftntm  rfi  rifilUu  rur- 
nitru  puter  communem , c~  confictum  < wrfum  noture 
deficient,  aut  fuper.ibttnd.tut  in  .liitjuo , quod  uecejforio 
requiritur  ad  perfeiium  ejje  in  fua  fidit ; fic  dc  caufa 
imjlrt  lx  finali  dicetur  poftea. 

adrupui  Secando  notandum, quod  quadruplici  de  caufa 

■*[*  f«-  proqcniunc  monftra.  Primi  ex  fuperabundantia 
St iti  eper.  Tari.  / /. 


"W"‘ 


Drf.aiti 

apri. 


materi*.  Secundi  cx  defefiku  materi*.  Tertii  ex 
indifpoficionc  primarum  qualitatum,  & quarti 
cx  indifpolitioneconrincmis.Prima  caufa  eft  fu- 
perabundantia materi* , fic  tunc  vel  materia  fu- 
J>erabundar  propottionalitcr  in  omnibus  mem- 
oris, fic  tunc  fit  aliquis  nimis  magnus  vitta  con- 
fuctum curfum  natur*, vt  gigas.  Quandoque  fu* 
perabundat  materia  in  vno  membro  , fic  non  in 
aliis , Sc  tunc  contingit  aliquem  nafei  cum  vno 
membro  excedente  aliud  improportionabiliter, 

& qflando  contingit  per  abundantiam  materi* 
aliquod  fouinem  corporis  obftrui , aut  fieri  ni- 
mis ftri&um,  vt  introitus  aurium , narium,  fic 
humfinodl. 

Secundo  proueniunt  monftra  propter  defle* 
tjftum  tnateri*;  fic  tunc  vel  materia  deficit  pro- 
portionali iter  , fi:  accidit  «edus  nimis  paruus, 
vt  nanusjquadoquc  improporiioiubi!iter,fic  tue 
accidit  vnurn  membrum  clTc  nimis  partium  in 
reipedu  aliorum  membrorum.  Item,  quandoque 
accidit  fuperabundantia  materi*  in  qtiantitatc 
difeteta  , fic  tunc  contingit  ctfcdum  fieri  cum 
duobus  membris,  pura  cum  duobus  pollicibus  in 
eadem  manu,  aut  huiulmodi , fic  quandoque  ac- 
cidi: defedus  in  quantitate  di  feret  a, fic  tunc  con* 
tingit  cfTedam  nafei  cum  viu  tibia  folum,  aut 
dimidio  nafo. 

TcttitS  protienft  monftntm  ex  indifpofuionc 
primanim  qualitatum  ^ quia  quandoque  comiu- 
gir  materiam  dfc  nimis  calidam , fic  propter  hoc 
quidam  mulieres  apparent  viriliores  fic  barbat* 
propter  abundantem  calorem  materi*.  Secundi 
accidit  materiam  clTc  nimis  frigidam  ; tuopter 
hoc  accidit  aliquos clle  frigidos,  fic  malcnciatos, 
fciJicer  impotentes  ad  coeundum.  Tcrtid  con- 
ringit  inateriam  clle  nimis  ficcam.fic  propter  hoc 
homo  eft  dirrdxftatur*  in  iuucntute,qui  tamen 
ftarim  p»Sft  efficitur  curtius  , fic  hoc  pro  tanto; 
quia  humiditas , qtix  abundat  in  inuentute*  cr.it 
/afficiens  , vt  dilataretur  inateria.  Quarto  con- 
tingit materiam  clle  nimis  lutmidam , fic  propter 
hoc  aliqui  futtt  impotentes  ad  cutidum  propter 
dcfc&um  confoIidjtionismcmUrorum.ficiftacft: 
caufa , quare  aliqoa  qnimalia  vaduiic  ftarim  poft 
putum, fi:  alia  non. 

Quartacaufa  eft  indifpofitiocontineMtisjvndc 
corttincns  propinquum  ipfius  fertus, eft  quxdam 
fabrilis  pellicula  , quam  Albertut  fuperifto  fe- 
cundo, vocat  fccuudiuam,  fic  tunc  quando  con- 
tingit iftam  pellem  clfc  adcbftrithra , quod  pro- 
pter violentam  comprcflioncm  quandoque  con- 
tingic  duo  mebra  fa  tus  cohiungi  in  vnurn  mem- 
brum , vt  brachium  capiti , fic  tibi*  infimul , fic 
quandoque  contingit  illam  fccundinam  frangi, 
ita  vt  per  fraftutam  exeat  aliquid  ipfius  fa  tus, fic 
efficitur  gibbus , fic  propter  hoc  aliqui  fiunt  gib- 
bofi : fcd  concinens  remotum  die  calum,rationc 
cuius  proueniunt  multa  monftra  fic  diticrfij , fe- 
cundum diucrfirarcimpialitatum , fic  dilpofitio- 
num,quas  influit  in  ifta  inferiora. 

Item  notandum  , qudd  non  folum  accidunt 
monftra  in  corporibus  animalium ; immo  edam 
in  plantis,  vt  quando  aliqua  planta  portat  fru- 
dum inconfectum.  Similiter  in  corporibus  ina- 
nimatis , vt  quandoque  contingit  pluere  fangui- 
neum  humorem,  fic  quandoque  ignem  , quorum 
caufa?  debent  videri  in  libris  Mctcoronu» , fic 
hoc  deprimo.  ’ 

Quantum  ad  fecundum  norandum,  qui>d  du- 
plex eft  natura  ; quxdam  vniucrfalis,fic  quxdam 
O a parti 


4* 

Msnflr*  vt- 
dum  in  ani- 
malibtu , ftJ 
ttidl  at  e iduat 
in  f lamii. 


datura  tjl 
dufUr.vnl- 

utrfalu  . f*» 

fartiiuiarh. 


R ti  uh-ju* 

iuflitiitr  in • 

UtUitor 

U*tUt*. 


MuJlrS  Jno- 
im  mtJu  ft- 
ttfl  mun  ii 
* iulum. 


r- 


2J*turs  p.ir- 

tituUm  in- 
itnJit  mcn  • 
Pmm. 


6. 

| v*i> 
tur/olit  in - 
ItnJit  m/n- 
fiptm. 


160 


particularis.  Vndevniucrfalitas  natur*  attendi- 
tur penes  diucrfitatem  locorum  , & temporum, 
quibus  cadent  natura  conjungitur  ad  diuerfos 
effe&us. 

Secundo  notandum  > quod  aliquid  intenditur 
i natura  dupliciter  , vno  modo  primaria  inten- 
tione , Se  fic  natura  producens  monftrum  inten- 
dit  iplurn  produccte  redtim ; alio  modo  fecun- 
daria intentione , vt  quando  impeditur  natura  a 
fine  primario  intento , agit  meliori  modo , quo 
poteft,  & ideo  natura  agit  de  poifibilibus quod 
melius  cft. 

Tertid  notandum  , qit6d  monftrum  intendi  a 
natura  intelligitur  dupliciter,  vno  <■  modo  quod 
res  illa  , qux  cft  monftrum,inte|idatur  a natura. 
Alio  ntodo  quod  ipfaa  natura  intendatur  ficclle 
difpofita, qualiter  denominatur  monftrum. 

Nunc  funt  conclufioncs.Prima  cft,  monftrum 
intenditur  natura.Probatut'  expoficoric,hic  ho- 
mo incenditur  a natura  , demonftrato  cffc&u 
monftiuofothoceft  monftrum,  igitur  monftrum 
intenditur  a natura. 

. Secunda  conclufio  : A natura  non  intenditur 
monftrum,id  cft, non  intenditur  res  fic  cfledilpo- 
fira, qualiter  denominatur  monftrum.  Probatur, 
quia  ficur  cft  in  arte,  fic  cft  in  natura ; fcd  aliqua 
eucniunt  in  atre  prxtcr  intentionem  aaificisjita 
ilmilitcr  & in  natura.&ifta  conclufio  intelligitur 
de  primaria  intentione.  Et  notandum,  quod  di- 
uci fitas  iftarum  conclufionum  cft  propter  con- 
notationem  huius  termini  monfirum  > quod  poli- 
tum a parte  prxdicati  appellat  formam  , fciliccc 
difpofitionem,aqtta  denominatur  monftrum,  Se 
a parte  ftibicfri  non  Sed  obiicicur,quia  in  illis  de 
prxTcnti  xqu£  appellat  formam  fubic&um  ficuc 
praedicatum.  Relpodcrur,qu6d  nonrvcrbi  gratia, 
poflibilc  cft  qu6d  idem  fit  tranfmutatio , & mo- 
tus , & tamen  quod  fit  velocior  tranfmutatio, 
quam  motus  : & idcb  de  prxfcnti  cft  conceden- 
dum, quod  ttanfmutatio  fit  velocior  quam  tranfi 
mutatio,  quod  poteft  probari  expofitorie  , patet 
pradlico. 

Terria  conc!ufio:Natura  particularis  inrcndit 
d monftrum  fecundaria  intcncionc.Probatur  per 
fimilitudincm  in  artr,qtiia  in  arrificialibus.quan- 
do  aliquid  etienit  nrxicr  imencioncm  artificis, 
artifex  corrigit  meliori  modo, quo  poreft  ; igitur 
it.)  videtur  Hic  in  naturalibus ; vr  pater  in  exem- 
plo: quia  grane  naturaliter  inclinatur  ad  moucri 
dctfrfutn  per  lineam  breuiflimam  , qux  cft  per- 
pendicularis fupra  centrum,  & cum  fuerit  impe- 
ditum a dcfcenfu  per  illam  lineam,  tunc  defeen- 
dit  per  lineam  obliquam  meliori  modo,  quo  po- 
teft, vt  patet  de  grani  dfcfccndcnte  fupcrr  tabulam 
ttanfucrfalitcr  politam  in  acre. 

Quarta  conc!ufio;Natura  vniucrfalis  intendit 
monftrum  vtroque  modo , fciliccc » & primaria 
intentione,  & fecundaria. Probatur , quia mon- 
ftnimc3  efferus  cafualis , tx  quo  cucnit  prxtcr 
imemionem  agentis  : igitur  fit  ex  confluentia 
plurium  cattfarum , i quarum  aliqua  effoftus  ille 
cft  prxintentus , Se  ab  aliqua  non  ; vt  patuit  ex 
prxccdctibus  quxftionibus.Et  quandoque  mon-  . 
ftra,  cum  fuerint  nimis  inconfucra,  & mirabilia. 
Jiunt  ad  defignationem  alicuius  futuri.  Secundo, 
quia  huiufinod!  monftra  ordinata  funt  ad  deter- 
minatum finemjigitur  funt  intenta.  Confequen- 
tia  tenet, quia  finis  cft  ex  intentione.  Antecedens 
apparer  , quia  ordinata  funt  ad  pulchritudinem  ' 
vmutrfi.  Vnde  ficuc  facio  redditur  pulchrior 


Lib.  1 1.  Phyficorum 


quandoque  ex  vnaparua  macula,  & harmonia  ex 
interpofitione  alicuius  inconfonantix.  Ita  etiam 
& vniucrfum  cft  pulchrius  ex  hoc,quod  quando- 
que monftrum  producitur.  Rationes  funt  folutx 
ex  prxccdentibus. 

ANNOTATIONES. 

a T AT  qutflione  , Sec.  Nota , quod  quxftio  non 
1 monetur  de  monftro  in  ordine  ad  primam 
cautam , prxtcr  cuius  intentionem  cerrum  cft  ni- 
hil euentre  , neque  in  ordine  ad  caufas  vniuer- 
falcs,vt  contundas  rali.vci  tali  figno;  quia  ipfx, 
vt  fic  ncccftarid  caufant  talem  , & talem  efte- 
dum,quamuis,prxcise  Ioqucndo,rcfpcdu  virru- 
tis  ccclorum  produdiux  talis,  vel  talis  fpccici  fic  '' 
etiam  monftrum;quia  virtus  data  illis  a Deo  non  ’ 
cft , nifi  vt  perfedos  e Aedus  producant : accidit 
autem , vt  ex  reuolutionc  Corum  taliter  fic  iun- 
gantur , ve  monftrum, & propter  inclinationem 
propt  iam  opcrcntur,mouctur  ergo  quxftio  prin- 
cipaliter rcipc&ucaufx  fecundqparticularis,qux 
cft  narura  particularis. 

b Monfirum  efi  euerntu  alicuius  rei , &c.  Nota, 
quod  monftrum  cft  cffcdus  cafualis  cum  diffor- 
mitate  extranea  fux  fpccici , vt  homo  habens  in 
fronre  oculum  dicitur  monftrum,  quia  cft  cafua- 
le , ‘Se  prxtcr  intentionem  agentis , Se  habet  de- 
formitatem extraneam  fpccici  humanx.  Poteft: 
autem  ( ve  ex  Aiiftotelc  in  hocjlib.  colligitur 
cap.8. ) fic  definiri , Monfirum  efi  peccatum  natura 
agentis  ob  aliquem  finem  a quo  fiufiratur  aliquo  prin- 
cipio corruj  te\y  cl  ile,  Monfirum  efi  effetius  naturalis 
a retia  & folita  fecundum  jfeciem  diffafiiione  degene- 
rans , ex  quibus  patet  quam  fapienter  Scotus  im- 
pugnet definitionem  traditam  ab  Ilidoro. 

* M onfirum  intendi  a natura  intelligitur  dupliciter. 
Nota.monftrum  dupliciter  polfc  acripi.vno  mo- 
do materialiter  pro  fubiedo  dcformitatis,vt  pro 
illo  homine.qui  habet  deformitatem. Altero  mo- 
do formalitcr  pro  ipfx  deformitate  , qux  cft  pri- 
uatio,  & carentia  perfe&ionis, 
d Natura parthularis  intendit  monfirum.  Nota, in 
pcodu&ione  monftri  duas  caufas  particulares  rc- 
periri, quarum  vna  intendit  perfectum  effedum, 
& hxc  dicitur  caufa  particularis  impedita : alte- 
ra vero  cft  qux  illam  impedit,  cuiulmodi  cftcr- 
ccfltuus  humor , aut  calor , aut  quoduis  aliud 
impedimentum.  Monftrum  autem  per  fc  inten- 
ditur a caufa  impediente  , primo  quidrin  quo 
ad  efle  materiale  , fccundaribquo  ad  efle  forma- 
le , & quidem  quod  intendat  illud  quoad  elfe 
materiale  , patet ; quia  calor  excedens  ex  inten- 
tu efficit  exilem  cftedum.  Quod  vcio  lccunda- 
rih  intendat  formale,  ex  eo  patet;  quia  ficuc 
ignis  calefaciens  lignum  primo  intendit  produ- 
cere ignem  , fccundario  autem  corrumpere  li- 
gnum : quia  non  poteft  aliter  producere  ignem, 
ita  caufa  illa  particularis  impediens  primo  inten- 
dit illum  effc&um  , fccundarici  vcr6  ipfam  dc- 
forniitarcm  , qux  ncccffitrio  fequitur  ad  talem 
cffc&um.  Caufa  vero  impedita  , neque  quo  ad 
formale,  neque  quo  ad  materiale  fimplicircr  in- 
tendit monftrum.  Quo  ad  formale, inde  manife- 
ftum  cft  , quod  cum  fic  priuatio  , nunquam  ta- 
lis primatio  intenditur.  Quod  autetn  neque  quo 
ad  materiale , ex  eo  probatur ; quia  agens  natu- 
rale intendere  ctTeftum  , vt  finem  , eft  habere 
virtutem  in  ordine  ad  illum,  ficur  iagittam  in- 
tendere fcopum  , cft  habere  virtutem  in  or- 
dine 


Difinitit  1 
ftri. 


8. 

McJJmm 
/ortam  fu 
[tuf. 


tofnurit»- 
iit  mijt,  dn 
r*»ft  forti- 
fltlutri  (C$- 


i 


■«*- 


Qusftio  X I V. 


i6r 


dine  ad  illum.  Agens  autem  naturale  non  habet 
virtutem  iuorJiiie  ad  monftrum.fedin  ordine 
ad  effertum  perfechira,  Se  fibi  fiaiilcm»ac  proin- 
t-  de  agens  naturale  (impliciter  non  incendit  mon- 
ilium. Hxc  videtur  lententia  Ariftotclfs  in  hoc 
a.  vbf  loquefts  de  monflro  materialiter;  (fic  enim 
loquebamur  antiqui ) dixit  monllruin  cucnirc 
• prxtcr  intentionem  naturx.fcu  caufx  impedita, 
qux  aliud  intendebat.  Putclltoincndici , quod 
huiufmodi  caufa  impedita  etiam  imendebae 
mondrum  non  (impliciter  , eo  quod  fuit  caufa 
naturalis  ad  illum  cffcclum  producendum  attin- 
gens : caufa  enim  impediens  non  ita  ptoprie  ap- 
pellatur caufa  naturalis  rcfpc&uillius  effertus*, 
quia  non  habet  caufalitatcin  producendi , fcd 
. impediendi  illum  crfcrtum.  Hx  his  (equitur 
monftrum  comparatura  cum  caufa  particula- 
ri , qux  impeditur , clTc  effertum  cafualcm  , cum 
• eueniat  rard,&  prxtcr  cius  intentionem  : quam- 
tl-  uis  non  (it  proprie  cafualis : quia  non  potefl  per 
fc  compati  cum  effertu  per  fe  intento  , (icut 
compatiuntur  effertus  cafualcs  cutn  ctfcrtibus 
per  fe  intentis. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

9 • /~\  lri  autem  I fmt  caufa  , & quod  tot  numero , 

Tm.  it.  \£quot  diximtu , tnanifefhm  eft,  Scc.  Ide  cll 
fidJvil"**.  ^“‘"‘usirartjtus huius  fecundi,  in  quo  Philo- 
tnwi nlfhji  iophus  oftendit,  quod  ad  naturalem  fpertat  de- 
fitam.  terminare  de  omnibus  cautis  , Se  diuiditur : quia 
primi  oftendit  quot  fune  caufx.Sccudo  oftendir, 
quod  de  qualibet  caufarum  habet  determinare 
naturalis.  Et  tertii  determinat  modum,  quo  na- 
turalis habet  determinare  de  prxdirtis  caulis.Sc- 
cundum  ibi : C*m  aurem  caufa  quatuor  Jint.  Ter- 
tium ibi:  Ft penis  1*4  reddendum  efl  ipfum  propter quid. 
Efl  igitur  prima  conclufio.  Omnis  cauia  cll  ma- 
teria , vel  forma  efficiens , vel  finis.  Probatur, 
quia  tot  fune  caufx  , quot  modis  contingit  re- 
tpondere  ad  quxftioncm  propter  quid,  fcd  qua- 
tuor  tnodis,&  non  pluribus  contingit  fic  rcfpon- 
dere  ; ergo  , Scc.  Maior  efl  nota , quia  quxftio 
propter  quid  quxric  caufam.  Minor  probatur 
cxcmplaricet,  primo  de  caufa 'formali : quia  in 
Mathematica  conclufioncs  rcfoluuntur  vfquc  ad 
caufam  formalem, ve  in  definitiones  terminorum 
maihemacicaliuin.cuiufmodi  fune  rcrtum,&  cur- 
uum,commcnfurabile,&  huiufmodi. 

Secundo  cxemplificat  i de  efficiente  ; quia  It 
queratur  propter  quid  ifti  ccrtancrunt  ? Rcfpon- 
detur, quia  furati  funtjita  vt  furtum  cll  caufa  mo- 
uens,quarc  ccrtauetunr. 

Tertio  cxemplificat  de  caufa  finali , vt  fi  qux- 
ratur  propter  quid  ipli  bcllaucrunt  ? Refpondc- 
tur  fiiulitcr.vt  dominentur  fibiinuiccm.  Sed  de 
materia  paret  cxcmplaritcr , vt  fi  qnxratur  pro- 
pter quid  homo  cll  corruptibilis  I Rcfpondctur, 
ri»-  • ■ quia  habet  materiam. 

IO.  Cum  j autem  caupt  qttatuorfint.  Hic  oftendir. 
Tat.  70.  quod  naturalis  habet  conii  Jerace  de  quolibet  ge- 

nere caufjirumjSc probat  hoc  tripliciter.  Secun- 
di ibi : Atque  omnino  quacumque  mota.  Tertii  ibi: 
Quare  ipfum  propter  quid.  F.ft  igitur  fecunda  con- 


TtXt.  i*. 


KtfHrtiuh»-  clulio.  Naturalis  habet  confiderarc  quatuorge- 
tt ttmfijgr*.  ncra  caularum.  Probatur ; quia  naturalis  habet 
#»"*"***■  cognofccre materiam , Se  formam  : igitur  habet 
/+** 1.  cognofccrc  eflkicntcro>&:  finem.  Antecedens  pa- 

tct:quia  materia, Se  forma  funruaturxrmodo  na- 
turalis habet  confiderarc  de  nacuu : igitur , &c. 
Scoti  e per.  Tum.  II. 


1 

■m. 


Confequentta  tenet ; quia  effiriens  * , Se  finis 
multoties  coincidunt  cum  foima.  Nam  foima, 

& finis  coincidunt  in  idem  numero ; quia  illud 
quod  efl  forma  rei  geuitx,  eft  finis  generationis, 
fcd  efficiens  Se  finis  coincidunt  in  idem  fpecie.vc  v . 

quando  homo  generat  hominem , tunc  forma 
generans, & forma  generata  funt  eiufdcm  fpecicf. 

Et  dicit  AriftotcLs  multotiet : quia  non  fenipet 
efficiens.  Se  forma  coincidunt  in  idem  fpecic,  ve  # 

patet  in  illis,  qux  generatur  per  piittefartioncm. 

Atque  omnino  4 quacumque  mota.  Ponitur  fc-  Tcit’  71  ‘ 
eunda  ratio, quod  quxeumque  limt  moucntia 
mora  fune  de*  confidcraiionc  naturalis  : igitur 
quatuorcaulx  funt  de  confidcraiionc  naturalis. 

Tenet  confcqucmia ; quia  de  mouemibus  motis 
coutingit  quxrerc  a quo  moucntur , & per  hoc 
innuiturejufa  efficiens.  Cotingit  etiam  quxterc 
quid  mouctur  , A:  per  hoc  etiam  tangitur  cauia 
tnatcrialis:&  contingit  quxrcre  quid  eft  id, quod 
per  motum  acquiritur , & per  hoc  innuitur  caufa 
formalis  :8c  contingit  quxrcre  ad  quem  finem 
monetur,  & per  hoc  tangitur  caufa  finalis.  Et  an- 
tecedens patet:  quia  tres  funt  feientix  fpcculati- 
ux,  quarum  v na  eft  circa  iminatctiale.vt  puta  Me-  SeitasU  jp*- 
taphyfica  ; alia  circa  mobile  cdrporalc , vt  puta,  tnUtiudjmii 
Mathematica,flcaliacircacorporaliamoucmia,&  un' 
mota,  vt  puta,  fcientia  naturalis ; Se  qualiter  hoc 
fit  verum  apparebit  in  quxllionc  de  icicntia  Ma- 
thematica. 

Quare  f ipfum propter  quid. Ponitur  tertia  ratio:  I f • 

quia  ille  habet  cofidcrarc  quatuor  caulas, qui  ha-  Text.  7*.* 
bet  confiderarc  degeneratione;  modi  naturalis 
habet  confiderarc  de  gcncra(ionc:igirur,&c. Ma- 
ior cll  nota:quia  determinans  de  generatione  ha- 
bet confiderarc  caufam  ipfius.vt  puta  a quo  fit  fa- 
rta generatio , Se  quid  fullinuit,  id  eft  , quid  fuit 
fubiertum  generationis, & per  hoc  tangit  caufam 
efficientem, & matcrialcm;&  innuit  Philofophus  Text;  7f7,  :- 
quod  duplicia  funt  mouenib : quxdam  imtuo- 
bilia,vt  motor  primus,  qui  non  habet  in  fcprin-  *' 

cipium  motus.Sc  hoc  paffiuum,licct  habeat  prin- 
cipium effert  i uum:  Se  de  illo  non  eft  confidcratio 
naturalisiSe  hoc  eft  vcruin  quantum  ad  ptxdica- 
c j,qux  habent  attributionem  ad  motum.  Se  ide6 
fi  fit  aliud  tale  mouens,  quod  non  mouctur,illud 
eft  penitus  immobile,  Se  principium  omniu  alio- 
rum entium.  Et  fubdic  Philofophus  quod  natu- 
ralis habet  confiderarc  quod  quid  eft  , id  eft,  for- 
num , Se  hoc  capit  canquam  manifeflum  , ex  eo  • : 
quod  forma  cll  natura,  & poftea  probat , quod  ' W“'.-Vr 
confidcratio  de  fine  pertinet  ad  naturalem  : quia  ' i 
de  illo  pertinet  confidcratio  ad  naturalem : pro- 
pter quod  venit  neceflltas  in  rebus  naturalibus, 
fcd  in  rebus  naruralibus  prouctm  ncceilitas  ex 
fi  ne,  ve  poftea  probabitut:ergo,Sec. 

F.t  penitiu  6 reddendum  eft  ipfum  propter  quid.  Text.  74I 
Oftendit  modum  quo  c naturalis  denet  demon- 
ftrare  per  illas  caulas:&  primo  de  caufa  materia- 
li, diccns.quod  ex  caufa  materiali  ollcndirur  effe- 
rtus clfc.vcl  de  necelfitare.vcl  frcqucntcr:qucm- 
admodu  fcquitur  conclufio  de  nccclficatc  ex  prx- 
raifllsiexemplum  de  neccffi tate.quia  quando  Sol 
efl  in  ligno  Cancri  , dies  de  neccOitate  funt  lon- 
giores habitantibus  in  Septentrione , quam  Sole 
cxillcntc  in  aliquo  alio  ligno.  Exemplum  dc/>r- 
quenter : quia  quando  homo  generatur  ex  fper-  W 
mate,  frequentet  folct  cucnirc, quod  nafcartir 
cum  quinque  digitis^ ; fcd  per  caufam  forma-  VH* 
lem  dcmonllrarur  efficiens : nam  fi  fotma  a (ini  {nt4t.Urt.f. 
fic, fcquitur  de  ncccllitaic  qubdalinus  cft.Sed  per 
caufiun  finalcm  fcquitur  ctfertus  rcfpcrtu  huius  aoiy. 

O 1 verbi 


161  Lib.I  I.  Phyficorum 


verbi poteft , vt  fi  finis  fir  poflibilis,  & ordinatum 
in  finem  cft  poflibilc;& ide& medium  ad  aliquem 
finem  debet  ordinari  meliori,  & digniori  modo, 
quo  facilius  natus  cft  cucnirc  finis  ad  huiufmodi 
medium,  &:  non  debet  ordinat  i,  quod  eft  fimpli- 
eiter  inclius,lcd  fecundum  ordinationem  natura: 
vniufamifquc. 

ANNOTATIONES. 

II»  * T ^Fficietts&  finis  mu! toties  coincidunt . Nota, 
A_>quod  Artftotclcs  hanc  eandem  propofi- 
rionem  Imber , 2. de  Anitna,  cap. x.  &;  primo  de 
gcnerationcanimalium,  cap.  5;  idem  Imbuit  pri- 
Farm* ivfU-  mo  Phyf.cap.p.vbi  dicit.qtiod  forma  cft  quid  di- 
/kflww** "*  uintim , Sc  illo  jmfto  cft  forma,  quatenus  vero  eft 
**  ' optimum  , cft  imis.  Vnde  forma  duplicem  ha- 

bet refpc&um,  primum  in  ordine  ad  fuppofitum 
in  quo  eft  , quo  pa£lo  habet  rationem  caufir  for- 
malis : quia  dat  efle  fuppofito  ,Sc  liccil  quid  di- 
nintim.  Secundum  refpcdhim  habet  in  ordine  ad 
efficientem , vt  ii  forma  equi  confidcrcrur  in  or- 
dine ad  generantem  ;&  fub  hac  confideratione 
forma  habet  rationem  finis , Sc  caufx  finalis , Sc 
cft  quid  optimum , ita  vt  eadem  forma  fit  finis 
rcfpefta  generantis,  qux  cft  forma  rcfpedlu  fup- 
pe  fiti  geniti , atque  adeo  eadem  forma  numero 
‘ cft  forma  , Sc  finis  . caddtnquc  fpcciccum  forma 
gcntrancis.intclligc  dc  generante  vniuoco. 

» Qtxiam  immobili a M motor  primus , &'c.  No- 
ra , quod  ex  hoc  videtur  feqtii  ad  Phy  ficum  non 
pertinere  agere  dc  primo  motore  ; qui  cft  mo- 
Pnmrnt  m« - uens , A:  non  mouctur  ; quod  videtur  falfum; 
/or  fafiinasB  qttia  Arillorelcs  ipfc in  8.  Phy  fic.  agit  deprimo 
ttnfiutAn  m0fOrCt  Dicas  , qu£»d  dupliciter  poteft  confide- 
* rari  primus  moror : primo  quoad  cius  quidira- 
rem , & eftenriam  , quoad  hoc  fcilicct , quid  fit 
xrernus , & immaterialis,  Sc  vt  fic,  ad  Metaphy- 
cum  fpeclat  talis  difputario  de  primo  motore,  8c 
iuxta  hunc  modum  procedit  prxfcns  diuifio  Phi». 
lofophix.  Secundo  modo  confiderari  valet,  quo 
ad  exiftenciam  : & hoc  modo  pertinet  ad  Phyll- 
eum agere  deprimo  motore  ;&  ratio  cft , quia 
primus  motor  cft  eaufacuiufciimqucmorus.Pofi- 
fumus  ergo  probare  per  motum  primum  moto- 
rem cxtftcre,  & hoc  probat  Ariftotclcs  8.  Phyfic. 
atque  ita  non  eft  fibi  contrarius. 

I j.  e Oftendit  modum  per  quem  naturalis  debet  demon- 
firure  per  01  as  caufits.  Nota , qut\d  Ariftotclcs  de- 
clarat hoc  ; primiS  in  caufa  efficienti , vt  fi  quis 
petat  propter  quid  fit  homo  natus  bipes?Refpo- 
debitur  ci,  quia  generans  illum  cft  bipes.  Secun- 
do, oftendit  in  caufa  materiali  fic;  fi  quis  perae 
propter  quid  orta  fir  oliua?  Rcfpondctur,  quod 
emcrlir  ex  femine  oliux.  Oftendit  etiam  in  caufa 
fonnali ; vt  fi  quis  petat  propter  quid  homo  cft 
capax  diftiplinx  ’ Rcfpondctur.quia  conftat  ani- 
ma rationali.  Tandem  oftendit  in  caufa  finali,vt 
fi  quisqnxrat . quare  homo  natus  eft  cum  duo- 
bus ocnlis-Rcfpondctur  quidem  per  caufam  fina- 
lem , vt  melius  dirigat  motum  ; nam  finis  parti- 
cularis , quem  Phylleiis  reddit , cft  ipftim  bonum 
A:  optimum,  non  quidem  fimplicitcr,  fcd  illi  rei 
cuius  cft  finis,  vt  homini  eft  bonum  lubcre  duos 
oculor.,non  autem  Angelo. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Tc«.  75.  T\  Icendum  1 igitur  primum  quidem , &C.  Ifte  cft 

JLS  C.  tradatus  huius  fecundi , cuius  funt  duo 


'-ir 


capitula  ; in  primo  oftendit,  quod  natura  agit 
propter  finem  ; Sc  in  fecundo , quiVi  ncccflir  u in 
naturalibus  proucnit  ex  fine  , ibi : Quod  autem  ex 
necefiitate.  Primum  diuidirur,  quia  primi  prx- 
mittit  intentionem.  Secundo  profcquitur , ibi: 

Ad  hanc  enim  caufinu.  Primi  dicit , quid  nunc 
determinandum  cft , quod  natura  agit  p roptcf  . 
finem  ;&  hoc  quantum  ad  iftud  capitulum,  Sc 

fioftca  vnde  veniat  ncccfiiras  in  naturalibus;  & 
ioc  quantum  ad  fecundum.  Ad  hanc  enim  cau- 
/*n»,&c.Hlc  pro fequi rt*r, & primo  recitat  opinio- 
nem ponentium  naturam  non  agere  propter 
finem.  Secundt\ponitur  opinio  contraria  cis.  Et 
tertii , rcfpondct  eorum  rationibus.  Secundum 
ibi : Sed  impojfbile  efi  i sia  hoc Je  habere  medo.  T cr- 
fium  ibi : Peccatum  aurem  fit.  Item , primo  ponit 
opinionem  ipforum.  Secundi, rationem.  Et  ter- 
tio, rcfponfioncs  ipforum  quibufdam  obieftioni- 
bus.  Secundum  ibi : Habet  autem  dubitationem.  Ec 
tertium  ibi : Quare  quid protsibes.  Opinio  antiquo- 
rum fuic,quid  natura  non  agit  propter  finem, fcd 
omnis  neceflitas  in  naturalibus  proucniar  ex  cau- 
fa mareriall , fcilicct  cx  parte  quatuor  elemento- 
rum, Sc  cx  parte  qualitatum  fuarum  : Sc  fic  pone- 
bant alias  caufas  , vt  puta  concordiam , di fcor- 
diam  , vel  intcllcftum ; dimittebant  illas  caufas 
gaudere,  id  cft,  non  vtebantur  cis  in  aflignationc 
caufarum  naturalium. 

Habet  1 autem  dubitationem.  Ponit  rationem  ip-  1 4* 
forum  : quia  ficot  eft  dc  pluuia , ita  videtur  de  Tcxt.  7 * 
aliis  operationibus  naturalibus  ; fcd  pluuia  fit  dc 
nccemrarc  materi* , Sc  non  propter  finem ; ergo, 
Arc.Maior  patet  per  fimile.Et  minor  apparct:quia 
cum  vapor  fucrir  alleuiatus  per  calorcm.tunc  de 
neceflicatc  leuitcr  afccndit  iurfum, Arcum  pcruc- 
nerit  ad  mediam  regionem  acris,  qux  cft  frigida,  - - 
de  neccflitatc  efficitur grauis  per  congelationem, 

& perconfcqucns  tunc  cx  neccflitatc  gtauitatis 
delcendit  dcorfnm.  Et  fi  dcfccnderet  proprer 
finem ,maximieflct  propter  augmentum  vegera- 
bilium,vt  frumenti  ; Sc  hoc  non : quia  firpccon- 
tingir.quod  frumentum  perditur  pe  r plumam. 

Quare  quid prohibet.  Ponit  rcfponfioncs  ipfo- 
ru  quibufdam  obic&ionibus.  Prima  obie&io  cft, 

3|uod  dentes  in  parte  antei  iori  funr  acuti  proprer 
iuidere  tanquam  propter  finem ; fcd  i parre  po- 
ftcriori  funt  lati  hnaliterad  conterendum  cibos. 
Rcfpondenr.quod  hoc  no  cft  ex  neccflitatc  finis,  * 
fcd  ex  neccflitatc  materixtnam  dentes  funt  acuri 
a parte  anteriori,  eo  qudd  materia  cft  fubtilis , Sc 
parua  ibidem ; fed  funt  grofli  a parte  pofteriori 
propter  grofliriem,&  abundantiam  materi*. 

Vbi  igitur  omnia  stceidcri/ftfSccScGindl  obicdio 
cft , quod  fi  difpofitiones  rerum  naturalium  pro- 
uenirenr  ex  parte  materi* , tunc  aliquaiuiocon- 
ringeret,  quod  caput  eflct  fub  pedibus,  & oculus 
in  gutture, & buiufmodi:quod  cft  contra  fenfum. 
Rcfpondetur  concedendo  , ficut  dixit  Empedo- 
cles,quod  quandoque  fuerunt  bouigcnx.A:  viri- 
para , id  eft,  chimxrx  fa&x  ex  partitius  diuerfo- 
rum  animalium ; Sc  cum  qtixrebatur , quare  non 
apparent  nobis  ? Refpom?cbanr,qu6d  quando  res 
naturales  fiunt  tali  modo , ac  Ii  eflent  fa&x  pro- 
pter finem  , tuncaugmencaurur,  Sc  fiunt  fcafibi- 
lcsA'  apparent  nobis; fed  quando  contingit  ipfas\ 
fieri  nlircr,ftaiim  corrumpunturpriufquam  nant 
fcnfi  biles. 

Sed  5 impofftbile  efi  ejfe  hoc  fe fidere  modo.  Hic  * * f ‘ 

probat  qu&d  natura  agit  propter  finem  quinque  T'11, 77* 
rationibus.  Secunda  ibi : Amplius  in  quibufiumoue. 

Tcrua 


QlKEfHo  XIV. 


163 


Tcrriaibi : Omnino  /tutem  ut/.  Quarta  ibi : Ma- 
xime autem manifestum.  Quinta  ibi : Et  quoniam 
VtmM  •t‘t  natur*  duplex  eft.  Eft  igitur  conclufio  illaiNaiur.i 
ptjitrp**™.  agit  propter  finem.  Probatur,  quia  illa.qu*  fiunc 
a natura  fcmpcr.vd  frequenter, fiunt  eodem  mo- 
do ; fcd  illa  qu*  fiunr  a cafu,  vel  fortuna,  non 
fiunt  femper,  vel  frequenter  confimiliier : igitur 
jufliones naturales  non  fiunt  a cafu,  fcd  quoj  ac- 
cidit materiam  taliter,  vel  taliter  difponi.  Tenet 
- confeqiientia,ex  quo  illa.qu*  cueniunr  a cafu  ra- 
iN'  td  cueniunr  eodem  modo.Etcxcmplifixar  Arillo- 
teles  ficut  pluere  in  hyeme  non  e It  cafuale;  quia 
> hoc  ficpccucnit ; fed  pluere  fub  cane , id  eft , in 

diebtu  canicularibus, fortceft  cafuale.  Ex  quo fc- 
quirur,  quod  fi  a&ioncs  naturales  non  fiunt a ca- 
iu.vel  fottuna,co  oubd  fiant  propter  finem. 

Ten.  7f.  simpli  tu  4 In  quibufivmque.  Secunda  ratio, quia 

illx  a&ioncs  fiunt  propter  finem,  qnx  fiunt  per 
BK  media  ordinara.quibus  melius,  & facilius  poieft 

attingi  finis  intentus ; fcd  a&ioncs  natura:  agun- 
tur per  talia  media,  quibus  facilibs  natus  cftctie- 
nire  finis intentusjigitur  adiones  naturales  fiunt 
prppter  finem, & per  confequens  natura  agit 
propter  finem.  Maior  eft  nota , quia  vniucrfali- 
ter  in  omnibus,  in  quibus  cll  aliquis  finis  inten- 
tus, lignum  cil  quod  illa  aguntur  propter  finem, 
qu*  aguntur  per  media  ordinata  ad  illum  finem. 
Et  minor  patet, quia  ars,qu*  agit  proprer  finem, 
H faceret  res  naturales,  faceret  iplas  eodem  mo- 
do, quo  fiunt  de  faflo.fc  econtra,  li  natura  face- 
ret tes  artificiales , vtiqtie  faceret  res  iplas,  ficur 
nunc  fiunr,quod  non  cllct, nifi  ars>&  natura  age- 
rent propter  finem. 

Omnino  j ante  an.Tccth  ratio, quia  liait  fc  hi- 
Tttt.  ‘79.  ^ct  ars  operationes  artificiales , ira  natura  ad 
C ’ * naruralcsjfcdarsagtr  propter  fincm;igitur&  na- 

tura. Maior  parct.quia  ars, & natura  conueniunc 
in  multis  operationibus  : nam  natura  aliqua  in- 
cipit, qu*  confumnunrur  per  artem , vt  quando 
corpus  fimatur  per  medicinam;&:  £ contra, ars  in- 
choat aliqua,  qur  complentur  per  naturam  i vt 
patet  dc  fedationibus  vegetabilium.  Et  minor 
cll  nota. 

Tm.  Io.  Maxime  6 autem  mani fcfhtm.  Quarta  ratio,  & 
eft  per  indu&ionem:  quia  videmus, qubd  aranex 
faciunt  telas  propter  capere  mulcas , fc  formic* 
faciunt  prouifiones  in  xftarc.vt  nutriantur  in 
hyeme,  Bc  piant*  ptoduennt  folia  ad  cooperien- 
dum frudlus.fc  habent  radices, vt  per  ipfas  fufei- 
piant  nutrimcntum;&  hirundo  facit  nidum  pro- 
pter pullos  1 igitur  omne  ens  naturale  agit  pro- 
pter aliquem  finem.  Et  fubdir  Ariftotclcs  quod 
dc  illis  animalibus  diibitaucrunt  aliqui, vtriim  fa- 
ciant ifta  perintelleflum,per  artem, vel  delibera- 
tionem, aut  aliquo  alio  principio  cogniriuo.  Et 
dicit  Commematorcomm.8o.qubd  non  : quia  fi 
facerent  ifta  per  difatrfum  , fc  deliberationem, 

- } tunc difeurrerent  dc  vno  in  aliud,&  fic  non  om- 

nes formic*  operarentur  confimilitcr , quod  eft 
fjifum: vbi  dicit  Commentator  qubd  prindpium 
vniuerfalc  in  naturalibus, quod  non  eft  per  ic  no- 
tum, acripimr  notum  per  indcuftioncm  in  aliqui- 
bus fimilibus,  licet  non  inducanir  in  omnibus,  & 
hoceft  propter  inclinationem  naturalem  intcl- 
Icclus  ad  veritatem. 

Et  7 (jtur.ia  nuttf+.t  dnplex  eft.Qximii  ratio:auia 
Tut.  gr.  asiones  naturales  fiunt  proprer  formam;Bc  for- 
ma eft  finis ; igitur  adkioncs  naturales  fiunt  pro- 
pter finem  Et  per  confequens  natnn  adi  propter 
finem.  Maior  eft  nota, quia  matetia  dilponitur  ab 


agente  finalitcr  propter  formam.Et  minor  patuic 
prius. 

Peccatam  S autem fit  (!r  in  it V,  que fiunt  ficondum  T ext.  8*.‘ 
artem.  Hic  Ariftotclcs  rcmoucr  rnotiiu,  quibus 
antiqui  moucbantur,  qubd  natura  non  ageret 
propter  finem,  & lutu  quinque.  Secundum  ibi: 

Et  in  ii),(pu  a principio.  Tertium  ibi : simpUiu  ne - 
eeftr  eft.  Quartum  ibi:/ J. tutem  etdui  gratia  Quin-  % 

tum  ibi : /nconueniens  autem  eft.  Prhnum  motiuum 
erat,  qubd  videmus,  qubd  111  aclionibus  natur* 
accidit  error,  & monflrum,  quod  non  cllct  li  na-j 
tura  ageret  propter  finem,  Ft  Ariftotclcs  ponit 
illam  conclufionenuPeccatura  accidcrc  in  -cho~' 
nibus  natur*  non  tollit  naturam  agere  propter 
finem.  Probatur, quia  ficur  eft  in  artificialibus, ita  | 

in  naturalibus;  fcd  in  artificialibus  peccatum  ac- 
cidere in  altionibus  artis  non  tollit  artem  agere  '■ 
propter  finem  l crgo.&c.  Maior  patet  per  fimile. 

Et  minor  apparet  ; quia  fetipror  feribit  propter 
fincm.fc  tamen  quandoque  accidit  ipfum  non  rc* 
fle  feriberc.  Similiter  Medicus  dat  potionem 
amaram  propter  finem,  & tamen  quandoque  er- 
rat dando  potionem. Secundo,  quia  ex  hoc, qubd 
in  aflionibus  natur*  accidit  peccatum  , fcquitur 
qubJ  a&iones  natur*  fiunt  propter  finem.Prcba- 
tur,quia  tuiic  dicuntur  adiones  re$c  fieri, quan- 
do cuenit  finis  , ad  quem  ordinantur  ili*  a&io- 
nes  ; fad  quando  ille  finis  non  eucnit  pro-  . 
prer  impedimentum  ; runciwftioncs  illx  non  rc- 
db  fiunr  ,&  accidit  peccatum  ; licut  patet  iu  ar- 
tificialibus. 

Et  in  iis  (jtu*  primi  pio.  Ponit  fecundum  moti-  jg;  1 
uum ; Sc  moucbantur  propter  opinionem  Empe- 
doclis,qui  ponebat  bouigenas,&  huiufinodi  mo- 
dia, Tuncrcmouee  illud  ruotiuuin:  quia  talia 
monftra  fiunt  non  ex  co  , qubd  natura  non  agit 
proprer  finem;  fcd  cxdcfedu  alicuius  principi  j 
concurrentis  ad  produdionem  eorum, cuiufmo- 
di  cllct  femen  corruptum, aut  abundantia, vel  dc- 
fcdus  feminis  in  qualiutc.vcl  quantitate,  vt  pa- 
tet in  quxftionibus. 

simplius  9 nectfteeft.  Remonet  tertium  moti-  Texc.Sj 
uum.Vnde dicebant  omnia  fieri  a cafu, & a fortu-  lM  *>"  ttutn 
na, quod  non  cftct  fi  agerent  propter  fincm.Tunc 
remonendo , ponit  iftam  condulionem : Res  na- 
turales non  fiunt  a cafu. Probatur  primb.qufa  illa 
non  fiunt  i cafu.qtt*  fiunt  ex  determinatis  prin- 
cipiis.&r  per  determinata  media ; modo  entia  na- 
turalia fiunt  huiufmodi.vt  animal, quod  fit  c x Ce-  > 

mine  per  determinata  mediajquia  ptimb  eft  mol- 
le, vr  natura  melius  poflit  operari , deinde  indu- 
ratur,vt  patet  In  generatione  embryonis.  Sccun- 
db, quia  li  animalibus  acciderent  tales  bouigenx, 
multo  fottibs  fierent  in  plantis,  quod  eft  falfum, 

& contra  experientiam.  Et  pater  confcquentia; 
quia  piant*  funt  miniis  dcarticulat*  , quim 
animalia , & etiam  natura  cll  magis  follicira  in 
animalibus, quam  In  plantis.  Tcrxib.quia  10  Tcxr.  I4. 
tunc  non  oporteret ,qubd  animalia, fc  piam*  fie- 
rent ex  determinaris  feminibus,  cum  cafualecf- 
fer.qubd  fierent  ex  illis, vel  cx  illis, quod  cll  con- 
tra experientiam. 

Id  autem  cuint  gratid.  Remonet  1 1 quartum  1 9' 
dubium:  quia  dicebant  qubd  licet  natura  agerer  Tcxt.  tf$ 
eo  modo  , quo  nata  cllct  agere,  fi  agerer  propter  _ 
finem  ; tamen  modo  agit  propter  finem  : verbi 
gradi , fi  quis  veniens  ad  focium  (uum  in  domo  » 

non  purans  illum  balneari , fc  reucniar  balnea-  ■ 

rus;  tunc  iftcegit  illo  modo , ac  fi  egiflet  pro- 
pter finem, & tamen  non  egie  propter  finem. 

O 4 Contra 


164 


Lib.II.  Phy  ficorum 


toiitra  illud  obiicitur  dupliciter.  Primb,quia 
xpuectimque  funi  continue  mota  a principio  in- 
'trinfcco.  mota  funt  ad  aliquem  finem ; fed  entia 
naturalia  funt  huiufmodi  : igitur,  Scc.  Maior  eft 
nota  ; qnia  fi  monerentur  indifferenter  a quoli- 
bet, non  oporteret , quod  agerent  propter  ali- 
quem finem  i fed  accideret  caJual iter, quod  mo- 
nerentur ad  hoc,  vel  ad  illud ; fed  ex  quo  mo- 
nentur ex  determinato  principio,  monentur  ad 
determinatum  finem , ad  quem  femper  tendant, 
nili  Iit  impedimentum  aliundc.Sccundojquia  il- 
]a  qux  eucniunt.i  natnra,fempcr,&  vt  ia  pluribus 
eucniuut  eodem  modo , nili  fuerit  impedimen- 
tum,qua:  autem  fiunt  icafu,raio  fiunt  cunlimili- 
tcriigitur  qux  fiunt  a natura, non  fiunt  a cafu. 

Inconuenient  ix  autem eft.  Kcmouct  fecundum 
dubium  ; vnde  dicebant  quod  quia  natura  non 
cognofcii  finem,  neque  deliberat; igitur  non  agit 
propter  finem.  Dicit  Arillorclcs  quod  hoc  non 
‘ valet ; quia  ars  agit  propter  finem,  quamuis  non 
dclibcrat.Scd  rcfpondcbatu  , quod  non  eft  fimi- 
lc,cum  ars  fit  principium  extrinfecum,  & natura 
principium  intrinfccum.  Dicit  Ariftotcles  qubd 
hoc  non  valet , quia  li  ars  facliua  nauis  cllct  in- 
trinfcca lignis,codem  modo  faceret  naucm, qua- 
liter nunc  eft  fa&a.  Similiter  ars  mcdicatiua  eft 
principium  intrinfccum  , quo  Medicus  fanatur, 
cui  natura  maxime  adimi  latur  , & ideo  cum  illi 
agit  propter  finem,  fcquitur  quod  natura  agit 
propter  finem. 

10.  Quod  autem  ex  1 necejfstate  eft.  Hoc  eft  fccun- 

texr.  I7.  dutn  caput  huius  rradlatus  , in  quo  Philofophus 
Vt  ut.rjjitd-  oftcndijf,  au6d  neceditas  difpolitionum  nattira- 
— — hum  in  rebus  naturalibus  proucniatcx  fine.  Et 
primo  proponit  intentionem.  Secundo  odcndic, 
quid  fuper  hoc  dixerunt  antiqui. Et  tcmb,dctcr- 
\ Winat  veritatem.  Secundum  ibi : Nunc  erum  opi- 
nantur. Tertium  ibi : jittamen  non  fine  hu.  Pro 
prima  parte  notandum  , qubd  rebus  naturalibus 
poteft  attribui  neceditas  dupliciter  , fcilicct  fim- 
Ntefftat  pliciter, vel  condirionalitcr.Vnde  illx  difpofitio- 

Attii*  modis  ncs  dicuntur  (impliciter  nccclTarix , ad  quas  res 
^MirAmna*  naturales  determinantur  per  materiam, vt  equus 
turalilm.  de  ncceditatc  morietur.  Et  hoc  eft,  quia  mate- 
t ria  de  ncceditatc  eft, Se  de  neccdirarc  prxfuppo- 

nitut  tranfinutationibus  naturalibus.  Sed  illx 
difpolitionesfuuc  ncccll.uix  conditionalitcr , ad 
• quas  res  naturales  determinantur  per  formam, 6c 
hoc  cfl , quando  forma  non  eft  nccellaria  in  cf- 
fcndo.Et  ideo  tales  difpofitiones  funt  nccedaria: 
eonditionaliter,vt  li  talis  finis  debeat  cucnirc,nc- 
ccftc cfl  hoc  fic  ellc  difpodtum.Nunc  igitur  qux- 
ric  Ariftotcles iflara  quxftioncm,  vrruin  res*  na- 
si rurales  determinentur  ad  fuas  difpofitiones  de 
ncceditatc  liroplicitcr,  fcilicct  per  materiam,  vel 
de  ncceditatc  ex  fuppofitionc,id  ed,pcr  finem. 

II,  Nunc  enim  opinantur.  Hic  odendit  opiniones 

anoquotuin  , dicens  quod  antiqui  opinabantur 
ies  naturales  fic,  vel  ficcflc  difpofitascxncccdi- 
tate  raaterix,&  non  propter  fincm;huius  fignum 
eft, qubd  in  fa&fonc  domus, illa  qux  funt  grauio- 
ra, ponuntur  deotfum,  vt  lapides, deinde  ponun- 
tur furfum  ligna  A'  ea  qux  fune  leuiora. 

Te*.  It.  sit  tamen  1 non  fine  hir  quidem  folium  e fi.  Hic 

determinat  veritatem , 5c  ponit  duas  conclufio- 
nes, quas  probat  fimulper  tres  rationes. Secunda 
. ibi : Eft  autem  we ce  forium . Tetria  ibi : Et  'finis  is 
n4tu-  e?-1** &**'*•*  Prima conclufiocd.qubd  b materia 
ralibtu  vade  eft  nccellaria  in  difpofitionibus  rerum  natura- 
(nutniat.  iium.  Secunda  eft : caufa  ncccffitaiis  rerum  na- 


turalium eft  finis,  ira  vt  materie  fic  attribuen- 
da neceditas  ; Se  fini  caufa  neccdiutis.  Primum 
patet: quia  illud  eft  ncccdarium  in  difpofitio- 
nibus naturalibus , fine  quo  res  naturales,  ane 
carum  difpofitiones  non  poliunt  fieri;  fed  fine 
materia  non  polfunt  fieri ; ergo  ,&c.  Secundum 
probatur , quia  illud  eft  caufa  ncccflitatis , & de- 
terminationis rerum  naturalium , per  quod  cori- 
licnicmcr  rcfpondccur  ad  quxftioncm  propter 
quid  de  ncceditatc , & de  detenninarione  difpo- 
litionum rerum  naturalium  ; fed  hoc  cfl  per 
finem  : igitur  ,Scc.  Maior  eft  nota , quia  qux- 
ftio  propter  quid  quxrit  cattfam.  Et  minor  pater 
in  exemplo , quod  declarat  vtramque  conclufio- 
nciu  ; quia  ferra  de  ncceditatc  fit  ex  ferro , & fi 
quxutur caufa, quare  ex  ncccditate  fit  ex  ferro» 
Rcfpondctur  propter  finem, quia  per  ipfam  opor- 
tet fecarc  dura.  Notandum,  qubd  hic  Commen- 
tator commcnt.87.  probat  valde  efficacircr,qubd 
caufa  ncccflitatis  difpolitionum  naturalium  noti 
proucniat  ex  materia,  quia  tunc  fcqucrctur,qubJ 
in  animalibus  habentibus  tcftas  duras,  illic  reda; 
deberent  ede  dcorfum:quia  illa  tefla  eft  pars  gra- 
uior.  Se  magis  tcrrefttis  inter  alias.  Er  ideo  cum 
non  ponatur  deotfum , fignum  cfl,  qubd  illa  di- 
fpofuio  non  accidit  ex  ncceditatc  materix  , fed 
ex  fine  , fcilicct  vt  conferuetur  animal.  Secundo 
fcqucrcrur,qubd  in  animalibus  omnia  ofla  debe- 
rent ellc  inferi us, deinde nctui.poftca caro,  dein- 
de fanguis.&vltimb  fpirirus. 

Ejl  autem  j ntcrjfarium.  Ponitur  fecunda  ratio; 
Se  fccundb  tinfert  corollarium  ibi  : Et  vtraque 
quidem.  Secunda  ratio  eft , quia  ficut  c in  dodtri- 
nisdcmonflratiuis  prxtnillx  fe  habent  adeon- 
clufioncm , ita  in  rebus  naturalibus  finis  fe  habet 
ad  ordinata  in  finem  ; fed  in  du&rinis  demon- 
flratiuis  tam  prxmidx , quam  concludo  funt  ne- 
cefTarix , & concludo  eft  nccellaria  propter  prx- 
miiras:igitur  in  rebus  naturalibus  tam  finis, quam 
ordinata  in  finem  erunt  nccellaria  ; fed  ordi- 
nata in  finem  , erunt  neccdatia  propter  finem, 
& per  confcqucns  finis  eft  caufa  ncccffitaris.  Ma- 
ior eft  nota : quia  ficut  in  dctnonftrariuis,  fi  prx- 
xniflx  funt  versr ; igiturconclufio  eft  vcra.fie  non 
e contra, ita  in  naturalibus  fcquitur,  qubd  fi  finis 
eft, qubd  ordinata  in  finem  funt, vel  fiunt,&  non 
e contra.  Secundo  probatur  4 maior : quia  in  na- 
turalibus finis  eft  vitimum  in  caccutione  operis, 
fed  eft  primum  in  difcurfurationisrvr  volens  fa- 
* ccrc  domum  , primo  habet  intentionem  domus, 
qualem  vult  facere,  & poftea  ordinat  mcdiajmo- 
db  principium  in  dctnonftrariuis  habet  fimilitu- 
dinem  finis.  Tertio  patet  cxcmp!arirer;quia ficut 
non  eft  ferra , neque  domus , nili  fint  lapides , Se 
ferrum , ira  concludo  non  cfl  nccedaria, nifi  pro- 
pter nccclfitatcm  prxmiflarum.  Et  tunc  ibi : Ei 
viraque  f quidem.h\fcxt  corollarium,fciliccr,qubd 
tam  materia,  quhm  finis  fint  dicendx  caudea  na- 
turali. Probatur,  quia  fine  ipfis  non  pofTuut  fiat 
difpofitiones  naturales. 

Et  finu  is  cuius  gratia.  Ponitur  rertia  ratio; 
quia' dcmonftrationcs  propter  quid,  qux  funt 
caufalcs,fiunt  per  definitionem  tanquam  per  me* 
dium:idcb  talis  definitio  eft  caufa , vel  fignificat 
caufain  rei  naturalis, & fuarum  difpofitionu,qux 
per  huiufmodi  definitionem  notificantur : modb 
definitio  potidima  per  caufam  finalem  datur » ve 
patet  ptimo  Pofteriorum , text..»9.  idcb  caufa 
finalis, qux  fignificatur  per  prxmidaseft  caufa 
ncccfliiaus  difpolitionum  rerum  naturalium, qo* 

figni 


n 

21.' 

Tcx:.  t> 


Teit.  I* 


Tea.  ti' 


*}'■ 


— 


Mi»  Y ' rt 


TtlDI. 

Wki 

M ! 

W: 


.»4- 


Quatio  X V. 


165 


fignificantiir  per  conclulioncs.  Sed  6 aliquis  for-  * 
te  dubitarer  , quia  tunc  in  definitione  naturali 
non  deberet  materia  exprimi.  Dicit  Ariftotclcs 
quod  immb;quia  definitio  erit  completior  Ce  per- 
ferior. Nam  fient  opus  naturale  fit  ad  determi- 
natum finem, ira  fit  per  determinatam  materiami 
& idcb  in  definitione  naturali  oportet  exprjmcre 
rtrunque,  fcilicct , Ce  finem , & materiam , Ac. 
Explicir  expofitio  a.lib  Jhjficorum. 

ANNOTATIONES. 

* TJTrur»  res  n.ttura!ei  dr.’ertnbtrntMr,S:c.  Nota, 
V qubd  fenfus  quxftionis  cft,  Vtrum  difpo- 
fi;io,ord6c^uevniucrfi,5:tucbiorum  animalium, 
ve  qubd  ofia  fint  dura,  oculi  molles, denses  ante- 
riores acuti, maxillares  Iati,caputfurfumApcJcs 
deorfum ; proucniat  ex  materia  duntaxat,ex  qua 
cft  neceffitas  (impliciter  j*an  ex  fine  ex  quo  cft 
neceffitas  ex  hypothcli.  Antiqui  enim  exiftinu- 
baut,vc  fupra  dittum  cft  ,ex  fola  ncccflitarc  mi- 
tcrix  res  naturales,  earumque  difpofitiones  pio- 
ucnirc  , quod  declarabant  inartcfa&is.  Domus 
enim  ideo  fic  erat  conftruda  ,aftirmabant,vt  Ia- 
pides deorfum,  ligna  vcrofiirfum  apponerentur, 

' quia  Iapides  funt  naturagraucs,  ligna  vero  leuia. 

0 Mticri*  tfi  tteceffiri*  u t dij cfitionibm  n.um.t- 
libet.  Nota,  qnbd  Ariftotclcs  non  cft  fibi  contra- 
rius. Nam  licet  alterat  neccllitatem  fumicx  par- 
te materix , quod  vt  falfum  contra  Philofophos 
antiquos  rcfurauit}tamen  eandem  quam  ipfc  po- 
nit ncccffiurem  ex  parte  inatcrix»non  vt  illi  po- 
mbanr,Pbilofophi  enim  omnimodam  & yltiitu- 
um  ncccffitatcm  ex  parce  materiae  cllc  affirma- 
bant i Ariftotclcs  vero  non  vltimau^quia  talis  i 
fine  accipienda  cft. 

c Sicut  in  deffrinis  demnfirntiusj  ,Scc.Noia,q<aLd 
fimilitudo  (Ut  in  hoc,  quud  ficuc  principium  cft 
ratio  affirntiendt  condufioni  in  Jpcculabilibus, 
ira  finis  cft  ratio  appetendi  media  ad  finem.  Eft 
tamen  diferiroen  inter  conclufioncm  in  feien- 
tiis,  & ipfum  finem.  Nam  prxmiffis  in  hac  com- 
parat tone,  corrcfpondcnt  media , S:  conclufioni 
fin:s;eft  itaque  d i fer  i m en  inter  finem  Phy  ficum, 
& finem  fpcculatiuum , videlicet  conduitoncm; 
quia  in  fine  fpcculatuto  a prxmiffis  ad  condu- 
fionem valet  confcqucmia , & non  e contra,  vt 
retrtu  currit,  ergo  monetur,  non  tamen  valet  mute- 
tur , erga  currit.  In  fine  autem  Phyfico  contingit 
aliter, cft  enim  a fine  ad  media  valida  confcquen- 
tia,  non  tamen  a mediis  ad  finem.  Vt  bene  valet 
confcqucmia^tfww  efi, ergo  Ltpidet  f*m,  non  ta- 
men valet ,Upidei  funi,  erga  domus  tfi. 

Q^v  isTio  XV. 

Vtrum  neceffitaj  in  rebuj  naturalibus 
proucniat  cxmaferia^cl 
ex  fine. 

Arlftot. hirtexr.  l.&^.  dfgrntrer  animal.  taf.X. 

Themilt.4irrrr.Si,<^  t.da  anima.  Wfrrf.Si.Simplic. 
htt  in  liri»  adttxe.yt.  Auttroc*  lb«V  can.91.  (J-  1 1.  M/- 
tnflyf.tNn.it.  Albe».  Mvn.rrjrf.j.  tnp.l.  & fanent. 
Scotut  J.  Mitafi/.  tjn.i  Cuniinlir.  t Vhjfxr.  eaf.f.  <]u  I* 
Cotnplut.  difat. »4.  ■/«<;?.  j.  Ruuiut/.if.y.  qutft.  vnit*. 
Rotem  ^na/t.y. 

$£&  iUvirvR,  qnbd  ex  maietia.Primb,quia 
Q^Qftcutcft  de  nluuia,  ita  videtur  de  aliis  re- 
busiutucalikus  i tcil  plutua  fic  ex  ncccffitatc  ma- 


ter \x  : quia  cum  vapor  fuctitclcuatus  fuperius 
ad  locum  Frigidum  , ibi  virtute  frigiditatis  con- 
denfatur , & fic  ex  ncccffiutc  grauitatis  dcfccn- 
dit  deotfum  A non  propter  fincm.Confinnatur, 
quia  fi  pluuia  fieret  propter  finem,  inaxime  edet 
nropter  augmentum  frumentorum  ■,  fcd  propter 
hoc  non , quia  ixpc  contingit  frumentum  cor- 
rumpi per  pluuiarn. 

Secundo,  ficut  cft  in  artificialibus,ita  in  natu- 
ralibus i fed  in  attificialibus  neceffitas  prouenit 
ex  materia  } igitur  etiam  in  naturalibus.  Minor 
patet,  quia  ex  ncccffitatc  marcrix  cft,  qubd  gra- 
uiora  fubiiciaiuur  lenioribus  : modb  ita  cft  in 
compoiitione  domus , quia  primo  ponuntur  la- 
pides, fecundo  ligna,  & ita  de  aliis. 

Tertio , quia  ab  illo  prouenit  neceffitas  in  re- 
bus naturalibus , per  quod  rcfpondctur  ad  qux- 
ftionem  quxrcmcm  de  ncccffitatc  in  difpofitio- 
nibus  naturalibusjfcd  hoc  cft  per  matcriam;crgot . 
&c.  Minor  pater,  quia  fi  quxeatur  propter  quid 
Socrates  de  neccfficate  corrumpitur  , rcfpondc- 
tur : quia  habet  materiam,  qux  cft  in  potentia  ad 
aliam  fornum. 

Quarto,  quia  difpofitiones  naturales,  vel  funt 
/Impliciter  ncccfiarix,  & tunc  dicit  Ariftotclcs 
quod  proucniumex  matcriaivcl  funt  contingen- 
tes, & tunc  neceffitas  Illarum  a nullo  ptouenicr, 
cinn  fine  contingcnrcs.  Se  non  neceffiuix. 

Quinti>,quu  natura  non  cognofcit  fincm}igi- 
tur  non  agit  propter  fincm.Tcr.ct  confcqucmi.% 
quia  intendere  finem  , feu  agere  propter  finem, 
cft  per  cognitionem  appetere  finem. 

. Sexto , quia  finis  femper  habet  rationem  boni} 
fcd  aliqua  mala  fiunt  per  naturam:igirur  illa  non 
fiunt  propter  finem  , & per  confcqucns  in  illis 
operationibus  natura  agit  propter  finem. 

Oppofitum  arguitur  pet  Ariftotclcm  1.  huius, 
cap.vitimo,  tcxc.91.  In  quxftione  primo  videbi- 
tur, quod  naturaagic  propter  finem.  Secundo, 
qualiter  neceffitas  difpofitionum  naturalium  di- 
uerfimode  proucniat  ex  materia,  & ex  fine. 

Quantum  ad  primum,  notandum  quod  quod- 
d.:in  cft  agens  IibcrumA*  aliud  cft  agens  natura- 
liter. Hucftantc,fit  prima  conclufio.Non  femper 
agens  liberum  intendit  fincm.Probatur,vr  quan- 
do homo  difrumpit  ftftucam,auc  fricat  barbam, 
nullum  finem  intendit. 

Secunda  conclufio  : Omne  agens  luturaliter 
agit  propter  finem.  Probatur,  quia  illa  operatio 
naturaliter  fit  propter  fincni,ad  quam  media  fant 
eo  modootJinara,&  difpofita  , qualiter  per  ipfa 
natus  cft  confcqui  finis  imcmtisried  agens  natu- 
rale ordinat  media  fua  illo  modo  ad  cifcdmn, 
qualiter  per  ipfa  natus  cft  confcqui  cfFc&us , feu 
hnis  intentus } crgo,&c. 

Secundo»  quia  neceffitas  difpofitionum  uatu- 
raliuin.vel  proucnict  ex  matcria,vel  ex  fine ; non 
ex  matcria.vt  patet  in  zuirt.igitur  ex  fine. 

Tertio,  patet  indti&ionc.quia  atanca  facit  te- 
hun  propter  capere  mn/i.u  , grauedcfccndit  pro- 
pter confiruari , & ita  de  aliis. 

Sed  dubitatur, pex  quod  principium  aranea  fa- 
cit telam  , aut  formicacolljgic  granum, aut  hur 
iufmodi.ViJctur  qnbd  non  per  cognitioncin,aut 
enim  hoc  edet  per  cognitionem  jen futim  exte- 
riorum , vel  interiorum } non  exteriorum  : quia 
foete  colligunt  ptopter  tuiture  pericula  hycrais 
fcquentis,  Se  tamen  nunquam  experti  funthyc- 
mcnunccpcr  cognitionSm  fcnftuitn  interiorum} 
quia  fcnlus  interior  pcxfupponit  exteriorem, 
SecunJb 


Diuifia  jtu. 

fiiiHU. 


JjrtM  fft  Jli- 

ft/xjihmm, 
tj-  nntnraU." 


yirantM  frr 
<jntd  friat  i • 
pium  fuit 
telam. 


i66 


Secundo  pater,  quia  nulla  cognitio  cft  indita  no- 
bis i natura  •,  igitur  nec  tuiulmodi  brutis.  Tenet 
confequcntia,  quia  natura  eft  magis  follicitadc 
nobis , quam  de  brutis ; & antecedens  patet  pri- 
no pofleriorum. 

Propter  iftas  rationes  dico , qu6d  huiufmodi 
animalia  operantur  ex  quodam  principio, qui  cft 
inftinifhu  natura: , Si  non  cft  cognitio , fed  cft 
qtixdam  qualitas  infufa  a ccelo , vel  confequcns 
naturam  huiufmodi  animalium  a tota  fpccic  , Si 
etiam  in  his  qualitatibus,  vel  difpofitionibus  in- 
fiifis  k ccclo  aliquis  dicitur  fortunatus  , vel  in- 
fortunatus. 

Quantum  ad  fecundam  , notandum  qu&d  du- 
plices funi  difpofirioncsnaruralcs,  quxdam  fune 
vtiles ; quxdam  inutiles , vt  monftruofitas , cor- 
ruptio, tenellus,  & huiufmodi  ; & tales  difpofi- 
tiones  funt  neceflarix  propter  materiam.it a vt  in 
illis  difpofitionibusmateriafit  necclfaria,  & et- 
iam caufa  ncccflitatis  huiufmodidifpofitionum. 
Sed  dedifpoiitionibus  dico , quod  determinatio 
ipfarum  ad  fic  cl Te , qualiter  vtiles  funt  ad  difoo- 
fitioncs  naturales  , non  cft  l materia,  fed  a fine, 
quod  patet  excmplificando ; quia  quantum  cft  ex 
- parte  materix, non  e fiet  ratio , quare  oculus  po- 
tius poneretur  in  capire,quam  in  pcde,aut  quare 
palpebra!  potii^  ponerentur  fuper  oculum,  quam 
fuper  nafura.  Et  hoc  probatur, quia  in  principio 
generationis,  materia , fcilicet  femen  cit  vnifor- 
me,&:  confimilium  partiurajigitur quantum  clTcc 
ex  parte  marerix  eftctftus  genitus  clfct  confimi- 
lium partium  ; igitur  determinatio  ad  diuerfas 
difpofitiones  cft  ab  agente , quod  per  huiufmodi 
difpofitiones  intendit  diucrfos  fines. 

Et  notandum , qnbd  difpofitiones , vt  mors, 
fcnclhis,  & huiufmodi , licet  fint  inutiles  refpc- 
'fra  prxecdcntium , tamen  furir  vtiles  ad  opera- 
* tiones  fcquentcsjhocramennon  obftante,neccf- 
firas  eorum  proucnit  ex  materia , & non  ex  illis 
operationibus  fequentibus;  quia  illa:  operatio- 
nes fcqucntcs  non  determinant  materiam  ad  Im- 
iufmodi  difpofitiones.  Ex  hoc  ponuntur  con- 
clufioncs.  Prima  in  rebus,  &:  difpofitionibus  na- 
tu talibus  materia  cft  neccfiaria.  Secunda  .caufa 
ncceftitatis  difpofirionum  naturalium  cft  atrri- 
bttetida  fini , Si  non  materir.  Probatur  primum, 
quia  illud  cft  necefiarium  in  difpofitionibus  na- 
turalium , per  quod  refpondetur  de  rebus  natu- 
ralibus , quod  cft  necefiarium  in  difpofitionibus 
ipfarum  ; modb  hoc  cft  per  materiam , vr  patet 
excmplificando  in  naturalibus , vt  fi  quxratur, 
quiij  cft  necefiarium  ad  hoc  quod  fiat  cultellus, 
refpondetur  ferrum. 

Secunda  conclufio  probaturjquia  illud  eft  cau- 
fa ncccflitatis  in  rebus naturalibus.per  quod  con- 
ocnienter  refpondetur  ad  quxftioncm  quxreft- 
tem  propter  quid  eft  talis  difpofitio  neceflaria, 
vel  talis;  fed  hoc  eft  per  finem  ; crgo.&rc.  Minor 
patet , quia  fi  quxratur  propter  quid  ferrum  eft 
necefiarium  ad  cultellum,  refpodetur  per  finem, 
vr  poflit  fccaredura:  6i  fi  quxratur  propter  quid 
oculus  eft  dqueus,  refpondetur  per  finem, vt  pof- 
fit  videre.  Confirmatur  ifta  conclufio , quia  nifi 
eauf»  ncccflitatis  difpofirionum  naturalium  eflet 
.arrribneda  fini,  fcquerctur  in  animalibus  haben- 
tibus tcftas.quod  rota  tcfta  poneretur  inferias, Si 
refiduum  fupcrius.Itcm  fcquerctur,  quod  inani- 
malibus omnia  offa  deberent  efle  deorfum,  con- 
fequemer  nerui,  poftea  fanguis , & vltimofpi- 
fitus,  quod  cft  contra  experientiam.  Et  patet 


Lib.  1 1.  PhyficorLi  m 


' confequcntia ; quia  ifte  eft  ordo  membrorum, 
quantum  cft  ex  parte  materix.  Et  hxc  de  fe- 
cundo. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico,  quodpluuia 
fit  propter  finem , fcilicet  propter  augmentum 
frumenti , Si  aliorum  vegetabilium  , & fi  quan- 
doque frumentum  corrumpatur  per  pluuiam,  ex 
hoc  non  fcquitur,  quin  ptuuia  fiat  propter  fi- 
nem ; quia  hoc  contingit,  ve  in  paucior ibui.  Simi- 
liter ad  alium  finem  ordinatur  pluuia,  fcilicet  ad 
xquationetn  elementorum. 

Ad  fecundam  dico , quod  domus  non  fit  pro- 
pter materiam  ; fed  quia  fic  poteft  melius  dura- 
re ad  finem  , ad  quem  ordjnata  cft.  Similiter 
non  cft  verum  , quod  femper  grauiora  ponan- 
tur deorfum  ; quia  tcgulx  lum  de  partibus  gra- 
uioribus. 

Ad  tertiam  concedo , quod  aliqux  difpofitio- 
nes inutiles , Si  habentes  rationem  mali  prouc- 
niunt  ex  ncccflirarc  materix. 

Ad  quartam , negatur  confcqucntia:quia  qui- 
dam 3 cft  appetitus  naturalis  fine  cognitione. 

Ad  quintam  dico,  quid  iunt  nccdfaiix  ex 
fuppofiiionc  , fcilicet  finis,  vel  operationis  fc- 
quentis , vr  puta , fi  homo  debeat  videre  nc- 
cefle  eft  , quod  habeat  oculum  taliter  difpo- 
ficum. 

Ad  fcxtamdico.quid  illx difpofitiones, quar  . 
habent  rationem  mali , fiunt  ex  neccflltare  mate- 
rix , Se  non  finis.  Expliciunr  quxftioncs  X.  lib. 
Phyficorum. 

ANNOTATIONES. 

a /^Klldamtf  appetitui  naturalit  fine  cognitio  - 
Nota  , quod  agentia  naturalia  ina- 
nimata non  cognofcam  unem  , propter  quem 
operantur ; quia  carent  potentia  coenitiua.  Ec 
fi  dicas, nihil  poteft  certo  tendere  in  micm,quem 
non  prxcognolcit,  atque  adeo  naturalia  inani- 
mata non  attingunt  certi  finem  futim  : immo 
potius  finem  fuum  cognofcunt , quia  certiflimi 
illum  attingunt , nifi  impediantur.  Dico  verum 
efle  nihil  polle  tendere  in  finem , nifi  prius  co- 
gnitum ; vej  a fe  ; fi  agit  per  cognitionem  ; vel 
ab  alio  illud  dirigente  , fi  non  agit  per  cogni- 
tionem ; atque  adeo  ficut  fagitta  dirigitur  in  fco- . 
pum  , quem  non  cognofcit,  fed  quia  dirigitur 
a cognofccntc ; ira  etiam  agentia  naturalia  di-  • 
cnntnr  agere  propter  finem  » & a fine  moueri, 
quem  non  cognofcunt , in  quantum  moucntur  .i 
Deo  dirigente , Si  cognofccntc  finem , dant<?- 
que  vnicuiquc  agenti  inftinttum  naturalem , A: 
virtutem  ad  fuum  finem  confcqucndum.  Ex  quo 
infertur  aliquam  efle  caufam  vniucrfalcm , oin- 
nes  fines  omnium  rerum  prxuidcntcm  , atque 
omnia  in  fuos  proprios  fines  inclinantem  , prx- 
bentemque  illis  virtutem  , cos  alloquendi ; qua- 
lis eft  Bcatiflunus  t)cus  , qui  omnia  difponir, 
prouidet , gubernat , omniaque  in  fuos  dirigit 
fines. 

Nota  fecundo, quod  quxdam  agentia  naturalia 
cognofcunt  materiali  ter  fuum  finem, non  forma-  'turri* 
liter.id  eft, cognofcunt  rem  particularem, qux  cft 
finis , non  tamen  cognofcunt  ipfam  fub  ratione 
finis,ncque  applicant  media  ad  talem  finem  con- 
fcquendum,  quamuis  illum  materialiter  etiam 
cognofcaht.  Hxc  funt  bntra  omnia.  Cognofcit 
enim  , verbi  grariil,  equus  famem , quam  pati-  . ' 
tur,  Si  herbam  quam  comedit,  fentirquefe  fani- 


Qu^ftio  X V. 


167 


Ytri , non  tamen  eognofeit  herbam  Ordinari  ad 
famem  fedandam  , vt  ad  finem  , fed  comedit 
propter  delegationem  , quam  fentit , & ita  fc- 
dat  famem.  Vnde  obferua  , quod  animalibus 
conccfla  cft  a natura  quxdam  facultas  cogniti- 
ua , qua  libi  conucniemii  appetant , & difeon- 
nenienda  fugiam , qax  facultas , ( vr  videbimus 
1.  de  Anima)  dicitur  xflimatiua  : hxc  potentia 
non  cft  difcurfiua , quapropter  tantam  przfen- 
tia  obic&a  per  illam  cognofcit  animal  brutum, 
de  futuro  autem  nequit  iudicare.  Quando  ergo 
dicimus , quod  bruta  non  cognofeunt  finem  nili 
materialiter,  volumus  ipfa  non  operari  propter 
aliquem  futurum  cuencum  ab  illis  cognitum ; 
fed  tantum  raouentur  ab  obie&o  przfente , cu- 
ius conuenientii,  feu  dtfeonuenientii  percepta 
profequuntur  ea.vel  fugiant  abcis,ex  qua  adtio- 
ne  luicicur  , qu6d  finem  confcqtuntur  , quem 
non  noucrunt , neque  perceperunt.  Et  fic  quan- 
do brutum  videt  aquam, cognofcit  fabi  die  con- 
ucnientem  , & ideo  illam  appetit , & bibit , & 
ex  hoc  fcqnuca  cft  fedatio  litis  , quam  ipfum 
ignorabat  fccuturam , neque  in  his  a&ionibus 
aliquo  difcurfu,  confultatione , aut  deliberatio- 
ne vcuntur,  fed  tantam  naturali  inclinatione  il- 
lius potenti*  cognitiux  feruntur  in  ipfaobieda, 
vel  ab  cis  refugiunt.  Non  cft  tamen  negandum, 
qu&d  bruta  pcrfe&a, aliquando  ex  memoria  prx- 
teritorum  multa  faciant , vt  bos  recordatur  cibi, 
quem  comedit, properat  ad  prxfepc,  iuxta  illud. 
Bos  prtfepe  Domini  fui  cognouit.  Finis' tamen  ho- 
rum animalium  formaliter  cft  cognitus  a Deo, 
ipfa  animalia  ad  illum  dirigente  ficut  inanimata 
dirigit. 

Nota  tertio  quiid  quzdam  agentia  naturalia 
funt , quz  ipfum  finem  formaliter,  &.  fub  ratio- 
ne finis  cognofeunt , & ordinem  mediorum  ad 
ipfum  finem ; hxc  autem  agentia  inter  res  natu- 


rales funt  foli  homines.  Cognofcit  enim  homo 
fitim , quam  patitur,  appiicirque  aquam , quam 
cognofcit  ranquam  medium  aptum  ad  illam  fe- 
d indam.  Eft  aurem  hoc  dc  homine  intelligcn- 
dum  in  a&ionibus  moralibus  , feu  humanis  , vc 
cum  emit  alimenta  ad  fuftcnrationem.  In  natu- 
ralibus enim  operationibus  , quales  funt  /«te- 
nere Jibi  Jimile , tnariri , &:  rigeri , & huiufmodi, 
eodem  modo  fc  habet , ac  reliqua  agentia  na- 
turalia. 

Ex  hoc  fequitur , quod  cft  conuenicntia  , & jfjmtU  n*. 
difconucnientia  inter  inanimata , animalia  bru-  *•- 

ra , & homines.  Conocniunt  fiquidem  In  hoc, 
quod  omnia  agunt  propter  finem.  Sccund6  con-  „ tS- 
ueniunr , quod  in  omnibus  fune  aliquz  opera-  utmmnt.  & 
tiones  ita  naturales  , vt  abfquc  prxeognito  fine  in  *f- 
illas  operentur , quales  funt  operationes  anim* 
vegetatiux , in  his  enim  nulla  eft  confultario,  & 
hoc  intclligendum  eft  fccundiim  quod  operatio- 
nes tales  funt.  Homo  enim  per  potentiam  ve- 
getatiuam  non  cognofcit  finem  ad  quem  diri- 
gis illas  operationes,  quamuis  per  iwclledhira 
cognofcit. 

Differentia  autem  cft  ; quia  infcnfibilia  di- 
cuntur agere  propter  finem  ; quia  cx  fc  , & cx 
natura  fua  ad  tales  fines  inclinantur  , nulla  pror* 
fus  finis  cognitione  du&a.  Bruta  vero  agunt  pro- 
pter finem  in  quem  naturaliter  feruntur,  quem- 
que materialiter  cognofeunt , quz  funt  ad  fi- 
nem , quando  illis  prxfcntantur,  quamuis,  quod 
talia  media  ad  talem  finem  ordinentur , igno- 
renr:qutahoc  effet  formaliter  cognofccre  finem. 

Homo  vcr6  in  operationibus  humanis,  vt  homo 
cft , prarcognolcit  finem  fub  ratione  finis  , & fic 
per  clcdionem  ordinat  media  ad  finem  : quare 
inter  alia  agentia  naturalia , quz  propter  finem 
agunt , folus  homo  dicitur  agere  fecundum  pro- 
pofirum. 


FIN/S  LIBRI  SECVND1. 


LIBER 


i«8 


LIBER  TERTI V S' 

PHYSICORVM. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 


Mitia  fini- 
ti» fkfiitt 
nrttjfjris. 


IiM  tn.itn- 
dtditni'  Zi* 
bm  n. 


Vonum  i natur* quidem 
rjl  Primipium  met  ut,  &c.  Ille 
ell  tertius  liber  Phylicorum, 
in  quo  AriftoteJes  determi- 
nat de  partionibus  intrinfe- 
cis  rei  naturalis , (eu  mobi- 
lis, qux  dicuntur  inrrin/e- 
cx , eo  quod  non  funt  extra 
rem  naturalem  ; qux  funt  motus  & infinitas.  Er 
dicuntur  intriiifcc*  ad  differentiam  loci , vacui, 
& temporis ; qux  lunr  partione*  cxcrinfecx  cor- 
poris naturalis , de  quibus  dererminatur  in  quar- 
to. Ille  liber  diuiditur  in  duos  rradatusiiu  primo 
determinat  de  motu : in  fecundo  de  infinito,  ibi, 
QuinUm  autem  de  tuetur*  fiiemia  ej},  ice.  Primus 
tractatus  continet  tria  capitula.  Primum  elide 
quibufdam , qux  prxmittit  ad  definitionem  mo- 
tus. Secundum  clt  de  definitione,  Se  tertium  mo- 
vet quxdam  dubia  de  definitione  motus.  Secun- 
dum ibi , Diuifio  autem  fecundum.  Tert  jum  ibi , Et 
dubitatum  autem.  In  primo  capitulo  prxmittit  in- 
tentionem. Secundo  proloquitur , ibi , Efi  igitur. 
Primo  prxmittit  quinque  conclulioncs.  Secunda 
ibi,  Cum  autem  deterrnituuerimtu. Tertia  ibi,  Infini- 
tum .tutem.  Quarta  i\iityjdbuc  autem  fine  /oco.Qitin- 
t a i bi , Alanifeflum  igitur  efi. 

Prima  concludo  clt.  Naturalis  habet  determi- 
nare * de  motu.  Probatur,  quia  naturalis  habet 
determinare  de  natura } igitur,  & de  motu.  Te- 
ner confcqucmia,  quia  motus  ponitur  in  defini- 
tione nature, vr  dicendo, Naturaeft  principium 
mdtus,&  mutationis ; igitur  nccclVecfl  ignorare 
naturam,  fcilicct  definiciue. 

Secunda  concludo.  Naturalis  habet  determi- 
nare de  continuo.  Probatur,  quia naruialis ha- 
bet determinate  de  motu ; igitur  & de  continuo. 
Tenet  confercientia  ; quia  “ motus  cft  denume- 
ro continuorum  ; antecedens  patet  ex  prxee- 
dcmiconcludone. 

Tertia  concludo.  Naturalis  habet  determina- 


leb.  t dtter • rc  c de  infinito.  Probatur, quia  qui  habet  deter- 

det»-  . ...  * . 


m iiuw  d/it- 
finire. 


minare  de  continuo,habct  etiam  determinare  de 
infinito  , per  prxccdentcm  conclufioncm : igi- 
tur & de  infinito.  Maior  patet,  quia  multoties 
infinitum  ponitur  in  definitione  continui,  vt  di- 
cendo, continuum  cft  in  infinitum  diuidbile : & 
dicit  Arillotclcs  multoties , quia  aliqnando  de- 
finitur aliter,  vt  dicendo,  continuum  cft  cuius 
partes  copulamur  ad  terminum  communem. 

Text  i.  Quarta  concludo,  i Confideratio  de  vacuo, 
loco,  & tempore  pertinet  ad  naturalem.  Pro- 
. s*inniu  batur , quia  confideratio  de  illis  pertinet  ad  na- 
teufi-  ruralem  , fine  quibus  impoftlbilc  cft  fieri  mo- 

v*~  rnm  . frd  fim*  ifti«  itnr»o(Tiki1»  *iY  C-.:  — 

**l,l*u\ 


rum  , fcd  fine  illis  im po(ilbile  cft  fieri  motum; 
temnit.'**  igimv.&c.  Maior  patej  j quia  naturalis  habet 
conddctaptdc  moiiu&  minor  cft  nota:  nam  fe- 


cundum opiniones  antiquorum,  morus  non  po- 
tcft  fieri  fine  vacuo, fcd  fecundum  verirarem  mo- 


tus non  poccft  fieri  dne  loco,  & tempore, vt  pro- 
babiturin  quarro. 

Quinta  concludo.  Confideratio  de  omnibus  J* 
iftis  pertinet  ad  irtum  librum.  Probatur,quia  iftx 
funt  communes  partiones  omnium  corporum  na- 
turalium , Se  ille  liber  dererminar  de  rebus  natu- 
ralibus fecundum  partiones  communes  jpforum: 
igitur  de  ipfis  determinare  pertinet  ad  iftum  li- 
bi um.cuin  ille  liber  dt  primus, & inrer  alios  com- 
munior : quia  leni  per  Ipccu  latio  de  propriis  paf- 
donibus  ell  pofterior  confidcrationcdc  pallio  ni- 
bus  communibus. 

Efi  igitur  j earum  ejus  funt.  Hic  ponir  quafiiam  Textj. 
diuifiones  valentes  ad  definitionem  motus.  Pri-  Yri*  conm. 
mad iui fio  cil,  quod  eorum, qux  d funt, alia  funt  diSuut  Zu 
in  adu  tantum  : & quxdam  in  potentia  tantum; 
alia  partim  in  adu,&  partim  in  potcnria:licut  al- 
bum incenium  dicitur  album  in  adu,  fcd  nigrura 
dicitur  album  in  porentia  , fcd  album  rcmtlfiim, 
quod  cft  in  via,  vt  incendatur,  cft  partim  in  adu. 

Se  partim  in  potentia.  Secunda  diuifio,  eorum, 
qux  fune  in  adu  quoddam  cft  Subftantia , aliud 
Quanritas,a)iud  Qualitas,aliud  Ad  aliquid, & fic 
de  aliis  Prxdicanu-mis.Tcrtia  diuilio, eorum, qux 
dicuntur  e ad  aliquid , quxdam  dicuntur  fecun- 
dum fuperabundantiam,  & defedum,  vt  duplum. 

Se  dimidium,  quxdam  adion cm,&  partionem , Se 
omnino  fecundum  morum,&  mobile : nam  mo- 
bile cft  motiui  niobile  , & motiuum  cft  mobilis 
motiuum. 

Non  rfl  + autem  mot  tu  proterres.  Ponit  vnam  con-  4.’ 

clufione,  quod  omnis  motus  ell  in  aliquo  dido-  Tc*m. 
ru  Prxdicamcntorum.Probatur.qnia  omne  illud, 
ad  quod  cft  motus,  vel  mutatio,  cft  in  aliquo  di- 
doru  Gcncrumiigitur  omnis  motus,vcl  mutatio  ,<Z* 
cft  in  aliquo  didor um  Prxdicamcntorum.  Tenet 
confeqticiia:quia  morus  non  cft  aliud  prxtct  res, 
ad  quas  cft  mutacio:&  antecedens  patet, quia  non 
ell  accipere  aliquam  rem  communem  adiftaPrx- 
dicamrma,  ad  quam  poflit  fieri. monis,vcl  muta- 
tio,5c  ideo  non  inuenirnr  motus  extra  prxdida. 

Vnumtfttodque  j autem  dupliciter.  Ponit  quartam  Teit.j. 
diuifionc, fcilicct  quod  in  quolibet  Prxdicamcn- 
to,in  quo  innamur  motus, vel  mutario.inucnmtr 
niotus  duplidter.Nam  quidi  cft  motus  acquifiti-  lutmefil» 
uus,&  quida  depcrdiciuus.vt  in  Genere  Subftatix  fltx. 
generatio,  Se  corruptio , & in  Genere  Qualitatis 
acquifitio  qualitatis  pcrfcdioris.vt  albedinis  di- 
citur mutatio  pcrfcda.flc  acquifitio  minus  perfe- 
dx.vt  nigredinis  dicitur  motus  imperfechis.  Si- 
nrilitcr  in  motu  locali  morus  furfum  poteft  dici  TidoZimtti 
acquifitiuus,&:  motus  deorsu  deperditiuus;  quia 
locus  f&rfum  ell  nobilior.  Similiter  in  Genere 
Quantitatis inucniunturaugmetatio,&  dimiuu- 
tio,5c  ira  f de  aliis  Genetibus.Ex  quo  infert  Arift. 
quod  tue  fime  fpccics  motus,  & mutationis,  quot 

funt 


e 


■ 


Qusftio  I. 


169 


funt  fpecics  entis, & hoc  cft,  quia  in  quolibet  ge- 
nere entis  inucnitur  mutatio. 

AN  NOTATIONES. 


T Aturalu  habet  determinare  de  metu.  Nota 
I quid  Ariftotelcs  l.Phyficor.cap.z.texc.ii. 


lut  fff  1 


u duf  li- 
nter iuitur. 


: ‘N; 

dicit , fupponendum  cft  inotum  ede,  Sc  6.  Phyfi- 
comrn  cap.3.  cexr.x6.  dicit , quod  nullus  cft,  qui 
ignotet  motum  ede. Videtur  ergo  Aridotclcs  his 
Iocis,&  hic, vbi  docet  naturalem  diiTctetc  de  mo- 
tu tanquam  de  re  ignota,  & didicillima  , fibimet 
‘ vtmttada-  contratius.  Dicas  quod  dc  motu  podumus  loqui 
l Ut  ftsfi  dupliciter ; primo  per  quxftioncm  fi  efltSc  fub  hac 
*ft.  ecafdt-  condderatione  intclligcndus  cft  Aridotclcs  locis 
citatis.  Secundo  modo  podumus  loqui  dc  motu 
per  quxftioncm  quidefi,  quxrcnrcs  quidcd  cius 
quiditas  , Sc  fub  hac  confidcratione  tradat  Ari- 
dotclcs dc  motu  in  hoc  tertio. 
k Motui  e/i  dc  numere  continuorum.  Nota , quid 
Aridotclcs  y.  Mctaph.  icxt.18.  dicit,  quod  mo- 
tus ed  quantus  per  accidens  : ergo  dc  per  fc  non 
fpc&at ad  Phylleum  naturalem  diderere  demo- 
tu : quia  ens  per  accidens  excluditur  i fcientiis. 
Dicas  , quod  ens  per  accidcus  dupliciter  dici- 
tur ; primi  ens  per  accidens  dicirur  illud  , quod 
importat  congregationem  diucrfoxum  Pcxdica- 
mcntorum.vt  horno  albiu  ; Se  huiufmodi  entia  ex- 
cluduntur a fcientiis.  Alio  modo  accipitur  ens 
per  accidens , vt  idem  ed , quod  ens  per  aliud,& 
hoc  modo  homo  ed  ens  per  accidens : quia  per 
fu.am  formam  ed  ens , & talia  entia  per  accidens 
non  excluduntur  i fcientiis. Et  hoc  modo  intcllr- 
gendused  Aridoteies  loco  citato, quando  inquit, 
motum  e(Tc  quantum  per  accidens  , ided,per 
£ aliud, ratione  fcilicct  continui. 

Contutuum  c Naturalu  habet  determinare  de  inf.nito , Scc. 
femiiMr  ui-  Nota  quod  Aridotclcs  in  Prxdiccmcntis  agit  de 
.!  tbcilrr-  continuo  , & tamen  non  defioir  continuum  per 
infinitum : videtur  ergo  (ibi  contrarius  hic  Sc 
ibi.  Dicas  quod.vt  Aridoteies  j.  Mctaph.  habet, 
continuum  tripliciter  accipitur.  Primo  inodoi 
poderioii  & i ligno  , quando  fcilicct  fumit  de- 
nominationem ab  opere, quod  excreetur , &hoc 
modo  continuum  ed  vna  operatio : verbi  gratia, 
Ic&io  ed  continua  ab  hora  o&aua  vfque  ad  no- 
nam , quia  ed  vna  operatio  continua  , & hoc 
modo  non  loquimur  dc  continuo  hic.  Secundo 
modo  accipitur  in  ordine  ad  partes  cx  quibus 
condituitur , vel  per  ordinem  partium  ad  ipfum 
continuum  , & fub  hac  ratione  loquitur  in  Prae- 
dicamento Quantitatis  , dicens  , continuum  eftt 
tuitu  partet  copulantur  ad  vnum  terminum  commu- 
nem , & fub  hac  ratione  non  loquitur  hic 
Aridotclcs  dc  continuo.  Tertio  modo  accipi 
tur  in  ordine  ad  partes  in  quas  diuiditur , Sc  fe- 
cundum hanc  rationem  loquitur  hic  Aridotclcs 
de  continuo, dicens : continuum  tfl  ijuodej}  diuifibile 
in  infinitas  partes. 

J Eorum  qua  funt , alia  funt  in  aclu  tantum , Scc. 
Nora  quod  fub  primo  membro  comptehcndun- 
tur  Angeli , homines  , Sc  alix  fubdantix  , quo 
ad  fuum  e(fc  fubdancialc;  fi  tamen  entia  confi- 
derentur  in  ratione  entis , (ic  quidem  folus  Deus 
ed  puridimus  a<dus , £c  in  puriflimo  a&u , & nul- 
lo modo  in  potentia.  Item  fi  confidctcntur  in 
ordine  ad  materiam  , Sc  potentiam  Phyficam, 
etiam  Angeli  funt  in  adlu.  Sub  fecundo  mem- 
bro continetur  res , qux  cum  poflit  cllc  talis , ni- 
hil habet  illius,  vt  res  qux  potcd  eifc  calida , Sc 
Scoti opet.  7 em.  ll. 


nihil  habet  caloris ; vel  homo, qui  cumpofltc 
exidcK,nonexidit  ,vt  Autichriftus.  Sub  tertio 
autein  membro  continentur  res,  qux  qdo  ad  ali- 
quid fui  exidunt , Sc  quo  ad  aliquid  fui  non  exi- 
dum,vi  res  qux  potcd  cjfc  calida, vt  o€to  dicitur 
e(rcadu,&  potentia, dum  cft  calida,  vt  quinque: 
in  a$u  quidem  quo  ad  calorem , vt  quinque,  in 
potentia  vero  quo  ad  calorem  vrtria  , quem  non 
habet, & potcd  habere. 

c Eorum  qua  dicuntur  ad  aliquid  , Scc . Nota, 
Aridotclem  j.  Mctaph.  cap.dc  ad  aliquid  dicere, 
relationum  quafdam  fundari  in  vnirate , fiuc 
quantitatum,  fiucqualitatum,fiuc  dfentix,  qux 
funt  xqualttas , fimilitudo,  Sc  identitas, ea  enim, 
inquit , funt  xqualia  , quorum  quantitas  ed  vna 
fecundum  (pecicm ; ea  (une  fiiniiia  quorum  qua- 
litas ed  vna  fecundum  fpeciem  i illa  veri  funt  ea- 
dem quorum  fubftamia  ed  eadem.  Quafdam 
itera  fundari  in  Atdione,  Sc  Paffione , vt  paterni- 
tatem , & filiationem  , paternitas  enim  fundatur 
in  adtionc  generariua  , hoc  ed  qy&d  paternitas 
fundatur  in  potentia  gencratiua  ,' ratio  autem 
fundandi,&  fine  qua  non  fundatur,cd  quodadu 
generet. 

f Et  itande  aliis  generibus.  Nota  , quid  Arifto- 
tcles  docet  motum  in  genere  quadruplicem  c(Tc: 
quia  morus  non  ed  prxtcr  res,  ad  quas  rcndic.res 
amem, ad  quas  tendit , funt  tantum  quatuor,  fci- 
licet  Subdantia,Quantitas,Qi^alitas,&  Vbfiquia 
in  his  tantum  quatuor  Prxdicamentis  repemur 
motus,velmutatio:infpedc  autem  motum  o<fto 
modis  cficcontingic.nam  cum  motus  fit  in  qua- 
tuor Prxdicamcntis,&  quoduis  Prxdicamentum 
contineat  fub  fc  rem  pcrfe&am,  & imperfectam, 
fiuc  habitum, Sc  priuationem,  efficitur,  vc  motus 
qui  cft  in  illo  Prxdicamento , diuidatur  in  mo- 
tum,qui  eft  ad  rem  pcrfe&am.qui  dicitur  acqui- 
fitiuus , Sc  in  motum  qui  cft  ad  rem  imperfe&am 
qui  dicitur  deperditiuus.  Vndc  colligit  tot  elfe 
fpecics, fiue  modos  particulares  motus, quot  mo- 
di cnris,id  cft.quot  modi  illius  Prxdicamenti  ad 
quos  ed  motus ; diucrfitas  enim  fpccifica  mo- 
tuum ex  diucrfitate  fpecifica  terminorum  ad 
quos,fumcndacd. 


Q^V  ASTIO  I. 

Vtriwi  ignorato  motu  nccejfe  fit  ignorare 
naturam. 

Aiiltc:  < Phy/ie.text.t.Autttots  «w»/ar.i.Theniirt.Siin- 
plic  l)  Toom.  ibiJ.  Alhcrr.  kit  tmJJ.  1 . raf.i.  Cxnonic. 
quefi.i.art  1.  W.:yton  hiefartit.  i.  Conirr.#r. 
textui, & qtufi.i .Complutcn.  4tjfi.  itf.Ruuiutfr4(7.t.y.r. 
luture ‘jutjl.udtffit a,  Roccus  Jttmma  1.  taf.vnu e , cr 

& Rcvitvr  quod  non  : quia  qitod  cd 
Jg  per  fc  manifeftum,  non  ignoratur  quo- 
cumque  alio  ignorato  ;lcd  natura  cft 
per  femanifeda  ,&  cuidens  : igitur  quocumque 
alio  ignoffto,  non  ignoratur , Sc  per  confcqucus 
ignorato  motu  , non  cft  nece (Tc  ignorare  natu- 
ram. Maior  nora  edi  Sc  minor  patet : quia  dicit 
Aridotclcs  a.  huius,  tcxt.6.  quod  naturam  efle 
probare  ridiculum  cd. 

Secundb:quta  ignorato  illo  , quod  de  difficili 
edeognofeibile  ,non  cd  neccfle  illud  ignorari, 
quod  dc  facili  cognofcitur.fed  motus  dc  difficili 
cognofcitur,  natura  vero  cft  dc  facili  cognofci- 
P bilis: 


Metui  h 1 ge- 
nere e fi  qua- 
druplex. 


Lib.  III.  Phy  ficorum 


170 

bilis  : ergo,  Scc.  Minor  pater  primo , difficile  eft 
cognofcerc, quid  /it  morus,  vr  pater  in  ifto  tertio. 
Secundi, quia  difficile  eft  cognofcerc  motum  eC- 
fet juia»na  pars  eius  eft  prxicrita,  & alia  futura; 
Sc  ita  de  modo  cognofcendi  eft  maxima  diflicul- 
ras.  Irem  morus  non  poteft  fentiri  i fenfu ; quia 
fenfatio  Ca Item  vifus  fit  in  joftanri,  morus  autem 
fit  fucccfliue. 

Tertii:  quia  ignoraro  pofieriori  none/ l ne- 
ce/Te  ignorare  prius ; fe d motus  eft  pofterior  na- 
tura : igirur  non  eft  ueeeire  ignorato  motu.ignO' 
rare  narutam.  Maior  paret , quia  cognitio  pofte- 
rioris  dependet  ex  cognitione  prioris , Sc  non  e 
f onrra;&  minor  apparct,qpia  motus  cfl  accidens, 

Sc  natura  fubftanria;  Sc  modo  fubftantia  prior  eft 
accidente  naruri,cognitionc,&  tempore,  vt  patet 
7.Mcraph.rext.4, 

Quarti : quia  cau/x  funt  notiores  Cuis  cffc&i- 
bus , vt  patet  primo  huius , tcxt.4.  fcd  natura  eft 
cau/a  moru$:igiturnarura  eftnotior  motu,  &per 
confequcns  cognitio  motus  prxfupponit  cogni- 
, tiomm  narnrx  magis  quam  e contra. 
g,  <^tnto:/i  iracl^c^,fcque^ctu^quidderermi- 
J,3,i0  de  moru  deberer  prarcederedererminatio- 
nem  de  natura.cuius  tamen  oppofitunvfccit  Arir 
ftoieles.Probatur  confcquentia , ex  quo  cognitio 
«aturx  prxfupponit  cognitionem  motus, Se  non 
c contra. 

Sexti  : quia  morus  , Sc  natura  funt  dux  res  ab 
inuicem  diilin&x;igitur  non  implicat  contradi- 
ftionem  vnum  illorum  cognofci  line  alio : igirur 
pofito,  quid  ignoretur  motus , non  eft  nccc/Ic 
ignorare  naturam. 

^ Septimi  : quia  tunc  fcquecetur  quid  ignora- 
ta quiete  neccftc  c/Ict  ignorare  naturam  ; confe- 
quens eft  falfum  : quia  cognitio  po/iciui  non 
prxfupponit  cognitionem  priuariui,  irnmi  fem- 
per  e contraivt  patet  1 .de  Anima,  text. 70.  Et  pa- 
rer con(cqucntia:quia  motus,  Sc  quies  opponun- 
tur : igirur  eadem  eft  cognitio  quietis  Sc  motus. 
Nam  idem  eft  iudex  redii  ,&  obliqui, vr  patet  1 .de 
•Anima , text. 3 j.  ideo  fi  ignoretur  quies  , nece  fle 
eft  ignorare  morum, 5c  per  te  ignotato  motu  nc- 
pefle  eft  ignorare  naturamiergo,&c. 

0<£aub:quia  antiqui  ncgaucrunt  motum  cf- 
fe.qui  tamen  non  ncgauerunc  naturam  cflciquod 
non  citet, /i  motum eltcclTci  notius,  quam  natu- 
ramcire. 

Oppofitum  arguitur  per  Ariftotclcm  in  prin- 
Dimfit  ,ju cipio  huius  tcrtij,texr.i.qui  ponit  quid  ignorato 
Jfitna.  motu.ncccflc  eft  ignotarc  narutam.In  quxftionc 
ifta primo  prxmictcndx  funt  quxdain  diftindlio- 
nes  declarantes  titulum  quxftionis  quantum  ad 
fenfum  tefcualem.Sccundo rcfpondcbitur  phy  fi- 
3«  ce  ad  qux/itum. 

ic*tur»  ,fl  Quantum  ad  primum  , notandum  quod  hoc 
»4 nomen  natura  eft  nomen  connotatiuum  dc  Ge- 
nere Ai  aliquid  ; cuius  genus  eft  hoc  nomen 
principium ; Sc  ideo  multum  refert  ponere  idos 
terminos , natura , principium , Sc  huiufmodi  ter- 
minos connotatiuos  a parte  fubic&i , vel  prxdi- 
catircfpgdu  verbi  dc  prxterito,  vcldc  futuro; 
vel  rcfpeftu  verbi  dc  prxfenti  includentis  prx- 
tcritum,  vel  futurum:quia  femper  apartcprxdi- 
cati  huiufmodi  termini  appellant  fuam  formam, 

4 /■«»«,  ita  vt  reftungantur  ad  tempus  vcrbi,tam  pro  fi- 
, i; - gnificato  , quam  pro  connotato  , fcd  non  eft  ita, 

»»rt  .fxttum  quando  ponuntur  a parte  fubiedli. 

Sccun^  notandum  , quid  ifta  vctba  feto , ce - 
pofito,  fr  di-  S**f“  » '*lnoro  faciunt  ptopofitionem  in  fenfu 
'i. 


compo/jto,  fcilicee,  quando  prxcedunr , vel  /e- 
quuntur  totam  propo/itionem;  feu  in  fenfu  di- 
ui/o , quando  ponuntur  inter  partes  propofirio- 
nis ; proorii/Emc  tamen  dicuntur  de  dido,  vt 
Cegnejce  hominem  ejfit  , eognofco  hominem  currere, 

Sc  fic  dc  /imilibus  ; Sc  multum  refert  quando  ali- 
quis terminus  ponitur  £ parte  ante  rcfpcdu  ifto- 
ruin  verborum , Sc  quando  ponitur  it  parte  pift, 

Sc  ideo  Ariftoreles  in  primo  Elenchorum  ponit 
differentiam  inter  illas  , venientem  cognofco , tf“ 
cogne/co  venientem ; quia  ad  veriratem  primx  fuf- 
5cit,  qu id  illa  res.quxeft  veniens  cognofcacur, 
ignorato  adhuc  an  fic  veniens  vel  non;  fcd  ad 
veritatem  fccundx  requiritur  , quod  veniens 
cogno/carur , Sc  cogno/cacur  e/Ic  veniens , ira  eft 
in  propo/iro:  quia  ad  veritatem  iftius,  cogne/co 
naturum, non  fufticit  illam  rem  cogno/cere , qux 
eft  natura  , fcilicee  conceptu  quidiratiuo , vc 
pura  quod  eft  fubftantia  , vel  huiufmodi , immi 
cum  hoc  requiritur , quid  cognofcacur  taliter 
fe  habere , qualiter  connotatur  per  hoc  nomen 
natura. 

Tertii  notandum, quod  hoc  participium  iVni>  4* 
ratum , Sc  etiam  verbum  it  quo  de/cendit,includic 
negationem,&  idei  confundit  terminum  imme- 
diati fcquenrem  diftributiue:fequitur  entm  *pw- 
ro  motum, igitur  nullum  motum  cogne/co. 

Quarti  notandum  , quod  titulus  quxftionis 
poreft  xquipoJlcrc  vni  temporali  , videlicet  ifti; 

Dum  ignoratur  metue  , necejje  eft  , quod  ignore- 
tur natura  , quod  eft  falfuni : quia  veritas  tcmpo- 
ralisprxfuppouit  verirarem  copulariux  fadxcx 
partibus  illius  temporalis. 

Secundi  poreft  xquipoiicrc  vni  caufali , Sc  eft 
fenfus  : quia  ignoratur  metue  , nece/fe  eft , quod  igno- 
retur natura ; Sc  ifta  eft  falfa  propter  eandem 
taufara. 

Tertii, poroftxquipollere  vni  condicionali;ve 
idi.fi ignoratur  motu t,  nete/fi  eft  quod  ignoretur  natu- 
ra:Sc  tunc  accipio  quxftioncm  in  ifto  fenfujdum 
tamen  hxc  didio  ntet/fario  faciat  propofitionem 
in  fenfu  compo/ico , dicendo  necclfario  fi  igno- 
ratur motas, ignoratur  nacura:&  hxc  dc  primo. 

Quantum  ad  fecundum  notandum,quod  tam 
dc  motu.quim  de  natura  fcitur  quod  eft.  Deinde 
quid  eft  definitiuc,&  tertii,  quia  eft  quantum  ad 
proprietates, Sc  conditiones  conuenientcs  motui, 
&naturx  , Sc  hoc  tam  de  proprietatibus  com- 
munibus , quam  fpccialibus : vnde  proprietates 
communes  funt , quid  omnis  motus  eft  diuifi- 
bilis  in  infinitum,omnis  motus  eft  in  loco , & fic 
dc  aliis  ; proprietates  veri  fpeciales  funi,* t quid 
motui  circulari  nihil  eft  comranum.quod  motus 
habet  calefacere , Sc  fic  de  aliis  : fcd  proprieta- 
tes communes  nattirx  funt , quod  omnis  natura 
eft  mota , vel  mobilis ; proprietates  vero  fpccia- 
les  funt,  vt  quid  coelum  eft  ingenerabiic  , & in- 
corruptibile , Sc  fic  dc  (imilibus.  Quarti  fcitur 
propter  quid  tam  de  natura, quam  dc  motu, fcilicee 
caufa  propter  quid  huiufmodi  paftioncs  infunc 
naturx.ic  motui. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  conclu-  f* 
fio.  lmpofltbilc  eft  dc  aliqua  re  cognofccce.quod 
fit  natura , non  cognofcendo  motum.  Probatur, 
quia  impoflibile  eft  de  aliqua  rc  cognofcerc 
quod  fic  natura.non  cognofcctido.quod  fit  prin-' 
cipium  , & caufir  morus ; igitur  impoflibile  dl 
dc  aliqua  re  cognofcerc,  quid  fit  natura,  non 
cognofcendo  motum.  Antecedens  apparer : quia 
naturam, eft  dic  principium  moucndi,& 
quicfccndi. 


Qusftio  I.  171 

quiefcendi.  Tenet  confcquentia , qui»  dc  nullo  quo d non  folo  fcnfu  exteriori  ,fcd  i fenfucxtc- 

pote It  cognofci  qudd  iit  pt incipium  motus  , non  riori  mediante  interiori, id  eft,  mediante  memo- 

cognofcendo  motum.  ria,&  virtute  difcurfiua. 

Secundi  : quia  implicat  contradictionem  effe  Ad  rertiam, negatur  maior:quia  licet  motus  Iit 

naturam , fle  non  ede  principium  motus ; igitur  pofterior  quantum  ad  tfe,co  qudd  eft  effectus  na- 
implicat|contradirtionein  cognofcere  naturam  turx,fle  loquor  depofteriori  (ecunddm  naturam, 
non  cognofcendo  inotum  j fle  propter  hoc  dicit  & non  fecundum  tcmpus,ramen  motus**  eft  prior 
Ariftorelcs  t .hoius,texc.6.qu6d  negantes  motuin  via  cognitionis , quia  per  motum  deuenimus  in 
loquebantur  innaturaliter.  notitiam  naturx  ; fle  idcd  authoritas  Ariftocclis 

Secunda  concludo.  Neceffc  eft  ignorato  mo-  verificatur  indefiniti, 
tu, quantum  adyfyf.ignorare  naturam  , quantum  Ad  quartam,  Caufxfunt  noriores , flec.  Dico 
ad  quid eft  , flc|  eft  fenfus  conclufionis  , quid  ad  qudd  caufx  funt  notiores  propter  quid , fed  effe- 
cognofccndum  naturam  defiuitiuc,  oporrer  prx-  itus  funt  notiores  quantum  ad  qnia.  Sed  /impli- 

cognofcere  motuin  effe.  Probatur  , quia  natura  citer  loquendo  effertus  funt  notiores  caufis  , lo- 

definitur  per  motum  : nam  ia  conceptu  huius  qurndo  de  notitia  noftra : quia  de  notitia  diuina 
termini  natura  includitur  motus , vt  dichim  fuit  non  eft  ad  propofitum. 

piids:  igitur  ad  cognofcendum  definitionem  na-  Ad  quintam.  Negatur  confeqtientia:quia^«<d  8. 
turx, oportet  prxfupponerc  motum  efTc.  Er  dico  eft  motus  non  prxfupponitur  ad  quid  eft  naturx, 
notabiliter  quantum  ad  fi  #)7;quia  dicit  Ariftote-  f cdfieft  foldm. 

lesin  1. huius, tezt.  1 1.  quod  in  determinando  de  Adfcxtam.  Negatur  confcquenria:  quia  licet 

naturalibus , oportet  prxfupponerc  omnia , aut  finr  res  diuerf*',  tamen  cognitio  definitiua  vnius 
quxdam  moucri ; fle  ided  oporter  prxfupponerc,  ncccffarid  dependet  ex  cognitione  alrerius.  % 
qudd  motus  eft  fle  aliqua  moucri ; fed  non  opor-  Ad  fcptinum.Negatur  confcquentia,  quia  na- 
tet prxfupponcre,quid  fit  motos  definitiod,  quia  tura  poceft  cognofci  per  morum  , nullo  jnodo 
habita  definitione  naturx  in  fecundo,  inquiritur  cognofcendo  quietem.  Ad  probationem. Idem  eft 
quid  fit  motus  definitio  in  tertio.  iudex  rerti  & obliqui, id  eft,  cognofco  obliquum 

Tertia  conclufio.  Ignorato  motu  quantum  ad  priuatiud,'per  cognitionem  rerti , & lubitus : fic 
qui 4 eft,nccc(Tccti  ignorare  naturam  quantum  ad  cognitio  quietis  habetur  per  motum,  licet  non  d 

qnia  eft.  Hoccftdirtu,  quod  ad  cognofcendum  contra. 

conditiones  , fle  proprietates  fpeciales  naturx.  Ad  ortauam  deantiquis.dicoquod  cranr  inepti 
oportet  prxcognofcere  conditiones , & proprie-  propter  ignorantiam  Logic*,  vt  dicit  Commen- 
tate» motus.  Probatur,  quia  ex  proprietatibus  tator,vel  quid  pertinaciter  hoc  Alliniebant, 
motuum, & operationum  rerum  naturalium  con- 
cludimus naturam  earum  , vt  quia  hoc  calefacir,  ANNOTATIONES, 

concludimus  ipfum  caiidx  naturx.  Similiter  ex 

proprietatibus  motuum  coeli  concludimus  eoe-  a ^^tAtHramejfeeftperfiemdent.  Nota  nataram  9. 

Ium  ingenerabile,  fle  incorruptibile : igitur,  flec.  TN accipi  dupliciter  : primi  fecundum  fuam  Nmmtm  hi. 

Patet  ergo , qualiter  fi  eft  motus  ,Scfiefi  naturx,  effemiam ; quo  parto  cffcncialiter  dicitur  de  ma-  /«"«"A»'"** 

fimul  cognofcunrur  : quia  non  prius  cognofci-  reria,  fle  forma.  Altero  modo  accipitur  fecun-  tmr' 

rur,  qudd  motus  eft  , quim  qudd  natura  eft.  Se-  dum  fuam  proprietatem , qux  eft  canfiere  metum. 

eundo,  quia /7  remotus,  prxfupponitur  ad  cog-  Si  natura  fumatur  primo  modo,  non  includit 

nofcendurodcfinititti  naturamrquiain  conceptu  motum  Client ialiter,  neque  per  illum  definitur, 

natur*  includitur  motus ; (cd  quid  eft  motus  non  Si  accipiatur  fecundo  modo  refpicit  motum  , fle 

prxfupponitur  ad  quid  e} 7 naturx.  Tertio  pater,  per  illum  definitur  ranquatn  per  pa(Tioncm,cuius 

quia  tam  quia  eft,  quam  quia  eft  motus  prxfuppo-  eft  principium  fle  caufa  ; ex  hoc  fequitur  , qudd 

niturad  cognofcendum  proprietates  naturx : fle  naturam  elfc  eft  per  fc  notum  , quia  fcnfu  cog- 

iftum  ordinem  feruauitAriftotcles  in  rebus  natu-  nofeitur  effe:  quid  autem  natura  fic  non  rertd 

ratibus.  Vndc  in  primo  libro  Phyficoruin  prxfup-  cognofcitur.nifiper  motum  : quia  caufx  per  fuos 

ponit  motum  effe.  Deinde  ifto  prxfuppofico ; in  effertus  cognofcunrur. 

fecundo  inquirit  quid  eft  natura, & deinde  in  ter-  h M»tm  eft  prior  natura  via  cognitioni/.  Nota 

cio  inquirit  quid  fit  motus.fle  in  aliis  quinque  li-  quod  natura  eo  modo  , quo  eft  prior  in  cllc , eft 

bris  inquiriede  paffionibus motus, ex  quibus  paf  etiam  in  cognitione  , videlicet  a priori ; eo  au- 

fionibus  inquirit  propricratcs  naturarum  in  re-  tem  modo  quo  eft  poftcriorcognofcitur  per  mo- 

bus  naturalibus  tam  generales  quam  fpeciales,  tum, videlicet  i poftetiori.noftraautcm  cognitio 

fcilicer  in  aliis  libris  naturalibus  fcquencibus , fle  oritur  ab  ctfcrtu , per  cuius  cognitionem  cogno- 

hxc  de  fecundo.  fciinus  cius caufam, fle  talis  eft,  quam  habemus  dc 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico,  qudd  morus  eft  natura  per  motum.  Et  fi  dicatur : ficut  res  fe  li.v 

de  difficili  cognolcibilis  , quantum  ad  quid  eft,  bet  ad  effe , fic  fc  habet  ad  cognofci : fed  natura 

fed  de  facili  cognofcitur,quantum  ad  fi  r/r , fcili-  eft  caufa  motus  in  effe:  ergo  eft  caufa  cognitio- 

cct  per  cxpcricntiani,fle  hoc  prxfupponitur  defi-  nis  morus , fle  non  e contra.  Dicas,  concedendo 

nitioni  naturx.  qudd  natura  eft  caufa  motus : illa  autem  caufa, 

Ad  fecundam  dico, qudd  nataram  effe 1 eft  pet  qux  nullo  modo  eft  effertus , feroper  eft  prior, 

feetiidcns;  tamen  quid  fit  natura  non  eft  adeo  fle  caufa  cognitionis  fui  effertus  i fi  verd  vno 

cuidens;  fle  ad  hoc  prxfupponitur  motus.  Vel  modo  eft  caufa,  fle  altero  effertus,  in  eo  qudd 

poteft  dici  negando  maiorem  : quia  poffunt  cffc  caufa , eft  prior  fuocffcrtu  , fle  caufat  eius  cogni- 

duo  cuidenter  nota  , fle  notitia  vnius  poteft  de-  tionemjin  eo  verd  quo  eft  effertus, fle  pofterior, fle 

pendere  ex!  notitia  alterius  ; ficut  eft  in  propofi-  cognofcirnr  per  effertum:  modo  natura  eft  caufa 

to  i fle  ideo  neceffc  eft, qudd  ignoraro  motu.igno-  motus. quia  efficit  tnotutn  , tamen  motus  eft  cau- 

rctur  aliquid  per  fc  fle  cuidenter  notum-Ec  quan-  fa  finalis  naturx , quo  parto  fine  motu  neque  de- 
do dicitur , qudd  moms  non  poteft  femiri , dico  finiri , neque  inteliigi  poteft.  Atiftotelcs  erpo 

Scotioper.7om.il.  P a quia 


171 

quia  locutui  cft  de  natura  fecundam  hanc  pro- 
prietatem optime  dixit , quod  ignorato  niotu, 
ignorabitur#  natura. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 


Lib.  III.  Phy  ficorum 


D Imi  fio  nutem  fecundum  i vnumquodque  gt- 
n 


to. 

'Texui.  nm,Scc.  Hoc  cft  fecundum  cap.  huius  eradi. 

aT  **  inquo  nonit  duas  definitiones  motus.  Secunda 
l„  ibi : Aiauttur  nutem  & rr.cuens.  Item  pruno  po- 

Dtfiomo mi-  nit dcfinirionem.Secundd declarat pattesdefini- 
MP*  rionis.Tcrtio  concludit  rotam  definitionem.  Se- 

cundum ibi , Quid  nutem  hoc fit  motui.  Et  rerrium 
ibi , Qf*d  igitur  rft  bic.  Dicit  igitur , quod  cum 
in  vnoquoque  genere  aliquid  dicitur  fecundum 
«dum  , Sc  aliquid  fecundum  potentiam.  Motus 
cft  enrelechia,  id  eft,  adus  exiftentis  in  a poten- 
tia,fecundum  quod  huiufmodi.jd  cft , fecundum  , 
quAd  in  potentia  : vt  alteratio  adus  eft  altera- 
bilis, fecundum  quod  airerabileA  ita  inducendo 
*n a*,,s  mot,bus , demutationibus  dicit  Arirtocc- 
Zinurt.  k*  augmcntationi,&  diminutioni , non  cft 
aliquod  nomen  communc,ficut  in  aliis  motibus. 
Eft  notandum , quod  definitio  cft  communis  ad 
mutationem.  Patet  per  Ariftotelem,  qui  inducit 
degeneratione,  Sc  corruptione.  SecundAnotan- 
dum  , quod  in  definitione  motus  ponitur  nthss 
unquam  genus  ad  differentiam  illius  , quod  fo- 
}um  eft  in  potentia  ad  aliquam  difpofitionem,  Sc 
ponitur  exiftentis  in  potenti*  ad  differentiam  il- 
litu,quod  habet  aliquam  difpoficionemcomple- 
• tc  in  adu,quia  illud,  quod  aliquo  iftorum  modo- 
rum (c  habet  ad  aliquam  mutationem  , non  mo- 
uetur  ad  illam, fcd  ponirur  ibi,  fecundum  ejuod  hu- 
iufmo.it, iA  defignandum  continuationem  motus; 

Sc  idcA  fi  aliquid  moueatur  ad  caliditatem  , & 
definat  moucri , cum  fuerit  tepidum  , tunc  illud 
eft  in  adu  per  aliquid  caloris  , effer  in  potentia 
ad  vlterius  acquirendum  : igitur  illud  non  mo- 
uctur. 

1 1 . QuU  nutem  i hoc  Jit  motus.  Hic  declarat  partes 
qrexi.7.  definitionis ; Sc  primA  quAd  fit  adus  ; fecundA, 
quod  (it  entis  in  potentia;  Sc  tertiA.quAd  fecun- 
dum quAd  in  potentia.  Secandum  ibi , Quoniam 
nutem  epulum  eadem  & potentia.  Tertium  ibi» 
Dico  autem  qnaten  tu.  PtimA  probat,  quod  mo- 
tus fit  adus;quia  illud  cft  adus  per  quod  aliquid 
dicitur  io  adu  i quod  prius  erat  in  potentia  fo- 
lum.fcd  permotum  aliquid  cft  in  adu,  quod  erat 
in  putentia  folAnv.igitur  motus  cft  adus.  Maioc 
patet  per  deferipeionem  adus : Sc  minot  apparet 
yiit  i*£Ti[-  cxemphficando.Nam xdificabilc, quod  priAs  erat 
fumm  Autr.  in  potentia  mobile  tantum  , per  xdificationem 
fupte  ijlottt.  cn  a£u  motum  f &pCr  confcqucns  xdificatio  eft 
motus.Hoc  exemplum  cft  de  niotu  locali ; Sc  po- 
nit aliud  exemplum  demotu  alterationis,  vt do~ 
(Irinutio, medient iotnd»lefccntiMt/eneclus,Sc  huiufmo- 
di  A*  per  adolcfcemiam  intelligit  augmentatio- 
nemA  perfenedutem  diminutionem. 

Text.a.  Quoniam  * autem  puniam  eadem, Scc.  Hic  probat 

Jt uftttjUi-  fecundam  particulam,  fcilicet  quod  motus  eft 
ei tm exiftentis  in  potentia ; prxmittit  vnam  di- 
uMUtu  uifionem  quod  aliquid  poteft  dici  in  adu  , Sc  in 
potentia  tripliciter  : vno  modo  rcfpcdu  eiuf- 
dcm,fcd  (ucccffiuc  , vt  quod  eft  in  adu  calidum, 
Sc  in  potentia, quod  fit  non  calidum,  fcilicct  in 
alio  tempore.  Alio  modo  dicitur  in  adu  , Sc  in 
potentia  fimul,  licet  non  fecundum  idem  , vt  ali- 
quid dicitur  in  adu  calidum , Sc  in  potentia  fri- 
gidum. Tertio  modo  dicit  aliquid  in  adu  & in 


porenria  refpedu  eiufdera,  Sc  in  eodem  tempore, 
licet  non  eodem  modo , vt  illud  , quod  agit  ia 
aliud,  Sc  patirur  ab  eodem.  Ifto  prxmiftb  probae 
conclufionem,quia  omnis  motus  eft  adus  corpo- 
ris naruralis,  quod  fimul  eft  mouens , Sc  mobile; 

Sc  mobile  eft  exiften;  in  potentia : igitur  motus 
eft  adus  exiftentis  in  potentia.  Et  licet  aliqui 
dubiraucrinr , vtrum  omne  mouens  e fler  mobi- 
le, ramen  pofteamanifefium  erit,  fcilicet  in  8. 
huius, rexr.4j.qu0d  aliquod  eft  mouens  immobi- 
le ; & fic  patet  quAd  motus  cft  adus  entis  in  po- 
tentia. 

Dico  nutem  4 quaterna  fic.  Probat  quod  motus  jjt 
fic  adus  exiftentis  in  potentia  fecundum  quod  Tcxt.  *. 
in  potentia.  Probat  exemplarirer.quia  xs  eft  mo- 
bile ad  formam  ftatux,  fecundum  quAd  eft  adu 
xs , vel  fecundum  quod  eft  in  potentia  ad  illam 
formam ; fi  moueatur  ad  illam  formam  , vt  eft 
adu  xs  , tunc  fernpcr  rooucrctur  ad  illam  for- 
mam:fi  vt  cft  in  potcnria  ad  illam  formam  , tunc 
fequitur  , quAd  morus  eft  adus  exiftentis  in  po- 
tentia,fecundum  quod  in  potentia.Et  fubdit  Phi- 
lofophus , quod  non  j eft  ideru  xs  efTe  in  adu,  Sc  Text.10. 
ipfum  c Ifc  in  potentia ; Sc  hoc  cft  verum  fecun- 
dum rationem.  Similiter, dicit, quod  poflc  fanari, 

& polle  Uborare,Iicci  fit  eadem  res,  tamen  diffe- 
runt fecundum  rationem  : Sc  fimilirer  licet  fic 
i dem  color A vifibile:ramen  fecundum  aliam  ra- 
tionem dicitur  color , Sc  fecundum  aliam  vifibj- 
le.Ita  in  propofito  licet  fit  idem  mobile.quod  cft 
in  ad u per  illud,  quod  eft  acquifitum , Sc  in  po- 
tentia per  illud  , quod  eft  acquirendum  , tamen 
hoc  cft  fecundum  diucr fas  rationes. 

Quod  C igitur  eft  hic.  Concludit  totam  defini-  Textu, 
(ioncmmotusiquia  illud  cft  motus, quo  przfentc 
in  mobili.mobilc  mouetur,  Sc  quo  non  prxfcntc 
non  mouetur;  fed  adu  exiftentis  in  potentia  fe- 
cundum quAJ  in  potcutia,  exifiente  in  mobili 
mobile  mouetur , Sc  non  prius , nec  pofterius  , vc 
excmplificar  dcxdificarione  Sc  zdificabilijigirur 
ruptus  eftadus  exiftentis  in  potentia  fecundum 
quod  in  potentia. 

Qujd  nutem  7 bene  ditium  fit.  Hic  declarat  defi-  1 j, 

nitionem  motus  per  dida antiquorum;  & fccun-  Tat.it. 
do  infert  vnain  conclufioncm,ibi:£r  motu  quidem. 

PtimA  dicit  quAd  cx  didis  antiquorum  manife- 
ftum  eft, quAd  non  eft  facile  definire  motum,  ali- 
ter quam  prxdido  modo.  Quia  vel  motus  eft  de- 
finiendus modo  prxdtdo , vel  ficut  antiqui  dixe- 
runt , quorum  aliqui  dixerunt  motum  crtcaltc- 
ritatem;a!ij  inxqualitatemA  alij,quAd  motus  eft 
non  ens ; lcd  nullo  iftorum  modorum  debet  mo- 
tus definiri  ; igitur  definitio  motus  data  fuit  bo- 
na. Minor  patet, quia  per  illos  tcmiinos  non  de- 
bet definiti  mocus,quibus  non  plus  conucnit  mo- 
tus quam  quies  , vel  quomodo.  Sed  8 vt  contin-  Tcxt.  ij. 
git  altcta.vcl  inzcpialia  moucri , ita  contingit  ipfa 
quiefeere.  Et  caula  9 quare  pofucrunt  motum  cf  TcxUf 
fe  non  ens  , erat  ifta , quia  motus  cft  ens  indeter- 
minatum , ita  vt  non  litadus  in  aliquo  genere, 
nec  etiam  potentia : igitur  non  debet  poni  de  ali- 
quo Prxdicamcnto  entium,  fcd  de  coordinatione 
ptiuatiuorum. 

Et  motm  io  quidem.  Infert  conclufioncm.quod  Text.  if. 
motus  eftadus  imperfedus.Probatur : quia  illud 
quod  medio  modo  fe  habet  inter  adum  perfe-  , 
dum  A puram  potentiam,  eft  adusimpeifedus;  1 
fcd  motuscft  huiufmoditcrgo  ,&c.  Maior  patet: 
quia  tale  nec  cft  adus  completus,  nec  pura  pote- 
tiaA  minor  apparet  ;quia  fi  illud, quod  mouetur, 

ertee 


Tr  jtt- 


— 


Qujeftio  1 1. 

eflet  in  afta  completo, iam  celTarec  moueri , & fi  pleto:vcrbi  gntii  quando  cft  motus, 

eflcr  in  pura  potentia , adhuc  nondtim  mouerc-  fummo , Sc  lub  hoc  ftacu  etiam  jmperfe- 

tor.  Tertius  ftattis  quando  habet  formam  *j"PJoBC 

Meuetnr  , ««rem  & meuens.  Ponit  aliam  dcfi-  aam,&  incomplctam.Quado  ergo  in 

- • ' • ' dicitur.miodcftaaus  entis  mpoccnt«a,vcirnoD 


| $J*  «>(r» 
diBmtm 


«J- 

Definiit» 

I*/  txpliis- 
U*  ' (Nr. 


nitionem  motus , Sc  primi  prxmittit  fuppofitio- 
nem , quid  idem  aliquando  mouer , & mouctur. 
Probatur,  quia  inoucns  quandoque  eft  in  potcn- 
(ia,  vc  moueatur  ,&  per  confequens  quandoque 
altu mouetur.  Secundi,  quia  mouens  quando- 
que quicfcit : igitur  quandoque  mouctur:  quia 
motus , Sc  quies  funt  priuatiua  oppofita  idei 
cui ineft  vnum, natum  cft  inclTc  reliquum.Tcrtii, 
quia  in  his,  quar  agunt , Sc  patiuntur  ad  inuicem 
per  coma&um;idcm  fimul  agir,  & patitur , quod 
non  efTet,  nili  quandoque  fimul  idem  moueret,&: 
Vffiaimmt-  moueretur.  Ex  iftis  infere  aliam  definitionem, 
rm'  quid  Morus  eft  c attus  mobilis  fecundum  quid 

mobile.  Et  probatur  cx  prima  definitione  : quia 
illud  quod  eft  alius  entis  in  potentia  fecundum 
quid  in  potentia,  eft  alius  mobilis  fecundum 
quod  mobilfifed  motus  cft  huiufmodi:crgo,  &c. 
Maior  patet : quia  mobile  cft  ens  in  potentia;  Sc 
minor  eft  nota  per  primam  definitionem.  Et  fub- 
dtt  Ariftotelcs  quod  in  omni  motu  cft  aliqua  fpe- 
cies  mouens , id  cft  , aliquod  principium  cffe&i- 
uum  motus, vt  in  generatione  hominis,  homo  cft 
principium  effc&iuum. 

ANNOTATIONES. 

> Tk  jr  Otus  tft  4 8m  entis  in  petentia  , &c.  Nota, 
IVLqubd  illa  ditftio  entie  in  petentia  accipitur 
hic  vno  ex  illis  tribus  modis  fuprl  capitulo  pro- 
cedenti citatis  in  diuifione  prima,  nempe  pro 
ente  partim  in  a&u,&  partim  in  potentia ; ita  vt 
definitio  hunc  habeat  fenfum, Motus  cft  alius 
ad  differentiam  illius,  quod  cft  in  mera  poten- 
tia cutis  in  potentia , ad  differentiam  illius,  quod 
eftin  vltimo  altu:  aqua  enim  qux  poteft  effeca- 
lida  , vt  decem  , de  calefit  vt  quinque, eft  quidem 
in  afturcfpcdu  illorum  quinque  graduum  calo- 
ris , cftquc  in  potentia  refpcllu  aliorum  gra- 
duum , quos  adhuc  non  acquifiuir , idc6  dicitur 
entie  in  petenti* , Sc  additur  fecunditm  quod  eft  in  pe- 
tentis, id  cft.ca  ratione, qui  tale  ens  eft  in  poten- 
cia.non  enim  aqua  calefit  in  quantum  cft  in  a&u, 
fcd  in  quantum  cft  in  potentia. 
b Antiqui  dixerunt  metum  ejfe  vel  ait  erat  iontm,Scc. 
Nota  quod  hxc  fuit  fententia  Pythagoreorum, 
quorum  quidam  dicebant  motum  efic  dtuerfita- 
tem  : quia  quod  mouctur  , femper  fc  habet  alio, 
& alio  modo : alij  dicebant  motum  efle  inxqua- 
litatem  , aut  quia  procedit  ab  inxqualitate  ; aut 
quia  tendit  ad  inxqualirarem.  Ali)  tandem  dice- 
bant motum  efle  non  ens : quia  quod  mouctur, 
nondum  cft  pcrfcllc  fub  illa  forma.ad  quam  mo- 
uetur.  Cxtctum  hxc  fententia  abfurdiflimn  cft, 
quia  cx  illa  fequeretur.quod  id  moueretur,  quod 
habet  diuccfitatem,  aut  inxqualitatcm , aut  non 
ens, quod  eft  plufquam  falfum. 
c Metue  eft  ad  ut  mobilis  fecundum  quod  mobile. 
Nota  pro  plena  intctligcntia  definitionis  motus, 
quod  fubiclluin  in  ordine  ad  fuam  formam  ha- 
bet triplicem  ftatum  , fi c rcfpeltum.Primus  cft  in 
pura  potentia  , quando  videlicet  cft  expoliatum 
omni  forma  : verbi  gratia  aqua,  quando  cft  in 
fumnu  frigiditate , cft  in  pura  potentia  ad  calo- 
rem ,&  fub  hac  confidcrauone  nullus  cft  motus 
naturalis.  Secundus  (latus  cll  in  ordine  ad  for- 
mam.quando.frilicct  cft  in  a&u  pcrfc&o.Et  com* 
Sce/i  epu.  Tem.  I /. 


16. 


dicitur, quod  cft  alius  entis  in  poccntia.vel  m 
lis, eft  idem,  ac  fi  diceretur  , motus  eft  a^n*  . 
i edi  i, quod  partim  cft  in  allu , partim  m P°r  * 

quia  motus  cft  aflus  illius  , in  quo  neccflarid  « 
femper  cft.fed  femper  cft  motus  in  ente  in  poten- 
tia,hoc  eft,  in  mobili:  ergo  cft  alius  entis  in  p - 
rentia  » vel  mobilis.  Maior  pacet  in  anima , quar 
idedeft  alius  corporis  animati.quia  femper  repe- 
ntur in  corpore  alato:  Sc  minor  patct;quia  m en- 
te in  pura  potentia  non  cft  motus  , Sc  c”*c  m 
adlti  completo  finitur  mottis:  ergo  neceftano  re- 
prritur  motus  in  ente  in  potentia  , quod  parum 
cft  in  allu.  e 

Secundo  nota  , quod  fubiccium  habens  for- 
mam poteft  confiderari  , vel  in  c(Tc  quieto,  vt 
quando  aqua  acquirit  duos  gradus  caloris,  Sc  ibi 
fiftir.ira  vt  non  ampliis  calefiat.  Secundo  modo 
prout  eft  in  continua  tendentia  ad  formam,  vt  in 
aqua.quxacquitir  duos  gradus  caloris.fic  progre- 
ditur vlterius  quoufquc  habeat  pctfcHum  calo- 
retn, quando  ergo  fubiccium  cft  in  hac  continua 
tendentia, cft  motus  in  eo : Sc  hoc  innuit  Arifto- 
tclcs  ilia  particula,  quatemu  eft  in  petentia,  vel 
quatenus  mobile ; ac  fi  dixilfet . quatenus  cft  in 
continuo procciTu  ad  pcrfcllam  formant. 

Qjr  A S T I O II. 

Virum  motus  fojjit  percipi  a fenfi  vifus . 

Aueirocs  i.fhypc.eemment  ti.D.  Thnma*  tM  An.rnp.6, 
ItO.  i j CT  \.part.qusft.y\.mt.\.  Scotus  *»  4-  dtfitnQ.x  U 
qntfl . j.  ^.gidius  X.J*  An.  tef  6.  Simo»  Ponius 
d»Ure  Iandun.<n  Ubrn  de  An.<jn»ft.il. Coaimbt.i.^r  An. 

^ Rgvitvr  quod  non.quia  vel  percipi- 
v cur  fuper  partem fpacij  pcrtranfitam.vcl 
fuper  pertranfeundam,vtl  fuper  partem 
fupra  quam  a&u  exiftit : non  fupet  partem  per- 
tranfitam.quia  fuper  illam  non  eft  motus, fcd  iam 
fadlus  cft  motus  : nec  fuper  partem  pertranfeun- 
dam  eadem  tationc,  quia  fuper  illam  non  fit  mo- 
tus/ed  fit  t , nec  in  fpacio  in  quo  cll  mobile, quia 
in  illo  mobile  non  mouctur. 

Secundo, quia  illud  non  percipitur  ii  vifu,  cu- 
ius nulla  pars  percipitur  a vifu  ; fcd  nulla  pars 
motus  percipitur  a vifu:crgo,Stc.  Maior  cft  nora, 
quia  impoffibile  eft  torum  videri  fine  hoc,qut!>d 
partes  videantur;  & minor  patetiquia  partes  mo- 
tus funt  prxtcritum , Sc  futurum , quorum  neu- 
trum illotum  cft  , Sc  pet  confequens  neutrum  il- 
lorum mouct  fenfum. 

Terti 6, fi  motus  videretur,vel  hoc  c/Tct  vifionc 
intuitiui , vel  abftra&iua  ; non  abftradliua : quia 
nulla  poteft  fieri  vifio  nifi  in  ptxfcntia  obic&i,fic 
ide6  omnis  vifio  cft  intuiiioa.ncc  intuiti  t)  a , quia 
fequeretur,mof/«  eft,  ideo  motus  fuit: rmodi»  non  vi- 
deo intuitiuc.quod  motus  fuit  :quia  iam  cranfiic 
in  prxtcritum.fic  amplius  non  cft. 

Quarto, quia  omnis  vifio  fit  in  inftantijnullus 
motus  fit  in  inftanti ; igitur  nullus  motus  cft 
vifio.  Maior  patet  in  x.de  Anima,  text.7o.&  in 
dc  Scnfu  ,Sc  Scnfaro : & probatur  ratione  ; quia 
fi  inter  vifutn  , & aftrutn  ponatur  manus  , non 
citius  remota  eft  manus,  quam  videatur  aftrum, 
p j quod 


I_Ab.HI.  Phy  ficorum 


*74 

quod  non  eflet  nifi  vifio  heret  fubito.  Minoe  ap- 
parctin  6. huius, texi. 57.  & ‘m7.ecx1.j8.  fcilicet 
quod  omnis  motus  fit  in  tempore. 

Q\tinto,quia  illa, mobile  mcuftiir.xquipollet  ifti, 

Mcfcilt  mtutbatur,  moti le  meuetur  , & immtdinte  po ft 
metukitur  ,fcd  vifui  non  poteft  petcipere,qualitct 
iUa  copulativa  fignificat , idcb  non  poteft  petei- 
pcte.qubd  mobile  mouctur. 

Sexto, non  pote  ft  vidcci.qubd  hoc  tnouebitut: 
igitur  non  poteft  videri, quod  hoc  movetur.  Te- 
net confeqncmia , quia  ad  i fiam  , hoc  movetur: 
fcquitur  hoc  monebitur  :modb  qui  cognofcit 
confequentiam  clfc  bonam,  & non  cognofcit 
confcquens,non  cognofcit  antecedens.  Probatur 
antecedens  , quia  hoc  moucbkur  cft  fututum 
contingens  ; igttur  de  illo  quod  moucbitur 
poflibile  cft  quod  non  moucbitur,  fic  tunc  pona- 
tur in  cfle.qubd  no  mouebitur.fequituc  quod  de 
aliquo  iudicat  ipfum  moucti,  fic  tamen  non  mo- 
uebitur  , fit  per  confcquens  iudicium  totum  erit 
faifum, quia  fcquitur  non  mouebitur  ; igitur  non 
mouctur.  Confirmatur : quia  poflibile  cft  quod 
mobile , quod  mouetur,fit  moucns  voluntarium: 
igitur  fuppofito,  quod  nunc  moucatur , poflibile 
cft  , quod  poftei  non  mouebitur  : igitur  de  illo 
nunquam  poteft  iudicari  cuidcnter , quod  ipfum 
mouctur. 

Oppofitum  arguitur  per  experientiam.  In 


quitur,  quod  opotter  efle  aliquod  quicfccns  , ve\ 
aliquod  motum  diuctfo  motu , ad  quod  fcnfut 
comparet  illud  ,quod  iudicat  moueri-.fic  ideo  fi  to- 
tus mundus moucrctur  motu  re&o,b  nullo  poflet 
percipi  ille  motus,  quia  nibil  eflet  tcfpc&u  cuius 
poflet  ficti  comparatio  vnius  ad  alterum , Ifci- 
licet  moti  ad  quicfccns,  vel  ad  aliud  alio  modo 


Que  perci- 
piuntur i 

/•<»/» 

(i  triplici 
differenti*. 


Viuifit  *««-  quxftione  Ptimb  videbitur  de  perceptione  roo- 
Pitnv.  tus. Sccundb  videbitur  de  ctroribus  contingent  i- 

bus  circa  motum. 

Quantum  ad  primum  , notandum  quod  illa, 
qux  percipiuntur  a fcnfu,  funr  in  triplici  diffe- 
rentia .quidam  enim  percipiuntur  a fcnfu  exte- 
riori folo,fine  adminiculo  interiorum,vt  luces, & 
colores,  quantum  ad  fi  eft  percipiuntur  folo  vifu. 
Alia  funr  qui  percipiuntur  a fcnfu  exteriori  me- 
diante adiutmiomcmonijficm  luces, decolores 
non  percipiuntur  a vifu  folo, quantum  ad  quid  ej h 
vnde  dc  luce  nullus  iudicat  per  vifum  an  fit  lux 
Solis,  vel  ignis,  nifi  per  memoriam  lucis  ali^s  vi- 
fi, faciendo  comparationem  lucis, quam  nunc  vi- 
det ad  luces, quas  alias  vidit.  Alia  funr  qux  per- 
cipiuntur a fcnfu  exteriori  mediante  adiutorio 
f-.nfus  interioris, fcilicet  um  memoria  , quain 
inuginatiux  ad  difeurrendum,  fic  ratiociuSdum; 
& fic  percipitur  litus  , corporeitas  , ptopotrio 
vnius  rei  ad  aliam  iem.fic  quics.vt  poflea  dicetur. 
4,  Sccundb  notandum  , quod  percipere  motum 

Quii,  fit ptr-  per  vifum , aut  alium  fenfum,  loquendo  dc  motu 
oftrt  morum  locali , nou  cft  aliud  , quam  percipere  mobile  in 
ftrftnfum.  juobus  flijbus  dioerfis  fucccfliuc , & in  duobus 
inflantibus  diuerfis,  inter  qux  cadit  tempus  fen- 
fibilc  medium:  fit  dico  iu  duobus  fitibus  diuerfis, 
dc  non  in  duobus  locis , propter  morum  circula- 
rem:quia  quod  mouetur  circularirer,  non  mouc- 
rurdeloco  ad  locum,  fcd  mutat  fituin  fecundum 
pattes.Sceundd  dico, inter  qux  cadit  tempus  fen- 
fibilc  medium  i quia  fi  tempus  medium  eflet  in- 
fcnfibilc  , runc  mobile  non  indicaretur  moucti: 
fcd  occupare  torum  fpatium  continue  , vr  parer 
de  baculo,  cuius  extremum  cfl  ignitum  velociter 
circundu&o. 

yutu'  me»  Ex  illo  fcquitur  , qubd  motus  non  poteft  per- 
ftttfi  ptrtipi  cip»  folo  fcnfu  exteriori  fine  adiutorio  memorix. 
)“#»■  Probatur  , quia  oportet  recordari  : quia  mobile 
(trttrr.  pf  jus  fuit  in  alio  fitu. Secundo  fequitur  virtus  di- 
ftinfila  fcilicet  cogitariua , vel  imaginatiua,  qux 
diftinguic  inter  (irum  in  quo  prius  fuit  mobile, 
& inter  litum  in  quo  nunc  cft  mobile.  Tertio  fc- 


Tcitio  notidum  dc  aliis  motibus  ^ motu  locali  j. 
qualiter  percipiuntur : vnde  aliciario,  qux  cft  de  M«m m «|j  1 
vna  qualitate  ad  aliam  alterius  fpeciei  percipitur  ”>•*»  1***4 
per  hoc, qubd  mobile  piius  moucbat  fcipfum  fub 
vna  qualitate, & poftea  in  alioficporc  fub  alia, in-  fa™"* 
ter  qux  tepora  cadit  tempus  fcnlibile  medium:  fic  J 
dico  hoc  pro  tanto  •.  quia  fi  tempus  medium  non 
cft  fenfibile, non  bene  percipimus  motum,  vt  pa- 
tet de  illuminatione , dc  quapropter  infcnfibili- 
tatem  mcnfurx  nefcimus.an  fiat  fubito  , vel  fuc- 
cefliuc:fcd  intenfio  qualitatis  percipitur  per  hoc, 
qubd  mobile  prius  mouctur  intentius  , fic  poftea 
renudius  fub  eadem  qualitate, fic  remiflio  pet  op- 
pofitum. Ex  quo  parer  qubd  in  perceptione  in- 
renfionis  poteft  accidere  error  : Primo  propter 
meliorem  difpofuionem  organi.Sccundb  propter 
melioratione  difpofuionismcdij.  EtTcuib  pro- 
pter meliorem  applicationem  mobilis , quod  vi- 
detur : quia  in  quolibet  iftorum  trium  cafuum 
mobile  apparebit  intendi,  nulla  tamen  eius  qua- 
litate intensa.  Illos  tamen  errotes  expertus  bene 
poteft  deprehendere.  Item  condenf&tio  percipi- 
tur per  hoc,  qubd  vifibile  terminat  vifum  > quod 
primb  non  terminabat  i fic  rarcfa&io  per  hoc, 
qubd  per  aliquod  vifibile  tanquam  per  medium 
videtur  aliud , quod  prius  non  potcrar  videri,  fic 
eodem  modo  percipitur  diaphancitas. 

Nunc  ponitur  ifta  conclufio.Mocus  percipitur 
a fcnfu  , fic  non  foluni  a vifu , immb  cum  hoc  ab  Mum  peni. 
aliis  fenfibus.lfta  conclufio  eft  per  fc  nota.nec  in-  p&irijnpo. 
digee  pFobationc  : fic  ideb  dicit  Atiftoreles  1 .hu- 
ius , qubd  in  naturalibus  oportet  fupponctc  om- 
nia,aut  quzdammoueri.ltem  Commetator  in  8. 
huius, comm. xi. dicit , qubd  fermo  dicens  omnia 
quiefeere  eft  falfus.fit  repugnat  expetientix.  Pa- 
tet igitur,  qubd  motus  percipitur  a fcnfu , fic  per 
quod  medium, fic  hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum, vt  videatur  qualiter  ad 
perceptionem  motus  requiritur  memoria:noian-  **' 
dum  qubd  motus  cft  in  triplici  differentia,  quida 
enim  cft  morus  quo  in  quolibet  tempore  fenfibi- 
li  pertrafitur  adlpaciu  fcnlibile;  vt  quando  equus 
currir,&  ad  perceptione  talis  motus  non  requiri- 
tur rcfctuatio  memorixjfcd  fufiicit  referuario  per 
phantafiam,  aur  per  fcufuro exteriorem , fi  fenfus 
exterior  aliquo  modo  referuar.  Alter  cft  inorus, 
quo  non  in  quolibet  tepore  fenfibili  pertranfitur 
ipatiu  fenfibile,  fcd  in  quatuor.vcl  quinque  tem- 
poribus fenfibilibus  pertranfitur  vnu  fpaciu  fenfi- 
bile, fic  ad  perceptionem  talis  morus  requiritur 
mcmoriaad  referuandu  , quod  mobile  prius  fuit 
in  alio  fitu,  ficur  patet  dc  motu  Solis.  Vnde  afpi- 
cientes  ad  Solem  non  flarim  percipiunt , qubd 
mouctur,  nifi  continuent  vifionem  per  tempus 
aliqualiter  magnum.  Sed  alius  cft  motus  , quo  in 
multis  temporibus  fenfibilibus  non  pertranfitur 
fpatium  fenfibile:  immb  vix  infra  fpacium  vnius 
horx  pertranfitur  fpacium  fenfibile , licut  eft  dc 
motu  ocfaux  Jphxrx  : fic  aJ  perceptionem  talis 
motus  non  fufiicit  memoria, fcd  requiritur  mag- 
na rcferuatio.fic  obferuatia  per  libras.fie  fic  pater 
qualiter  ad  diucrfitatcm  motus  iu  velocitate, 


Quxftio  III. 


7-  ' 

I mr  mulli- 
fl ix  imUB- 
/i(  i»  ftrtt- 


& tarditate  diuerfiinod  J requiritur  vinus cogni- 
tiuaad  percipiendum  motum. 

Deinde  de  erroribus  contingentibus  notan- 
dum , quid  multiplex  contingit  error  in  per- 
ceptione inorus.  Primo  propter  nimiam  velo- 
citatem , 9c  ideb  tragus  velocior  apparet  nobis 
quiefeere. 

Secundi  propter  nimiam  diftantiam  : quia  li- 
cet motus  fit  fufficicnter  velox  , vt  percipiatur,- 
tamen  propter  nimiam  diftantiam  , aut  elonga- 
tionem non  percipitur,  vt  de  motu  Solis. 

Tertii  propter  nimiam  tarditatem:  vt  de  mo- 
tu o&aux  IphxTx  , & de  motu  augmenti , & de- 
crementi in  animalibus, & in  plantis, qui  propter 
nimiam  tarditatem  non  percipitur  in  modico 
tempore. 

Quarto  propter  paruitatem  mobilis  , & idei 
atomi , qui  mouemur  in  acre , non  percipiuntur 
moueri  propter  paruitatem. 

Quinti  propter  imaginationem,  vt  equitan- 
ti inxta  murum  propc.apparct  murus  moueri,  eo 
quid  noncogitar  de  motu  proprio. 

Sexti  propter  hoc , quid  oculus  fi  mu!  moue- 
tur  cum  illo  quod  mouetur , & idci  exiftens  in 
naui  non  percipit  nauem  moueri. 

Septimiiudicatur  aliquid  quiefeere,  quod  ta- 
men mouetur, eo  quid  videns, & vifum  confiini- 
li  motu  mouemur:  verbi  gratia , ex  i flent  i in  na- 
ui apparet  alia  nauis  mota  tanta  velocitate 
quiefeere,  pofico  quid  non  videat  aliud  quam 
aliam  nauem. 

Oftaui  propter  indifpofitionefti  organi  quan- 
doque accidit  error  in  iudicando  dc  motu. 

Noni  propter  motum  fpccici  in  oculo,  Sc  hoc 
de  fecundo. 

AJ  rationes.  Ad  primam  dico  , quid  motus 
percipitur  fuper  partem  fpaci;  , fuper  quam  mo- 
bile eft,  ranien  meroorilquod  prius  fuit  alibi,  Sc 
tamen  xftinutionc,  quod  poftea  erit  alibi  i 5c 
idei  poccft  conccdi,quid  vjfus  non  percipit  mo- 
tum, falrem  Iulus,  fcd  mediante  vifu,  memoria, & 
xftimatione,  vel  imaginatione  percipit  motum. 
Vel  fub  alio  modo  loquendi  dicitur , quid  per- 
cipitur fiipra  partem  fpatij , fupra  quam  mobile 
cfl , dimittendo  partem  fpatij , fupra  quam  prius 
fuerat  ,&  acquirendo  partem,  fuper  quam  poftea 
erit. 

Ad  fecundam  , conceditur  maior , & negatur 
minonquia  per  vifum  percipimus.quid  nunc  cft 
in  hoc  loco , & per  memoriam  recordamur, quid 
prius  fuit  in  alio  loco. 

Ad  tertiam  dico  , quid  maior  debet  intclligi, 
quod  omne  quod  videtur  cft  lux , vt  color , auc 
videtur  per  lucem,  vel  colorem. 

Ad  quarram,  concedo  modo  di&o , quid  me- 
diante vifu  habeo  certam  cognitionem  de  quali- 
bet parte  illius  copulat  i ux  , fcfliccr  per  vifum 
medianribus  aliis  virtutibus  interioribus. 

Ad  quintam  , quia  omnis  vifio  fit  in  inflanti, 
&c.  Negatur  confcqucntia,  quia  fupp ofiro  vifio- 
nem  fieri  fubito  , tamen  continuatur  fucccffiuc: 
propter  quam  continuationem  fucccfliuam  po- 
tcll  percipere  motum. 

Ad  fexram , negatur  confcquentia.  Ad  proba- 
tionem dico,  quod  neccflario  fi  inouerur.moue- 
bitut : & quando  dicitur  de  agente  voluntario 
dico.qubd  non  obftante,  quod  agens  fit  vo- 
luntarium, neccflariu  fi  ipfum  mouetur,  mo- 
uebitur. 


ai. 

ytrum  ia  aUentmt  ^ .. 

frbui  tus  -vt  t~- 

Auerroct  j.  tkyfjttm  4.  Gvtfecdw  ywt  - jmf  - atf* 
rkyfjrsa.i.tst.)  & $.  D.Tmli  i v ** 

».  D Bon.  1*  t.A/.l?.  Ht-Stoaii  « ^ -V 
btiel.  Capi  colu» , Ac  Gtegoriw  wkU  qm+f 
tjmtll.i.  Cooimbrie.M^.x.  fmx/L  x.  frdipmnu  tg  ,t 
quift  X.  Complutcn.  dtfr.  i«.  x.  mmV 
qudft.  1,  faber  Tbttrtm.  40. 

Rcvitvr  ptimo , quod  tota 
quia  vel  proucnirct  iucccffio  propter 
jrjjh*  partes  quanti  tat  iuas  fubic&i , vet  pro- 
pter partes  fottnx  graduales : non  ptimo  modo, 
quia  alteratio  luminis  fit  fubitb,  vt  patet  i.Jt 
Anim 4 , tcxc.  70.  Item  contingit  aliquod  totum 
fimul  alterari , Sc  non  dimidium  prius  , vt  tota 
aqua  congelatur, vt  patet  lib.de  Scnfu.Sc  fenlato. 
Nec  fecundo  modp  : quia  cbm  illx  pattes  fioc 
citifdcm  rationis,  qua  ratione  vna  produceretur, 
eadem  ratione  alia : idcb  vel  omnes  fimul  produ- 
cerentur, & habetur  propofituin  vel  nulla  pro- 
duceretur, quod  cft  contra  experientiam. 

Secundo : quia  vel  illx  partes  formx  clTent 
eiufdcm  rationis,  vel  diuerfarum  rationum, quia 
folius  fubftamix  compofitx  cft  proprium  habere 
partes  diuerfarum  rationum.  Nec  ciufdcm  ra- 
tionis, quia  omnis  multitudocft  rerum  dilfcrcn- 
tiarum  fecundum  fpeciem  , vel  fecundum  quan- 
titatem, vt  dicit  Commentator  primo  huius, 
comm.i  j.  modo  illx  partes  formx  non  differunt 
fecundum  quantitatem,  quod  patet  ex  duobus: 
Primo,  quia  plurcs  gradus  formx funt  fimul  in 
eadem.  Secundi,  quia  mulrx  funt  qualitates  in 
fubic&isiudiuifibiiibus,  vt  patet  dc  adlibus  ani- 
nix,  qui  funt  in  intelle&u. 

Tertii  fcquerctut , quod  quodlibet  alterans 
aliquod  pafIuro,cfTet  infinitx  virtutis  intcnfiux; 
confcqucnscft  falfurn,  j.  huius,  text. 57.  Confc- 
qucntia tener,  quia  omnis  efferius , fcilicct  qua- 
litas prodofta, effer  infinite  intcnfa:  quia  in  qua- 
libet parte  temporis,  fecundum  quod  cft  fucccf- 
fio  in  alterationc, producitur  aliquisgradus  qua- 
litatis ; Sc  cum  fiiu  infinitx  partes  tcinporis,fc- 
quitur,  quid  in  fine  horx  clTcnt  infinitx  qualita- 
tes produllx , & per  confequcns  illa  qualius  cf- 
fet  infinita , prxeipne  cum  in  parte  pofteriori 
temporis  plus  acquiritur  dc  qualitate:  verbi  gra- 
tia , dc  caliditatc , quam  in  priori , cum  in  parte 
pofteriori  minor  fit  rcfiftcntiain  pafTo. 

Quarti,  forma  gradualis,vt  calidius, non  de- 
perditur fucccffiuc : igitur  non  acquiritur  fuc- 
ccffiuc. Tenet  confcqucntia , quia  idem  cft  mo- 
dus acquifitionis,  & deperdit  ionis.  Probatur  an- 
tecedens, quia  ex  quo  quilibet  gradus  caliditatis 
eft  xque  pexfens,  & xqu£  approximatus  corrum- 
penti, qui  ratione  corrumperetur  vnus  gradus, 
eadem  ratione  alter:  igitur  vel  nullus  corrumpe- 
tur, vel  oqincs  fimul,  & habetur  propofirum. 

Quinto  fequcrcrur,quod  alterat  io  no  efTer  vnus 
motus,  conlcqucnscft  falfurn  , vt  paret  5.  huius. 
Probatur  confcqucntia  , quia  ad  vnitatem  motus 
requiritur  vnicas  termini  ad  quem , vt  patet  ibi- 
dem-, modb  in  alrerationc  non  eft  vnus  termi- 
nus, immb  continue  alter, & alter,  fcilicct  alia,& 
P 4 alia 


LAb.IW.  Phyficotum 


*\ia  pus  formx : igttut  continui  cft  alia , & a\ia 
operatio  , 6 1 per  confequcns  alter atio  non  cft 
vnus  motus. 

Sexto.  Nullum  indiuifibilc  acquiritur  fuccef- 
fiue  ; fcd  omnis  forma  cft  tndtuilibilis  , vt  patet 
per  definitionem  formx,  Ccilicet  ,quod/«rm*  eft 
Lompofnioni  contingent  fimplici , ej  inuvitbiU  eflentia 
conjiftim , vt  patet  m lib.6.  Principiorum. 

Septimi)  ,dc  qualitatibus  non  habentibus  con- 
trarium. Vnde  non  apparet,  vnde  in  genera- 
tionibus buiufmodi  qualitatum  ptoucniat  fuc- 
ceflio. 

Oppofitmn  arguitur  per  Commentatorem  j. 
buius.  comm.4.&  t,.  Phyfic4.Cc  j 48.  vbi  ponit, 
qubd  motus  eft  acquifuio  partis  poft  partem  cius 
pctfc&ionis  ad  quem  mobile  tendit , donec  per- 
ficiatur i 8c  fic  in  attu,  quam  definitionem  intcl- 
ligit  de  motu  altctationis  acqutfitiuo. 

Secundo,  nifi  fieret  fucccfno  in  altcrationc  fe- 
cundum partes  fornix,  fcqucrctur, qubd  altcra- 
tio  non  clfct  vetus  motus  ,quod  cft  falfumi  vt 
pater.  Et  patet  confcqucntia  , quia  de  ratione 
veri  motus  cft  , qubd  fiat  fucccffiuc  de  affirmato 
in  affirmatum  in  fubicfto  in  aftu. 

. Tertio,  ficut  cft  in  motulocal» , 8c  augmenta- 

tienis  i ita  videtur  effe  in  motu  altctationis  : fcd 
% tam  motus  localis  «quam  augmentationis  fiunt 
fucccffiuc  ; ergo  , &c. 

Quarti  aliter  fequcrctur  , quid  agens  in  alre- 
tationceflct  infiniti  virtutis  i quia  agetet  in  in- 
finitum modica  menfura;  modo  agens  in  men- 
fura  diuifibili,  cft  aliquanti  vittuiis,  & agens, in 
minori  menfura,  eft  maioris  virtutis : igitur  qux 
eft  propottio  mcnfmx  ad  menfuram,  eft  propor- 
tio agentis  ad  agens. 

Notandum,  quod  quxdam  font  qualitates  ha- 
bentes contrarium  , vt  caliditas , ftigiditas , Se 
conlimilcs : alix  funt  qux  non  habent  contra- 
num  , vt  lumen,  fpecies  colotis , Se  aliqui  a&us 
animx, 

in  ulttTAti»-  Secundo  notandum , quid  in  altcrationc  tri- 
■«fx  tribut  p|jci(Cr  poteft  proucnire  fucccffio  •,  vno  modo 
» 'tfTfattft  *luamurn  partes  quamitatiuas  fubic&i  ; vt 
tp  1 • fucctfliuc calefacit  lignum  .primipartrm 
propinquiorem;  fecundi  remotiorem.  Secundi 
prouenit  fucccffio  ex  parte  graduum  fotmx  vt 
ignis  calefaciens  lignum  , primi  introducit  ca- 
liditatem  remilTam  ; poftea  intenfam  , & hoc 
in  eandem  partem  ligm.Tcitii  prouenit  fucccf^ 
fio  vtroque  modo : vt  qruiulo  agens  non  cft  fuf- 
ficieuter  approximatum  ad  omnes  paries  padi: 
tunc  primo  calefacit  partem  propinquam, deinde 
remotam.  Item  partem  propinquam  primi  alte- 
rat remiffius , poftea  intenfius. 

Tettii  notandum  , quod  aliqui  pofuciunt, 
quid  gradus  formx  diftinguitur  a forma  ; ita 
vt  gradus  caliditatis  non  cft  caliditas.  Tunc  di- 
xerunt, quod  forma,  verbi  gratia,  caliditas  ac- 

Jiuiritur  fnbici  tota  fimtil , quantum  ad  fuam  cf- 
eniiam.  Quod  probam  per  aliquas  rationes  an- 
te oppofitum  : fed  ranien  forma  acquiritur  fuc- 
cefliue, quantum  ad  gradus  formx.  Sed  iftud  non 
valet : quia  gradus  caliditatis  non  cftaliud, quini 
pars  integtalis  caliditatis,  & ideo  quilibet  gra- 
dus caliditatis  eft  caliditas.  Item  ille  gradus , qui 
ponitur  acquiri  fucccfliue,  cft  quxdam  formaj 
igitur  de  illo  gradu  adhuc  flaret  dubitatio, vtrum 
quantum  ad  fuam  clfcntiam  acquireretur  fubitb, 
vel  fucccffiuc,  &.  tunc  vel  procederetur  in  infini- 
tum, vel  aliqua  forrn^  quantum  ad  fuam  effen- 


tiam  acquitetetut  fucceffiufc  > quod  eft  ptopo- 

fitum. 

Quattb  notandum , qubd  quando  At \ftote\cs  To,u™ 
dicit  qubd  contingit  aliquod  totum  fimul  altera-  ‘VJ. 
ri,  qubd  totum  poteft  imaginati  diuidi  duplici-  ,tT> 
ter : vno  modo  in  partes  , quarum  quxlibetnon 
cft  xque  ptxfcns  alteranti  ; fcd  vna  propinquior. 

Se  alia  remotior  i Se  fic  non  contingit  torum  al- 
terari fimul  quo  ad  tales  partes : immo  de  nccef- 
fitate  fucccffiuc.  Alio  modo  quoad  partes  qua- 
rum neutra  cft  remotior  , vel  propinquior  ab 
agente  ; verbi  grati*,  fi  imaginetur  diuidi  fecun- 
dum fupctficicm  alteranti  applicatam;8c  fic  con- 
tingit aliquod  totum  fimul  alterati. 

Nunc  ponuntur  conclufioncs.  Prima  conclu-  6. 
fio : In  altcrationc  ad  qualitatem  , qux  non  ha-  J« 
bet  contrarium  , cft  fucccffio  fecundum  partes 
quamitatiuas  fubiefti. Ptobatut , quiaomnis  ta- 
lis  altctatio  , aut  fit  per  nuuam  gcnctationem 
agentis,  vel  paffi,  aut  vtriufque , vel  per  applica-  »jf  fneufe 
tionem  alterius  eorum,  aut  vtriufque , vel  per  re-  /•****•£• 
motionem  obftacuh  — * " 


fcd  ncceftc  cft  quolibet 
iftorum  modorum  fieri  fucccffiuc; ergo  , &c.Et 


f* 


ifta  cbclufio  poteft  fimilitct  poni  de  qualitatibus 
habetibus  contrarium:  fcd  pono  eam  de  non  ha- 
bentibus, quia  de  eis  miniis  videtur, quod  in  illis 
fiat  fucccffio.  Sedobiicitur  de  lumine  , pofito 
quod  fit  vnumluminofutn  quadratq  figurc.cui  fit 
obftaculmn  corpus  opacum  quadratum  maius, & 
moneatur  luminofum  vctsbs  extremum  opaci: 
tunc  capio  primum  inftans,  in  quo  fupcrficics  lu- 
nunofi.Sr  fupcrficics  opaci  funi  xqualiter  coiun- 
&x.  Tunc  atguitur  immediate  poft  hoc ; aliqua 
pars  luminofi  cft  prqfcns  toti  fupcrficici  corporis 
opaci ;igitur  tota  illa  fupcrficics  cft  fubitb  illumi- 
nata.Rcfpondetur  negando confcqucnriam;quia 
ante  quamcumque  partem  luminofi  prxfcntcm 
illi  fupcrficici.prius  erat  vna  pats  minor  prxfcns, 
qux  ad  minorem  diftantiam  fufficiebat  illumina- 
re, Jk  ante  illam  adhuc  vna  minor,  8c  fic  in  infini- 
tum ; igitur  ante  quamcumque  partem  illius  fu- 
pcrficict  illuminatam,  prius  erat  alia  pars  illu- 
minata. 

Secundo  dubitatur, vtitim  poffibilec{retlquf>d 
fieret  alterario  fine  tali  fucccflionc.  Rcfpondc- 
tur  qubd  non  naturaliter , tamen  conditionali- 
tcr  ,fi  aliquod  luminofum  cftcr  fubiibprxfcnta- 
turo  medio  fufficicnrer  difpofito  ad  fufccptio- 
nem  fui  luminis,  fubito  illuminaret  illud  me- 
dium. Et  illud  idem  poteft  probabiliter  fuftineri 
de  igne ; qubd  fi  ignis  cfter  fubito  approximatus 
alicui  pafto , in  quod  fufficcrct  agete  , in  primo 
inflanti  ageret  ad  tantam  diftantiam  , ad  quan- 
tam vnquam  poftea,  licet  non  xque  intense, fup- 
pofito  , qubd  agens  intendatur , am  pafium  me- 
lius difponatur,  nec  qubd  aliunde  fiat  agenti  au- 
xilium.Ec  fi  contrarium  apparear, vel  oppofitum, 
fioc  eft  eo, qubd  a&io agentis  cft  retniflior  in 
remoto,  quim  in  propinquo. 

Secunda  conclufio.  In  alteratione  ad  qualita- 
temnon  habentem  contrarium,  non  cft  fucceflio  *'Mfm 
fecundum  gradus  formx. Probatur  per  experien-  «»• 

tiam,  fuppofiro  qubd  aliquod  fufcepnuum  lumi-  uabm  ** 
nis.vt  puta  cryftallum,apponatur  radiis  Solis, vi- 
demus , qubd  in  principio  applicationis  efficitur 
ira  luminofum  , ficut  vnquam  poftea.  Et  debet 
conclufio  intclligi  de  agente  , & paffo  eodem 
modo  fe  habentibus,  ita  vt  non  fiat  melior  ap- 
plicatio. nec  vnum  in  virtute  augeatur, nec  aliud 
indifpofitionc  melioretur. 

Sccun 


Quxftio  III. 


. ■ 

t. 

Ja  ait  irati*- 
rati  quali- 
tatem k*b- 

ttm  tutra- 

nft  fit m- 

A*£T4ini 

firm. 


10 


Secundi  , quia  fi  agens  non  producat  in  prin- 
cipio ramum, quantum  potcfl  qua  ratione  eft  per 
vnum  tempus,  eadem  ratione  per  infinitum  tem- 
pus i cum  uon  Habet  rcfillcntiam , nec  impedi- 
menrum. 

Tertia  conclufio.ln  alteratione  ad  qualitatem 
habefttcm  contrarium  , cft  fuccclfio  fecundum 
gradus  forma:.  Probatur  per  experientiam.  Vnde 
aqua approximata  igni  calefit  remiftiue : deinde 
eius  caliditas  continue  intenditur:  nec  vatet  di- 
cere , quod  prius  per  magnum  tempus  abticiatur 
contrarium,  & poftea  fubito  inducitur  caliditas, 
ad  quam  e fi  alteratio , quia  in  nobis  experimur 
oppofitum.  Nam  primi  fumus  calidi.poftcanon 
folum  perabiedionem  prxftinx  caliditatis,  im- 
mi  per  noux  frigiditatis  indu&ioncro  , cuius 
fignumefi  .quid  efficit  frigiditatem.  Pater  igi- 
tur, quid  iu  alteratione  efi  fucceflio  fecundum 
gradus  formx. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico , quid  neutro 
modo:quia  in  habentibus  contrarium  cfi  fuccef- 
fio  fecundum  gradus  formx  , Sc  etiam  fecundum 
panes  quantitatiuas  fubie&t : fed  in  non  haben- 
tibus contrarium  non  cfi  fucceflio  nifi  fecundum 
partes  quantitatiuas  fubiefti.  Ad  probationem 
de  aqua  di&um  cfi  in  quarto  notabili. De  lumine 
Arifioteles  intclligic  quod  fi  luminofum  efiee 
fubito  ptzfcnratum  medio  , fubiti  caufaret  lu- 
men. Ad  probationem  de  gradibus  formx  dici- 
tur vno  modo,  quid  agens  naturale  magis  de- 
terminat ad  produ&ioncm  vnius  gradus , quam 
ad  produ&ioncm  alterius.  Aliter  dicitur,  quod 
licet  fit  ex  intentione  agentis  producere  calidi- 
tatcni ; tamen  connaturalecft  , quid  vnus  gra- 
dus primi  producatur,  quam  alter. 

Ad  fecundam  dico, quod  illz  partes  fune  ciuf- 
dein  rationis.  Ad  probationem  dico  , quod  licet 
non  difFcramquantitarc  exrenfionis.tamcn  bene 
differunt  quantirarc  inrenfionis. 

Ad  tertiam  , negatur  conlcqucncia  , quia  ali- 

?ua  qualitas  , vel  pars  qualitatis  ptoducetur 
abito. 

Ad  quartam,  negatur  antecedens.  Ad  proba- 
tionem dico,  quod  licet ilix partes  fincfimul.ta- 
men cft  b ibi  ordo; ita  vt  ille  gradus ptimi ge- 
neratus vitimi  corrumpitur.  Et  decaufa  imagi- 
nantur aliqui , quid  gradus  primi  introdu&us 
maiorem  habet  fixionem  in  matetia , Sc  hoc 
propter  maiorem  appetitum  materix  , quando 
materia  omnino  caruit,  quira  quando  habuit 
partem  formx.  Tamen  dicitur  aliter , quid  dc- 
rerminatio  ad  corruptionem  vnius  gradus  prius 
quam  ad  corruptionem  alterius,  cft  ab  agente 
vniucrfali. 

Ad  quintam,  negatur  confequcnti.vquia  licet 
continue  acquiratnralia,&  alia  caliditas ; tamen 
quia  ex  omnibus  illis  fit  c vna  caliditas.ficut  ex 
partibus  totum  , propter  hoc  motus  cft  vnus,  Sc 
ad  vnum  terminum. 

Ad  fexram  , conceditur  maior , fi  fit  (implici- 
ter indiuifibile,  tam  intcnfiue,  quam  cxtcnfiue; 
Sc  negatur  minor.  Ad  probationem  : Author  in- 
tclligic, quod  forma  d cft  fimplex , Sc  indiuifibi- 
lis  per  priuationem  compofitionis  ex  partibus 
diucrfarum  rationum.  Ad  aliam  diftum  cft. 

ANNO  TAT  IONES. 

1 \ 7 Ttitm  in  nit  er /trione  quali  t.ts  acquiratur 
V fubito , crc.  Nota,  quod quxftio  cft,  an 


177 

alteratio  fic  motus  continuus,  qux  poteft  habere 
rripliccin  fenfum.  Ptimus  Tenuis  cft,  vtr&inal* 
tcratio  fic  mutus  continuus,&  perpetuus, vt  mo- 
tus cariorum  ; Sc  dc  boc  non  cft  quxftio.  Secun- 
dus fenfus  cft, vtr um  alteratio  fit  concinua,idcft, 
abfquc  vlla  interpolatione  in  toto  tempore, quo 
mobile  alteratur , neque  etiam  dc  hoc  quzeitur: 
nam  certum  cft , qudd  propter  aliquod  impedi- 
mentum mobile  non  fic  (emper  alteratur.  Ter- 
tius fenfus  cft, vtriiin alteratio  fit  continui  fuc-  . 
ccftiua.falrcm  pro  illo  tempore  quo  durat ; ita  vt 
mobile  fucccwue,  id  cft, per  partem  poft  partem 
acquirat  formam , ad  quam  mouctur : & in  hoc 
fcnfu  cxciraturquxftio,  Sc  haber  difficultatem. 

Secundd  nota, quod  Gotfrcdus,quodl.7.qu$ft. 
7- tenet  iu  augmentationc  formx  non  dari  gra- 
dus, fcd  forma  rora  fimul  acquiritur  , cuius  op- 
pofitum  fentit  Scorus  hic , Sc  in  1 . dift.  1 7.  Pro 
cuius  intclligemia  obferua,qu£>d  gradus  cft  por- 
tio pcrfc&ionabilis  formx  Ipccincx  extra  con- 
ccprum  quidiratiuum  cius , ipfam  formam  fp>- 
cincam  intra  fuum  conceptum  quidiratiuum 
includens, & inclufus  realitcr  intra  conceptum 
indiuidui.  Nam  forma  fpecifica  bifariam  confi- 
derari  poteft ; vno  modo  clTcmialitcr  , Sc  qui- 
ditatiuc  tantum.  Alrcro  modo  materialiter, id  cft, 
fecundum  cllc,  quod  haber  infuis  inferioribus, 
fcu  indiuiduis.  Priori  modo  forma  fpccifica  con- 
firtir  in  indiuifibili , at  pofteriori  modo , fcilicec 
materialiter  haber  latitudinem  graduum.  Dici- 
tui  autem  quod  gradus  includit  formam  fpccifi- 
cam  in  fiio  conceptu  quiditatiuo , quia  calidi- 
tas decem  graduum  cft  caliditas  formalitcr  , Sc 
quiditatiuo  , quia  quxlibct  talis  cuiufcumque 
gradus  includit  formalitcr , Sc  quiditatiuc  calx- 
ditarem , liccc  caliditas  non  includar  quiditati- 
decem  gradus.  Dicitur  irem , quod  infareali- 
ter  includitur  in  concepcu  indiuidui , tumendo 
iudiuiduum  per  accidens , id  cft , pro  aggregato 
ex  natura,  differentia  indiuiduali,&  gradu  : quia 
caliditasdcccmgraduumeft  realitcr  albedo. 
b Tamenef?  ibi  ordo.  Nota  quod  inter  iftos  gra- 
dus nullus  cft  ordo  ellcmialis , fcd  tantum  acci- 
dentalis, ficur  , Sc  inter  partes  linex.  Vndc  ficur 
prima  pars  linex  pollet  efle  vltima,  ita  primus 
gradus  pollet  cllc  medius , & vlrimus : quare  in— 
cer  iftos  gradus  fimpliciter  non  cft  ordo , fed  fo- 
lum habent  ordinem  quatenus  induunt  modum 
numeri : qui  tamen  modus  non  eft  ibicx  natura 
rei,fcdad  placitum;  lignare  enim  huiufmodi 
gradus  cft  ad  placitum. 

c Ex  omnibus  idu  fu  vna  caliditas.  Nora, quod 
in  forma  habente  plurcs  gradus  duplex  cft  vniras 
prima  eft  vnitas  indiuifiouis.  Secunda  cft  vniras 
compofitionis  : nam  omnis  forma  componitur 
exfuis  gradibus , licet  non  fir  talis  corapofitio, 
qualis  cft  inter  ens  in  a&u,  Sc  ens  in  potentiateft 
ibi  etiam  vniras  continuationis  non  cxtenfiu^, 
fcd  intcnfiue.  Et  fi  dicatur;  ergo  aliqua  forma 
erit  diuifibilis  fcclusi  quantitate.  Dicas, quod 
cft  diuifibilis  fcclusi  quantitate  intcnfiue,  non 
cxtenfiu£. 

d Forma  eR fimplex  t & indiuifibUu  ,&c.  Nota 
quod  compofitio  cft  multiplex  : quxdam  ex  par- 
tibus cflentialibus , puta  cx  materia,  & forma; 
quxdam  cx  partibus  quantitariuis,  vel  intcgrali- 
bus,  quxdam  cx  fubicdo.  & accidente,  quxdam 
cx  gradibus  ciufdcm  formx.  Exemplum  primx, 
vt  homo , ignis.  Exemplum  fccundx , linea  cor- 
pus. Exemplum  tertix,  lignum  album.  Exem- 
plum 


Fima  fteei- 
fitm  bifariam 
ecnfiJerari 
foufi. 


I I. 

Inter  gradut 
firma  nrn  eft 
orJe  rjfrnti *- 
lu. 


Ftrma  Ut- 
bentit  flant 
gradu  1 eft 
dufhx  v iti- 
tat. 


Cemfefttio 

eft  multi- 
fit*. 


Lib.  111.  Phy  ficorum 


SimpUt  tjl 
uadrufltx. 


phimqvutt* » albcdo  intcnCa : 6 c quia  quot  mo- 
dii dicitui  visuro  oppofitorum  , tot  fic  reliquum 
ex  i.  Topicorum.  Idcb  fimpicx  poteft  accipi 
quadtuplicitct  per  oppofitum  ad  prxdi&os  mo- 
dos. Eft  ergo  forma  fimpicx  fimpiicitate  oppo- 
fiu  compofuioni  cflcntiali , quia  non  componi- 
tur cxmatcna  fle.  forma.  Irem  cft  fimpicx  fim- 
pUcitatc  oppofita  compofuioni  quantiiatiux  fi 
fit  fermo  de  founa , qux  eft  de  gcnctc  Qualita- 
tis fecus  cft  de  Quantitate. 

Ell  etiam  omnis  forma  fimpicx  fimpiicitate 
oppolita  compofuioni  ex  fubicfto,  Se  accidente. 
Non  cft  tamen  omnis  forma  fimpicx  fimplicita- 
tc  oppolita  compofuioni  ex  gradibus : quia  mul- 
rx  formx  intenduntur  ,&  remittuntur,  quod  fit 
fecundum  gradum  cinfdcm  fotmx.  Intentio  er- 
go Authoris  eft  formam  c(Tc  fimplicem  (impli- 
citate tantum  oppoGta  compofuioni  cftentiali, 
& exfubic&o , & accidente.  In  aliqua  enim  for- 
ma funt  partes  quantitatiux,  in  aliqua  etiam  for- 
ma funr  diuerfi  gradus  perfc&ionis  , Se  virtutis, 
qux  compofttio  non  repugnat  fimplicit  ati  incf- 
f entia  formx. 


IV. 


Q_V  iSTIO 

Vtrum  in  intenjlone  forma  fari  friiu  ac- 
qui/ira  maneat  cum  farte  Jc- 
cundo  acqutfita  ? 

Vide  Dodoits  citatnj  in  tjtuft.  anteetdtnii.  Ancon.  Ande. 
8.  Mrtaph  quail.  f,.  Tolet.  l.  Je  generat,  e af.  j.«j ttajl.  4. 
Fonfeca  1 MrtAib.caf.io.q  i.Siutet  torn.\.di[f.^6.feii.i. 
& j.Ruuiu»  i.degentr*t.u>f>.4  trali  . i.Loica  1.1. 

q*ifl.x+.art. i-  Vafqucz  1.1.  j.(*r  4 C ranado 

ibid.tew-r*  h.  4.  Jifr  1 9.  nui»,  t . Caittan.  i.fr.  qui/l.7. 
*rt.  11.91.1,  jmd.  14.  arf.  4.  *d  j.  <^r  i . t.quajl.  51, 
an  it.  i, 


non  efficitur  maior  per  additionem  alterius  li- 
nei pedalis  , quia  adhuc  remaner  pedalis  ficut 
ante  i ita  fimilitei  qualitas  prxcxihcns  , ft  prius 
fuerat  trium  graduum  , Cempet  erit  trium  gra- 
duum, Se  tamen  illud  quod  intenditur,  debet 
clTc  primo  minus , Se  poftea  maius. Nec  pars  fe- 
quens,  nec  etiam  aggregatum  \ quia  quod  inten- 
ditur prius  erat  remiflius  ,8c  tamen  nec  aggrega- 
tum , nec  pats  fcqucns  erat  rcmiGuis  , quia  neu- 
trum prius  erat. 

Quarto  , fcquctctur  quod  quodlibct  intense 
calidum  cflct  intense  calidum  , Se  etiam  rcmifse 
calidum : confequcns  clUmpoflibilc  , quia  idem 
non  cft  limul  imenfum  , Se  tcmilTum  in  eadem 
qualitate.  Confequemia renet , quia  per  re  «ha- 
bens caliditaicm  imcnfam-.liabet  criam  medieta- 
tem illius  , diuidendo  non  per  cxtcnfionem  , fcd 
per  intenfionem,  quarum  quxlibct  fufticit  deno- 
minare fubtc&um : igitur  ab  vna  denominabitur 
intense  calidum  , Se  ab  alia  rcmifse  calidum , Se 
habetur  ptopofituin. 

Quinio  , fequeretur  quod  quxlibct  caliditas, 
quantumcumque  remilla,  pollet  producere  cali- 
diratem  infinitam  intcnfiuc,  vel  falrem  calidita- 
tem  fuumvam  : confequcns  cft  falfum  proptee 
doo  : primo  ,quia  nibilagit  vitra  gradum  pro- 
prium. Secundo  , quia  agens  naturale  finalitcr 


. Rcviivr  quid  non : primi  quia  G 
manerent  fimul,  hocelTct 
Pro  tanto  , quod  per  huiufmodi  ad- 
ditionem gtadus  ad  gradum  Geret  intenfio 
fotmx ; modo  confequcns  cft  falfum , quia  velo- 
citas dcfcenfns  grauis  continue  intenditur, 

Se  tamen  nulla  pars  velocitatis  prius  acquifi- 
ix  manet  cum  aliqua  parte  , qux  fecundo  acqui- 
ritur. 

Secundi, quia  per  appropinquationem  Solis 
ad  meridianum  radius  lucis  intrans  domum  per 
feneftram  continue  incenditur,  ve  patet  ad  expe- 
rientiam , Se  tamen  nullus  gradus  lucis  prius  ac- 
quifitus  manet  cum  aliquo  giadu  , qui  fecundo 
acquiritur  prxcisc,pofito  quid  totus  aer  exiftens 
in  domo  continue  ingrediatur  ab  vna  parte  , fle 
expellatur  per  ventum  ab  alia  parte : tnne  G ali- 
quod lumen  pritis  acquiGtum  maneret  cum  ali- 
quo, quod  fecundo  acquiritur,  iam  illud  lumen, 
vel  cucurridcc  cum  acre  exrra  dominium  Solis, 
quod  cft  impoflibile;  vel  dimitterce  acrem  ,iu 
quo  prius  fuit , ingrediendo  alium  aerem  , quod 
nonpotcft  fieri: quia  accidens  non  poteft  mi- 
grare defubicdo  in  fubicdum. 

Tcttid.quia  fi  qualitas  intenditur  per  additio- 
nem gradus  ad  gradum , vtroque  remanente  fi- 
muljtunc  vel  pars  prius  acquifita  intenderetur, 
vel  pars  qualitatis  fuperueniens , aut  aggrega- 
tum ex  illo  quod  prxerac,&  ex  fuperaddito:  non 
qualitas  prxcxirtens , quia  illa  nunquam  cft  ma- 
jo»,  quam  fu  de  /adi o,  vctbi  grana,  linea  pedalis 


agit  ad  aflimilandum  fibi  patTum  ; & per  confc- 
quens  cum  paflum  fuerit  (ibi  aflimilaiuni , ccfla- 
bic  agere.  Probatur  confequentia  ■,  quia  caliditas 
quaiuumcunquc  remifta , fufficir  aliquem  gra«. 
dum  frigiditatis  expellere.  Se  aliquem  caliditaris 
inducere  -,  igitur  cum  aliter  gradus  caliditaris  Gbi 
xqualis  Gt  ciufdcm  rationis  cum  illo,qo&  ratio- 
ne poruit  primum  producere  , eadem  talione  fe- 
cundum. Et  iicut  arguitur  de  fecundo,  ira  de  ter- 
tio, & quaito,8c  fic  in  infinitum  i igitur  cum  ca- 
liditas infinita , G edet , rcfultarct  ex  huiufmodi 
infinitis  gradibus,fequitur  qudd  illa  caliditas  te- 
miffa  poteft  producere  caliditatem  finiplicucc 
infinitam. 

ScxtS,qu6d  lumen  piodudluni  in  medio  eflec 
infinitum  inrcnfiue.  Probatur  confequentia  fup- 
ponendo  duo:  primS  , quod  generario  luminis 
(it  inftantanca,  ficut  patet  i .de  Anima  i.  rm.70. 
qufld  per  approximationem  luminofi  ad  medium 
lufccpt  juum  luminis  incendatur  lumen  , vt  patee 
ad  experientiam.  Tunc  arguitur  fic  ; in  primo 
inflanti , quo  luminofum  cft  approximatum  fuf- 
ceptiuo  luminis  fufticicntcr  difpofito,  lumino- 
fum produut  lumen  ccitx  intcniionis.&  in  quo- 
libet initanti  temporis  fcqucntis  , cft  xqnc  po- 
tens, vel  potentius  ,quia  magis  approximatum 
ad  producendum  lumen,  quim  in  primo  : igitur 
cum  in  illo  tempore  fini  partes  , vel  inllatuia  in- 
finita , fcquitur  quod  in  illo  tempore  producit 
lumina  infinita  , quorum  quodlibct  cftxqucin- 
tenfum,  vel  intenfius  lumine  prius  dato.  Tunc 
igitur  vel  lumen  prim£>  acquifitum  manet  cum 
illo  quod  fecundi  acquiruur,  vel  non  i G fic,  ha- 
betur confequcns:  fciliccr , qu£id  lumen  illud 
produ&um  cft  infinitum  inrenfme:  quia  ex  infi- 
nitis xqualibus  rcfultat  infinitum.  Si  non , tunc 
fequitur,  quod  intenfio  qualitatis  non  fiat  pei 
additionem  gradus  ad  gradum  veroque  manente 
fimul , & habetur  propofirum. 

Septimo  fequeretur,  quod  aliqua  qualitas,  ve 
albcdo,  efiet  in  infinitum  perfida;  confequens 
eft  falfum  j fle  probatur  confequentia  fupponen- 
do , quod  quxlibct  albedo  fit  pcrfc&ior  nigre- 
dine. 


Qu^ftio  IV. 


dine.  Quod  pacer,  quia  impoflibile  eft  duas  fpe- 
cjcs  eflc  xqu*  pcrfcdas  eflemialitcr  ; idei  de 
neceflitare  vna  excedit  aliam , vel  exceditur  ab 
alia:  modi  albedo  excedit  nigredinem  , quia 
babet  fe  per  morum  habitus,  fic  nigredo  per  mo- 
dum priuationis , vt  pacet  lib.de  Senfu.fic  Senfa- 
to,  fit  z.  Aie t cor  orum.  Tunc  arguitur  ,albedo  eft  in 
duplo  perfe&ior  fua  medietate  ,in  triplo  perfe- 
rior fua  tertia  parte,  fic  fic  in  infinitum ; fed  me- 
dietas albedinis  eft  perfedior  nigredine, & tertia 
pars  albedinis  eft  perfectior  nigredine , fic  fic  in 
infinitum  perfeTior  nigredine  , fic  per  confe- 
quens  albedo  eft  in  infinitum  perfe&a. 

O&auo  fcquerctur,qubd  in  alteratione  de  fum- 
ma  frigiditate  adfummam  caliditatetn  alterans 
e flet  infinitx  virtutis  inrcnfiux.  Confcquens  eft 
falsu:quia  nullus  ignis  eft  infinitx  virtutis.  Pro- 
batur confeaucnria.quia  fi  fiat  alteratio  tn  aliquo 
cemporcde  lumine  frigida  ad  fumme  calidumjtuc 
. i«  prima  medietate  teporis  deperdita  eft  medie- 
tas rcfiftcntix;fciliccc  medietas  frigiditatis  : igi- 
tur in  alia  patte  proportionali  ignis  alterans  ha- 
bet in  duplo  maiorem  proportionem  fuper  refi- 
ftentiam  pafli.quim  habuit  in  prima:  igitur  (1 
fecunda  pars  proportionalis eflet  xqualis  primx, 
corrumperetur  duplum  dc  rcfiftentia  in  fecunda 
ad  hoc  , quod  corrumpebat  de  prima , Sc  cum 
hoc  dapium  de  caliditatc  induceretur;  igitur  cum 
de  fa £to  fecunda  pars  prof-^rtionalis  horx  fit 
prxeise  fubdnpla  ad  primam  prxeise  tantum 
producit  in  fecuiida  ficut  in  prima ; fic  ita  argue- 
rerur , quod  in  tertia  tantum  corrumpet  de  con- 
trario , quantum  in  fecunda,  Sc  tantum  induce- 
ret de  caliditate  , quantum  in  fecunda : fic  fic  in 
infinitum  : igitur  cum  illius  horx  fine  infinitx 
partes  proportionales , in  quarum  qualibet  tan- 
tum inducirur  de  caliditate,  quantum  in  prima 
parte  horx  inducebatur.  Sequitur  quod  in  fine 
erit  caliditas  infinita , fi:  per  confcquens  agens 
in  ilia  alteratione  caufiuet  infinitum  , quod  erat 
confcquens. 

Nono.  Quia  in  rcraiflionc qualitatis  non  cor- 
rumpitur vnus  gradus  aliis  manentibus  ; igitur 
in  inrcnfionc  qualitatis  cum  gradu  fecundo  ac- 
quifico  non  maner  gradus  primb  acquifitus.  Te- 
net confcqucniia,  quia  idem  eft  modus  intenfio- 
nis,fic  temiflionis.  Probatur  antecedens,  quia  in 
remjflionc  qualitatis  omnes  partes  fecundum  in- 
centionem fune  xqualircr  approximat»  agenti: 
igitur  qua  ratione  agens  corrumpic  vnum  illo- 
rum graduum  , eadem  ratione  alium,  fic  per 
confcquens  vel  fimul  corrumpit  omnes  , vel 
nullum. 

Decimo.Termini  motus  altcrationis  non  pof- 
funt  flare  fimul  : igitur  conclufio  falfa.  Tenet 
confequenria,  fic  antecedens  probatur , quia  Im- 
poflibile eft,  qubd  idem  fit  fimul  fumme  cali- 
dum, Sc  fumme  frigidum. 

Vndccimb.  Quia  ficur  eft  dc  motu  locali , ita 
Videtur  de  motu  altcrationis ; fed  in  motu  locali 
pars  primb  acquifira  non  maner  cum  parte  fe- 
cundo acquifita : quia  impoflibile  eft ,qu&d  mo- 
bile fimul  fit  in  duobus  locis  : crgo.ficc. 

Duodecimb.  Quia  vel  illi  gradus  manerent 
diftin&i.vel  indiilindli : non  indiftin£ti,quia  il- 
la funt  diftiinfta , qux  funt  fimul , fic  vnum  prius 
fuit, quam  reliquum,  Sc  quorum  vnum  corrum- 
pitur prius  quam  reliquum  corrumpatur.  Nec 
diftin^i , quia  vel  fpecic , vel  numero  ; non  fpe- 
cic , quia  in  calefactione  gradus  primo  acquifi- 


179 


tus  eft  calidiras , fic  etiam  gradus  fccundb  acqui- 
firus  eft  caliditas  : modb  omnis  caliditas  omni 
caliditaci  eft  ciufdem  fpeciri  fpecialiffimx ; non 
numero  ptopter  duas  authoriiares  j.  Aietnph. 
ttxt.  zy.  Vnacft,qubd  illa  funt  vnum  numero, 
quorum  materia  eft  vna;  modo  illorum  graduum 
materia  eft  vna.  Secunda  authoriras  : Quxcum- 
que  in  eodem  fubic&o  differentiam  habenr,  dif- 
ferunt fecundum  fpeciem:modo  illi  gradus  fune 
in  eodem  fubic&o, fic  per  tc  habent  differentiam; 
igirur  differunt  fecundum  fpecicm. 

Oppofitum  arguitur  per  experientiam; quia  7. 
videmus  qubd  ex  aggregatione  luminis  ad  lu- 
men , lumen  redditur  inrcnfius,  vr  fi  dux  cande- 
lx  ponantur  finml.Sccundb,nifi  intenfione  qua- 
liratis  primus  gradus  maneret  cum  fecundo , fc- 
qacrctur  qubd  qualitas  fymbola  non  remanerer 
eadem  in  generato , Sc  corrupto ; confcquens  eft 
fatfum , vc  patet  ftennio  it  Generatione , ttxt.  iy. 

Probatur  confequentia , quia  fi  aer  debet  fieri 
ignis,  tunc  calidiras  acris  continue  intenditur, fic 
tunc  in  illa  intenfione, vel  gradus  prxcedcns  ma- 
net cum  fequciui,  Sc  habeo  propofitum:  vel  cor- 
rumpitur inaduentu  fcqucmis,  Sc  habetur  con- 
fcqucus. 

Notandum , quod  de  ifta  quxftionc  funt  qua-  Opinio  <jut- 
tuor  vix  rcfpondendi.  Prima  via  eft, quod  inten-  ** 

fio  • qualitatis  fic  folum  per  deputationem  a 

contrario ; verbi  gratia,  fi  ignis  agat  in  aquam, 

calidiras  in  aqua  non  intenditur  peradditionem 
caliditatis  ad  caliditaiem  , fed  per  corruptionem 
frigiditatis  apparet  calidiras  intenfior  , quam 
prius  fuit.  Et  fic  dicentes  ponunt,  qubd  quili- 
bet gradus  alicuius  qualitatis  eft  fummus;  fed 
tamen  apparet  remiflus  propter  commixtionem 
conrrarij.  Et  probatur  vnica  ratione : quia  fi  in 
aliquo  fubicfto  fir  tantum  prxeise  dc  caliditate, 
quantum  de  frigiditate ; illud  non  diceretur  ca- 
lidum , neque  frigidum ; fed  fi  remitteretur  vnus 
gradfls  frigiditatis  , fuppofito  quod  nulla  calidi- 
tas introducatur,  illud  fubictftum  eflet  calidum; 
igirur  caliditas  intenditur  ibi  non  per  additio- 
nem alicuius  gradus  caliditatis,  fed  per  remotio- 
nem frigiditatis.  Sccundb  per  Ariftotelcm,qui 
ponit  quod  albius  eft,  quod  eft  nigro  impermix- 
tius. Tcrri'6  , Topicorum  tertio  , cap.  4.  quia  retnif- 
fio  vnius  conrrarij  fit  per  alterius  inrcnfioncm. 

Secunda  via  eft , quod  inrcnfio  qualitatis  fit  8. 
per  additionem  maioris  gradus,  b Sc  tamen  in 
aduentu  illius  maioris  tota  prxccdens  corrum- 
pitur, fic  pro  ifta  via  funt  omnes  lationes  ante 
oppofitum. 

Tertia  via  eft,  qubd  intenfio  fit  e per  additio- 
nem  gradus  ad  gradum  viroque  gradu  rema- 
nencc  fimul , fit  ifta  probabitur  per  conclufianes. 

Quarta  via  eft  ( qux  non  differt  a prxccJcnri, 
nifi  in  modo  loquendi)  quid  nulla  d qualitas 
intenditur,  vel  remittitur  fecundum  formam;di- 
citur  tamen  intendi , vel  remitti  fecundum  qua- 
liratem , Sc  hoc  propter  vnam  rationem  ante  op- 
pofitum : quia  vel  gradus  prxcedcns  intenditur, 
vel  fcqucns,  vel  aggregatum. 

Secundo  notandum,  qubd  duplices  funt  qua- 
li.a.r,  ; quadam  qua  dependent  in  Ji*. 

agentibus , non  fimpfccitcc  toquen- 
do , fed  ab  agentibus  fic.  vel  fiefe  habentibus;  vc 
lumen,  tc  fpecies  coloris.  Alia  funt  qua  depen- 
dent ab  agentibus  in  /fer.',  & non  onfinuri,  vc 
frigiditas,  caliduas.Sr  huiufmodiqnaliratesha. 
bentes  cotnratium.  Modo  in  condufiombus  fe- 
quenti 


i8o 

quentibus  folum  intelligam  de  qualitatibus, qux 
non  dependent  a fuis  agentibus  in  ce»/tf*«W:idct> 
de  intentione  aliarum  qualitatum. 

^ Notandum  tertii,  quod  lumen  poteft  intendi 

lumtn  i nui-  quolibet  diucrforum  modorum.  Prim6  , per 
tu  nui u pe-  atigmentarioncm  virtutis  agentis  , medio  futce- 
ufi inundi.  ptiuo  , & agente  quiefeentibus  i & tunc  dico, 
quod  intentio  luminis  fit  per  additionem  gra- 
dus ad  gradum  , vtroque  manente  timui , vc 
potlca  ptobabitur  de  aliis  qualitatibus  ; ita  vt 
tunc  non  tli  different  ia,  quo  ad  hoc, inter  lumen, 
fic  alias  qualitates ; fic  tic  lumen  primo  poteft  in- 
tendi itio  modo. 

Secundo  intenditur  lumen  per  approximatto- 
nem  luminoti,  medio  quiefeente. 

Tcrti&  per  applicationem  medij  fufccptiui 
medio  quiefeente. 

Quart6  per  motum  vtriufque  , fcilicec  tam 
medij, qukm  luminofi;&  quolibet  itlorum  trium 
modorum  intenditur  lumen,  nullo  gradu  lucis 
prius  acquifito  manente , cum  aliquo  qui  fecun- 
di acquiritor. 

1 0 Qumto,  intenditur  lumen  per  reflexionem, vt 

-*  quando  radius  reuetberatur  a fpeculo,  in  acre 
propinquo  fpeculo  eft  lumen  intentius , quim  fi 
non  fuillct  fpeculum  refle&ens, 

Sexti  , per  aggregationem  luminoforum  ad 
|nuicem,  vt  lumen  intentius  redditur  quando 
caufatur  k duobus  luroinofis,  quam  ti  ab  altero 
illorum  tantum  , exteris  paribus  , fcilicctquod 
contidererur  xqualis  diftantia. 

Et  in  iftis  cafibus  dico , quod  ti  luminofum,& 
medium  quiefeant,  lumen  redditur  intentius  ptr 
hoc  , quod  primus  gradus  manet  cum  fecundo: 
fed  ti  non  quiefeant,  tunc  lumen  fecundum  pro- 
ducum fempet  eft  diucrfuin  omnino  ab  illo, 
quod  primi  producebatur. 

Contra  tamen  illos  duos  modos  vliimos  alle- 
gant Pcrfpe&iui  vnam  experientiam : quia  fi  a 
duabus  partibus  vnius  foraminis  ponantur  dux 
candclx,  fic  tunc  vltimum  foramen  a reliqua  par- 
te ponatur  , reflcdkcns  lumen  vnius  candclx  re- 
fledetur  ad  vnam  partem , fic  lumen  alterius  ad 
aliam,  quod  nonctfcr,  nifi  lumina  caufata  ab 
itlis  candelis  tranfiflent  diftin&a  in  foramine 
medio ; fic  per  confcqucns  vnum  illorum  non 
intendebat  reliquum  , fed  folum  erat  aggregatio 
duorum  luminum  ad  intticcm. 

| j , Refpondctur , quid  itla  experientia  non  pro- 
bat, quod  vnum  lumen  non  intendatur  per  reli- 
quum i fed  probat  quid  lumen  non  porcll  mul- 
tiplicari nifi  indiredo  c corporis luminofi. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  conclu- 
do. Intenfio  in  qualitatibus  primis  ,& fecundis 
confequentibus  primas, non  fit  prxcis£  per  denu- 
rationem  k contrario.  Probatur,quia  ti  fic  ellcr, 
fcqueretur  quod  fumma  caliditas  , & fumma  fri- 
giditas potient  flare  fimul.  Confcqucns  eft  fal- 
fum : quia  ad  fummam  caliditatcm  confcqui- 
tur  ignis , fic  ad  Itimniam  frigiditatem  aqua  , fic 
fic  idem  eflet  ignis,  & aqua.  Confcqucntia  pro- 
batur , & fiat  ex  fumme  frigido  fumme  calidum; 
tunc  in  ifta  calcfa&ionc  , vel  producitur  aliqua 
palrditas  de  nouo  , vel  nulla ; fic  quod  folum  rc- 
tpouetur  frigiditas  : fi  aliqua  , igitur  intenfio 
qualitatis  non  fit  per  folam  remotionem  frigidi- 
tatis , fed  per  additionem  caliditatis  ad  calidira- 
tem.  Si  nulla  caliditas  acquiratur , fed  folum  rc- 
tnoucatur  frigiditas;  tunc  cum  in  fine  eflet  fum- 
pu  caliditas,  fcqueretur  quod  illa  fuit  curofunv 


Lib.  111.  Phyficorum 


roa  frigiditate  , qu*  erat  in  principio.  Tunc  ad 
rationem , qux  erat  contra  hoc ; fi  etTct  aliquod 
xqualiter  habens  de  calidicatc,&  frigiditate;  di- 
co quod  illud  ncc  eflet  calidum,  nec  frigiduro;& 
fi  per  aliquam  potentiam  rcmouetctur  vnus  gra- 
dus frigiditatis  , fine  hoc  qu6d  induceretur  ali- 
quis caliditatis , quod  forte  non  cft  pofllbile , de 
quo  videbitur  in  fequenti  quxftionc ; attamen 
hoc  conceflo  , dico  qu&d  caliditas  non  intende- 
retur , fed  intenderetur  denominatio  fecundum 
caliditatcm. 

Secunda  concludo.  In  intentione  qualitatis 
pars  prius  acquifira  manet  cum  parte , qux  po- 
ftcrius  acquirirur.itavt  in  alteratione  ad  fum- 
mam caliditatcm,  fumma  caliditas.qux  manet  in 
termino  motus , cft  integra  cx  omnibus  calidita- 
tibus  particularibus,  qux  erant  acquifirx  tempo- 
re alterat ionis  a principio , vfque  ad  finem.  Pro- 
batur, quia  nifi  ita  eflet,  fcqueretur  quid  fumma 
caliditas  fecundum  fc  , & quamlibet  partem  fui 
corrumperetur  fubiti  tota  fimul.  Confcqucns  eft 
impoflibile  pro  tanto , quia  fumma  caliditascft 
aliquanti  virtutis  ad  retmendum  contrario  cor- 
rumpenti : icitur  i nullo  finito  poteft  fubiro  cor- 
rumpi. Probatur  confequcntia , & fiat  alterari© 
de  fumm£  calido  ad  ftinmuim  frigidum.  Tunc  in 
principio  alrcrationiseft  fumma  caliditas, & im- 
mediate pi\ft  non  eft  fumma  caliditas.  Tunc  im- 
mediate poft  , vel  aliquid  ipfius  cft , vel  non.  Si 
non,  habetur  confcqucns ; fi  fic , igitur  in  remif- 
fionc  caliditatis  ,remitTo  vno  gradu  manet  ad- 
huc refiduum;  & per  confcqucns  in  intentione, 
acquifito  vno  gradu  , tranet  ille,  qui  prxerat. 

Secundo,  tequeretur  qubd  fumma  cahdiras 
fecundum  quam  mobile  quiefeit  in  termino  alte- 
rationis , fuilfet  tota  acquifita  lubitd  ; confe- 
quens  eft  falfum , fic  confcqucntia  patet  de  fe. 

Tertii  , quia  fi  gradus  primi  acquifitos  cor- 
rumpitur in  aduentu  fecundi.  Tunc  quito  a quo 
corrumpitur  : non  ab  alterante,  quia  alterans 
produxit  primum  gradum ; igitur  potius  natum 
cft  ipfum  conferuaie.  Ncc  k gradu  fecundo;  quia 
gradu  primo  exiftentein  fubicdo , nondum  cft 
gradus  fecundus : quia  per  te  funt  incompoftibi- 
les  : modi  nihil  corrumpitur , ab  co  , quod 
non  cft. 

Quarti  fcqueretur  , quid  fumma  frigiditas 
produceret  caliditatcm  valde  intenfam , confe- 
quens  eft  falfum : quia  cuilibet  caliditati,  fum- 
ma frigiditas  eft  contraria  , fic  per  confcqucns 
potius  eft  nata  ipfam  corrumpere , quam  piodu- 
ccrc.  Confcqucntia  probatur,  pofito  quid  fum- 
me frigidum  agat  in  fumme  calidum , tunc^er 
te,  quando  remittitur  vnus  gtadus  caliditatis, 
tota  caliditas  corrumpitur , & vna  alia  de  nouo 
generatur,  remitfior  tamen  prima,  tunc  illa  cali- 
dxasde  nouo  generata  cft  adhuc  valde  intcnfa, 
& non  generatur  ab  alio  quaini  fumma  frigidi- 
tate; ergo,&c. 

Quinti  , fcqueretur  quid  in  alreratione  ad 
fummam  caliditatcm,  quxlibet  caliditas  fub  qua 
mobile  potuit  quicfccrc,&  non  quiefeit, de  facio 
fuiflet  inftantancx  durationis,quod  cft  falfum; 
cum  quxlibet  huiufmodi  caliditas  fit  permanen- 
tis naturx.  Patet  igitur  ex  iftis  rationibus,  quod 
intenfio  fonnx  gradualis  fit  per  additionem  gta- 
dus ad  gradum,  vtroque  gradu  remanente  fimul, 
& per  oppofitum  de  rcmifiione,qu$d  remifia 
vna  parte  caliditatis  adhuc  potiet  remanere  alia 
pars. 

Ad 


Qusftio  IV. 


Ad  rationes.  Ad  primam , concedo  qu6d  per 
huiufmodi  additionem  gradus  ad  gradum  fic  in- 
centio forinx.  Ad  probationem  de  intentione 
velocitatis  dcfccnfus  , dico  quid  non  eli  fimile 
de  motu  locali  ;&  demota  alreracionis : quia  in 
motu  locali  eft  continue  alia,&  alia  velocitas  fe- 
cundum fe  totam  i fcd  in  motu  alcerationis  non 
eft  continue  alia,  & alia  forma»  niti  fecundum 
partem. 

Ad  fecundam  di&um  eft. 

Ad  tertiam.  Vel  pars  , Scc.  Propter  iftam  ra- 
tionem dicunt  aliqui»  quid  nulla  forma  intendi- 
tur, nec  remittitur,  fed  fubie&um,coquod  fub- 
ieftum  denominatur  intentius,  vel  remiflius  per 
formam  , feu  per  qualitatem.  Contra  iftud  obji- 
citur : quia  ti  per  imaginationem  , vel  potentiam 
Dei,  effer  qualitas  aliqua  feparata , qux  intende- 
retur, ita  vc  tibi  apponerentur  plurcs  gradus, 
quiun  prius , non  efict  dubium  , quin  illa  quali- 
tas eftcc  intentior  quim  ante  ; Sc  tamen  non 
fubietftum.  Ide6  dicendum  eft  aliter  altero  duo- 
rum modorum.  Vno  modo  quod  forma  intendi- 
tur, id  eft,  qualitas  aggregata  ex  prxcxiftente,  & 
fuperueniente  eft  intentior,  quim  fuerit  qualitas 
prxcxiftens  , folum  circumfcribendo  fuperuc- 
nientem.  Alio  modo  dicitur , quid  qualitas  prx- 
cedeus  intenditur:5c  quando  dicttur;non  eft  pdft 
maior , quam  anti  ; nego , immo  qualitas  , qux 
nunc  eft  trium  graduum, poteft  e(!e,&  cftieptetu 
graduum  .ticut  puer  qui  nunc  eft  duorum  pedum, 
poteft  e(Tc,&  erit  feptem  pedum. 

Ad  quartam,  negatur  confequentiatquia  fub- 
ieiftum  debet  denominari  a tota  qualitate,  quam 
habet,  & non  folum  k parte  iptius.ltcm  alia  ea u- 
fa  negandi  confequentiam  eft  iftaiquia  ifta  di&io 
remiyj*  tigni  fica  r qualitatem  paruam.connotando 
carcntiam  qualitatis  intentioris.  Et  i<fcA  lic£c 
ifta  concedatur,  interne  calidum  eft  modice  calidum, 
tamen  ifta  e flet  neganda,  interne  calidum  tft  r emi  fi  e 
calidum , propter  connotationcm  huius  termini 
remifise. 

Ad  qaintam,negarurconfequentia:  quia  cim 
calidiras  fremilTa  produxit  gradum  tibi  aqualem, 
amplius  non  producit  aliquid  : quia  patium  eft 
tibi  aftlmilatum , & quando  dicitur,alter  gradus 
eft  ciufdem  rationis  , concedo  ; igitur  qui  ratio- 
ne potuit  primum  producere,  eadem  ratione  fe- 
cundum : negatur  confcquentia ; quiainprodu- 
cendo jprimum  , iam  produxit,  quod  poruit.lde& 
pallo  fic  difpotiro,  impoflibilc  eft  , qu6d  plus 
producar. 

Ad  fextam , negatur  confcquentia.Ad  proba- 
tionem dico,qu6d  quando  luminofum  approxi- 
matur, tunc  continue  eft  lumen  intentius  ( exte- 
ris fe  habentibus  eodem  modo;) fed  nunquam  lu- 
men primd  acquititum  manet  cum  illo,  quod  fe- 
cundi acquititurmlcd  ti  luminofum  quieiceret  in 
primo  inflanti, produceret  tantum  quantum  po- 
teft producere,  vt  patuit  in  alia  refponfione ; Sc 
idcd  ti  ftaret  in  xternum  (exteris  eodem  modo 
fe  habentibus)  nunquam  plus  producerer. 

Ad  feptimam,  negatur  confcqucntia.  Ad  pro- 
bationem dico  , quod  iftaconfequcntia  non  va- 
let E,  albe  do  eft  in  infinitum  perfieclior  nigredine : Igi- 
tur albe  do  eft  in  infinitum  per  feti  a i quia  in  illis  in 
quibus  fit  comparatio,  non  eft  certa  proportio 
dabilis  fecundum  quam  fit  comparatio ; Sc  idc6 
non  oportet  vc  de  quo  dicitur  comparatiuuin 
cum  huiufmodi  fyncategoiematc  addico  .quod 
dc  eodem  dicaturpofitiuum  cum  eodem  fynca- 
Scoti  oper,  Tem.  1 1, 


l8l 

tegoremate  addiro.  Item  multi  negant,  qu&d  al- 
bedo  fit  perfedior  elfcntialiter  fua  medietate. 

Ad  oltauam , negatur  confequentia.  Ad  pro- 
bationem dico,  quAd  quando  medietas  refiften- 
tix  eft  corrupta  in  prima  medietate  horx  ,tunc 
in  fecunda  medietate  eft  in  duplo  maior  propor- 
tio. Ita  etiam  eft  duplo  minor  contrai  ictas ; Sc 
idcd  quia  agens  agit  propter  contrariccatem, 
quam  habet  pafTum,  tantum  prxeise  producit  in 
fecunda  medietate,  quantum  in  prima. 

Ad  nonam  de  remiifione, negatur  antecedens. 
Ad  probationem  dico,  qudd  licet  ijli  gradus  fine 
xque  propinqui  corrumpenti,  tamen  determina- 
tur ad  corruptionem  vnius  potius,  quam  ad  cor- 
ruptionem alterius  ab  agente  vniuerfali.Ncc  va- 
let dicere , quod  hoc  cft,pro  tanto , quia  gradus 
prius  acquitiri  fortius  adhxrcnt  materie , eo, 
quod  marcria  magis  appetebat , quando  omnino 
caruit.  Quia  lumen  quantum  ad  inrenfioncm 
producitur  totum  fimul  in  medio , Sc  tamen  ti 
medium  incipiatcondenfari , tuncprimft  remit- 
tetur vnus  gradus  luminis,  quim  alter,  Sc  tamen 
vnus  illorum  non  fortius  adhxicc  matetix, 
quam  alter. 

Ad  decimam , dico  quod  hoc  eft  verum  de  ter- 
minis,qui  h funt  qualitates  contrarij  in  fummo; 
ticut  fumma calidiras,  & fumma  frigiditas , inter 
quas  fit  alterat  io, funt  incopoflibilcsad  tnuiccm. 

De  motu  locali  non  eft  fimile.  Vel  dicitur, 
qu6d  1 termini  motus  localis  funt  timui , quia 
illa  duo  loca  funt  fimul  , licAc  mobile  non  fit 
fimul  in  vtroque4llorum. 

Ad  vltimam  .dicoqu&d  manent  diftin&i  nu- 
mero folum.  Et  ad  illas  authoritates  dico,  quAd 
debent  exponi  de  terminis.  Vndc  illa  funt  idem 
numero , quorum  fubic&tim  eft  idem , id  eft  , illi 
rermini  dicuntur  vnum  numero , quorum  fubie- 
dnm,  id  eft,  quotum  res  tigniticata  eft  cadem.Ec 
quando  dicitur  in  alia  aut  horitatc,qu<Sd  quxcun- 
que  in  eodem  fiibic&o  exiftentia  differentiam 
habent,  differunt  fecundum  fpecicm,id  eft,  qui- 
cunque  termini  fupponunt  pio  eadem  re  , Sc  ha- 
bent differentiam,  id  cft.quAd  diuerfimode  con- 
notene , vel  qudd  vnus  fit  connotatiuus , Sc  alter 
qttiditatiutis , tunc  illi  termini  funt  diuctfx  fpe- 
cics,  vel  dediuertis  Prxdicamentis. 

A N N O TAT  IONES. 

* P Rima  via  eft  quod  interfio  qualitati*  ,&c. No- 

A ta  quod  hxc  fententia  fundatur  aut hori- 
ratibus  Ariftorelis,  S:  Comcntaioris.Authomas 
Ariftotclis  lubetur  $. Topicorum,  cap.  4.  quam 
hic  adducit  Scotus.fcd  eam  non  explicat.  Secun- 
da eft  Commematorisy.Phyfic.com.  i9.vbi  ha- 
bet hxc  vetba:  Albflm  non  fit  minus  album,  niti 
ex  mixtione  contrarij , Sc  in  alio  Commentatio 
ciafdcm  libri  com.y  t.dicit , quod  diminutum  in 
omni  genere  eft  diminutum  per  mixtionem  con- 
trarij. Tertia  eft  ciufdem  Commentatoris  fecun- 
do de  Generatione,  com.  49.  vbi  volens  probare 
quatuor  elementa  c(fc  in  mixto,  dicit  quAd  ti  ca- 
lidum noneilcr  in  compotito, non  cfTet  in  co  fii- 
gidum  niti  in  tine, id  eft, in  fumroo.  Ex  quo  vide» 
tur  fecundum  ipfum  , quod  purum  frigidum  eft 
frigidum  in  fummo, & pura  frigiditas  eft  fumma 
frigiditas;  & per  confequens  frigiditas  non  fum- 
ma , fed  reroifTa  eft  frigiditas  admixta  caliditati. 
Ad  primas  duas  authoritates  dicas, quid  per  mix- 
tione contrarij  poteft  incdligi  vel  copomio  cum 

con 


»9- 

Grajtm  fir- 
mi yutmoik 
JintintrM.vtl 
txtr*  tffiit- 
ti*m  f-rrru, 

&*nflnt  fi- 
niti , vtl  in- 
finiti. 


1B1 


contritio  , vel  approximatio  ad  contrarium. 
Priino  mo4o  non  fune  imclligcndi  Philofophus 
Sc  Commentator,  Se  maxime  in  gradibus  inten- 
fis;  fcd  fecundo  modo:&  fenfus  prima;  authori- 
tat  is  cft,  quod  qux  contrariis  fune  impermixtio- 
ra,id  eft,  miniis  proxima, & magis  accedentia  ad 
contraria,  fcd  talis  accclfus  non  iit  nifi  per  addi- 
tionem grados  fofeuq  ad  gradum. Ad  illam  Com- 
mentatoris i.  de  Generatione  «licas, quod  Coracn- 
tator  loquitur  ibi  de  compotitis  genitisex  mix- 
tione eleqientorum  , Se  poftquam  probauit  ilia 
e(Tc  mixta  ex  terra , Se  aqua  infert  quod  reliqua 
duo  elementa,  fcilicet  aer ,Se  ignis  etiam  concur- 
runt ad  mixtionem  ; alioquin  tale  compotitum 
eirct  frigidum  in  fummo. 

k Secunda  via  eft , quod  inttnfto  fit  per  additionem 
rruiorU  gradm , &c.  Nota,  quod  cft  opinio  Got- 
fredi  de  fontibus , quodl.7.  quxft.7.  quam  refert 
Scotusin  i.d.i7.hic  Dodor  credidit, in  augmen- 
to forma:  totum  przcxiftcns  corrumpi, & fimili- 
tcr  in  decrcmcnro  : verbi  gratia,  cfto  quid  albc- 
do  iit  intenfa , vt  quatuor.  Se  qudd  intendatur  vc 
fex;  dicit  Gotfrcdus.qu&d  quando  intenditur  vt 
fex,  corrumpitur  tota  illa  vt  quatuor,  Se  dc  nouo 
generatur  vt  fex  ; fimiliter  in  decremento, quan- 
do albedo  vt  fex  iit  rcmilE»  vt  quatuor , tora  illa 
vt  fex  corrumpitur,  & producitur  noua  vt  qua- 
tuor. 


Lib.  III.  Phyficorum 


* Terti*  vi*  tfl , ijued  interfio  fit  per  additionem 
gradm  ad gradum, &c.  Nota,  quod  licet  huiufmo- 
di  gradus  iint  extra  ciTcntiam  forma:: tamen  non 
faciunt  vnum  aggregatura  cum  fornu : quia  non 
funt  alterius  generis.  Ce  licet  quilibet  gradus 
iignarus  accidat  formz  tam  ijpeciiicx  , quam  nu- 
merali , vageramen  accepti  funt  dc  eftentia  for- 
mx  indiuidualis  , etfi  non  fpccificx:  quia  forma 
fpccifica  non  poteft  eiTc  quo  ad  ciTc  materiale, & 
fubicftiuum  fine  indiuiduis,  Sc  per  confequcns 
forma  fpccifica  non  poteft  feparari  i quocunquc 
gradu  , ncc  etiam  indiuidualis.  Et  fi  qu arras , an 
huiufroodi  gradus  in  forma  iint  finiti,  vel  infini- 
ti. Dico , quod  ficut  in  continuo , quxdam  funt 
partes  ciuidein  proportionis,  porentialcs , Se  in- 
finitz,  & quadam  a&ualcs  ciufdem  quantitatis, 
& finitx.  Ita  dicendum  cft  dc  gradibus  in  forma, 
fcilicet  quod  in  ea  funt  quidam  gradus  potentia- 
les , Sc  illi  funt  infiniti : Bc  fecundum  iftos  vna 
founa  non  eft  imenfior  a1  ia , quoniam  in  quali- 
bet forma  funt  infiniti;  ahj  vero  funt  gradus 
adiualcs,&  ficut  in  continuo  partes  a&ualcs  funt 
finitz  , Ce  fecundum  iiias  vnum  continuum  cft 
maius  alio;  ira  fimiliter  ifti  gradus  a&ualcs  in 
forma  funt  finiti, & fecundum  iftos  vna  forma  cft 
inrenlior  alia. 

Et  fi  quzras  qua  poflibilitate  ifti  gradus  fune 
potentiaies , & illi  a&ualcs  , ciimquxlibct  pars 
in  fuo  toro  fit  potentialis , Se  inprxcifa  , & indi- 
uifa  a fuo  toto.  Dico, quod  ficut  in  continuo 
partes  ciufdem  proportionis  dicuntur  porentia- 
!es,quia  continentur  in  partibus  adualibus  eiuf- 
dem  quantitatis  : & dicuntor  etiam  porentialcs, 
quia  fecundum  illas  non  crefcir , nec  minoratur 
continuum.  Partes  verb  ciufdem  quantiratisdi- 
cuntur  a&ualcs : quia  fecundum  ipfas  crefcic , Ce 
minoratur  continuum , Sc  diflinguunt  continua 
fecundum  cxcefium.  Et  quia  diftm&io  cft  pec 
ens  in  aiftu  , Se  c(Te  caufam  maioritatis  , Se  rai- 
nor iratis , videtur  qnxdam  a&ualitas:  ideo  tales 
partes  ciufdem  quantitatis  dicantur  a&uales.  Ira 
in  propofito  dc  gradibus  formz  ifti  dicuntor 


a&uales , quia  forti  continuant  gradus  poton- 
tiales,  Se  fecundum  iftos  vna  forma  eft  imenfior 
alii  ; &quia  ifta  omnia  videntur  notare  quan- 
dam  a&ualicarcm ; ideo  dicuntur  ifti  aquales , Sc 
illi  potentiaies.  Nota  demum  , quod  gradus 
adhialcs  funt  diuifibiles , non  quidem  in  adua- 
les  , fcd  in  potentiaies  , potentiaies  v«6  funt 
omnino  indiuifibiles.  Vel  dicas , quod  grados 
ifti  funt  indiuifibiles  fecundiim  perfc&ionern, 
ita  vt  quilibet  gradus  adualis  fit  vna  fimplex 
pcrfc&io  indiuifibilis,  funt  tamen  diuifibiles  fe- 
cundam extenfionem. 

d Quarta  vi*  tl 7 , quod  rudi*  ejualitxt  intenditor  1 1. 
fecundum  formam , &c.  Nota  ,qu6d  Scorus  tan- 
git  hic  vnum  modum  dicendi , quem  ipfcmet  • 
docet  in  Przdicamcutis  cap.  dc  Qualitate,  iuxta 
fecundam  proprietatem  qualitatis,quz  cft  fufei-  ’ 
pere  magis  , & minus,  vbi  dicit , quod  eftentia 
qualitatis,  quz  fignificatur  in  abftrado , non 
fufeipit  magis , & miniis , quia  iuftitia  non  dici- 
tur magis  iuftitia.nec  Grammatica  magis  Gram- 
matica ; Se  hoc  quia  eflentia  qualitatis,  ficut 
cuiuflibet  formz  cft  indiuifibilis  per  Authorcm 
fex  Principiorum  ; Sc  indiuifibile  non  fufeipit 
magis , & minus,  fcd  dcnominatiuididfaiqui- 
kufdatn  qualitatibus  fuis  fufeipiunt  magis , Se 
miniis,  Vndc  alius  dicitur  iuftior  , Sc  alius 
Grammaticior  alio,  Sc  ita  ipfa  forma  in  infor- 
mando fubicdum  fufeipit  magis , Sc  minus,  quia 
vnum  fubicdlum  plus  participat  formam  quam 
aliud , licet  non  in  eflentia.  Vndc  nota,  quod 
eftentia  fpccici  in  fc  confiderata , abftrahendo  i 
fuppofitis , non  habet  in  fe  magis  , Se  minus, 
quia  ipfa  fic  confiderata  cft  indifferens  ad  om- 
nem gradum;  fedipfavt  in  fuppofito , id  cft , in 
proprio  fingulari  exiftens , eft  perfeftior  fe  ipsi 
in  alio  fuppofito,  & vt  eft  in  fuppofito  fic  de- 
nominat fubicclum  , quia  per  fc  fuppofitum  eius 
non  eft  fubic&um ; fed  qualitas  in  hoc  fubiedo: 
non  igitur  iuftitia  , abftra&c  intclligendo , fcd 
iuftum  , id  eft  , hzc  iuftitia,  vt  denominat  iftud 
fubie&um  , cft  maior  alia.  Nam  ficut  forma 
non  hahet  eft*e  indiuidualc , nifi  in  fubie&o , ita 
non  fufeipit  magis , Se  minus , nifi  fecundum 
efte indiuidualc, quod  habet  in fubie&o.  Vnde 
ficut  fimilitudo  cft  relatio  fundata  fupcrcften- 
ciam  qualitatis , ita  & magis , Se  minus  : funda- 
mentum autem  magia  eft  eftentia  fpccici  fub 
perfefto  gradu  , qui  gradus  cft  aliquid  abfolu- 
tum  de  genere  Qualitatis  ; licet  ipfum  ccrnfe- 
quatur  relatio  mugi*  ad  alium  impcrfe&um 
in  eadem  fpccic  , quem  confequitur  relatio 
minus. 

c Non  poteft  multiplicari, nifi  in.  Adeo  corruptus, 
&dcprau*rus  cft  in  exemplari  locus  ifte  ,quid 
cum  legere  non  potuimus;poft'ct  tamen  (vt  rcor) 
ita  legi : Non  poteft  multiplicari,  nifi  in  dirc&o 
corporis  luminofi. 

Q*i*  caliditxs  remijfa  produxit  gradum, 


&c.  Poffet  etiam  concedi  confcquens  , & nul- 
lum eflet  inconuenicns.  Cxtcrum  Scotus , Sc 
Gregorius  dc  Arimino  negant  confequcntiam: 
Se  ad  probationem  dicic  Gregorius , quid  cura 
dicitur , agens  potens  poteft  producere  formam 
in  pullo  minus  difpofito  , poteft  etiam  in  paffo 
magis  difpofiro  ; hoc  verum  eflet, fi  paftum  illud 
magis  difpofitum,  fit  aptum  pati  ab  illo  agente; 
fedralcnon  eft  calidum  rcroiflutn  refpcduin- 
tenfi. 

8 Itla  confequtntia  rten  valet , albedo  efi  in  infini- 
tum 


Qusftio  V.  i8$ 


tum perfifher&c.  Dicas  etiam,  quod  edo,  vnum 
indiuiduom  excederet  aliud  in  infinitum  gradua- 
litcr  , non  excederet  tarocn  in  pcrfeaionceftcn- 
tiali  ,Sc  quidiutiua  , fle  tale  inditi  iduum  fecun- 
dum Scotura  in  i.di£l.8.  quxd.x.clTct  in  genere; 
quoniam  non  fcqaitur  infinitum  tale,  ergo  infi- 
nitum ens.. 

1J.  fi  Hoc  Vtrwnejl  At  termini*  , if*i  funt  <ju*litutet 
toni  ruti*  ia  fnmmo.  Nota  ,qu6d  termini  motus 
[nati*-  funr  duplices,  (cilicct  formalej,  Acconcomiran- 
* res : primi  Ii  fit  motus  acquifitiuus , funt  priua- 
tio , 8i  habitus , & illi  funt  iucompolfibilcs.  Se- 
cundi funt , quando  aliqua  fotma  , vt  quatuor 
mouetur  vt  a termino  * juot  ad  formam  ,vt  fex, 
tanquam  ad  terminum  ad  tjntm , & fic  fotma  in- 
tcnla  ,vt  quatuor , Ac  forma  intcnfa  vt  fex  funt 
tompollibilcs.  Termini  etiam  motus  funt  in- 
compoflibilcs  ,qui  funt  qualitates  contratiz  in 
fummo , vt  hic  dicit  Scotiis, 
i De  motu  loculi  non  tjl  fimile  ,&c.  Nota , quod 
non  cfl  fimile  in  motu  locali , & in  motu  alcera- 
(ionis.quia  in  motu  locali  terminus  totus  ac- 
quiritur, non  autem  ell  fic  in  mocnaltcrationis. 
Vel  dicas , quod  ficut  in  motu  locali  mobile  cfl 
femper  fub  alio  ,fle  ai \ovbit  ita  in  motu  altera- 
tionis  ell  continue  fub  alio  , & alio  gradu , fed 
non  fub  alia  > & alia  natura  fpccifica,  quia  talis 
non  intenditur,  nec  remittitur. 


Q_v  x.  s t i o V. 

Vtrum  forne  contrarie  pojfnt  ejfc  fimul  ? 

Ariftor.  io. & »4.  D.  Thom. 

76.  ntt.  4.  CJietanut  iW.Gandauen.  tfUtJl.  ixjftu/i.ix. 
Scotui  in  t.  difl.x^tufi  9.  Capi  coi.  m 1 . diff.  17.  fiwjf. 
l.nrt.  1.  Mardi,  in  3. 

t. Sotut. Tkyfit, fUsfi.  i.Iiucllm,i°-  A/*t»pb.^uifl.  13. 
SuarezrM».  a.  Mruib.  dtff.  4 f . ftB.+-  Cooimbric.  t.d* 
gfntr Mt.  tnp.  }.  jUtfi.  t. 


qualitatibus, in  quibus  fit  rcttii(Iio,8:  non  per  ad- 
ditionem alicuius  gradus  de  qualitate  contraria, 
& etiam  intentio  non  per  remotionem  altcjnp? 
gradus  dequalirate  contraria  ■*  verbi  gratia,  ali- 
quid fic  magis  fimile , quim  prius,  fle  non  per  re- 
motionem alicuius  gradus  dequalitatc  cotraria. 

Item,  aliquid  fic  nug/sctit  uum.vql  minus  cur- 
uum  fine  hoc  , qudd 'addatur  g vel  rcmoueatuc 
aliqua  1 edit  udo. 

Item  dc  vcfbcitate,  quar  remittitur  non  adden- 
do tarditatem.  Item  de  grauiutc,  fle  acutie  foni, 
& de  multis  aliis. 

Secundo  . quia  quiliber  gradus  caliditatis  ell 
contrarius  alicui  gradm  frtgiditatispgitur  clk  co- 
t rarius  cuilibet.  Antecedens  patet,  quia  cuilibet 
gradui caliditatis  contrari  um  fumma  frigiditas. 
Item  aliquis  gradus  caliditatis  fufiicit  corrumpc- 
re  aliquem  gradum  frigiditatis:  igitur  faltem  illi 
contrariarur,quia  corruptio  fit  i contrario.  Pro- 
batur confcqucnria  principalis  multiplicitcr.Pri- 
»116,  quia  omnes  gradus  frigidiraris  funt  eiufdem 
rationisjigitur.qui  ratione  contrariatur  vni , ea- 
dem ratione  cotratiatitr  alteri.Et  per  confequens, 
vel  nulli,  quod  ell  contra  antecedes, vel  cuilibet, 
fic  habetur  propofuum.SecumkVfi  aliquis  gradus 
caliditatis  contrariaturalicui  ftigiditatis;lit  igi- 
tur, quod  decimus  gradus  caliditatis  conrrarie- 
tur  decimo  frigidiracis : tunc  arguirur  eadem  ell 
proportio  decimi  caliditatis  ad  decimum  frigi- 
ditatis,quxed  noni  caliditatis  ad  nonum  frigidt- 
ratis,aut  qu$  ell  o&aui.Ae  fic  dc  alrisifcd  decimus 
non  potcd  liare  cum  decimo:igttur , nec  nonus 
cum  nono,&  fic  de  aliis.Tcrti6,quia  contrarietas 
non  edfccudum  diuerfitarem  indiuiduorunv,fcd 
ell  repugnantia  fecundum  fpccieni.Natn  Atido- 
tcles  dicit  10 .Metupbyfitu,  text.a4.qu6d  contra- 
rictascll  fecundum  formaro  repugnantia.  Item 
dicit, qu6d  cotrarictas  ell  didant  ia  perfedla, quod 
non  eflct.nifi  efiet  repugnantia  fecundum  fpccic. 
Quartfi,  qoia  plus  didant  ab  inuicem  formnliter, 
fcilicct , qualibet  albedo  i qualibet  nigrcdine,qu£ 
aliqua  albedo  ab  aliqua  venditare : igitur  fi  cum 
aliqua  nigredine  poteft  dare  aliqua  albedo, fequi- 
tur  quod  cum  qualibet  rubedine  porcd  dare 
qualibet  viridltas.quod  cd  contra  experientiam. 

Tcrti6  ad  principale  fequerctur , qu6d  motus 
contrarij  edent  fimul  iu  eodem  i confequens  cd 
falfum,quia  impoflibilc  cd,qu6d  idem  fimul  mo- 
ucatur  cotrariis  motibus-, vt  puta,motu  afcefus,flc 
defccnfus,tnotu  caliditatis,  fic  frigidiratis.Proba- 
tur  cofcquentia  dupliciter.  Prim6,qoia  motus  no 
habet  conrrarietatcm,nifi  ratione  formarum, le- 
cundum  quas  cd  motus:  fed  illa:  formx  poterunt 
dare  fimul  fccondum  aliquos  gradus:  igitur  mo- 
tus contrarij  fecundum  aliquos  gradus  poterunt 
dare  fimul.  Secnnd6  , quia  quolibet  motu  dato 
contingit  daro  velociorem , fle  rardiorem  , ficut 
dc  forma  contingir  dare  gradum  imenfiorem,  Sc 
rc-mifllorcm  : igicur  ficut  aliquis  gradus  de  vn% 
forma  potcd  date  cum  aliquo  gradu  forma:  con- 
trarix,ita  etiam  aliquis  gradus  motus  poterit 
dare  cum  aliquo  gradu  morus  contrarij. 

Quart6,fcqucrctur  qu6d  aqua  intense  frigida 
Aarim  frigcficerec  fe  ipfam  Iumtnc;imm6  dacim 
feiplam  congelarer ; confcquciised  falfum , pet 
experientiam.  Confequcntia  probatur, quia  aqua 
inrcnse  frigida  ager  corrumpendo  caliditarem 
valde  imenfam  applicatam  fibi:igirur  multo  for- 
tius aget  in  illam  calidicatcm  rem  illam  couiun- 
«dam  ubi.  Confequcntia  tener  propter  tria.  Pri- 
Q_  a m6. 


@E  hac  rc  funt  tres  vi*  dicendi.  Prima  cd, 
quod  in  altcratione  de  fumme  calido  ad 
lumine  frigidum  impoflibilc  ed  aliquem 
gradum  vnius  dare  cum  aliquo  gradu  alterius, 
itiimi  continue  in  altcratione  cd  qualitas  totali- 
ter noua,ita  vc  non  fic  additio  alicuius  gradus  ad 
alium  de  eadem  qualitate  ; nec  etiam  ad  fuum 
contrarium.flc  ida  via  improbata  cd  in  prqcedcn- 
ti  quxflione. 

Secunda  via  ed,  quod  nunquam  gradus  vnius 
contrariorum  poced  dare  cum  aliquo  gradu  alte- 
rius, Sc  in  hoc  conuenic  cum  prxccdcnti:fcd  dif- 
fert in  modo  ponendi, quia  ponit, quid  in  altcra- 
tione dc  frigido  ad  calidum  primo  expellitur  to- 
ta frigiditas  fucccfliuc,  prius  quim  inducatur  ali- 
quis gradus  caliditatis,  ita  vt  remittendo  frigidi- 
tatem continuo  habilicctuc  fubie&um  ad  calidi- 
tatem  , fic  tunc  expulfa  tota  frigiditate  introdu- 
catur calidiras  , & ida  via  improbabitur  iu  con- 
clulionibus. 

Tertia  via  ed,  quod  aliqui  gradus  caliditatis 
polfunt  dare  cum  aliquibus  gradibus  frigiditatis: 
fed  fumma  caliditas  nunquam  potcd  Itare  cum 
fumma  frigiditate,  quilibet  tamen  gradus  citra 
fummum  potcd  dare  cum  aliquo  caliditatis,  fle  c 
cotrajflc  idc6  in  altcratione  dc  fumme  frigido  ad 
fumme  calidu  ditim  quando  coirumpitur  vnus 
gvaius  fiigiditatis.inducitur  alius  caliditatis,  & 
licconfequcnter,quam  viam  tenebo  ad  przfens. 
Ideo  contra  ipfam  arguirur  inducendo  in  multis 
Scoti  optr.  Tom.  I /. 


184 


Lib.  III.  Phyficorum 


ini.  quia  frigiditas  aqua:  minus  dominatur  fu- 
per  caliditatem  intenUm  Tibi  dpplicatara.Secan- 
do  ,quia  caliditas  remilTa  coniumfta  minus  refi- 
flat.  Tertio, quia  eft  melius  applicata. 

4.  Quinto,  liqueretur  quid  tepidum  fimul  cale- 

facere t , & frigcfaccret  palfum  libi  approxima- 
tur» ; confequcns  eft  falfuin.quia  time  illud  paf- 
fum  fimul  moneretur  motibus  contrariis.  Con- 
fequemia  piobatur,  quia  tepidum  fimul  habet  in 
fe  caliditatem  , 8c  frigiditatem  , & fecundum 
vtramquccft  applicatum  paflo;  igitur  fecundum 
vtramque  fimul  ager  in  palTum.immi  fcquerc- 
tur,  qudd  tepidum  fimul  calefaceret  fe  ipfum,  & 
frigcfaccret  fe  ipfum, quia  habet  iu  fccalidita- 
tem : igitur  illa  aget  in  frigiditatem, Se  eadem  ra- 
tione e contra  frigiditas  in  caliditatem  > Se  habe- 
tur propofmim. 

Scxc6 , fcqucrcrur  qu&d  idem  fimul  cfTet  cali- 
dum^ frigidum;  confequcns  eft  falfum:  Se  pro- 
„ batur  coniequcntia , quia  idem  fimul  haberet  ca- 
liditatem,Se  frigidiratem:igirur  per  definitionem 
Qualitatis  idem  eft  fimul  calidum,Se  frigidum. 

Scptiin&  , fi  ad  corruptionem  vnius  gradus 
frigiditatis  induceretur  gradus  caliditatis, 

Jiui  fimul  maneat  cum  refidua  frigiditate;  tunc 
equitur , quid  ftatim  acquireretur  terminus  ad 
quem motus;  confequens  eft  fajfum  : quia  prids 
quiin  deucniatur  ad  terminum  ad  quem  motus, 
oportet  tranfire.per  intermedia  inter  terminum 
4 quo, Se  terminum  ad  quam.  Probatur  confcquen- 
tia,  quia  in  calefa&ione  terminus  ad  quem  eft  ca- 
liditas,modb  in  calcfa&ione  alicuius  frigidi  fta- 
tim coriupitur  frigiditas,  Se  per  te  ad  corruptio- 
nem frigiditatis  inducitur  caliditasngitur  ftatim 
acquiritur  caliditas,  qux  eft  terminus  motus. 

# Oftaub  fcqucrcrur,  quod  in  alteratione  de  al- 

*'  bedinc  in  rubedinem  prius  acquireretur  nigre- 
do, quam  rubedo.  Confequcns  eft  falfum : quia 
, rubedo  eft  medium  inter  albedinem , Se  nigredi- 

nem; modo  prius  pettranfitur  medium  , quam 
deucniatur  ad  extremu.  Probatur  confcquenria, 
quia  in  mutatione  de  albedinein  rubedinem  fta- 
tim comimpitur  albedo:  igitur  per  te  cum  ad 
corruptionem  vnius  contrariorum  ftatim  gene- 
rabitur reliquum,  fcquitur  quod  ftatim  introdu- 
cetur nigredo,  que  cftconrraria  albedini,  Se 
per  confequcns  prius  qu^m  rubedo. 

Nond,  quia  in  generatione  ignis  ex  acre  con- 
tinue caliditas  intenditur, Se  tamen  non  corrum- 
pitur frigiditas : nam  caliditati  acris  non  eft  ad- 
mixta frigiditas:  quia  fi  fic.iam  aer  non  e flet  pq- 
rum  elementum. 

Oppofitum  arguitur  per  experientiam:  nam  fi 
dux  aqua: , vna  calida , Se  alia  frigida  fundantur 
in  inuiccin , non  ftatim  deperditor  rota  caliditas 
vnius  ,auttotafrigiditas  alterius,  imm&  fucccf- 
fiuc,  quod  non  cftet  nili  aliqui  gradus  vnius  ma- 
nerent cum  aliquibus  gradibus  alterius. Secundo 
per  Ariftotclcm  {.huius, texr.i 9. vbidicir, maius 
aut  minus  eft  , in  quo  plus , aut  miniis  contrarij 
mifcetur,&  ad  quod  non.  Notandum,  quod  eri- 
Centrarietat  plex  inucnitut  conrrarictas.  Vna  fcilicct  termi- 
nortim , quxconfiftic  penes  hoc,  quod  non  pof- 
funt  fimul  vere  prxdiciti  de  eodem  fubie&o.Sc- 
cunda  eft  propolitionum  contrariarum : quarum 
repugnantia  cofiftit  in  hoc,  quiid  nd  poflunt  e fle 
fimul  verx.  Et  tertia  eft  formarum,  fcilicct,  cali- 
diratis,  Se  frigiditatis;  quarum  repugnantia  eft 
j(d  toatra-  in  e flendo  fimul  iu  eodem  fnbie&o  , Se  ifta  con- 
rift-uf  i*U  rrarictas  vltitua  eft  ad  prepofitum.  Vnde  ad  hoc 


rt.MirAtur. 


quod  aliqux  fornix  fine  contrarie  iftomodo, 
requiritur  quod  narx  fint  fieri  circa  idem  fubie- 
dum , fcilicct  ipfx  vel  fibi  conii  miles , quia  dato 
qudd eflent  dux  forrox  incoropoflibilcs  efle  io 
eodem  fubic&o,  qux  non  Client  nat*  fieri  in  eo- 
dem fubicdo  , illx  non  eflent  contrarix , fcd 
diiparatx ; ve  forina  hominis  , Se  forma  equi.  Et 
dico  notabiliter,  id* , vel  fibi  confimiles ; quia  pcc 
hoc  foluitur  argumentum  illud,  vel  albedo  con- 
trariatur  nigredini  ,qtixeft,  vel  qux  non  eft; 
non  primo  modo:  quia  illx  non  funt  natx  fieri 
circa  idem  fubic&um  : nec  fecundo  modo , quia 
ei  quod  non  eft, nihil  eft  contrarium. 

Secundi  notandum  ,quid  licutdux  propofi-  7. 
riones  contrarix  maxime  diftant  quantum  ad  Cnnerie 
efle  fimul  veras  : quia  quicquid  rna  affirmar, 
quantum  ad  omnia  fuppofita  termini  commu- 
nis, alia  negat  quantum  ad  eadem  fuppofita  eiuf- 
dem  termini ; tamen  quantum  ad  efle  fimul  fal- 
fas  quantum  ad  omnia  fuppofita  fimul  fumpta, 
repugnant  ad  inuicem ; verbi  gratia , fuppofito 
quid  non  eflent  nifi  decem  homines  in  mundo, 
tunc  iinpoflibile  eflet.quod  iftx  effent  fimul  fal- 
fx : Omnis  homo  currit : Nullus  homo  currit ; 
quxliber  fcilicet  iliacum  pro  quolibet  fuppofito; 
tamen  poflunt  efle  fimul  falfx  , vna  fciJicet  pro 
aliquibus  fuppofiris,  & alia  pro  aliis : verbi  gra- 
tii  ,noucm  luppofira  falfa  vnius  compatiuntur 
fecum  vnam  fingularcm  veram  alterius , o£lo 
compatiuntur  duas , feptern  tres , Se  ita  de  aliis. 

Ira  umiliter  de  qualitatibus  conrrariis:nam  pofi- 
to  quid  caliditas  fumrna  lignaretur  per  decem 
gradus  , Se  frigiditas  fumma  per  totidem  ; tunc 
dico,  quod  repugnantia  caliditatis  , & frigidita- 
tis , quantum  ad  efle  fimul , non  proucnit  ex  ra- 
tione abfoluta  formarum  , fecundum  quam  di- 
citur caliditas , Se  frigiditas  : quia  fub  aliquibus 
gradibus  fe ‘compatiuntur,  vtpoftea  probabitur; 

Se  ideo  carum  repugnantia  prouenict  ex  nimia 
quantitate  graduum.  Et  idcd  dicit  Ariftorclcs 
10.Metaph.1ext.14.  quod  conrrarictas  eftdiftan- 
tia  pcrfc&a ; Se  ideo  dico,  quod  caliditas  fumma 
contrariarur  frigiditati  fummx;fed  quilibet  gra- 
dus caliditatis  circa  futnmum  fecum  compatitur 
aliquem  gradu  frigiditatis  citra  fummu, licet  non 
qucmlibcrtverbi  gratii,in  cafupnjdi&o, decimus 
caliditatis  contrariatut  decem  gradibus  frigidi- 
tatis , Se  impofGbilc  eft  ipfas  ftare  fimul , fcd  no- 
nem  caliditatis  poliunt  ftare  cum  vno  fiigidita- 
tis;  nec  aliquo  modo  habent  contrarictatcm  ad 
inuicem;  odio  cum  duobus , Se  ita  Hc  aliis,  cuius 
caufa  eft  : quia  Icmper  ad  remiflioncin  vnius 
gradus  alicuius  conrrarioru,  inducitur  vnus  gra- 
dus alterius,  nec  cftcuraad  propofitum  fub  quan- 
to numero  graduum  fignetur  iumma  caliditas. 

Ex  quibus  fcquitur,  quid  impoffibile  eft  cali-  $ 
ditatem,5e  frigiditatem  ftare  fimul  fub  gradibus 
contrariis ; ita  quod  prxeise  tantum  fit  de  cali- 
ditatc,quantum  de  frigiditate  ;nifi  fub  gradibus 
mediis  totius  latitudinis  caliditatis  i futunio  ad 
non  gradum:vctbigratia,in  cafu  prxdidlo, quin- 
que gradus  caliditatis  poterunt  ftare  fimul  cum 
quinque  frigiditatis , fcd  fex  non  poflunt  ftare 
cum  fex,  nec  in  aliquo  alio  numcio.  Secundo  Ic- 
quitur , quod  ifta  confeqiicntia  non  valet : cali- 
ditas ftat  cum  frigiditate  aliquot  graduum,  pura 
quatuor:  igitur  poterit  ftare  cum  frigiditate  je- 
miffiori,  puta  duorum  graduum.  Tertio  fcqui- 
rur,  quod  fi  caliditas  acris  fit  ciufdcm  fpcrici 
cura  caliditate  ignis,  quod  caliditas  acris  non  eft 

quali 


Quseftio  V.  185 


qualitas  (Impliciter  per  priuationem  admixtio- 
nis frigiditatis  , innuo  quantam  d illata  fumma 
cali  Jitate  , quam  determinat  (ibi  ignis  , tantum 
habet  de  frigiditate  fibi  admixta.  Nec  ex  hoc  fe- 
quitur,  quod  aer  non  iit  purum  c!cmentum:quia 
ad  hoc  qu&d  iit  purum  elementum,  (officit  quod 
determinet  (ibi  vnam  dcqnaliraribus  primis  in 
fummo,  & per  hoc  differt  a mixtis, tnodo  act  de- 
terminat (ibi  humiditatem  in  fummo. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  crt  ifta. 
Impofltbile  crt  formas  contrarias  (lare  fimul, 
imino  hoc  implicat  contradidlionem,qniacon- 
tratietas  formarum  attenditur  penes  non  poffc 
flare  (imul  in  eodem  fubic&o , Se  ide6  (i  flarent 
fimul, iam  non  cflcnt  contrarix,  itaque  probatio 
huius  conclufionis  flarinquid  nominis  huius 
termini  contrarium. 

Secunda  eonclufio.  Calidius , quae  fuit  pars 
caliditatis  fummx.Aac  (imul  cum  frigiditate, 
qux  cflpars  frigiditatis  fummx  contrarix  cali- 
ditati , ve  in  calcfalftione  ad  fumme  calidum, vel 
etiam  in  frigcfa&ioncdc  fummi  calido.  Proba- 
rur:  quia nifi ita  efler , tunc fcq neretur  .quando 
fumme  frigidum  deberer  fieri  fumm*  calidum, 
tora  frigiditas  per  prius  eflet  expuUa,  quini  ali- 
quid caliditatis  eflet  indu&ura;confequenscfl 
falfutn.quia  tunc  illa calidicas  eflet  fubitoacqui- 
fica.quod  fuerat  piius  improbatum. 

Secundi  , fequerctur  quod  rcmifsc  calidum 
nullo  modo  refifleree  intensi  calido, quod  cfl 
contra  experientiam  , quia  magnum  tempuscft 
poflquam  intense  calidum  polfet  de  rcmiisc  ca- 
lido facete  intense  calidum.  Probatur  confe- 
quemia  : quia  illud  rcmifs£  calidum  non  habe- 
ret frigiditatem  fibi  admixtam, per  quam  «fide- 
ret intense  calido, & ide6  (Icut  lumen  remiflum 
non  refiflit  intenfiori  ; ita  nec  calor  remiflus  ca- 
lori inrenfiori. 

Terti6,feqncrerur  qubd  tepidum  ,fciliccr  re- 
daclum  ad  medium  inter  contraria  , nullam  ha- 
beret a&iuicatem,  quod  cfl  contra  experientiam. 
Et  probatur  confequentia : quia  in  motu  de  ca- 
lidifljmo  ad  frigidiffimum , illud  tepidum  non 
habet  frigiditatem  ,quia  nondum  expulfaeft  to- 
ta caliditas ; nec  aget  per  calidiurcm  , quia  cali- 
dicas tunc  cfl  tam  parux  intenfionis , quod  non 
fufficcretad  a&ionem. 

Quattb,  fequerctur  quod  aliquid  appareret 
fenfui  bcn6  difpofito  valde  intense  calidum  ,in 
quo  tamen  nulla  eflet  caliditas.  Probatur  confe- 
quentia,  quia  ad  altcrationemdc  frigidoad  cali- 
ditatem  per  te  eft  magnum  tempus , in  quo  ex- 
pellitur frigiditas  fine  inda&ione  caliditatis , Bc 
in  rempore  illo  reroiflionis  frigiditatis , apparet 
nubis  caliditas  valde  incenia.  Patet  igitur  qua- 
liter non  cfl  concedendum, quod  fornix  conrra- 
tix  flem  fimul,  frd  bene cflconcedcndum,  quod 
qualitates  flant  fimul  : quarum  vna  fuit  pars 
vnius  contrariorum, & alia  eft  pars  alterius. 

Ad  rationes.  Ad  primam  concedendum  eft  de 
qualitatibus  non  habentibus  contrarium  ,quod 
ad  intenfioncui  illarum  qualitatum  non  fcqui- 
tur  concomicanter  remiffio  alicuius  alterius  qua- 
litatis, ita  etiam  conceditur  de  vclocitate.de  tar- 
ditate, & de  illis  de  quibus  arguitur  in  primo  ar- 
gumento. 

Ad  fecundam , concedo  antecedens , & nego 
confcquentiam ; & ad  probationem,  quia  omnes 
fumeiufdem  rationis : igitur  qua  ratione , &c. 
Negatur  confequentia : quia  per  idem  probare- 
Seni  «per.  Tom.  I /. 


rur , quod  omnes  homines  mandi  pofTenr  cfle  in 
iflis  (cholis , quia  duu  homines  poffunt  cfle  ia 
illis  (cholis,&  omnes  homines  fu nt  eiafdem  fpc- 
cici : igitur  qua  ratione  duo,  eadem  latione  om- 
nes. Idc6  cfl  argumentum  a fimili , 6t  negatut 
confequentia : quia  capacitas  domus  nun  eft  tan- 
ta, quod  polii t omnes  iccipctc : ita  in  propofito 
dico,  quod  non  cfl  fimile  , quia  frigiditas  non 
contrariacur  caliditati  ptopter  hoc  , quod  eft  ca- 
liditas.quia cum  aliqua  caliditate  potefl  flare;  fed 
contrariacur  fibi  propter  nimia  quantitatem  gra- 
duum caliditatis.  Ad  fccundu  negatur  c6fequen- 
tia : quia  non  fir  fubfuruptio  fnb.  Vnde  in  ininori 
debet  et  dici , fed  decem  ad  decem  eft  proportio 
xqualitatis.Ad  tertium  dico,  inras&  contrarietas 
cfl  fecundum  indiuiduuro,&  non  fecundam  fpe- 
ciem , nifi  cum  prxdicfla  quantitate  graduum ; Se 
propter  hocdicir  AriAotclcs,qu6d  cotrarictaseft 
di  flant  ia.  Et  fi  obiiriatnr  ,quod  tunc  vnum  con- 
trariarctur pluribus, quod cflfalfum:  quia  can- 
tum vnum  vni  opponitur  io.  Metaph.  texr.  17. 
Refpondctur  , quod  Ariftotclcs  ibi  capit  omnia 
fimilia  pro  vno.  Ad  quartum, negatur  maior.fi  in- 
telligas  de  diflantia  graduum , qua  faceret  repu- 
gnantiam; fed  fi  intelligas  ,quod  minus conue- 
niunt  eflcncialitcr,  concedo. 

Ad  tertiam  principalem  negatur  confcqtien- 
tia:quia  nec  motus  contra; ij  funt  fimul, nec  etiam 
fornix  contratix, fecundum  quas  funt  illi  motus, 
fed  dux  qualitates  bcn£  funt  fimul, quarum  vna 
fuit  pars  calcfa&ionis  & alia  ell  pars  frigcfa3io- 
n is  : quia  motus  illi  non  funt  aliud  ab  illis  qua- 
litatibus. 

Ad  quartam, negatur  confequentia: quia  licce 
frigiditas  flet  ibicum  remifla  caliditate  , tamen 
hoc  non  eft  fecundam  gradus, fecundum  quos  ca- 
Iiditas,&  frigiditas  contrariantur:igitur  non  va- 
Jen;  illx  tres  probationes , quia  ad  frigidum  ap- 
proximanmi  bene  haberet  conttanetatem  ; fed 
cum  illo  fibi  adiun&o  non. 

Ad  quintam, negatur  confequcotia:quia  paflum 
approximatum  tepido , Ii  cfl  xqualitcr  tepidum, 
tunc  nullo  modo  patieturrquia  ages  agit  propter 
aflimilationcm  pafli,&  palfuin  eft  iam  fibiaflimi- 
latum.  Si  vero  paflum  approximatum  non  fic 
xqualiter  tepidum, (ed  magis  frigidum  quam  ca- 
lidum,tunc  aget  remittendo  frigiditatem, & non 
caliditatem;  quia  cum  caliditate  non  habet  con- 
traticcaicm;&:  ideo  negatur  confequcmia;  quod 
idem  calefaceret , & frigcfaccrct  Ce  ipfum  : quia 
illi  gradus  non  habent  ad  inuiccm  coniraticta- 
tem,  qui  funt  fimul  in  tepido. 

Ad  fcxtam,negatnr  confequentia:  quia  fubie- 
dlum  nun  denominatur  nifi  i torali  qualitate: 
modo  totalis  qualitas  tepidi  non  eft  caliditas.ne- 
que  frigiditas, fed  ell  medium  inter  ifta  per  parti- 
cipationem , a quo  medio  debet  fieri  denomina- 
tio,& non  ab  aliqua  parte  eius.Vcrum  cfl  tamen, 
quod  aliquando  improprii , & fecundum  quid 
fubic&utn  denominatur  ab  illo  medio  fecundum 
vnum  extiemum:vrrbigtatii  dicit  Aiiftotclcs  5. 
huius.tcxt.19.qu6d  fufeum  dicitur  album  rcfpe- 
6lu  nigri,  8c  nigrum  rcfpc&u  albi. 

Ad  feptimam, negatur  confequentia  de  termi- 
no totali , fed  de  termino  partiali  eft  conceden- 
dum ,&  idc6  dicit  Atiflotcles  paitim  habet  de 
termino  4 quo.Sc  partim  de  termino  4 d quem. 

Ad  o&auam  conceditur  confequcns , nec  cfl 
inconueniens.quod  requiratur  remiffa  nigredo. 

Ad  nonam  di&um  eft  in  vno  corollatio. 

Q_ } QJ* 


i86 


Lib.  III.  Phyficorum 


0 finit  tri- 
fltx  it  idrn  - 
/it au  matus- 


Q_v  itsno  VI. 

Vtrum  ifiti fit  conctdcmU , motus 
localis  cft. 

Ariliot.  hir, text.  i.  Cr  i-  /**t.  99-  & S ■ Mitufh  tuf.t  j. 
uxt. 1 8.  Auctroci  4.  Phjf.etmm.  1 19.  Simplicia* , The* 
iniA.  hir.  ].  Phy  fu.  tuf.  x.  Albertus  UaQ.  ia  quAntiuut 
**P- 4-&  * D.Thom-  j .Pbyf.Ud  7 .& hb...Uxt.7.Caao- 
oic.  futjt.t.  Ait.  j.  Fonfcca  f.  SUtspb.md  rsp.j  \.qutfi.l . 

J-  1’crcriu*  hb.  14.  fu t PhiUfifhU  tuf.  S.  lanJunu* 

J.  PbjfirtAf.  x.  Suarez  »•  Um.  x.  Utft  40.fi  fl.%. 

Socuj  j.  Pbyf,  jm/t.t.  Rauiai 5.  qutfi.x.  Roc- 
CU»  f Odft.  4. 

R e v 1 t v r quftd  non : quia  cane  mo- 
bile moueretut;  vel  igitur  fuper  partem 
fpatij  pertranfitam , Sc  hoc  non  : quia 
iam  motum  cft;vel  fuper  percranfcundam,&  hoc 
non;  quia  fuper  illam  mouendum  cft. 

Sccundt>,quia  mobile  eft  continui  in  loco  (ibi 
tcqualirigirur  non  mouetur.Tenet  confequcntia, 
quia  fuper  xqualc  fibt  non  poccft  cranfmutari;  Sc 
antecedens  apparet , quia  «nobile  cft  corpus  ; «Sc 
omne  corpus  cft  in  loco  libi  xquali ; ergo,&c. 

Tertio , quia  fi  mobile  mouetur ; vel  mouetur 
in  loco  in  quo  cft,&  hoc  nontquia  ad  illum  con- 
fimiliter  fe  haber ; vel  in  loco  , in  quo  non  eft,  & 
hoc  nonjquia  nullus  exiftes  hic  mouetur  Romx. 

Quarto»  quia  motus  fit : igitur  motus  non  eft» 
quia  quod  fir  non  c (Ifrimo  PeribermenU t. 

Quinto,  fequeretur  quhd  aliquid  fimul  fierex» 

Sc  corrumperetur;  quod  eft  impolTibilc:quia  tunc 
aliquid  fimul  efTcr , Sc  non  effet.  Probatur  confc- 
quentia : quia  per  tc  motus  cft  , Sc  non  eft  , nifi 
dum  fit : igitur  fimul  fit  Sc  eft ; fed  continue  ficuc 
fit,  ita  definit  cfle : igitur  non  cft ; igitur  motus 
fimul  cft,S«:  non  eft,  quod  eft  impoffibile. 

Sexto , fi  motus  eft  , feqoituc  quod  non  fiet; 
quod  eft  falfum  : quia  ede  eius  confiftit  in  fieri. 
Confequcntia  probatur , quia  fa&io  cft  mutatio 
ad  tffe ; ideo  ftatim  quando  cft,  cclTat  fadio.quia 
vt  patet  C.huitu , text.  44.  impoffibile  cft  aliquid 
mutari  ad  aliquid  , ad  quod  iam  mutatum  cft. 

$epcimh,quiii  ifta  ,rnotw  f^,fignificar,qu6d  mo- 
bile fuit  alibi , & poftea  erit  alibi  •»  fed  ifta  non 
fignificat ; igitur  motus  non  eft,  vd  forinetut  fic 
ratio : Illud  caufatum  non  cft , cuius  partes  non 
funt ; fed  partej  motus  non  funt : igitur  motus 
fion  eft.  Maior  patet : quia  caularum,  vel  cft  fux 
partes  , vel  non  cft  fine  fuis  partibus  ; Sc  minor 
apparer,  quia  parres  motus  funt proteritum^  Scfit' 
tumnt,  qux  non  funt. 

Oppofitam  arguitur:  quia  motus  cft  aftus  en- 
tis per  definitionem  morus : igitur  motus  cft. 

De  ifta  qu^ftionc  funr  tres  vix  dicendi.Prima, 
nullus  inorus  cft, nec  poflibile  cft  cfle.vt  pa^ec  1 . 
huius. 

Secanda, quid  ifta  nunquam  cft  vera \motwtft, 
nec  ifta  aliquid  monetur, Ccd  bene  ifta  cft  vera,  */i- 
<jni  i tfi  motum : iimiliter  iila .aliquid  moutbitur : fi- 
iniliter  id^motut  fuit, tamen  per  fenfum quando- 
que indicamus  motum  effe  per  hoc , quod  vide- 
mus motum  fuiffc  proptee  propinquitatem  tem- 
poris prxteriti  ad  prxfcns, modo  qqod  prope  cft, 
pihil  dceffe  videtur,  vt  patet  x.  huius. 

Tertia  via  cft  ( Sc  concordat  fcnfui)quod  mo- 
rus eft , Qc  non  curando  ad  prxfcns  , an  motus  fic 
mobile , vel  fluxus  inhxrcns  mobili , icncbo  ad 
prxfcns  iftara  viam. 


PirmAAtut 
dicitur  aJi* 
fuid  nuito 


Secundi, notandum  qu6d  motus  ponitur  eom- 
muniter  * ens  fucccfiiuum.Idcd  (ciendum  , quod  Muunjtns 
pluribus  modis  aliquid  dicitur  permanens,  Sc  fittufumm. 
fucceffiuum.  Nam  primo  modo,  & propriiflimc 
aliquid  dicirur  permanens, quod  fecundum  /e  to- 
tum manet  idem  line  additione , vel  remotione 
partis,  vel  difpofitionis  ; Sc  fic  Deus  cft  ens  (im- 
pliciter permanens.  Secundo  modo  dicitur  per- 
manens,quod  manet  idem  fecundum  fc,Sc  quam- 
libet partem  fui,  tamen  aliqualis  eft  fucccuio  fe- 
cundum receptionem  difpofitionis,&  Cicca  Ium 
dicitur  permanens ; quia  manet  idem  fecundam 
partcs;attamcn  recipit  lumen  fucccffiuc,  Sc  lecu- 
diim  aliquos  motum.Tcrtio  modo  dicitur  perma- 
nens,quia  fecundum  aliquas  paries  fui  manet  ide, 

Sc  fecundum  aliquas  non:imm6  aliqux  aduemur, 

Sc  aliqu?  rccedunr,& ifta  funt  quodammodo  fuc- 
ccffiua;  ficut  funt  corpora  naturalia ; qux  funt  in 
continua  fucceffionc.  Quarto  modo  dicitur  ali- 
quid fucceffiuum,  cuius  nulla  pars  manet  fimul 
cum  a lia  parte , immd  continue  cft  alia  , Sc  alia 
pars ; Sc  hoc  dupliciter , quia  quxdam  funt  quo- 
rum quxliber  pars  de  Cui  narura  nata  cft  efie  per- 
manentis naturx,  attamen  nulla  manet  per  tem- 
pus propter  dcfetftuin  conferuamis;  vt  patet  de 
lumine  produ&o}  luminofo  in  medium  conti- 
nue motum  ,quia  continue  cft  alius,&  alius  ra- 
dius fecundum  alium,&  alium  afpe&um,  Sc  idcd 
continue  eft  aliud, & aliud  lumen.  Alio  modo  di- 
citur fucceffiuum  , cuius  nulla  pars  nata  cft  effe 
permanentis  naturx , immo  fibi  repugnat , quid 
aliqua  pars  cius  maneat  per  tempus, vtmuhiiraa- 
giuantur  de  motu,&:  tempore, qui  ponunt , quod 
motus  eft  fluxus  diftin&us  a mobili. 

Nunc  ponuntur  conclufiones : prima  cft. Hic 
eft  concedenda  k moto»  eft.  Probatur  fic.quianon  Motuuji 
miniis  cft  ifta  concedenda , mottuefl , quim  ifta, 
temptu  tjf,  fed  ifta  eft  concedcnda.frmpwr  tfl:  nam 
ab  omni  gerue  cfitinetur  in  Crammatica  tempus 
diuidi  in  prxfcns,prxtcntum,  & futurum;crgo, 
&c.Secundi,quiaoiniie  produdliuum  caloiis  eft, 
feti  motus  cft  produGiuus  caloris : vt  patet  primo 
M eteor orum, text.  r 1. Tertio  patet  ad  cxpcricriam, 

Sc  idei  dicit  Ariftotelesi.  huius  , text.  1.  quid 
oportet  fupponerc  omnia , aut  quxdam  moucri. 

Item  dicit  in  ifto  tcitio.quod  ignorato  motu, ne- 
ceffe  cft  ignorate  naturam.  Quarti , quia  eadem 
ratione  qui  negaretur  «notus  ede  , negaretur 
etiam  iutncn  cilc  ; quia  cft  continue  aliud  , Sc 
aliud  lumen; fed  certum  eft,qul>d  tunc  luvncn  cft; 
ergo  & motus  eft;  & poteft  etiam  cxcmplificati 
de  proportione , quia  in  altcratione  cft  continui 
alia.&r  alia  piopoitio  agentis  fupet  paftum,ita  vc 
fit  ibi  vna  proportio  fucccffina  compofita  cx 
multis  proportionibus  partialibus. 

Sccuhdaconclufio.il)  inftanti  c motus  cft, ita  bUtuttfU 
vt  in  inftanti  ifta  fit  coccdcnda,  rnotm  eft.  Proba- 
tur : quia  nifi  ita  elfct,  fequeretur  quod  ifta  cllct 
falfa ; continue  poft  hoc  erit  motm,  quod  cft  falfum. 

Et  patet  confequcntia  , quia  in  inftanti  cllct  ve- 
rum dicere, quod  motus  coclinon  cll,&  per  con- 
fcquenscffct  interruptus. 

Contra  mimam  conclufionem  arguitur ; quia  y 

fi  ita  cllct, fequeretur  quod  aliquid  mouerctur>& 
tamen  nec  vniformrter  , nec  difformiicr ; confe- 
quens  cft  impoffibile.  Probatur  confequcntia, 
pofito  quod  Socrates  moueatut  per  vnam  horam 
vniformiter  aliqua  velocitate,  deinde  in  fecunda 
hora  immediate  fcqucntc  moucatur  difformi- 
tcr  velocitate  dupla  ad  primam  velocitatem; 

tunc 


- 1 


Quseftio  VI. 


canc  in  inflanti  medio  Socrates  mouetur  pro 
unto,  quia  aliquando  immediate  moucbatur , Sc 
immediate  pbft  mouebitur:igitur  nunc  mouetur; 
vel  igitur  vniformiter,  vel  difformiter : quia  im- 
mediate ante  moucbatur  vniformiter  , Sc  imme- 
diati poft  moucbirur  difformiter;  igitur  none 
mouctur  vniformiter:  nec  difformiter  , quia  ve! 
moueretur  velocitate  primz  horz , vel  fecundae, 
aut  velocitate  intermedia, quorum  nullum  appa- 
ret poflibilc. 

Secundi,  fequetetur  quo  J aliquid  moueretur, 
& tamen  non  ab  aliquo, ncc  ab  aliquibus;  confe- 
quens  cft  impoflibile  , vt  patet  feptimo  huius 
tcxt.r.  Confcquentia  probatur , pofttoqubd,^f 
mobile  in  prima  medietate  horz  moucatur  i 
SocratCj&in  fecunda  1 Platone  i tunc  in  inflanti 
medio  A mouetur  i vel  igitur  mouctur  a Socra- 
te^ hoc  non:  quia  iam  Socrates  delinit  mouc- 
rc.vel  a Platone, & hoc  non}  quia  Plato  nondum 
mouct,fed  incipit  mouere;crgo,&c. 

Tertii  , fequeretuc  quod  aliquid  moueret 
quando  non  haberet  potentiam  ad  moucndum; 
confequcnsed  falfumrquia  omnis  motus  proue- 
nit  a proportione  maioris  inzqualitatis  potenti; 
motoris  fuper  reftdenria  mori.  Confcquentia 
probatur, & moucatur  A per  vnum  medium  con- 
tinue denfius , Si  denftus , quoufquc  ad  aliquem 
gradum  denfiutis,  feu  rcfillcnci.c  xqtulcm  po- 
tenti*  motoris  iplius  A , 8c  iit  B pun&us , ad 
quem  terminatur  illa  relidentia , & volo  quid 
flatim  qoanJo  yf  cd  inpunfto  B,  quoJ  tunc 2?, 
incipiat  rarefieri,  ifto  pofiro, probatur  confc- 
quentia , quia  quando  A ed  in  punclo  B,  A rno- 
uctrtr  pro  tanto , quia  immediate  aliquando  tno- 
uebatur,&  immediate  p&A  monebitur  : igitur 
tunc  mouetur , Sc  tamen  tunc  non  habet  poten- 
tiam ad  mouenduni : quia  per  cafum  rcfiftencrq 
medij  efl  zqualis  potent iz  mototis;ergo,&c. 

Qoartd,  contra  fecundam  conclufionemtquia 
ii  in  inflanti  ed  motus , fcquitur  qubd  motus  ficc 
in  inflanti , Sc  quod  inflans  effet  menfura  motus; 
confequens  efl  impoflibile , vt  probatur  6.huius,' 
tcrt.jj.  Sc  probatur  confcquentia  : quia  motos 
non  cft  nifi  dum  fit : igitur  in  indanti  edmotus, 
fequitur  quod  motus  fit  iu  indanti. 

Sccundd  , quia  acquifitio  partis  pod  partem 
non  cd  in  inftatuhigitur  nec  motus.  Tenet  con- 
fequentia  per  locum  It  definitione : Si  antecedens 
pater,quia  ida  di  Aio  pejl , denotat  ordinem  tem- 
poris. 

Ad  ida  refpondetur.Ad  primum, negatur  con- 
fcquentia. Ad  probationem  dico  ,qubd  Socrates 
mouetur  difformiter.  Sed  concri  , quia  tunc  ali- 
quid mouctur  difformiter  , & in  esdem  indanti, 
quo  inciperet  moueri  difformiter,  dcfincret  mo- 
ucri  difformiter, quod  videtur  implicare.Refpon- 
detur  , quod  in  tota  hora  compofita  ex  illis  dua- 
bus horis  partialibus, in  quarum  vna  Socrates 
mouetur  vna  velocitate, & in  alia, aliajdico  quid 
in  illa  hora  tota  mouetur  difformiter,quia  in  pri- 
ma medietate  horz  mouctur  vna  velocitate, St  in 
fccuda  alia, licet  medium  fit  vniforme;idci  con- 
cedendum cd  , quod  in  medio  indanti  horz  So- 
crates incipit  moueri  difformiter, & in  codcra  in- 
flatui Socrates  definit  moueri  diflormirer;  fed 
hoc  cd  dittetfimodc , exponendo  ida  verba,  inci- 
pit , Sc  definit , -igitur  nulla  fequitut  repugnantia: 
vctbi  gratii  incipit  Socrates  moueri  diifotmiter. 
Socrates  nunc  mouctur  difformiter,  & immedia- 
ti ante  non  moucbatur  difformiter.Ec  ifta,Socra- 


tes definit  moueri  difformiter,  exponitur  fic.  So- 
crates nunc  mouetur  difformiter  tSc  immediati 
pAd  non  mouebitur  diffotmitct:modi  iflz  dane 
fimul  flne repugnantia. 

Ad  fecundum  dico,  2Jubd  A mouetur  & Plato- 
ne in  indanti  intermedio  : quia  illud  idem  in- 
dans , quod  cd  primum  in  quo  Plato  mouer,  cd 
etiam  primum  in  quo  Socrates  non  mouct. 

Ad  tectiom,ncgatur  confcquentia.  Ad  proba- 
tionem dico  > quud  ida  confcquentia  non  valetv 
^ante  moucbatur , Sc  immediate  pod  rnoucbi- 
tur.-igitur ^mouetur,  fcd  oportet  addere,  .^im- 
mediate ante  moucbatur,  & immediate  pod  mo- 
uebitur, & nunc  eius  potentia  excedit  rcfiftcn- 
tiara  mobilis; igitur  nunc  mouebitur  ; fcideb  fi 
eflet  aliquod  agens  liberum  , quod  fubiti  poflcc 
defincrc  motum  fuuni,  Sc  fubiti  inchoare,  ita  vc 
fi  ne  medio  pod,  quam  definit , poflet  iterum  in- 
choare, tunc  adhuc  prxdi&a  confcquentia  non 
valerer , fcd  oporteret  addere,  & nunc  potentia 
motoris  excedit  refldentiam  mobilis, & non  im- 
peditur per  agens  libcrum:crgo,&c. 

Ad  quartam  dico  quid  acquifitio  partis  pod 
partem  non  ed  in  inflanti , ita  vc  inflans  fit  men- 
fura hniufmodiacquifitionts.fed  hocnonobflan- 
te,  hzc  cd  vera  in  indanti , feu  acquifitio  partis 
pod  partem  cd,  Sc  hoccd  manifedum  fuppofitis 
illis.qu*  dicemur  in  alia  quzdione.  Per  idem  ad 
icquencero. 

Ad  rationes  principales.  Ad  primam  dico.qu&d 
mouctur  fuper  partem  fpatij  fuper  quam  cfl;quia 
idud  non  fignificat  aliud , nili  quod  nunc  cil  fu- 
per  illam  partem  , Sc  cius  potentia  excedit  refi- 
flcntiam,&  Immediate  ante  erat  alibi , Sc  imme- 
diate pod  erit  alibi.Alij  dicunt, quod  ficut  motus 
dicitur  clle  propter  continuam  fucccflioncm 
partium  ad  iuuiccrn,  ita  mobile  dicitur  moueri 
exeo,  quid  continui  in  tempore  motos  cd  in 
alia,&  alia  parte  fpatij  illius.-prima  melior. 

Ad  fecundam, conceditur  antecedens, & nega- 
tur confcquentia : quia  licet  fit  continue  in  loco 
fibi  xqualt , tamen  prius  fuit  alibi , Sc  podea  ctic 
alibi, Sc  hoc  denotat  moueri. 

Ad  tertiam  dico  quid  in  loco  in  quo  cd,  quia 
nunc  ed  in  loco  in  quo  cd,&  prius  non  fuit : igi- 
tur & podea  erit  alibi,  Sc  hoc  denotatur  per  hoc, 
quod  ed  moueri  localiter.  Aliter  dicitur , quid 
ficur  motus  dicirur  clfe  propter  continuam  fuc- 
ceffionem  par cinm.qiiit  u:n  vna  non  nunct  fimul 
cum  alia , ita  etiam  mobile  dicitur  moueri , quia 
dum  mouetur , cd  in  aliquo  toto  loco , co  quod 
fucccfliuc  cd  in  partibus  cius. 

Ad  quartam  , negatur  confcquentia  , quia  illa 
regula  folum  habet  veritatem  in  iis  , qux  fune 
permanentis  naturz ; vel  dicitur  , quid  Juri  non 
attribuitur  motui  nifi  in  vhitno  inflanti  non  cf- 
fe  motus:  verbi  gratia,  fi  Socrates  nunc  mouctur, 
Sc  immediate  pift  mouebitur, tunc  motus  Socra- 
tis fic , vel  Socrates  incipit  moueri , Sc  continue 
podea  motui  attribuitur  ejfe,Sc  non  fieri. 

Ad  quinram  dico , quod  non  ed  iuconuenicns 
de  illis,  quz  non  fune  permanentis  durationis: 
verbi  gratia  lumen  produAum  a Sole  quando  in- 
cipic  effe , etiam  definit  effc , diuetfimodc  expo- 
nendo. 

Ad  fexram,  negatur  confequentia:quia  illa  au- 
thoritas,6.huius,ime)ligenda  ed  de  illis,quorum 
clfe  non  confidit  in  fieri.  Vel  dicitur  negando 
iftam.quid  motus  fit.quandoed.quiamotus  non 
fit  uifi  in  vltimo  indanti  non  efle  motus. 

Q.  4 


Ad 


i88  Lib.  III. 

Ad  fcptimam.quia  iAa  motue  figni  fictu  ,Sec.con- 
• ccdo:mo  J6  dico, quod  fient  iAa  mottu  tfl, cA  con- 

cedenda,ita  illa  copulatina.qnr  lignificatur , per 
iAam  metue  efl.  Ad  aliam. Illud  torum  non  eA,8ec. 
Negatur  maior  dc  fuccefliuis.  Aliter  dicitur, con- 
cedendo de  copularo  extremo  quid  prscfcns, 
prztcricum.Sc  faturum  cA. 

ANNOTATIONES. 

10.  * \ yf  Onu  ponitur  communiter  em ftuctflmumficc. 
Z>i*ifUlkm  ■IVl.Nota.m  motu  quadruplicem  inueniri  di» 
mttm  efl  uifibilitatcm.Prima  dicitur  fubie&iua,  quam  ha- 
fuoimfln r.  bet  motus  ratione  fubiefti  in  quo  cA : quod  cim 

fit  diuifibile, etiam  accidetis  materiale  qualiseA 
motus, in  ipfo  exiAens  diuifibilc  cA;hzc  diuifibi- 
licas  accidentaliter  competit  morui.  Secunda  di* 
uifibilitas.quam  habet  motus, proucnit  fibii  fpa- 
tio  ; Sc  ira  prima  pars  motus, verbi  gratia, localis, 
corrcfpondct  primz parti fpatij,  & poAetior  po- 
Acrioti , 3c  fimilirer  quando  qualitas  intenditur 
permotum  , motus  eA  diuifibilis  per  diuifionem 
illorum  graduum  cum  autem  illa  qualitas  in 
effc  quieto  manear, fic  diuifibilis, Sc  fimilirer  fpa- 
rium  , fatis  liquet  diuifibilitatem  motus  , hac  ex 
parte  prouenienrem  etiam  accidentaliter  fibi 
conuenire  : Sc  quia  motus  in  hac  fecunda  acce- 
ptione dicit  imperfc&am acquifitionem  termini, 
imperfedimque  cntttatem , ad  nullum  pertinet 
9 Prxdicaincntum  , fcd  redu&iuc  ad  illud  , in  quo 
cius  terminus  eAtquia,  vt  AriAorcles  ait . non 
cAprxter  res, ad  quaseA  motus.  Tertia  diuifi- 
bilitas  cA  fuccelfio  motus  penes  moram , Sc  hrc 
eA  tempus : quia  tempus  cA  prius , & poAerius 
motus , quod  quidem  eA  mora  ipfius  morus  ; & 
fic  motus  diuiditur  in  partes  fucccdentes  fibi  in- 
uicem.  Quarta  diuifibiliras  motus  proucnit  i 
fucceflionc,  vel  acquifitione  fuccefliua  diuerfo- 
rum  terminorum  , Sc  hxc  eA  propria  motus  , ve 
motus  c A,  quia  motus  eA  illa  lucceflio , Sc  fluxus 
arque  tendentia  ad  terminum,  Sc  motus  vt  fic  cA 
vna  fpecies  quantitatis  continuz:quia  eA  de  ge- 
nere continuorum,vt  ait  Ariftotelcs  in  hoc  }. 

f I . Ex  quo  fequitur , quid  quando  AriAorcles  di- 

cit in  Prxdicanientis, morum  efle  fpcciem  Quan- 
titatis , accipit  motum  in  hac  quarta  acceptione; 
quando  vera  in  PoAprxdicamcntis  illum  collo- 
cat,accipit  illum  in  fecunda  acceptione  vt  cA  ens 
incompletum , qui  non  eA  priter  res  ad  quas  cA: 

& quando  in  Metaphyfica  dicit  motum  eflc 
quantum  per  accidens,  accipit  motum  etiam  in 
fecunda  acceptione  rquafi  diceret , quod  motus 
ille,  vt  fic  eA  imperfe&um  ens  , per  accidens  cA 
qnanrum  , id  eA  , tatiouc  continuitatis , & fuc- 
ce(fionis,quz  ibi  dicitur  accidens  motui , non 
quianon  fit  cius  formalis  ratio  •,  fcJ  quia  tei  ac- 
quifirz  per  motum  accidit , quod  pet  talem  ac- 
quiratur fucceifioncm. 

11.  b Hoc  efl  concedenda , mottu  tfl.  Nota, motum  du- 

Uttm  Hf*-  pliciter  accipi  , primo  improprie  , vt  fignificat 
tumfumi-  asionem  voluntatis  ,S;  intclligentix,  Sc  fic  dici 
r*r.  folet , quod  intclledus  mouet  voluntatem  , & i 

contra  ; Sc  quod  obicltum  mouet  potentiam. 
Secundo  fumitur  pro  mutatione  Phyfica.quae 
fit  in  materia , Sc  corpore  , Sc  hoc  fecundo  modo 
fumirur  in  hac  conclufionc.  Dixi  notabiliter, 
quo  fit  in  materi*  , & corpore : quia  motus  Phyfi- 
$MS  in  communi  fumptus  , diuiditur  in  mutatio- 
nem , Sc  motum;  mutatio  , qux  diuiditur  in  ge- 
lictationcm.Sc  corruptionem  , fit  in  materia;  ita* 


Phyficorum 

que  illud , quod,  generatur , & corrumpitur  fub- 
ic&iuc  cA  materia.  Morus  veri , qui  diuidirur 
in  aJterarionem  , aagmenrationcm  , Scloci  mo- 
tationem , fit  in  corpore:  nam  id  quod  alreracur, 
augetur  , & mutat  Jocum  , eA  corpus.  Conuc- 
niumque  muratio, Sc  motus  in  hoc,quid  vrrum- 
que  cA  via  ad  ccrminum  j differunt  aurem  eflen- 
riaiitcr,quia  mutatio  cA  inAanrinea.&fcre  fem- 
per per  illam  acquiritur  fubflantia,  qux  vel  tota 
fimui  acquiritur,  vel  tota  fimul  deperditur  ; mo- 
tus veri  inrrinfccc  eA  fucccffiuus,  quia  acciden- 
tia qu.e  fuccefliuc  acquiruntur , acquiruntur  per 
partes,Sc  de  motu  proprie  fumpto  loquitur  Sco- 
rus  in  hacquzAione. 

e In  inflanti  metu*  tfl.  Nota,  quod  quidam  di- 
cunt, quid  inflans  fumitur  hic  pro  aliquo  tem- 
pore determinato,  Sc  non  prout  confignfficat 
aliquod  indiuilibile , illo  enim  modo  partes  mo- 
tu» fu n r •,  Sc  per  confequens  motus  efl.  Sed  Sco- 
tus  hic  videtur  dicere , quid  quamuis  quxlibcc 
pars  motus  fit  fa<fla , vel  fienda,  tamen  motus  efl 
in  inflanti  indiuifibili,  eo  quid  ad  exiftentiam 
rei  fucccffiuc  fufficir  exiflentia  alicuius  indiui- 
fibilis  , ad  quod  cius partes  copulantur.  Se  ita  efl 
de  motu. 

Qjr  A S T I O VII. 

Vtrum  motus  localu  fit  res  diflinfta  d 
mobili . 

Ariftotelcs  hie  ti.tr. 4.  lii.t.  text.^ . Themift  Simptic. 

Alctand. 6ir  Uitef.i.  Anctroc\  r«mm.4.D  1 hom  UB. 4. 

& »*  x.SiJl.itArt.xM  j.  Aurtol.  »pud  Capr.i» 

•juifl.Xjert.i.Q  *d  T.Csprcol .ibit. 

H'(palcn.«*iV.B«f44//.i.AigetuinV</f.i5»  7*4/?.  i.Alb.  1 
Saxoma  4.<y  f P.utlxus  1.  fer- 

tit./jmtfl.x. Soms  qiufl.i _c*r  a.Toleru*  ftrtfi  j.  Pererras 
HI  io.rsp.\o  Conimbr  «rr  1 Toemrj.i. 

3 ■ t . Ruuiui  troQu.  1 .de  m:  tu  -j-rji. 4.  <i»m. tf. 

Roccus 

Rgvitvr  quid  (k  ,pet  AriAotclero  i, 
j. Huius,  text.70  rradatu  de  infinito, 
vbi dicit, quid  diuerfimode  inuenirur 
infinitas  in  motu , Sc  in  magnitudine , quia  l*ccc 
In  vttoque  attendatur  infinitas  panes  femper 
polle  accipere  vltimum , tamen  trt  motu  femper 
partes  prius  acccptx  , non  pnAiim  manere  cum 
partibus  poAerius  acccpris.fed  tantim  poffunt  in 
magnitudine, quod  nondTci,li  motus  clfctmag- 
nitudo  mobilis. 

Secundi  per  Ari  Aotelem  4. huius,  icxt.99.  vbi 
ponit , quod  efle  motus  confiAit  in  fimptr  fieri 
aliud, & aliud;igiiut  motus  non  e A mobile. 

Tertio,  fcqucrctur quod  Ariftotelcs 6. huius, 
probans  motum  diuidi  ad  diuifionem  magnitu- 
dinis,nihil  probanTet;confequcns  cft  falfum.Pro- 
batuc  confequcntia:quia  per  te  motus  eA  magni- 
tudo mobilis , Sc  idc6  non  ptobaflet  aliud  , nifi 
quSd  magnitudo  mobilis  cA  diuifibilis  ad  diui- 
fionem magnitudinis, mod&  hoc  nihil  fuiflet  pto- 
baretquia  iam  cA  manifcAum. 

Quart6,fequerctur  quod  motus  mouetetur.fic 
ad  motum  cflet  motus,  quod  eAimpo(fibilc:quu 
tunc  rationes  Atiftotcli*  in  quinto  huius,  text.i* 
a .&  j. quibus  ptobat  ad  motum  nonefle  motum, 
non  valerent:  Sc  patet  conlequcntia , ex  quo  mo- 
tus effec  mobile. 

Quinti  , pet  Commentatorem  ia.  Metaph. 
coramcnt.41.  vbi  dicit, quid  nullum  corruptibile 

pote  A 


QusftioVII.  189 


poteft  perpetuari  nifi  morus  ctcli-  Tuncquxro, 
quid  imcliigit  per  tuorum  ccclirnon  carlom, quia 
ccelum  non  eft  corrupribilerfi  fluxum  fupcraddi- 
tum  ecelo.habeo  propofitum. 

Scxro.fi  motui  Socratis  eflet  Socrates , feque- 
rerut  quod  qutcunque  faceret  Socratem  moueri, 
faceret  Socratem, fic  qui  ceflare  motum  Socratis, 
faceret  corrumpi  Socratem , quod  eft  falfum.  Ec 
patet  confcquentia.cx  quo  motus  Socratis, & So- 
crates fant  idem. 

Septimo , quia  motus  eft  fenfibite  commune, 
fic  mobile nonrigitur  morus  non  eft  mobile.’  An- 
recedens  apparet  z.  de  Anima,  rcxt’64.  Nec  valet 
diccrc.quid  motus  eft  fenfibiic  commune,  ex  eo 
quid  magnitudo  eft  fcnfibile  commune  :quia 
tunc  morus , tc  magnitudo  non  eflfent  fenfibilia 
communia  diftin&a , quod  patet  efle  falfum  in 
eodem  fecundo. 

Ocrauo  , quia  quando  ad  veritatem  alicuius 
propofitionis  non  fufltciunt  dux  res, vel  tres, 
oportet  addere  quartam , ad  hoc  quid  fit  vct»; 
fed  hxc  eft  veta, morsu  eft , tc  ad  eius  vetitatem 
non  fuffiriunt  motor,mobile,tc  ftacium ; quia  tunc 
quandocunque  ifta  eflem , eirct  morus , quod  eft 
falfum:  igitur  prxtcr  ifta  oportet  addere  aliam 
rem,fcilicet  fluxum, quem  voco  motum  loca- 
lem. 

Oppofiram  arguitur  per  Ariftotclem  in  ifto  j. 
text.4.vbi  dicit : non  eft  autem  morus  prxter  res, 
ad  quas  eil  morus:fic  per  hoc  ptobat  in  quot  ge- 
neribus poteft  reperiri  morus.  Secundo  per  Ari- 
ftotclem 8.huius,text.  j \ .vbi  probat  quod  in  mo- 
tu locali  nulla  res  acquiritur  ituri  nfccc  mobili, fic 
idci  folus  motus  localis  poteft  efle  perpetuus. 

Dc ifta quxftionc eft quxdam  via, quid  a in 
motu  locali  acquiritur  quidam  fluxus,  fcu  difpo- 
fitio  inhxrcns  mobili , fecundum  quam  mobile 
dicitur  localiter  moueri;  fient  albedo  eft  dilpofi- 
t io  inhxrens  mobili,  fecundum  quam  mobile  di- 
citur album,  fic  illam  condufionem  probant  vna 
rarionc.qux  apparet  eis  demonftratiua,  pro  qua 
fupponicur  primo,  quod  omnis  motus  eft  mura- 
tio.fic  omne  moneri,  eft  mutari , fic  quid  mutari  eft 
aliter  fe  habere  fecundum  prius , fic  poftctius,vcl 
faltera  aliqualiter  fe  habere,  fic  non  taliter  fc  ha- 
bere prius.  Secunda  fuppofitio.quid  ex  omnibus 
corporibus  mundi  poteft  fieri  vnum  corpus.  Pro- 
barur.quia  talem cafutn  ponit  Ariftotclcs  z.  hu- 
ius z.texr.jS.  quia  hoc  non  repugnat  potentix 
diuinx.  Tertii,  quia  dato  quid  hoc  non  cflct 
poflibile  , tamen  hoc  non  repugnat  quantum 
eft  ex  ratione  geneiali  corporum  , fic  mobi- 
lium, vt  debet  videri  fcprimo  huius.  Tertia  fup- 
ofitio.quid  illud  corpus  continuum  ex  omni- 
us corporibus  mundi,  Deus  poteft  monere  mo- 
tu re&o.vcl  etiam  circulari,  vel  quo  motu  placet 
fibi.fic  dato  quid  non  poffet , tamen  hoc  eft  ima- 
ginabile,vel  non  repugnat  tali  corpori.quid  mo- 
veatur. Iftis  fuppofitfs  formetur  ratio  fic  : Nifi 
motus  localis  cflct  res  diflin&a  i mobili, & i fpa- 
do,fcquereturquid  aliquid  poffet  moueri  loca- 
liter , fic  tamen  fc  haberer  alitet  priis  , Sc  pofte- 
tius.qucd  eft  impoflibile , tc  contra  primam  fup- 
pofitionem.  Confcqucntia  probatur , pofito  per 
fccunJam  fuppofitionem,  quid  cx  omnibus  cor- 
potibus  mundi  fiat  vnum  continuum  , ita  quid 
nullutn  fit  mobile  aliud  ab  illo, fic  a fuis  partibus. 
Tunc  moucat  Deus  per  tertiam  fuppofitionem 
illud  mobile  ,fcilicec  totum  mundum  localiter 
motu  rcifto , tunc  totus  mundus  mouctur  locali- 


ter ; igitur  per  primam  fuppofitionem*  fc  habet 
alitet  quitu  prius , fic  non  ad  aliud  cxtrinfclum: 
quia  politum  eft  in  cafu  , quod  nullum  fit  ibi  ex- 
trinfecum  aliud : igitur  fc  habet  aliter  intrmfccc 
pcrVeceptionem  alicuius  in  eo,  quod  eft  difpofi- 
tio  fecundum  quam  illud  mobile  dicitur  moueri 
localiter, & habetur  propofitum. 

Secundo , confirmatur  quod  non  fint  nifi  duo 
corpora  mobilia,  A tc  B ,tunc  per  vnam  horam 
moueatur  A circa  B,tc  per  aliam^.tanta  veloci- 
tate moueatur  B circa  A, tunc  nifi  motum  locali- 
ter fc  haberet  aliter  quam  priis,  tc  non  folum  ad 
cxtriufccum;tunc  fequcrctur  quid  A tc  /f,omni- 
no  conii militer  fc  haberent  in  prima  hora,  fic  in 
fecunda : igitur  qui  ratione  in  prima  hora  mone- 
batur yf.eadctri  ratione  in  fccunda.quod  eft  con- 
tra cafum. 

Tertii.  Non  fine  ficut  prius  nifi  duo  corpora, 
(cWicet  A tc  B ,tc  moneatur  A,B  quielcente.tunc 
in  illo  medio  motus  ponatur  quid  Deus  annihi- 
let B, quo  pofito, tunc  adhuc  A mouctur,  fic  non 
fe  habet  aliter  ad  aliquod  cxrrinfecum  : quia 
quodlibcc  cxcrinfccum  iam  cfl  corrumuuviguuc 
le  habet  aliter  exrtinfecc  pet  difpofitioncmfibi 
additam , fecuudum  quam  diciturmouerj  locali- 
ter , quam  difpofitioncra  voco  motum  localem. 
Qn&d  autem  A moueatur  corrupto  B , probo. 
Quia  potentia  motiua  ipfius  A , eft  zque  potens 
ficut  ante, fic  nulla  accrcuic  fibi  tcfiftentia : igitur 
fi  prius  mouebatur ; ctgo  adhuc inoncrur : quia 
non  apparet  vnde  proicniat  illa  quies. 

Secunda  via  eft  , quid  motus  localis  eft  fpa- 
tium.fupra  quod  mobile  mouctur.  Probatur  per 
Ariftotclem  in  }.huius,texr.4.vbi  dicit  quid  mo- 
tus non  eft  prxtcr  res  ad  quas  eft  motus,  fcd  mo- 
tus localis  eft , ad  fpatium : igitur  non  cfl  aliqua 
res  prxtcr  fpatium. Secundi  ficut  eft  dc  motu  at- 
rcrationis.ira  videtur  cfTcdc  motu  locali ; fed  al- 
teratio  non  eft  res  diflin&a  a forma, quam  altera- 
bile acquirit : igitur  motus  localis  non  cfl  res  di- 
ftin&aa  fpatio.quod  permotum  acquiritur. 

Tertia  via  eft,  quod  motus  localis  eft  ipfum 
quod  tnouctur  localiter,  ita  quid  mobile  locali- 
ter,quod  adlu  mouetur  ,non  fc  habet  intrinfcci 
aliter  quam  prius,  nifi  fuerit  aliqua  additio,  vt 
fubtradlio  partium  , vel  aliunde alrcracio  , quam 
permotum  localcm.Proifla  opinione  funr  aliquf 
rationes.  Prima  eft , quid  fi  morus  localis  eflee 
fluxus, vel  difpofirio  fupcradditauunc  fequcrctur 
quid  eadem  res  fimul  cflet,  tc  ficrct;confcqucns 
cfl  impoflibilerquia fini  eft  mu. ari  dc  non  efle  ad 
efle. Nec  valet  fi  dicatur, quid  hoc  non  eft  ineo n- 
ueniens  in  fucceffiuis : quia  Ariftotclcs  in  hu- 
ius,rcxt.i  5. volens  probare , quod  generatio  non 
generatur,ducit  ad  hoc,  quid  tunc  generatio  ge- 
neraretur quando  cflet , & fic  habet  pro  impofli- 
bili.quid  generatio  , quz  fecundum  aduerfarios 
eft  dc  genere  fucccfliiiorum,fit  tc  gcncrctur.Hoc 
idem  pater  per  Commentatorem  ibidem  commen- 
to 1 j. Probatur  confequentia:quia  motus  eft  dum 
mobile  monetur,  & etiam  fit:quiafi  prius  facius 
cflct, tunc  cflet  permanentis  naturae : quia  mane- 
ret idem  prius, fic  pofterius. 

Secundi, fequcrctur  quid  aliqua  res  in  eodem 
tempore  primi  generaretur , tc  corrumperetur: 
confcquens  cftimpoflibilc.quia  fi  alicui  fubic&o 
acquiratur  aliqua  difpofirio  , vc  albedo , fic  cor^ 
mmpaturalia,vtraqucfcilicct  primi  in  eodem 
tempore, tunc  albedo  cfl, fic  dulcedo  non  cfl;  igi- 
tur fi  eadem  res  eodem  tempor*  prfmi  genera- 


7- 


(. 


Lib.ITI.  Phyficorum 


190 

retur  ,Sc  corrumperetur, illa  res  fimul  eflet, & non 
eflet,  quod  eAcontradi&io.  Idem  patet  per  A ri- 
Aorelcm  tf.huiuijteat.74.  vbi  habet  pro  impulfi- 
bili, quod  aliqua  res  fimul  incipiat  eUe,&  delinat 
c(Tc ; iinmo  quod  inter  tempus  generationis , & 
cotruptionis  neccflc  eA  cadere  tempus  medium. 
Probatur confequentia  principalis,  & moneatur 
aliqua  restn  tempore  ^,Z?,quia  tunccum mobile 
moueator  in  fecunda  partem  tunc  motus  quo  mo- 
uerctur  in  fecunda  parte,  maneret  p et  tempus, 
poAquam  fuiflet  generatus  :&  per  confcquens 
non  eflet  res  diAuuAa  ab  omni  re  permanente; 
vel  fieret  poA  A,  B tempus,  aut  in  fecunda  parte: 

& hoc  non  ; quia  tunc  mobile  moucrctur  prius 
quim  fiercr  motus, quo  moucrctur , quod  cAim- 
poflibile.Eodcm  modo  probabitur, qubd  in  tem- 
pore A,  B corrumpitur  prjmb  : quia  fi  maneret 
pbfi.iam  eAci  natura;  permanentis;  fi  corrumpe- 
retur amc.tuuc  mobile  moucrctur, & nullo  motu 
moucrctur : igiiur  cum  nec  ance  A tempus  cor- 
rumpatur,nec  poA.nec  in  prima  parte , nec  in  fe- 
cunda, fcquiturqubdin-^/ff  tempore  corrum- 
pitur primo.  ' 

Tettib.fi  motus  cfTet  talis  res  di  Ain&a  ab  om- 
ni rc  permanenti , fcquerctur  quod  vna  res  habe- 
ret in  fc  fimul  infinitos  motus  zqualcs  vni  mo- 
tui, dato  fecundum  durationem,  vel  quod  fucccf- 
fiuc  haberet  infinitos  motus  xquales , fecundum 
durationem ; verumque  confcquens  cA  impelli - 
bile.  Probatur  confequentia , fupponendo  qubi 
illud.quod  adu  habet  aliquam  entiratem , quam 
prius  habuit  in  potentia  loium , fit  mutatum  ad 
illam  : patet  ex  quid  ntminu  mutationis  : quia  ex 
quo  nunc  aliqua  res  habet  vnain  entitatem  quam 
prius  non  fyihuit,  fc  habet  alitet  fecundbra  iilani 
entiratem  .quaiuptius  fe  habuit,  & per  confe- 
quens  mutata  cA  ad  illam  rem.  Tunc  arguitur: 
rcs.qux  moucrur, habet  motum,  quem  piius  non 
habuit ; igitur  per  fuppofitioncin  mutata  cA  ad 
illum  metum.  Tunc  quzro  de  mutatione  illa,  an 
fimul  cA  cum  motu  primbdato,  vclfuic  prius, 
quia  impoffibilecA.qubd  fit  poAcrius.  Si  dicatur 
quod  fimul , tunc  res  qua:  mouetur,  habet  illam 
mutationem  fecundo  datam,quam  prius  non  ha- 
buit: igitur  per  fuppofitioncin  ad  illam  cAmura- 
to:&  per  confcquens  illa  mutatio  eflet  fimul  cum 
motu  primo  dato  , & tunc  mutaretur  ad  illum 
morum  , & ita  fimiliter  arguitur  de  mutatione 
tertio  data,  & fic  in  infinitum , & habctuc  confc- 
queus  primum.  Si  prius , tunc  fimiliter  arguitur, 
qubd  mutatio  ad  illum  motum  fecundum  fuit 
ante  illum  raotum:&fic  in  infinitum, & habetur 
fecundum  confequcns.Falfitasconfcqucntis  pro- 
batur : quia  non  videtur  pollibilc  naturaliter 
qubd  infinita:  res  xquaics  alicui  teriix  datx,  fuit 
fimul  III  eodem  fimiliter.  Secundum  cA  impofli- 
bile ; quia  tunc  nihil  pofict  moneri  nifi  per  tem- 
pus xternum  fuiflet  mutatum  ante. 

Quartb, fcquerctur  qubd  eflet  aliqua  res  com- 
pofita  cx  partibus, quz  non  funt,  immo  quas  im- 
puflibilc  cA  eflciconfcqucns  implicat, quia  ita  di- 
ceretur. qubd  cifct  aliquod  compofitum  ,cxchi- 
m<jra,&  Tragelapho, quq  continuarentur  adinui- 
cem,  quemadmodum  tu  dicis  qubd  partes  motus, 
fcilicet  prxtctitum,  U futurum  conrinuantut  ad 
inuiccm  per muratum  ejfe  intermedium. 

Quinto, fi  motus  eflet  talis fluxnsdiftinflus  ab 
omni  permanem  i, fcilicet  i loco,&  a mobili-, tunc 
fcquerctur  qubd  Deus  poflet  ipfum  feparare  a 
mobili.  Et  c comta , mobile  a uli  motuvttoquc 


exiAcmc,&  daro  qubd  hoc  nonconcedarur  pof-  > 
fibilc.eft  tamen  imaginabile , ex  quo  funt  rec  di- 
AinA*.  Sed  cx  hoc  Jcquitur  inimagiiubiie,  fcili- 
cct  qubd  mobile  mouetur  fine  motu,  qubd  fic 
afccnfus  fine  mutatione  locali , & defccn/us  fine 
hoc , qubd  acquiratur  locus  deotfun^quod  vide- 
tur inimaginabilc. 

Sexto , fcquerctur  qubd  motus  non  eflccaAu* 
entis  in  potentia  Iccundum  qubd  m potentia. 
ConfcqucnscA  impoflibilc.quiatunc  motus  non 
eflet  motus,  curo  in  definitione  prxdiccnrurde 
definito.  Confequemiaprobatur , quia  pars  prx- 
terita  motus  non.efi  adlus  mobilis,  nec  etiam 
pars  futura,nec  etiam  prxfcns;  quia  fi  eflet  aliqua 
prcfcns.iam  eflet  mutatum ejft , quod  non  cA  mo- 
tus. Ex  quibus  pater,  qubd  motus  non  cA  aliqua 
res  fuccclfiua  inhaerens  mobili , ab  omni  rc  per- 
manenti diAin&a. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Priroaconclu-  9. 
fio. Motus  localis  non  cA  fpatium,  quod  per  mo-  Aiu* 
tum  localem  acquiritur.  Probatur,  quia  fi  eflet  l* 
fpatium , fcqucrctur.qubd  aliquid  quicfccns  mo- 
ucrctur,  6c  qubd  quies  effet  motus  , quod  cA  im-  nmtur. 
pofli  bile:  nam  lAi  termini  motm , & quit)  funt  op- 
pofiti  pn'uatiuc:&  idcbr.on  poliunt  dici  defe  in- 
uiccm aflirmatiuc  mediante  hoc  verbo r/?.Proba- 
tur  confequentia:  quia  fpatium  fuper  quod  cA 
motus,quicfcit. 

Secunda  condufio:  Motus  localis  non  cA  flu-  AUtutUtA r 
xus,  vcldifpofitio,  vel  res  fuccefliua  inhxrcns  Mn  f* 
mobili  ab  omni  re  permanenti  diAin  Aa.  Proba- 
tur.quia  fi  ita  eflet,  fcquerctur  qubd  omne  mo- 
tum localiter  mouctctur  fecundum  aliquod  cfle; 
confcquens  cA  falfum , 8c  impolfibilc,vt  patet  8. 
huius, text.jj.  vbi  vult  AnAotclcs  qubd  in  motu 
locali  nulla  res  acquiratur  mobili, & cx  hoc  pro- 
bat folum  motum  localem  polle  elfc  perpetuum. 

Probatur  confcquenria;quia  omne  motum  loca- 
liter haberet  illud  accidens  in  a&u , quod  prius 
habuit  in  potentia  tambm:&  quod  mutatum  cA 
adciuseilc.  Sccundb  probatur  pet  (cx  rationes 
prius  politas. 

Tertia  conclufio  : Motus  localis eA  mobile  10. 
quoJ  mouetur  localiter.  Probatur , quia  motus  Afttmltttlk 
cA.vt  patuit  in  alia  quxAione ; vel  igitur  cA  mo- 
bile.vcl  fpatium  , vel  fluxus  fuperadditus  mobili,  ^ indutt. 
quia  non  apparet  aliud, quod  eflet  motus ; fcd 
neutrum  cA  aliorum  ; ergo  eA  mobile.  Ad  ra- 
tiones alterius  opinionis  pollet  rationabiliter 
negari  fecunda  fuppofitio  , &:  tertia  ; tamen  illis 
admiflis  concedo  , qubd  totus  mundus  innuere- 
tur motu  re&o-,&  concedo  confcquens , qubd  il- 
lo cafu  pofito, illud  quod  uiouetut  localiter , non 
fc  habet  aliter  quim  prius , fcd  fuflicic  ad  hoc 
qubd  aliquid  moucatuc  localiter , quod  fc  habeat 
aliter, quam  prius  ad  aliquod  quicfccns, fi  aliquod 
quicfccns  cuct.Sed  contra  hoc  obiicituc  duplici- 
tcr.Ptimb.quia  iam  Ati Aotclcs  iufulficientcr  dc- 
finiuiflet  mutationem  , quia  non  fufficit  dicere 
mutari  cA  aliter, & aliter  fc  habete  : prius,  & po- 
Actius,fcd  oportet  addere  conditionalitct : qubd 
illud  mutatur,  qubd  fc  habet  alitet  ad  aliquod 
quicfccns , fi  aliquod  quicfccns  eflet.  Sccundb 
quia  lAi  termini, r/u>tiu  & quiesSnni  ptiuatiuc  op- 
pofiti , modb  terminorum  qui  ptiuatiuc  opponu- 
tur,  terminus  qui  fignificat  forma,  notior  cA  ter- 
mino fignificante  ptiuationem;  iguur  iAc  termi- 
nus mptuf  notiot  c A,  quam  iAc  terminus;  quits,Sc 
per  confcquens  motus  non  debet  definiri  per 
quietem, fcd  potius  c contra  quies  pet  motum. 


Qusftio  V 1 1.  191 


Ad  ifla  refpondctur.  Ad  primum , dico  quAd 
definitio  Aiiftocelis  cfl  fumriens  flantibus  re- 
bus naturalibus  eo  modo , quo  poffibile  cfl  ipfas 
cire  per  naturam;Ac  hoc  fuppofito.dabat  fuas  de- 
fimtione>:modo  im  poflibile  cft  naturaliter,  quin 
fit  aliquod  quiefeens , vel  aliquod  diuerfimodA 
motum,  ad  quod  motu  localiter  fe  habeat  aliter, 
quain  prius.Et  ideo  quia  tu  ponii  calum  impoffi* 
bilcin  renandum  naturam, ideo  oportet  corrigere 
definitionem  , qux  data  erat  fuppofito  illo  cafu, 
verbi  gratii  in  aliis:  Arifl.in  z.dc  Anima, tcxc.67. 
definit  animam  GciAnima  efl  atlm  corporu  Pkjfid , 
Acc.co  quod  credidit  impoflibile  efle , quod  ani- 
ma fepararetur  It  corpore,  nifi  per  corruptionem: 
fcd  quia  nos  concedimus  per  potentiam  fuper- 
naturalcm  , quid  anima  poteft  feparari , idcA  de 
anima  fiman  illa  definitio  efl  falfa.  Irem  Ari- 
flotclcs  fic  definiuiffet  albedinem  ; * lue  do  e J}  qua- 
tit* difgregatiua  vi/iu,  fecundum  quam  aliquid  dici- 
tur album ; Ac  tamen  ifla  definitio  cfl  falfa  de  al- 
bedine.qux  cfl  in  Sacramento  alraris.  Ideo  non 
mirum, li  polito  cafu  impoflibili  per  naturam, va- 
dentur definitiones , qux  datx  fune  fuppofito 
curfu  naturx. 

Ad  fecundum  , concedo  quod  aliquando  ter- 
minus pofitiuus  poteft  defii.iri  per  priuatiuum, 
prxeipue  vbi  terminus  priuatiuus  cfl  nocior , ita 
vr  res  fit  notior  fub  conceptu  termini  pofitiui; 
modo  lic  efl  in  propofito,  quia  notius  efl  aliquid 
quiefccre,qulm  aliquid  moueri.  Quod  pater  per 
antiquos,  qui  negauetunt  motum  elfc , & tamen 
non  negaucrunt  quietem  efle. 

A J fecundam  rationem  opinionis  illotum  fine 

A,  Si  S,  Ac  C.  concedo  cafum ; Ac  negatur  confc- 
qticmia:qnia  licet  in  vna  hora  A,Si  B fc  Habeant 
tonfiinilitcr , ficut  in  alia , tamen  A fc  habet  in 
vna  hora  aliter, quim  prius  rcfpelku  A.quiefcen- 
tis , & in  fecunda  hora£  fe  habet  aliter  quam 
prius  rcfpc&u  A , quiefccntis  i igitur  A mouctur 
in  vna  hora,Ac  B non.Sc  e contra  in  alia. 

Ad  tertium  admilfo  cafu , dico  quAd  corrupto 

B , A  moucbitur  ficut  priift ; Ac  non  fequitur,  igi- 
tur aliter  fe  haber  qn&m  prius  ; fed  fufticir  ,quod 
alicec  fc  haberet , fieflct  aliquod  quiefeens.  Ali- 
ter dicunt  quidam,  qui  propter  iflas  rationes  po- 
nuac,  quod  locus  fit  fpatium  fepatatum  : & idcA 
ponunt  quid  extra  ccclum  efl  locus,  fcu  fpatium 
infinitum  i Ac  ideA  fi  Deus  mouctet  totum  mun- 
dum motu  redo  , vel  circulari , ille  fc  haberet 
aliter  ad  locum  , fiue  ad  fpatium  fepatatum  in 
quo  effet , Si  ideo  concedunt  quod  rcfpe&u  il- 
lius quod  nihil  efl  motum  localiter  , fe  ha- 
bet aliter,  quam  prius:  fcd  prima  folutiocfl 
melior. 

Ad  rationes  principales.  Ad  primam , dico 
quAd  debet  fic  inteliigi , quod  mobile  fecundum 
diuerfas  rationes  dicitur  infinitum  in  magnitu- 
dine , Ac  infinitus  motus  : quia  dicitur  infinit um 
in  magnitudine , eo  quAd efl  quantum  extenfum 
fine  termino  , fcd  dicitur  infinitus  motus  , dato 
quAd  mobile  fit  finitum  ex  eo  quod  tempore  in- 
finito mouctur. 

Ad  fecundam  ,tfft  motus  feraper  confidit  in 
fieri  aliud  pofl  aliud , hoc  efl  dilhi  .'mobile  quod 
mouctur  (emper  cfl  in  alio,Ac  alio  loco. 

Ad  certiam.dico  quod  Ariftotclcsin  6. huius  no- 
luit aliud  probare , nifi  quod  mobile  quia  moue- 
tur  fecundum  vnam  partem  ipfius,  prius  perrran- 
fit  aliam  pariem  fpatij, quim  fecundum  aliam  , 6c 
ita  fcilicct  per  ordinem  partium  mobilis. 


Ad  quarram, concedo  qn Ad  aliquis  motus  mo* 
uetur : quia  motus  efl  mobile  , & mobile  mouc- 
tur. Ad  Commentatorem,  dico  quAd  iple  imclli- 
git,  quAd  nullum  mobile  porell  perpetuo  moue- 
ri,nili  caelum. 

Ad  fexram, negatur  confsquentia.  Quia  fi  Pla- 
co fit  nunc  finifler  Socrati,  fic  Socrate  non  muta- 
to vadat,  quAd  fit  fibi  dexter  j tunc  argueretur 
quAd  dexterum  non  eflet  Sociatis, quia  Plato  fe- 
cit Socratem  efle  dexrcrum,  Ac  tamen  Plato  non 
fecit  SocrarcmjAe  ideo  ifla  confcqncmia  non  va- 
let^p  facio  A , & non  facio  B , igitur  B non  efl  A, Ut 
hoc  propter  connotattoncm  alicuius  terminor u. 

Ad  fcprimam  dico  quod  fcnfibilc  commune 
non  efl  aliud  quam  compofirum  fubflancialc  ha- 
bens in  fc  multa  fcnfibiliaptopria  •,  Ac  idcA  illud 
fcnfibile  potefl  fentiri  a quolibet  diucrforum 
fcnfuum  ; 0c  idcA  concedo  quAd  motus  cfl  fcnfi- 
bite  communc;£c  ideo  licet  motus  fit  magnitudo, 
tamen  aliunde  res  percipitur  efle  inorus, & aliun- 
de magnitudo:8c  idcA  propter  diucrfum  modum 
concipiendi  eandem  rcin  liib  diucrfis  concepti- 
bus,ponit  illa  cire  fenfibilia  communia  diuetfa. 

Ad  o&auam, concedo  quAd  quando  ad  verita- 
tem alicuius  propofirionis  non  fufficiunt  dux  res 
qualitercunquc  fe  habentes  , oportet  cas  taliter 
difponerc  donec  fc  habeant  taliter  , qualiter  fc 
habentes  fufliciunt  ad  veritatem  illius  oropofi- 
tionis ; Ac  idcA  fi  motor  Ac  mobile  non  fufficianc 
ad  hoc , quod  hxc  fit  vera , motm  efl  fcilicct  qua- 
litercunquc fc  habentes , oportet  quAd  motor 
moucar , Ac  mobile  moueatur ; nec  ad  hoc  requi- 
ritur difpofitio/iipcraddira.Et  fi  arguatur, fic  mo- 
tus cfl  altus  mobilis  ; fcd  mobile  non  efl  altus 
m obi  lis:  ergo, &c. 

Rcfpodetur, quAd  ifla, motm  efl  alitu  mobili/, Atc. 
fic  incclligitur , mobile,  quod  mourtur  altu  per- 
tranfiuir  aliquid  dc  fpatio , fu  per  quod  mouctur. 
Ac  cfl  in  potentia  ad  pertranfeundum  aliud  , fe- 
cundum quod  in  potentia  , id  cfl,  cum  continua 
tendentia  fine  interruptione  , ad  aliquid  per- 
tranfcundutn. 

Item , fi  arguamur  fic  , motus  efl  fubic&iuc  in 
mobili.Ac  tamen  mobile  non  efl  in  mobiliiigicur 
motus  non  efl  mobile.  SecundA,  motus  cfl  res 
fucccfliua, mobile  verA  tes  permanens  i crgo.Acc. 
Item  morus  non  efl  acquifirio  partis  pofl  partem 
eius  pei  fe&ionis,  ad  quam  mobile  tendit , donec 
pcrficiatur.Ac  fic  in  altu;  fcd  mobile  non  clt  talis 
acquifitio:igitur,Acc.Itcm,fcquetctur  quAd  tcuo- 
lutio  hodierna  clTcc  rcuolurio  heflerna, arguendo 
fic  cxpoficoricihoc  mobile  (demonflrato  Sole)  efl 
rcuolutio  hodierna^hoc  mobile  cfl  rcuolutio.hc- 
flerna, crgo.Acc. 

Refpondctur.  Ad  primum  dico, quAd  ibi  fumi- 
tur  effepto pradican  , Ac  ideo  fenfus  cfl,  motus  cfl 
in  mobili , i J cfl  , ifte  terminus  motu*  prxdicatur 
de  inobiliiAc  fic  foler  capi  tffe  in,  quando  dicitor 
fuperius  clfe  in  fuo  inferiori. 

Et  fi  arguarur  (icjmotus  cocli  efl  caufa  genera- 
tionis , Si  corruptionis  iftorum  inferiorum  , de- 
bet fic  inteliigi : Ccclum, quod  mouctur,  cfl  cau- 
fa generationis,  Ac  corruptionis  illorum  inferio- 
rum. 

Ad  aliam;motus  efl  res  fucccfliua , Acc.  id  cfl, 
mobile  quod  mouctur,  prius  efl  fuper  vnam  par- 
tem fpatij.pofl  fuper  alum  ; itaque  cfl  furccuiuc 
fuper  diuerfas  partes  fpatij.  Ad  aliam  ; moius‘cfl 
acquifitio,  id  efl  , mobile  quod  mouctur  acqui- 
rit partem  fpatij  pofl  aliam  paricm:quia  de  aliis 
motibus 


192.  Lib.  III.  Vhyfic orum 


motibus  dicetur  poftea.Ad  aliam;negitur  confe- 
quentia  :quia  iftc terminus  reuolutio  hodierna, (up~ 
ponit  pro  Sole , connorando  tpfum  efle  in  figno, 
Sc  indeterminata  parte  alicuius  ligni,  & ille  ter- 
minus reuolutio  heflerna,(upponit  pro  Sole, conno- 
rando ipfum  clTe  in  alia  parte; Sc  ided  illa  de  prx- 
fcnri  nunquam  cfl  concedenda , ficuc  nec  illa  de 
prxfentieft  concedenda  \ motut  fnrfum  eft  motui 
deorfum,(ed  illa  bene  cft  concedcn da, m«riM  furfutn 
fuit  mottu deorfum  , Sc  ita  erian»  ifta  , reuolutio  ho- 
ditrrtd  fuit  reuolutio  hejlerna. 

ANNOTATIONES. 

1 6.  * /^\  P* t iam  via  efi , quod  in  motu  locali  acquiritur 

Ofioitntt  K^^quidam Jiuxm,Scc.  Nota  qu6d,  licur  refert 

>U  Albcitus , quinque  fuerunt  notabiles  opiniones 
cflentia  motus.loqucndodemo- 
Mt'  tu  in  genere.  Prima  dixit  tnotum  efle  asionem 

degenere  Adionis  ,&  illa  conliderabac  morum, 
vt  ell  a&us  moucntis;$c  huius  opinionis  videtur 
fuifle  Simplicius  fuper  Prxdicamenra , quxrens, 
quare  ponitur  prxdicamcntum  Adionis,  Sc  non 
fadionis , Sc  rcfpondet , quia  fadio  dicitur  de 
adione,&  de  effcdu  adionis , arque  ita  ell  aliqua 
fadi o fada:  Sc  de  tali  loquitur  Philofophus  l.de 
Anima.vbi  dicit , quod  illud  quod  imprimitur  in 
fenfu , cft  adio  ; jjonit  tamen  differentiam  inter 
adionem  abfolurc , Sc  adionem  adam  : dicitur 
enim  adio  ada  fecupdum  qu&d  continue  recipi- 
tur in  fubiedo. 

Alia  fuit  opinio  confidcrans  motum  in  quan- 
tum abiicit  a mobili ; Sc  illa  dixit  quod  motus 
eft  pallio,  liue  in  genere  Paffionis : & huiufmodi 
opinionis  fuit  Commentator  j.  huius , comm.j». 
dicens , qu&d  motus  fecundum  materiam  Aiam, 
ell  in  eodem  genere  cum  fuo  termino ; fecundum 
autem  formam  ell  in  genere  Paffionis.-  & hoc 
idem  Philofophus  j.Phyficorum  dicit, qu&d  mo- 
rus habet  duplicem  confiderationem:  quoniam 
fecundum  finm  materiam  cft  in  genere  cius  ad 
quod  eft,  Sc  fecundum  fuam  formam  cft  in  gene- 
re Paffionis. 

IJ.  Alij  veri  conliderauerunt  motum  in  quan- 
tum ell  fluxus  quidam  dc  termino  a quo  , in  ter- 
minum ad  quem  , & jfti  tripartiti  funt.  Quidam 
enim  dixerunt  ipfum  e fle  diftindum  per  eflen- 
tiam  ab  ipfa  forma  , qux  fluit  j dicebant  tamen 
quod  ille  fluxus  non  cft  in  aliquo  Prxdicamcmo, 
eo  quod  non  eft  ens  petfedum  ; & huius  opinio- 
nis fuit  Auicenna  in  i.  ttadatu  fux  fufficientix; 
vbi  dicit  ablurdum  efle  dicere , qu&d  nigrcfccrc 
fit  nigredo  , Sc  alibi  dicit  : Abhorreo  dicere, 
quod  nigrcfccrc  fi  c nigredo.  Ali  j verb  dixerunt 
huiufmodi  fluxum  clfc  vnum  genus  Prxdica- 
mentalc,  & diflinltum  It  termino  a quo  , & ad 
quem ; fcd  iliorum  opinio  videtur  eife  contra  Ari- 
ftotclcm.  Commentator  autem  dicit  motum  fe- 
cundum aliam  confiderationem  non  eflediftin- 
ftum  a petfcdVione  , ad  quam  tendit ; fcd  folum 
fecundum  magis , Sc  minus.  Vnde  dicit  quod 
nece  fle  eft  , quod  motus  hoc  modo  fit  dc  genere 
illius , ad  quod  tendit , nihil  aliud  eft  nifi  gene- 
ratio vnius  partis  poft  aliam  partem  illius  petfe- 
dionis.ad  quam  tendit  motus,  donec  perficiatur, 
Sc  fit  in  a&u. 

l 8.  Nota  fecundo  , qu&d  , loquendo  dc  motu  in 

d^u*i“x  It"*'  conunun*  » Pro  vt  tainen  diftinguitur  a mutatio- 
Jifilnautu  ne.multiplex  fjiit  opinio  , an  diftinguarur  a mu- 
m rmt  i mo-  bi!i,&  a tcrrAmo  motus.  Nam  quidam  dixcfunc 
*//,. 


motum  efle  idem  realiter  , & formafirer  cum 
mobili , Sc  cum  termino ; Sc  hxc  opinio  valde 
improbabilis  eft ; cum  enim  in  motu  alterario- 
nis  acquiratur  apeidens , Sc  mobile  fit  fubftan- 
tia  , idem  formalicer  erit  fubftantia  Sc  acci- 
dens. Secunda  opinio  aflerit  motum  idem  efle  ^ 
realiter  cum  mobili , diftingui  aurem  rcalirerii 
termino.  Hxc  op inio  in  hoc,  quid  dicit  motum 
efle  idem  realiter  cum  mobili  , coincidit  feri  in- 
idem  inconueniens.in  quod  prima  opinio;in  hoc 
autem  qu&d  aflerit  motum  diftingui  realiter  k 
rermino  , videtur  contradicere  Ariftotcli  affir- 
manti motum  non  efle  prxtcrrcm  ad  quam  cft. 

Tertia  opinio.qux  eft  Pauli  Veneti.firmat,  qu&d 
motus  Sc  a mobili,  Sc  i termino  dillinguiturrea- 
litcr  :quod  in  hunc  modum  probat : Mobile, Sc 
terminus  motus  funt  entia  permanentia , morus 
autem  quid  fucceffiuum ; fcd  vna , Sc  eadem  res 
nequit  efle  fimul  permanens, Sc  fucccfliua  :ergo, 

&c.  Irem  , quando  non  cft  morus,  cft  mobile  Sc 
terminus  morus ; ergo  diftinguuncur  realiter  a 
motu.  Patet,  quiaquanJo  res  eft  in  fuo  termino, 
ceflat  motus : ergo  quando  ell  rerminus , not>efl 
motus.Confequentia  tcnctiquiaidem  non  poteft 
fimul  c(]'c,8f  non  efle. 

Quarta  opinio , qux  eft  tenenda  cum  Scoro, 

Sc  aliis , fequenribus  conduflontbus  explicabi- 
tur. Sed  primo  obferua  , qu&d  motus  accipitur  hif*. 
dupliciter ; vno  modo  materialiter : alio  modo  ”*"•/"** 
formalitcr  : motus  materialitar  acceptus  non  ell  >Mr' 
nifi  forma, qux  fucccfliuc  acquiritur  in  fubiedo: 
fcd  motus  formalitcr  acceptus  eft  via , per  quam 
acquiritur  talis  forma ; Sc  hoc  eft  quod  dicitur 
quinto  P hy ficorum, ttxt.  i8.c*p.q.&  to.qu&d  motus 
habet  duplicem  confiderationem  , quoniam  fe- 
cundum fuam  materiam  cft  in  genere  cius  ad 
quod  eft , fecundum  fuam  formam  cft  in  genere 
Paffionis.  Hoc  flante  fit 

Prima  conclufio  , Motus  generationis,  cor-  19. 
ruptionis  , altcrationis  Sc  augmentationis  di- 
ftinguuntur  realiter  ^fubiedo  mobili.  Probatur, 
termini  horum  motuum  diftinguuntur  realiter 
a mobili  : ergo  & motus.Probatur  confequentia, 
quia  morus  ell  idem  realiter  cum  termino  mo- 
tus ; ergo  fi  terminus  diftinguitur , Sc  motus  di- 
ftinguitur. 

Secunda  conclufio  ; Motus  generationis, cor- 
ruptionis , altcrationis  & augmentationis  fune 
idem  realiter  cum  fuis  terminis  , diftinguuntur 
tamen  formalitcr  ab  illis.  Probatur  , fi  motas 
calefactionis  ditlingucrctur  realitet  a calore, 
fcqucretur  qu&d  quando  aqua  calefit , recipetet 
in  fc  duas  rcalitatcs  , fcilicet  calorem, & motum*,  . 

hoc  autem  cft  abfurdum  : ctgo  , Sc  c.  Minor  pro- 
batur , quia  non  funt  ponenda  pluia  fincncccffi- 
tate:&  patet  per  Ariflotelcm  in  hoc  libro  dicen- 
tem motum  non  c fle  prxtet  rem  ad  quam  eft.  Et 
fi  dicas,  generatio  , Sc  corruptio  funt  tclationes; 
ergo  non  funt  idem  realitet  cum  termino  , qux 
eft  forma  fiibUantialis.  Dico  quod  generatio,  & 
corruptio  fotmaliter  acceptx  non  funt  fubftan- 
tia , fcd  accidens  rcfpc&iuum : fcd  generatio,  Sc 
corruptio  fundamentaliter  acceptx  funt  forma 
acquifita  , vel  deperdita  pec  tranfnnuationem 
fubftantialeiu. 

Tertia  conclufio.  Motus  materialiter  fumptus  10. 
eft  tiufdcm  eflentix  cum  fuo  termino  ad  quem , 
cft  enim  forma  fluens  dc  impcrfc&o  ad  perfe- 
rum,vel  c contra. 

Quii  ia  conclufio.  Motus  fotmaliter  acceptus 

eft 


Qusftio  VII.  19 $ 

eft  quiditatluc  5;  eflentialitcr  in  Prxdicamemo  ucns  artu  agit  tnotnnv,:ginir  motus  eft  vcrlnfqtie 
Palfionis.  Paret ; quia  quo  pafliim  | refertur  ad  artus.  Et  declarat  per  duo  eitrpla,  quorum  aliqui 
agens, clt  pallio ; fed  mobilc,quod  ell  paticns,rc-  primum  (tc  exponunt  >quid  eadem  eft  proportio 

fertur  ad  agens  per  motum : ergo .flec-  Maior  pa-  vniys  ad  duo,  &.  duorum  ad  vnum,  quod  elt  ira- 
tet  j.Mctaph.cap.dc  Relatione, text.io.  vbi  dici-  poflibile,  cu  vna  Iit  proportio  maioris  marqium- 
tur  quid  fecundus  modus  relatinorum  fundarur  tarisjfc  alia  tit  proportio  minoris  inarqualitatisi 
fuper  artionem.fle  palfioncm,flc  fuper  potentiam  fle  idrb  debet  l»c  ituelligi . quid  eadem  eft  pro- 
artutam,fle  pafliuam.  ' portio.id  eft.diftantia  vniusadduo,qu*cftduo- 

b A / ortu  loculis  nontft  fluxut , flec.  Nota  , quod  rum  ad  vnum.  Secundum  cxcmplun^quiacadem 

'hxc  conclufio,flc  fcquens  non  fune  ad  aures  Do-  eft  via  afeendemis.  fle  dclccndewis,  licet  hocfic 

rtoris  Subtilis  : nam  oppolitum  iplc  docet  in  diucrlimodc;  ita  fiuiilitcr  idem  elt  artm  moucn- 
quodlib.  qnxftionc  vndecima  , articulo  4.  Se  tu  ris.fcilicet  fecundum  quud  fit  a moucmcjflc  ino- 

vide  Leuchetum  in  a.diftinrtione  i.quxftione*.  ri,  id  ell,  fecundum  quod  recipitur  in  moto.  , 

ad  rationes  Gregorij  de  Arimino.  Sed  hxc  fen-  Hubet  1 Mitem  dubitationem  , &c,  Soluit  ter<*  t $. 

centiaeft  potius  aliquorum  Thomiftarum,  qui  te-  tiam  , fle  quartam  dubitationes  fimul;  & ptuno  t«t.  i>. 

tenent  fex  vltima  Prxdicamenu  cllc  relationes  probat,  quod  atrio  & pallio  uon  fmt  diuerla ; Ie-  ^ 

ftautdion  dici , & relationem  non  diftingui  rcali-  eundo  quod  non  fmt  vnum  ; Arterrio  foluir.  Se-  ^4/», 
ter  4 fundamento, fle  ex  confcqucnt i dicunt  nihil  eundum  ibi : Sed  tmu  erit  uthu.  T errium  ibi : 

aliud  efl*c  me  acquirere  KK.quam  mc  ipfum  cura  An  netjue alteriui  , flec-  E ft  igitur  prima  ‘l,PP°*l~ 
rcfpcau  quodam.  tio,  qufld  atrio  eft  atriis  art  iui , fle  pallio  eft  artus 

^|t  Nos  veri  Scotum  fcquentes,<3e  talia  fex  vltima  paffiui.  Probatur , quia  vnlufcuiufque  opus  &fi- 
Prxdicamenta  relationes  fecundum  efft  affirma-  nis  eft  atrio  iplius:  modii  atrio  cll  finis  .fle  opus 
tmis.fle  a fundamentis  realiter  diftinrtas,  quarum  agentis , fle  paflio  finis  & opus  patienris.  Hoc 
vna  eft  Prxdicamentum  Mi,  quod  per  motum  fuppofiro.probarnr  quddaftio  & paflio  non  fune 
localem  acquiritur , quomodo  autem  fucccfEuc,  motus  dilliurti.quia  yc!  ambo  ellcnt  in  agcte,vd 
vide  Leuchctum  tbi  fupra.  in  patiente, vel  atrio  in  agcntc.&  paffio  in  patie* 

Sit  ergo  ad  aures  Scoti  harc  conclufio  : Morus  te:qnia  £ conuerfo  dicere,non  efiet  nifi  abmi  no- 

localis  dirtinguitur  realiter  a mobili,  fle  a termi-  minibus.  Si  ambo  in  agente,  hoc  eft  impofiibile, 

no  motus.  Prima  pars  probatur,  tum  quia  motus  quia  tunc  vel  habens  motum  non  moucrcinr,yel 

localis  eft  accidens  mobilis;mobiIc  ver6  fubftan-  omne  mouens  mouerctur.  Quod  probabitur  fal- 

tia,tum  quia  effe  motus  localis  confidit  in  firit  fuin  in  ortauo  himis.tex.  & mdc  Si  ambo  funt 

non  autem  ejji  mobilis , eo  qu6d  in  quolibet  in-  in  patiente;  tnne  fequuntur  duo  inconucnicntiai 

ftanti  eft  mobile,  non  autem  motus : tura,  quia  primum, quod  non  vnuifcuiulque  eft  in  illo,  cu- 

morus  localis  eft  fubiertiu£  in  mobili , atque  ita  it»  eft  atrio.  Sccudum.quod  dno  motus  diftinrtl 

artus  mobilis , idem  autem  non  eft  artus  fui  ip-  fecundum  fpecieui,  etut  ad  vnam,flc  eandem  rera 

(ius.  Et  tandem  motus  terrx  furfum  eft  violen-  fecundflm  fpecic.Si  dicatur, quod  :;rtio.lit  in  age- 

tus  terrx ; terra  aurem  fibi  ipfi  non  eft  violenta:  te, fle  paflio  in  patiente ; tunc  fcquitur  heut  prius, 

ergo,  flec.  Secunda  pars  ex  eo  pater,  quia  reliqui  quod  omne  mouens  mouebitur.quod  eft  faluttn. 

motus  funt  idem  realiter  cum  luis  terminis;  quia  Sed  vnui  erit  uStu.  Hic  ollendir.quod  iftafunt  24* 
limt  forma  abfolurx  ,qua  fuccefliue  per  par-  eadem:  quia  irrationabile  videtur , quod  idem 

tes  acquiruntur  ; fed  Mi  eft  relatio,  quz  in  in-  fit  athis  , feu  motus  diuerforum  fecundum  fpc- 

ftanti , 5c  non  per  partes  acquiritur, loquendo  de  cicm,  fcilicet  moucntis  &r  moti.  Sccundd,fcque- 

Mi , quod  eft  terminus  motus  1 ergo  diftinguitur  retnr  quod  dotrio  & dotttina  edent  idem,  quod 

realiter  i motu.  eft  fallum : quia  dotrio  eft  Dotioris  , & dotlrina 

difcipuli.Tertii.fequerctur  quod  idem  edet  age- 
EX  POSITIO  TEXTVS.  rc,&  pati, quod  eft  falfum:quia  aliqua  agunt.qu? 

non  patiunturrfle  quatt6,fcquerctur  qu6d  omne 
tx.  'T^T dubitMUM tutem  1 munifefhtm eft , Scc.  Hoc  docens addifccret, quod  eft  talfutn. 

Ten.  ii.  C#eft  tertium  capitulum  huius rrattaras, in  quo  An  rteejue  j ulterius  Hic  loluit  ditVam  Text.  »©. 

Philof.mouct  dubia  circa  definitionem  motus, & dubitationem  ; & primd  rationes.  V ndc  non  eft 

eft  primum  dubium,  vtrrin motus  fit  atriis  moti,  inconueniens  , qu6d  athis  alicuius  fit  in  alio , ab 
vel  mobilis.  Secudum.vtrilm  mdri,&  mobilis  fit  eo  cuius  eft  athis.vt  dotho,qu$ell  atlus  docentis 
idem  atlus.  Tertium  , vtr&m  atrio  & paflio  fint  non  dccifus.id  eft, continue  dependens  a docente 
idem  motus.  Et  quartum,vtriim  atlio , fle  paflio  in J$m,eft  in  difcipnlo.qui  docetur., Sccudd  dicit,  ytf,  zim*tX 

fint  in  agente  , vel  in  patiente.  Et  primi  loluit  quod  dotrio  ,&  difciplina  fint  idem  , non  eft  in-  in  ral.  Ut.  m . 

primum  dubium.  Secundi  fecundum , fle  tertii  conucnicns;fed  dicitur  dotlio,in  quantu  fit  i do-  &Ut.ri.fei. 
«lia  duo  fimul.Sccundum  ibi,Afotitti tutem  uUut.  tlore,fledilciplina,in  nuamd  recipitur  indifeipu-  ,1, 

Tertium  ibi,  Hubet  tutem  dnbitMionem.  Primi  po-  lo.  Tertio, quid  non  /equitur, quod  omne  agens 

nit  illam  conclufionem.quid  motus  eft  in  mobi-  patiatur:flc‘.quArto,quid  non  fcquitur, quid  idem 

Ii.  Probatur,  quia  in  illo  eft  motus,  cuius  motus  fu  agere, fle  pati.  Et  dicunt  aliqui  quod  agere  lup- 

cft  aiftus;  fed  morus  eft  artm  mobilis , fed  caufit-  ponit  pro  eodem,  pro  quo  irte  terminus  aflio,  & 

tus  a mouente  ; igitur  motus  eft  artus  mobilis,  fic  funt  idc  aeere  fle  pati.  Alij  dicut  quod  ifte  ter- 

fiuc motus  eft  in  mobili.  minus  ^rrlupponit  pro  aggregato  cx  agente  & . 

AIm ut  Mitem  utlui.  Soluit  fecundam  dubita-  artione.  fl:  pati  pro  aggregato  ex  paflione  fle  paf-  ^ 

lioncm.fle  ponit  iftam  conclufionem , quod  mo-  lb;fle  tunc  non  eft  idem  agcrc,6c  pati.  Ex  iftis  pa-  Ztm.  ‘ 

lus  eft  idem  artus  motitti,  fle  mobilis.  Probatur,  rer , quid  Ariftnrelcs  intendit  tres  conclulioncs  AXit^fmf- 
quia  ille  eft  idem  artus  motiui  fle  mobilis,  per  foluendo  iftasdubitationes.Primaeft,quodartfo  /“««•/•* 
quem  mobile  eft  in  potentia, vt  moneatur,  fle  per  fle  pallio  funt  idem  motus.  Secunda , quid  artio 

quem  moues  artu  agit, vel  opcratur;fed  per  mo-  fle  pallio  funt  in  patiente  : fle  Tertia  , quid  fl9  j, 

tum  eft  mobile  in  potentia  vt  tnoueatur , 3c  mo-  artio  Sc  paflio  differunt  lccundum  rationem,  miiW. 

. Sttti eper,  T*m.  / /.  & & 


^4'P 

m 


'Wtt 


194 

tuncrccapitulaododicit , qubd  ficut  dacacft 
definitio  motus  in  generali  ; ita  poccA  accipi 
propottionalitcr  cuiuilihct  rpccierum  cius.vt  al- 
tcratio  cll  adus  alterabitis  fecundum  quod  altc- 
rabilc,  eodem  modo  Jczdificationc,  Se  mcdica- 
cionc,&  lingulis  aliis  rcotibus. 


Lib.  III.  Phyficorum 


A9i*  muli 
h»#Wm  4 teifi 
tue. 


Qjv  ASTIO  VIII. 

Vtrum  omnis  aflio  fit  in  agente. 

Aiiflot.bic  ffx^n  & y.Mttnfh.e.f.D.Thom.UiJ.d- hb.i. 

*tnt  .Gtnt  .t  .x.& O/uft  40  Scotui  « 4 Jift.  1 j.  f.x.  e*  «* 

I* edi  i)  Am.Ao&  UiM  ftxftimc  tMuB*9*i.Citii>R.i-x. 
mrf.  j.iEgidiuf  dt  meufmru  Angtlet.  Hciuxm  jnodl. 
»./.*  Icirvleof.Xjd*  Animo,  j.xx.  ty  X.etut  Gent  e. St. 
Sonciius  f.Atrt.f  yr.Cxirt.i  fnt.f.tf.ort.1.  lautHuJ?. 
a/z/.f.M  Conimbr.  i fhjfeaf.y  7 t.  Sait.rtm  x.difr.+i. 
fett. 4. ComplutV»^- 17.4.4.  Ruuius ) .thjf. 

Aucrfa  tem.\.<jHi/l.x<  feti.  4.  luent»  fi.  diffit.t.  labet 
Theorrm.4 1 .Roccu»  f **/f.  7- 

Rcvitvk  quid  fic : quia  impofli- 
bile  cA  efledum  caufx  formalis  inue- 
niri  line  illa  forma  ; fcd  agens  cA  effe- 
tius formali  sadionis:crgo,ficc. 

•♦Secundo,  quia  per  fcdio  alicuius  non  poteA 
inucniri  nili  in  illo,  cuius cApcrfcdio  •,  fcd  adio 
Clipei  feclio  agentis  } tunc  enim  agens cA  in  fua 
vJnm.ua  perlcdione  quando  agit } igitur  adio 
non  cll  nili  in  agente. 

• Tertio,  adio  Se  paffio  funt  mutationes  oppo- 
fiix.fic  paffio  cA  in  patiente  i igitur  adionou  cli 
in  paticmc,&  per  confequenscft  in  agente. 

Quarto, quia  omnis  difpolitio  cll  in  illo  fubic- 
diuc  , quod  denominat ; fcd  allio  denominat 
agcus:igitur  allio  cll  in  agente.  Maior  patet  in- 
duciione:quia anima cfl  in  illo,  quod  denomina- 
tur animatum, iuftitia  in  illo,  quod  denominatur 
iuAum;&  fic  de  aliis. 

Quinto,  quia  cuius  eA  potentia, eius  cA  alius, 
vt  patet  in  libro  de  Somno  & Vigilia} fcd  in  agen- 
te cA  potentia  adi  u a:  igitur  Se  adio. 

Sexto,  per  Ariftotelem  8.  huius,  text.6.  Se  in- 
de , vbi  dicit,  quod  fi  Deus  ageret  aliquid  de  no- 
uo,  mutaretur,  Se  non  nin  recipiendo  adio- 
nem : igitur  adio  ipfius  I)ci , fi  de  nono  age- 
ret , eflet  in  ipfo  Deo ; quia  aliter  non  fcqucre- 
tur  ,quod  mutaretur , & per  confcqucns  multo 
fortius  cuiuilibct  alterius  agentis  aHio  cll  in  ip- 
fo agente. 

Septimo,  agat  ignis  in  duo  calcfadibilia;tunc 
huius  ignis  eil  vna  adio, vel  plurcs } non  plures, 
quia  vnius  agentis  vnica  debet  efle  aHio  ; fi  vna, 
tunc  vel  cA  lubiclliuc  in  agente,  Se  habetur  pro- 
pofitum.vcl  in  pallo, & hoc  non  } quia  qua  ratio- 
ne elice  in  altero  illorum  pallorum,  eadem  ratio- 
ne in  reliquo. 

Oppolitum  arguitur  per  AriAotclcm  in  iAo 
tertiu,tcxt.  ix.vbi  ponit  qubd  adio, & paffio  funt 
idcmmotus,qui  cll  in  poflo,&  non  in  agetucjfcd 
denominatur  aHio  pro  tamo  , quia  fit  ab  agente 
ctfcdiuc. 

Notandum  cA,  quod  hoc  nomen  -ift/Vmulto- 
'*  tics  accipitur  xquiuocc.  Nam  vno  modo  elicitur 
allio  operatio  rei, liuc  fit  cum  motu,fmc  fine  mo- 
lit » immb  adhuc  in  re  immateriali } & fic  dicit 
Commentator  i aMctaph.c0mm.j9.  quod  Deus 
cAadus  purus.  Item  iu  t.  Mctaph.c0mm.j9.  di- 
cit , qubd  a dio  in  rebus  immaterialibus  dicitur 
illud  quod  fignificatur  per  modum  adus , vt  iti- 


teUefUo , z-ol!tio , & deleti  at  ie.  ‘Secundo  modo  re- 
ftringitur  hoc  nomen  tdlio , vel  atlw  ad  adiones 
elicitas , fcilicet  qux  proiieniunr  ab  eledione.  Se 
fic in  moralibus, fcilicet  in  *.Erhicoium,adiodj- 
ftinguitur  contra  fadioncro , Se  feientix  fadiuz 
contra  adiuai.  Tertio  modo  dicitur  ad/o  opera- 
tio agentis  , & fic  dicit  Ariftbtelcs  in  iAo  tertio, 
rex.  1 p.qubd  adio  cll  adus  adiui,lccundiim  qubd 
adiuuniiita  quod  cA  finis  & operatio  agentis } Se 
iic  accipitur  in  propofito. 

Secundo,  notandum  qubd  hoc  nomen  pajf:»  j. 
eA  arquiuocum.  Vno  modo  dicirurpalTio  de  om-  PofȤ0  m. 
ni  qualitate , vel  difpofitione  refpcdu  fui  fubie-  *** 
di , Ce  fic  fiutltM  y fiient  ia , dlbrdo , Se  huiufmodi 
dicuntur  paffiones.  Secundo  modo  dicitur  paiCo 
appropriate  de  quolibet  fenfibili ; & fic  dicimus, 
qubd  tertia  fpecies  Qualitatis  eA  Pallio.vcl  Paf- 
fibilis  qualitas.Tcrtio  modo  reAringitur  hoc  no- 
men pdjfto  ad  operationes  appetitus , Se  prxcipub 
appetitus fenfitiui.  Et  fic  accipitur  panio  in  fe- 
cundo Rhctoricx. Quarto  modo  accipirur  paffio, 
vt  hoc  nomen p*Jf:o  rcAringituf  ad  corruptiones. 

Se  aclioncs  nociuas.Et  fic  dicimus  Ixfumpafliim, 

Se  non  illum, qui  accipit  altcrationes  falutiferas. 

Quinto  modo  accipitur  paffio  pro  termino  con- 
notatiuo  conucrtibili  cum  termino  abloluto,  vel 
minus  connotatiuo.  Et  fic  dicimus,  qubd  rifibile 
eA  pallio  hominis-Sexto  modo  dicitur  paffio  epe- 
ratio  paffi  recepta  ab  agente ; &:  fic  dicit  Ariito- 
tclcs  in  iAo  tertio , qubd  paffio  cAadus  paffiui 
fecundum  qubd  paffiuum.ita  qubJ  paffio  e A finis 

operatio  illius  paffi ; & iAo  modo  accipitur  in 
propofito. 

Tertio, notandum  cA.vt  probabitur  poAea,  & 
patet  per  AriAotclcm  in  litcra,qubd  adio  Se  paf- 
fio funt  eadem  res  numcro,qux  cA  in  patiente, & 
denominatur  paffio  ea  ratione,  qua  recipitur  in 
palfo,&  denominatur  adio,  eo  qubd  fit  ab  agfte. 

Ideo  ad  videndum  qubd  iAafunr  ab  inuicem 


indiAinda,&  qubd  funt  in  eodem,  ponuntur  con- 
cluliones.  Vrima  conclufio.  Omnis  allio  eft  res  ismts 
diAinda  ab  agente.  Probatur,  quia  omnis  adus. 

Se  operatio  alicuius  rei  cA  diAinda  ab  illo,  cuius 
cA  operatio } fcd  adio  cA  adus  agentis  : ergo. 

Se  e.  Maior  patet ; quia  adus  & operatio  agentis 
dependet,  & produciturab  agente '.igitur  u cAct 
eadem  agcnti,iam  idem  dependeret,  & produce- 
retur a fc  ipfo. 

Secunda  conclufio  : omnis  * paffio  cA  adio. 
Probatur  fic  } omne  illud  cA  adio,  quod  eft  adus 
adiui,  fcilicet  finis,&  operatio  ipfius,  fecundum 
qubdadiuum}igitur  omnis  paffio  eft  adio.Con- 
fcqucmia  tenet  per  definitionem  adionis.Et  an- 
tecedens probatur, quia  fi  clTct  aliqua  paffio,  qux 
non  eflet  adus  adiui,iam  illa  paffio  ficrct,&:  non 
ab  aliquo  agent e,quod  eft  impoflibilc. 

Sed  contra  conclufioncm  obiicitur.Primb,pec 
Authorem  ^ Principiorum, qui  dfcit,qubd  paffio 
cll  effedus  illatibqtic  adionis}modb  effedus  cum 
fit  idem  cum  fuacaufa.  Secundo  dubitatur  , an 
omnis  adio  fit  pnlfio.  Rcfpondctur  ad  primum, 
qubd  illa  c definitio  eft  falfa,  Jc  Author  loquitur 
improprie, ficut  fecit  per  totum  illum  1 ibrumjfcd 
poteft  fic  intclligi , ex  quo  adio  paffio  funt 
eadem  res  , tamen  dicitur  adio  , eo  qubd  fit  ab 
agente,  fcd  dicitur  paffio  in  quantum  fit  in  paftbj 
& ideo  inaccidcntibus  naturalibus  > vbi  paffio 
omnis  eft  adio  , & e comta  , ifta  caufalis  eft  ve- 
ra : quia  adio  eft  yp*jfrc  rJlySe  e contra,  licet  quod- 
libct  fcquatut  ad  reliquum  , fic  ideo  propter 

ve 


& 


Qusftio  VIII.  195 


veritatem  illius  caufalis  ponit  Author  , quod 
iQt io  fit  caufa  paflionis. 

Ad  fccunduro,dico  quid  omnis  a&io  natura- 
lis eft  pallio , quia  femper  talis  fit  prxfuppofito 
fubie&o  i fcd  non  opotcct  de  a&ione  fupema- 
turali.Nam  fi  Deus  crearet  vnatn  Intelligentiam, 
aurvnam  portionem  materiae  primx.Ula  creatu- 
ra eilct  attio,8c  non  pallio. 

Tertia  conclufio.  A<ftio  agentis  non  eft  res 
diftin&aa  re, quam  producit  in  pallo  : verbi  gra- 
tia, quod  calcfa&io  fa&a  ab  igne  in  aqua  non  cft 
alia  res  i calore,  qui  in  aqua  producitur.  Proba- 
tur , quia  omnis  eflfc&us  produdhis  ab  agente  in 
palto  cft  aftio : igitur  etiam  quilibet  qui  produ- 
citur cft  attio.  Confcquciuia  tenet , quia  non 
cft  maior  ratio  de  vno  cffc&u  , quod  fit  aftio, 
quam  de  alio:&  antecedens' probatur  per  defini- 
tionem a&ionis : nara  calor , dum  producitur  ab 
igne  , eft  aftus  adtiui , fcilicet  ignis  fecundum 
qubd  ab  igne.  Secundo  , quia  fi  calcfa&io  eflet 
a&io  media  diftindVa  a calore;  tunc  fcquetetur, 
quod  agens  fimul  haberet  a&iones  infinitas  x- 
qualcs  vni  a&ioni  dat* , quod  eft  impofljbilc:  Sc 
confequcntia  probatur  , quia  ficut  ad  a&ioncm 
caliditatis  indiget  adlione  diftin&a  a caliditate. 
Ira  etiam  ad  produ&ionem  illius  a&ionis  indi- 
ger  fecunda  adlione,  & ad  produdlionem  fecun- 
de indiget  tertia, & fic  in  infinitum.quia  qua  ra- 
tione aliqua  produceretur  fineacfcionc  fupcrad- 
dita,  eidem  ratione  &:  caliditas  poteft  produci 
fi  ne  fuperaddita  calcfa&ione.  Tertio  fi  caliditas, 
dum  producitur , Sc  calcfa&io  fint  res  diftimfhr, 
tunc  Deus  poterit  vnam  iftarum  conferuare  ifto 
modo, .quod  concurrat  agenti  ad  calcfa&ioncm, 
fine  hoc  qu6d  concurrat  ad  producendum  calo- 
rein,&£ contra  ; tunefequitur,  qu6d  aliquid  fiet 
fumme  calidum  fine calcfa<ftioneA'qubdaliquid 
calcfiatfinccalidirate,quodnon  cft  imaginabile. 

Quarti , quia  fi  a«ftio  fit  res  diftincla  1 re  pro- 
ducta abagente,  tunc  capio  aliquod  agens,  quod 
indiuifibilitet  producit  fuam  adlioncm  ; fcilicet 
voluntatem  , que  fubitd  elicit  a&um  fuuro  ; fi 
aCtio  fua  fit  res  diftimftaa  qualitate  , quam  pro- 
ducit, fequi.ttir  quid  aliqua  res  duretprxcisc  per 
inftans,  quod  eft  impo(fibilc,vt  allegatum  fuit  in 
alia  quxftione  ex  8.  huius. 

Contra  conclufionem  arguitur ; quia  illa  fune 
diftin&a  ab  inuiccm , quorum  vnutn  tranfit , re- 
liquo manente  ; fcd  manente  cffeftu  produ&o 
ab  agen re,  tranfit  attio ; ergo,&c.  Secundi, quia 
radius  luminis  nunc  de  fatto  agitur,  & dependet 
a Sole;  nunc  pono  (ficut  poflibile cft)quid  Deus 
fuppleat  a&tuitarem  Solis;  ita  quid  omnino  ille 
radius  non  dependear  a Sole,  fcd  prxciscaDco. 
Tunc  arguitur  fic;  prius  ifte  radius  dependebat  i 
Sole,  Sc  nunc  non  dependet  a Sole ; igitur  habi- 
tudo ipfius  ad  Solem , qux  fignificarur  per  hoc, 
quod  dicitur  cflc  a Sole,  iam  corrupta  cft.  Itctn.fi 
per  iflam  radius  dependet  i Sole , nulla  res  im- 
portaretur nifi  Sol,  & radius  fuit  vt  prius,  fcqui- 
tur , ficut  radius  priis  dependebat  a Sole , ita  dc 
fa&o  dependeat,  nifi  dicatur ,quid  a&io  Solis  fit 
corrupta  & habetur  propofitum  , quid  a&io  iit 
diftinda  ab  cffc&u  produifto. 

Rcfpondctur  ad  primum , concedendo  maio- 
rem , Sc  negando  minorem.  Vnde  dum  caliditas 
producitur  , concedo  quod  adtio  , fcu  calcfaclio 
durabat  tandiu»  ficut  Sc  caliditas, fcd  non  eft  tan- 
diu  calcfa&io.  Idciptoptct  connorationcm  hu- 
ius termini  eaUfall io , qui  connotat  calidiratcm 
Scoti  oper.  Tom.  I J. 


acquiri , concedendum  eft  , quid  calefa&io  cft, 
quando  non  eft  calcfa&io. 

Ad  fecundum , concedo  cafum,  & dico,  quid 
nec  aliqua  dependentia , nec  a&io  corrumpicur, 
fcd  ille  idem  radius  fine  aliqua  mutatione,  qui 
prius  dependebat  a Sole,  nunc  dependet  a Deo. 

Nec  etiam  erat  prius  adio  media,  qua  prius  de- 
pendebat a Sole , ficut  nunc  non  cft  a&io  media, 
qua  radius  dependet  a Deo. 

Quarta  conclufio ; Omnis  c a&io , & otnnis  OmnU  o8it 
pallio  cft  in  patiente,  loquendo  dc  aftione  natu-  &•**>*?* f- 
rali,  cui  fupponitur  fubic&um.  Probatur, quia  in  ***** 
illo  eft  .a&io , in  quo  cft  ctfc&us  prodmftus  ab 
agente ; fcd  hoc  eft  in  patiente ; crgo.&e.Sccun- 
do  arguitur  ratione  Ariftotclis,  quia  nifi  omnis 
attio  circi  in  pariente  , fcquererur  quod  omne 
agens  paterctur.rcl  habens  morum,vcI  mutatio-  %• 

«em  non  moucretur.quod  cft  impolfibilciqnia  fi 
primum  cllet  verum , iam  cftct  procelfus  in  infi- 
nitum in  caufis.  Similiter , fi  fecundum  clfcc  ve- 
rum, iam  elici  aliquis  motus, quo  nihil  moucre- 
tur,quod  cft  impoftibile. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico , qubd  effcdhis  8. 
'caufa:  formalis  accipitur  dupliciter:  vno  modo  atueau- 
procaufatoformx,&  fic  non  cft  aliud, quam ma-  / * formotk 
tcria,vclcompolirum.  Alio  modo  accipitur  im-  f*T*,t"r 
proprii  pro  illo  , quod  denominatur  ab  aliqua 
forma, fiuc  intrinfccc,fiuc  cxtrinfccc,&  hoc  mo- 
do agens  cft  caufatum  a forma  fdlicct attionis, 
quia  denominauii  ab  adtionc  , & non  primo 
modo. 

Ad  fecundum  dico,qtt&d  operario  agentis  non 
eft  pcrfc&io  agentis  falteni  " de  agente  ; fcd  efl: 
perfert  io  recipientis:  verbi  gratii.calcfartio  non 
efl  perfertio  Solis  calefacientis ; fcd  illius,  quod 
calefit: verum  cft  tamen,  quod  nos  dicimus, au6d 
operatio  agentis  cft  lua  perfertio,  eo  quod  cft  fi- 
gnum  fux  perfectionis. 

Ad  tertium,  negatur  maior.  Ad  quartum  dico, 
qubddifpofitiocxiftcns  in  aliquo  lubierto deno- 
minat illud  fubicrtum,fed  non  oportet, quod  de- 
nominet ipfum  fecundum  quodfibet  nomen  il- 
lius difpofitionis  : verbi  gratia, fecundum  Arifto- 
telem  in  ifto  j.  tcxc.19.  dortrinacft  in  difcipulo, 

& tamen  fecundum  iftud  noinendeffwM  non  de- 
nominat difcipulum,  fcd  fecundum  iftud  nomen 
tH/ciplinu ; ita  in  propofico  artio  denominat  pal- 
fum  in  quo  cft,  non  fecundum  iftud  nomen  aflio, 
eo  quod  non  dicitur  artio  nifi  in  quantum  fit  ab 
agente;  fed  denominat  ipfum  fecundum  hoc  no- 
men paflio , Sc  fecundum  hoc  nomen  calidltM  , fi 
fit  artio  ad  calidiratcm. 

Ad  quintum  , concedo,  fed  non  oportet  aubd  9. 
in  eo  fit  pallio  fubicrtiuc , fed  fufficit  quod  Iit  ab 
illo,  ita  vt  cuius  cft  potentia  ad  agendum, cius  cft 
a&us , id  eft , a&io  tanquam  ab  illo,  non  tan- 
quam  in  illo. 

Ad  fexrum  , dico  qu6d  Ariftotclcs  non  dicit, 
quod  Deus  mutaretur  propter  nouam  a&ioncm, 
quam  in  fc  reciperet;  led  propter  hoc  quod  cre- 
didit Deum  non  pofle  agere  de  nouo  fine  ttoua 
voluntate, vel  nouadilpofitioncin  voluntate  me- 
diante qui  ageret , quia  foper  hoc  fundatur  cius 
procelfus.  Ad  feptimum,dico  qu6d  ipfius  sut  dux 
aftiones : immo  quod  clfent  palla  diucrfa  appro- 
xi:ruta,in  quibus  ignis  ageret, tor  clfent  aftiones 
diftinftx  : immo  quod  plus  eft  , fi  plura  agentia 
vt  plurcs  ignes, agerent  in  idem  palfum.ab  omni- 
bus illis  in  illud  paftum  fieret  vnaa&io , & cllct 
tanquam  ab  vno  totali  agente. 

R x ANNO 


196 


Lib.  III.  Phylleorum 


10. 

JMio  fumi. 
tUr  duplici, 
snui-jut  rt- 

impffi/. 


AQio  rrUtio 
»an  rd  frtn- 
fi  pium  frr- 
duniunm.fi  i 
•fi  principii 
dmemi.iandi 
•pnt. 


II. 

Ori»  t au  fan- 
di. 


ANNOTATIONES. 

a /''Y  Mnit  paffie  efhtflio.  Nota  prim& , quod 
dupliciter  accipitur  a&io , Sc  paftio,ma- 
tcrialitcr  fcilicet , aut  formalitcr  : materialiter 
fumitur  pro  illa  forma  , qux  fluit , & pro  motu, 
quo  peruenitur  ad  formam  ,qux  ab  aliis  dicitur 
4 (lio  4fl.itSc  lic  caliditas  in  aqua,  quando  produ- 
citur , dicitur  calcfa&io  i & de  hac  eft  verum  di- 
cere, quod  idem  motus  eft  a£io,&  pallio  : & di- 
citur a&io  forma ; quia  eft  ctfc&us  agcntis,&  di- 
cirur  paflio , quia  non  cft  in  potclhte  recipientis 
illam  non  recipere , li  Icruanda  feruentur : a£H- 
uo  enim  & palliuo  debite  approximatis  ncccf- 
fario  fequitur  a&io ; & dc  aOione , Sc  palliouc 
in  hac  (ignifleatione  loquitur  Scotus  in  hac  qux- 
ftionc.  Si  veto  a&io  , & pallio  accipiantur  for- 
m aliter , dicunt  relationes  primb  diuerfas  con- 
ftituentes  diucrfa  Prxdicamenta,  quarum  a&io 
cft  fubic&iuc  in  agente , &:  pallio  in  paticnte.de 
quibus , vt  lic , non  eft  verum  dicere , quod  funt 
vnus  motus , neque  motus , quia  Prxdicamenta 
Adlionis  & Partionis  funt  primo  diucrfa , fcd 
acftioA  paflio, qux  funt  idem  motus.funr  exdem 
prorfus  realiter. 

Nota  fccundiN  , quid  a&io  relatio  non  eft 
principium  produiftiuum  , licet  Iit  principium 
denominandi  agens : qula&ionc  agens  formali- 
tcr  dicitur  agens ; nullum  enim  aliud  cft  princi- 
pium producfciuum  , nili  agens  cum  virtute  pro- 
ducendi. Et  quando  dicitur  , quod  generatio 
terminatur  ad  genitum,  verbi  gratia  generatio 
ignis  ad  ignem  genitum  , debet  lanc  intclligi : li 
enim  accipiatur  gcncrario.vt  prior  genito,  tunc 
generatio  formalitcr  nihil  aliud  cft  in  Ic  nili  cau- 
la  generans , & prxeise  ipfum  abfolutum  caufx, 
qux  nihil  aliud  facit  nili  ponere  in  effe  genitum, 
quod  habebar  in  virtute, quo  polito, fequirur  re- 
latio caufati  ad  caufam,  Sc  c contra.  Si  vero  acci- 
piatur formalitcr  a&io , vel  generatio , pro  rela- 
tione , qiu  generans  dicitur  agens , talis  non  eft 
prior  genito, neque  mediat  inter  genitum,&  ge- 
nerans ; tantum  enim  abfolutum  caufx  ponit  in 
effe  abfolutum  cfftohts , Sc  ftaiiin  quali  pofterior 
fequitur  relatio,  qn.r  dicitur  atftio. 

Nota  tertio, quod  ordocaulandi  eft  huiulmo- 
di.  In  agente  &:  patiente,  qux  funt  naturxabfo- 
lurx,  fundamur  dux  relationes  antequam  agens 
inducat  effcchim  in  parto.Prima  relatio  cft  incli- 
nati ad  icm , cui  inclinatur  : qux  duobus  modis 
contingit , vno  cx  parte  agentis , altero  ex  parte 
patientis  : agens  veto  inclinatur , vt  perfect- 
uum ad  palTum  , vt  ad  fuum  petfeCibile,  quod 
perficit  i cconuerfo  partum  vt  pcifeCibilc  in- 
clinatur ad  duplex  pcrfcdiuum, intrinfccum  fci- 
licet , Sc  cxtrinfcoim.  PcrfcCiuum  intrinfccum 
eft  forinn  quam  in  fe  recipit  produCum  ab  agen- 
te, ipfum  vero  agens  cft  pcrfcCiuum  extrinfe- 
ciun.  Secunda  relatio  eft  approximationis , ( de- 
bent enim  approximari  aCiuum  , Sc  pafliuum  ) 
iftx  relationes  fundantur  in  abfoluto  agentis,  Sc 
patientis,  ante  a£Honem,&  partionem.  His  rela- 
tionibus pofuis  , ftaitim  abfolutum  in  caufa , id 
eft,  ipfa  caufa  caufat  effcCum  in  fuo  clTc,&  in  ef- 
fe abfoluto  : Sc  tunc  agens  dicitur  referri  ad  pa- 
tiens per  relationem , qux  in  ipfo  refultat , qux 
dicitur  aCio  de  Prxdicamento  A&ionis : Sc  limi- 
litcr  in  pallo  oritur  relatio  partionis  , qua  dici- 
tur pati , Sc  qua  refertur  ad  agens.  & dicit  Sco- 
tus quod  huiufmodi  relationes  funt  prxuix  ad 


relationes  efleCus  ad  caufam  , & caufx  ad  cf- 
feCum: 

Vnde  ex  hac  caufatione  primo  refultat  in  ef- 
fc&u  relatio  ad  caufam , Sc  relatio  caufx  ad  etfe- 
Cum.  Quod  Lcuchctus  in  quobquxft.  1 3.  lic  ex- 
plicat. Prius  forma  inducitur  in  materiaA  p6ft 
immediate  refultat  relatio  partio  in  ipfa  materia, 
qux  terminatur  ad  agens  : agens  enim  habet  rc- 
/peCtim  ad  formam  produCam , Sc  habet  alium 
rcfpcCum  agentis  ad  partum , A:  lic  partio  cft 
prior  forma  produCa  j quia  cft  refpeCus  funda- 
tus in  maceria,  fcilicet  qu&d  materia  recipit  for- 
mam ab  agente.  Atque  ita  dicitur  , quod  partio 
eft  difporttio  prxuiaad  relationem  geniti  ad  ge- 
nerans, qui  dicitur  genitum  dependere  ad  gene- 
ratis, *5c  ifta  relatio  eft  pofterior.  Hxc  Lcuchctus. 

Verbi  gratia.vt  ignis  producat  calorem  in  ligno, 
debet  ignis  Itabcrc  principium  quo  agat  , a quo 
dicitur  aCiuus  & cftcCiuus : in  quo  igne  vt  lic, 
fundatur  relatio  pcrfcCiui , id  cft»  potentis  pro- 
ducere pcrfcCioncni,fcu  fornumA'  in  recipien- 
te, vt  in  ligno  debet  corrcfponderc  principium 
partluum , quo  poflit  recipere  aCioncm  ignis , in 
quo, vt  lic,  inlurgit duplex  relatio  pcrfcCibilis, 
vna  ad  formam  , qux  debet  recipere  , qux  for- 
ma dicitur  pcrfe&iutim  intrinfccum  talis  ligni; 

Sc  altera  ad  ignem  producentem  talem  formam, 
qui  ignis  dicitur  pcrfe&iuum  extrinfecum  ligni. 

K urlus  debent  igoiS  Sc  lignum  approximari , id 
cft  , poni  indebita  diftantia  ad  hoc , quod  ignis 
portu  operari  in  ligno,  Sc  Itat  ini  ignis  fua  for- 
ma , vt  principio  formali  agit  in  ligno  .produ- 
cendo calorem  : in  hac  produ&ionc  refultat  in 
igne  relatio  , qux  dicitur  actio  , Sc  a qua  ignis 
denominatur  agens:  & hac  relatione  refertur  ad 
lignum , vt  ad  partum  , & hxc  relatio  conftituit 
Prxdicamcntum  A&ionis.  In  ligno  etiam  cor- 
rcfpondet  alia  relatio  ad  ignem,  qux  dicitur  paf- 
lio , a qua  formaliter  lignum  dicitur  pati , Sc 
hxc  relatio  conftituit  Prxdicamenium  Partio- 
nis. Refultat  etiam  in  calore  producto  relatio 
cffc&us  ad  ignem  , vt  ad  caufam , Sc  in  ignecor- 
rcfpondet  alia  relatio  caufx  ad  calorem  , vt  ad 
efferum , & iftx  relationes  funt  dc  genere  Re- 
lationis. 

Ex  hoc  fequitur  printo.qudd  in  qualibet  a&io-  ,4. 
nc  phyfica  polfunius  tres  relationes  conliderarc.  **■***?*/ 
Prima  eft  agentis  ad  terminum  totalem  produ-  cs  trJ3%.  ^ 
dtom.qui  cft  cftc&us  agentis.  Secunda  ad  termi-  timnfcfnt 
num  formalem ; Sc  lix  dux  relationes,  cum  line  trnfidaniL 
intrinlecus  aducnicntes , funt  quidem  in  Prxdi- 
camcto  Rclationis.Tercia  relatio  eft  quam  habet 
agens  in  ordine  ad  patiens , Sc  hxc  tertia  relatio 
cft  extrinfccus  aducnicns , quia  non  confurgit 
neccrtarfo  politis  fundamento  Sc  termino ; vt  li 
aqua  , & ignis  eflent , non  fequitur  talis  rclario 
quoufquc  ignis  agat  in  aquam.  Vnde  hoc  nomen 
poreft  accipi  pro  qualibet  harum  trium  re- 
lationum , Sc  etiam  accipitur  pro  motu , vt  pro- 
cedit ab  agente ; aliquando  etiam  accipirur  pro 
a&ionc  immanente,  qux  vere  cft  qualitas , vt  cft 
intclle&io  Sc  volicio. 

Secundi  fequitur,  quomodo  Iit  verum  dice-  gtumdt 
rc  , qu6d  idem  motus  cftafrio Sc  pallio,  quivr 
procedit  ab  agente  dicitur  aftio  , & vt  recipitur 
in  patiente, pallio  ; hoc  enim  verum  eft  ramum  *ttm' 
dc  attione  a&a,  vel  dc  motu , materialiter  acce- 
pto : nam  a&io,  Sc  partio  vr  lic , non  conftituunt 
illa  duo  cx  fex  vhimis  Prxdicamemis : nam  vt 
talia  Ptxdicamcnta  conftituunt , dicunt  rclario- 


Qusftio  VIII. 


*r- 

] Utm  nmJi- 
turri 

*»}«*'/»• 

Uti l. 


Dtfati» 
rib:*M  tx- 
flictltr. 


16. 

ASt»  Mi 


ri*M  n»»Jifs 


nes  non  quafcunque , fed  relationes  inter  agens 
Sc  patiens. 

Tertii , (equitur  quod  motus  eflentialiter,  & 
realiter  diftinguitur  ab  adione , qux  cft  relatio. 
Tum  quia  diftincuuntur  prxdicamentalirer,  tum 
quia  motus  cft  lubicdiuc  in  mobili , & adio  in 
agente.  Et  fiinucniatur  aliqua  atithoritas , di- 
cens » quod  adio  fit  motus  , hoc  debet  intel- 
ligi  tcrmiiutiuc,  quia  fcilicct  terminatur  ad  mo- 
tum : vel  concomiranter » quia  ipfam  coucomi- 
catur  motus  : vel  debet  accipi  adio  pro  adio- 
neada,  qua;  cft  motus  faltem  materialiter  ac- 
ceptus. 

b IlU  definitio  ej}  fitl/kyScc.  Nota,  quod  illa  de- 
finitio AutUoris  fic  explicatur  ab  Antonio  An- 
drea  in  lib.6.  Principiorum,  quxft.Spaflio  eft  ef- 
fedus  adionis  , fic  quid  adio  efficit  ipfam,  non 
vt  fwf,  nec  vt  principium  formale  fto : fed  ficuc 
adus  produdiuus , quo  agens  rranfmutac  paf- 
fum  , Sc  tranfmuratio  pamua  cft  ipfa  pallio  il- 
lata. Nam  principium  produdiuum  cft  duplex, 
fcilicct  vt  tod , Sc  xntpto  , Sc  hoc  fecundum  eft 
etiam  duplex  i vel  vc  principium  formale  pro- 
dudiuum , vel  vt  adus  produdiuus.  Exemplum 
primi , ignis  calefaciens  refpcdu  caloris  geniti 
in  ligno.  Exemplum  fecundi , calor  in  igne  re- 
fpcdu termini  ciufdcm.  Exemplum  terti) , ca- 
Icfadio  refpedu  ciufdem  rermini  : partio  ergo 
eft  ertedus  fc  illatio adionis,  ficut  refpedus  op- 
pofitus  confcqucns  formam  , ad  quam  tranfinu- 
tatur.  Vndc  in  tali  tranfmuratione  oportet  ima- 
ginari tria  inflantia  , vel  figna  natutx  , licet  to- 
tum poflu  eflefiraul  tempore  Sc  durationc.  In 
pritno  figno  cft  agens , Sc  partum  , vt  duoabfo- 
luta  ante  omnem  adum  , puta  ignis , Sc  aqua. 
In  fecundo  figno  forma  caloris  inducitur  in  aqua 
ab  igne.  In  tertio  figuo  confurgic  refpedus  pa(- 
fionis  in  pallo , & refpedus  adionis  in  agente; 
quia  liratu  fum  refpedus  oppofiti , Sc  non  funt. 
Forte  in  eodem  figno  innafcunrur  refpedus  pro- 
ducentis, deprodudi,  inducentis  Sc  indudi,qui 
funt  de  genere  Rclationis.Hxc  expolitio  cft  Lo- 
gica , fumendo  adionem  Sc  paflionem  pro  refpe- 
clibus,  prout  condituum  duo  Prxdicamenra  di- 
uerfa.  Expofttio  autem  , quam  hic  tangit  Sco- 
tus,  eft  mete  phyfica,  fumendo  adionem  Sc  paf- 
fionem  pro  forma  abfoluta  , qux  realiter  eft 
adio  , Sc.  paflio  , diucrfimodc  tamen  confide- 
rata. 

c QmnU  aci  io  cr  omnis  paflio  eft  in  patiente.Nou, 
quddadio  cft  dup!cx,fciticcc  immanens  Sc  tranf- 
iens  ; Sc  hxc  diuifio  poteft  cllc  generis  in  /pe- 
des , aut  vocis  in  fignificationes.  Nam  adio 
cranficns  non  dicitur,  quia  qux  vere  cft  adio 
de  genere  Relationis  cranfcatj  talis  cft  enim  in 
agente,  vt  in  fubiedo : fed  dicitur  tranftens^quia 
forma  induda  per  adionem  tranfir  in  partum, 
ficuc  calor  tranfit  in  aquam  , quando  aqua  cale- 
fit ab  igne  ; fed  adio  de  genere  Adionis , non 
folum  cft  terminus  forma  qux  fic  tranfir,  fed  et- 
iam forma  induda  per  mutationem  manens  in 
jpfomec  agente  , vt  produdio  inteliedionis  eft 
adio,  qux  terminatur  ad  intcllcdionem,  qux  cft 
forma  abfoluta  manens  in  imelledu , atque  adeo 
adio  vniuoce  dicitur  de  adione  tranfcunte,& 
immanente  fic  intclledis.  Si  vero  adio  tranfiens 
accipiatur  pro  vera  adione  de  genere  Adionis, 
cuius  terminus  formalis  , fcilicct  forma  , qux 
inducitur  de  nouo , tranfit  in  partum  ; Sc  adio 
imuunens  accipiatur  pro  focma , qux  manet  in 
Scoti  eper.  Tom.ll. 


'97 

agente  induda  per  adionem , qux  forma  cft  ve- 
ra qualitas , talis  acceptio  cft  vocis  in  fignifica- 
tiones. 

Ex  hoc  /equitur  primo,  qudd  proprie  loquen- 
do , omnis  adio  cft  immanens : quia  adio  pro- 
prii cum  fic  relario  dc  genere  Adionis  , cft  in 
agente  fabiediuc ; dicitur  autem  tranfiens  : non 
quia  ipfa  adio  tranfeat , fed  quia  terminas  pro- 
dudus  per  ipfam  tranfit  in  partum,  Sc  dicitur  im- 
manens, quia  terminus  produdus  per  ipfam  ma- 
net in  agente. 

Secundi , fequitur  quod  operationes  intcllc- 
dus , voluntatis,  & fenfmim,  quas  vocant  adio- 
nes  immanentes , cum  verx  qualitates  finr , di- 
cuntur tamen  adiones.quia  duas  conditiones  ex 
tribus, quas  adioni  aflignamus,  habeant: videlicet 
effle  in  continuo  fieri , hoc  cft, certare  certante  agente 
ab  operatione , Sc  clTc  in  fubiedo  ficut  adioj  • 
intelledio  quippe  cft  in  inrellcdu , ficut  adio, 
qux  eft  relatio, eft  in  agentc.Terii.uti  autem  con- 
ditionem  , qux  cft  complctiua  ratio  adionis, 
fcilicct  quod  adio  tranfit  in  terminum , qui  ac- 
cipit erteper  cam , non  habent , fed  tantam  in 
hac  conditione  affimilanrur  adioni ; ficut  enim 
adio  tranfit  in  terminum  , qui  habet  cftc  |>cr 
adionem  , fic  operario  tranfit  in  obiedum , li- 
cet obiedum  non  habeat  erteper  ipfam  operatio- 
nem , immo  prxfnpponitur  fuo  ejfc , quia  per  ta- 
les operationes  nihil  fif,vt  patet  per  Ariftorclem 
i. Ethicorum, cap.i.&  4-  Mcraphyficx.cap.g.vbi 
dicir,  qudd  vifio  Sc  (pcculatio  nullum  aliud  opus 
habenr  prxter  fciplas. 

Tertii  , fequitur  quod  Scotus  in  hac  conclu- 
lione  quatta  loquitur  dc  adione  , qux  habetur 
per  motum  & tranfmurationem  ; omnis  enim  ra- 
lis  (qux  quatenus  cft  ab  agente,  dicitur  adio,  «Sc 
quatenus  in  partum  recipitur , appellatur  paflio) 
eft  fubicdiuc  in  pallo. 

d Sute  intrinfece  , fine extrinfice.  Intiinfecc,  id  1 
eft,  denominatione  inrrinfcca , aux  fit  per  for- 
mam formaliter  exiftentem  in  fubiedo.  Siuc  cx- 
trinfece , id  cft , denominatione  extrinfcca , qux 
fit  per  formam  , qtix  non  cft  in  denominato, 
quemadmodum  lapis  appellatur  vifus  vifionc 
non  in  lapide,fcd  in  oculo  exiftente ; & hoc  mo- 
do ( inquit  Scotus ) ignis  denominatur  agens  ab 
adione  non  in  ipfo  agente,fcd  in  pallo  exiftente, 
quod  vrique  verum  eft  , ( loquendo  de  adione 
ada, ) exterum  ignis  denominatur  agens  forma- 
liter, & intrinfece  ab  adione , relatione  in  ipfo 
formaliter  exiftente. 

e Saltem  de  agente.  Propter  deprauationem  lir- 
terx  non  potuimus  adiundum  intelligerc , Sc 
diuinare  noluimus  i icd  forte  adiundum  cft  in- 
trinfece, ita  vt  adio  fit  faltem  dc  agente  intrin- 
feco.  Obfcrua  tamen  , qu6d  qando  aliquid  in- 
cipit dc  nouo , aut  incipit  per  produdioneni,aut 
cft  ipfa  produdio  formaliter , vt  videre  cft  in 
produdionc  caloris , qui  incipit  per  produdio- 
nem  ipfius,  fcilicct  per  calefadionem,  calcfadio 
vetd  incipit  de  nouo  non  per  produdionem  icr- 
minatamad  ipfam,  aliis  enim  erter  proccftus  in 
infinitum, inueftigando  vnam  adionem, qua  pro- 
ducitur calcfadio  , & aliam  qua  producitur  illa 
adio  j fed  calefadio  incipit  de  nouo  fc  ipsa, quia 
eft  produdio  caloris , qux  cum  fit  adio  de  Prx- 
dicamcto  Adionis, non  potcfl  clfc  terminus  pro- 
dudionisrquia  adionis  no  eft  adio;&  fi  adio  in- 
ciperet per  adionem  aliam,  clfct  procefTus  in  in- 
finitum. Nam  quando  aliquid  cft  denominatiu^ 

R 3 tale. 


igB 


Lib.  1 1 1.  Phyficorum 


cale , & aliquid  formalitcr  tale  , itandum  in  eo, 
quod  elt  formalitcr  tale ; modo  calor  eA  deno- 
niinariuc  talis,  fcil icet  produ&us , calefacio  ve- 
ri adtio  elt  formalitcr  talis , nempe  produftio, 
atque  adeo  ipfa  non  producitur.  Et  per  hoc 
foluuntur  rationes  ad  tertiam  concludoncm , 
quatenus  improbare  videntur  acHouctn  de  ge- 
nere A&ionjs. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

1 9.  Venum»  autem  1 de  natura  /ciet  ia  e/i  circa  ma- 

Ten.14.  gnitudines,  motum , & temptet,  Scc.  I Ae  elt  le- 

Jnfimri ronfi  eundus  tra&ucus  huius  $.  m quoPliilofoph.  dc- 
Hifintm tcrmhTat  de  infinito  ; Sc  diuiditur  in  fex  capita. 
tiitn.  ■ Io  primo  recitat  opiniones  antiquorum.  In  fe- 
cundo difputat  an  infinitum  (it , vel  non  Iit.  In 
. tertio  oltcndir,  quud  nullum  elt  corpus  lenlibilc 
adtu  infinitum.  Iu  quarto  oltendic , qualiter  infi- 
nitum eA,&  qualiter  non  ell.  In  quinto, quid  lic 
infinitum  dcfinitju^.In  lexto  oAcdit,qux  nr  eau* 
f.i  (initatis,  A:  infinitatis  in  rebus  naturalibus : Sc 
in  (eximo  (oluit  rationes,  quibus  probatur  infi- 
nitum elTc.Sccundmn  autem  aliquid  infini- 

tum. Tertium  ibi,  Ph fice  autem  maga  fperuUntilut, 
Quartum  ibi , Quod  a tu  em  igitur  atlu  non  /it  corpus 
infinitum. Quintum  \b\yActidit  autem  contra  e/ft in- 
finitum. Sexrtim  ibi,  Secundum  autem  rationem  acci- 
fit.  Septimum  ibi , Reliquum  tjl  mitem  aggredi. 
primum  capitulum  diuiditur;  quia  primo  oltcn- 
dir , qubd  ad  naturalem  fpe&at  determinare  dc 
infiniro.$ecund6  recitat  opiniones  antiquorum, 
ibi , Atque  otnnes  tanqitam  principium.  EA  igitur 
concludo  i(la,qu6d  ad  Naturalem  fpedlar  deter- 
minare de  infinito.  Probatur  > quia  ad  illum  fpc- 
<Aat  determinare  de  infinito  , qui  debet  deter- 
minare dc  magnirudipe , tempore,  Sc  motu : fed 
Naturalis  deber  determinare  de  iAis ; igitur  & 
de  infinito.  Maior  patet , quia  necclTe  cA  ma- 
gnitudinem, motum,  & tempus  efie  finitum,  vel 
* infinitum : nam  finitum  , & infinitum  fc  habent 
per  modum  pnflionum  rcfpc&u  ifiorum  termi- 
nomm  magnitudo  , temptet , & moitu  ; modo  qui 
confidcrat  dc  fubiedis  , habet  confidcrare  dc 
propriis  palhonibus  : Sc  innuit  AriAorelcs  quod 
omnis  rcS  ell  finita  , vel  infinita , nifi  forte  line 
pun&us,  vel  pallio,  fcilicet  qualitas , qux  per  fc, 
nec  cA  finita , nec  infinita , fcd  fecundum  finita- 
tem,  vel  infinitatem  fui  fubie&i.  Secundi  patet 
Tcit.xt.  contlufio  per  lignum  : nam  1 omnes , qui  ratio- 
nabiliter dcicrminaucrunt  dc  naturalibus  , fece- 
runt mentionem  dc  infinito. 

1 o.  Atque  onutet  tanquam  principium , Scc.  Hic  rcci- 
v.Hrwtt' . it  tat  opiniones  antiquorum  i Sc  primo  non  natu- 
'nitZ?  ^ aliter  loquentiam.  Secundo  naturalirer  loquen- 
tiam. ibi,  Qui  autem  de  n.uttra.  Primo  recitat  opi- 
niones eorum, quo  ad  coaucnienriam.Vnde  om- 
nes amiqui  in  hoc  conucnerunr,  quod  infinitum 
cA  principium  aliorum  fc  non  principatum.  Tuc 
ibi,  Alq  quidem.  Ponit  conucnicntiam  Pythago- 
rx,  Sc  Platonis : vterque  enim  dicebat,  quid  in- 
finitum cA  fubAantia  per  fe  exiAcns , Sc  alteri 
> Tcxt.  it.  non  inhxrcns.  T unc  ibi,  Verum  j Pythagorei , re- 
citat differentias  iAorum.  Vndc  Pythagoras , Sc 
Plato  in  hoc  differunt  : quia  Pythagoras  pofuic 
infinitum  in  fenfibilibus,  led  Piaro  pofuir  infini- 
tum in  infenlibilibus  , vt  puta  numerum  infini- 
rum, Ideam  iufiniram.Sccundb  differunt, quia  Py- 
thagoras  pofuir  extra  ccclum  (paiiutn  infinitum. 
Plato  verd  nihil  pofuir  extra ctclujn , nec  ideas. 


nec  aliquid  aliud.  Terti6  differunt , quia  Piato 
pofuit  duo  infinita,  vnura  a parte  magnitudinis, 
vt  in  numeris  ; quia  numerus  cA  augmentabtlis 
in  infinitum ; aliud  i parte  parilitatis,  vt  in  con- 
tinuisiquia  cotinuum  cA  diuilibile  in  infinitum. 
Sed  Pythagoras  pofuit  vuum  folum  infinitum, 
quia  ponebar,  quod  numCrus  impar  eA  caula  fi- 
nitatisA'  numerus  parcaufa  infinitatis.  Vt  verbi 
grafii, (i  primus  numerus  impar , fcilicet  terna- 
rius , addatur  vnitati,  rcfulr.1t  primus  quadratus, 
fcilicet  quatuor,  Sc  perappofitionem  fecundi  nu- 
meri imparis , fcilicet  quinque  primo  quadrato, 
rcfultat  fecundus  quadratus,fciliccr  nouem,  Sc  per 
additionem  tertij  imparis  , ( ‘cilicct  Jeptem  fecun - 
do  quadrato , rcfultat  tertius  quadratus  fcxdc- 
cim  , & (I c in  iqfitmum  per  additionem  numeri 
fm  paris,  rc  fui  rarit  femper  condmiles  fpccics  gno- 
monis, ad  fimilitudinem  gnpmouis  in  magnitu- 
dinibus : fcd  per  additionem  numerorum  parium 
refulrarcnt  diucrfx  fpccics  numerorum,  vt  paret 
intuenti. 

Qui  autem  4 de  natura.  Hic  recitat  opiniones 
antiquorum  naturaliter  loqucntium  de  infinito; 
& priind'  quoad  conuenientiam  ; fecundo  quo- 
ad differe  ntiam,  ibi,  Atonc  ille  quidem.  Primo  di- 
cir,  quod  omnes  antiqui  naturaliter  loqucnrcs 
dc  infinito  ponunt  infi nilum  cllc  accidens  dc  ge- 
nere Quantitatis,  cui  pro  fubic&o  attribuunt 
aliquod  quaruor  elementorum , aut  medium  in- 
ter aliqua  clemcnca,  exceptis  Anaxagori,  & De- 
mocrito , qui  pofucrunt  principia  rerum  dic  in- 
finira. 

AiqttciHe  y quidem.  Ponit  differentiam  inter 
An.ixagoranv&  Democritum, diccns,quod  Ana- 
xagoras  pofuir  priiicipia  rcruin  clfc  infinitas  pat- 
ies homogcneas,vt  os, carnem, & hniufmodi.  Se- 
cundo diccbar,quod  quxlibet  pars  mixti  cA  con- 
fimilitcr  mixta,  ficur  Sc  totum,  cx  qno  quodlibct 
debee  generari  cx  quolibet.  Tcrti6diccbat,quod 
omnia  iAa  principia  quandoque  congregabantur 
in  vno  chaos  confufo , cx  quo  omnia  deberent 
fieri, (cilicct  per  fegregationem.  Quarto  dicebar, 
quod  crar  quidam  intcllc&us.qui  (egregabat  iAa 
entia  ab  inuiccm , Sc  quando  ipfc  incipiebat  fc- 
gregarc,tunc  omnia  incipiebant  denouo,  fcili- 
cct  Sc  motus , 8c  tempus.  Sed  Democritus  6 po- 
nebar principia  rerum  naturalium  ede  infinita 
corpora  atoma  , differentia  ab  inuiccm  fecun- 
dum magnitudinem, & figuram.ex  quibus  fierent 
res  naturales  fecundum  quod  diucrdmodc  fc  ha- 
berent huiufmudi  corpora  atoma  iu  figuta , po- 
litione, Sc  ordine.  • 

Rationabiliter  6 autem , &c.  Hic  approbat  didla 
antiquorum  * per  aliquas  codudoncs.  Prima  cft, 
quod  (i  infinitum  cA , rationabiliter  pofucrunt 
infinitum  efie  principium.  Probatur,  quia  non 
haberet  potetiam, qui  extenderetur,  Sc  per  quam 
fieret  principiatum.Secunda  conclufiocA  , quod 
infinitum  elt  ingenitum, & incorruptibile,  inteb 
ligendo  condirionalitcr  licut  prius.  Probatur, 
quia  fi  efler  genitu,  oporrerer  ponere  aliud  prin- 
cipium excedetis  ipfum , a quo  generaretur , Sc 
corrumperetur  , & per  conlequcns  clfct  finirum 
cum  excederetur  ab  alio.  Tertia  concludo  cA, 
quod  rationabiliter  adlpnanr  infinitlim  guber- 
nare omnia.  Probatur,  quia  er  quo  ili  finitimi 
non  efler  principiattim  , oporteret  quftd  efTct 
principium  omnium  aliorum,  & per  confcqucns 
gubernat  alia.  Quarta  concludo  cA , qu&d  infi- 
nitum cA  quoddam  diuinuiu  & immortale,  fient 
affirmant 


Tcxni, 


Tcit.ij. 


ifinirm  tf 
infrnitum, 
(V  iatttnb 

ftibih. 


Jnf.niti  rm- 
r.ujnitradi. 


Qua^ftioVIII.  109 


affirmant  Anaximander  , Se  alij  Philofophorum 
u entium. 

ANNOTATIO. 

1 J.  a T~  T Ic  approbat  dii} 4 auri.juerutn , Scc.  Nota, 
A*.  1 A quod  in  hoc  30.  texcu  approbat  qtiarpor 

ht  fu**”  proprietates  ex  antiquorum  aflignationc  ipfi  in- 
finito  conucnicntcs.  Prima  cft  , infinitum  ne- 
ccflario  debet  efle  principium  rei , & nullo  mo- 
do principiatum  ; quia  Ii  cllct  principiatum » cf- 
fet  ex  principio : omnia  cnitn  entia , vel  princi- 
pia funr , vel  ex  principio  ; fed  infinitum  non 
poteft  effir  ex  principio,  quia  fi  haberer  princi- 
pium, eadem  ratione  haberet  finem  j Se  per  con- 
fcqucns  non  cllct  infinitum  : infinitum  creo  cft 
principium  , neque  enim  fruilri  polTtbile  cft 
ipfum  cire.  Secunda  proprietas  cft , qudd  infini- 
tum cft  ingencrabilc,  & incorruptibile ; fi  enim 
effiet  corruptibile, tenderer  ad  finem  : nam  omne 
uod  corrumpirur,  habet  finem;&  li  generabile, 
eret  ex  principio  : nam  quod  generatur  , habet 
principium,  A:  eidem  ratione  finem : haberet  cr- 
r A go  principium,  & finem  , quae  opponuntur  ra- 
tioni infiniti.  Tertia  conditio , qutSd  tale  infini- 
tum omnia  gubernarer , Se  continerer.  H;rc  au- 
tem proprietas  a ponentibus  taurum  principium 
materiale  , Se  non  efficiens  , male  aflignaba- 
turquia  gubernare  efficientem  cnufitm  pertinet. 
Quarra  proprietas  cft  , quod  infinitum  cft  quid 
diurnum , quod  enim  neque  principium  , neque 
finem  habet,  aliorumqnc  omnium  cft  caufa , tic- 
cefle  eft  vt  fit  diuinum. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

14,  T'1  Sje  autem  t alhjuoi  infinitum,  Sec.  Hoc  eft  fc- 

i Tcsr.ji.  A-iCundwqcaput  huius  trattatm , quo  Philofo- 
Infinitum  a»  pfius  difputat  an  infinitum  fit , vel  non  ; &:  pt  i- 
h ratam  re-  probar  quinquertionibus , quod  infinitum 
v fit.  Secundo  ponit  acceptiones  huius  nominis 

infinitum.  Tertii  probat  , quod  infinitum  non 
cft.  Secundum  ibi  , Habet  autem  dubitatiornm. 
Tertium  ibi , Separabile  igitur  a fnfiiulibm.  Pri- 
ma ratio  cft  , quid  tempus  eft  infinitum , vt  pa- 
tet S.  huius,  tcxt.48.  A:  inde.  Secundo  , quia 
magnitudo  eft  diuifibilis  in  infinitum , fecun- 
dum quid  Mathematici  vtuntur  infinito.  Ter- 
tii ntfi  infinitum  effiet,  fcquerctur,  quid  ean- 
dem generatio  deficeret  •,  confcqucns  cft  falfum, 
vr  patet  fecundo  de  Generatione.  Probatur  con- 
fcquentia,  quia  qnodliber  ens  naturale  accipit 
ff*.  libi  vnam  portionem  materi*  prima:  : modi 

-p  tandem  deficeret  generatio,  nifi  materia  eftet  in- 
finita. Quartd  , accepto  * aliquo  finito,  fi  cft 
infinitum,  habetur  propofitutn;  fi  finitum,  tuuc 
‘ finitur  ad  aliquid  aliud  , de  quo  qurritur  ficuc 

prius : & per  confcqucns  totum  aggregatum  cft 
Tcxt.j».  infinitum.  Quinti , Se  cft  1 ratio  maxiine  indu- 
• ■ * cens  dubitationemiquiafemper  potentia  cogni- 
tiua  mouctur  ab  aliquo;  modi  intellcAus  no- 
fter  intelligit  infinitum  ; igitur  mouctur  ab  in- 
finito , & per  confcqucns  infinitum  eft.  Minor 
patet ; quia  Mathematici  imaginantur  magnitu- 
dines infinitas.  Similiter  aliqui  imaointlJtut  ex- 
tra ccrlum  , fpaiium  infinitum  , A:  locum  infi- 
nitum , corpus  infinitum  , Se  mutulos  infinitos; 
quia  qui  ratione  in  vna  parte  illius  fpatij  ellec 
mundus , vel  corpus  , eadem  ratione  in  alia.  Et 
fubdic  Ariftoteles  quod  fi  aliquis  dicit , quod  in 


illo  fpatio  non  funr  mundi  infiniti , tamen  bene 
polium  ellc.  Dicit  Anftotclcs,qtu>d  hoc  non  va- 
let,quia  in  perpetuis  b non  dtnert  tffe-fiepnjfe,  id 
eft»rcs  perpetua*  non  prius  polium  cllc  qu^nt  fint, 
immo  fimul  poliunt  e Ile, A:  fiim. 

Habet  3 autem  dubitat  iduem.  Hic  ponit  aece-  l 
ptiones  huius  nominis  irfinitum,Se  primo  mouct  Ia  W""* 
difficultatem  confidcrationis.diccns.quod  de  in- 
finito  eft  magna  dubitatio,  quia  negantes  infini-  Tut  } Jt 
tum  efle,  habent  contra  fc  prxdi&as  rationcsjfed 
ponentes  infinitum  efle,  habetu  'difficultatem, 
vuinn  fit*fubftanrii,vcl  accidcm;vtrinn  fit  per  Ic 
exiftens,  vel  alteri  inh.xrcns,fcd  tamen  ad  Phiio- 
fophum  naturalem  pertinet  prarchc  conliderare, 
vrrilin  fit  aliqua  magnitudo  lenfibilis  infinita;  A: 
ideA  prim6  confiduldum  cft  quot  modis  dicitur  moJi$ 
itjfinirum.Vno  modo  infinitum  accipitur  negati-  Atitur  i»/T- 
ue,  vr  pimtftus  dicitur  infinitus, quia  non  finitus;  m,um- 
quemadmodum  dicimus, quod  vox  eft  iuuifibilis. 

Secundo  modo  dicitur  infinitum  , quod  non  po- 
tcft  pertranfiri : quia  cft  quantum  extenfum  fine  » 

termino.  Tertio  modo,quia  poteft  perrranfiri, li- 
cet cum  difficultate,  vt  via  longa.  Quarto  modo 
dicitur  infinitum, quod  de  fui  natura  cft  pertran- 
fibilc,  fed  noti  poteft  pertranfiri  propter  impedi- 
mentum aliquod.  Quinto  modo  dicitur  infini- 
tum fecundum  augmentationem,  vt  numerus  cft 
iu  infinitum  augmentabilis.  Sexro  modo  fecun- 
dum diuifionem  , vt  continuum  eft  in  infinitum 
diuifibilc.&  Septimo  modo  wroque  modo,  fci li- 
cet ram  fecundum  diuifionem , quam  fecundum 
flppofirionem , vr  tempus. 

Separabile  4 igitur  ejji  a fittfbiUbusX  lic  At  iftore-  1 
Ics  probac.quod  infinitum  non  fit.Ec  grimopro-  T«r.jf. 
bat , quod  nullum  fit  infinitum  feparatum  a fen-  lafaiti  *il» 
iibilibus.  Secundo,qu«Sd  nullum  cft  corpus  infi- 
nirum.  Et  tcrtib.qubd  nullus  cft  numerus  infini- 
tus. Secundum  ibi  : Logice  igitur  ffitcuirntiliu. 

Tertium  ibi : sit  vero  neque  nttmenu  fc.  Primo, 
ponit  fex  rationcs.quaruin  dux  probam, quod in- 
finitumnonfiraccidcns,A;ali*du*>qiu;d  infini- 
tum non  fit  fubftamia.  Prima  ratio , quia  fi  cllct 
infinitum  fcparacum,tunc  illud  non  haberet  iha- 
gnirudinem, alitet  non  cllct  fepautum a magni- 
tudine. Confcqucnscft  falfum.-qtna  tale  nficller 
infinitum  nifi  negatiur,  ficui punfttis ; qnr.nad- 
modmn  dicimus,  quid  voxeftinuifibilis : mbd6 
ifta  acceptio  infiniti  non  quarritnr  in  piopoiito; 
fed  queritur  de  infinito  , quod  cft  inrranfibi- 
Ic  , eo  quod  cft  quantum  extenfum  fine  tecniiiio. 

Secunda  ratio  cft  ibi  %Si  vero  ; fecundum  accident.  Tcxc.j*. 
Quia  fi  infinitum  fitaccidcns/cquiiur  quod  non 
cft  elementum  , A:  principium  aliorum  ; confc- 
qtiens  cft  falfum  per  antiquos ; A:  confeqticutia 
probatur  ; quia  principium  (ubftanri*  cft  fub- 
ftantia.  Tertia  ratio  ibi , slmfiim  quando  contingit; 
quia  non  cft  numerus  infinitus.ncquc  aliqua  ma- 
gnitudo  infinita,  igitur.nulla  fubftantia  cft  infi-  eft 

nita-Tenct  confcqurotia ; quia  infinitum  cftpaf- 
fio  numcri,&:  magnitudinis ; &:  antecedens  pater 
per  antiquos, qui  non  pofuerunt  aliquod  infini- 
tum nifi  feparatum  a numero  , A:  magnitudine. 

Quarta  ratio  ibi , Manifefutn  6 .tutem , Se  probat  T<;xt.  37. 
quod  nullum  infinitum  fir  principium  :.quia  de 
ratione  principi)  eft , qtiod  habeat  confimilcin 
denomiliarioncrnificut  caufaru.vt  qualibet  pars 
aeris, Se  aer ; igitur  q‘u.rhbct  c pars  illius  infiniti 
cllct  inlmita, quod  cft  fialfiim;quiaimpofitbi!ccft 
multa  infinita  ede.  Quinta  ratio  ibi , at  ejfc  tale 
neejuit.  Quia  inipoflibiic  cft  infinitum  ctle  im- 

R 4 rarti 


200 


17- 

Tcxt.j*. 
Ter:.  j*. 


Tcn.40. 


Tcxr.4». 
£a'od  nume- 
rus n m fi  in- 
fimnu  4 5;«. 


parabile, & Inditrffibile  j ergo  impoflibilecft  in- 
finitum rilc.  Probatur  antecedens,  quia  nihil  eft 
finitum  , vel  infinitum  nifi  fecundum  accidens, 
fcilicet  per  quantitatem  ; fcd  quantitas  non  efl 
indiuifibilis ; ergo , &c.  Et  confequentia  rener; 
mtia  impoilibile  eft  aliquam  quantiratcmcflc  in- 
finitam. 

Sexta  ratio  ibi , Sed  7 fiftc , qux  eft  omnino 
eadem  cum  fecunda : Si  fubdit  ibi , Sed  fortaffu  S 
btcejnidem,  cxcufat  fc  ab  vltcriori  determinatio- 
ne de  infinito  feparato  : quia  in  propofico  inten- 
dimus, vtriim  fit  aliquod  coipus  lcnfibilc  adu 
infinitum. 

Logice  igitur  9 ffieculantibut.  Hic  offendit  quid 
nullum  eft  corpus  adu  infinitum  ; quia  de  ratio- 
ne corporis  efl,  quod  fit  figuratum,  fcilicctclau- 
lum  termlno.vcl  terminis  ; igitur  nullum  corpus 
eft  infinitum. 

At  vero  ic  r.ttjue  numerut  fic.  Probat, quod  nul- 
lus numerus  eft  infinitus  , quia  omnis  numerus 
eft  numeratus , vel  numerabilis  : modi  nullum 
infinitum  eft  numeratum , vel  numerabile  i igi- 
tur nullus  numerus  eft  infinitus,  & quomodo,  & 
quantum  valeant  iflx  rationes,  videbitur  in  qux- 
flionibus. 

ANNOTATIONES. 


Lib.  III.  Phyficorum 


folum  refert  opinionem  antiquorum, qui  pofue- 
runt  infinitos  clfc  mundos  extra  caelum. 
c Qualibet  pari  illitu  infiniti  effiet  infinita.  Nota, 
quod  hoc  poteft  tripliciter  intelligi.  Vno  modo 
loquendo  de  infinito  fecundum  quid  antiqui 
Philofophi  loquebamur, contra  quos  arguit  Ari- 
ftotclcs  fic  , fcilicet  qttid  lic  tubftamii leparata 
diuifibilis,  qux  fit  principium  omnium  aliotura: 

A:  lic  quaelibet  pars  infiniti,  eft  infinita.  Secundo 
modo,  per  infinitum  poliunt  intclUgi  partes  ali- 
quot*, qu*  fcilicet  aliquoties  fumptx  reddunt 
totum, & fic  iterum  quxlibct  pars  infiniti  eft  in- 
finita i quia  cx  partibus  finitis  finities  furnpus 
nunquam  redditur  iufiuitum.Si  ergo  ponatur  in- 
finitum , quxlibct  cius  medietas  erit  infinita  > & 
quxlibct  cius  tertia, & quxlibct  cius  quait.v.&  fic 
dc  omnibus  ejus  partibus  aliquotis : fcd  non  de- 
bet intelligi  dc  partibus  non  aliquotis  i quia  fe- 
cundum Philofophum  tempus  eft  infinitum,  & 
tamen  non  quxlibct  pars  temporis  eft  infinita. 

Aliter  refpondent  ali), quod  infinitum  nullam 
habet  partem  finitam  , quia  ficut  pundi  ad  li- 
neam nulla  eft  proportio , fic  etiam  finiti  ad  infi- 
nitum : Si  ficut  pundus  non  eft  pars  linex  , fic 
etiam  finitum  non  eft  uars  infiniti.  Ifta  opinio 
non  eft  vera,  nifi  fiat  lermode  patribus  aliquo- 
tis ,qux  folum  dicuntur  cilc  patres  apud  Mathc- 

A maticos  : (ntclligunt  enim  idem  per  partem  , & 

Ccepto  altano  finito, Sc  c.Nota,qubd  fenfus  partem  aliquotam.  Manifcftum  eft  enim  qtu\d  fi 

hmns  rationis  eft  talis  : omne  corpus  fi-  aer  efTct  infinitus  , quilibet  aer'  finitus  eft  pars 

cius, & etiam  quxlibct  pats  finita  temporis  eft 
pars  temporis, quamuis  fecundum Philof. tempus 
lit  infinitum  : tamen  aer  finitus  non  eft  pars  ali- 
quota  acris  infiniti , de  qua  parte  Mathematici 
loquuntur , fcd  bene  eft  pats  non  aliquota,quam 
etiam  ipfi  dicunt  cite  partem  : nam  fecundum 
eos  quidquid  inttinfccc  conftituit  aliquod  to- 
tum, eft  pars  cius. 


: omne  corpus  fi 

ni  tum  clauditur  alio  corpore  fupcriorc>aut  igitur 
debet  dari  procelfus  in  infinitum  in  corporibus, 
aut  deu  en  ictidum  eft  ad  aliquod  corpus  infini- 
tum, cuius  magnitudo  non  claudatur:quarc  citm 
primum  non  fit  dandum,  dabitur  fecundum , at- 
que ita  dabitur  infinitum. 

b /m  perpetuis  non  differt  effie  & pofifie.  Nota,  qubd 
Commentator  \ . huius , cotnm.  j 1.  dicit , quod 
poflibiic  in  tcbus.qua*  non  continet  tempus,  eft 
necclfatiuni : quod  autem  eft  poflibiic  vt  fu  , & 
non  fit  in  indhiidtiis  fpccierum  , qux  continet 
tempus,  eft  contingens JLx  quo  dido  patct,quod 
fi  poflint  cfte  infiniti  mundi  extra  calum , qubd 
funt  dc  fado  infiniti , co  qubd  extra  calum  non 
eft  tempus.  Sed  hoc  eft  contra  fidem  , nifi  fic  in- 
tclligatur.qubd  in  perpetuis  non  differt  effefub- 
ftamialc  a polle  fubftaiuiali,hoc  eft  a potentia  ad 
cfTe  fuhftantiale.  Vndc  fecundum  intentionem 
Philofophi,  Commentatoris  quxeunque  fub- 
ftantia poteft  effe  xtetna , ipfa  eft  xtetna : otn- 
nW eflim  fubftantia  intranfmuiabtlis  fubftantia- 
litcr , qux  poteft  cfle.iam  eft  inadu : nara  (ccun- 
dumComm.i  i.Metaph.flc  i.dcCalo.impoflibi- 
le  ett  effe  aliquam  fubftantiam  dc  fc  pofllbilcm, 

A:  tamen  perpetuam  ab  alio, fcd  non  eft  fic  dc  ac- 
cidentibus •.  nam  tempus  futurum,  cuius  princi- 
pium eft  inflans  dici  craftinx  , poteft  cfte  xtci- 
num.Jfc  tamen  non  eft  nunc  xternum.  Et  ft  dica- 
tur, qubd  motor  cadi  eft  fubftantia  xtetna, & ta- 
men poteft  ponere  Solem  in  oriente  , qui  nunc 
noncftibi.Dicas.quod  in  fubftantiis  xternis  non 
differunt  effe,  & foffie  effit, tamen  benb  differunt/x- 
c*ret8 e poffe  facere : non  enim  fcquitur, qubd  fub- 
ftantia  xtetna  poteft  facete  hoc  , ergo  facit  hoc: 
bene  tamen  fcquitur  fubftantia  xterna  poteft  ef- 
fc  i ergo  eft,  fecundum  intentionem  Commenta- 
toris. Vel  dicas,  & melius, qubd  prjedida  propo- 
fitio  non  debet  allegari  a Pbilofopho  , unquam, 
conccffa  8c  vera,  fmc  autbcotica,ex  co  qubd  ipfc 
non  loquitur  fecundum  opinionem  propriam, fcd 


Q^v  j£  s t 1 o IX. 

'Utrum  poflibiic  fit  efle  aliquam  magnitu - 
diti  em  aclu  infinitam. 

Aiiflor.  lit fr*r.j  ^ . t ifjut  a-i  5 6 . er  1 • * Cetle,  eap.  s .uxt. 
JJ-  vfijBtmdft.  Albcrt.Magn.rr«A.i  r»p.i  fy>  prqntnt. 
Scholartici  i*  ».  D.Bonau.<W«Mi/f.4)-  Richwd. 

HM.  qutj i.  s . tj*  6.  D.Tbom.  1 . part.  qitafl.T.art.).&  4. 
Scotas  wMttaph.  fummaytap.i.frx.  Metaplyf.q u.6. 
Occham  qutdl.  t.  quafl.  f.  Canonic.  qutft  an.  1.  At- 
gentioa  Jijfar.i,  qmft.i.  »rt. 4.  Almain.i» 
vr.iea,  C.ibticl  in  i.difl.x.  VaUjucz  i.fait.diJp.iA.Hut- 
tado  «4  Vhjfic.iiifp.  1 j.  [t&.  t.  <y  j.  Conimbt.  j.  Phjfie. 
■ queft.i.  Complui  rf/JJ.iH.  Jtufl. i.Kuhios  irati.  1. 
. t.  Fucate  qaaft.  j difuult.  1.  Roctu?  fumma  j. 


R c v 1 1 v r qubd  fic : primo,  de  linea 
gytatiua  pauiu  propouionalium  con- 
tinui.Et  imaginetur  vnum  corpus  peda- 
le diuidi  fccudiim  partes  proportionales  propor- 
tionalitatc  dupla,  Se  circundct  v na  Unca  primam 
partem  proportionalcm,&  illa  eadem  fecundam, 
8c  tertiam , 5c  fic  in  infinitum  t tunc  illa  linea  eft 
fimplicitcr  infinita , quia  eft  compofitacx  patri- 
bus xqualibus,  vel  maioribus  aliqua  parte  data. 

Scamdb,quia  tanta  eft  fupctficics  curua  dc  fa- 
do,vcl  laltcm  conofiu  cx  pluribus  redis, quanta 
effet  fi  cffct  rediheata , fcd  dc  fado  eft  aliqua  fu- 
pcrficiescompofuaexpluiibusfupcificicbus.quq 
fi  effer  rcdificara»effct  infinita, ignur  illa  dc  fado 
eft  infinita.  Maior  pater  j quia  cx  quo  per  folam 

redi 


Qusftio  IX. 


redlificationem  fieret  infinita  ; fequirur  quod 
nunc  de  facio  cft  infinita , cum  per  rc&ificacio- 
nem  nihil  fit  fibi  additum  ; Sc  minor  apparet  de 
fuperfiric  circundantc  primam  partem  propor- 
tionalem,fecunda  fecundam,&  fic  in  infinitum. 
Tertio,  poilibile  e(l,quod  in  prima  parte  pro- 

Jiortionali  horx,  Deus  creet  vnum  lapidem  ,&  In 
ecunda  alium , Sc  in  tertia  tertium , Sc  fic  in  in- 
finitum ; tunc  in  fine  lior* , vel  illud  erit  infini- 
tum, Sc  habetur  propofitum : vel  finitum,  & hoc 
non  ; quia  eft  compofitura  ex  infinitis  partibus 
xqualibus.  Sed  quod  antecedens  fic  poflibilc, 
probatur ; quia  in  generatione  Iapidis  fucccfli- 
ua  agens  naturale  producit  in  qualibet  partepro- 
portionali  horx  vnam  partem  lapidis  ; aliter 
enim  generatio  non  cllct  concintu;  igitur , cum 
quxliber  pars  lapidis  fit  lapis , fequiiur  quod  in 
qualibet  parte  proportionali  horx  agens  natu- 
rale producit  vnum  Iapidem  : modo,  vt  videtur, 
• ^ vbi  agens  naturale  producit  minorem  , Deus  po- 
tcll  producere  maiorem  : & per  confequcns  in 
qualibet  parte  proportionali  hor*  Deus  po- 
teft  producere  vnuin  Iapidem  bipedalis  quanti- 
tatis. 

2.  Quarto , quia poilibile  cft  aliquod  corpus  au- 

geri ad  duplum , Sc  poilibile  cft  aliud  corpus  au- 
geri ad  triplum,  & fic  in  infinitum ; igitur  pofli- 
bilc cft  aliquod  corpus  elTe  aclu  infinitum. Con- 
fequentia  tener,  quia  non  poteftefle  plus  quam 
duplum, plus  quam  triplum, & fic  vltctiusad  ali- 
quod certum  quantum  datum  , nifi  ipfum  cllct 
infinitum  fimplicitcr.  Probatur  amcccdcns.quia 
efiet  vna  copulatiua,cuius  quilibet  pars  cft  pofi- 
fibilis,  Sc  vna  non  repugnat  alteri. 

Quinti,  quia  in  continuo  fuiicfrifinitx  par- 
tes ciufdem  quantitatis  ; igitur  continuum  eft 
infinitum.  Tenet  confcqucnt ia  ; quia  irnpofli- 
bile  cft  aliquod  coyipoiitum  ex  infinitis  partibus 
xqualibus , aur  eiufdcm  quantitatis  ellc  , nili 
ipltimfit  fimpliritcr  infinitum.  Antecedens  pro- 
^batur;  quia  in  continuo  funt  dux  medietates 
ciufJem  quantitatis,  tres  tertia* , qux  funt  eiuf- 
dcm quantitatis,  quatuor  quarti, qui  funt  eiuf- 
dcm quantitatis,  & "fic  in  infinitum.  Et  confir- 
matur ; quia  in  conrinuo  funt  infinitx  partes; 
igitur  continuum  cft  infinitum  : quia  maiorem 
extenfionem  faciunt  tres  , quim  dux , Sc  qua- 
tuor maiorem  extenfionem  , quim  tres  , & fic 
vitri ; igitur  infinitx  partes  faciunt  infinitam  ex- 
tenfionem. 

j . Scxt6 , quia  extra  corium  cft  diftantia  infini- 
ta ; igitur  aliqua  cft  magnitudo  infinita.  Tenet 
confcqucntia : quia  diftantia  cft  magnitudo,  vel 
non  cft  fine  magnitudine.  Antecedens  proba- 
tur ; quia  fi  in  conucxo  eflee  vna  faba,Dcus  pof- 
fer  illam  mouccc  elongando  a cado , quo  ratio, 
faba  dillabit  a calo  , Sc  prius  non  diftabat , Sc 
non  nifi  per  diftanriam  intermediam ; igitur  ex- 
tra corium  cft  aliqua  diftantia  , Sc  non  cft  ratio 
quare  aliquanta  plufquam  infinita ; igitur  extra 
corium  eft  diftantia  infinita.  Vltimopotcft  argui 
rationibus  Ariftoiclis  quas  ponit  in  lincta.  Item, 
ccclttm  eft  infinitum,  quia  infinitum  eft  quod  cft 
interminatum;  modbccclum  eft  talc,&pcr con- 
fequens  infinitum. 

f «*  Oppo ficum  arguitur  per  Ariftotclem  in  ifto 

$.  tradat,  i.  text.  35.  In  quxftionc  primi  vide- 
bitur quibus  modis  imaginabile  cft  infinitum  in 
magnitudine , Sc  quod  impoflibilc  eft  infinitum 
ellc  aliquo  di&orum  modorum.  Secundo  vide- 


201 

birur  an  illx  rationes  concludant  demonftrati- 
uc , ira  vt  infinitum  efle  implicct  contradidio- 
nem,  vel  non,&  per  hoc  patebit  ad  quxfitum. 

Quantum  ad  primum  notandum  , qu?»d  ali- 
quid poccft  a imaginari  infinitum  dupliciref. 

Vno  modo  fecundum  omnem  dimenfionem,  ita 
vt  totum  occupet : Sc  hoc  dupliciter  , vno  mo- 
do , quod  omnia  qux  fune , funt  partes  ipfius: 
alio  modo  quod  in  ipfo  fit  vnum  foramen  , in 
quo  ponuntur  alia  entia  , qux  non  funt  partes 
ipfius : ficut  fi  imaginaretur , quod  extra  calum 
cllct  corpus  infinitum  , & quod  ifte  mundus  ef- 
fer in  quodam  foramine  ipfius.  Secundo  inodo 
eft  imaginabile  infinitum  fecundum  vnam  di- 
menfionem tantum  , vel  plurcs  , ita  quod  non 
iorum  occupet ; Sc  hoc  etiam  dupliciter.  Vno 
modo , qudd  illud  corpus  fit  finitum  , licet  fit 
infinite  longum,  verbi  gratii  : fi  primd  fic  ali- 
quot! corpus  vndique  pedale  , deinde  addatur  fi- 
bi medietas  vniuspcdis,qux  fic  in  duplo  longior 
peimo  pedali  accepto  , & projportioualiicr  mi- 
nus profunda,  & fic  in  infinitum  fecundum  lon- 
gitudinem, tunc  illud  corpus  efler  infinite  lon- 
gum ; & tamen  edet  lolum  finitum , quia  vndi- 
que pedale. 

Alio  modo , quod  fit  iufinitum,&  quod  fit  ex-  4* 

tenfum  fecundum  vnam  dimenfionem  fine  ter- 
mino , Sc  hoc  cft  imaginabile  tripliciter.  Primd, 
quod  fic  vnum  corpus  pedalirer  latum  , Sc  pc- 
dalircr  profundum  ex tcnlum  fine  termino  fecun- 
dum longitudinem;  & hoc  dupliciter , quia,  vel 
ab  vna  parte  tantum  , vel  ab  vtraque.  Secundo 
modo  , quod  primi  cllct  vnum  corpus  pcdalitcr 
latum,  & pcdalitcr  profundum,  & etiam  pcda- 
litcr longum.  Secundi  vnum  aliud  xqualc  fe- 
cundum longitudinem  Sc  profunditatem , quod 
eftet  duplo  magis  lacum  , Sc  ccrrio  vnum  aliud 
magis  latum  , quod  eftet  in  duplo  magis  latum 
quam  fecundum , & fic  in  infinitum  ad  modum 
graduum.  Alio  modo  , quod  primi  cllct  vnum 
pedale  fecundum  quamlibet  dimefionum  trium. 
Secundo  vnum  xqualc , quod  eifet  in  duplo  ma- 
gis longuin,  Sc  fub  duplo  minus  profundum,  vel 
miniis  latum,  & fic  in  infinitum. 

Prxmifsahac  diftindlionc,nunc  ponendi  funt 
rationes,  quibus  probatur  , quod  impoflibilc  cft 
efle magnitudinem  infinitam.  Prima  ratio, quia 
fi  eftet  poilibile : fit  igitur , quod  Deus  faciat  in 
vna  parte  proportionali  huius  horx  vnuin  cor- 
pus ifti  inundo  xqualc , quod  circumdet  ccrlum, 

& in  fecunda  pane  proportionali  horx  faciat 
vnum  aliud  fibi  xqualc,quod  circumlct  primum, 
&ficde  lingulis  partibus  proportionalibus  ho- 
li , tunc  fi  noc  fit  poilibile  , /equitur , quod  in 
inflanti  terminante  horam , illud  corpus  lit  infi- 
nitum vndique  occupans  totum ; quia  cllct  cor- 
pus fphxricum  compoficum  ex  infinitis  xquali- 
bus  ifti  mundo  dato  , Sc  tamen  anrc  inflans  ter- 
minans horam  , nunquam  fuir  infinitum  ; quia 
femper  ante  foliim  erane  pertraiifir*  partes  pro- 
portionales finitx;  Sc  tamen  in  illo  inflanti  ni- 
hil acquiritur,  quod  videtur  imaginabile  , vi- 
delicet qubd  aliquid  nunc  fit  infinitum  ,&  fem- 
per ante  erae  finitum,  Sc  tamen  tunc  nilul  fibi 
acquiritur. 

Confirmatur,  retento  eodem  cafu:  quia  in  in-  y. 
flanti  terminante  horam  illud  corpus  definit  ef- 
fc  figuratum:  quia  nunc  non  eft  figuratum,  ex 
quo  cft  in  infinitum  vndique  & immediate  ante 
fuit  figuratum ; igitur  definit  efle  figuratum , Sc 

tamen 


loi  Lib.  III.  Phyficorum 


tamen  nulla  figura  definit  efle;quia  nec  illa, qux 
fuit  in  prima  parte  proportionali  hora  > nec  illa 
qux  fuit  infecunda,  & fic  dc aliis;  igitur  fequi- 
tur  comradi&io.qubd  nulla  figura  definit  efle,  & 
aliqua  figura  definit  dic;  quia  illud  corpus  defi- 
nit elle  figuratum. 

Secunda  ratio ; quia  fi  fit  poffibile  eflfc  infini- 
tam,fit  igitur  vnum  corpus  infinitum  fecundum 
dimenfionem  vnam  rantum  , fcilicct  fecundum 
longitudinem , & quod  fit  vndique  pedaliter  la- 
tum,&  pedaliter  profundum;tunc  fequirur  quod 
cx  ifto  corpore  iufinito  fecundum  vnam  dimen- 
fionem rantum  , fieret  infinitum  vndique  occu- 
pans totum, quod  cft  impoflibile;  quia  cx  mino- 
ri fieret  maius  fine  aliqua  quantitate  addita.  Pro- 
batur confequcntia , quia  amoueat  Deus  ab  ifto 
corpore  vnum  pedale , & fiat  feparacum  ; deinde 
in  fecunda  parte  proportionali  hora  amoueat 
aliud  pedale , & addatur  primo , & ira  totum  fiat 
fepararum, deinde  in  tertia  addatur  iterum  peda- 
le , &c  fic  in  finguiis  partibus  proportionalibus 
hora;  tunc  in  fine  hora  iftudclTet infinitum  vn- 
dique , occupans  totum  , &:  tamen  aliunde  non 
habuit  quantitatem, quam  ab  illo  corpore  infini- 
to fecundum  longitudinem  tantum;crgo,  &c. 

Confirmatur  retento  eodem  cafu  i polito  ta- 
men , quod  illud  infinitum  fecundum  vnam  di- 
menfionem terminetur  ad  centrum  terre  ab  vna 
parte,  &:  ab  alia  parte  protendatur  in  infinitum 
versus  Orienrem;tunc  fequitur.qubd  ab  ifto  cor- 
pore poterit  rcfccari  vnum  aliud  oorpus  libi 
aquale , & tamen  ipfum  eflet  tanrum  , quantum 
erat  prius ; confcqucnseft  inimaginabilc.  Con- 
fequcntia probatur , polito  quod  vnum  pedale, 
quod  terminatur  ad  centrum  , rcmouearur  , & 
ponatur  ab  alia  parte  centri  versus  Occidentem, 
deinde  trahatur  illud  corpus  ad  centrum, & fic  in 
infinitum  ; tunc  fcquitur  propofitum, quod  illud 
corpus  cft  tanrum,  quantum  erat  prius, & tamen 
ab  iplo  rcfccatumeft  vnum  aliud  corpus  infini- 
tum rantum,  quantum  ipfum. 

Terria  ratio , fcqueretur  quod  pars , 6 1 torum 
e(Tent  ad  innicem  squales  ; quia  corpus  infini- 
tum occupans  totum  , vndique,  & infinitum  fe- 
cundum vnam  dimenfionem  tantum  eflent  ad 
inuiccm  x qualia , qui  cx  illo  infinito  fecundum 
vnam  dimenfionem  tantum  fiercr,  reliquum  fine 
aliqua  additione  quantitatis,  & tamen  eflet  pars 
ipfim;  ergo.fcc. 

Confirmatur  , imaginando  quod  fint  duae  li- 
ne* infinite  protcnfx  vcrsvls  Orientem,  vna  At 
quae  terminetur  ad  centrum  terra,  Scnlia  /?,qux 
terminetur  per  pedale  drcaccmrura  ad  Orien- 
tem ; tunc  linea  B eft  minor  At fcilicct  per  peda- 
lem quantitatem : tunc  ponatur  per  imaginatio- 
nem,quod  fixo  puntto  fi, Unca  B,imaginctur  cir- 
cunduci  ad  Occideiircrn,tunc  efficietur  maior  A, 
de  illo  pedali , & tamen  nihil  cft  fibi  additum, 
quod  cft  impoflibile. 

Quarta  ratio  , fi  eflet  infinitum  vndique , fe- 
qucrctur  quod  ipfum  haberet  centrum , & qubd 
nullum  haberet  centrum  ; confequcns  implicat 
contudiftionem.Probatur  confequentia:quia  in 
imaginabile  eflet , qubd  illud  corpus  eflet  motum 
citcuiaritcr.vt  fic  ponentes  concedunt ; igitur  il- 
lud corpus  tunc  haberet  centrum  , circa  quod 


t. 


Quinto,  fequerctur  qubd  infinitum  eflet  figu- 
ratum,confequcns  cft  impoflibile:  quia  tunc  ef> 
fet  terminatum.  Probatur  confequcntia , quia 
ficut  imaginamur  in  tertio  modo  , fi  eflet  vnum 
corpus  pedaliter  latum, fic  pedaliter  profundum. 

Sexta  ratio,  imaginetur  lineat,  ficut prius 
exiens  a centro  terra  in  infinitum  versus  Orien- 
tem : & linea  B,  xque  diftans , runc  imaginetur 
linea  A , circumuolui  fucccfliuc , runc  Icquitur 
qubd  fubito  pertranfibit  fpatiutn  inter  A & B, 
quia  cx  quo  nunc  cft  xque  diftans,  & immediati 
poft  non  cft  xque  diftans,  cum  ambx  fmt  in  infi- 
nitum protenfx , fcquitur  qubd  immediate  poft 
hoc  ambx  concurrent. 

Quantum  ad  fecundum, notandum, qubd  qui- 
dam cft  magnitudo  reda,  quxdam  curua, vel  cir- 
cularis, fiuc  coropolita  cx  pluribus  re&us:&  licet 
aliquando  improprie  fumantur  dimenfio,  penes 
lineam  euroam,  verbi  gratia, dicimus  qubd  arcus 
cft  longior  chorda.tamen  proprie  cuiuflibet  ma-  / 
gnitudlnis  dimenfio  fumendaeft  penes  lineam 
redlam , ita  vt  quodlibet  eft  ita  longum  ficui  li-‘ 
rea  reda  protcnfa  de  termino  cius  ad  terminum 
illius,  & ideo  dicit  Ariftotclcs  a.  Coci  i , texi. 14. 
qubd  longitudo  ccrli  eft  axis  corporis  mundi.  Ex 
quo  patet , cum  dimenfio  corporis  fphxrici  fu- 
menda  fit  penes  lineam  rc&am,  8c  non  per  circu- 
lar em, mulco  fortius  in  aliis  corporibus. 

Nunc  ponuntur  concluGoncs.  Prima  conclu-  Drf*a»4 
fio  :dcfa<fto  cft  aliqua  linea  curua  infinita.  Pro- 
batur,  quia  in  qualibet  fupcrficic  funt  iufinitx  cmru* i"f*’ 
linex  xquales  alicui  linex  tertix  datx;igitur  cixm  tM' 
ex  cis  per  incuruationcm  poflit  fieri  vna  linea 
curua,  iinmb  de  fa&o  fit  vna  linea  curua ; fequi- 
rur  qubd  illa  de  fafto  fic  infinita.  Tenet  confc- 
quentia ; quia  infinitum  cft  , quod  eft  compofi- 
tumex  iuhnitis  xqualibus  alicui  tertio  dato ; & 
antecedens  patet, imaginando Jupcrficiem  diuidi 
in  infinitum  per  partes  b proportionales  ,&  patet 
per  primam  argumentum  ante  oppofitum.  Ex 
quo  patet,  qubd  cft  aliqua  linea  curua,  qux  fi  ef- 
fer redi  ficata,  eflet  a&u  infinita. 

Contra  obiicitur,ponatur  igitur  qubd  fint  dux 
tales  linex  A,  B,  fibi  inuiccm  fuprapofitx  termi- 
nare ab  vna  parte  xqualitcr,8c  ab  alia  parte  pro- 
tcnfx in  infinitum  , tunc  'a  linea  B , abfeindatur 
vnum  pedale  , runc  per  illud  principium , gox- 
cunq-.te  fimt  fibi  inuium  fifrdpefita  , fint  < 

A cft  maior  i?, tunc  trahatur  /?,xqualitcr  ad  pun- 
ftum  -/4,  per  idem  principium  fequirur, qubd  funt 
xqualcsjiguur  fcquitur  impoflibile:quia  qux  pri- 
mb erant  inxqualia,erunrxqualiafine  additione 
noux  quantitatis, vel  etiam  remotione.  Recon- 
detur,qubd  illud  principium.quxcunquc  funt  fi- 
lii inuiccm  fuprapufita,  &c.folum  intclligitur  in 
quantitatibus  finitis , &:  non  in  infinitis  : quia 
vnum  infinitum  non  cftxquale  alteri. 

Secunda  conclufio.  De  tafto  cft  aliqua  fuper-  D»  /«3»  if 
fides  infinita. Probatur  imaginando  aliquam  fu- 
perficicm  circundarc  aliquas  partes  proportio- 
nales  continui , eo  modo  quo  prius  imaginaba- 
tur dc  linea. 

Tertia  conclufio,  poflibile  cft  efle  aliquod  PifU* 
corpus  a&u  infinitum  : & licet  Ariftotclcs  non 


pomiflet  iftam , hoc  fuic  ,quia  non 


voluctctur.fcd  qubd  non  habcrct,probatut;quia 
"*  innni 


cx  quo  eflet  infinitum  vndique , qua  ratione  fi- 
gnaretur  centrum  in  vnopuntto , eadem  ratione 
in  quolibet. 


tentiam  actiua  infinitam,  qualem  efle  nos  credi- 
mus cx  fidc:8c  ifta  conclufio  non  poteft  probari, 
nifi  quia  ad  iftam  pofitionem  nb  fequirur  impof- 
fibilc,vclconrradi&io;vt  patebit  foiuendo  ratio- 
nes,& hoc  ifto  modo, quia  dc  qualibet  ofteditur, 

vel 


fjmt 


iM 


Qu^ftio  I X. 


ifUrstum 

ntr  ali. 

1 influi- 


vclqu&J  non  valet  confequentia,  vel  quod  con 
fcqnensnon  ficimpoflibile.  Verum  autem  de  fa- 
<fto  fit  aliquod  corpus  infinitum , vel  non  , vel 
vtruni  porfit  cile  per  agens  naturalc,vidcbitur  in 
aliaquxftionc. 

Ad  rationes.  Ad  primam,concedo  confequen- 
tiam,&  dico,  quod  confequens  non  cil  inconue- 
niens , fcilicct  quod  nunc  illud  corpus  fit  infini- 
tum , Se  nunquam  ante  fuit  infinitum  ; &:  tamen 
nunc  nihil  acquirit : verbi  gratia , in  confimili, 
imaginetur  aliquod  continuum  diuidi  in  panes 
proportionales  in  infinitum,fupra  quod  jnouca- 
tur  aliquod  mobile  per  horam*  tunc  in  fine  horx 
verum  cft dicere  quod  infinitx  partes  proportio- 
nales fune  pertranfitx  ab  ifto  mobili  • & fempee 
ante  folum  erant  finit*  perrranfitx  , & tamen  in 
fine  hor*  nulla  pars  pertranfitur. 

Ad  confirmationem  concedo,  quod  illud  cor- 
pus definit  e fic  figuratum , & tamen  nulla  figura 
definit  efle.  Nec  ifta  confequentia  valet,  hoc 
fprpm  definit  effe  figuratum  ; ergo  alipta  figura  de- 
finit effe. 

Ad  fecundam,  dico  quod  confequens  non  cft 
inconucnicns,immo  ex  quolibet  infinito  nofient 
fieri infinities  infinira,&  tali  modo  pollent  re- 
plicari partes,  quod  ex  cis  fieret  infinitum  vndi- 

2uc,ficut  in  illo  cafu.Item  aliter  poflent  fieri  in- 
nities  infinita, & apponi  fimul,cx  quibus  tamen 
nunquam  refultarct  infinitum  vndique  : verbi 
gratia , fi  e fiet  vna  columna  infinita , deinde  fu- 
mcrctur  alia  tanta , Se  fuperponcrctur  primx,& 
tertia  fccundz,  & fic  infinitum.  Et  confimilitcr 
conceditur  confequens, confirmationis  : verbi 

gratia  in  exemplo  prius  pofito»fi  continuum  di- 
uidatur  in  infinitum  per  imaginationem , tunc 
fune  ibiinfinitxpirtesfic  computando, 
tw, eptatuor^Se  fic  in  infinitum.Item  dimiflis  om- 
nibus imparibus , Se  computatis  partibus  foiikm, 
vt  duo,  (juatuor, /exjSfo,  Sec.  rcfultat  numerus  in- 
finitus.Itcm  ex  imparibus  dimiffis  paribus, & fic 
ex  vno  numero  inhnito  pofiunc  rcfultare  infini- 
ties infiniti  numeri.F.r  eodem  modo  ex  vna  mag- 
nitudine infinita  poliunt  rcfultare  infinities  inn- 
nirjt  magnitudines. 

Ad  tertium , dico  qucdjin  infinito  non  cft  to- 
tum, & pars,  fcdbcne  in  finito.  Vnde  vno  mo- 
do dicitur  totum, quid  continet  aliquid, & plus; 
Se  ifto  modo  vnum  infinitum  bene  cft  totum  re- 
fpc&u  alterius  , vel  melius  loquendo  illud  dici- 
tur totum  rcfpeftu  alterius  quod  continet  illud 
Se  aliud , fic  in  infinito  bene  inueniuntur  totu  Se 
pars.Alio  modo,quod  totum  contineat  aliquod, 
quod  excedat  in  quantitate  , & ad  quod  habeat 
proportionem  maioris  inxqualitatis,&  fictorum 
& pars  inueniuntur  foiiim  in  quantitatibus  fini- 
tis, & de  talibus  ponitur  illud  principium,  omne 
totum  eji  tnaiutfua  parte. 

Ad  quartum  dico  quod  fieflctvnum  corpus 
infinitum  vndique,  vbique  eflet  centrum  eius. 
F.c  ideo  quidam  dcfinicnrcs  Deum  dixerunt, 
<ju6d  Deus  cft  fphxra, cuius  centrum  cft  vbique, 
circumferentia  vero  nufquam. 

Ad  quintum , rcfpondctur  qubd  aliquid  di- 
citur figuratum  dupliciter , vno  modo  impro- 
prie , quod  cft  terminatum  ab  aliqua,  vel  aliqui- 
bus partibus,  lic^t  non  a qualibet , & ifto  modo 
diceremus , qutNd  fupcrficics  contenta  inter  duas 
lineas  egredientes  acent  eo  circuli  ,ad  circumfe- 
rentiam protcnla  in  infinitum  cft  figurat  a:  fi  e et- 
iam diceremus , quod  columna  protcnla  in  infi- 


20} 

ni  tum  haberet  (inuram  columnarem.  Ajiomodo 
dicitur  figuratum  proprii,  quod  a qualibet  parte 
cil  terminatum  :&l!c  capit  Euclidcs.quamio  di- 
cit nullas  duas  lineas  reflas  fiuptrbcTen  conclu- 
dere, & etiam  in  definitione  figura  > quod  figura 
cft  qmwcrmino.vel  terminis  clauditur : tunc  di- 
co,quou  nullum  infinitum  cft  figuratum  propiit: 
tamen  infinitum  fecundum  vnam  dimcnfioncm 
poteft  cilcfigutailim  primo  modo.  • 

Ad  festum,  concedo  cafum,  A:  negatur  con  c- 
qucnt.ia, quod  aliqua  diftanlia  lubiib  pcnranfca- 

tut.Vndeiioiandiun.qufiddiftantia inter  A, Se  , 
accipitur  dupliciter:  vno  modo  pro  linea  refla 
protracta  inter  A, Se  ii, qux  perpetidintlarirer  ea- 
dit  fupet  vtramque,  ex  quo  ftint  iquc  diftamcsj 
Se  runcccrtuin  cft , qubd  talis  linea  pertranfitur 
fucccISue.  Alio  modo  pro  totali  fpatio  inter  W, 

& A,  lineas, fcilicct  pro  illa  fnperlicic  protcnfa  in 
infinitum:*:  tunc  dico,  quod  illa  tota  fiiperficics, 

& qualibet  par» eius  pertranfitur  fucceflitil.Ctun 
hoc  etiam  concedo  , quod  immediate  poft  ini- 
tium motus  cft  pertraniuum  fpatium  infinitum, 
nullum  tameu  lubiib , fcd  fuccefliuc : verbi  gra- 
tia , in  exemplo  imaginato  continuum  diuidi  in- 
finitum per  partes  proportionales,*:  incipit  ali- 
quid mobile  moucri  a partibus  minoribus  versu, 
maiores , tunc  in  principio  motus  verum  cft  di- 
cere immediate  poft  hoc  infinita  partes  propor- 
tionales erunt  pcrtranfitl,*:  tamen  qualibet  per- 
tranlibiutr  fuccefliuc. 

De  rationibus  ante  oppofitmn , qua  probaqc 
veritatem,  & qu*  non, dicetur  in  alia  quaftione. 

annotationes. 

. A Ul*iJ  fottjl  mintri  hfiiintm  dupliciter.  I j , 
/\  Nota,  qubd  Scotus  in  hac  quaftione  lo- 
quitut  fecundum  Mathematicorum  imaginatio- 
nem,*; non  realiter  & phyfici : nam  multa  qua 
in  hae  quaftione  tanqujnl  cctta  fuppommtur, 

Phylleiis  non  admitteret, qua  tamen  admittit 
Mathematicus. 

b Superfetet  potift  dmUi  <»  Dtjtmtum  m partes 
pnpeniemtlcs.  Nota  , qubd  in  continuo  duplices  rmrfm 
poliunt  imaginati  putes , quadam  eiufdcm  pro-  Juplie.i  f.« 
portiopit  i quadam  veri  eiufdcm  quantitatis.  (*""■ 
Partes  ciufdc  proportionis  fune  partes  licfc  ha- 
bentes, qubd  eadem  eft  proportio  primi  ad  fe- 
cundam,qua  cft  fecunda  ad  tertiam,*:  Ite  m infi- 
nitum ; fecundum  enim  lias  partes  poteft  conti- 
nuum in  infinitum  lecari , & nunquam  conlum- 
mabitur  per  talium'  partium  ablationem  : verbi 
gratii  , Ii  quoddam  cbtiimum  bipedale  diuidatur 
in  duasjucdictates  pedales  , Se  aliquam  Illatura 
diuidaunaffas  duas  medietates , & ex  illis  alte- 
ram in  ali  Js  duas, & fic  in  infinitum  i hac  dtuilio 

fit  foundim,ptopottjpncm : quia  patres  femper 
feruant  dq^pun  proportionem.  Partes  en, fidem 
quan,ititSp)h..c  funt  duplices : aha  fune ouf- 
dem  quantitatis  non  communicantes , ali.r  eun- 
dem quantitatis  communi  eam  es, Partes  arquales 
non  communicantes  eiufdcm  quantitatis  funr, 
quaru  vna  nihil  habet  alterius,  vt  fi  detur  quod- 
dam continuum  dccupedate , & diuidatur  in  de- 
cem partes  pedales ; erunt  quidem  xquales,  ncu- 
rraque aliquid  alterius  participabit.  Partes  hu- 
iufmodi  non  pofTunt  infinitx  reperiri  in  aliquo 
creato,  quia  tales  erunt  ncccllario  finit.x  , Se 
tandem  per  ablationem  talium  partium  confu-  t 

metur.  Partes  zonales  communicantes  funt, 

qua 


) 


2t>4:  Lib.T fi.  Phyficorum 


gnaram  ra a recipit  aliquid  alterius, vt, verbi  gra- 
tu',  fi  detur  cominuum  bipedale  vlrra  duas  par- 
tes pedales  non  communicantes , quas  habet,  da- 
buntur ali.T  quamplurirnx,  iinmdinfiniix  patres 
artjtialci  communicantes  j dabitur  enim  vnanic- 
dictas  , Jc  cx  parte  iilius , fic  rciiduo  alterius  alia 
pars  «qualis , & rurfiis  exparte  iftius, fic  alte- 
rius rtfiduoaJia  pars  xqualis , &:  fic  in  infinitum-, 
& huiufmodi  partes  poliunt  inueniri  infinitx  in 
continuo. 

4 tU-Mumyit  fUm  pt’i  invicem  /itprjpofira  , &c. 
Hxc  litcra  nobis  vifa  cft  manca  , & imperfc&a, 
ideA  ita  itnliciuiimils  fupplendum  ctfc.vt  in  hunc 
modum  legatur.  Quxcuroque  fune  fibi  inuicem 
■ tfiiprapoiiia  funt  «qualia,  si  ,&  B fum  xquales, 
fic  per  cafum  , A eft  maior  B%  eo  quc\d  a B abfeif- 
ftiin  cft  vnum  pedale,  modo  trahatur  B «qualiter 
a‘d  pmtrtum,  tunc  per  idem  principium fcquitur, 
d ihd  A,Sk  B funt  xquales  \ igitur  fcquitur  im- 
jSdfi&iltj&c. 


I Qjf  JL  S T I O X. 

Utrum  de  faffo  fit  aliquod  corpus 
naturale  a ai Iu  infinitum. 

Vide  Autliore»  citatos  <y 

fa  INOCCO»  C4^. 4. 


^Rcvitvr  quod  ftc  : quia  de  fiflo  cft 
aliqua  linea  infinita  , fic  aliqua  fupcrfi- 

cics  infinita,  vt  probatum  fuit  in  alia 

quxlktonc:igitur  de  fatto  cft  aliquod  corpus  a&u 
infinitum. 

Secund6,quhi  de  fafto  cft  tantum  corpus  cur- 
uum  , quantum  ipfummct  etVct,  ft  eflet  reftifica- 
tum  fmc  additione  alicuius  quantitatis-, fed  in  ali- 
quo corpotcnunc  de  fa&ocft  corpus  curuum, 
vel  fa&um  ex  pluribus  corponbus  rettis,  quod  fi 
clfct  rc&ificatum  ,c(Tct  infinitum  , fic  extenfum 
fine  termino ; igitur  dc  fatto  cft  aliquod  corpus 
attu  infinitum.  Maior  nota  cft , ficui  dicebatur  dc 
linea  gyratiua.  Et  minor  probatur , imaginando 
aliquod  corpus  diuidi  fecundum  partes  propor- 
tionales in  infinitum,  tunc  capiatur  fecunda  pars 
proportionalis  , & fiat  duplo  longior  primi,  & 
proportionaliter  minus  lata,  & tertia  duplo  lon- 
gior,quam  fecunda, & proportionaliter  minus  la- 
ta, & fic  in  infinitum  •.  igitur  tale  corpus,  fi  e flet 
rcfikjficatum, eflet  aftu  infinitum, & nunc  non  eft 
tninus  quam  tunc  eflet  ,etgo,&c. 

Tertio , quia  qnodlibct  corpus  finitur  *.  igitur 
quocumque  dato  illud  finitur  ad  aliud  corpus-, fic 
uc  in  infinitum : igitur  aggregatura  cx omnibus 
cft  (Impliciter  infinitum, 

Quartb.potcft  argui  do  infinitis  partibus  eiuf- 
dem  quantitatis : quia  dux  facium  maiorem  ex- 
tcnfioncm,qnam  \na,quatuor,quam  tres.fic  fic  in 
% infinitum-, igitur  infinitx  partes  facium  infinitam 
extcnfioncnv.fed  in  quolibet  corpore  fum  infini- 
tx  partes, etgo,ficc. 

, Oppofilura  arguitur  per  Ariftotclcm  in  ifto 

j.text.^o.  In  quxftione  primo  videbitur  politio 
Ariftotelis.  Sccundh  , videbitur  an  cius  rationes 
Concludant  cuidcntct.  Tcttib,  refpondcbitut  ad 
quxfitum. 

- Quantum  ad  primum  .notandum  qubd  coi  pus 
h tfi  iu~  naturale  cft  corpus  mobile  , fic  tale  quoddam  cft 
}(«*.  tangibile, (cilicct, quod  cft  calidum, vel  frigidum. 


•fi  *8ui+ 

nilum. 


Dinift  jn«- 
flmu. 


Corfw  MIU- 


humidum,  vel  ficcum;8tae  ifto  fntelligit  Arifto- 
tclcs  in  ifto  rei rio.  Aliud  cft  mobile  localiter  fo- 
lum.vt  corpus  cctlcflc,dc  quo  intendit  Ariftote- 
Ics  i.Cali,text.jf.  Tunc  ponit  Ariftotcles  qua- 
tuorconclufioncs,dujs  fcihcct  in  ifto  renioraua- 
rura  prima  cft,  quod  nullum  cft  corpus  tangibile  SmSm  tn. 
limplex  a&ninhnirum.  Probatur,  quia  fi  ftc.fe-  itoftmftm 
queretur  quod  llatim  omnia  alia  corrumperer-  *"&"*"*• 
Confequcns  cft  faifiun , fic  contra  experiendam. 

Et  confequcmiapiobatur , quia  in  infinitum  ex- 
ccdeiet , 3;  haberet  proportionem  infinitam , ad 
qnodlibct  aliud.  Nec  valet  fi  dicatur,  quod  illud 
infinitum  cft  rcmilVx  virtutis,  licui  acr  cft  mina- 
ris virtutis  ad  agendum, dato  quod  fit  fub  maiori 
quantitate , quam  ignis.  Iftud  n on  valet,  qu|a  cx 
quo  illud  elementum  cft  infinitum  polTiimus  ac- 
cipere deeius  virtute  quantumlibet,  ita  vt  exce- 
dat qnodlibct  finitum. 

Secunda  conclufio.Nullum  eft  mixtum  tangi-  j, 
bilfe  aflu  infinitum.  Probatur,  quia  fi  eflet  innni-  N«£**wm* 
tum, vel  eflet  ex  eo, quod  eius  principia  funt  infi- 
nita  fecundum  multitudinem,  vel  finita,  vno  vel  ^ 
pluribus  exiftentibus  infinitis  fecundum  magni- 
rudinem.  Non  primo  modo , quia  probarum  cft 
primo  huius , quod  principia  rerum  naturalium 
non  fum  infinita  i nec  fecundo  modo,  quia  tunc 
illud  elementum  fimplex  Infinitum,  vel  plura, fi 
eflent  infinita, corrumperent  omnia  alia. 

Tertia  conclufio,quam  ponit  primo  C<rli,eft,  KhCmo  n* 
quid  nullum  cft  corpus  mobile  localiter  motu  f**  ■wWl 
circulari  a&u  infinitum.  Probatur , imaginando  ein"^r 
vnaro  lineam  egredi  a centro  protenfam  in  infi- 
n»um;deindc  imaginemur  centum,  vel  mille  li- 
ne* ordinarx  fecundum  prius, fic  pofterius,  qua- 
rum quxlibct  cft  xque  diftans  primx , fic  inter 
quarum  quamlibet  ad  aliam  eflet  tamadiftantia, 
fictu  hinc  ad  calum.  Tunc  fi  hoc  eflet  poflibile, 
fcqueretur  qubd  cft um, vel  mille  fpatia, quorum 
quodlibct  eft  tantum, ficut  hinc  ad  ccclum.cflcnt 
lubitb  pertranfita.  Confequcns  cft  impoffibile* 
quia  ex  quo  illa  fpatia  funt  oedinata  (ccundura 
prius, Ac  pofterius  tefpe&u  mobilis  ,&  mobile 
monetur  fuccefliuc  , non  apparet  quare  debeanc 
fubitb  pertranfiri.  Confequcntia  probatur , quia 
cx  quo  illa  linea  eft  xque  diftans  iliis  lineis  fic  or- 
dinatis , ponatur  quod  mobile  moueatut  versit» 
illas, tunc  immediati  poft  hoc  tanget  aliquam  iW 
larum,5c  non  citius  aliquam  earum, quam  quam- 
libcr.quia  nunc  quxlibct  carum  eft  xque  diftans» 

Ac  immediate  poft  hoc  non  cft  xque  diftans  •,  igi- 
tur cum  omnes  illx  fint  in  infinitum  perttanfiue, 
fcquitur, quod  hxc  cum  qualibet  concurret. 

Sccundb , fcqueretur  qnbd  inter  duos  termi- 
nos b eflet  diftamiainfinitaimaginando.qubd  1 
centro  illius  corporis  exeant  dux  line*  rcQz 
protenfx  in  infimtumicum  inter  illas  duas  lineas 
cft  aliquanta  diftantia,  Ac  diftantia  idupla  ma- 
ior , 8c  tripla  maior  ad  illam  » fic  fic  in  infini- 
tum ; Ac  fic  intet  illas  duas  lineas  cft  diftantia 
infinita. 

Tertib, fcqueretur  qubd  in  tempore  finitoper- 
tranfirctur  fnatium  infinitum.  Confcquens  im- 
probatur fexto  huius  , imaginando  illud  corpus 
infinitum  motum  circulatitet  in  vna  hora , tunc 
xque  cit&  illud  corpus  pertranfit  cotum  fpatium 
infinitum , ficut  pacuus  circulus  circa  centrum 
complet  fuam  reuohitionem,  fcd  illius  reuolutio 
completur  tempore  fi  nito : ergo,  &c.  Alix  ratio- 
nes,quas  adducit , poliunt  recipi  cx  pixcedenti 
quxftione. 


Quarta 


f 


Qusftio  X. 


i 


i * 


0 


r 

v 


K*s*n  etf  Quarta  concludo.  Nullum  cocpas  mobile  lo- 
t **  "£*!'  alite  r raoru  reAOifci/icer  graue.vel  /eue,cft  adu 
T?" infinitum.  Probatur  priinci,  quia  runc  moucrctur 
tinni  fubitd  ad  fu um  locum , ex  quo  haberer  grauira- 

C em, rei  lenitatem  infinitam. 

^ J.  SecundA,quia  oporteret alfignarediucrfa  loca 

^ naturalia  infinita.  Ex  illis  infert  Ariftotclcs  quid 

ia  nullum  efl  corpus  naturaleadu  infinitum;  fic  hoc 

dc  primo. 

Quantum  ad  fecundum  : 8c  primi  de  duabus 
condndonibus  primis, aJ  videndum, an  rationes 
' fax  valeant ; foppono  pumo.quA  J agens  natura- 
/e , quod  habet  in  fe  aliquam  virtutem,  non  agit 
in  quod/ibet  palfiim,  in  quod  agir  fecundum 
tantam  virtutem.  Probarur  primo  experientiis, 
fecundo  rarionctpriraa  experientia  cft, quia  fi  fer- 
rum ignitum  poneretur  in  mari.non  cinis  extfn- 
gueretur.quim  li  poneretur  in  Sequana, Se  tamen 
mare  habet  multo  maiorem  virtutem. 
jf/rn/  sata-  Secundo,  quia  videmus  quid  vnum  vitrum 
r*t*  *majp»  pfenttin  aqua  diu  conferimur  in  aere  adhuc  be- 
ne  fuperius , quod  non  efTct , fi  aer  fecundum  to- 
virimttm.  u,n  fuam  virturem  ageret  in  aquam.  Tertii, quia 

poCito  quidvua  modica  fcinttlla  ignis  ponatur 
in  cumulo  palearum , flarim  comburet  omnes 
paleas.qu*  tamen  habent  maiorem  frigiditatem, 
qu^m  ille  igniscaliditatem;igirurillx  paler  non 
agwnr  fecundum  totam  fuam  virtutem  frigidita- 
tis in  ignem. 

Deinde, probator  ratione;  proqu3  fupponun- 
tur  duo.Primo.quidcIementum  ignis  efl  multo 
nsaiorisadiuitatis,quiinaliquod  aliud  elemen- 
tum, vel  mixtum  , fuppofita  xquali  quantitate 
vtrobique , vt  patet  ad  experientiam.  Secundi 
fupponmir  quod  fphxra  ignis  excedit  totum  ag- 
gregatum ex  aliis  tribus  elementis  , immi  pluf- 
qaam  in  decuplo , vt  parer  per  omnes  tra&anrcs 
dc  proportionibus  elementorum.  Tunc  arguitur 
fi  c;  Si  agens  naturale  ageret  fecundum  totam 
fuam  virtutem, fequetetur  quid  ignis  flarim  cor- 
rumperet omnia  ifta  inferiora;  confcquens  efl 
contra  experientiam ; fieconfequentiam  probo: 
quia  in  magna  proportione  cxccdir  aggregatum 
ex  aliis  elementis,  & mixtis , Bc  cum  hoc  efl  adi- 
uior  aliis:  igitur  cim  agat  fecundum  totam  fui 
virtutem,  fcquitur  quid  flarim  debeat  corrum- 
pere omnia  alia. Ex  ifla  fuppofirione  probabiliter 
lequitur,  quid  fi  totum  coelum  eflet  ignis  inren- 
fiffime  calidus , non  plus  calefierent  inferioraper 
ignem, quam  de  fado  calefiant, immi,fi  a fphxra 
ignis  totus  eflet  ignis  protenfus  in  infinitum 
furfum  , non  plus  ageret  in  ifla  inferiora  , quam 
nunc  de  fado  facit;quia  agens  naturnle  non  agir 
fecundum  totam  fuam  virtutem  , fcd  fecundum 
partes  applicatas  tantum. 

Ex  quibus fequirur*quid confcquentia  Arifto- 
' * telis  non  valet , quid  fi  efletaliquod  corpus  fiin- 
plcx  adu  infinitum  , ftafim  corrumperet  omnia 
alia;Sc  hoc  quantum  ad  duas  primas  rationes. 

Quantum  aJ  tertiam  de  mobili  circulariter, 
poteft  imaginari  duplex  modus  ponendi  corpus 
circulare  adu  infinitum.  Vno  modo,  quid  extra 
nonam  fphxram  fit  vna  fphxra  infinite  quief- 
cens,  quam  Theologi  vocant  ccclum  Empyrcum, 
quam  etiam  Ariftotclcs  primo  Cccli,  text.aa.Cc 
$6.  Bc  i oo.  & x.  Cccli  tcxr.i.  Bc  74.  Bc  S.  Phyfic. 
cotnm. 84.  vocat  lorum  Deorum.  Alio  modo » quid 
* extra  rcclum  fit  terra  alterius  mundi  circun- 
dans  caelum  vndiquc.poftca  aqua,  deinde  aer, ita 
vt  eflene  infiniti  mundi  vnus  continue  continens 
Scoti  optr.  Tom.  //. 


20$ 

alium : Bc  neuter  iflornm  modorum  poteft  de- 
monflratiue  improbari. Tunc  ad  rationes  Ariflo- 
rebs  patet  folutio  ex  prxccdenri  quzflionc.  Nam 
ad  primam, negatur  confcquentia,  & conceditur, 
quod  immediate  pofl  hoc  pertranfit  quamlibet 
illarum  linearum,  fic  non  fcquitur,  quod  propter 
hoc  fubitd, fcd  fuccefEue  aliam  pofl  aliam  , ficut 
dicebatur  deparribus  proportionalibus  cfitinoi. 

Ad  fecundam  dicitur,  ficut  dicebatur  ad  illam 
racionem;fequeretur,quod  aliquod  infinitum  ef- 
fer figurarum. 

Ad  tertiam, conceditur  confcquens  de  corpo* 
rc  infinito, fi  cflcr.qiidd  moucrctur. 

Ad  quartam  rationem  , potefl  concedi , quod 
haberer  grauitatem  infinitam,  fic  quAd  efTct  om- 
nino immobile  localiter  fecundum  fe  totum  , li- 
cet eflet  mobile  fecundum  partes , ficut  dicimus 
nunc  e tota  mada  terrx.  Patet  igitur  , quod  ra- 
tiones prxdiftx, quibus  probatur  non  rfle  infini- 
tum.non  funtdemonflrariux,  fed  probabiles  ,Bc 
meliorcs,quam  poffint  ficu  ad  oppofitum. 

Quantum  ad  rertiutn,fit  prima  conclufio  ifla. 
Dc  fado  efl  aliquod  corpus  ctiruum,  fiue  eopofi- 
rumex  infinitisredis  adu  infinitum  longum:Jc 
poteft  magis  proprie  vocari  tortuofum.Probatur 
fic , imaginando  diuidi  continuum  per  partes 
proportionales , cuius  prima  pars  fit  duorum  pc- 
dum.runc  de  eadem  parte  imaginetur  vnum  cor- 
pus curunni  fpiflitudinis  fextx  vnins  pedis  cir- 
cundarc  illam  partem  , fic  illud  idem  circun- 
det  fecundam  partem  proportionalem;  fit  tamen 
minus  fecundum  fpimtudinetn  in  fecunda  parte 
proportionali,  quam  in  prima  in  eadem  propor- 
tionc.in  qua  fecunda  pars  proportionalis  efl  ma- 
ior prima  , fic  fic  in  infinitum  de  omnibus  parti- 
bus proportionalibus  continui  ; tunc  fcquituc 
ficut  arguebatur  de  linea  gyratina  , quAd  illud 
corpus  efl  fimpliciterinfinitum  fecundinn  longi- 
tudinem. ? 

Secundo  , accipiantur  duo  corpora  quadrata, 
quoru  fuperficies  vnius  fit  vnius  pedis, & fupcrfi- 
cies  alterius  fit  duorum  pedum,  Bc  fit  primum  B , 
Bc  fecundum  d,ronc  fcquitur  qm'  d A,  cft  oftu- 
plurri  ad  Zf.quia  proportio  corporum  efl  propor- 
tio diametrorum  triplicata, modo  diameter  ipfius 
A,cd  duplum  ad  diametrum  B,  igitur  proportio 
A ad  B , efl  tripla  ad  illam.  Sei  illa  efl  o&upla; 
igirur  A efl  o&uplum  ad  B.  Tunc  imaginetur  B 
diuidi  in  duas  medietates  fecundum  profun- 
dum , in  prima  parte  proportionali  , & medietas 
inferior  ponatur  fecundum  longitudinem  ad  ter- 
minum medietatis  fuperioris  , tunc  adhuc  B cft; 
tantum  , ficut  erat  prius : quia  dc  quanto  efl  aug- 
menrarufri  fecundum  longitudinem,  dc  tanto  efl 
diminutum  fecundam  latitudinem;  runcin  fe- 
cunda parte  proportionali  horx  B cft  quadru- 
plum ficut  fuit  prius.  Iterum  diuidatur  in  duas 
medietates  fecundam  profundum  :fic  medietas 
inferior  apponatur  fecundum  longum  ad  termi- 
num medietatis  fuperioris , Bc  fic  fiat  in  fingulis 
partibus  proportionalibus  hotx, tunc  iu  line  ho- 
rx,/? erit  infinite  longum  , Bc  tamen  A foiuin  cft 
fubduplum  ad  ipfum,  ficut  prius ; igitur  cum  an- 
te diuifiouc-m  ex  omnibus  iftis  medietatibus 
potuit  imaginari  vnum  corpus  curuum  . fctl 
tortuofiim  , fcquitur  , qudd  in  B quanto  de  fa- 
ftoefl  corpus  infinite  longum  ; & ira  argueretur 
de  quocunquc  alio.  Ex  ifto  fcquitur , quod  ifla 
confcquentia  non  valet, B rjl  infinite  longum,  igitur 
2?  tjl  infinitum,  fcd  debet  addi, B ed  infinite  longum, 

S Bc 


1 


206 


Lib. IIT.  Phyficorum 


& quodlibet  finitum  excedit  fine  proportione,  igitur  B 
tft  infinitum. 

I o.  Secunda concluliojde  fa<fto  nullum  eft  corpus 

De fotta nml-  a&u  infinitum, & licet  ipfa  non  poflit  demonftra- 
Imm  tfi  et.  ri , tamen  magis  concordat  fenfui  :quia  quod  Ii- 
fm  *<3h  mfi.  j,ec  cft  infinitum  quod  fentimus,nec  aliqua  ratio 
cogit  a J ponendum  infiniruni : crgo.&c.Nec  ifta 
contradicit  prima:,  exeo  quod  ifta confcquentia 
non  v alet Jboceft  infiniti  longum,  igitur  efi  infinitum, 
fcd  debet  addi  quid  excedat  quodeunque  finitum  fi- 
ne propenione. 

Ad  ratioues.Ad  primam  poteft  dici, quod  ficut 
cft  linea  infinita  , Sc  etiam  fuperficies  cutua  > ita 
etiam  infinitum  corpus  curuum,  vel  tortuofum, 
quoad  longitudinem.  Et  per  idem  ad  fecundam. 
Ad  tertiam, illam  foluit  Ariftotclcs  in  littera.  Ad 
quartam, negatur  confcquentia:  quia  non  fcqui- 
tur, habet  infinitas  partcsjigitur  efi  infinitum, ni- 
fi  addatur,  qu6d  quxlibet  illarum  fit  xqualis  ali- 
cui tertie  date. 

Expliciuuc  quxftioncs  tertij  libri  Phyfico- 
rum. 


1 1. 

Finitum  g> 
infinitum 
quuuitoti 
cttnfitunt. 


ANNOTATIONES. 

* \ T Tritm  detur  aliquod  carptu  naturale  ailu  in- 
V finitum.  Nota  primb  , quod.vt  habetur  ex 
Atiftotelc  x.Phjfic.  ttxt.if.  finitum  , fle  infini- 
tum quantitati  conucniunt , quod  rurfus  in  hoc 
j.rm.16. repetit;  quod  etiam  inde  patet  rquia 
cuin  arqualc  fle  inxquale  quantitati  competam, 
infinitum  autem  , vt  habetur  i.  Catii  texi. 47. 
fit  i nz quale  finito  , nafeitur  quhd  infinitum 
competat  quantitati : cx  quo  fcquitur  non  omne 
ens  efle  finitum , aut  infinitum , nifi  fit  quantum* 
punitum  enim  neque  finitum  , neque  infinitum 
cft  (proprie  loquendo,)  qnia  quantitate  caret. 

Infinitum pn-  Nota  fccundb,  quod  hoc  nomen  infinitum  po- 
ttPfnmi  H-  teli  capi  bifariam  , nimirum  fyncategorcmaticb, 
fanam.  categorcmatice.  Priori  modo  cft  infinitum  ad- 

uetbialiter,  id  cft,  res  infiniti  accepta  aliqua  cx 
occafione,fciiicet  diuifionc,vel  additione, Sc  tunc 
tantum  valet, ficut  aliquot , & non  tot  quin  plura, 
fle  fic  additur  multitudini , vel  non  tantum  quin 
maius  ; vel  valet  tantum  , ficut  aliquantum , Sc 
quodlibet  maius , fic  fic  additur  magnitudini. 
infinitum  iu  Alio  modo  , fcilicct  cacegorcmaticc  , idem  cft 
aS-  dapitx.  quod  infinitum  nominaliter  , id  eft , res  ipfa,qu$ 
denominatur  infinitum,  fiuc  extenfione  in  quan- 
tis continuis  , fiuc  multitudine  , vt  inaquantis 
dilcrctis : qnia  ideo  habet  hoc  nomen,  quia  altu 
lubet  infinitatem . vnde  infinitum  priori  modo 
cft  infinitum  m potentia  i polleriori  autem  mo- 
do cft  infinitum  in  altu;  fle  hoc  fecundo  modo 
fumitut  dupliciicr-.vno  modo  cft  modus  metinfe* 
cus  entis  , & vocatur  infinitum  extta  genus : alio 
modo  cft  infinitum  in  genere. V ndc  infinitum  ex- 
tra genus  cft.quod  fecundum  fc.flc  quodlibet  fui 
cft  infinitum. 

tl.  Nota  tertib, quod  infinitum  in  genere  eft  tti- 

i* fini  tum  in  plex  ; naro  quoddam  cft  infinitum  negatiui  , id 
jeturt  ift  tri-  c(\  # quod  uon  apium  pcttranfiti , dc  quo 
y**'  loquitur  Philofophus  cum  dicit , quod  punitus 
cft  iiifiniius  ncgatiuc  , ficut  vox  cft  inuifibilis, 
quia  non  cft  apta  videti.  Aliud  cft  infinitum 
psiuatiuc  , quod  neget  finem  in  apto  nato  fini- 
ri, videlicet  aliquod  quantum  habens  magni- 
tudinem , fine  multitudinem  in  altu  fine  prin- 
cipio Sc  fine*  8 c hoc  fonat  vocabulum.  Tertib 
modo  eft  infinitum  contuiti  , quod  negat  fini- 


tatem  , fle  cius  oppofirum  ponit , iuxra  modum 
loquendi  Boeti;  fiiper  Prxdicamenta  capite  dc 
Qualitate  in  illa  verba  AriftorcJis,  habere  con- 
trarium ineft  qualirari , ficut  tniurtitia  contraria 
ertiullitiz.  Iniuftus  enim  contrarie  (inquit  Boe- 
tius) dicitur  ille , qui  haber  habitum  conrrarium 
habitui  iuftitix  ex  altibus  contrariis  , adibus 
iultitix  generatum.  Ita  pari  modo  infinitum  ne- 
gat finiratem  cum  politione  contrarij  , & hoc 
modo  loquitur  Philofophus  primo  Phyficorum 
de  infinito  contra  Parmenidem , Sc  Melitfum  , Sc 
dicit  Commentator  ibi  , quod  infinitum  eft 
quantum  fine  rermino.  Eft  autem  triplex  infi- 
nitum hoc  modo  acceptum  ; quoddam  cft  cx- 
tenfiuutn,  vt  fi  Deus  faceret  lineam  tn  infini- 
tum extenfam.  Aliud  cft  inrenfinum , vt  fi  Deus  Infintiumtu 
faceret  vnam  qualitatem  habentem  infiniros  ,r*m  't** 
gradus  pcrfcltionales.  Tertii  eft  infinitum  in  ^,4r* 
multitudine  , vr  fi  Deus  faceret  aliquam  mul- 
titudinem infinitam  , vel  aliquem  numerum 
infinitum.  Poteft  quarto  modo  addi  infinitum 
fecundum  cflentiam  , qnod  videlicet  habet  om- 
nimodam perfcltionem  , Sc  nequit  aliqua  cx 
parte  terminari, neque  ad  fpecicm  , neque  ad  ge- 
nus , fiuc  per  fc,  fiuc  rcdultiui  , Sc  hoc  modo 
propriiflime  dicitur  infinitum  folus  Dcuj . Dici- 
tur etiam  infinitum  appofitione,  vt  numerus; 
vel  diuifione  ,vt  continuum  ; vel  appofitione 
& diuifione,  vt  tempus.  Item  dicitur  infinirum, 
quod  vix  Sc  cum  difficultate  poteft  pertranfi- 
ri , quo  pallo  iter  longum  infinitum  dicitur, 
quia  quamuis  aptum  fit  pertranfiti  , propter 
impedimentum  tamen  non  pertranfitur  , Sc  ita 
profunditas  matis  infinita , fic  immcnfa  dici  fo- 
lcr.  Hxdiuifioncs  colligunrur  ex  Ariftotele  in 
hoc  J.  Ph^fic.textu  14.&  1 1 .Metapb.  & 6.  Pbjfic, 
text.itp.  In  hac  quzftione  Scotus  loquitur  tan- 
tum dc  infinito  in  altu  fecundum  magnitudi- 
nem. 

Nota  quartb  , quod  funt  aliqui  Doltorcs,  I J* 
quibus  aflentiri  videtut  Scotus  in  hac  quxftio- 
ne.loqucntcs  dc  infinito  , fccundhm  qubd  anti- 
qui loquebantur ; fic  dicunt  non  inuoltiere  con- 
tradiUionem  infinitum  c(Tc , atque  ideo  proptet 
argumenta  in  oppofitum  dicunt  ptimb  , quid  fi 
Deus  produceret  corpus  infinitum , ipfum  pro- 
prie non  haberet  partes , eo  quod  pars  non  po- 
tcftcftcnifi  rcfpeltu  totius ; tale  autem  infini- 
tum proprie  non  cllet  totum : atque  adeo  dati 
quacunque  quantitate  in  illo  infinito  , non  edet 
pars  illius  infiniti ; fcd  alicuius  quantitatis  acce- 
ptz  in  illo  infinito  , atque  ita  dicunt,  quod  mul- 
ta funt  quibus  conuenit  efle  partem  : quia  ibi 
funt  multa  tota.Dico  fecundh , quod  illud  infini- 
tum non  eflet  figuratum : quia  figura  eft  paflio 
quantitatis  finitx.  Tertifc  dicunt  , quod  illud 
corpus  cx  fui  natuta  efTct  mobile  fecundum 
quodlibet  fui  , non  autem  ratione  infinitatis: 
quia  dc  fi&o  apparet , quod  nulla  fit  repugnan- 
tia , quin  Deus  poflet  caufate  infinitum  fpa- 
cium  extra  ccrlum  , in  quo  bene  poflet  moueri 
corpus  infinituro.Et  ciimquzritur.vtruin  caufa- 
ta  aqua  infiniti,  poflet  Deus  aliam  aquam  caufa- 
te , 8C  illi  coniungere ; dicunt  quod  non  poflet 
cam  coniungere , eo  quod  rationi  infiniti  repu- 
gnat.qubd  libi  fiat  additio.  Vnde  non  cflct  repu- 
gnantia cx  parte  Dci;quia  poflet  adhuc  infinities 
infinitas  aquas  caufarc.Sc  illi  coniungere , Ced  eft 
repugnantia  cx  parte  cftc&us.  Dicunt  quatth, 
quod  Deus  poflet  infinitas  animas  ctcare  , Sc 
cuilibet 


Quatio  X. 


207 


cuilibet  duritatem  infundere,  fic  i flas  quali* 
cotes  iterum  ab  ipfis  animabus  feporore , fi c in- 
terfc  vnire.quo  fodo  pollet  cfTc  qualitas  infi- 
nita iuccnfiuc  , fic  alia  accideutia  infinita  cx- 
tcnfiu£.  Neque  hoc  videtur  cfTc  contra  Philofo- 
pham,  qui  loquitur  de  potentia  naturali , fic  vti- 
tur  hoc  nomine  infinitum  fecundum  rationem 
fucceflhiam,  fic  illo  modo  verutn  cd,  quod  ipfum 
non  potcfl  cfTc. 

Nota  quinti  , quod  aliqui  do&ifiimi  viti, 
maxime  Ocham  Nominalium  Princeps  in  i.Sent. 
difl.i.  Gregor.  Arinj.  in  x.difi.^.qnsfi.x.  fic  ante 
illos  Auicenna  fic  Algazei  relati  ^ D.  Thoma.  1 .p. 
quafi.7.artic.}.&  4.  ^«c/i^.p.fufiinent.atque  defen- 
dunt polTe  dari  infinitum  inadtu  catcgorcmati- 
cc.Quod  poti  (fimum  probant  dc  infinito  in  mul- 
titudine, vt  puta  dc  infinitis  animabus,  quas 
Deus  poted  producere  fucccffiue  , ficperconfe- 
quens  fimul;non  enim  potentia  Dei  limitata 
eft  ad  producendum  hoc  poft  hoc  i fed  quarcun- 
que  poreft  fucccffiue  producere,  potcfl  etiam  ft- 
mul  producere.  Eandem  fententiam  probabilem 
cxiflimauit  Durandus  in  i.dift. 4 j.  quafi.i.  quam- 
nisoppofitam  probabiliorem  iudicct.  VidcSco- 
tum  %. huius. q.x.Qr  ini.  Sent.d.  1 . qutfi. j . ad  Arg. 
Hcnrici. 

b Inter  duos  terminos  effiet  di  Fiunt  i 4 infinita.  Nota, 
qu&dfidux  linex  producamur  infinitz  , altera 
quidem  verfus  Orientem , fic  altera  versus  Occi- 
dentem , huiufmodi  linex  diftabunr  quidem  per 
fpatium  infinitum,  eo  namque  quo  longius  pro- 
trahuntur, plus  didant , fic  fi  in  infinitum  pro- 
trahuntur, vt  modo  fupponitur  , in  infinitum 
didabunr;  tunccrgofcqucretur  tale  fpatium  cf- 
fe  infinitum, fic  non  cfle  infinitum,  quod  efl  con- 
tradi<flio;  effet  infinitum  , quia  didant  infinite; 
non  efict  infinitum,  quia  clauditur  principio  fic 
fine, quod  infinito  repugnat.quia  clauditur  inter 
illas  duas  lineas. 

c Quod  extra  caelum  fit  terra  alterius  mundi.  No  - 
ia,quod  ida  imaginatio  intelligitur  ponendo 
plurcs  mundos^  concentricos  , velut  fi  fupra  vlti- 
mum  ccelum  nodri  mundi  edet  coelum  ter- 
reum , fic  vitra  illud  coelum  aqueum  , fic  podea 
cccluin  aereum, fic  deinde  coelum  igneum, fic  pod- 
ea alia  corpora  coclcdia , ita  vt  cflcnr  infiniti 
mundiifice. 

d Vt  fic  fiat  in  fingulu  partibus  proportionalibus 
hora.  Nota , quod  tenens  qu6d  Deus  non  poted 
facere  infinitum  in  a&u,  habet  negare  qubdin 
qualibet  parte  proportionali  vnius  horx  Deus 
poflit  producere, verbi  gratia,  vnum  lapidem  , co 
quod  tales  nanes  non  fune  fcparaiima  fe  inui- 
cem  afJignabilcs  , co  quid  non  funt  partes  aqua- 
les , fed  folim  potentiales , ficut  etiam  dc  parti- 
bus proportionalibus  rei  permanentis:  fic  cum 
dicitur,  quod  non  ed  affignabilis pari  propor- 
tionabilis  alicuius  horx  , in  qua  Deus  non  poflit 
producere  lapidem  ; concedendum  ed  : fic  dicen- 
dum vltcrius , quid  in  vna  hora  non  poliunt  in- 
finiti partes  fignari  , cum  vna  non  fit  extra 
aliam , fed  femper  in  alia  contineatur.  Nam  in 
continuo  nulla  pars  poted  fignari  , de  qua  fic 
verum  dicere  , quid  in  eodem  continuo  funt 
infinitx partes  illi  parti  aquales  noncommuni- 
cantesromnes  enim  qux  illi  aflignabuntur  zqua- 
les  non  communicantes  erunt  finitx.  Sed  vide 
Scotum  in  i.Sent.  loco  fupri  relato, fic  Sotum 
% }.Pbyfic.quafl.}. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

PHyfice  amem  1 magis  fiecuUntibus  ex  hifice  ma-  1 6. 

nifefhsm  erit . Hoc  cd  tertium  capitulum  , in  Tcxt.4*. 
quo  Philofophus  odendit  ,|quid  nullum  cd  cor- 
pus fenfibile  a&u  infinitum.  Quod  probae  fex 
rationibus.  Secunda  ibi:  Quod  autem  omnino  im- 
peffitbiie  fit.  Tcttia  ibi : Omnino  autem  rnanifeflum 
efi.  Quarta  ibi : simplius  omne  corpus.  Quinta  ibi : 
Simpliciter  autem  fi impojfibile  efl.  Sexta  ibi  : At  ve- 
to quod  alicubi  efl.  Prima  ratio  cd  , quod  fi  edet 
aliquod  corpus  fciirtbilcadlu  infinitum,  vel  illud 
ellec  fimplcx,vcl  compofitum  ; quod  non  fit  fim- 
plex, probatur  ibi : At  vero  neque  vnum  ac  fimplex. 

Primo  prolurur  ida  conclolio , quod  nullum  ed 
corpus  fenfibile  compofitum  atdu  infinitum: 
quia  vel  eflec , quia  fimplicia  componentia  cf- 
/enr  infinita  in  multitudine , fic  hoc  non ; vt  pro- 
batum ed  primo  huius ; vel  quia  funt  finita  in 
multitudine; fed  vnum  cd  infinitum  in  magnitu- 
dine, fic  hoc  non, quia  tunc  illud  elementum  fim- 
plex infinitum  datim  corrumperer  omnia  alia, 
cum  haberet  conrrarietaremcum  aliis.  Et  fi  ali- 
quis cauillando  dicar  ,qu6d  non  fcquitur : quia 
poflibilced  , quod  illud  corpus  infinitum  ficre- 
miflx  acliuitaus  , vt  acr ; fic  elementa  ficca  fune 
magnx  adliuitacis  ; idc6  non  oportet,  quod  fi 
illud  elementum  remiflx  a&iuitatis  eflet  infini- 
tum, quid  corrumperet  omnia  alia.  Contra  hoc 
obiicic  Aridorclcs.quiacx  quo  ille  acr  cd  infini- 
tus, cd  accipere  aliquam  portionem  cius  xqua- 
lem  in  virtute  cum  igne  finito  dato  ; fic  tunc  ad 
illam  portionem  actis  contingit  dare  duplam, tri- 
plam, fic  fic  in  infumum  jcx  quo  acr  cd  infinitus. 

Sequitur  etiam  quod  habebit  infinitam  vii tutem 
fuper  omnia  alia,6c  per  confequens  datim  omnia 
alia  corrumpet. 

Ad  idam  ranonem  Aridotclis , poted  refpon-  1 7. 

deri , quod  agens  maius  cxrcnfiuc  non  agit  for- 
tius, quam  minus  agcns.quod  patet.  Nam  cotum 
mare  non  velocius  , aut  intenfius  frigefacit  ma- 
num tuam, quam  vnus  fons,  vel  vna  femella  ple- 
na aqua.  Secundo  patet  idem  , quia  fi  agens  age- 
ret fecundum  fc  torum , tunc  fcintilla  ignis  nou 
pofTetdutare  in  acre , quod  ed  contra  experien- 
tiam. Er  patet  confcquentia  : quia  totus  acr  ha- 
berer valde  magnam  proportionem  fuper  illam  , 
fcintillam.Idco  dico.quod  agens  non  agit  nili  fe- 
cundum partes  applicatas  ; verbi  gratii , acr  cir- 
cundans  nos. tantum  agirdefa&o  alterando  nos, 
quantum  fi  eflet  infinitus  exccnfiuc  , fic  ideo  non 
feq'iiiur,quod  fi  acr  eflet  infinitus,  quod  corrum- 
peret omniaalia. 

Vnumquodqne  1 autem  infinitum  effie  , fiCc.  Hic  Text.  4] 
odcnJit , quod  nullum  ed  compofitum  fimplex 
adlu  infinitum,  exeo  qu6d  plura  componentia 
cius  funt  infinita.  Probutunquia  corpus  cd, quod 
facit  vndique  diflare;  igitur  corpus  infinitum  cd 
quod  facit  in  infinitum  vndique  didarc  , igitur 
impoflibite  cd  ellc  plura  corpora  infinita  , tum 
vnum  infinitum  totum  occuparet. 

Ad  idud  poted  refpondcri  dupliciter  ; primo, 
quid  licet  impoflibilc  eflet , ede  duo  infinita  fe- 
cundum otnncrn  dimenfionein  , quorum  vnum 
non  informarer  reliquum;  tamen  poflibile  cf- 
fetededuo  infinita  fecundum  vnam  diinenfio- 
nem  protenfam  ad  dmerfas  partes.  Verbi  gratia, 
li  cflec  vna  columna  finite  lata, fic  finite  proftin- 
dajfic  in  infinitum  prorcnfaad  Orientem;  Se  vna 
alia  in  infinitum  protcnfa  ad  Occidentem  ; tunc 
S i non 


Scoti  eper.  Tom.  / /, 


?.o8 


non  fequitur  qubd  vnum  infinitum  totutnoccu- 
parce, vc!  quid  impofTibile  effctclfe  plura  infini- 
ra.Sccundb  aJiccr  relpondccur,  quod  poceft  ima- 
ginari vpum  mixtum  infinitum  , vt  Iapis  , cuius 
componentia  finaplicia  fint  finira  iu  mulritudi- 
ne, Se  infinita  in  magnitudine  ; Se  tunc  ratio  non 
habet  Jocum,  Ideb  qtiicquid  fit  de  illis  rationi- 
bus,vifum  cft  in  qu?ftionc. 

1 8.  At  vero  ne<jue  $ vnum  ac  ftmplex.  Hic  probatur 
Text  44.  fecundi conclulto , fciiicct, quod  nullum  eft  cor- 

pus fcnfibiic  fiinplex  a&u  infinitum,  ficut  pofuc- 
runt  antiqui, qui  dixerunt , qu6d  cfler  quod- 
dam tncdiuni  inter  duo  elementa  a&u  infinitum, 
Se  ponebant  iplumcifc  principium  ,cx  quoom- 
nia  aliagcnetantur.  Hoc  improbatur  dupliciter. 
Primo  , quia  omne  quod  componitur  ex  aliquo 
per  corruptionem  rcfoluitur  in  illud  , ex  quo 
componitur:ide5  fic entia  naturalia  componun- 
tur ex  illo  principio  , fequitur  qijod  debet  refolui 
i”  illud  principium, quod  tamen  non  apparet  no- 
-bis.Sccundo  4 quia  omne  illud  quod  habet  tranf- 
Om*e  trfil-  nudationem  cum  aliquo  Jubet  contraricrarcm 
nitar imUix  cum  codem;fcd  entia  naturalia  habenc  tranfmu- 


Lib.  1 1 T.  Phyficorum 


lationem  cum  illo  medio  inter  illa  elementa, vel 
cum  illo  elemento,  quod  tu  ponis  infinitum;igi- 
tur  entia  naturalia  habent  contrarictarcm  cum 
illo  , Seper  confecuens  , cum  illud  fit  infinitum, 
fequitur  quod  flarim  corrumpet  omnia  alia.  Ma- 
ior patet , quia  omnis  rranfmutatio  fit  ratione 
contrarictatis;&  minor  cft  nota, quia  entia  natu- 
ralia generantur  ex  illo  fimplici  elemento  tan- 
qnam  ex  principio ; quod  non  clTet  nifi  cum  illo 
haberent  tranfmutationem. 

x9-  Quod  autem  j omnino  impojfitile  fit.  Hic  ponit 
Tett  4S.  fecundam  rationem  ad  principale,  primb  facie 
hocjfecundo  rcmouet  quendam  errorem  Anaxa- 
gori.ibi : Anaxagorat  «wrtm.Katiocft  ifta  , quia 
li  elfct  aliquod  corpus  adlu  infinitum , vel  hoc 
efter  fimilium  panium , quod  eft.ficur  vifum  cft 
fepein  qnxftionibus, corpus  homogcncum  i vel 
dilfimilium  partium, quod  cft  ,vt  etiam  Cepe  vi- 
fum cft,  corpus  hctctogencum ; te  primo  probae 
primum.  Sccutulo  fecundum  ibi : Si  vero  difjbnile 
o& jn&fiJt ' t9,H,n-  Primb  probat,  quhd  impoffibile  cft 

'Lmtginimm  •‘‘liquod  fcnfibite  homogcncum  effeattu  infini- 
rjjr  tum , fupponendo  duo.  Peimb  , quod  cuiuflibec 

xun.  * corporis fcnfibilis cft  aliquis  locusdccerminatus. 

Secundb.qubd  idem  Iit  locus  totius.fi;  partis ; vt 
centrum  mundi  cft  locus  totius  terra: , te  etiam 
locus  ad  quem  inclinatur  vna  gleba.  Similiter 
idem  cft  locus  totius  ignis  , te  vnius  fcintillr,  vc 
. concanum  otbis  Lunz.  Tunc  formetur  ratio , II 

circe  aliquod  cotpus  homogcncum  infinitum, 
tunc  fcqoeretur  quod  ipfutn  5c  quaslibet  pars 
cius  cftet  immobilis , vel  quod  vbique  moucrc- 
tnr,&  vbique  quiefeeret  naturaliter;  confcqucns 
' . cft  falfum,  qui  a (i  aliquod  qaicfcat  natur  alitet  in 

vno  loco,  violenter  muuetur  ab  illo,  fi;  per  con- 
fcqucns  non  vbique  mouctur  naturalitcr.Confc- 
quemia  tenet  ;quia  corpus  infinitum  occupat  lo- 
cum infinitum  j tunc  igitur  accipiatur  vna  portio 
illius  corporis , tunc  quilibet  locus  cft  locus  na- 
turalis iftius  panis  per  fecundam  fuppofitionem: 
igitur  ifta  pars  qnicfcct  naturaliter  in  quolibec 
loco:  igituc  fimiliter  mouebitur  naturaliter  ad 
quemlibet  locumj;  igitur  cum  vbique  fit  fuus  lo- 
cus naturalis  , fequitur  quod  vbique  moucbi- 
tur  , & vbique  quiefcct  : vel  opotret  dice- 
re , qnbd  quilibet  pars  cius  cft  omnino  im- 
mobilis , Se  etiam  totum  omnino  immobile. 


cum  totum  fic  pars  finteiufdem  rationis. 

Si  vero  6 dijfimile  ftt  totum.  Hic  probat  quod  l0' 
impoffibile  cft  corpus  herctogcncum,id  eft.diffi-  Tm.4* 
milium  partium, cffica^lu  infinitum;  primo.quia  Ctrpm  f» 
tunc  fcquerctur  quod  totus  mundus  non  elfct 
vnum  corpus  nifi  in  tangendo,  id  cft,  nifi  per 
modum  cumuli , Se  aggtegarionis ; confcqueni 
cft  falfum  : quia  cft  aliquod  corpus  continens  . 
mundum  per  modum  locantis.  Et  paret  confe- 
quentia:quia  non  clfcc  nifi  aggregatio  partium 
diffimilium  in  infinirum  fine  loeantealiquo,  vel 
rermino. Secundo, quia  vel  ille  partes  funtfinite, 
vel  infiniti;  non  finiti : quia  tunc  oporteret  ali- 
quam illarum  partium  efleinfinitam , qux,  cum 
habeat  contrarietatem  ad  alias  partes  , fequitur 
quod  ftatim  corrumperet  omnes  alias  partes  , vt 
argutum  fui  e prius  ; Se  propter  hoc  nullus  anri- 
quorum  pofuit  illud  corpus  infinirum  elfe ignem, 
vel  terram  : quia  in  ipfis  funt  contrarictates  de- 
terminari , te  valJc  manifcftx , fciiicct  ealiditatt 
f>igiiitM^4rfum&  dtorfum^ux  funt  contraria  fe- 
cundum locum.  Nec  poteft  dici,quod  patres  illz 
fint  infiniti, propter  duo;  Primb, quia  tunc  prin- 
cipia rerum  naturalium  etfenc  infinita  in  multt- 
tudinc, cuius  oppofitum  cft  probatum  primo  hu- 
ius. Sccundb  , ficut  cllcnt  corpora  infinita , qua: 

Client  partes  illius  infiniti,  ita  oporteret  loca  na- 
turalia elfe  infinita,  ex  quo  nullum  cft  corpus  fi- 
ne loco, nec  locus  fine  corpore. 

Anaxagorat  7 autem , Sec.  Hic  rcmouet  quen*  Tcxr.jo. 
dam  errorem  Anaxagorar.  Vnde  Anaxagoras  po- 
fuit, qudd  infinitum  cft  locus  fui  ipfius,  ita  vt  in- 
finitum fit  in  Ic  ipfo;  nec  cft  aliquid  aliud  conti- 
nens ipfum, & ideo, ex  quo  cft  in  fe  ipfo  tanquam 
in  loco , quiefeit  in  fe  ipfo  naturaliter,  lftud  im- 
probat tripliciter.  Secundum  ibi : Si  igitur  quam 
maxime.T  ertium  ibi:  Si  mi  li  ter  & infinitum.  Prima 
ratio  cft  ifta, quia  ifta  confequentia  non  valet, m- 
finitttmefi  in  fit  ipfi  naturaliter  .quia  multa  funt  ali- 
cubi tanquam  in  loco  , vbi  quiefeunt , te  tamen 
non  naturalitet:immb  per  violcntiam;ficut  patee 
de  lapide  detento  furfum  violenter. 

Si  igitur  8 maxime, $c e.  Ponitur  fecunda  ratio,  » 

quia  It  terra  elfct  infinita  iu  magnitudine,  quicf-  Tcxt-ji.  ’ • 
cerer  propter  eundem  caufam  , propter  quam  de 
faifto  quiefeit : fcd  terra  nunc  non  quiefeit  ex 
eo  quo-i  infinita  : igitur  tunc  non  quiefeeret  ex 
coquhdcft  infinita:  te  per  confcqucns  non  eft 
verum, qubd  infinitum  quiefeeret  in  feipfo,  pro- 
pter hoc  quod  cft  infinirum.  Maior  probatur: 
quia  terra  nunc  quiefeit  proptcccius  grauitatem, 
fciiicct  in  medio  mundi , eo  quod  omnes  pattes 
cius  xqualiter  inclinantur  ad  centrum  : & mi- 
nor patet : quia  de  fafto  terra  cft  finita : & pce 
confcqucns  non  quiefeit  de  fadlo  ex  eo  quod  cft 
infinita. 


Similiter  9 & infinitum, Scc.Voniiut  tertia  ratio  Tcxttx. 
contra  eundem  : quia  licet  corpus  infinitum  qui- 
cfccrct  tn  fe  ipfo  propter  infinitatem  , tanquam 
propter  caufam  ; tamen  ifta  ratio  nonfufficic  ai 
dandum  caufam  quietis  partium  corporis  infini- 
ti , itav  e arguatur  fic ; pats  corporis  infiniti  non  ; 
quiefeit  naturaliter  , eo  quod  eft  infinita  ; igitur 
corpus  infinitum  non  quiefeit  ,co  quod  cft  infi- 
_ nitum.Tenctconfcqucmia:qiiialicut  in  corpori- 
bus homogeneis  idem  cft  locus  totius , 5c  patiis, 
ita  eadem  eft  caufa  quietis  totius.&:  partis.vtto-  -5 

tius  terti, vniuvglebx. 

Omnino  10  autem  maniftjlumrft.  Ponitor  tertia  n. 
ratioad  principale : quia  litllct  corpus  aliquod  Tck.ij. 

fcnfibiic 


Tot.j4- 


Jjtiftuiet 
(t  itfttiiii. 
Tai.  ij.4: 
»4* 


Te»  St* 


Tat  jl. 


Tat,' 


T«t. 

• De  infixit» 
fetialia. 


14- 


J 


lajinitum  eft 
i»  fetent  i*. 


fenfibile  infinitum , vel  illud  effer  graue  i Sc  hoc 
non, quia  tunc  nullum  cflet  leuc:vcFclTct  Icuc,  Se 
hoc  uon.quia  tunc  periret  natura  grauis^vcl  ha- 
beret pattim  grauitatera,  Sc  parcun  teuitatem;& 
tunc  quxritur,  fecundum  quam  proportionem 
diuiditurin  graue,  vel  Icue,  aut  fecundum  quam 
proportionem  effet  furfutn  ,Sc  fecundum  quam 
deorfum non  apparet  quomodo. 

Ampiitit  omne  1 1 carptu  /infibilt.  Ponitur  quar- 
ta ratio:  quia  nullus  eft  locus  infinitus  : igitur 
nullum  eft  corpus  infinitum.  Tenet  conCequen- 
tia.quia  ficut  ditium  eft, nullus  eft  locus  fine  cor- 
potc  , nec  corpus  fine  loco.  Antecedens  pacet, 
quia  fpecies  locorum  funt  finit*  ; (ciVicci, furfurn, 
d/orfum,antr,&  retro, dextrum, (7  /iuiflrum^u^  non 
folum  dicuntur  in  comparatione  quo  ad  nos,  fed 
fimplicitcr  ad  totum  vniucrfum,  vt  habet  videri 

fecundo  Caeli . 

Simpliciter  1 2.  autem  fi  impeffiiile  eft.  Ponitur 
quinta  ratio,  qux eft  confitmiis  prxccdcnti:quia 
impoflibilc  eft  aliquem  locum  cfle  infinitum  , Se 
iinpoflibilc  eft  corpus  infinitum  cfle  fine  loco; 
igitur  impofiibile  eft  aliquod  corpus  cfle  infini- 
tum. Antecedens  poteft  probari  aliter  quam 
priis : quia  motus  fimplices  funt  finiti , Sc  iu  nu- 
mero certo, vt  patet  fecundo  Car/», igitur  per  confe- 
quens  loca  funt  finita  , ad  qux  funt  huiufmodi 
motus. 

jit  vera  t]»ed alicubi efttSec.  Ponitur  fexca  ratio; 
quia  videmus  quid  omne  corpus  eft  finitum  ,& 
fccu  Jutn  quantitatem,^  fecundum  locum; igitur 
nullum  corpus  eft  infinitum.  Tener  cufequcntia: 
quia  cx  quo  quo Jlibct  coipus  terminatur  per  lo- 
cum,& in  quantitatem,  fcquitur  quod  cuiuflibct 
corporis  eft  aliquis  terminus , Se  per  confcqucns 
nullum  corpus  eft  infinitum.  Antecedens  pater, 
quia  videmus  quod  omne  quantum  eft  bicubi- 
tum,vc!  tricubitum,&  fic  dc  aliis. Similiter  omne 
quod  eft  in  loco  eft  alicubi , puta  furfum,  vel  dc- 
oifum,  & fic  de  aliis  differentiis  pofitionis ; ex 
quibus  pater  quid  nullum  eft  corpus  fcufibile 
a&u  infinitum. 

Quod  igitur  1 aUu  non  ft  corpui  infinitum , mani- 
feflum  eft  tx  hu , &c.  Hoc  eft  quartum  capitulum 
huius  tra&uus,  in  quo  Philofophus  oflcdit.qua- 
litcr  infinitum  eft , Sc  qualiter  non  eft : Se  primo 
oftendit , quod  infinitum  aliquo  modo  cft,&  ali- 
quo modo  non. Secundo  oftendir,  qualiter  cft,& 
qualiter  non, ibi. 

Dicitur  autem  ipftttn  tjfe.  Primum  ptobatur  fic: 
quia  corpus  fenfibile  eft  efle  adfcu  infinitum : igi- 
tur aliquo  modo  infinitum  non  eft  ; fed  quod 
aliquo  modo  infinitum  fic , pater  ex  tribus.  Pri- 
mo quia  tempus  non  habet  principium, neque  fi- 
nem. Secundo  quia  magnitudo  eft  in  infinitum 
diuifibilis. 

Et  tcrtib,quia  numero  in  infinitum  poteft  ficti 
additio. 

Didtur  autem  ipfton  tjfe.  Hic  oftendit  qualiter 
infinitum  eft, & qualiter  non;  & primo  oftendit 
quid  a infinitum  eft  in  potcmii. 

Secundo, qualiter  in, potentia. 

Tertii, quia  omnis  potentia  eft  reducibilis 
ad  a&um ; oftendit  qualiter  infinitum  eft  in  adhi: 
Se  quarti  oftendir  qualiter  in  magnitudine  , Se 
numero  eft  diuerfimode  infinitum.  Secundum 
ibi : Non  oportet  auttm  quod  potentia  eft.  Tertium 
ibi:  Qnod  autem  eft  fecundum  apfofttionem.  Primi 
probatur  quod  infinitum  eft  in  potentia.quia  in- 
finitum aliquo  modo  eft  perprimam  conclulio- 
Scoti  oper.Tom.  //. 


Qusftio  X. 


209 

nem  ; tunc  igitur  vel  eft  in  potentia,  vel  in  adu: 
non  in  adu  per  prxccdcns  capitulum ; igitur  re- 
linquitur quid  fit  in  potentia. 

Non  oportet  1 autem  <juod potentia  eft.  Hic  often- 
dit qualitex  infinitum  eft  in  potentia.  Vbi  no- 
tandum, b quid  duplex  eft  potentia , qaxdam 
priuata  adu ; ficut  dicimus  quid  lapis  eft  in  po- 
tentia Regis  , co  quod  aliquando  erit  ftatua 
Regis : aha  eft  in  potentia  coniunda  cum  aliquo 
alio  adu,liccr  non  completo;  ficut  dicimus  quid 
dies  non  poteft  efle  , eo  quod  eft  adu  fecundim 
vnam  patrem  , Sc  poteft  efle  fecundum  aliam  , & 
ita  dealiis.quorum  <^r,confiftit  in  furi , vt  Agon* 
qui  eft  quidam  ludus,  qui  fiebat  antiauitus  in 
monte  Oljrmpo.Modi  intendit  Ariftotclcs  quid 
infinitum  fic  in  potentia  fecundo  modo,non  pri- 
mo^ qualiter  hoc  fit  probat  in  alia  parte. 

jiliter autem  j & in  tempore.  Hic  oftendit  qua- 
liter infinitum  cfl  in  adu,  Se  permittir primi, 
quid  differenter  eft  infinitum  in  permanentibus, 
ic  fuccefliuis.  Nam  diuifio  continui  in  perma- 
nentibus priisfada  manet  sum  diuifionepofte- 
riusfada;fcd  non  manet  in  fuccefliuis, Se  hoc  du- 
pliciter. Primi, quia  vtrumque,  fcilicct  tam  per- 
manens , quarafucccfliuum  cftdiuifibilein  infi- 
nitum. Secundi  quia  femper  acceptum  invtra- 
que  diuifionc  eft  finitum.  Tunc  oftendens, quali- 
ter infinitum  eft  in  adu,  diftinguit  de  adu  : nain 
quaedam  potentia  reducitur  ad  adum  comple- 
tum , vt  potentia  ad  hominem  (educitur  ad 
adum;quando  homo  eft  complete  generatus;  fed 
alia  eft  potemia , qux  reducitur  ad  adum  , non 
completum  , fcJ  femper  permixtum  porentix  ad 
aliquid  vltcrius;modo diuifio  continui  inii  fini- 
tum reducitur  ad  adum  diuifionis  in  aliquot 
partes,  fed  nunquam  in  tot , quin  femper  reftene 
aliqux  vlterius  diuidendr , & hoc  innuit  diffe- 
rentiam dc  infinitate^ ctmancntu  ,&  fucccfliui, 
qux  iam  dida  eft. 

Quod  autem  4 eft  fecundum  appofitionem.  Hic 
oftendit  qualiter  eft  infinitas  fecundum  nppofi- 
tionem  , Se  diuifionem.  Secundo  oftendit  quali- 
ter ellinfinitas  in  magnitudine  fecundum  diui- 
fionem.  Tertio  qualiter  fecundum  appofitionem; 
& quarto  reprobat  Platonem.  Secundum  ibi : In 
magnttudine  infinita.  Tertium  ibi : Et  fiittnditm  ap- 
pojttiontm.  Quartum  ibi : Quoniam  & Plato.  Pri- 
m6  probat, qudd  quodammodo  eft  fimile  dc  infi- 
nitate magnitudinis  fecundum  appofitionem. 
Se  fecundum  diuifionem : quia  fi  illud , quod  rc- 
moucturab  vuo continuo  per  diuifionem, adda- 
tur alteri  per  appofitionem  , tunc  ficut  vnius  eft 
diuifio  in  infinitum,  ita  alteri  ht  appofitio  in  in- 
finitum ; Se  per  confcqucns  quodammodo  eft  fi- 
mile dciftis.  • 

/n  magnitudine  enim  finita.  Hic  oftendit  quali- 
ter magnitudo  eft  infinita  fecundum  diuifionem 
per  duasconclufiones.  Prima cft,qu6d  magnitu- 
do non  eft  diuifibilis  in  infinitum  fccundAm  par- 
tes eiufdcm  quantitatis , ita  vt  partes  pofterioris 
diuifionis  finr  zquales  partibus  prioris  diuifio- 
nls.Sccundaconclufio.quod  magnitudo  eft  in  in- 
finitum diuifibilis  fecundum  partei  eiufdcm  pro- 
portionis. Probantur ambx  fimnl.quia  illo  modo 
cfl  diuifibilis  magnitudo  in  infinitum  .qualiter 
fcinpcr  rcftat  aliquid  diuidcndum,&  non  illo  mo- 
do qualiter  per  diuifionem  magnitudo  tanderq 
confumirur  ; fed  magnitudo  fi  diuidarur  in  in- 
finitum in  parres  eiufdcm  proportionis,  fem- 
per rcftat  aliquid  diuidendum  dc  magnitudine, 
S 5 Oc 


Texfcj7* 

Petentia  eft 
duflex. 


*J* 

Text.;*. 


Infinitum  Ji» 
fermanenti- 
lue&fitt- 

eeffinii  tfl  in - 
differenti  r. 


16. 

Texi.jv. 


MagmtuJa 
tfl  infinita 
fecundum  Ui - 
u> fit  nem. . 


210 


Lib. IIT.  Phyficorum 


& per  diuifionem  in  partes  eiufdem  quantitatis 
in  infinitum  tandem  confumitur  magnitudo , ita 
vt  non  reflet  amplius  diuidendum:igitur  magni- 
tudo e/l  diuifibilis  in  infinitum  , non  in  partes 
eiufdem  quantitatis , fed  in  partes  eiufdem  pro- 
portionis. 

17.  Et  fecundum  j .appofitionem.  Hic  oftendir,  qua- 

Te«t.*o.  liter  efl  infinitas  magnitudinis  fecundum  appofi- 

VtJt  iijref-  tionem ; Sc  probatur  illa  conclufio.quod  magni* 
tudini  poteft  fieri  appofirio  in  infinitum  per  par- 
tes eiufdem  quantitatis.  Probatur  , quia  fimile 
efl  de  infinitate  magnitudinis  fecundum  appofi- 
rionem  , Sc  diuifionem  , vt  probatum  fuit  prius; 
fed  magnitudo  efl  in  infinitum  diuifibilis  fecun- 
dum partes  eiufdem  proportionis  , & non  fecun- 
dum partes  eiufdem  quantitatis:igitur  magnitu- 
do eft  in  infinitum  atigmentabilis fecundum  par- 
res  eiufdem  proportionis , Sc  non  fecundum  par- 
tes eiufdem  quantitatis.  Secundo  arguitur, fup- 
poucndo.quod  non  omni  magnitudine  data,  da- 
re cft  maiorem. fed  omni  magnitudine  data , dare 
cft  minorem.  Hoc  probabitur  poflea.  Tunc  ar- 
guitur comodo.Magnitudo  eft  augmentabilis  in 
infinitum,  quomodo  non  poteft  excedere  om- 
nem magnitudinem  datam:  fed  faciendo  addi- 
rionctn  fecundum  partes  eiufdem  quantitatis, 
excederet  omnem  magnitudinem  daram;  fed  fa- 
ciendo additionem  fecundum  partes  eiufdem 
proportionis  non  excederet  omnem  magnitudi- 
nem datam:  igitur  magnitudo  eft  in  infinitum 
augmenrabilis  , non  fecundum  partes  eiufdem 
quantitatis  , fed  fecundum  partes  ciufJctn  pro- 
portionis. 

Tc?t*i,  Quoniam  6 cr  PUto.  Hic  improbat  Platonem 
c ex  pr-edidis, quantum  ad  duo.  Primo, quia  di- 
cebar Plato, quod  augmenratio  quantitatis  vadit 
in  infinitum  , quod  eft  falfum  : quia  non  omni 
magnitudine  data  eft  dare  maiorem. Secundo  di- 
cebat.quod  numerus  cft  finitus,  Sc  fecundum  ap- 
pofirioncm,&  fecundum  diuifionem;nam  ab  vna 
parte  eft  vnitas , qux  efl  indiuifibilis  , Sc  i parte 
magnitudinis  terminamur  fpecics  numerorum 
ad  dcccm : quia  vlrra  decetn  non  fit  nifi  retrada- 
tio  fpecierum  numeri. Modo  hoc  cft  falfum:quia 
fempet  perappofitionem  vnius  fpecici  numero- 
rum ad  aliam, refultanc  diuerfx  fpecics. 


AN  NOTATIONES. 


^ g 3 /''Y  Sttrtdit  quod  infinitum  efl  in  potentia.  Nota 
V-/  ii 


. , . -^/infinitum  tripliciter  confiderari  pofle; 

infinitam  , ’ 

triplitittr  pnmo  modo, quo  ad  durattonem , « perpetutta- 
etnfiitran  tem,&  xternitatem  ; Sc  hoc  modo  agit  Atiftotc- 
ftttft.  \cs  de  infinito  Z.Pby ficorum.  Secundo  modo  quo- 

ad mdetctminationcm,  ita  vt  illud  fit  infinitum, 
quod  cft  indeterminabile;  Sc  hoc  modo  agit  Ari- 
ftotcles  de  infinito  1.  Phyfic.eap,  vlt.  vbi  appellar 
materiam  infinitam,id  efl,indeterminatam.  Ter- 
tio modo  accipitur  magis  Phyficc,  quoad  caren- 
fiam  terminor iim.Sc  ita  agit  hic  de  infinito. 

T.ff,  m ptm-  b Duplex  efl  potentia.  Nota  quod  aliquid  efTe 
«a  influi - in  potentia  dupliciter  contingit : vno  modo, 
ttr ■ quod  totum  poteft  reduci  ad  adum  comple- 

tum , ficut  xs  eft  in  potentia*,  ftatua,  6c  hoc 
fecundum  omnes  fuas  partes  , quia  xs  fecun- 
dum omnes  fuas  paries  poteft  efTeadu  ftatua, & 
hoc  modo  non  eft  poflibilc  infinitum  reduci  ad 


adum.  Alio  modo  aliquid  poteft  cfTe  in  poren- 
letc , Sc  fuc  ~ 


ria , quod  incomplete , Sc  fucccQiue  reducitur 
ad  adum,&:  quod  nunquam  reducetur  complete 


i 9* 

Fruftra  ei 


ad  adum  , cuius  fcilicec  nunquam  omnes  partes 
fimul  erunt,  ficut  dies  Agon  , Sc  Olympia:  dies 
enim  Sc  Agon  efl  femper  in  aliud , Sc  aliudjErri; 

& hoc  modo  continuum  poteft  diuidi  in  partes, 

Sc  rurfus  quilibet  illarum  in  alias  parres , & fic 
in  infinitum  fine  termino.  Hxc  diuifio  poremix 
fequitur  tfe  rei : aliqur  enim  res  fune,  quarum 
totum  cfTe  cft  fimul , vt  domus  in  artificialibus, 
hoino.vcl  leo  in  naturalibus.  Alix  funt  quarum 
effit  eft  in  fieri,  Sc  fucccffione  , ficur  motus , Sc  res 
fucceffiux,&  cum  potentia  fit  a d effie  ,Ci  potentia 
fit  ad  effie  rei  permanentis  , tunc  tota  1 es  poteft  ad 
adum  reduci;  fi  vero  potentia  fit  tcfpcdu  rerum 
fucceffiuarum,  non  reducitur  ad  adum, ita  vt  to- 
ta res  fit  fimul,fcd  fic,  quod  femper  fit  aliud  pofl 
aliud  accipere, 

Ex  hac  dodrina  elicitur  verus  fenfus  huius 
pertriti  Maximx : frulba  efl  potentia , qua  non  re-  __ 

ducitur  ad  afhtm ; fenfus  enim  efl,  quod  fruftra 
cft  potentia  adiua  naturaliter  ad  aliquem  adum  no°  Jpw* 
ordinara  , qux  ad  adum  nem  podic  reduci : quia 
ficur , vcibi  gratia , ignis  habet  potentiam  com*  ttSigfm. 
burendi  lignum,  fi  lignum  habet  potentiam  ad 
comburi , fruftra  cftct  potentia  J>nis , fi  nun- 
quam quibufeunque  politis , poliet  reduci  ad 
adum.  Item  , fruftra  cft  potentia  ad  cftc  penna- 
nens.qux  non  poteft  reduci  ad  adum;  tamen 
fi  potentia  fit  rcfpedu  entis  fucccfliui , criam  eft 
vera  in  hoc  fenfu,  quid  fruftra  eft  potentia, 
qux  ad  illum  adum  vt  fic,  non  poteft  reduci; 
eius  autem  adus  eft  , quod  femper  fit  in  fieri,  Sc 
in  fucceffionc , ita  vt  potentia  continui  ad  diui- 
di , cft  vt  femper  fit  diuifibilis  , Sc  cflct  fruftra  fi 
daretur  non  diuifibile  , quapropter  quantum- 
cumquediuidatur : femper  cft  diuifibile  in  po- 
tentia ; Sc  fic(datur  infinitum  inpotcntia  incom- 
pleta , nunquam  enim  in  adu  completo  dabitur 
adu  infinitum. 

c fmprobat  Platonem.  Nota  quod  Plato  pofuic 
infinitum  reperiri  in  magnitudinibus  nedum  fe- 
cundum diuifionem,  fed  etiam  fecundum  appo- 
ficionem  : ita  vt  ficut  omni  magnitudine  data, 
contingit  dare  minorem ; ira  fecundum  cura 
omni  magnitudine  dati  , contingit  dare  maio- 
rem. At  in  numeris  Plato  non  pofuir  infinitum, 
nec  fecundum  diuifionem, quia  cft  ftarus  ad  vni- 
tatcm;nec  fecundum  appofuionem , quia  fecun- 
dum eum  eft  (latus  ad  decem,  Sc  numeri  qui  fune 
vitra , funt  eiufdem  fpecici  cum  prioribus , nec 
funt  nifi  priores  reiterari. 


EXPOSITIO  T EXT  V S. 


ACcidit  autem  i contra  effie  infinitum.  Hoc  cft  jc\' 
quintum  capitulum  huius  tradatus  in  quo  .Text.tfi. 
Philofophus  oftendic  quid  fic  infinitum  defini- 
tiuc;&  primi,  recitando  quandam  definitionem 
antiquorum  de  infinito , ponit  definitionem  ve- 
ram infiniti.  Secundi  improbat  illam  definitio- 
nem antiquorum  ; & tertii  rcmouec  motiuum 
ipforum.Secundum  ibi : cuius  autem  nihil  efl  extra. 

Tertium  ibi : Quoniam  hinc  quidem.  Vnde  3 anti- 
qui definiuerunt  infinitum  fic : Infinitum  cft  ex-  jnjuitm 
tra  quod  nihil  cft, quod  eft  falfum  , immo  potius  ao»  nfii  l 
dcbuilfent  dixiireoppofitum.fcilicet.quod  infini - vrtentm*- 
tum  e fi, cui  iu  quantitate  accipientibm  femper  contingit  ^nUI>a' 
accipere vltra,cuin$  fignu  cft,  quod  vulgus  tempo- 
re Arillotelis  vocauit  circulum  infinitum  pro- 
pter eius  fimilitudinem  ad  infinitu:quia  quanta- 
cumque  parte  circuli  accepta  , contingit  vltcrius 
accipcrc 


QusEftio  X. 


211 


Text.  4\. 

trfiaitmn 

fml 


V- 

T«U4* 


Tew.  17- 
ffqoeaJ  71* 

TVa»  f*W. 

l .rarii , ttxu 
j.fru. 


!*• 
Yext.  tff . 


accipere  aliam  partem,  fcd  non  eft omnino  (i mi- 
le. Quia  b infinitum  a eft  cuius  «quantitatem  ac- 
cipientibus femper  contingit  accipere  aliquid 
vitra,  ita  quod  pars  pofterioris  accepta  non  con- 
tinuatur cum  aliqua  prius  accepta , immo  in  ac- 
ceptione partium  circuli  partes  pofterius  ac- 
cepte continuantur  com  prioribus  i idc5  non 
oportet,  quhd  circulus  fit  infinitus. 

Cultu  j autem  nihil  efl  extra.  Improbat  defini- 
tionem antiquorum  de  infinito : quia  fi  eflet  bo- 
na, tunc  fcquerctur  qudd  totum, « Sc  perfcdhim 
efient  infinitum.  Confequens  eft  falfum  ; quia 
totum  perfedtum  iam  eft  finitum. Et  patet  confc- 
quentia.  Primi, loquendo  finiplicitcr ,quia  coe- 
lum eft  extra  quod  nihil  eft,&  tamen  ccelum 
non  eft  infinitum  ,vr  patet  prime  Caeli.  Secundi 
patet,  loquendo  fccandim  quid:  quia  quodlibet 
totum  eft, extra  quod  non  eft  aliqua  pars  cius,  Sc 
per  confequens  quodlibet  totum  eflet  infinitum. 
Ex  hoc  refert  Ariftoteles , quid  melius  dixerat 
Parmenides  , quam  Mcliftiis.  Vnde  Melilfus  di- 
xit, quid  totum  dTet  infinitum  ; fcd  Parmenides 
dixit  quid  totum  edet  infinitum  pcrcircunfe- 
rentiam  continentem  xque  diftanrem  a centro. 

Quoniam  hunc  4 quidem.  Hic  remoucr  moti- 
uum  ipforum  dicens,  quid  antiqui raoucbantur 
propter  hoc,  quid  dicebant  infinitum  continere 
omnia  in  fc ; Sc  ideo  in  hoc  habet  quandam  fi- 
militudincm  cum  toto,  quod  continet  in  fe  om- 
nes fuas  partes.  Hoc  improbat : quia  magnitudo 
non  eft  infinita  nifi  in  potentia  (ecunduin  diui- 
fionem  ipfius  in  partes  in  infinitum : fed  fecun- 
dum quid  eft  in  potentia  non  continet  partes 
fuas , fcd  fecundum  quid  eft  in  a<2u : igitur  ma- 
gnitudo non  eft  continens  fecundum  quod  eft 
infinita : immi  potius  continet , quia  partes , in 
quas  totum  eft  diuifibile  in  infinitum,  continen- 
tur in  toto , & non  contincn:  totum.  Ex  quibus 
infert  duo  corollaria.  Primum  eft  , quod  infini- 
tum eft  ignotum : quia  infinitum  non  eft  nifi  ra- 
tione materi*  qux  eft  ignota.  Vnde  notandum, 
ficut  patuit  in  fecundo,  qubd  vno  modo  materia 
dicitur  de  partibus  intcgralibus  totius , Sc  forma 
de  vnione  illatum  partium  ; Sc  ideo  dicit  in  pro- 
pofito , quod  partes  funt  materia  totius , ficut  xs 
eft  materia  ftarux,  Sc  \yjiounon  denotat  confi- 
milem  modum  materi* ; fcd  confimilem  modum 
Tor.Vtf.  vocandi.  Secundum  corollarium  , 5 quod  Plato 
inconuenienter  dixit  infinitum  continere  omnia 
fcnfibi!ia,&  intelligibilia : quia  irrationabile  eft, 
qu&d  ignotum,  Sc  indeterminatum  contineat,  & 
determinet  omnia  alia. 

ANNOTATIONES. 

* A Ntiqui  definierunt  infinitum , &c.  Nota, 
HtfuMmei  -Zxquid  tres  aflignantur  definitiones  de  in- 
tm  de  infimi-  finito.  Prima  eft.  Infinitum  rfl  cuius  nihil  enti  tat  i/ 
**•  dee  fi  ,eo  mada  qua  poffibilt  e fi  illu  d haberi  i n aliquo  vno. 

A\iidcf\nitio  eft.Infinitum  efi  quod  excedit  omne  ens 
finitum  non  fecundrtm  aliquam  determinatam  portio - 
nem.frd  vitra  omnem  portionem  determtn*tarn>vel  de- 
terminabiltm. Tertii  definitio  eft. Infinitum  efl  mag- 
* nitudo,vel  multitudo, qua  nihil  efl  maius.  E t ift*  de- 

finitiones dantur  per  oppoficum  ad  illam, qu*  eft 
Ariftotclis.qua  dicitur.  Infinitum  rfl  cuiue  quanti- 
tatem accipientibus yfemper  tfi  aliquid  extra  accipere, 
hfn, tumbi-  b Infinitum  efl  cuius  quantitatem,  &c.  Norapii- 
/w/T  *m>  infinitum  poreft  duobus  modis  acci- 

pi i vtio  modo  pro  per  fc  fignificato  , fiue  pio 


Drlinitum 
ftennamm 
quid  infini- 
snm,ijnstum 

•fi. 


formali,  Sc  ficeft  quxdam  ratio fueceflma , de 
quadi&umeft  fupra:  alio  modo  pro  denomina- 
to , fcu  pro  materiali , Sc  fic  eft  res  , qu*  eft  infi- 
nita. Vnde  definitio  infiniti  non  datur  dc  infi- 
nito pro  denominato  , fcd  per  fc  fignificato.  Ec 
fic  debet  intelligi  , infinitum  efl  cuiue  efl  femper 
aliquid  extra  accipere , id  eft  , infinitum  eft  illud, 
dc  quo  fi  auferatur  quodeumque  finitum,  adhuc 
reftac  aliquid  accipiendum  extra  pr*tcr  illud  fi- 
nitum acceptum  : quantumcunque  enim  tempus 
accipias , dum  tamen  finitum  accipias,  femper 
rcftat  aliquid  accipiendum.  Similiterquafcun- 

Suediuifiones  magnitudinis  accipias.dum  tamen 
nitas,  adhuc  potes  aliquid  cxtia  accipere. 

Nota  fecundi,  qudd  infinitum,  dc  quo  loqui-  54* 
tur  Phiiofophus,  confidit  formalircr  in  fucccf- 
fionc , eo  quid  ratio  eius  eft  formalitcr  fucccfli- 
ua;  quod  fic  declaratur.  Omnis  ratio  permixta  /ntc,jptn*. 
intrinfecc  ex  a&u,  Sc  potentia  eft  fuccc(fiua:quta 
ratione  aftus  aliquid  eft  in  adu , ratione  poten- 
ti* includit  aJiquid.quodnoneft:  Sc  per  confe- 
quens condat  cx  partibus  qu*  non  funt ; fcd  ra- 
tio infiniti  partibilis  ( fecundum  qu6d  infinitum) 
eft  permixta  intrinfecc  cx  a&u , & potencia ; fi 
cnitn  aliquis  imaginetur  aliquod  partibilein  in- 
finitum , neceflat  io  figit  afpc&um  fuper  aliquid  % 
in  a&u,  deinde  fuper  aliquid  aliud,  Sc  fic  femper 
procedendum , ita  vt  inrcllc&us  nunquam  attin- 
gat totum  fimul  in  a&u;  quia  fi  fic  iam  finiret; 
ergo  ratio  infiniti  eft  fuccefliua,  Sc  hocvoluic 
Ariftoteles  quando  dixit  quod  ratio  infiniti  non 
reducitur  ad  a&um  perfectum,  fcd  a&um  imper- 
fc&um,  ficut  dies,  Sc  aigon ; fcquitur  ergo, quod 
ratio  infiniti  partibilis  eft  fucceiDua.Quod  etiam  em‘ 

manifefte  patet  cx  condirionibus  , quas  atrri- 
buunt  infinito.  Prima  eft,  infinitum  eft  , cuius 
quantitatem  accipientibus  femper  eft  aliquid 
extra  accipere , hoc  conuenic  rationi  fucccifiux 
non  permanenti.  Secunda , quod  non  habet  ra- 
tionem totius , feJ  partis,  quia  de  infinito  non 
eft  nifi  pars  ina&u  , quod  ircrum  non  conuenic 
nifi  fucccfliuo.  Tertia,  qu^d  habet  rationem  in- 
completi ,Sc  imperfedi.  Quarta,  quid  non  con- 
cinet , fcd  continetur,  qu*  conucniunr rationi 
fuccelEuc.  Quinta,  quid  eft  ignotum  ; quia  pars 
qu*  fumicur  eft  in  atfto  , Sc  femper  eft  aliqua 
pars  fumenda , qnx  eft  in  potentia, & etiam  pars 
a&ualis  fumpra  eft  ad-aliud , quod  eft  in  poten- 
tia : quod  enim  caret  adu.eft  ignotum  , quia  in- 
tellc&us  femper  abluat,  Sc  finit  illud, quod  intcl- 
ligit , Sc  hoc  iterum  conuenit  rationi  fuccefliu* 
non  permanenti,  vt  permanens  eft. 

C TotU/.  ir  perfeQum  ejfent  in  finitum, &c.  Nota,  $ f . 

quid  definitio  comieniens  toti , Sc  per  felko  non  Dffinitfi  *+• 
eft  bona  definitio  infiniti;  quia  nullum  infini-  'i"’ t*** 
tum  eft  perfc&um , caret  enim  fine,  qui  eft  per-  rlj) 
fcdiorei , pcrfc&mn  autem  nullum  eft  non  ha*  infimis. 
bens  finemrii  autem  infinito  repugnat  ratio  per- 
fcdi,  ei  etiam  repugnat  ratio  totius,  quia  totum 
& perfcdhnn idem  funt,  vel  propinqua.  Vnde 
Ariftoteles  j.  Mctaphjftca,  text.  3 1.  & 4.  Phy  fic. 

45.  dicit  cotum  e fle,  cuius  n:hil  eft  extra  accipe- 
re, id  eft,  quod  habet  omnia  neccllaria  ad  fui 
perfe&ioncm : atque  adeo  totum  , & pcrfc&um, 
aut  idem  penitus  funt , aut  proxima  fecundum 
naturam.  Et  hic, inquit  Ariftorcics,qu6d  totum 
eft,  cui  nihil  dccft,  vel  fimpliciter  nihil, ficut  pa- 
tet de  mundo,  cui  proprie  ratio  totius  conue- 
nit, vel  nihil  decft  de  his.qu*  pertinent  ad  com- 
plementum rei ; ficut  dicimus  hominem  torum, 

S 4 vel 


Text.  *7- 


'Mtfnituit 
uea  e/l  tnfijti- 
ta  fu  unium 

Of/epti  nem, 

ftj  freiinm 
iiMiJicntnt. 


^'ext.  tfS. 


)7- 


Text.  69. 


111 


vel  arcam  rotam.  Ex  quibus  patet  quam  politio 
Parmenidis  eft  rationabilior  politione  Mchlli. 
Dicit  enim  MclifTus  totum  ens  , fiue  vniuerfum 
e(Tc  in/initum  , fecundum  quod  dicit  mundo 
continuari  infinitum  , quod  cft  extra  ccclum, 
ficur  lignum  continuatur  ligno.  Sed  Parmeni- 
des dicit  lotum  mundum  clfc  infinitum  , 6c 
fph.rricum  , per  xquam  di  flant  iam  citcumfc- 
rentix  h centro. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

SF.cundum  rationem  1 autem  acri  Jit , (*rc.  Hoc 
c(t  fextum  capitulum  ,in  quo  Ariftotclcs  de- 
terminat de  cauns  (initatis , infinitatis  in  re- 
bus naturalibus  i & diuiditur : quia  prim6oflcn- 
dirqux  (it  finitas , & infinitas  in  magnitudine. 
Sccundd  qualiter  in  numero.  Tertii  qualiter  in 
inotu  , &:  tempore.  Quarti  rcmouet  dubium. 
Et  quinti  oflendit  ad  quod  genus  caufz  redu- 
cuntur finitas, & infinitas.  Secundum  ibi.  Ratio* 
nabiliter  autem  , & hoc.  Tertium  ibi,  Infinitum  au- 
tem non  efl  idem  in  motu.  Quartum  ibi,  Non  retro- 
uet  autem  ratio.  Quintum  ibi,  Quoniam  autem cau- 
fadiuifa  funt.  Pkimi  ponit  duas  conclufioncs  de 
magnitudine,  quarum  prima  cft,  quod  magnit  u* 
do  non  cft  infinita  fecundum  appofitionem.  Se- 
cunda, quid  magnitudo  cft  infinita  fecundum 
diuifionem.  Probantur  fimul ; quia  totum  habet 
fc  per  modum  a&us,&  formx,  cuius  cft  determi- 
nare, te.  finire  ; tc  partes  fc  habent  per  modum 
materiar  ,& potent ix  , qux  defc  cft  indetermi- 
nata ; idciprocefTusad  totum,  fcilicct  appofitio, 
cft  finitus  ,tc  determinatus,  & proceffusad  par- 
tes eft  infinitus, & determinatus,  fcilicct  diuifioj 
& per  confcqucns  magnitudo  cft  infinita  fe- 
cundum diuifionem , Qc  non  fecundum  appofi- 
tionein. 

Rationabiliter  2 autem  & hoc.  Hic  oftendit  qua- 
liter eft  finitas , tc  infinitas  in  numero ; & ponit 
tres  conclufioncs.  Prima  cft,  qu6d  numerus  non 
cft  diui/Tbilis  in  infinitum.  Secunda,  qudd  nu- 
merus eft  infinitus  fecundam  appofitionem.  Ec 
tertia  ,!quod  de  contrario  cft  infinitas  in  nu- 
meris , & in  magnitudinibus.  Prima  probarur 
ib\,caufa  enim  eft,  quia  1 numerus  componitur  cx 
vnitatibus:  modo  vnitaseft  indiuifibilis,primo, 
quando  dicimus  quod  indiuifibilc  cft  vnum , vr 
pun&us,  vel  Intclligenria.  Secundo,  quando  di- 
cimus ,bomoeJ}vnw:  quia  adhuc  vnitas  eft  diui- 
fibtlis  in  plura  fimilia  fubieifla , quia  vnus  homo 
non  cft  plurcs  homines.*  Tertii  ,quia  ficut  ter- 
mini materiales  funr  connotatiui  diuifionis , ita 
hoc  nomen  t^/oaconnotar  indiuifionem. 

P trfm  autem  plue , &c.  Probat  fecundam  con- 
clufioncm : quia  numems  cft  augmentabiiis  , fe- 
cundum quod  magnitudo  cft  diuifibilis : fcd  ma- 
gnitudo cft  diuifibilis  in  infiimumrigitur  nume- 
rus cft  augmentabiiis  in  infinitum.  Et  cx  hoc  in- 
fert ibi  :Q»*re  potentia  -,  quod  nullus  numerus 
eft  a&u  infinitus  , fcd  in  potentia  tantum  ad 
iftum  fenfum , quod  quantocunque  uumeto  ac- 
cepto , adhuc  poteft  accipi  vnus  alius  numerus 
maior;  ficut quamicumquc  diuifionc continui 
accepta  , adhuc  reflat  diuifio  vlterior  acci- 
pienda. 

Inmagnitudinibue  $ autem.  Probat  tertiani  con- 
clofioncm,&  fequitur  cx  prxdi&is : quia  magni- 
tudo cft  diuifibilis  in  infinirum.fed  non  augmen- 
tabiiis in  infinitum.  Numerus  vero  cft  augmen- 


Lib.  III.  Phylleorum 


tabilis  in  infinitum;  fcd  non  diuifibilis  in  infi- 
nitum ; igitur  c contrario  cft  finitas,  te.  infinitas, 
ifi  numeris,  & magnitudinibus.  Et  tunc  opponit 
quandam  rationem  ad  primam  conclufionemca- 
pituli.qu;  fuit.quod  magnitudo  non  eft  augmen- 
rabilis  in  infinitum:  quod  quantamcumquc  con- 
tingit effe  magnitudinem  in  potentia , tantam 
contingit  effe  in  a&u  , fcd  per  tc  contingit  ma- 
gnitudinem efte  infinitam  in  potentia : igitur 
contingit  magnitudinem  infinitam  cfiTe  in  adlu, 
quod  eft  falfum;  vt  patet  ex  j.capitulo.Sccundo, 
quia  fi  magnitudo  edet  augmentabiiis  in  infini- 
tum, iam  contingerer  dare  aliquod  corpus  maius 
caelo,  quod  cft  iinpofllbilc. 

Infinitum  autem  4 non  eft  idem  in  motu.  Hic 
oftendit  qualiter  cft  finitas,  & infinitas  in  inotu, 
& tempore  ; & ponit  iftam  conclufionnn,  quod 
finitas,  tc  infinitas  inueniuntur  in  magnitudine, 
motu,  & tcinpore ; per  prius  tamen  in  magnitu- 
dine, quam  in  motu,  vel  tempore.  Ptobatur, quia 
finitas  b tf;  infinitas  magnitudinis  cft  caufa  fini- 
tatis,  vel  infinitatis  niotus, fcilicct  propter  quam 
motus  cft  finitus,vcl  infiniui$:igirur  per  prius  in- 
ucniuntur  finitas  , vel  infinicasin  magnitudine 
quam  in  moiu;&  per  prius  in  motu, quam  in 
tempore,  & etiam  de  magnitudine , tc  motu  , & 
prxeise  fecundum  rationcm,fuppofitoqu6d  mo- 
tus non  fit  aliud,  quam  mobile  motum, & tempus 
non  fit  aliud  a motu. 

Non  remouet  $ autem  ratio.  Hic  rcmouct  du- 
bium , quia  Mathematici  imaginantur  magnitu- 
dines infinitas  in  dcmonilrationibus  fuarum 
conclufionum;  vel  igitur  confideratio  ipforum 
cft  falfa,  vel  ipfa  determinatio  de  infinito  cft  fal- 
fa.  Refpondet  Ariftotclcs , quod  Mathematici  c 
nou  ponunt  aliquas  magnitudines  a&u  infinitas, 
ncc  indigent  vti  magnitudinibus  infinitis:  quia 
omnis  proportio  :epcribilis  inter  magnitudines 
maiotes , poteft  etiam  inueniri  in  magnitudini- 
bus minoribus  ; tc  ide&  Mathematici  femper 
vtuntur  magnitudine  finita,  licet  quanta  volue- 
runt. Et  fuper  iftam  partem  dicit  Commenta- 
tor, quid  propofitiones  Mathematicx  fune  in 
capiculo  propofirionum  imaginabilium.ita  quid 
illud  , quod  imaginatur  Mathematicus  , fiucita 
fit  in  re , qualiter  imaginatur , fiue  non  ; tamen 
non  minus  conclufionrs  fux  funi  verx  , vt  pa- 
tuit in  quxftione  de  differentiis  Mathematicx  a 
Naturali. 

Quoniam  autem  6 caufa  diuifa  funt.  Hic  oftendit 
ad  quod  genus  canfx  reducitur  infinitum  ;&  di- 
cit quod  reducitur  ad  caufam  materialem  : nara 
infinitum  fc  lubet  per  modum  potentix,  te.  pri- 
uationis ; modd  potentia  cft  indeterminata  , Sc 
fc  tenet  cx  parte  marcrix.  Sccundd  , quia  infini- 
tum cft  ratione  matcrix,id  eft,  ratione pattium 
intcgralium  , in  quas  continuum  cftdiuifibilein 
infinitum : immo  illx  partes  fc  habent  per  mo- 
dum materix,  vr  patet  fecundo  huius  ; igitur  in- 
finitu  7 reducitur  ad  materiam.  Tertio  patet  per 
antiquos,  qui  pofucrunr.qudd  infinitum  cft  ma- 
teria. Er  tunc  infert  vnam  aliam  conclufionem 
prius  pofitam  , fcilicct  quid  inconucniens  eft; 
qudd  infinitum  fit  continens  alia  : immo  potius 
debet  effe  contentum  , cum  fit  prxeise  ratione 
partium  intcgralium,qux  continentur  in  toto. 

ANNO  TAT  IONES. 

' . * VT  {"merui  componitur  ex  vnitatilm  , &c.  No- 

XN  u.qudd  tota  vis  huius  rationis  cft , qnia 
nullum 


Viit  iipefi 
fitotnann. 
f»pT  ifli 
textu. 


3*. 
Text.  70. 


Exiflttimu 
t lit  nutant- 

legum  M| 
figuifeoet 

nautran 

vnam. 


Text.  71. 


Text  7*- 


Text  ?j. 


40. 


Quxftio  X.  213 


nullum  coinpoficura  cx  indiuifibilibus  r (1  diui- 
fibile in  infumum  i at  numerus  cfl  huiufmodi, 
componitur  enim  ex  vnitatibus  , numerus  enim 
cfl  vno  plura  , Se  quxliber  quxdatn,  id  efl , duo, 
vel  tria , & ita  de  exteri*  fpcciebus  numerorum; 
vnftar  aurem  fecundum  quod  huiufmodi,  indi- 
uifibilis  efl ; vnum  enim  efl  indiuilibilc , quod* 
cumque  vnum  fi  r,  vt  homo.vnus  IfomOfSe  non  multi. 
Ei  fi  dicas , videtur  quod  homo  fit  diuifibilis  in 
partes  cllemialcs  , fimilitcr,  Se  intcgralcs  , Se 
4 etiam  alia  entia.  Rcfpondctur  , quod  didum 
Arillorclis  nou  debet  intelligi , quod  quodlibct 
vnum  fit  fimplicirer  indiuilibilc , ita  qubd  nullo 
modofir  diuifibile,  quia  runcnilii!  cflctdiuifibi- 
. le  cum  quodlibet,  quod  cfl,  fit  vntrni  ,&  per  con- 
fequens  magnitudo  non  eflct  diuifibilis  in  infi- 
nitum, quod  efl  contra  Philofophum.  Sed  debet 
intelligi , quod  quodlibct  vnum  cfl  indiuifibile, 
ita  quod  efl  indiuifum  in  fua  natura  diuifione 
, oppofira  vnirati,  qu3  dicitur  vnum , vt  vnus  ho- 
. mo  non  cfl  multi  homines , nec  vnum  animal 
multa  animalia. 

h FinitM,  & infinitas  magnitudini*  efl  caufa.  e re. 
Nota,  quod  propter  magnitudinem  cfTc  diuifibi- 
lem, motus  cfl  diuifibilis;  Se  propter  motum  cllc 
diuifibiltrm  tempus  efl  diuifibile : n\od6  propter 
quod  aliquid  dicitur  ralc  , illud  cfl  prius  tale ; Se 
per  coufequens  magnitudo  per  prius  cfl  diuifibi- 
lis in  infinitum,  & tempus  p^fl  quim  motus, at- 
que ade6  infinitum  non  efl  idetn , ranquam  vna 
quxJam  natura  in  motu , magnitudine , & tem- 
pore, fcd  fecundum  prius  , & poflccias  dicitur 
de  illis, 

c Mulxm.uici  non  ponunt  at  i qua*  magnitudines 
alm  infiruuu.  Nota , quod  dioerfimode  determi- 
natur de  infinito  in  fuefeientia  ,qux  ell  natura- 
lis in  &[jthcnurica';& Mctaphjrfica.  Nam , vt 
inquit  Commentator/ntia  quatenus  funt  incel- 
Icdfo  ,&  abrtra&a  i menfuris , Se  quantitatibus, 
p:rtmcnc  ad  fcirntiam  diuinam,  fcd  petferutatio 
de  infinito  & menfuris  , Se  magnitudinibus , fe- 
cundum quid  funt  abflracla  i materia, cfl per- 
fetutatio  Mathematici.  Infinitum  enim  cllc  in 
tribus  menfuris  cfl  principium  , quod  ponit  Ma- 
thematicus. Pollibtle  efl  enim  apud  eum  lineam 
exire  in  infinitum,  quod  fimilitcr  cfl  de  fuperfi- 
ciebus , & corporibus.  Scientia  verb  naturalis 
pcrfcrutfltur  de  infinito,  quod  accidit  in  menfu- 
ris fecundum  quod  funt  in  materia-Scicmiaergo 
ditiina  fecundum  Commcnracorcm,  fi  ferutatur 
de  infinito  , quod  acciJit  menfuris , repetitur  iu 
fubflantiis  feparatis , Se  abftradlis.  Mathematica 
ver6  cotifiderat  de  infinito  in  magnitudinibus 
fecundum  quod  intellignntur  abflraftx  a mate- 
ria fenfibili ; fcd  naturalis  conflderat  dcinfiniro 
in  corporibus  fenfibilibus,  petferutando  auali- 
quod  corpus  fitaftu  definitum. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

P Eliquum  I efl  lutem  aggredi.  Hocefl  fepti-  fit. 
XVtnuni  caput  huius  tracturus  in  quo  Philo  Io-  Te«.  7». 
phai  foluit  rationes  , per  quas  probabatur  putis 
infinitum  cllc  ,&  primAprxmittit  intentionem;  fi/truoT* 
fecundi  profequitur, ibi.  Neque  enim  vt  generatio  % urteihu  do 
non  deficiar.  Primo  dicit,  quod  nunc  fulucudx  i*$*itt. 
funt  rariones,  per  quas  probatum  cfl  infinitum 
cftenonfol&tn  in  potentia,  immtV  etiam  in  a&u, 
quarutn  rationum  alioux  non  funt  nccellarir, 
aut  verx.  Sumunt  enira  propofitionet  quafdain, 
quarum  contrarix  , fcilicer  contradi&orix  fune 
verx. 

Neque  enim  vt  generatio  non  Afficiat.  Hic  pro- 
fequitur , Se  diuiditur  in  quinque , fecundum 
quinque  rariones  quas  foluit.  Secunda  ibi : jlm- 
pliiis  tangere  infinitum  effit.  Tertia  ibi,  Ituelle- 
tlione  autem.  Quarta  ibi , Temptet  autem , & metui. 

Quinta  ibi , Afagnitudo  autem.  Paine)  foluit  pri- 
mam rationem,  qua  arguebant , quod  tandem 
deficeret  generatio,  ni  fi  materia  edet  a&u  infi- 
nita , negandoconfcqucntiam ; quia  generatum 
fumit  eandem  portionem  materi*  , quam  piius 
habuit  corruptum  ; igitur  non  oportet  mate- 
riam cfTc  infinitam  ,ncc  etiam  deficere  genera-  * 
rionem. 

simplius  1 tangere , & infinitum  effie.  Soluit  fc-  4 j.' 
eundam  , qua  arguebant  quid  omne  finitum  fi-  Tett.74. 
nitur  ad  aliquod,  & per  confcquensaggtcgatum  viititeu- 
cx  omnibus  eller  infinitum.  Dicit  AtifVotcIcs, 
quod  non  cft  fimilc,dc  ta&u  , & finito : quia 
omne  quod  tangit, tangit  aliquid, & omne  quod 
rangitur, tangitur  ab  aliquo;  fcd  non  omne  quod 
finitur,  fiuitur  ab  aliquo  , immo  aliquod  cfl 
finirum  fcipfo , vt  vl cimum  corpus, fcilicct  ccc- 
lum. 

Inttlleflione  j autem.  Soluit  illam  , qua  argue-  Tcxt*?j. 
bant  de  imaginatione  , quod  feiftpcr  moucrur  ab 
aliquo.  Rcfpondet,quud  non  fcmpcrctedcnduin 
efl  imaginationi,  quia  licet  aliquis  imaginetur  fc  . 
ipfum  augmentari  vfquc  ad  nubes , non  propter 
hocfcquitur  , quod  fic  augmcutatus  vi  que  ad 
nubes. 

Tempus  autem , & mei m.  Soluit  illam  qua  ar- 
guebant de  tempore, A;  motu  , dicens  quod  ifla 
non  funt  infinita  in  a&u  pcrmancmci  , fcd  per- 
cise fecundum  fucccffioncm  , ficui  ditium  fuit 
pritis.  . . 

Magnitudo  autem.  Soluit  quintam  rationem 
qua  aigucbanc  de  magnitudine , dicens  , quod 
magnitudo  non  cfl  infinita  in  augmentatione, 
fcd  bene  fecundum  diuifioncm , vt  ditium  fuic 
prius ; & idc6  concludit  tccapitulando  quod  di- 
ctum efl , quomodo  infinitum  fic , Se  quomodo 
non,  & quid  fic  infinitum. 


FINIS  LIBRI  TERTII. 


LIBER 


— 


LIBER  Q_V ARTVS 

PHYS1CORVM. 


t ;vV  i 

o4  • ■ V '_4 


EXPOSITIO  TEXTVS. 


Liti  ttnfti* - 
ratio  aJ  Phj- 
fumm  ftrti- 
W/, 


Texe.  t. 

CtnfiJtrdtit 
eft  jijjuilw. 


I M / LITE  R i aut  e m 
neceffe  efl  naturalem , CT  de 
Loco,&c.  Ille  eft  quartus 
liber.in  quo  Philofophus 
determinat  de  paffioni- 
bus  extrin  fecis  rctfi  natu- 
raliu;  Se  diuiditur  in  tres 
tra&atus  In  primo  deter- 
minat  de  Loco  i in  Ucundo  de  Vacuo ; in  tertio 
de  Tempore.  Secundus  ibi  : Eodem  autem  modo 
exiflimindum  e/i  > &c.  Tertius  ibi : Confequens  au- 
tem eft  ad  ea,  qua  ditia  fient , efre.  Primus  traftatus 
diuiditur  in  Leptem  capitula.  In  prirno  determi- 
nat an  Locus  fit.  Infecundo  quid  Locus  fit.  In 
tertio  diftinguit  modos  efiendi  in  Loco.In  quar- 
to , prxmittuntur  fuppofitiones  ad  inueftigan- 
dum  definitionem  Loci.  In  quinto  oftenditur 
quid  fit  Locus.  In  (exto  oflcndit  qualiter  diuetfa 
entia  funt  diuerfimode  m Loco,  & in  ftptimo 
foluit  rationes  probantes  Locum  nonellc.  Se- 
cundum ibi  : Quoniam  autem  aliud  quidem.  Ter- 
tium ibi : Pefi  hac  autem  accipiendum  efl.  Quartum 
ibi : Quoniam  igitur  dt  ipfo.  Quintum  ibi : lato  igi- 
tur manifrfium  ex  hi/.  Sextum  ibi : Cui  igitur  cor- 
pori. Septimum  ibi  : /Manifejium  autem  ex  hu.t 
Item,  prim^  prxmutit  intentionem,  fecundi 
profequitut  ibi : Quod  igitur  locut  fit.  Primi  po- 
nit duas  conclufiones.  Prima  condufio  eft  illa, 
Ad  naturalem  fpc&ac  determinare  de  Loco.Pro- 
barur , quia  de  pafilonibus  communibus  omni 
enti  habet  determinare  naturalis , fcd  locus  eft 
patTivj  communis  omni  enti;  ergo,  &c.  Maior 
noca  eft , ouia  habet  determinare  de  omnibus 
entibus  ipfc  naturalis.  Er  minor  apparet  per  an- 
tiquos , qui  arguebant  fic : quia  quod  non  eft, 
nufqu-nn  edi  igitur  qoocf  non  eft  alicubi.rton  eft, 
Se  per  confcqucns  omne  ens  eft  in  loco.  Hic  di- 
cit Commentator,  quod  ifta  rario  eft  famofa.fcd 
eft  falfa:  primo  enim  maior  eft  falfa:  quia  de 
rationibus  communibus  omni  enti  detetminarc 
non  pertinet  ad  naturalem  , fcd  ad  Metaphyfi- 
cunv  Secundo  , minor  eft  falfa  : quia  multa  fune 
entia  ,-qux  non  funt  in  aliquo  loco  , ve  Deus,  Se 
fiibdamix  fcparatx.  Tertio,  confcquentia  * per 
quam  probat  minorem , non  valer, immo  peccat 
per  fallaciam:  Se  ided  Ariftotclcs  ponit  aliam  ra- 
tionem veram.  Quia  ad  naturalem  fpeflat  deter- 
minare de  motupgitur  etiam  de  loco.Tcncr  con* 
fequcmia-.quia  b motus  localis  eft  primus  motu  ii, 
vi  patet  S huius, texr.jf.  vfquc  ad  fii.qui  nonpo- 
teft  fieti  fincloco;&  antecedens  patuit  in  terrio. 

Secunda  condufio  eft , quod  determinatio  i 
de  Loco  eft  difficilis.  Probatur : quia  Locus  non 
videtur  habere  camdcm  naturam  propter  diuer- 
fas  proprietates , qua:  infunt  libi : modo  difficile 
eft  alTiguarcdmcrmatcm  naturi  propter  diuerfi- 


tatem  illarum  propricratum : fecund6,quia  illud 
eft  difficile, quod  eft  dubitabile  , & non  exquifi- 
rum  per  alios : modo  fic  eft  de  Loco : igitur  con- 
fiderario  de  Loco  eft  difficilis. 

Quod  j igitur  locut  Jit.  Hic  piofcquitor,  & pri-  Tm" 
mo  probat  quatuor  rationibus  Locum  cllc.  Se- 
cundo probat  locum  non  clfe  ibi:  sit  vero  dubita- 
tionem habet.  Piima  ratiocft  : quia  illud  e(l,in quo 
diucrfa  corpora  naturalia  fibi  inuiccni fucccdut; 
fed  diucrfa  corpora  naturalia  fibi  inuiccm  fuccc* , 
dunt  in  loto  ; igitur,&c.  Maior  eft  nota,&  niinoc 
appaiet:quia  videmus,  quid  vbi  priiis  fuit  aqua,  , 
quod  ibi  poftcacftacr.  Er  illa  ratio  nonfoluni 
probat  quod  Locus  eft  , fcd  etiam  probar , quod 
Locus  eft  aliquid  diftinHuma  corpore  locato. 

simplius  4 autem  lationes. Hic  cll  fecunda  ratio. 

Illud  eft  , ad  quod  corpora  naturalia  moucntur 
naturaliteri  fcd  ad  locum  corpora  naturalia  mo-  <71. 
nentur  naturaliteri  igitur, &c.  Maior  pater  de  fc,  text.y 
Se  etiam  minor : quia  vmimquodque  corpus  na- 
turale exiftens  extra  fuum  locum  naturalem  non 
. prohibitum  monetur  ad  fuum  locum , ve  Icue 
furfum,&  graue  dcorfum.qui  naturali  defiderio 
fui  conferuationis  tnouentur  ad  illas  partes, quq 
funt  diftcrentii  Loci.  Et  illa  ratio  non  folum 
probat  quod  Locus  eft:  immi»  quid  Locus  habee 
quandam  virtutem  corderuatiuam  locari- 

Sunt  autem  f talia, crt  Hic  dcmonftt at,qtiod/«r- 
fum  , & deotfum  funt  paties  Loci,  Se  quod  huiuf- 
modi  diftcrentii  non  funt  determinati  folum 
quo  ad  nos:  immo  cti5  funt  detei  minati  in  toto  ria. 
vniuerfo : quia  locus  Icuiu  eft  naturaliter  furfum. 

Se  grauium  naturaliter  dterfurn.  Et  fubdit  Philo- 
fophus , quod  etiam  fi  e flet  c aliqua  magnitudo 
Mathematica, adhuc  ineaeflent  iftx  diftcrentii 
Loci,  faltem  quo  ad  nos,&  diceretur  magnitudo 
Mathematica,  qui  imaginaretur  immobilis,  vi- 
delicet haben;  qualitatem  (pedalem. 

simplius  6 vacuum  affirmante.  Hic  ponit  tertiam  Tnt.f. 
rationem  : qjiia  vacuum  eft,  ve  concedebant  an- 
tiqui,  fed  vacuum  eft  locus,  per  definitionem  tMi 
Loci.  Vnde  Vacuum  efl  Itent  non  repletu/  corperr, 
igitur  locus  eft. 

ridetur  autem.  Hic  ponitur  quarta  ratio, 
qux  eft  authoritas  Hefiodi,  qui  pofuit  quoddam 
Chaos  confufum,  qui  eft  locus  omnium  aliorum 
entium  , quod  polfer  cftc  fine  aliis,  Se  nullum 
aliud  eft  fine  ipfo.  Et  ex  hoc  infere  Ariftotclcs, 
quod  7 fi  ita  eft,  imaginabilis  eft  natura  Loci, 
quia  iam  eflet  prima  caufa,  fcu  primum  entium, 
ex  quo  pollet  clfc  line  alio, & nihil  fine  ipfo. 

sit  tero  8 dubitationem  habet.  Hic  probat  Lo-  4* 
cum  non  cflc,  fex  rationibus.  Secunda  ibi  :slw-  Ten.  t- 
piius Ji efl  corporis  locut.  Tertia  ibi:  Quid  enim  tan - 
dem.  Quarta  lb v.sfmpltHf  autem  Quinta  ibi : stm - WJ 
piius  autem  , & i pft,  Sexta  ibi \ Amplius ftvt  omne. 

Prima  ratio  eft:  quia  vel  locus  eft  corpus,  vel  ali- 
qua fubftantia  incorporea;  uon  corpus,qnia  tunc 


)• 

Texe 

St*  fmt  4* 

ei  dtftta- 


Ten.  7- 


k. 


iri 


Quasftio  I.  2I5T 

cum  loW , 8c  locatam  fint  fimnl  • fequcretur  cft  etiam  , ac  fi  diceres ; efl  animal ,ergo efl  homo. 


Tat  f. 
Umnt  \**d 


liet i I MU, 


quod  duo  corpora  effient  fimul,  quod  efl  iropof- 
fibilc.  Nec  fubrtantia  incorporea : quia  non  ap- 
paret , que  ellct  locus  , Se  querendum  cft  de 
gcncie,  lub  quo  poneretur. 

Ampliht  9 fi  cft  corpori*  Item.  Secunda  ratio.  Si 
locus  effiet , tunc  qua  ratione  corpus  effiet  locus» 
eadem  ratione  eflet  aliquis  fuperficiei,&  alius 
pun&i;  confequcns  cft  falfum : quia  non  appa- 
ret .quomodo  clfet  locus  pundi  nili  punitus  i & 
patet  confequentia  ; quia  ficut  aqua  eft  in  loco, 
vel  acr.ua  fupcrficics  acris , vel  fupcrficics  aqux 
eft  in  loco : Se  etiam  punitus  ipfius. 

Quid enim  ip undem.  Tertia  ratio»quia  vel  lo- 
cus cft  de  numero  intelligibilium  iolum.vel  fen- 
fibilium : non  de  primo, quia  tunc  non  haberet 
magnitudinem  , Se  tamen  locus  debet  habere 
magnitudinem  , cum  debeat  effic  aequalis  locato. 
Si  dc  numero  fenlibilium , tunc  non  poteft  cfle 
nifi  elementum , aut  compotitum  ex  clementis, 
ic  quodeumque  detur , locus  eflet  corpus  , & tic 
duo  corpora  erunt  timuI,quod  cft  iinpoffibilc. 

Ampliat  1 1 autem.  Hic  ponit  quartam  ratio- 
nem: quia  ft  locus  effer,  tunc  haberet  aliquem 
modum  caufandi  fupra  locatum  : modA  hoc  cft 
falfum.vt  paret  inducendo  in  quatuor  generibus 
; caufarum.  PrimA , locus  non  cft  materia  , ncc 
forma , quia  ex  iftis  immediate  componitur  res 
naturalis : modA  locus  eft  exrriofecus : nec  finis: 
quia  forma  Se  finis  coincidunr,  vt  patet  fecundo 
huius;  Stamen  locus  non  coincidic  cam  for- 
ma. Ncc  locus  eft  efficiens,  quia  locus  non  eft 
principium  motiuuiu  corporis  locati.  Et  dicit 
Commentator  text.70.  quod  locus  eft  finis  cx- 
triofecus»  Se  non  apparet , quod  ille  finis  coinci- 
dat  cum  forma. 

Ampliat  1 1 nutem  & ipfe.  Hic  ponit  quintam 
rationem ; quia  /i  locus  eft  , oportet,  quod  ille 
fit  alicubi;  & ira  fequitur  de  illo  alio  loco , ite- 
rum ille  effiet  alicubi  ,Se  fic  in  locis  eftet  ptoccf- 
fus  in  infinitum. 

Ampliat  1 j vt  fi  omne.  Ponit  fextam  rationem: 
quia  n locus  eftet  , fequcretur,  quod  quando 
corpus  augmentaretur , quAd  locus  augeretur; 
confequcns  cft  falfum  : quia  locus  eft  immobi- 
lis. Et  probatur  confequentia : quia  locus  debet 
effie  «qualis  locato,&  per  confcqufs  ad  augmen- 
tum vnius,  fequcretur  augmentatio  alterius. 

ANNOTATIONES. 

* Onfiquentia , per  quam  probat  minorem , non 

valet.  Nota , quAd  ex  eo  hxcconfcaucn- 
cia  cft  infufficiens  , quia  cft  argumentatio  ab  op- 
pofito  antecedentis  ad  oppofitum  confequentis; 
vcl.quod  idem  eft, a dcftru&ionc  antecedentis  ad 
dcftru£lioncm  confequentis;vrl  a politione  con- 
fequentis ad  politionem  antecedentis ; qu*  om- 
nes argumentationes  gratia  formx  funt  inuali- 
dr:  cft  ergo  huiufmodi  argumentatio  , quod  non 
e ff,  nullibi  rfi,  ergo  quod  efl,  alicubi  efl : qux  potius 
/ic  deberet  formari.  Quidquid  efl,  alicubi  efl  ,ergo 
quidquid  non  efl , nullibi  efl , Se  fi  antecedens  eflet 
verum  , confequentia  eftet  optima ; cft  tamen  fi- 
milis  argumentatio  huic , quidquid  non  efl  animal, 
non  efl  homo  , ergo  quidquid  efl  animal,  efl  homo  , qux 
mala  eft  confequentia  , eflet  tamen  bona  li  dice- 
rem , quidquid  efl  animal  efl  horno , ergo  quidquid 
non  efl  animal , non  efl  homo  , & ft  antecedens  eflet 
verum, benA  colligerem, cft  tamen  falfum, & idem 


ponendo  confequcns  pro  antecedentc.At  antece- 
dens pro  confequente.  Velftc,  non  efl  homo , ergo 
non  efl animal,qnx  argumentationes  vitiofx  funt. 
Poflct  tamen  dici , quAd  antiqui  omne  ens  cor- 
poreum cfle  exiftimabant , vnde  idem  libi  vide- 
bantur dicere,  omne  quod  efl , im  loro  efl  , ac  fi  dice- 
rent ,omne  corporeum  efl  intero.  Si  igitur  quidquid 
cft  corporeum  , cft  in  loco  , quidquid  eft  , in  lo- 
co cft,  fecundum  illos,  Se  tunc  quod  non  cft, non 
cft  in  loco , id  cft  , quod  non  eft  corporeum,  non 
cft  in  loco , Se  tunc  bona  cft  argumentatio  ra- 
tione materix : quia  tcrinini  funt  conucrtibiles: 
nam  ejjeinloco  cft  paffio  corporis  , & (icut  benA 
arguitur, efl  homo,  ergo  rifibi  fis, 8e  e contrarflc  fimi- 
militcr,  non  efl  /tomo , ergo  neque  rifibilie  , Se  c con- 
tra ; ita  etiam  bene  arguitur,  Non  efl,Cci\icct  cor- 
poreum , ergo  non  eft  in  loco  , efl  fcilicct  corporeum, 
ergo  in  loco  efl. 

b Motm  localis  eflprimm  motuum. Nota  morum 
localem  ideA  omnibus  motibus  communiorem 
dici : quia  inter  motus  magis  cognofciiur  motus 
localis.  SecundA,  quia  omnibus  corporibus  in- 
eft, etiam  ft  aljj  motus  non  infinr,vt  pater  in  ccc- 
lis,  qui  localiter  tantum  mouentur.  TcrtiA,  quia 
eft  primus, eo  quod  motus  , quo  mouentur  cadi, 
eft  primus  motus,  ille  autem  cft  localis;  Se  etiam 
primus  : quia  reliqua  mobilia  mouentur  aliis 
moribus  prxfuppoftto  loco  acquifito  per  mo- 
rum localem.  QuartA  dicitur  proprior,  id  eft, 
principaliter,  Se  dignior,  quia  eft  in  ccrlis. 
c Etiam  fi  eflet  aliqua  magnitudo  Ai  a:  be  mutica  in 
eatfltnt,6c.  Nota, quod  differentix  Loci  poffiunt 
accipi  duobus  modis  , Mathematice  fcilicet , Se 
Phyfiec , fcu  naturaliter.  Nam  tres  funt  dimen- 
fiones  Mathematicae , Se  vnicuiquc  dimen  Itoni 
dux  correfpondent  differentix : atque  adcA  fex 
funt  differentix  locales  Mathematicx:vcrbi  gra- 
tia, longitudini  correfpondent furfim,Se deerfum , 
latitudini  dextrum, Se  finifirum,  profunditati  ante , 
Se  retro.  Phyftcc  autem  ftcpenfantur  hx  diffe- 
rentix, prima  qur  cdfitrfum  cft  in  animali  fe- 
cundum illam  partem  qux  cft  ftiperior ; ca  vctA 
cft,  qua  accipit  alimentum,  fient  os  in  hominc,& 
radices  in  plantis ; illa  pars  eft  dtorfum  , fiuc  in- 
ferior,qui  decurrunt  fupctflua  in  animali. Tertia 
eft  ante.  Se  pars  anterior, vnde  incipit  principium 
fenfationis,  vt  facicsvbi  funt  ocult.Ac  alij  fcnftis. 
Quarta  eft  rem», & parspofterior,  vbi  terminatur 
fenfatio  , vt  in  occipite.  Quinta  cft  dextrum.  Se 
pars  illa  eft  dextra,  vbi  incipit  principium  mo- 
tus, vt  in  manu  dextera  ,vltima  eff  finifirmn , Sc 
pats  fmiftra.in  qua  terminatur  motus. 


7* 

Metu,  leea- 
lu  quare  em - 

nilus  mrti- 
hui  immu- 
nior. 


Different 
Lui  bsfar 
fumi  ftffunt. 


Q_V  X.  S T 1 o I. 

Vtrum  Lochj  Jit  ? 

Arirtor.  4.Pbjfie.cap.i.fr  fequen,  ThcmiA.  Simplic.  Ale- 
xand.  ihd.  Auiccnn 2 1.  fuffie.  eap.  6.  Albci;  Mag  11 14. 
Ptyfl  tra&.t.eap.l.  D Thoin.  1*8. 1 ia  A.Vhjfit.cyofuJc, 
ft.  Mayion  m 4.  Phyfit.iu  fnneip.  Canonic.  ihd.  quefl. 
1 .art.  1.  Conunbtic.  & Kuuiut  ibid.  in  exfofit.  eap.  1. 
Complutcn.  Jiff.  19.  quafl.  1.5.  y.  Roccus*.  Pkjflt. 
fumma  I.  taf.  1. 

SWQKfi  Rcvitvr  quAd  non : quia  vel  eftet 
caufa,vel  effedus;  fed  nullo  modojer- 
go , Sec.  Non  effeiftus , quia  quxro  vbi 
cft  fuum  efficiens  , & vbicumque  detur , fequi- 
tur , quod  fuum  efficiens  cft  in  loco , Se  per  con- 
fequens 


iiR- 


216 

fequcns  locus  cft  priusquam  ficprodu&us,  quod 
e(l  impoflibilc.  Et  fi  dicatur, quod  fuum  efficiens 
cft  in  vno  loco  produco  ab  efficiente  i tunc  fc- 
quitur  quod  in  caufis  efficientibus  cfficntialitcr 
ordinatis  e fiet  proccffius  in  infinitum  , quod  cft 
impoflibilc.vr  pater  a.McUf  h.  text.6. 

Scctindo  arguitur  ,quid  non  fiteaufa.  Piimo 
uon  clt  efficiens: quia  Locus  cft  quantitas  , vt 
patet  in  Pizdicamcntis;  modi  quantitates  non 
funt  de  potentiis  a&iuis  . vel  palfiuis , vt  dicit 
Commentator  fuper  ifto  quarto,  cotim^.  Item, 
non  cfi  finis : quia  finis  acquiritur  per  agens , Sc 
tamen  Locus  non  acquiritur  per  agens,  immo 
prrfupponitur  a&ioni.  Item, non  cft  materia, vel 
forma:  quia  materia,  & forma  funt  intrinfecae 
rei  naturali , & locus  cft  extrinfccus. 

Tertio  , fi  locus  ponatur  cllc , hoc  eft, propter 
recipere  corpora  locata  ; fcd  locus  non  poteft 
recipere  corpora  locata  ; ergo,  &c.  Maior  patet: 
quia  non  apparet  ad  quem  fineiu  aliter  ordina- 
retur. Minor  apparer  i quia  fi  Locus  fit , locus 
effiet  dimenfio , vel  dimeufiones  : modo  cum  lo- 
catum fit  dimenfio;  fcquicur  quod  vna  dimen- 
fio reciperet  aliam , Sc  efiet  penetratio,  quoll  cft 
impoftibile. 

t.  Quarro  , fi  locus  eft , Lociy  effiet  corpus ; fcd 
hoc  eft  impolTibilc  propter  duo;  primo  quia  Lo- 
cus debet  effie  immobilis;  fcd  omne  corpus  cft 
mobile.  Secundo, quia  tunc  duo  corpora, fcilircc 
locus, Sc  locatum  Client  fimul , quod  cft  impofli- 
bite.  Et  confcquentia  principalis  probatur;  quia 
locatum  eft  corpus  , modo  de  ratione  loci  eft, 
qtfAd  fitxqualis  locato; igitur  locus  efficr  corpus. 

Quinto , fi  locus  fir , vel  locus  cft  materia,  vel 
forma  , vel  fpatium  feparatum , aut  terminus 
continentis  corpus  : non  maceria,  neque  forma, 
vt  probatum  fuit,  quia  ifta  funt  inrrinfecacor- 
pori  locato, & locus  cft  extrinfccus.  Ncc  fpatium 
Jcparatum  : quia  locus  debet  effie  confcruans 
locati , fic  tamen  illud  fpatium  nullo  modo  effiet 
confcruatiunm  , cum  fit  non  ens , & nullam  ha- 
beat difpofitionem ; ergo, fic  c.Ncc  terminus  cor- 
poris continentis : quia  ille  terminus  cft  mobi- 
lis ad  locum  continentis. 

Sexti  , fcquitur  quod  ille  terminus  efficr  aug- 
mencabilis,  Sc  diminuibilis  ; confcqt^ns  eft  fal- 
fum.  Probatur,  quia  quando  locatum  augmen- 
ratur,  tunc  nifi  in  tantum  locus  «Ugmcntaretur, 
fcqucretur  quod  aliqua  pars  locati  effiet  fine  lo- 
co. Item  quoniam  locatum  diminuitur, nifi  con- 
formiter  locus  diminueretur , fcqucretur , quid 
aliqua  pars  loci  maneret  fine  corpore  locato, 
quod  cft  impoftibile. 

Septimi, quia  fi  locus  cftcc , locus  effiet  alicu- 
bi: & fi  fi c;  effiet  proccffiusin  infinitum.  Ante- 
cedens probatur:  quia  quod  noncft,nufquamcft; 
igitur  quod  cft,  alicubi  eft. 

Oppofitum  arguitur  per  Atiftotclem  in  iffo 
quarto,  text.  4. 

Xiiuifu  ?«u-  In  hac  quxftione  Primo  videbitur  quidnomi- 
fiiotu.  m»  huius  nominis  Loctu ,fic  dc  conditionibus  ge- 
neralibus, quas  quilibet  concedit  in  locoeftc. 
Secundi  ex  illis  conditionibus  probabitur  lo- 
cus effie, fic  inueftigabitur  , qux  res  fit  locus.  Et 
tertii  , inquiretur  dc  veritate  proprietatum 
Loci, 

j.  Quantum  ad  primum,  notandum  quid  ille 

terminus  Loctu  fignificat  idem  , quod  illi  termi- 
ni , per  quos  conucnienrer  rcfpondctur  ad  qux- 
ftionem  quxremcm,  vbi  rji  hoc , Sc  ideo  fignifica- 


Lib.  I V.  Phyncorum 


tum  huius  termini  Loctu  circumloquitur , fic  de- 
claratur per  aduerbia  localia.  Nunc  enumerandx 
funt  conditiones  generales  Loci. Prima  prupric- 
tasleft,  quod  locus  continet  aliquod  locatum; 
quia  quilibet  concedit,  quid  locatum  cft  in  loco 
tanquam  in  continente.  Secunda  proprietas  cft, 
qnid  locus  non  eft  infcparabiiis  a locato : quia 
per  motum  localem  , locatum  mouctur  de  vno 
loco  ad  alium.  Tertia  proprietas,  quid  locos 
non  cft  aliquid  locati , fcilicct , ncc  pars , ncc  ac- 
cidens ; quod  patet : quia  motum  localiter  di- 
mittit locum  in  quo  prius  fuit,  fic  tamen  non  di- 
mittit partem  , aut  accidens , quod  priis  habuit. 
Quarta,  quid  locus  proprius  alicuius  locati  eft 
prxeisi  xqualis  illi  locato  ,quia  continet  loca- 
tum , & nihil  plus.  Quinta , quid  omne  corpus 
habet  locum  naturalem,  i quo  nunquam  mouc- 
tur naturaliter, immo  ineo  naturaliter quiefeir, 
Sc  fi  fuerit  extra  illum  locum, ad  ipfum  naturali- 
ter redibit, fi  non  fuerit  impeditum.  Sexta,  quid 
furfum  fic  Jcorfum, 1 dextrum , & finiflrum , ante,  Sc 
retro  funt  difficrentix  Loci.  Septima  , quid  ficut 
tranfmutatio  b fubftantialis  facit  feire  mate- 
riam ;ita  motus  localis  facit  feire  locum:  quia 
ficut  ex  tranfinutatione  fubftantiali  concludi- 
mus materiam  effie,  ita  ex  motu  locali  concludi- 
mus locum  cffic.O&aua,qubd  in  eodem  locofuc- 
cedunt  libi  inuiccm  diuccfa  corpora , fic  hoc  eft 
notum.  Nona , quid  maius  corpus  maiorem  lo- 
cum occupat,  & minus  minorem.  Decima,  quid 
omne  motum  localiter  eft  alicubi , Sc  mutat  lo- 
cum : quia  morus  localis  cft  loci  mutatio.  Vnde- 
cima,quod  nullum  quicfccns  localiter  mutat  lo- 
cum , quia  fi  fic ; iatti  moneretur  localiter.  Duo- 
decima , quod  impoflibilc  cft  plura  corpora  effie 
fimul  in  eodem  loco  , quorum  vnum  non  cft  na- 
tum informare  rcliquum.ncc  ambo  tci tium:quia 
qui  ratione  plura  poffiunt  effie  in  eodem  loco,ci- 
dem  ratione  infinita.  Decima  tertia , quid  idem 
locatum  non  poteft  effie  in  diucrfis  locis.  Decima 
quarta, Sc  vltitna,quod  locus  eft  immobilis  per  fe 
localiter: quia  quod  per  fe  mouctur  localiter, 
per  fc  cft  in  loco , Sc  tamen  locus  non  cft  in  loco: 
quia  iam  effiet  ptoccffius  in  infinitum  in  locis.Pa- 
tet  igitur  de  quid  nornir.it  huius  termini  Locutt 
Sc  dc  proprietatibus  , qux  fecundum  commu- 
nem opinioucm  conuemunt  Loco.  Et  hoc  de 
primo. 

Quantum  ad  fecundum, notandum, quid  hoc 
nomen  Locus  aliquando  accipitur  xquiuocc,quia 
aliquando  accipitur  pro  illo  , refpc&u  cuius  fit 
morus  localis  , fiue  refpc&u  cuius  cognofcitur 
vclocitasmotus,  fic  fic  centrum  terrx  , fcu  rora 
retra  dicitur  effie  locos  ctrli : cuius  fignuni  cft, 
quod  ad  quxftione  fallam,  vbi  mouctur  ccclum, 
rcfpondctur  quid  circa  terram.  Alio  modoacci- 
pitui e Jocus  pro  pattia.feu  magno  corpore  con- 
tinente aliquod  infra  fe:  Sc  fic  folcmus  dicere, 
quid  fecundum  diucrfitaccs  locorum  proue- 
niunt  diucrfitares  proprietatum  in  tebus natura- 
1 ibus:  fic  fic  dicir  Anftorclcs  in  ifto  4.10x1.4. quid 
Locus  cft  confcruatiuus  locati.  Tertio  modo  ac- 
cipitur Locus  pro  continente  locatum  immedia- 
tc:Sc  ifio  modo  accipitur  in  ifto  quarto , fir  tunc 
qux  res  fit  Locus.funt  diucrfx  opiniones.  Ptima 
cft, quod  Locus  nihil  eft,  Sc  mouebancur  propter 
rationes  ante  oppofitum.  Secunda  opinio  fuit, 
quid  locus  eft  matetia;&:  moucbamur  pro  tanto, 
quia  ficut  in  eadem  materia  fucceduitt  libi  inui- 
ccm diucrfx  fotmx , 'ita  m eodem  loco  fucce- 

dunc 


4- 

lutu  $*»• 
dttut  sfi- 


0/sutuut 
it  iMlifltt 
lui. 


Quasftio  I. 


Ittm  tft  e»i. 


Lum  ueurft 
M/irii , vW 

fmm*- 


iMmt  rtn  tft 
ttrfut  Ct*>- 
»fi  it  t Aium. 


dant  fibi  inuiccm  diaerfa  corpora  , rnam  poft 
aliud.  Tertia  opinio  , qu6d  locus  cft  forma  ; & 
hoc  pro  ranro  , quia  ficut  forma  cft  terminus, 
Ac  finis  illius,  cuius  cft  forma  , ita  locus  eft  ter- 
minus , Ac  finis  corporis  locati.  Quarta  opinio, 
qufid  locus  cft  corpus  ; Sc  hoc  pro  tanto , quia 
locus  eft  fuperficies  corporis  concinentis,  modi 
fuprrficics  non  cft  aliqua  res  indiuifibilis  exi- 
ftens  in  continuo  , immo  fuperficies  cft  corpus 
confideratum  , vt  cftmenfurabilc  per  duas  diui- 
fiones  tantum.  Quinta , quid  locus  cft  fpatiutn 
feparatum  interceptum  inrcr  latera  continen- 
tis. Sexta,  quid  locus  cft  vltirna  fupcrficicsindi- 
uifibilis  corporis  continentis,  qux  cfl  versis  lo- 
catum. De  iftis  duabus  vltimis,&  de  j.  art.dice- 
tur  in  aliis  quxftionibus. 

Ex  his  fcquunrur  eonclufioncs.  Prima  con- 
dufio.  Locus  efteus.  Probatur,  quia  omne  il- 
lud cft  ens , ad  quod  corpora  naturalia  monen- 
tur naturaliter  ; fcd  ad  locum  corpora  naturalia 
jnoucnrur  luturaiirer  ; ergo , fice.  Maior  pater, 
quia  propter  illud  , quod  nihil  cft , nullo  modo 
inclinatur  ad  moucndum  : fic  minor  eft  nota  ad 
experientiam.  Secundi  probatur  principaliter, 
difeurrendo  per  conditiones  prius  poficas. 

Secunda  conclufio.  Locus  non  cft  materia, vel 
forma.  Probatur , quia  nullum  extrinfecuin  lo- 
cato cft  materia , vel  forma  locati , quia  deter- 
minantur a locato  per  motum  localem  , fic  ta- 
men non  determinatur  cius  materia , vel  forma* 
igitur  locus  non  eft  materia, vel  forma.  Secun- 
di , quia , fi  ita  e flet , fequcrerur  quid  dc  nece  f- 
fitate  ad  motum  focatl  moucrctur  cius  locus; 
confequens  cft  falfum  : quia  de  ratione  loci  cft, 
quid  iit  immobilis , vt  patet  cx  eius  definitio- 
ne; patet  confcquemia  , quia  ad  motum  locati 
ncceuc  cft  , tam  cius  materiam  , quiun  formam 
moueri.Jc  ifta  poteft  etiam  ptobari  per  conditio- 
nes prius  poficas. 

Tertia  conclufio.  Locus  non  eft  corpus  conti- 
nens locatum.  Probatur  , quia  diucrfimodr  cft 
aliquod  in  aliquo  tanquam  in  loco  , fic  unquam 
in  vafc , vr  ptobar  Ariftotcles  in  ifto4.  texr.41. 
Sed  locatum  eft  in  corpore  continenti  tanquam 
in  vafc ; igitur  non  eft  in  eo  tanquam  in  loco : fic 
per  confcqucns  non  cft  locus  contenti.  Secun- 
di fequeretur , quod  locus  non  cflet  xqualis  lo- 
cato,quia  corpus  continens  eft  inulto  maiuscor- 
pore  contento.  Tertio  fequeretur, quid  idem  c fi- 
ler locus  proprius,  & communis  -,  confequens  cft 
falfum  , vt  patet  in  ifto  quarto,  text.  14.  Et  patet 
confcqucntia,  quia  corpus  locans  cft  locus  com- 
munis, fic  per  tc  locus  proprius  eft  corpus  conti- 
nens ; ergo  fequirur  propofitum.  Et  impugna- 
tio huius  opinionis  magis  parcbir, quando  difpu- 
tabitur,  an  linea , fuperficies , Ac  punctus  fint  res 
djftinOz  a corpore. 

Nunc  ad  rationes.  Ad  primam,  dico  quid  lo- 
cus poteft  elTc  efferus, 8c  etiam  caufa, fcd  non  cft 
nccelfc,  quod  fit  effectus , vel  caufa  locari  :immd 
cft  terminus  ext  t infectis  continens  locatum.  Et 
per  idcin  patet  ad  fecundam. 

Ad  tertiam , cum  dicitur  , Hoc  clTet  propter 
recipctc  corpora,  ficc.  Concedo  i Sc  etiam  conce- 
do, quid  tam  locus, quim  locatum  eft  dimenfio, 
vel  dimenfiones ; Sc  non  fcquitur , quid  dimen- 
fiones  penetrent  fc , quia  non  funr  fimul  pofiti- 
uc.fcd  priuatiuc,  per  priuationem  alicuius  inter- 
medij. 

Ad  quartam,  negatur  confcqucntia , quid  lo- 
Smi  oper.  Ttm.  / /. 


2I7 

cus  fit  corpus,  fed  cft  fuperfides  corporis  imme- 
diata locato.  Ad  probationem,  locus  cftxoualis, 

Scc.  exponetur  poftea ; dico  tamen , quid  locus; 

Sc  locatum , fic  funt  aquales , quid  locus  nihil 
plus  continet,  quam  locatum,  nec  locatum  con- 
tinetur ab  aliquo  maiori  fuo  loca  Ad  confirma- 
tionem diciturfictir  ad  tertiant. 

Ad  quintam  , dico  quid  locus  cft  terminus 
corporis  continentis. Ad  improbationcm.lllccft 
mobilis  ad  motum  continentis, concedo  quid  eft 
mobilis  per  accidens  ad  motum  continentis  : ta- 
men dc  ifta  immobilitate  per  fe  non  imcllcxic 
Ariftotcles  in  definitione  loci ; fed  de  immobili- 
tate per  xquiiialcnriam  fitus  rcfpcftu  corporis 
ccrlcftis.A:  rcfpc&u  corporum  circumiaccntiam, 
qua:  qiiicrcunt. 

Ad  fcxiam,  poteft  concedi,  quid  locus  cft  au- 
gmentabilis, quia  eadem  fuperficies  eft  bene  pri- 
mo minor, Sc  poftea  maior, nec  eft  iucoiMicnicns. 

Vel  dicitur,  quid  quando  locatum  augmeutatur, 
tunc  non  augmentatur  cius  locut , fcd  locatum 
-acquirit  vnum  nonum  locum  maiorem  , quam 
erat  locus, in  quo  prius  fuit. 

Ad  feptimam.quia  fi  locus  dTer,  Ace.  Negatur 
confequentia , quia  locus  non  cft  in  aliquo  tan- 
quam in  loco,  fcd  cft  in  corpore  continente , cu- 
ius locus  eft  terminus,  tanquam  pars  in  fuo  toto, 
vel  accidens  in  fuo  fubicdo. 

ANNOTATIONES. 

* P dr  deorfum,  dextrum, & ftnifrtm,Scc.  7. 

vJNota , quod  iftx  differentia:  loci  funt  dif-  Ccrfmf***- 
ferenti*  corporum;  corpus  autem  accipitur  du-  ,kr  °’ 
pliciter , (cilicct  Mathematice , fic  Phyficc.  Cor-  r*f' 
pus  Mathematicum  iolum  dicir  corpus  quan- 
tum , vr  abftrahic  a materia , Sc  motu  , non  con* 
fiderando  an  fit  grauc  , vel  Icue  : quocirca  hu- 
iufinodi  corpora  non  habent  ex  natura  furfum, 

Sc  deorfum  , fcd  idcin  omnino  corpus  modo  cft 
furfum  , quando  cft  fupra  caput  noftrum  : modo 
deorfum  , modo  finiftrorfum  , ficur  nos  mouc- 
mur.  Vnde  cum  ego  ambulo , columnam  quam 
modo  habeo  dexteram  , poftea  habeo  fiuiftram, 

& hoc  cft,  quod  ait  Ariftotcles , texr.f.  Nebis 
enim  non  fbnper  idem , fed  fecundum  pofitionem , vt 
conuertimur , fiunt , id  cft  , fecundum  difpofitio- 
nem  noftram.  Ex  quo  fequirur  , quod  fi  nullum 
cilct  animal  in  mundo  , inanimata  non  eftent 
hoc  modo  furfum  , deorfum  , ncc  in  aliis  dif- 
ferentiis politionis.  Corpus  verd  Phyficum,quia 
natura  fua  grauc  eft , aut  leuc  , habet  ex  natu- 
ra furfum , & deorfum.  Et  hoc  eft  , quod  ait  Ari- 
ftotcles , Non  eptodcunqtte  contingit , fed  c obeden- 
tis grauitatem  , & terre 4 , Scc.  id  cft  , furfum  , fic 
deorfum  non  eft  locus , vt  accidit  fc  habere  re- 
fpc&u  hominis  , fcd  quo  mouentur  lenia , cft 
locus  furfum , fic  quo  grauia  deorfum.  Hoc  pa- 
tet in  Mathematicis  : nam  li  triangulum  in  pa- 
riete depingas  , vnus  angulus  dicitur  furfum, 
fic  alius  deorfum  , vel  dextrorfum  , vel  fini- 
ftrorfum folum  rcfpcdu  hominis  : quia  natu- 
ra trianguli  non  vendicat  fibi  potius  locum  fur- 
fuin , quam  deorfum  ; fi  aurem  triangulus  cf- 
fet  ferreus  in  quantum  grauc  , appeterer  lo- 
cum deorfum,  fic  fi  clTet  igneus,  appeteret  locum 
fiirfum. 

h Sicut  tranfmutatio  naturalis  facit  { cire  mate-  g# 

riamtScc.  Nota, quod  Ariftotcles , rext.  j. pro- 
bat hac  ratione  locum  eife.  Experimur  quod  in 
T eodem 


2i8  Lib.  I V.  Phy  ficorum 

eodem  vi  fi r,  In  quo  nane  eft  aqua,  cgtcfsa  aqui,  potefl  confiderando  rr  es  entitates  ix  parte  fu- 
fac  cedit  aer  i ergo  idem  erat  locus  diflindus  Se  per  fi  cici  circum  fetibentis.  Prima  eft  ipfa  fuper-' 

ab  aqua,  Se  ab  acre , qui  prius  continebar  aquam,  ncies  abfolutc  confide  raca , qu*  vr  fic  non  dici - 

Se  deinde  condnet  aerem  : qur  ratio  notanda  tur  locans , fcd  magis  locariua,  Se  fic  eft  ibi  apti - 

ell : nam  /icur  lib,  i . argumentabatur  ex  diuerfa-  tudinalis  relatio , qu.r  potefl  dici  locariuiras , Se 

rum  formarum  in  eodem  fubiedo  fucceffione  fundatur  in  emirare  ipfius  fupcrficici , Se  rermi- 
materiam  efJc  , quia  fcilicer  vbi  nunc  cfl  for-  natur  ad  ipfum  locatum , Se  diiiinguiturab  ip/a 

itu  ignis  , fuit  prius  forma  ligni , quod  cfl  indi-  fu  per  6 cie  locante  folum  ex  nnrura  rei , Se  fo  r- 

dumfubcllc  illic  materiam  receptaculum  vrriuf-  malitcr , ii  cur  alia:  relationes  aptirudinaies  ; fcd 

que  formae:  fiinili  modo  argtiir  de  Joco : Se  hoc  quando  corpus  a&ualirrr  ponitur  in  ipfa  fuper- 
eft  quod  dicit  Scorus  in  hac  feptima  loci  pro - ncie  locante,  tunc  ipfa  didrur  adnaliter  locans, 

prictatc.  Quod  fi  quis  inheiari  conrendar,  hanc  Se  circum  fer  ibens  Jocarum  i Se'  idcd  ibi  cfl  vna 
rationem  non  procedere  ex  cxper/cmia  ; quia,  rciario  aditalis , qui  dicitur  locatio  Se  circum- 
curri aer  fit  inuifibilis  non  experimur  in  vafc  feriptio  adiua,  qua  ipfa  fuper  fides  dicitur  for- 
aqui  vacuo  , fuccederc  acrem.  Refpondetur,  malitcr,  Scadualicer  locans.  Se circumfcribens 
quodm  phiala  plena  aqua  habente  in  fundo  mi-  locatum : Se  hmdarur  in  tali  fuperfidc  locante, 
nrua  foramina,  experimur  qudd  quandiu  oc-  cV  rerminaoir  ad  coy»us  Jocarum  , & realiter 

clufum  fuerit  orificium  fiiperius , aqua  non  ca-  diftinguicur  ab  vtroque.  Similiter  ex  parte  Jo- 

dit  loJurn,  quia  nonporcft  inrrareacr  ad  rcpJen-  cati  funt  confiderandf  alix  rres  entitates , fcili - 

dam  phialam  , ne  detur  vacuum ; fed  quampri-  cct  entiras  corporis  locari,  JocabiJiras  pafliua,&: 
mum  difeoope  rtum  fuerit  otitidum,  intrante  locatio  pafTuia,a  qua  ipfum  corpus  dicitur  adua- 
acre,cadicar.  ■ Jirer  locatum.  Vndeprimacntiiasdidtur  Jocus 

9'  fUotnodo  «capitur  loemprt patrU^c.  Nora,  fundamentaliter.  Secunda  Jocus  formalis  apri- 

quod  , cum  locus  fit  fupccficies  corporis  comi-  tudinalis.  Tertia  locus  formalis  a<ftualis.Quarta 
nentis  intra  fe  aliud  corpus  , fit  vt  quemadmo-  locatum  fundamen rali ter.  Quinta  locatum  for- 
tium corpus  vno  modo  accipitur  Mathematice,  maJcapritudinaJc.  Sexta  locatum  fotmaic  a£ua- 
vr  pncisc  dicit  quantitatem ; & alio  modo  Phy-  le.  £x  his  fcquitur  , quod  locus  pro  formali, 

. vt  dlc,t  «rnipofirom  alicuius  ccrtx  natur*;  vel  pro  per  fe  fignificaro  , non  eft  aliud  quam 
ita  locus  vno  modo  accipitur  (impliciter  pro  fu-  vbi  atfiuum  ; fundamentaliter  vcr6  ell  fpecies 
perhcie  ambienre  aliud  corpus  trini  dimenfio-  Quantiratis  eadem  realiter  cum  ipfa  fupcrficie. 
ms.  ab  (trahendo  a quacunque  qualitate  naturali  Sed  hac  fufius  infra  explicabuntur, 
conicruatiiia  locari.  Alio  modo  accipitur  pro  Io- 

co  nwiralH  nempe  vt  fupponir  pro  fupcrficie  EXPOSITIO  TEXTVS. 

continente , connotando  formam  , Se  propric- 

fatem  naturalem  conferuatiium  locati  : verbi  f*\Vcni«m  i autem  aliud  quidem  ftcumfum /?,8ec.  t f. 

gratia,  lupcrhcies  acris  mccircundantis,  fiue  Jo-  V^Hoc  eft  fecundum  3 capitulum  huius  ira-  Tcxr.14. 

cus  (ir  mihi  lalubris,  fiue  nociuus,  fiue  in  iJJofim  dlatus  , in  quo  Philofophus  difputat  de  quidita- 

naruralitcr  , fiue  violenter  , eo  folo  quod  ambit  reloci;&  primo  prxmirtit  quandam  diuifionem. 

quantitatem  meam,  eft  mihi  locus : cum  hoc  ta-  Secundo  profequitur  ibi , Sic  igitur  confiderami - 

men  requireretur  ad  locum  naturalem, vt  ntcaprc  fut.  Diuilio  eft  ifta , quod  quidam  eft  locus  pro- 
natura diem  in  illo  propter  qualitates  loci  mihi  prius,fcilicet  qui  continet  locatum, Se  nihil  plus, 

conucnientes,  fiue  in  quantum  fum  grauc/me  in  vt  atfr  circundans  rc  , dicitur  locus  proprius  tui, 

Ctnraitum  quantum  aniinal.  Concauunj  enim  Luna:  dupli-  & vocatur  locus  fecundum  fe.  Alter  eft  locus 

citcr  dl  locus  'S1”’5 : nwn  ftui  catiblte  ipfum  .id-  communis, qui  fciiicct  continet  locatum, & pluj, 

1 aquate  ambit,  eft  Umplicitcr  locus, & quia  natu-  vt  ccrlum  eft  locus  communis  tui , & >>  vocatur 

taliter  confctuat,  eft  locus  naturalis  , idemque  locus  fccundumaliud. 

dicendum  eft  de  centro  mundi  refpetftu  tctt.t.  Sic  ifiiur  i cerfJcrMitikxi  lacm  ■vnlup.muppu  TtIt  ,, 
neque  elementis  folum  , verum  & mixtis , in  Jfrcin  <■//.  Hic  profequitur  , & primi  probat, 

quantum  mixta  funt  conucniunr  loca  propria:  quod  locus  fit  materia  , vel  fotma.  Secundi) 

vinum  enim  confetuatut  in  vafc  ligneo  , potius  quid  nec  fit  materia,  nec  forma,  ibi  : A:  ecri 

quam  in  vitreo, & in  cauernis  terrx potius,quim  imptfliUl, , &c.  Primi  piobar  quid  locus 

fuper  acte,  S:  locus  ptoptiaeparrii  eft  cuiufcun-  fit  fotma.  Secundo,  quod  fit  materia  : & tertii 
que  fu  apte  natura  lalubris  , atque  adei  corpus  concludit  corollarium.  Secundum  ibi,  Qucuami 
naturale  fuapte  natura  mouetur  ad  proprium  Io-  u«trm.  Tertium  ibi , //«rite  mtem.  Ptimo  icitur 
cum  , quia  in  ipfo  eft  vis  confctuatiua  locati.  probat  , quid  locus  fit  forma  : quia  ‘ primum 
Obferu.1  tamen , quid  locus  naturalis  non  habet  continens  alicuius  corporis  eft  locus  ipfius , & 
vim  atttafkiuam  , & ntotiuam  in  genere  caufar  per  confcqucns  locus  eft  terminus : fed  formacft 
emcicntis,  ficut  magnes  attrahit  ferrum  altctan-  terminus  , igitur  forma  eft  locus.Scd  dicit  Com- 
do  ipfum , fed  folum  in  genere  caufat  finalis , vt  mentator , quod  ifta  tatio  non  valet : quia  eft  ex 
cniimanimal  mouetut  ad  paftum;ita  gtaue  natu-  duabus  affitmatiuis  in  fecunda  figura.  Secundo, 
talt  impetu  mouetur  deorlum.  quia  xquiuocat  de  termino  : quia  locus  eft  tet- 

,0  “ NmcdrMim,,,  &c.  Nota,  quod Scotus  in  minus  cxtrinfccus  , fcd  fotma  eft  terminus  in- 

Lutu  Hj»-  rclponhonibusiftis  loquitur  femper  dc  loco  pro  trinfccus. 

rUm  fumi  fundamento  , feu  pro  materiali.  Vndc  obferua,  Quotcnu*  autem.  Hic  probat , quod  locus  fit  It. 

quod  locus  poteft  accipi  dupliciter.  Vno  modo  materia  triplici  ratione : quia  locus  videtur  efie 
Fundamentaliter,  & fic  non  eft  aliud,  quam  fu-  diftamia,  id  eft,  dimenfio  contenta  plano,{ctcr- 
perficies  circumfcribcns  locatum.  Alio  modo  mino,  id  eft,  contenta  infra  locuni  corporisjmo- 
formalitcr,&  fic  eft  relatio  adualis  ,vclaptitu-  db  materia  eifdem  terminis  continetur;  igitur 
dmalis  realiter  exiftens  in  fupcrficie  circumfert-  materia  eft  locus.  Secundo, quia  fi  per  imagina- 
hente  locatum.  Hic  autem  diftin&io  dcclatari  rionem  termini , id  eft,  quantitates  A qualitates 

remo 


— 


remoneantur  i corpore  locato , nihil  manet  niti 
materia ; Se  tamen  adhuc  mance  locus  ; igitur  lo- 
cus di  materia.  Tertio,  atithoritatc  Platonis  in 
Timxo,mji  pofuit  idem  cffclocnraA  materiant, 
S:  etiam  in  luis  dogmatibus  non  feript is, propter 
illam  d caufam : quia  idem  cft  locus , Se  recepti* 
uumimodo  materia  cll  rcccptiua;ig»ur  materia 
cft  locus. 

Merito  ; autem  ex  hi/  confidrruutibiu,^ic.  Con- 
cludit corollarium , quod  mcritoconiidcratio  de 
loco  cft  difficilis  : quia  antiqui  potuerunt  locum 
effe  materiam, vel  formam,  de  quibus  cll  difficil- 
limum confiderare,  Se  vnum  illorum  non  porcil 
cognolci  fine  reliquo. 

sit  veri  4 tjnod  impojfthiU  eft , &c.  Hic  probat, 
quid  locus  non  fit  maceria , vel  forma  i Se  hoc 

2uatuor  rationibus.  Secunda  ibi: Amplius  t)uomo- 
Tertia  ibi : Si  vero  in  ipfo.  Quarta  ibi : simplius 
eptando  ex  tere.  Primi  ponit  primam  rationem. 
Secando  increpat  Platonem  ibi  i Platoni  tamen  di- 
cendum erat.  Prima  ratio  continet  multa. Primum 
efl,  quid  corpus  locatum  vni  cum  materia,  Se 
fotma.fcparatur  fecundum  fe  totum  de  vno  loco 
ad  alium  ; igitur  locus  non  efl  materia , vel  for- 
ma. Secundi , quia  locus  non  cil  pars , vel  qua- 
litas corporis  locati , fed  cft  fcparabilis  a locato, 
Aeramen  nec  materia, nec  forma  cll  fcparabilis  ab 
eo,  cuius  cll : igitur  nec  materia , nec  forma  cll 
locus.  Tet tii»  quia  locus  cfl  ad  modum  vafis , Se 
non  efl  aliquid  ipfius  rei  locaczdgitur  locus  non 
f fl  maceria,  nec  forma.  liem , ex  y quo  locus  cft 
fcparabilis , fcquitur  quod  locus  non  fit  forma; 
quia  feparatio  forma;  i materia  cft  eius  corru- 
ptio, vt  dicit  hic  Commentator  com.iyA  i$.  5c 
locus  fecundum  quod  cft  contincns,non  cft  ma- 
teria,quia  materia  continetur.  Item , quia  locus 
eft  extra  tofum,  quod  locatur.  Se  tamen  materia. 
Se  forma  fune  intrinfecafibiitgiturAc. 

Platoni  tamen  dicendum  erat . Hic  improbat  Pla- 
tonem f , qui  dicebat  Ideas , Se  numeros  Mathe- 
maricos  non  effe  in  !oco;cuius  tamen  oppofitum 
fequitur  ex  diftis:diccbac  enim  locum  effe  mate- 
riam,quam  vocabat  magnum, & panium  ;&  dice- 
bat,quod  locus  participat  de  illis  Ideis  A'  nume- 
ris Mathematicis : modi  participatum  debet  cllc 
in  participanre.  Et  per  confcquens  huiufinodi 
Id  ex  A numeri  erunt  in  loco. 

Ampli  mi  6 tjMemodo.  Ponitur  fecunda  ratio , Se 
continet  duplex  medium.  Primum  cft, quod  cor- 
pora naturalia  mouentur  naturaliter  ad  Itu  loca, 
ve  patuit  prius.  Se  tamen  non  mouentur  ad  Tuam 
materiam  , vel  formam ; cum  de  fa&o  illas  ha- 
beant: icitur.  Secundum,  <\uh/urfiim  Se  deorfim 
funt  diffcrenrix  loci,  Se  tamen  fitrfutn , Se  desrfnm 
non  funt  differentiae  materiar , vel  formx : igitur 
locus  non  eft  materia, vel  forma. 

Sivero  7 in  ipfi.  Ponitur  tertia  ratiorquia  fi  lo- 
cus clfet  materia, vel  forma,  fcquerctur  quid  lo- 
cus effer  in  corpore  locato , & uc  loci  cflcr  Iocuj 
in  infinitum.  Item , quia  locus  non  tranfinura- 
tur  cum  locatoA  tamen  materia  A'  forma,  fiinul 
mouentur  cum  locato : igitur  locus  non  cft  ma- 
teria,vel  forma. 

Amplius  S quando  ex  .wrr.Ponitur  qiiarra  ratio, 
quia  f fi  locus  effer  forma , fcquerctur  quod  cum 
ex  aere  fic  aqua, quod  locus  cornimperetur.Con- 
fequens  cft  falfum  , quia  dicimus  aquam  cf- 
fe  in  eodem  loco , in  quo  prius  fuit  aer.  Et  pro- 
batur confcquemia:  quia  forma  acris  corrum- 
pitur. 

Scotieper.  Totn.  I U 


219 

ANNOTATIONES. 

* T*  T Oc  tjl  ficundum  capitulum , Scc.  Miro  ar- 
A JLtificio  Ariftotclcs  in  haede  loco  difpii- 
tatibne  procedit.  Primd  enim  prxccdcnri  capi- 
tulo inquirens , an  locus  effer,  non  foltim  ratio- 
nibus fuum  toreutam  probantibus  comemus  cft, 
vetam  Se  rationibus  non  paucis  ad  oppofitum  cft 
argumentatus.  Modo  in  hoc  capitulo  inquire- 
re incipiens  , quidnam  locus  fit, in  vrramque 
pattem  difputans  procedit  ; ira  vt  primo  duas 
lationes  argumentatiuas,  quibus  aut  materiam, 
aut  furinam  ccnfcxi  poterat  locum  cllc  , for- 
met ,•  deinde  alias  plurcs  nclitntni  efle  proban- 
tes, qux  Se  rcclx  funt  , proponit.  Quod  qui- 
dem non  otiose , at»  fortuito  , fed  ad  cius  in  fi- 
rmandum ingeuiumA  aliorum  quorundam  Pht- 
lofophoruin  defeiftuofam  de  hac  te  fpcculatio- 
nem ; S<  tandem  ad  veritatem  melius  indagan- 
dam ncccfiario » & confulib  fccillc  intclligcrc 
debemus. 

b Et  %-ecatur  locitt  f eundum  aliud.  Nota  hic  Ari- 
ftorclis  locutionem , dicit  in  aliud  fccntidum  fe, 
aliud  fecundum  aliud  dicitur  «appellans  locum 
communem  f eundum  alBtd  , quia  continet  per 
aliud  , hoc  eft  , per  locum  proprium.  Locus  au- 
tem proprius  dicitur  f eundum  fi , hoc  autem  fi- 
en /1  dum  fi , liic  non  opponitur  ficundum  use  i dens; 
locus  enim  proptius  per  fc,id  cft, immediate  con- 
tinet locatum , vt  ly  perfi,  opponitur  \yptracci- 
dens,  non  autem  per  fi,  vt  opponitur  per  aliud:  quia 
per  aliud , id  eft  , mediante  medio , fcilicer  pro- 
prio loco  continet,  vti  fenfibile  conucnit  ho- 
mini per  fe,  vt  ly  per  fi  opponitur  ly  per  accident, 
non  autem  perfc , vt  ly  per  fe  opponitur  ly  per 
aliud : quia  potius  competit  fibi  per  aliud  , id  cll, 
per  animal. 

c Primum  continent  alieni  ut  corporis , Scc.  Nota, 
qu&d  hxc  prima  ratio  tenet  ex  hoc,  quid  forhia 
cft  terminus  continens  mater iam:quia  forma  re- 
ducit materiam , Se  terminat  eam  ad  certam  fpe- 
cicm  ; fed  locus  proprius  prim&A'  per  fe  eft  ter- 
minus adxquatc  continens  locatum : ergo  locus 
eft  forma  locati.Cxteriim  hxc  ratio  cft  argttmcn- 
taciua,  neque  illa  intendit  Ariftotclcs  probaicjl- 
latum : quia  confecta  cft  ( vt  hic  dicit  Scotus  ex 
Aucrroc)cx  puris  affinnatiuis  in  fecunda  figuraift 
enim  locus  eflet  forma  !ocaci,vt  ipfccft  argumc- 
tatus, locatum  haberet  fpeciem  a locoA  tunc  om- 
nia, qux  in  eodem  loco  fucccdcrent,co  cafu  fie- 
rent ciufdcm  fpcciei.Formauic  autem  hanc  ratio- 
nem , vt  quorundam  oftenderet  errorem , exifti- 
mantium  locum  cllc  formatn,eo  qubd  non  diflin- 
guebant  inter  terminum  intrinfccum , Se  extrin- 
fccutn ; terminus  enim  inrrinfccus  eft  forma,  cx- 
trinfccus  vcr6  cft  locus- 

Propter  i fiam  caufam, ejuia  idem  efi  locus  & recepti - 
wrw.Nota  primo, quod  hxc  ratio, qti£  probat  loeu 
cire  materiam, vitietur  colligi  ex  Platone, vrTlns 
miftio  de  reliquis  antiquis  placet.  Effquc  huiuf- 
modi,ficut  materia  recipit  formam, fic  locus  loca- 
tum ; ergo  locus  cft  materia  locati : fiet»  enim  in 
materia  quxlibcc  poteft  recipi  forma,  ita  in  loco 
quolibet  locatum.Fonnctur  ergo  fic  ratiojomnis 
materia  recipit  formam;omnis  locus  recipic  lo- 
catum : ergo  omnis  locus  cft  materia.  Qux  ratio 
eundem  habet  defe&um  cum  priori;cfl  fiquidem 
in  fecunda  figura  ex  affirmaturis  procedcnsrpec- 
catuqucin  hoc  cognofcitur,qu6d  nondiftinguic 
inter  rcccptiuum  uuiinfccum  * & cxtrinfccum, 
T a,  se 


Ptr  (i  Hfirtm 
finitur. 


220  Lib.  I V.  VhyCicorum 


16. 


& maior  quidem  vera  cft  de  tefcptiuo  intrin fc- 
co : quia  tale  cft  materia ; minorem  vero  de  re - 
ccpriuo  exrrinfeco  oportet  tntelliei.  Quare  fyl- 
logifmus  cil  in  quartior  terminis  heut  prior. 

Secundo  nota  , ve  etiam  amioutuc  Philopo - 
nus , de  cd  probabile;  qudd  Plato  nunquam  do- 
cuit locum  omnino  idem  elle  cum  materia , fcd 
locum  per  analogiam , de  metaphoram  appella- 
bar materiam  .*  quia  liove locus  fuccc/fiuc  lufci- 
pit  d tueri  a locata , ira  de  materia  diuerfas  for- 
mat. At  quia  Arilloreles  voluit  hic  reprobare 
opinionem  p qua  quis  pollet  dicctc  locum  c/Tc 
mater ianhcitauic  Platonem, locum  materiam  ap- 
pellantem , ( Colet  n/mque  hoc  alfiduc  facere.) 

* H te  improbis  Mutonem, Scc.  Nora  qudd  Plato 
pofuit  Ideas  leparatas  a loco  , Se  rurfus  afte- 
j ufr , ( vr  hic  illi  imponiturab  Aridotcle  ) ma- 
rcriam  elle  locum  rcccpriuum  formarum ; hxc 
aurem  duo  inter  Ce  pugnanr.  Si  enim  for  mx , de 
Idex  recipiuntur  in  marcria,  Se  materia  c/l  locus; 
ergo  de  ldex  fune  in  loco,  contra  primum  di&u. 

N3  fi  Idex  Ceparatx  participantur  in  materia,  fert 
( quod  idem  cfl)locns  cft  parriccps  illmim.f  ficur 
Petrus , & quodcmique  indiuiduum  cft  parti- 
ceps fpeciei ) fequirur  Ideas  illas  , Se  numeros 
elle  in  loco: atque  adeo  redditurus  erat  rationem 
Piato, cur  non  edent  in  loco. 

17*  * Qttlaftloau  effit  forma  Jiqurretur  ,Scc.  Nora, 

Mdttri*  fri-  quod  materia  prima  clt  incorruptibilis , camen 
mtrijtieintJi  materia  hxc  cum  his  difpofitionibus  ad  hanc  for- 
/w.  * *'*'  mam  corrumpitur, quia  non  manet  cum  iliis.  Ita 
declarat  hac  rationem  S.Thomns,qucm  fequirur 
Soco.idcm  feni  it  Tarraretus.  Toletus  aliter  for- 
mat hanc  rationem,  dicirque  lic  Ari/l.  argumen- 
tarijlorus  comipitur  in  aliqua  locati  abiciflionc; 
fcd  materia  incorruptibilis  eftjcrgo  materia  non 
cll  locus.  Maior  probatur,  quando  enim  ex  aere 
Iit  aqua,  perit  locus , quia  minor  locus  eft  aquar, 
quam  acris, Se  item  alius  eft  locus  naturalis  aquar. 

Se  alius  actis.  Minor  cft  cuidens.  Vnde  dicit  lue 
ratione  probari  folum  materiam  non  ede  lo- 
cum. Scortis  vero  dicit  Ariftotclera  hac  ratione 
probare  folum  formam  non  cfle  locum ; formac- 
eae fic  Ariflotelis  rationem: Si  forma  eflct  lo- 
cus , quanJo  ex  acre  fit  aqua  , locus  forrumpe- 
retur;fcd  locus  non  corrumpitur : etgo  locus 
non  cil  forma.  Maior  fic  probatur : forma  acris 
deperditur  ad  corruptionem  acris  : ergo  fi  for- 
ma cil  locus  , periit  forma  ; fimiliter  Se  locus.  Ec 
hanc  maiorem  videtur  Ariftorcles  prolude  in 
textu  : dicit  enim,  non  enim  i»  eodem  loco  Jit  corptts : 
quafi  dicat, non  in  eadem  forma,  qux  per  te 
dicitur  locus  , fit  corpus , fcilicct  quod  genera- 
tur, fupple  in  quo  cil  corpus  corruptum.  Quafi 
dicat,  it  forma  efl  locus,  periit  locus : quia  periit 
forma;  quod  videtur  in  noc  : quia  corpus  non 
cd  cum  eadem  forma  in  corrupto,  &:  genito ; fcd 
corruptum  , fc  genitum  funt  in  eodem  loco  : er- 
go forma  non  cd  locus.  Et  addit  Ariftotclcs: 
igitur  corruptio  ? quafi  dicat , qux  corru- 
ptio loci  ? ac  It  dixillct  nulla ; quia  in  loco  vbi 
erat  corruptum  , fuccedit  Se  genitum.  Hunc  mo- 
dum exponendi  hanc  tationem  fciuat  etiam  Vi- 
Ulpandus. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 


pOjfbtr  l *Htem  accipiendum  eft,  quot  modie  aliud 


in  alio  cft,Sec.Y\oc  cft  tertium  capitulum  a hu- 
ius tra&atus,  iu  quo  Plnlofophus  determinat  de 


modis  effindi  in,  vr  per  hoc  o/lendac  quomodo 
locatum  fir  in  loco.  Er  primi  facit  hoc.  Sccundd 
mouer  dubirarionetn.  Terrii  /oluit  quandam  fa- 
dam  rationem  Zcnonis.Erqtiartt)  concludit  co- 
rollarium. Secundum  ibi : Dubitanti  autem  aliquis. 

Tertium  ibi : Quod  autem  Z er.  o.  Quartum  ibi:I/lud 
autem tnanifefbtm.  Primd  ponit  modos  effindi  in,  u*4i  ,$u 
dicens,  qudd  vno  modo aliquid  didwr  in  aliquo  "• 
r .inquam J>ars  in  toro,  vt  digitus  in  manu.  Sc- 
cundd, vr  torum  cd  in  partibus,  Se  tunc  ca- 
pitur />/,  valde  improprie  pro  ex,  Se  fic  rorum 
cd  in  partibus , quia  cd  ex  partibus , vel  quia 
non  cd  fine  partibus.  Tertio  modo  aliquid  di- 
citur in  alio,  ficut  Species  in  Genere,  id  cd,  5 

fub  Genere  fecundum  prxdicationem  quidi- 
tatiuam.  Quarti,  ficut  Genus  in  Specie,  id  cd, 
in  definitione  Speciei  , vel  Genus  dicitur  in 
Specie,  quia  prxdicantr  de  Specie,  ficur  dici- 
mus prxdicatum  inclfc  fubfc&o.  Quinti , ficut 
forma  accidentalis,  vel  ftilftanrialiscdin  mate- 
ria,fcilicct  per  realcm  inhxremiam. Sexto,  heut 
e/fedus  in  lita  caufa  efficiente,  id  c(l,in  potedate 
e fiacicmis, quia  fecundum  cius  impetum,  aur  vo- 
luntate fit  ,aut  producitur  cffcilus.Scprimd,  ficut 
ordinatum  in  hnem  ed  in  fu o fine , id  cd, ordina- 
tur fecundum  exigentiam  finis. 0<daud,vt  locatu 
cd  in  loco,  vt  aqua  in  vafc:&  idc  modus  cd  ma- 
xime proprius  ad  propofirum.  Et  notandum, 
quid  prxtcr  illos  modos  effindi  in,  fiuu  qmJam 
alii  modi;  ficur  dicimus  aliquod  effe  in  motu,vcl 
quiete,  in  gaudio,  vel  triditia,  & ita  de  aliis. 

Item  notandum  ,quid  diucxfira.s  ida  modorum 
effindi  in,  fuit  magis  apparens  in  idiomate  Grxeo, 
quam  in  nodro. 

Dubitabit  x autem  aliqui/.  HI  e mouct  dubita- 


ja. 

tionem.  Et primi  mouer.  Secundi , foluit  per  Tcit.  i*. 
tres  concluftoncs.  Secundum  ibi: Primo  autem  non 


contingit.  Tertium  ibi : Sit  vero  neque  fecundum  ac- 
cident. Item  primi  mouer.  Secundi  , ponit  pri- 
mam conclufioncm  ibi : Dupliciter  autem.  Dubira- 


Dupliciter  autem.  Dubira* 
lio  cft  illa  : Vtrum  aliquid  poflit  ede  in  fe  ipfo, 
fcilicer.aliqtto  diriorum  modorum. 

Dupliciter autem.Hic  foluit  dubitationem  prius  Alifii  fi 
motam  ,&  didinguit  quid  aliquid  b potcd  di-  ttft  JUi  $ 
ei  in  fcipfo  dupliciter : vno  modo  fecundam  fe, 

S:  alio  modo  fecundum  aliud.  Tunc  cd  prima  ***”' 
concludo  , quid  idem  poted  cftein  fe  ipfo  fe- 
cundum alterum  , vt  cotum  ed  in  fe  ipfo  ratio- 
ne partium.  Probatur,  quia  totum  c habet  dena- 
minationemi  fuis  partibus  : igitur  cum  partes 
liwt  in  toto,  fcquitur  quod  quodammodo  to- 
tum cd  in  fe  iplo  , cum  denominetur  a fuis  par-  t 
tibus.  Et  antecedens  patet  in  multis , quia  dici- 
mus corpus  elle  album  , eo  quid  fupcrficics  cft 
alba.  Similiter  homo  dicitur  feiens  , eo  quid  « "! 
anima  cft  feiens;  & fccundfrm  iftam  locutionem, 
quod  idem  ed  in  fe  ipfo  ratione  partium,  dici- 
mus quod  dolium  vini  ed  in  dolio. 

Primo  ; autem  non  contingit.  Secunda  concludo  Text.  tf** 
cd.quid  idem  non  cft  in  fe  ipfo  fecundum  feto- 
tum  , primi.  Et  primi  recolligit  qualiter  cotum 
diucrlunodc  nominatur  propter  partes.  Secun- 
do probat  conclufioncm  indu&iuc  : quia  indu- 
cendo in  omnibus  modis  effindi  wipriis  didis, 
non  inucnics  quid  aliquid  fit  in  fe  ipfo  primi. 

Et  probatur  ratione : quia  fi  idem  fecundum  fe 
edet  in  fe  ipfo , vt  puta  vinum  in  vino , fcquc- 
tetur  quid  vinum  cflet  amphora,&  amphora  vi- 
nu.Confcqucns  cft  falfum.Confcqucntiaproba- 
tur,quia  amphora  dicitur  ei  radoncquicominet 

vinum; 


r 


Qnjcftio  I. 


211 


Ten.  »7. 


Tinum;igitar  ^ fi  vinum  contineret  fe  ipfura,  vi- 
nuin  «liceretur  amphora. 

uitverd  4 mijut ftcunJutn  at  (idem  Tertia  con* 
clufio.  Idem  non  poteft  effe  in  fcipfo  fecundum 
accidens  , id  eft , mediante  aliquo  alio  corpore. 
Probatur,  quia  uincfcqucrcrur,  qudd  plura  cor- 
pora Client  fitnul.  Conlcqucnscft  impoilibile.  Ec 
confcqucmia  probatur  2 auia  fi  vinum  fir  infe- 
ipfo  non  fcainddmfcjfcd  fecundum  acddens.pu- 
ta, mediante  alio  corpore,  vt  vafe,  tunc  fcquitur, 
qu6d  vas  effet  propinquius  vino, quam  vinum 
edet  propinquum  ubi  ipli , quod  non  poteft  effe 
fine  penetratione. 

Qtyd  mi  em  5 Zeno.  Ilie  foluic  quandam  ra- 
tionem Zenonis , qui  arguebat  iic  i u locus  efiet 
aliquid , fcqucrccurqadd  ille  locus  effet  in  alio 
loco  , te  ille  in  alio»  & fic  in  infinitum.  Et  Ari- 
ftotclcs  dicit,  quud  non  eft  difficile folucrc  illam 
rationem : quia  locus  non  eft  in  aliquo  tanquam 
in  loco , fcd  tantum  unquam  pars  in  Tuo  toto, 
aut  finit  pallio , vel  qualitas  in  fuo  fubicAo ; Se 
ideo  non  oportet  > quod  procedatur  in  infi- 


Text. 


Idudalttem  6 maniftftum. Hic  infert  corollarium; 
quia  ex  quo  locus  eft  ad  modum  vafis  continen- 
tis , & non  eft  aliquid  corporis  contenti , fcqui- 
tur qudd  locus  non  eft  materia, nec  forma : quia 
locus  eft  quid  extrinfccum  corpori  locato,  & ta- 
men materia^  forma  fune  imrinfcca. 


AN  NOTATIO  NES. 


• T f Ocefl  tertium  capitulum , &c.  NotaqttdJ 

n "" 


h* 

t*,i  itui  t*lt 

I trtflieittr. 


AiftUtffii* 

tripli- 

tiitr.  ■ 


Ariftotclcs  in  hoc  capitulo  qurrit.vtruin 
idein  poifit  cfle  in  fp.jpfo  i mouetque  hoc  du- 
bium, vt  appareat, an  necclfc  fitjkmcrc  locum, 
nec  ne  : fi  enim  in  letpfa  res  effe  poteft  , locus 
quidem  fupcrfiucrct.  Huic  autem  iatisfa&urus 
quxftioni,  odlocflcndi  modos,quibus  aliquid  in 
alto  effe dicitur, prxmittir ; quos  breuiter, Se  do- 
&c  cxpl icat  hic  Do&or  Suht  ilis. 

h sMpuid  poteft  dici  ejft  in  fe  ipfo  dupliciter , 
Scc.  Nora,  tripliciter  aliquid  ellctale,  videlicet 
fecundum fc,\&  eft,  immediate  , fecundum  aliud, 
fcilicct  fecundum  partem  , & fecundum  acti  dem. 
Exemplum  primi , vt  fupcrfidcsfccundum  fccft 
alba,  quia  itoroediate  eft  alba.  Exemplum  fecun- 
di, vt  Pctrusdicitur ailpus’,quia  ihparte,frf- 
licet  in  capillis  eft  crifpus.  Exemplum  tertij, 
fient!  anima  mouctur  per  aeddens , quia  eft  in 
homine . qui  per  fe  mouctur : effe  enim  per  acci- 
dens tale,  id  eft,  quod  eft  in  eo , quod  fecundum 
fe  eft  tale.  Similiter  aliquid  eft  in  aliquo  triplici- 
ter ; fecundum  fe , fecundum  aliud,  e*  ft e undian  acci- 
dent. Secundum  fe , vt  quod  eft  proxime  in  loco, 
vt  corpus, 'cui  fecundum  fecompetit  cfic  in  lo- 
co. Secundum  aliud  , quod,  fecundum  aliqnam 
fui  partem  eftin  alio,  vt  arbor  eft  in  fluuio.quia 
radices  funt  in  eo.  Secundum  accidens  eft  id  in 
aliquo  , quod  eft  in  eo , quod  fecunddm  fe  cll  in 
illo ; vt  nauta  eft  in  mari,  quiacft  in  naui,qux  fe- 
cundum /e  eft  in  mari. 

Proportionabilircr  id  dicitor  effe  fecundum  fe 
nrimri  iri  fcipfo , quod  fecundum  fetarum  eftiu 
fe  ipfo, & hoc  eft  impofttbile.  Alto  modo  fecun- 
dum aliud  , fcilicct  fccunduif»  partem,  vr  fi  eo- 
tui» confideres  ratione  vnius partis  ,&  illa  pars 
fit  in  alia;  tunc  etiam  rorum  dicitur  effe  in  illa 
parte»  in  qua  eft  alia , vt  amphora  vfnl  eft  in  fe 
ipfa  ,ci>nudcr.tto  enim  hoc  toto , fcilicct , am- 
Steti  oper.  7oM.  II. 


phoratini,  quia  vinum , quod  eft  vna  pars,  eft  iri 
amphoia  , etiam  totumdicitur  effe  in  amphnr  j, 
te  m fcipfo  : & hocpa&o  concedit  Ariftotclcs 
aliquid  polle  infe  iplo  eire.Tcrtio  modo  aliquid 
dici  poteft  dic  in  fe  ipfo  per  accidens , id  eft,  ra- 
tione alterius  ; te  hocpado  nihil  eft  in  leipfo, 
quia  fcqncretur  qudd  duo  corpora  Client  in  eo- 
dem loco  penetratius , quod  eft  abfurdum.  Pro- 
batur fequcla:  detur,  vabi  gratia,  quod  ampho- 
ra vini  Iit  fn  fe  fecundum  accidens:  ctgo  eft  in  fe 
fecundum  accidens, quia  eft  in  alio,  quod  fecun- 
dum fe  eft  in  amphora  : nihil  autem  eft,  quod  fe- 
cundum fe  (ir  in  amphora  nili  vinum,  dato  quod 
vinum  fit  in  amphora ; & tunc  fic , quando  duo 
corpora  fic  fe  habent , qtt&d  vnum  eft  in  loco, 
quia  eft  in  illo,  quod  per  fcin  loco  eft,  tunc 
quod  eft  per  fe  , eft  magis  proximum  loco  ; am- 
phora autem  eft  in  fe  ( ex  hypothcfi  j quia  eft  in 
vino,  quod  fecundum  fe  clt* Iri  amphora : ergo 
nugis  proximum  eft  vinum  amphorx,  quam  ipla 
fibi ; fcd  ipfa  non  occupat  nili  vnum  locum,  ne- 
que eft  maior  fcipsa  tergo  vinum  , quod  magis 
proximum  eft  amphorar.vnum  cotpus  cum  ea  fa- 
ciet,& vnum  locum  occupabit , quoJ  eft  impof- 
fibile. 

c Tctttnt  habet  denominationem  d fuit  partibm, &TC. 
Nota  qudd  duplicia  funt  denominantia  aliquod 
fubicclunv, quadam  denominatu  libi  certam  par- 
tem in  fubiedo , ira  vt  folum  illi  poflinr  incile, 

’ ficui  limitas  determinat  fibi  nafum.  Alia  non  de- 
terminant fibi  certam  partem  , fcd  indifferen- 
ter poliunt  indle  pluribus  \te  talia  funt  itidu- 
. plici  differentia.  Alia  enim  funr,qux,ctfi  in- 
hrreant  folum  aliquibus  partibus,  v irrute  eorum 
relinquitur  aliquid  in  aliis  panibus  : quamuis 
enim  infirmitas  poflit  elfc  in  omnibus  partibus 
animalis  , tamen  fi  infir  in  aliquibus  panibus 
aliquis  dolor,  dolcre  relinquitur  in  aliis  parti- 
bus. Alia ‘rerA  fune,  qux  fi  infunc  in  aliquibus 
panibus , virture  eorum  non  derelinquitur  ali- 
quid in  aliis ; ficut  funt  albtdo , nigredo , te  fimi- 
lia.  Ex  iftis  pater,  qnbd  denominatio  partis  in- . 
fert  denominationem  totius  in  his , qux  deter- 
minant fibi  certam  partem  in  his , oux  fi  in* 
funtvni  parti  eorum, derelinquitur  aliquid  iif 
aliis;  fcd  in  aliis  non  infert.  Vnde  bene  fcqui- 
tur, nafus  Petri  eft  fimus ; ergo  Petrus  eft  fimus. 
Item  , fcquitur  , caput  Ionnnis  eft  crifpum  : er- 
go Io.mncs  eft  crifpus.  Similiter  thorax  Fran- 
cifci  eft  infirmus  ; ergo  Ftancifcus  eft  infirmus. 
Sed  non  fcquitur , manus  illius  eft  alba  : ergo 
ipCe  eft  albus,  ad  hoc  enim  quod  ifta acciden- 
tia denominent , oportet  qudd  infint  maio- 
ri , Se  principaliori  fecundam  quamlibet  fuain 
partem. 

d Si  vinum  contineret  fe  ipfitm , vinum  diceretur 
amphora.  Nocaqudd  fi  amphora  vini  ex  confuc- 
tudinc  vulgarium  fler  pro  vino  tantum  ,Jicdt  ex 
fignificattonc  vocabulorum  deberet  ff  are  pro  co- 
rincnrc  vinum ; tunctllaporeft  concedi, amphora 
vini , i«l  eft , conrcntum , eftin  amphora  vini, \d  eft, 
in  continente.  Nam  canfuenis  modus  loquendi 
eft , qu&d  ille  bibit  amphoram  vini , cfto  qudd 
tale1;  propofitiones  ex  impofitione  vocabulorum 
fint  tales,  ita  tamen  folici  fumos  vti , te  ita  eft 
fecundusmodus  amphibologi.T.Scd  ifta  propofi- 
lio,  amphora  eft  infe  ipfa primo , CT  fecundum  ft,  fim* 
pliciter  eft  neganda,  eo  qudd  rclatiuum  fubllan- 
tix identitatis  prarcisc fupponrtpro  eo, pro  quo 
fuum  antecedent. 

T 1 EX 


15* 

Drr.trr.iuAtia 
funt  tnJufti- 
(i  Jijfmona. 


14. 


iit: 


m 


SL‘3^ 


■m; 


ei 

£ 


-iv 


sl 

* r 
•‘ri.fi 




222  Lib.  I V.  Phy  ficorum 


Ten  jo. 


i 


Tc»c.  j 
CenJuiutrt 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

ACe/piamus  i autem  de  ip/o,8ic.Hoc  cfl  capitu- 
lum quartum  huius  tra&atus , in  quoprx- 
mirtic  quadam  nccclVutia  ad  definitionem  loci; 
Scdiuiditur:  quia  primo  ponit  quafdam  condi- 
tiones loci.  Secundo , ad  inuelligandum  defini- 
rionetn  loci,  ponit  quafdam  conditiones  bonx 
definitionis.  Tertio,  oftendir,  ex  quibus  dcucni- 
mus in  notitia m loci.  Er  quarti»  concludit  quafi 
‘-  d am  conciii/iones.  Secundum  ibi : Sitppejitu  au- 
tem. Tertium  ibr.Primnm  igitur  ctnJfderaJje.Qua r- 
cum ihi:Qu<snum  autem  dicimm. Pritnb  a prxmir- 
•Jt  conditiones  Joci.  Prima,  Jocus  cft  continens 
iinmediarun)  corporis  locati.  Secunda,  locus  non 
cifcaJiquid  rei  locati.  Terr/a,  locus  cfl  aqualis 
/ocatojiciliccr  fecundum  continentiam.  Quarta, 
iiuIJt  corpori  deficit  Jocus.  Quinta  , Jocatum  cfl 
ieparabile  a Joco.  ■ Sexta  , omnis  locus  habet 
furjitm , & deorfum;  & hoc  maxime  eft  verum  de 
roto  loco  vniucrfi , in  quo  iftx  dificrcntix  fune 
nacuraJiter  JiiJindi,vr  patet  fecundo  Coeli, texe. 

J.  ifc  p.  Septima , quodJibct  corpus  naturale  cfl 
narum  fervi , id  cfl , moneri  ad  Inum  Jocum  na- 
turalem , & manere  in  fuo  loco  naturali ; & hoc 
cfl  propter  diucrfitarcm  virtutum,  quas  habent 
loca  nat ural ia, fciiicct  in  confcruacrone  corpo- 
rum locatorum. 

Suppefuu  i autem.  Hic  ponuntur  quatuor  b 
coudichmcsbonxdcfuutionis.  Prima  cfl,  quod 
, . . definitiodebear  ficficri,  quod  per  Jpfam  appa- 

ulnu.  Jltl  rcat,  qux res  fit  illa»  de  qua  datur  definitio.  Se- 
cunda, quod  per  illam  pofUnc  folui  quxllioncs 
contingentis,  e i rea  quid  cll  definiri.  Tcrtia.quod 
per  ipiaraapparcantcatifacomnium  per  fe  acci- 
dentium definiti, & caufa  cfl:  quia  bona  defini- 
tio non  folum  debet  exprimere , qua:  res  cfl , fcd 
etiam  debet  exprimere  caufas  definiti , qux  funr 
caufit  omnium  per  fe  accidentium  cius.  Quarta, 
conditio , quod  per  definitionem  appareat  caufa 
diucrli  tatis  opinionum  de  definito:  caufa  huius 
cft, quia  perbonam  definitionem  debent  exprimi 
omnia  figni  ficata,  & connotata  partium  defini- 
ti , ex  quorum  ignorantia  accidit  fieri  diuerfas 
opiniones. 

Primum  igitur}  conjiderajfe oportet.  Hicoftcn- 
dir  ex  quibus  dcucnimus  in  notitiam  loci.  Di- 
cit prirad,  qubd  c motus  localis,  augmema- 
tio  , fe  diminutio  maxime  fecerunt  nos  cog- 
nofcere  locum  , prxeipue  tamen  motus  loca- 
lis ; fe  ratio , quia  cccium  maxime  mouctur, 
opinamur  ipfum  maxime  cfTc  in  loco  , fe  ly 
maxime  debet  dcictminarc  hoc  verbum  opina- 
mur , & non  hoc  vctbum  ejje.  Vnde  per  iflos 
motus  maxime  cognofcimtis  locum,  eo  quod 
'per  quemlibet  ipforum  rranfmutatur mobile  de 
loco , ad  tacum  ; fcd  Philofophus  diftjfiguit  de 
tr-.t.  eo>  quod  mouctur  localiter : quia  quoddam  mo- 
*u*lt  Z,J!T  ucu,r  Tct  ,c  » ft-ilicjet  non  ad  motum  altc- 
tttuttf£4t.  r‘0s  i aliud  mouctur  per  accidcns,fcilicct,ad  mo- 
tum alterius : & hoc  dupliciter.  Vno  modo  mo- 
uctur per  accidens  ; quia  natum  cft  cllc  mobile 
per  fe , vt  parsexifteus  in  toto.  Alio  modo  quod 
non  cft  natum  cllc  mobile  per  fe,  vt  qualitas  iiv- 
h.vvens  mobili,  vt  albedo,  fe  feientia : fe  hanc  di- 
ftimftiuncmdpofuit  Atiftotelcs  ad  denotandum, 
qubd  ex  mom  mobilis, quod  pcc  fe  mouctut, ma- 
xime dcucnimus  in  notitiam  loci. 

Quoniam  autem  4 dicimtu  rjjc.  Hic  concludit 
quafdam  conclufioncs;5c  funt  tres.  Ftinu  cft. 


Tert.  yi. 


Vi.<*  contra- 
dliiieutm  Zi- 


Corpus  continens  c fecundum  ferorum  non  cfl 
locu s illius  quod  conrinerur.  Secunda  conclu-  *v 
fio.  G'im  aliquid  cft  m aliquo  com/nuo  fibi,  & 
indiuifo,  ipfum  non  cft  in  illo  ranquam  in  loco. 
Tertia  conclulio,  cum  continens  cft  diuifumi 
conrcnroA'  funr  ad  inuicem  contigua, tunc  con- 
rcnrum  cft  in  vltimo  continentis  tanquam  in  lo- 
co. Prima  couclufio  probatur,  quia  fi  corpus 
continens  fecundum  ferocum  cfTcr  locus,  fcquc- 
rcturquod  non  fcinpcrlocus  cfTcr  «qualis  loca- 
to, quod  cft  contra  conditiones  priiis  politas.  Et  - 
coufcquentfa parcr;quia  corpus  continens  fccun* 
ddm  fe  totum  continet  plus, quam  illud  locatum; 

Se  ideo  corpus  * continens  fecundum  vltimum 
fui,fcilicct  verfus  locatam, cfl  locus. 

Cum  j igitur.  Probat  fe eundam  conclufio-  Tcr. 
nem  : quia  corpus  locatum  poteft  moucri  in 
fuo  loco;  fcd  corpus  locatum  non  poteft  mo- 
ucri in  illo  , quod  cll  fibi  continuum  ; igi- 
tur illud,  quod  cfl  fibi  continuum  , non  cft  locua 
cius.  SrcundA,quia  locatum  non  cft  in  illo,quod  *’ 
cll  indiuifum  ab  ipfo , ficur  paes  in  toto,  ve  vifus 
in  oculo, fe  manus  in  corporc;fe  per  confequcns 
non  cft  in  ipfo,  ficur  in  loco.  In  textu  eodem  ibi: 

Cum  autem  diui/umefl.  Probat  tertiam  conclufio- 
nem  : quia  ciini  aliquid  cfl  in  aliquo  feparato  ab 
ipfo, illud  fepararum  cfl  locus  eius.  Quod  proba- 
tur ex  duobus.  Primo  i quia  locatum  cft  in  illo 
ranquam  in  vafe,  rr , verbi  gratia,  vinum  in  fcy- 
pho , vel  aqua  in  dolio;  & per  confequcns  cfl  in 
illo  tanquam  in  loco.  Sccundd , quia  contcn- 
tumpotcfl  moucri  iniIIo,vtaqua  mouctur  in  ca- 
do. Et  notandum,  quod  exifto  capite  non  ha- 
betur determinati  , quid  fit  locus , tamen  in 
iflo  capite  habentur  conditiones  loci,  per  quas  ; 

po fiunt  folui  omnes  dubitariones  peius  inotx 
de  loco. 

ANNOTATIONES. 

• ' T)  Rimo  premit t it  conditiones  loci.  Nota , quod  17. 

A prima  conditio  intclJiccnda  cfl  de  loco  CnUaitm 
proprio  primo,&  immediato  locatum  contincn-  bti 
te  ; non  enim  effet  proprius.fi  cum  locato  comi- 
nerentur  a!ia;dcbet  ergo  locus  continere  locatu 
immediati , id  efl,  debet  proximi  tangere  loca- 
tum ; locus  namque  vini  exiftentis  in  dolio  non 
tam  proprie  dicitur,  vbi  cfl  dolium , nimirum.-1', 
cella  vinaria, quam  ipfum  dolium:  nam.vt  in  no- 
tationibus ad  tertiam  quxftionem  dicemus ; Ln-  * 
au  ejfftperficiet  vltinu  cortcaua  continentis  locatum. 

Secunda  conditio  intclligitur,  quod  locus  non 
cft  aliquid  ipfius  locati  licut  pars ; cum  locus 
diflinguatur  a locato,  & a qualibet  cius  parte,  f£ 
cutn  totum  locatum  poflit  a loco  cxirc.Tcrtiain-  k > 
tclligitur  ficut  prima  de  loco  proprio : nam  lo-  ' " 
cus  proptius  cum  propinquifiime  attingat  loca- 
tum , nec  maior , nec  minor  cfl , fcd  xqualis  lo- 
cato; atque  adeb  inquit  Atiftotelcs  primum  lo-  1 
cum  neque  minorem  cfTc , neque  maiorem : quia 
locus  materialiter  acceptus , hoc  cft,  pro  toto 
corpore  continente  (qualis  cft  amphora  refpc&u 
■vini)  maior  eft  locato.  Quarta  conditio  , qui 
Atiftotelcs  dicit  locum  non  deferi  abvnoquo- 
que  , non  cft  ita  intelligcnda,  quod  in  eodem  lo- 
co clTe  non  poflit  nifi  vnum , idemque  locatum. 

Condat  enim  in  eodem  loco  fuccedcrc  diuetfa 
locat  a, fcd  in  hunc  modum  cft  intelligcnda, qiiod 
vmifquifquc  locus  femper  hahet  aliquod  locatu, 
ficut  quodeumque  locatum  cft  in  aliquo  loco. 


IS. 

Ctmdititan 

JAairunu 

nfJifMtur. 


Utfttt  UaUs 
rjtrif!,*. 


1J. 


I 


ira  vt  dtcanrttr  ad  comicrtcmiamj/sfMi  eft.erwo  lo- 
cdsi  locus  rjf.  Locatum  tji , ergo  loco  locatum  rjf,non 
ramcn  fcquitur , corpus  e/i , ergo  ia  loco  tji ; vt  pa- 
tet dc  fiipreino  calo.  Sexta  conditio  intclligiuir 
(oliim  clc  locis  naturalibus  grauiuni , & leuium: 
quuciim  dccrrlo  nihil  ha&cnus  definierit ; lo- 
quitur fecundum  famofam  antiquorum  opinio- 
n em, qui  putabant  corios  etiam  conftare  ex  narti- 
ta  grani,  vel  Icui»  cjlm  tamen  in  rei  veritate  cor- 
ium nec  furfum.ncc  deorfum,  nccptorfus  ad  lo- 
cum, fed  prxriscin  loco  moucatur. 
b Hic  ponuntur  quotae?  conditiones  definitionis. 
Nota,quod  ptima  conditio  patet  ex  his  qux  tra- 
dit Ariftotclcs  y.Topiconim  ,cap.x.  vbi  icribit, 
qu5d  definitio  cft  oratio  explicans  quod  quidrji, 
id  cft, rei  luturam.Secunda  patet  ex  his  qux  feri- 
bic  *.  Metaph.  text.  t.  vbi  habet , quid  verita- 
tis cognitio  cft  dubiorum  folutio.  1 crtiacondi- 
tio  patet  ex  prima : nam  cum  definitio  explicet 
naturam  rei , &:  naturam  accidentia  proprie  fub- 
/equantur,  per  definitionem  cognoicunt  acci- 
dentia propria. 

c Dicit  primo , quod  motu s locali/,  ougmentath, 
(j eiimiuut io , &c.  Nota , quod  triplex  cft  motus 
localis ; alius  enim  cft  totius  lod  mutatio, qui 
. dicitur  motus  ad  locum.  Et  hic  per  fc  primo  di- 
scitur motus  localis : quia  terminus  talis  motus 
non  cft  alius , quim  locus.  Alij  duo  funt  morus 
non  ad  alium  diftinftum  locum,  fed  ad  maio- 
rem , vel  minorem  ,vt  augmentano , & diminu- 
tio.  Et  ifli  non  funt  per  feprira&  motus  locales: 
nam  attgmentatio  non  cft  ad  locum,  fed  ad  quan- 
titatem : & paritet  diminurio  , fed  de  per  acci- 
dens , & confecutiuc  aucla  , vel  diminuta  quan- 
titate, augetur,  vel  diminuitur  locus.  Nec  fine 
caufa  adierit  Philofophus  hanc  diftindrionem; 
quia  locus  non  tam  nunifciticognofciiur  per 
augmentum , vel  decrementum  locari  ( vbi  non 
mutatur  torus  locus , fed  fit  mutatio  a parte  ad 
totum  locum, vel  a toto  ad  partenOquJm  oogno- 
fcitur  per  motum  localem , qui  cft  per  fe  primd 
motus  ad  locum. 

<*  Et  h.vtc  diilinilionempofiit  Ariftoteltt&c.Ho- 
t a,  quod  hanc  diftin&ionem  fubiecit  Ariftorc- 
lcs.  Primh  , quia  quot  modis  contingit  moucri 
localiter , tot  modis  concingir  clTc  in  loco,  fcili- 
cct  per fc,&:  per  accidens.  Secundo,  vt  notat 
' Scotusjquia  locus  non  eam  innotefrit  ex  his, qux 
monentur  per  accidens^ quim  ex  his,  qux  per  fc 
moucntur. 

e Corpus  continens  fccurJianfi  tetum , &c.  Nota, 
qu6dJocus(vt  didumert  fuprajalius  eft  commu- 
nis, qui  non  dt  xqualit  locato , fed  cil  locus,  aut 
quia  cfl  loci  locus,  vt  corium  cfl  locus  meus, quia 
cil  locus  acris , in  quo  ego  fum , fimiliter  totum 
’ corpus , lu  cuius  parte  ego  futn , ve  elementum 
aciis  cft  materialiter  locus  meus,  quia  fum  in 
aliqua  eius  panicula, & quia  per  motum  non  mu- 
tatur locus  communis , fed  locus  proprius , pu- 
ta fuperficies  qux  me  tangens  circundac:pcr  ta- 
lem'motum  non  cogrtofccmus  locum  cumum- 
nem ; fed  proprium  i & hanc  fuperficicm  appel- 
lat vltlmum  continentis  versus  locatum:  vbi  ait* 
quod  non  cft  homo  in  roto  aere,  fed  propter  sA- 
t ituum  ipfuu  continent.  Er  eandem  appellat  pri- 
mum locum : nam  quod  incipiendo  ab  acre  ver- 
sus me , cft  acris  vltimum , incipiendo  a me , cft 
inihi  mimum. 

i Et  ideo  carptu  t eminens  p eundum  vltimum  prit 
Cee.  Nota , quod  illud  v Jcimuin  cuntiucutis  de- 


bet effe  vltimum  non  in  potentia , fed  in  adu. 

Illud  enim  cft  vltimum  in  potentia  rcfpcdn  ali- 
cuius , quod  cft  continuum  alteri  t illud  vexd  cft 
vltimum  in  adu  , quod  cft  adu  druifum , atque 
alteri  contiguum  : verbi  grani,  totum  conri- 
nct  patrem  , vt  humerus  conrinct  brachium, 
non  quidem  vt  locus  locatum , fed  quia  clfc 
continuus  brachio , atque  adeo  humerus  non 
cft  locus  brachii  : qma  non  habet  vltimum 
adu  versus  brachium  eadem  ratione  ocu- 
lus, qui  cft  courinuus  cerebro,  non  cft  in  il- 
lo tanqnam  in  loco.  Si  amem  eflet  difconti- 
nuus»  illa  (iiperficics  ccicbri  circumungens  ocu- 
lum eflet  proprius  locus  crus  i etenim  quia  cllet 
vltimum  adu  continentis , cllet  primus  locus 
oculi. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

IAm  igitur  i manipslum  ex  bis,Scc. Hoc  cft  quin-  ? o. 

tum  capitulum  , in  quo  Philofophus  inquirit  Text.  if* 
definitionem  loci.  Et  diuiditur : quia  primi  in- 
quirit particulam  ponendam  in  definitione  loci. 
2>ecund6,paniculam  ponendam  per  modum  dif- 
ferenti*. Et  tertio  concludit  definitionem  loci. 

Secundum  ibi : Vt  autem  t/^.Tcrtium  ibi:  Q»*re 
continent n terminus,  hem, primo  ponit  condufio-  mi 
nem , Se  probae.  Secundo  , probat  minorem  fux 
fux  rationis , ibi : Sed  propterea  quod.  Cft  igitur 
condufio  ifta : Locus  cft  terminus  corporis  con- 
cinentis. Probatur  i quia  vel  locus  cft  materia, 
vel  forma, vel  fpaxium  feparatum  inter  lateta 
corporis  continentis, vel  terminus  corporis  coti-  , • 

tinemisi  fed  non  eft  aliquod  prxdidorumtiiiun}  W 

igitur  relinquitur  quartum.  Maior  patet : quia 
non  cft  aliquid  aliud  , per  quod  polline  faluari 
conditiones  loci  priis  pofux. 

Sed psopterea  quod,  iiic  probat  minorem.  Et 
prim6  oftcndic , quod  locus  non  fit  foima.  Se- 
cundo, quod  non  fit  fpatiuin  feparatum.  Tertid, 
quod  non  fit  nutcria.  Quarti,  concludit  defini- 
tionem fuarn.  Et  quinto,  infert  confiderationcm 
de  loco  cflediflicilcm.  Secundum  ibi:  Excorni-, 
tem.  Tertium  ibi : Et  materia  etiam.  Quartum  ibit 
'Si  igitur  nihil  horum  trium.  Quintum  ibi : Videtur 
autem.  Prim6,  prxmittit  quate  forma  videtur  ef- 
fe locus  ;&intcUigic  per  formam  vltinum  fu- 
pcrficicm  corporis  comenti,  qux  videtur  efle  lo- 
cus.Prim6,quia  continet  locatum.  Secundo, quia 
ipfa , & verus  locus , fcilicct  terminus  corporis 
continentis , funt  xqualia.  Tertio, quia  locus  ve- 
rus, & cius  fuperficies  funt  fimul : igitur  propter 
iftas  conuenientias  extrema  fuperficies  corporis 
contenti  videtur  clfe  locus  , quod  ramen  cft  fal- 
fum : quia  ili*  fuperficies  funt  termini  diuctfo- 
rnm  corporum  : vna  enim  eft  terminus  corporis 
comenti , & altcrarft  terminus  corporis  conti- 
nentis; modo  locus  debet  cllc  terminus  illius, 
quod  cft  fepatatum  a locaro : igitur  impoflibi- 
leeft,  quod  extrema  fupctficics  locati  fit  cius 

locus.  , . , . 

Ex  i eo  autem.  Hic  probat , quod  locus  non  j r. 
fit  * /parium  fcparntum.Et  prim&  pnrmirtic.qna-  Tett.  u. 
re  loens  videtur  cftc  hniufmddi  fparinm  , & cft  k t**** 
motiutun  iftud  , quod  vidcnms , quod  in  eodem 
vufe  primo  cft  vntim  corpus  ; poftea  aliud  ma- 
nemcconfimili  diftantia  laterum  cotporiT.quod 
nonclTcr , nif»  fpntium  interceptum  inter  huiuf- 
modi  latera, edet  rcceptiuoin , Se  locus.  Hoc 
autem  probat  tripliciter.  Sccutuld  ibi : Si  autem. 

T 4 Tenii» 


224  Lib.  I V.  Phy  ficorum 


Tat.  17. 


Tertio  ibi : Non  efi  ,ttttem.  Prima  rario  cft , quia 
fruflra  ponitur  ulis  Jimen/io  fcpatataad  facien- 
dum partes  conti  nentis  diihirc  ab  iuuicem,  cum 
aliud  corpus  CucceJens  poreft  facere  partes  di  (la- 
re , licut  paus  dillabant per  corpus , quod  trans- 
fertur dc  illo  loco. 

SJ  /tuum  f ejfet  ali/ptod fiatium.  Secunda  ratio; 
qui.t  /i  clJet  taje  fpati uni  ieparatum , Icquercruc 
q ubd  cllcnc!  infinita  loca , quod  c(l  impullibilc: 
quia  tunc  elfet  loci  locus,  &lic  in  infinitum.  Ec 
patet  confcqucntia  :quia  tf  cuiuftjbrt  totius  funt 
infinitx partes,  qiutum  quxJibct  haberet  locum 
/t'n  propiiuniJciJicci  partem  fpatij  <cpaiati,quod 
e ll  locus  totius. 

Non  efi  autem.  Ponitur  tertia  ratio; qui*  ad 
prxdtclam  rationem  poreft  rcfpondcri, negando 
consequentiam  ; quia  totum  bene  cft  in  loco  per 
fci  fed  pars  oflcr  in  loco  per  accidens , Scilicet  ad 
locationem  totius.  Hoc  non  valet : quia  fcquc- 
letur , qubd  nihil  cllct  per  i e in  loco,  mfi  totus 
mundus:  quia  nihil  aliud  a mundo  edet  in!  o- 
co,niii  ficut  pars  mundi  in  parte  loci  totius  mun- 
di , & Cie  quodiibcc  aliud  a inundo  cllct  in  loco 


J4* 


Tc*r.  jf. 


nendam  in  definitione  loci, per  modum  dificren- 
tixi&  vult  proluee , quod  locus  cft  immobilis. 

Vnde  per  hoccll  differentia  vafis  a loco  :quu  L*:iifm 
locatum  in  vafc  /IinuI  mouetur  vafc  moto,&  t,M’ 
quieicit  ad  quietem  vafis.  Dcida  immobilitate 
dimitto  vfquc  ad  quadiones. 

Quare  cemittfntu  termimu  immcbilu  primus  , lo • Dffm/islsd 
ciu  eji.Hic  concludit  dcfinitiouanJuci.Sccundd, 
declarat  illam, ibi: 

sitijnt  pivpjer  /tot  me, Itum. De  finit  io  cft  ifia.Ao- 
cu»  efi  terminus  continent  is  immobilu  primsst : Se  po- 
nitur terminus  per  modum  generis , quia  locus 
cll  rerminus , qua:  cft  fupctficics : ponitur  conii-, 
nen/xs, ad  differentiam  vlcimx  fupcrficici  corporis 
contenti  i qua:  non  cll  locus, eo  quod  non  cll 
feparata  a locato  ; Se  ponitur  immobiiu  ad  diffe- 
rentiam vafis,  quod  mouetur  cum  locato  * & po- 
nitur primus , id  cft , immediatus,  ad  denotan- 
dum, quod  locus  cll  fuperfides , Se  fupctficics 
continentis  immeJiau  locato,  aJ diffetemiam 
fupcrficici  conuexx  corporis  Jocantis. 

sfrtjt/f  S propter  hoc  medium.  Hic  declarat  defi- 
nitionem.  Primo,  qubd  locus  cft  immobilis.  Se- 
cundb , infert  corollarium,  fit  tertio  , dcclarar, 
qubd  locus  lit  terminus  corporis  continentis.Se- 
cundum  ibi ; Quare  cum  Uu*.  fit  tertium  ibi : Pro 


Smem 


per  accidens. 

Et  materia  a etiam.  Hic  oflcndit , qubd  locus 
fit  materia. Vnde  antiqui  moucbantur  ad  ponen-  >rw 

t*r?tT  ViJ*  <*um  J°cum  «dic  materiam.  Primo  propter  hoc,  pter hoc.  Dicit  primb, qubd  medium  cali,&vlti- 
r tj]*  moti,  qUyj^cut  ln  jOCo  inuiccm  fucccdunt  idiucrfi  mum,  id  cft , yliima  fupctficics  cccli  vctsbs  nos, 
motus,  ita  etiam  in  materia  fiunt  fucccSTIue  di-  cft  locus  Simpliciter  furfum  ; fed  medium  ccrli, 
uerfie  tranfmutationcs.  Secundo  propter  hoc, 
qubd  ficut  locus  manct.r emoto  locato,  ica etiam 
manet  materia  fatfla  tranfmutationc.  Tertib  Sicut 
locus  cft  infeparabilis  a locato  ad  illuni  fenfumi 
qubd  Sicut  locus  non ipotcft  elfc  fine  locato,  ita 
materia  non  poteft  cllc  Sine  forma.  Vnde  propter 
iSbs  Similitudines  accipiebam  pluntaliam,  qubd 
locus  cft  materia. 

ferttm illud ejusdem..  Improbat  iftud dupliciter. 

Primb,  quia  multum  differunt  ab  inuiccm  tranf- 
ir.uratio  fa&a  in  materia  , & rranfmutatio  faZla 
in  loco.Vndc  tranfmucatiq  a materiar  cft  fubflan- 
tia!is,&  propter  hoc  dicimus, qubd  illud  cft  aqua. 


latus  nent  fi 
mnttria. 


quod  prius  luit  acr,id  cft,  illud  quod  nunc  cll  i 
“ ; fuit 


35- 

Text.  y9. 


Text.  40. 


Jext.41. 


formatum  forma  aqua: , piius  fuit  informatum 
forma  acris : fed  rranfmutatio  facla  in  loco,  cft 
mutatio  localis  folhni , Se  ideo  ab  ifta  mutatione 
habemus  alium  modum  loqucndi,vt  dicendo, vbi 
prius  fuit  aqua, nunc  cft  Jcr.Sccunda  ratio  cft  ifta: 
quia  materia  cftinJiuifaabco  cuius  cflmatetia, 

& non  continet  ipfum,iminb  materia  continetur 
locojocus  autem  cft  feparatus  ab  eo, cuius  cft  lo- 
cusrigitqr  locus  non  cft  materia. 

Si  igitur  i nihil  Inrttm  trium  locus  e fi.  Hic  con- 
cludit prxdi&om  conclufioncm  , fcilicct , qubd 
locus  non  cft  materia  » nec  forma,  nec  Spatium 
Separatum  interceptum  intet  latera  corporis 
continentis  ■,  fed  cft  terminus  corporis  e con- 
tinentis. 

Videtur  6 < tutem  4.V^iid,Jcc.lnfcrt  corollarium, 
qubd  confidcratio.de  loco  apparet  diftitilistquia 
propter  rationes  prxdi&as  in  principio,  qux  fa- 
ciebant diiHeuhatem  dc  loco,  adime  prxdiftx 
fimilitadincs  moucnt  ad  ponendum,  qubd  locus 
fit  materia  »ycl  forma.  Similiter  infcnfibilitas 
aeris  monet  ad  ponendum  , qubd  fpaiium  fe- 
paiatum  fit  locus;  quia  ex  quo  in  vafc  non  ap- 
paret corpus  fenfibile,  vulgus  credit, qubd  ni- 
hil facit  diftatclatcra  vafis , mfi  pixeise  dimen- 
fio  feparata. 

Tf  autem  7 vm.  Htc  inquirit  particulam  po- 


id  cft,  fuperfiaes  continens  coipus  in  medio  cce- 
h,  id  cft  , terra, cft  locus  Simpliciter  deorfum: 
modb. ifta  duo  Semper  manem  itnmobilia.quiali- 
ect  circa  medium  moucacur, tamen  immobile  cft 
ratione  diftantix  ab  illis  inferioribus  i & ideo 
cum. furfum  ,Sc  deorfum,  qux  funt  diffcrciuix  lo- 
ci ,lint  immobiles,  fcquiifcr  qubd  f locus  fit  im- 
mobilis. 

Quare  cum  leue.  Infert  corollarium  , qubd 
leuc  naturaliter  mouetur  furfum , & grauc  deor- 
fuin  naturaliter  ■,  Se  ideo  locus  deorfum  cft  me- 
dium , fciiicet  locus  terrx , Se.  ad  medium  , id  cft, 
locus  aqux;  fed  locus  furfum  cft  ipfum  vlcimum, 
id  cft,  vltima  Superficies  c«xli  versus  nos,  vel  ad 
\Irimura,id  cft.locus acris. 

Et pi  opter  hoc.  Hic  declarat,  qubd  locus  cft  ter- 
minus  corporis  continentis  propter  duo.Primb, 
quia  ille  terminus  corporis  continenta  continet  lo-  tj,. 
catum  ad  modum  vafis.  Sccundb,quia  ille  termi- 
nus efi  fimul cum  corpore  locato , exponendo  ly  fimid 
priuatiuc , fcilicct , per  ptiuationem  cotporis  in* 
tetmedij. 


ANNOTATIONES. 


L Ociis  non  efi (patium  fr paratum.  Nota,  qubd 

antiqui  diucifimode  ponebant  locum  cSTc  latisjfsf*’ 
fpatiutn  feparatura.  Quidam  eniin  dicebant  ta- 


lc  Spatium,  cftc  corpus  animatum  indiuifibilc,im- 
mobile,  & immateriale.  Alij  dicebant  non  dfc  «u ipi. 


quid  realc  , fed  fecundum  fc  quoddam  vacuum, 
cuius  ejjecqn  carentia  corporis , vi  repleri  pof- 
fct.  Alij  putabant  inter  extremitaros  , (eu  late-, 
ra  fuperficici  alicuius  continentis  elfc  Spatiuni,^: 
intcruallum  interceptum , quod  quidem  erat  di* 
menfiones  quxdam  dc  1’rxdicamcnto  Quaauita-  1 
• tis.in  quibus  corpus  locatum  recipiebatur , quas 
dimenfiones  dicebant  tfic  immobiles,  vt  fic  juc- 
ccdcmia  corpora  inipfis  poftent  locati : qux  et- 
iam dimenfiones  pcneciabantur  cumcotporcad- 
ucnicmc , etiam  fecundum  ptofunditatem , &:  fic 

cotum 


Quceftio  1 1. 


21$ 


fert  'ntn  tfi 

ftrft  in  Uti. 


tid  JM4- 

• fit  U- 


}S. 


totum  locatum  erat  in  loco  fecundum  quamlibet 
dimenfionem. 

*»  Et  ejhrtotuaan  illud.  Nota,  quM  i (torum  opi- 
nio ( vt  elicitur  ex  Commcntatorcjfumpra  cft  ab 
xftimatione  vulgi.  Cdm  enim  in  dolium  vacuum 
infunditur  vinum , vulgares  non  putant  vinum 
recipi  in  dolio,  fcd  in  (patio  illo»vbt  enim  acrem 
non  experiuntur , exiftimant  efle  (impliciter  va- 
cuum : ob  idque aliqui  antiqui, aut  Platonici,aut 
ali j , dicebant  clTc  in  illo  inani  quafdam  dimen- 
fiones interminatas,  qux  erant  quantitates  fepa- 
ratx  ab  acre  inde  exeunte , & a vino  fubintran- 
tc , qux  quidem  fc  penetrabant  prius  cum  acre. 
Se  poltea  cum  vino , eo  modo  ( vt  opinor)  quo 
Chriftiani  credimus  corpora  gloriola  cumquan- 
titarc  cceli  fe  penetrare.  Dicltque  Ariftotcles 
hanc  opinionem  aliquam  habere  apparentiam: 
quia  fiibinoneflec  aliud  prxtcr  corpus  conti- 
nens, Se  corpus  contentum,  fcquererur.vcl  quid 
locus  non  edet  aliud  i locato,vel  a corpore  con- 
tinente , quorum  vtrumque  eft  falfum.  Confe- 
quemia  cft  nota  : quia  ibi  nihil  aliud  eft  intclli  - 
gere.  Minor  probatur , quia  manente  eodem  lo- 
co .mutatum  locatur  : ergo  diftin&um  quid  cft 
locus  Mocato.  Similitermancnre  eodem  loco, 
non  manet  idem  corpus  continens : ergo  locus 
aliud  citi  corpore  continente:  fcd  nihil  aliuJ 
intclligi  poteft  efle  prxtcr  corpus  continens  ,& 
contentam,  nifi  dimenfiones  (patri  in  nullo  cor- 
pore cxiftciitis : ergo  tales  dimenfiones,  vel  fpa- 
riumfunt  locus. 

e Patet  confeejucmU , tpu*  euiufiilrct  tttim , Se  e. 
Nota, quod  pars  non  cft  per  fe  in  loco , quia  non 
poteft  vndique  ambiri  i loco.Si  enim  per  fe  am- 
oirctur  a loco , fingulx  panes  per  fc  cflcntinlo- 
co;fcd  idci  pars  cft  in  loco, quia  cft  in  toto, quod 
cft  per  Te  in  loco.Ex  hoc  patet  confcquentia.nam 
fi  datur  interuallum,  quod  fc  penetret  cum  loca- 
to,omnes  partes, & narticulx  locari  vndique  am- 
birentur,atque  per  fcefTcnt  inloco,fcd  cales  par- 
ticulx  funt  lnfinit*:crgo  loca  erut  infinita  fimul. 
A r»  ie  trdrtfmut/uio  materia  efi  fithilantiAis. 

Nota, quid  Ariftotcles  excludit  materiam  efle 
locum  triplici  conftiruca  diffcrcntia.Priraa.quod 
materia  ira  recipit  fucccffiuc  formas , vt  virtute 
illius  idem  fubicftum  recipiat  in  redo  diucrfa 
prxdicata  fucccfliuc:nam  propter  materiam, qux 
manet  eadem,  concedimus  aliquo  modo  id  quod 
erat  aer,  nunc  ede  aquam  ,£c  proprii  id  quod  erat 
album,  nunc  efle  nigrum.  De  loco  autem  non 
ita  : fcd  in  obliquo  concedimus , quod  in  eodem 
loco  vbi  erat  aer , nunc  cft  aqua.  Secunda  diffe- 
rentia cft, quod  materia  recipit  formam  tanquam 
fubic&um ; Se  ideb  materia , &:  forma  non  fepa- 
rancur , fed  funt  vnum  fubicdo : omnia  enim 
qux  funt  in  Petro, funt  idem  fubiedo : locus  au- 
tem non  ifto  modo  recipit  locatum, fed  tanquam 
res  diucrfa.Tcrtia  differentia  cft, quod  locus  con- 
tinet locatum : materia  vero  non  continet  for- 
num.fed  fuo  modo  continetur. 
c Efi  termintu  cor  potit  continenti/.  Nora,  quod 
antiqui , vt  infra  tcxt.6x.  copiofius  patebit , di- 
menfiones illas.  Se  fpatium  feparatum  ccnfebanc 
ede  accidens  per  fc  (tibfiftcns  fine  fubicdo  : qux 
cjhn  recipiunt  corpus  Phy  ficum,  excreent  vicem 
locUcOm  vero  carent  illo  ,ccnfcbant  ede  va- 
cuum. Et  propterea  appellabant  illud  fpatium 
vacuum  feparatum  ,fciliccc  a corpore  Phyfico, 
arque  adeo , ne  quis  putet  locum  continere  illas 
dimenfiones  immobiles  fupra  impugnatas  > fub- 


dit  Ariftoteles  intext.  J^.quAd  per  contentum 
nihil  aliud  intelligit,  quam  corpus  ipfutn  tnobile 
fecundum  locum.  . 

1 Sequitur , quod  loctu  fit  immobili/.  Nota,  quod 
Ariftotcles  probat  locum  ede  immobilem  per 
differentiam  vafis,&  loci.  Quamuisenim  vas,  Se 
locus  multum  conucniant  ( vtrumque  enim  cll 
continens  cxtrinfccum,  5c  diuifnm  a re ) diffe- 
runt ramen  , quia  tale  continens  dicitur  vas  , fe- 
cundum quod  eo  defertur , Si  mouctur  contcn-  • 
tum;  fed  continens  dicitur  locus  fecundum  quod 
ab  ipfo , Se  ad  ipfum  naturo  cft  moucri  locatum, 
ipfo  nuncmc;cuius  (ignutn  cft,  quia  fi  continens 
moucacur  cum  contento , vt  pars  fluuij  cum  na- 
ui , vtiinur  continente  vt  vafc , Se  non  vt  loco, 

& magis  vtimur  in  tali  motu  locali  fiuuio  , Si  ri- 
pis tanquam  loco , qu^m  ipla  aqua  deferente. 

Vnde  totus  fluuius  magis  locus  cft , quia  immo- 
bilis omnis.  Nam  illud  dicitur  immobile,  vt  ad 
prxfcns  fpetfar,  ad  quod  corpora  naturaliter 
moucntur , qux  cuin  ad  fitrfiim , Se  deoi/itm  rao- 
ucantur : Se  illud  quod  cft  vltimum  in  corpori- 
bus circulariter  motus  verstis  nos  femper  manet 
in  eadem  diftantia,  Se  elongatione  ad  nos  , & di- 
citur furfunt  \ quia  cft  vlcima  fupcrficics  corporis 
cccleftis  versus  nos, A:  fimiliter  medium  vnluerfi» 
id  cft , centrum  cft  locus  deorfum , qux  furfumt 
Se  deorfum  femper  manent ; ideo  locus  immobi- 
lis dicitur : quapropter  terra, qux  (Impliciter  gra- 
uis  cft,  ad  medium  tendit , qui  cft  locus  deorfiiMi 
ignis  , quia  lcuiffirous  furfum  tendit  > Se  ad  viti— 
mnm  ; aqiu  verd , quia  non  tam  grauis , eius  lo- 
cus cft  cicca  medium,&'  fimilitet  aer, quia  non  lc- 
uif fimus, cius  locus  cft  cicca  vltimutn. 


Qjr  IJTio  II. 

Vtrttm  lociu  fit  fpatium  fieparatuml 
fituc  fpatium  contentum  inter 
latera  continentis? 

Arift.M-Themift  & SimpLiW. Aucr.r»u».|  f. Auic.i/»^. 
c.e.Alb.Maj;.rw5.i.f.S.  «y  5.D.Thom.//fl.iid,y*A* 
(i.Scotut  1 1, Canon- q.XMrt.  i.Sait.ttm.t.Uttmff. 

dift.x,  x ftU.i  Fonfeea  f.Mitx.f  fiet.i.Comcub.A-Pfyfif' 
r.f.f.i.  Ruoim  ibid  f.lt  & t.  Compfut.^.ia.J.i.5-»* 
fuentes  q.t  Jifie.l. 

R.  g v i t v R.  quod  fic : quia  nifi  locus 
effer  fpatium  feparatum  , fequererur, 
J^plgqudd  aliquod  cornus  elfct  fine  loco. 
Cdnfcquens  cft  inimaginahile  : quia  inimagi- 
nabilc  cft, vt  videtur  quid  fit  aliquod  corpus, 
quin  fit  alieuhi.  Probatur  confcqucntia,  quia 
totus  mundus  catcgorcmaticc  loquendo , cft  in 
loco  , & tamen  non  poteft  imaginari  locus  eius, 
nifi  ponatur  efle  fpatium  feparatum, ergo,Ccc. 

Secundo , illud  cft  locus , in  quo  diucrfa  cor- 
pora fibi  inuiccm  fucccdunt ; fed  in  (patio  fepa- 
rato  diucrfa  corpora  fibi  inuicem  fucccdunr. 
Exemplum , fi  ad  imaginationem , vna  colum- 
na annihilaretur, aere  circumdante  non  moto  lo- 
caliter, tunc  in  illud  fpatium , quod  nunc  oc- 
cupat columna  > poteft  fucccdcre  aliud  corpus! 
crgo,&c. 

Tenii  a illud  cft  locm.qnod  continet  loca- 
tum eft  xquale  locato;  fed  fpatitini  fepara- 
tum continet  locatum,&  eft  iquale  locato ; igi- 
tur, Scc.  Maior  patet : quia  foli  loco  conucniont 
ilU  proptictat«.Et  minor  probatur, quia  fpatium 
1 continent 


J>t 


— 


226  Lib.  I V.  Phyficorum 


continens  aliquod  corpus  cft  prxeise  tantum  fe- 
cundumoinnem  dimcnfioncu3,quamuin  cft  illud 
corpus. 

Quaito.vcl  locus  cft  vltimum  corporis  conri- 
nentis , vel  fpatium  contentum  inter  latera  cor- 
poris romracnris:quia  probatum  cft  prius,  quid 
non  iit  materia,  vel  foriua;non  poteft  dici,  quod 
/it  vltimum  corporis  continentis : quia  nullius 
corporis  cft  dare  vltimum , & quocumque  dato, 
conucnit  dare  alterius. 

Quinto  fequcrctur , quod  nullum  corpus  pof- 
fCc  rcdiic  in  eundem  locum,  in  quo  putis  fuir. 
Confequens  cft  f.ilfum  : quia  de  multis  corpori- 
bus dicitur,  quod  fune  vbi  prius  fuerunt.  Proba- 
tur confcqncmia,  quia  non  apparet  impoflibile, 
quod  corpus  poflir  ingredi  in  eandem  fu per fi - 
cicm , in  qua  prius  fuit  i ideo  Ii  debet  redire  in 
eundem  locum, hoc  cft  in  idem  fparium. 

Sexto,  (cquerctur  qutid  aliquod  corpus  moue- 
retur  localiter  , quod  ramen  non  edet  in  loco. 
Confequens  cft  impoflibile, & contra  Commen- 
tatorem in  ifto  quarto, comni.4t. qui  ponit  diffe- 
rentiam inter  cfle  in  loco  cnrporum  circularirer 
motorum, & illorum  qux  moucnrur  motu  refto; 

Jjuia  quando  aliquod  mouciurmoru  re&o.necef- 
c cft, quod  proprie,  & per  fc  Iit  in  loco.  Confe- 
quentia  patet,  quia  polito  qutid  totus  mundus 
moucatur  motu  redo,  tunc  non  eflee  in  loco,nifi 
fpntium  feparatum  ponatur  eius  locus. 

Oppofltuin  arguitur  per  Ariftotclem  in  ifto, 
text.  ?6.&  57.  & inde.  Et  probatur  ex  alio;  quia 
tunc  fcqnerernr  , quod  dimcnlioncs  penetrarent 
fc  : quiadimenfio  fpati)  feparati  clfet  xque  lon- 
ga , xque  lata , 5:  xque  profunda  , fient  corpus 
contentum  infra  ipfum  , & per  confequens  illae 
penetrarent  dimcnlioncs  corporis,&:  e contra. 

In  qtixftione  primo  videbitur,  an  fit  aliquod 
fpatium  feparatum,  ve!  aliqua  diftantia  feparata. 
Secundo  videbitur , polito  quod  tale  fpatium  e f- 
fet,an  cflct  locus. 

r~.  - Quantum  ad  primum, notandum  eft  fecundum 

Ariftotclcm.quod  impoflibile  cft  aliquod  corpus 
ijutJ  carptu'  crcan  *****  corium , aut  etiam  aliquod  vacuum 
mari  extra  fi*ri  infra  calum  :Sc  ideo  apud  ipfum  nulla  po- 
tatlum.  reft  fieri  ratio  ad  probandum  fpatium  feparatum 
cfle.  Sed  quia  nos  concedimus  ex  fide, quod  Deus 
poteft  vtrumque  facere  ; ideo  ex  illa  poflibilita- 
te,& imaginatione  arguitur , quod  defado  fit 
aliquod  fpatium  feparatum , vel  faltem  poflit  cf- 
fc  ; quia  Deus  poteft  creare  vnam  fabam , vel 
▼num  lapidem  fupra  conuexum  vltimx  fphxrx, 
& illum  mouere  motu  redo  elongando  a ccclo. 


Diuiju  jua. 
fttOiH. 


2 tfl 


SecuuJii  fiJtn  tunc  Hic  lapis  plus  diftabit  a calo , quam  prius; 

Pr‘“s  tegebat  calum , & nunc  non  tangit, 
■ * j & non  diftac  nifi  per  fpatium  feparatum  inter- 


medium : igitur  de  fado  eft  aliquod  fpatium  fe- 
paratum. 

Sccundti,  quia  extra  iftum  mundum  Deus  po- 
teft creare  vnum  alrerum  mundum;&  non  in  in- 
diuifibili ; igitur  in  dhiifibili,  & non  in  alio  diui- 
fibili,  quam  in  fpatio  feparato:igitur  de  fado  eft 
illud  fpatium  feparatum. 

Tertio , creet  Deus  extra  mundutn  iftum  tres 
mundos  tangentes  fcinuiccm  fecundum  punda 
eo  modo , quo  fphxrx  fc  tangunt ; tunc  latera 
iliorum  mundorum  diftant  ab  inuicem , Se  non 
nifi  per  fpatium  feparatum :crgo^e e. 

Quarto, lint  A & 5,duo  bpidcs.quorum  vnus 
fit  Parifiis  ,&  alter  Rotnx,  & lint  C,D,  duo  alij 
lapides,  qui  uuttiro  diftene  per  pcdalcjtimc  anni- 


hilet Deus  omne  medium  inter  iftos  Iapiaesjtunc 
quxro  vtium  ifti  lapides  diftent  ab  inuicem  , vel 
non } Si  fic.habctur  propofitura.qutid  fpatium  fe- 
paratum cft  diftantia.  Si  non:conrri,quia  ifti  la- 
pides non  rangnnt  fetergo  diftanr. 

Item , non  poteft  nflignari  ratio,  quomodo  fc 
haberent  ad  inuicem  lapides  A,R>  quam  Iapides 
C,  D, quod  cft  impoflibile ; quiaJ  inter  lapides 
A,fi, patet  cire  fpatium  longitudinis  ccnrum  leu- 
carum, Se  imer  lapides  C,  D,  non  poteft  cfle  cor- 
pus vnins  pedis. 

Ad  omnes  iftas  rationes  faciliter  refponderet 
Arift'.neganJocafum,in  quolibct.Cum  arguitur; 
dico  admittendo  cafus,&  pono  iftam  conclu- 
fioncm.Nullumcft  fpatium /cparatum.Probatur: 
quia  ifta  tft  falfa  aliquod efljbathon : igitur  ifba  ne- 
gatiua  cft  vera , nullum  rjl  fp.uium f paratum.  Te- 
net confcqucntia  per  locum  a contradidoriis;$c 
antecedens  apparet : quia  propofitio  aflirmatiua 
cft  falfa , cuius  alter  terminus  pro  nullo  fuppo- 
nir : modo  ifte  termintis  fj.nium  feparatum  pro 
nullo  fupponic:quia  fpatium  feparauunnihil  eft* 
quia  fi  cflct  aliquid  , iam  non  tflet  fpatium  fepa- 
iatum;ergo,&c. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico,  qutid  propter 
motum  localem  re&um  non  oportet  ponere  ali- 
quod fpatium  feparatum  circundans  mobile» 
quod  moucrur;&  idcoadmilfocafu,  Deus  moue- 
rct  fabam,  dico,  quod  faba  nec  tangeret  calum, 
nec  diftarct  a calo,fed  poteft  diftare.pofiio  qutid 
Deus  crearet  intermedium  corpus.  Ex  quo  pater, 
quod  nunc  de  fadlo  null  m eft  fpatium  , nec  di- 
ftantia  extra  calum, irnmti  ifte  mundus , fiucin 
ifto  mundo  cft  totum  fpatium,  fcu  diftantia  tota, 
quod  cft  in  rerum  natura. 

Ad  fecundam,conccdo  quod  Deus  poteft  crea- 
re vnum  alium  mundum  ;&  non  oportet  quod 
creet  ipfum  in  diuifibili,  vel  in  indiuifibili , quia 
in  nihilo  poteft  eum  creare. 

Ad  tertiam, dico  qutid  illi  mundi  fic  fc  tangen- 
tes non  diftarent  nifi  fecundum  lineas  circulares» 
fecundum  quas  cft  corpus  intermedium. 

Ad  quartam ,dico  quod  illo  cafu  pofitojapides 
non  diftarent  ab  inuicem, nec  fc  tangerent.  Et  fic 
patet.qutid  nulla  eft  diftantia , nec  fpatium , nec 
poteft  effc  quin  fu  aliqua  quantitas  faciens  difta- 
re,vt  corpus, linea,  fupcrficics.  Et  hxc  de  primo. 

Quoad  fecundum, notandum  qutid  aliqui  ima- 
ginantur *, quod  contentum  fpatium  infra  latera 
continentis,  quod  cft  prxcis^xqualc  corpori  Io- 
cato,A:  contento, cft  locus  ipfius  :Sc  tale  fpatium 
cft  quandoque  cura  alio  corpore  circundantc,  vt 
columna  ,&  fpatium  fuum  continetur  acre;  & 
quandoque  huiufmodi  fpatium  cft  fine  corpo- 
re cxtrinfcco  continente  , cuiufmodi  cft  Ipa- 
tium  continens  totum  mundum : Se  tunc  ifto  fe- 
cundo modo  dicunt  fpatium  cfle  locum , & iftara 
opinionem  probant  rationibus  ante  oppofitum: 
&:  ifta  opinio  cft  multum  probabilis,  nec  po- 
teft etiidenter  impugnari.  Attamen  pono  con- 
clufioncm  contrariam.  Locus  non  cft  fpatium 
feparatum.  Probatur;  quia  fi  fic ; fcqucrctur 
qutid  corpora  naturalia  non  mouerentur  ad 
fua  loca.  Confequens  cft  falfum  , vt  patet  4. 
huius , text.  $<>.  Et  probaturconfequentia : qiua 
illud  fpatium  nihil  eft,  vt  patet  ex  primo  arti- 
culo :mod6  ad  illud,  quod  nihil  cft,  non  mo- 
uecur  aliquid  naturaliter.  Secundti  , fcqucrc- 
tur qutid  non  cflct  ratio , quare  graue  magis  de- 
fcendcTct  deorfum,  quam  afccuderct  furfum,  aut 

quod 


r- 

tiuwy  fan. 
tua. 


Ittw  ttUtf 
fttrirmfyv 
taiun. 


Qusftio  1 1. 


227 


quod  moucrettir  ad  aliam  differentiam  politio- 
nis •,  confequcns  cft  falfum  : quia  femper  vide- 
mus ipfum  afeendere.  Confcqucntia  patet,  quia 
in  illo  /patio  fcpar.it o non  eftdiuerfita*  panium, 
propter  quam  grauc  debeat  potius  moucri  ad 
vnam  partem,  quim  ad  aliam.  Tertii»  fequere- 
rur,  quod  rlfent  locaa&u  infinita  ; confequcns 
cft  falfum , & impofUbilc : Sc  confcquencia  pro- 
batur , quia  in  quolibet  corpore  funt  tnfinitx 
partes.quarum  quaslibet  eftxquc  per  fc  in  fpatio 
feparato  imaginaro  ftcut  & totum  igitur  fi  illud 
fpatium  fit  locus  , (equitur  quod  erunt  loca  in- 
finira. 

Nunc  ad  rationes. Ad  primam, conccdirur  con- 
fequcns , quod  mundas  torus  categorcmaticc 
fumptus  non  cft  in  loco : quia  non  habet  fuperfi- 
cicm  cxtrinfccam  circundantem  ipfum. 

Ad  fecundam, dico  quod  cft  vlrirna  fuperficics 
corporis  circimdantis , qux  cft  versus  locatum, 
ncc  ex  hoc  fcquitur  quod  (it  dare  rltimam  par- 
tem proportionalem  : quia  fuperficics  non  cft 
pars  proportionalis  corporis. 

M tertiam.negarur  maiorjfed  debet  plus  addi, 
quid  illius  corporis  in  qno  diucrfa  corpora  natu- 
ralia fibi  inuiccm  fucccdttnr,  locus  (it  fuperficics 
terminata  ad  corpus  luccedens,  feti  locatum. 

Ad  quartam , negatur  antecedens  : quia  tale 
fpatium  nec  cft  xquale.ncc  inxquale.  Irem,  non 
cotinet;quia  nihil  cft»idco  nullo  modo  cft  locus. 

Ad  quintam, poteft  vniucrfab  tcr  concedi  con- 
fcqucns.Et  quando  aliquoties  dicimus  quod  cor- 
pus cft  in  eodem  loco,  vbi  prius, verum  cft  xqui- 
ualentcr : quia  eundem  litum , & ordinem  habet 
nunc  ad  corpora  quicfccntia , ficut  ance.  • 

Ad  fextam,  concedo  quid  Commentator  po- 
nit ditfeicntiam  illam  : quia  credit  impoflibilc 
cllc  fieri  vacuum  infra  mundum,vel  aliquod  cor- 
pus moucri  extra  mundum  motu  redo. 

ANNOTATIONES. 

* A Liqni  inugirtJtttlHr  qnod fpatium  conwn urit , 

Jl  jL&c.  Nota  , quid  Philoponus  prxciptius 
Atiftotclicus  in  hac  re  deferens  Ariftotclis  fen- 
tentiam,  exiftimat  locum  ede  intcruallum  quod- 
dam finibus  conclufum  trini  dimenfione  pi  rdi- 
tum.  Quod  antequam  prober , fupponit , quid 
huiufmodi  fpatium  cft  trina  illa  dimenfio  abf- 

?ue  fubftantia  longitudinis , latitudinis , (e  pio- 
undiratis  ; cui  fpatio  diucrfa  fucccdunt  corpo- 
ra , A:  quid  fpatium  qtiodlibct  corpus  occupar; 
vr  Ii  imaginemur  vas  omni  corpore  carens , illud 
fpatium,  & intcruallum  quod  cft  inter  latera  va- 
fis , cft  huiufmodi  trina  dimenfio , in  qua  recipi- 
tur corpus  ab  illa  diflindum ; quod  fpatium , & 
trina  dimenfio  eftlocns.  Hoc  fuppofito,fic  pro- 
bat intentum  : Proprictatcs,qux  conuenium  lo- 
co, potius  apparent  conuenire  intccuallo , quim 
fupcrficici ; ergo  potius  intcruallum  eft  locus, 
quam  fuperficics.  Probatur  antecedens,  fi  huiuf- 
modi intemailum  cft  locus , tunc  facile  apparet, 

3nomodo  1 ocu s cft  .r qualis  locato  omnino, quan- 
oquidem  trinam  habet  dimenfionem  ficut  cor- 
pus locafum.  Infiipcr  huiufmodi  intcruallum  eft 
immobile  quod  loco  tribuitur , neque  mouctur 
per  accidens,  ficut  fupcrficies : manet  enim  illud 
intcruallum  perpetub  corporibus  vatiis  in  eo  fuc- 
ccdcntibus.F.t  quod  immobile  maneat  probatur, 
non  enim  moucri  poteft  fecundum  fubftanrinm, 
quia  non  eft  fubftantia ; neque  fecundum  qua- 


litatem , quia  non  cft  qualitas ; neque  fecun- 
dum quantitatem  , quia  nequit  augeri , aut  mi- 
nui i neque  fecundum  locum  , quia  loci  non  eft 
locus  ; ergo  omnino  manet  immobilis , atque 
adeo  eft  locus. 

Secundb  probatur.  Illud  ponendum  eft  pro IO. 
loco,  quo  melius  foluuntur  dubitationes , qux 
habemur  de  loco ; fcd  pofito  interuallo  pro  lo- 
co , melius  hoc  confequicur  , quam  polita  fa- 
pcrficie ; ergo , &c.  Maior  cft  Ariftotclis  caf,  4. 
hnitu  libri  ; Se  minor  indu&ione  probatur  per 
omnes  dubitationes , qux  accidunt  circa  locum; 
hoc  enim  pofito  , facile  eft  fatuare  quomodo 
locus  contineat  locatum , quomodo  maneat  im- 
mobilis, &c.  Tertii  probatur  ; facilius  foluun- 
tur  dubia,  qux  circa  fpatium  , quain  ea,  qux 
circa  /uperneiem  contingunt ; ergo  potius  fpa- 
tium  cft  locus , quam  fuperficics.  Probatur  an- 
tecedens : difficile  enim  cft  folucrc  quomodo 
fuperficics  continear  locatum  , & fic  immobi- 
lis , &c.  Non  autem  cft  difficile  fojuere  inftan- 
tias  circa  fpatium  : fi  enim  ponere  intcruallum 
dubites , ne  inde  vacuum  concedas , quod  eft 
inconuenicns  in  natura,  eo  quod  illud  tale  in- 
tcruallum , quod  prxtcr  corpus  locatum  poni- 
tur, cft  fuapte  naturi  vacuum  , facile  refpondc- 
bis  non  cum  Epicuro  , ( cuius  eft  etiam  hxc  opi- 
nio) dicente  non  ede  inconuenicns  dare  vacuum 
in  natura ; fcd  cum  Philopono  dicente  , quod 
qoamuis  fui  natura  tale  fpatium  fit  vacuum, quia 
diftin&um  quid  cft  i corpore , non  tamen  datur 
fine  corpore , ficut  materia , qux  diftin&a  cft  a 
forma , nunquam  datur  fine  forma.  Er  rurlils,  fi 
fecundo  dubites  ponere  fpatium  pro  loco , quia 
eo  pofito , daretur  infinitum,  illud  fcilicct  quod 
eft  extra  cceluni, potcftque  fufeipere  corpus;quia 
cum  non  habeat  finem , eo  quid  neque  fuperfi- 
cicm : lupcrficics  enim  cft  in  corpore , inrcru.il- 
lunj  autem  corpus  non  cft  , quare  infinite  exten- 
ditur.Quod  quim  falfum  fit  dati  a#u  infinitum, 
tertio  libro  oftcnfum  cft.  Rcfpondctur  quidem 
tale  fpatium  non  cllc  infinitum, quantum  ad  cor- 
pora fufeipienda  neccllc  fuerit : neque  fatendum 
cft  fupcrficie  carere , qux  finis  fit  illius  trinx  di- 
menfionis. 

Ad  rariones  aurem  Ariftotclis,  quibus  proba-  1 t • 
bat  fpatium  tale  dabilc  non  cllc : quia  inquit  Ari-  * 
ftotelcs  ex  eo  fcqticrcrurdari  infinitum , refpon- 
det  Philoponus  negando  fcquclani:  intcruallum 
enim  huiufmodi , cum  non  corpus , fcd  trina  di- 
menfio fir,quando  corpus  calctcpict  fpatium, in- 
diuifibile  cft;quia  incorporeuni;coi  pus  autem  di- 
uidere,  quod  incorporeum  cft, minime  poreft. 

Ad  aliam  rationem,  qux  probabat , (1  fpatium 
e(l*ct  locus, tunc  cfTc  plura  loca  fimul : Rclpondet 
non  cllc  inconuenicns  dari  fimul  plura  loca  hu- 
iufmodi ; eo  quod  intcruallum  cft  incorporeum, 
quare  vnum  alterum  non  impediet , ficur  in  mei- 
le ; verbi  gtatii , funt  plura  incorporea  , fcilicct 
color,  dulcedo,  Sic. 

Nota  fecundo , quod  licet  hxc  opinio  contra 
Ariftorclcm  militer , a multis  tamen  probabilis 
reputatur : quia  tamen  eam  rcfpnit  hic  Doftor 
Subtilis , ideo  a nobis  amplcdlcnda  non  cft , ar- 
qtic  aded  , ad  cius  rationes  in  hunc  modum 
refpondco : & ad  primani  cum  Scoro  in  icfpon- 
fionc  ad  quartum  , quod  tale  fpatium  non  cft 
«quale , ncc  inxquale.  Item  non  continet , quia 
nihil  cft : ii  enim  aliquid  clfct, duo  quam  maxima 
fcqncrcntur  abfurda.  Primum  , quod  daretur 
accidens 


22.8  Lib.  I V.  P\iyficorum 


accidens  fine  fubic&o , hoc  autem  maius  abfur- 
dum  eft , quam  dicere  fuperficiem  efle  locum. 
Quod  autem  daretur  accidens  fine  fubic&o , pa- 
ter, quia  tale  fpatium  ponitur  a fubie&o  fepara- 
tum.cV  diuifum.  Secundum  abfurdum  eft,  quod 
duo  corpora  fc  penetrarent, quod  naturaliter  eft 
impoflibilc.  Probatur  fcquela.quia  tales  dimen- 
fiones  quantitatis  penetrantur  cuin  dimenfioni- 
bus  locat  i. ergo  datur  penetratio  corporum.Pro- 
batur  confequentia : quia  penetratio  non  incon- 
uenit  in  fubftantiis , quia  abfque  inconucniente 
materia  penetratur  cum  forma:  neque  in  quali- 
tatibus , iiquidem  experientia  docet  qualitates 
eiTc  fimul  in  eodem  fubie(fto,vt  dulcedo, & albc- 
do  in  ladVeicrgo  inconueniens  penetrationis  cor- 
porum cft  dc  quantitatibus  intclligcndum ; ma- 
ximum ergo  abfurdum  cft  diccre,tales  dimenfio- 
nes  fe  penetrare  cum  dimenfionibus  locati , fi- 
quidem  abfolutc  fcquirur  penetratio  corporum. 

Ad  fecundum  rcfpondcns,fuppono  cuin  Diuo 
Thoma  immobilitatem  loci  peufandam  ede  fe- 
cundum dlftantiam  quandatn  a partibus  mundi, 
& fecundum  fitum  , qua  immobilia  funt , vt  di- 
ftantia,  qua  modo  difto  a ccelo , femper  hic  ma- 
net. Ht  fi  hinc  alii  moucor , manet  hic  diftan- 
tia,  & aliam  acquiro ; cum  ergo  locus  non  fo- 
lum  fuperficics  fir  , fcd  fuperficics  cum  diftan- 
tia  certa  & fitu,  & ratione  huius  diftantiz  fit 
immobilis  , verum  cft  locum  cllc  immobilem, 
uamuis  fola  fuperficics  mutetur,  quia  fuper- 
cies  cum  tali  diftantia  nunquam  mutatur  : at- 
que adeo  melius  fatuatur  immobilitas  loci,  po- 
nendo jocum  clTe  fuperficiem  , quam  fpatium 
feparatum.  Suppono  fecundo,  quid  fuperficics 
non  taminn  vt  latitudo  fine  profunditate  con- 
fiderari  debet ; fed  vt  terminus  ipfius  profundi- 
tatis : cui  (uperficiei  vt  fic  , quod  conuenit  ipfi 
corpori , conuenirc  dicimus.  Sicut  quando  duo 
corpora  fc  tangere  dicimus,  non  quidem  quod 
penetratio  corporum  detur , hoc  aftirmarur;  fcd 
quia  in  fupcrficie  fc  tangunt.  Similiter  totum 
locatum  continetur  a fupcrficie , quia  cft  termi- 
nus corporis , & cuiufiibct  alterius  fnpcrficici, 
& ptriformiter  dicimus  fuperficiem  , quae  locus 
cft , aequalem  cllc  locato , quia  fuperficics  con- 
caua  concinentis  cft  xqualis  locato,  id  eft,fupcr- 
ficici  conuexx  locati.  Si  enim  fuperficics  con- 
caua  loci , qux  diftinguitur  a coq>orc  , extende- 
retur i A:  fimiliter  fuperficics  connexa  locati , il- 
Ixdux  fuperficics  eflent  omnino  xquales  fecun- 
dum longitudinem  & latitudinem,  nam  profun- 
ditatem non  haberent : nam  fuperficics  indiui- 
fibilis  cft  fecundum  profunditatem  , & indiuifi- 
bilc additum  indiuifibili  non  facit  maius:  at- 
que adeo  fuperficics  conucxa  locati  poteft  cir- 
cumferri fuper  fuperficiem  concauam  corporis 
locantis  nihilominus  vna  non  erit  altera  ma- 
ior : & ex  hac  do&rina  patet  folutio  ad  ratio- 
nes , quibus  Philoponus  probat  locum  eflc  illud 
fpatium. 

Nora  tertio  , quod  Auiccnna  ficnntU  libro  fiu 
fufficitnri* , dtp.  6.  citat  quorundam  fentrmian) 
affirmantium  locum  non  eflc  quid  reale ; fed  fe- 
cundum fe  quoddam  vacuum  , cuius  ede  eft  ca- 
rentia corporis,  itavt  repleri  poflir:  verbi  gra- 
tia, fpatium,  quod  intra  vas  confidcramus,  fi  ibi 
non  fit  aer , aut  aliud  corpus , illud  tale  fpatium 
cft  vacuum,  apiumqucad  quodlibec  recipien- 
dum corpus  ; non  tamen  concedit  hxc  opinio 
dari  a&u  vacuum  : quia,  inquit,  tale  fic  fpatium 


femper  vno , vel  altero  corpore  repletur.  Hanc- 
opinionem  videtur  amplexi  Valefius , eandem 
Tolctus  probabilem  reputat.  Sed  contra  hanc 
opinionem  fic  arguitur : vel  illud  fpatium  fecun- 
dum fe  cft  aliquid  , vel  nihil : f»  nihil ; ergo  non 
eft  locus.  Si  aliquidjergo  fubftantia.vcl  accidens; 
fi  fubftantia,  ergo  corporea,vel  incorpor ca;fi  in- 
corporea , non  poterit  eflc  extenta  6c  profunda 
cum  iocato:quia  hoc  eft  munus  rei  corporex.  Si 
corporea; ergo  habet  quantitatem, & tunc  dabi- 
tur penetratio  coiporum.  Si  accidens  ; ergo,  vel 
quantitas , vel  qualitas : fi  quantitas  , fecundum 
omnes  dimefiones  dabitur  penetratio  corporum: 
fi  qualitas,  erit  accidens  fine  fubic&o,&  non  erit 
extenfum,  ira  vt  in  ipfo  extendi  poflit  corpus. 


Qjr  £ S T I O III. 

Vtrum  locus  fit  vltirna  fuperficics 
corporis  continentis . 

Vide  audiorcs  puft.  onundrnti  citator. 

»R  o v i t v r,  quod  non : quia  illud  non 
cft  locus , in  quo  non  poliunt  libi  in- 

uiccm  fucccdere  diuerfa  corpora  j fed 

in  luperficie  non  poliunt  fibi  inuiccm  fucccde- 
re diuerfa  corpora ; igitur  locas  non  eft  fuper- 
ficics.Maior  patet  per  Ariftorclem  in  irto  quarto, 
texr.  3 . 8c  j 4.  vbi  probans  locum  elle , arguit  ficj 
illud  eft  locus  , in  quo  diuerfa  corpora  fibi  inui- 
cem  fuccednnr.  Minor  probatur,  quia  non  vide- 
tur vcpfimile  naturalircr , quod  acr  confitnilitcr 
diuidaturper  corpus  fuccedcns , ficutcrat  prius 
diuifus  per  aliud  corpus. 

Secundo.  Illud  non  cft  locus, quod  non  habet 
virtutem  confcruatiuam  locati  ; fed  fuperficics 
non  habet  virtutem  confcruatiuam  locati ; ergo, 
&c.  Maior  pater, quia  eft  vna  proprietas  loci  :& 
minor  probatur ; quia  fuperficics  cft  quantitas, 
qux  non  cft  dc  potentiis n&iuis  , vel  palfiuis,vt 
dicit  Commentator  fuper  ifto  quarto, comm^S. 
modo  confoture  cft  agere ; igitur  fi  fuperficics 
non  poteft  confcruare.fupcrficicsnoncft  locus. 

Tertii,  fi  locus  cllct  uipcrficies  , fcqucrcrur, 
quid  dux  fuperficics  edent  immediatx ; confe- 
quens  cft  impollibile,  vt  patet  6.  huius , text.  i. 
& 3.  Confequentia  probatunquia  fuperficics  vl- 
tima  continentis  edet  immediata  fuperficici  con- 
tenti. 

Quarto  , fequeretur  quod  aliquid  continui 
mutaret  locum,  &:  non  mouerctur  localitcrjcon- 
fcqucns  implicat  contradi Aionem : quia  moueri 
localiter  non  cft  aliud, quam  mutare  locum.Con- 
fequentia  probatur , polito  quid  ftante  columnl 
non  mori , acr  continue  deferatur  per  ventum; 
certum  cft,  quod  columna  cft  continue  in  alia, & 
alia  fupcrficie  acris;fi  igitur  fupcrficicsfic  locus, 
fequitur  quid  illa  columna  continue  muraret 
locum,  & tamen  per  calum  non  moucrerur  loca- 
liter. Confirmatur , quia  arcem  ftanrcm  fixam  in 
campis  dicimus  ede  in  eodem  loco,  in  quo  prius 
fuit , iam  cft  annus  , & tamen  certum  eft,  quod 
non  eft  in  eadem  fupcrficie ; igitur  locus  non  cft 
fuperficics. 

Quinti,  fcqucrcrur  quid  aliquid  moucrerur 
localiter , & tamen  non  mutaret  locum ; confe- 
quens  eft  falfum  : quia  moueri  localiter  non  eft 
aliud , quam  efle  continue  alibi,&  alibi : igitur  fi 


Qua?ftio  III.  229 


aliquod  non  muter  locum  ipfum  , non  mouctur 
localiter.  Confequencia  probatur,  pofitoquod 
aliquod  corpus  vna  cum  acre  circundantc  ipfum 
raoucarur  localiter;  ira  vtxquc  velociter  tunc 
illud  corpus  continue  manet  in  eodem  loco, quia 
in  eadem  fupcrficie.fic  tamen  ipfum  mouctur  lo- 
caliter per  cafum ; ergo, fic  c. 

Sexto , quia  locus  fi c fuperficies  funt  diftindx 
fpecies  Quantitatis  , vc  paret  in  Pnrdicamentis; 
igitur  locus  non  cft  fuperficies.  Confcqucnria 
tenet ; gaia  fi  eflene  eadem  res , iam  non  pone- 
rentur fpecics  diftindx. 

j.  Septimo  , quia  particula:  loci  copulantur  ad 

alium  terminum  communem , quam  particula: 
fiipcrficiei ; igitur  locus  non  cft  lupcrficies.Con- 
fcqucntia  nota  cft ; fic  antecedens  patet  in  Prae- 
dicamentis ; vbi  dicit  Ariflotcles  quid  partes  fu- 
pcrficici  copulantur  ad  lineam  ; fcd  partes  loci 
copulantur  ad  eundem  tcrmimJm,  ad  quem  par- 
tes corporis. 

Odaui,  fi  loctrscflcc  fuperficies,  fcquerctur 
quod  idem  edet  in  diucrlis  locis ; confcqucns  cft 
falfum.  Confequenria  probatur  ; quia  terra  non 
eft  in  aliqua  vna  fuperheie,  fcd  in  hiperficic  acris 
fic  aqua: ; Igitur  fi  locus  eft  fuperficies , fcquitur, 
quod  terra  fimul  eft  in  diucrfis  locis. 

Nono,  quia  locus  debet  cd'c  omnino  immobi- 
lis,vt  patet  inifto  quarto  , rext.41.de  4*«  fcd  fu- 
perficies eft  mobilis ; igitur  talis  fuperficies  non^ 
cft  locus.  Minor  patet , quia  moto  corpore  mo- 
ucnrur  omnia , qua:  funt  in  coiporc ; igitur cum 
fuperficies  fit  incorpore,fequitur,qubd  mouctur 
ad  motum  corporis.  Oppofitum  arguitur  per 
Ariftotclcm  in  illo  quarto,  tcxt.jj.  fic  41. 

^ Notandum  ,quid  dc  ifta  qnxllionccft  duplex 
OftKi»  iu-  opinio;  vna  ponir,quid  a fuperficies  non  eft  ali- 
mms.ium.  qua  res  fecundum  profundum  diftinda  a corpo- 
re, fcd  fuperficies  eft  ipfum  confidcratum,  tamen 
vc  eft  mcnfurabilc  fecundum  dimenfiones  duas 
tamim  ;fic  tunc  dicimr,quid  locus  cft  corpus  lo- 
cans fecundum  partes  propinquas  corpoii  loca- 
to ; de  ideo  dicunr,quid  locus  cft  vicimus  termi- 
nus corporis  concincntis,id  eft,vltima  pars,  qux 
eft  versus  locatum.Ex  quibus  inferunt, quod  eiuf- 
dera  loci  funt  infinita  loca  ; quia  ciufdem  locari 
vltima  tertia  continentis  cft  locus.  Item  vltima 
quarta,vltima  ccmclima,  de  fic  in  infinitum.  Se- 
cundo inferunt, quod  locus  eft  maior  corpore  lo- 
cato. Tertii.quid  locus  cft  mobilis  per  fe,  de  ira 
dc  aliis  proprietatibus, qux  funt  contraria  didis 
Ariftotclis. 

Opinio  «4-  Alia  opinio  ponit,quod  fuperficies  cft  res  indi- 
tma-  uifibijis  fecundum  profundum,  habens  longitu- 
dinem, & latitudinem  tantum,&  fic  linea , & fu- 
perficies funt  res  diftindx  a corporc.dc  i fiam  cre- 
do veriorem  ; quia  magis  concordat  cum  didis 
Mathematicorum  , fic  cum  didis  Philofophi  in 
6.hiuus,rcxc.z.fic  dcinceps.de  ideo  non  cft  ponen- 
dum,quod  locus  fit  corpns.fcd  fupcrficiescovpo- 
ris,3e  qualiter  hoc  fir.declarabitur  in  fequetibus. 
y.  Inquxftionc  prinvVvidebitur , vnde  aliquid 
Dmifit  fiM.  dicatur  moueri  localiret;quia  dc  hoc  fit  difficul- 
/'*«*•  tas  in  arguendo.  Secundo , videbitur  vnde  locus 
dicatur  immobilis  , de  tertii  refpondebitur  ad 
qux  (i  tum. 

Umrri  let».  Quantum  ad  primum  notandum,  quid  aliqui 
httr  vj*//  rcfpondcnt  per  tres  pt  opofitionosjquarutn  prima 
•lifiuJ  dita-  C|\,qudd  aliquid  ex  hoc  dicirur  moueri  localiter, 
quod  mutat  locum.  Secunda  cft, polito  quod  lo- 
cus alicuius  corporis  fitnul  moucatur  cum  illo 
Scoti  optr.  Tam.  I I. 


corpore ; tunc  illud  corpus  non  morat  locum: 
quia  continue  maner  fn  eodem  loco.  Ex  quibus 
(equitur  tertia,  quod  calcfte  corpus  non  moue- 
rur  localiter.  Et  quando  obiicitur , quod  omnes 
iudicant  illud  corpus  moueri  localiter.  Rcfpon- 
dem , quod  Itoc  eft  fecundum  opinionem  farno* 
fam , qux  ponit , quid  locus  fit  fpatium  fepara- 
tura  : quia  fic  certum  cft,  quod  corpus  cft  in  alio 
fpatio,quam  prius,  tamen  hoc  non  eft  verum  fe- 
cundum Opinionem  veram  dc  loco. 

Contra  irtam  opinionem  arguitur ; quia  illud 
mobile  , quod  mouctur  fitnul  cum  loco  fuo,  plus 
diftar  ab  aliquo  quicfcoiitc,  quam  prius  diftabat. 

Ce  non  plus  diftat  per  motum  illius  quicfccntis: 
quia  iam  ponitur  ipfum  qurcfccrc;  igirur  plus  di- 
dat per  motu  illius  mobilis,  quod  mouctur  cum 
fuo  loco  ; igitur  tale  mobile  mouctur  non  ob- 
ftantc,quid  non  mutet  fuperficicm  in  qua  cft. 

Ideo, quantum  ad  iftum  articulum  dico , quod 
ex  hoc  aliquid  dicitur  moueri  locali  ter,  quia  ali 
ter  fe  habet , quam  prius  refpeclu  alicuius  quie- 
fcentis;fic  hoc  fecundum  fe  totum',  vel  fecundum 
partem;vcl  faltem  quod  aliter  fe  haberet  refpcdu 
alicuius  quicfccntis;fi  aliquod  quiefeens  cfter.Er 
dico  notabiliter  fecundum  P4rtrtn:quia  ccl*1u  mo- 
uctur  localiter,  Se  tamen  non  fe  habet  taliter  fe- 
cundum totum  ad  aliquod  quiefeens, quam  prius, 
fcd  fecundum  partem  tantum  : quia  aliqua  pars 
ctrlimodo  plus  diftat  ab  aliquo  quiefecte,  quim 
prius.  Verum  cft  tamen , quod  fi  omne  motum 
localiter  haberet  extra  fe  locutn  quiefcenrcm, 
tunc  ex  hoc  pollet  dici , aliquid  moueri  locali- 
ter, quod  mutaret  locum  , Se  hoc  dc  primo. 

Quoad  fecundum,fcilicct,  quomodo  locus  fit  7* 
immobilis, ponit  Commentator  duas  concludo-  L,r*"  1Mm 
nes.  Prima  eft , quod  locus  eft  immobilis  per  fe. 

Probatur,  quia  quaelibet  pars  inexiftens  toti,  aut  J!tm  Cem. 
inexiftens  mobili  cft  immobilis  per  fe.  Secunda  tattttm. 
concludo  cft  , quod  locus  eft  mobilis  per  acci- 
dens. Probatur  , quia  moto  aliquo  corpore  per 
fe , mouencur  per  accidens  omnia  illa , qua*  fune 
in  illo;  fcd  corpus  continens  eft  mobile  perfe; 
igitur  locus , qux  eft  fuperficies  , conlcqucntcr 
cft  mobilis  per  accidens.  Contra  iftam  rcfpon-  o piuioCom- 
donem  arguitur  : quia  fi  immobilitas  loci  non  mtntatam 
intclligcretur  aliter,  fcquerctur  quid  locus  non  ntut 
eflee  alio  modo  immobilis.quam  materia,  vel  for- 
ma ; confcqucns  cft  falfum  : quia  Ariflotcles  ar- 
guit locuin  non  effir  materiam  ex  eo,  quod  locus 
cft  immobilis  : modo  ifta  confcqucntia  non  va- 
leret , fi  locus  Ce  materia  edent  confimilitcr  im- 
mobilcs.Confequentia  probatur, quia  tam  locus, 
quam  materia  cft  immobilis  per  fc.fic  aliter  non. 

Ideo  contra  primam  eaufam  primx  conclufionis: 
quia  pars  inexiftens  toti  bene  cft  mobilis  per  fe; 
quod  paret.  Primo  , quia  vna  pars  maris  mouc- 
tur, fine  Hoc  quid  rotum  mare  inoucatur.Sccun- 
do , quia  vniui  virg*  vna  pars  fl editur  fine  hoc, 
quid  reliqua  moucatur, Ce  noc  cft  verum  dc  cor- 
poribus , qnx  non  funt  dura, fic  compada  in  tan- 
tum , quid  vna  pars  non  poreft  dedi,  aut  tuoue- 
jj  alia  non  moti. 

Ideo  illis  dimiffis  , dico  quid  altero  duorum  8. 
modorum  locus  poteft  dici  immobilis.  Primus1*  Ltrm  f»*- 
modus  cft,  quid  locus  cft  immobilis,  id  cft, non  r*™' 
elide  ncccfluate mobilis  ad  motum  locati;  & ji,m  Stttap*. 
iti  hoc  ditfcrr  immobilitas  loci  ab  immobilitate 
nuteris : quia  ad  morum  locati  ncccde  cfl  mate- 
riam, fic  omnia, qux  funt  in  locato,mouerl.  Alius  , 

modus  cflq»to  quo  notandum,quid  ifte  terminus 
V Item, 


— 


230 

heu/,  fypponit  pro  fuperficic  , connotando  con- 
tinentiam locati,  & cum  hoc  connotat  litum , Se 
ordinem  locati  rcfpctftu  vniuerli.fcilicet  in  com- 
paratione ad  coelum, & corpora  quieferntia  raun- 
L,um  “*•  Ex  quo  patet , qu6d  aliquis  locus  poteft  dici 
'Ihm  diulur  jdem  dupliciter  ;vno  modo  Itmplicitcr;  alio  mo- 
4o  fecundum  xquiualenriam.  Ille  locus  dicitur 
idem  fimplicitcr , qui  prius  fuit , qux  eft  eadem 
fuperficics , & cum  hoc  in  eodem  litu  rcfpcdlu 
vniucrli,  in  quo  prius  fuit,  ita  vt  tantum  diftee  a 
latciibus  Ctrl  i , & a corporibus  quiefccntibus 
mundi , quantum  prius.  Sed  ille  locus  dicitur 
idem  fettmdumxquiualaitiam  , quia  prius  fuir, 
qui  cfk  in  eodem  litu  refpe&u  vniucrli , lic«  fu- 
perfici es  varietur : verbi  gratia, arbor  fixa  in  cam- 
pis c(l  in  eodem  loco  fecundum  xquiualenriam, 
in  quo  prius  fuit  , licet  fit  in  alia  fuperficic,  pro- 
pter hoc  , quiaipfius  arboris  ad  latera  cadi,  & ad 
corpora  quiefccntia  mundi  ell  tanta  di  flantia, 
quanta  erat  prius.  Et  quod  huiitlmodi  ordo,  vel 
litus  locari  rcfccftu  aliorum  corporum  mundi 
connotctur  per  hoc  nomen  locw  , patet  ex  hoc 
quod  huiufmodi  ordo , vel  fitus  locati , vel  loci 
lignificatur , & denotatur  per  aduerbia  & fynca- 
icgorcmata  dclignanria  locum  , vt  btc , vel  ibi, 
quemadmodum  dicimus  , quod  loannes  eft  in 
eodem  loco , in  quo  peius  fuit , vel  loannes  eft 
vbi  prius  fuit ; dato  quod  non  fit  in  eadem  fu- 
perneie , frd  propter  hoc  folum  , qu6d  eodem 
ntodo  fc  habet  ad  quiefccntia , qux  circumftant, 
ficui  prius. 

Ex  illis  poteft  inferri  probabiliter , quod  ficuc 
idem  corpus  eft  alia , Se  alia  proportio , fecun- 
dum quod  refertur  ad  alia  , Se  alia  corpora , ita 
eadem  fu  perficies  poteft  dici  aliter , te  aliter  lo- 
cus /ccundum  quod  eft  in  alio , Se  alio  litu  refpe- 
Ut uitfifim.  <ftu  vniucrli.  Iftis  prxmilfisdico  , quod  locus  eft 
fltcittr  ms-  mobilis  c fimplicitcr : quia  moucrur  ad  motum 
cont,nent,s»  cuius  eft  lupcrficies;  fed  tamen  eft 
«f *lu»lrm-  im,n°bilis  fecundum  xquiualeutiam  , quia  dato 
ntm.  qu6d  in  eodem  fitu  fucccdant  fuperficics  ditier- 
forum  corporum  circa  aliquod  corpus  , propter 
hoc  non  mouctur  locus  cius ; fed  lemper  manet 
idem  locus  xquiualcntcr.  Patet  igitur  qualiter 
locus  dicitur  immobiiis  : quia  vel  xquiualcntcr 
femper  eft  m eodem  fitu  idem  locus,non  obftan- 
tc  inoru  corporum  , qux  fucccdunc  in  illo  litu; 
vel  dicitur  immobilis  ex  eo  quid  non  eft  de  ne- 
ceflitatc  mobilis  ad  motum  locati.  Et  hoc  de  fe- 
cundo. 

IO.  Quo  ad  tertium,  notandum  eft  quod  ifti  duo 
termini  / uprrficies , Se  locw  fc  habent  licur  fubic- 
ftum  & pallio : quia  vitra  fignificationem huius 
termini  fuperficies  ille  terminus  hc/u  connotac 
continentiam  locati.Secund6  notandum  eft, Ii  ait 
apparer  7 tcxr.i7.Mctaph.&:  1 huius, tm.i4.qu6d 
in  definitione  proptix  patlionis  debet  poni  hium 
fubie&um  loco  Generis  vna  cum  differentiis  fub- 
iccli  erpIicanribusconnotationes,&  fignificatio- 
nes  , quas  propria  pallio  addic  vitra  fignificatio- 
nem  fui  lubiecli.  Tea  i 6 notandum  , qux  funt 
illa  , qux  ifte  terminus  locw  connotat , vitra  fi- 
gnificationem huius  tcimini /iipnfoifi , &dico 
primo,  quod  connotat  continentiam  locati.  Se- 
cundo connotat  fcpaiationema  locato,  quia  lo- 
cus debet  cllc  lupcrficies  continentis  diuifa  a lo- 
cato, Se  immediata  locato.  Tcrti6,connorat  im- 
mobilitatem,& propter  hoc  additur  illa  particu- 
la immobilis  primum, id  cft.non  de  nccellitatc  mo- 
bilis ad  modum  locari.  Ex  quibus  fcquitur,  quod 


Lib.IV.  Phyricorum 


illa  eft  definitio  completa  lo c\,Locm  efi  fuperficits 
cor poru  continenti/  diu  i fi  a locuto  , & immrdLtufibi 
immobili 4 4 locato : Se  forte  debet  rcmoucri  hxc 
panicula  primum , quia  per  eam  denotatur  idem» 
quod  per  hanc  particulam  immediata. 

Nunc  ponuntur  concluiioncs.  Prima  conclu-  Limtfif* 
fio, locus  eft  lupcrficies.  Probatur, quia  locus  eft, 
ex  prima  qux  Ilione, vel  igitur  eft  materia, vel  for- 
ma,vel  fpatium  fcparatum.vel  corpus,  vel  fuper- 
ficies  continentis ; fed  non  eft  aliquod  prxdido- 
rum.vt  probatum  eft  ; crgo,&c. 

Scjpnda  conclufio,  locus  eft  immobilis.  Pro-  1 f. 
batur  ratione  Commentatoris,  quia  nili  ita  cfter,  m m. 

fequeretur  quod  corpora  naturalia  fruftra  rnotie- 
rentur  ad  fua  loca ; confequcns  eft  falium,vt  pa- 
ter a.huius : quia  natura  nihil  facit  fruftra.Con- 
iequentia  pronatur  : quia  fi  ad  motum  locati  de 
nccellitatc  moucrctur  locus,  vel  hoccftcc  rece- 
dendo a locato.vel  appropinquando  ad  locatum: 
non  primo  modo , quia  tunc  locatum  nunquam 
pollet  artingcrc;&  per  confequcns  non  monere- 
tur. Nec  fecundo  modo  : quia  fruftra  moucrctur 
ad  locum,  cum  locus  debeat  moneri  ad  ipfum. 

Tertia  conclufio.Prxdicla  definitio  loci  eft  bo-  fcj 

na  definitio  tpdd nominis.  Probatur , quia  illa  eft  r/w 
bona  definitio  ejuid nominis, per  quam  ficnificatut 
cxplicitc, quidquid  per  definitum  figniheatur  itn-  • , 
pl  icit  i;  fed  (iccft  in  prxdida  definilionernam  ibi 
ponitur  fuperficies  loco  Generis  : quia  in  defini- 
tione paflionis  loco  Generis  debet  poni  fubic- 
dum.Secund6,poniturr<i«/wf»rM^»ddcfignadum 
continet iam  locari.  Tcrti6,ponitur  diuifi d locato , 
ad  differentiam  fuperficici  continux  locato , per 
quam  terminatur.  Quarto,  ponitur  immediata  li- 
ne hac  di&ionc  primum  , ad  differentiam  fuper- 
ficici conuexx  locantis , qux  non  eft  locus  pro- 
prius illius , quod  locatur.  Et  vltirao  ponitur  im- 
mobilis ad  delignandum  , quod  locus  non  dtfne- 
celfiratc  mouctur  ad  morum  locati. 

Nunc  ad  rationes. Ad  primam, conceditur  ma-  fl. 
ior,&  negatur  minor  : quia  in  eadem  fuperficic, 
fiuc  in  eodem  loco  fecundum  xquiualeutiam  fuc- 
cedunt  libi  inuicem  diucrfa  corpora. 

Ad  fecundam,  negatur  minor : quia  locus, fci- 
licct  illa  fuperficics , habet  virtutem  conferuati- 
uam  locati  virtute  corporis  continentis  , cuius 
ipfa  eft  fuperficics. 

Ad  tertiam,  concedo  confequcns , fcilicet» 
quod  dux  luperficics  diuctforum  corporum  funr 
immediatx , hoc  tamen  eft  impofllbilc  in  codera 
corpore. 

Ad  quartam,  negatur  confcquentia  : quia  non 
debet  Proprie  dici  alius  locus , nifi  cum  hoc  mu- 
tetur litus  refpcclu  corporum  quiefeentium  mun- 
di ; Se  ideo  licet  mutetur  de  vna  fuperfiriein 
aliam , tamen  femper  eft  idem  locus  fecundum 
xquiualenriam. 

Ad  quintam  , ncgacur  confcquentia  : quia  ex 
hoc, quod  fuperficics  mouctur  fecum,  non  fcqui- 
tur quod  mutet  lotum  : quia  illa  fuperficics  eft 
alrcr  fitus  fecundum  xquiualenriam,  quam  prius 
fuit  propter  hoc,  quod  eft  in  alio  fitu. 

Ad  lcxtam,refpondcrur  ficu  e ad  qux  ream. 

Ad  fcprimam,  dico  quod  f partictilx  lori  eo-  *}• 
pulantur  ad  eundem  terminum  , fcilicec  ad  li- 
neam , ad  quam  copulanrur  partes  fuperficici.  Et 
quando  Ariftoteies  dicir,quod  partes  loci,&C.di- 
co  quod  ibi  loquitur  fecundum  famofitatem, 
ficur  dicit  Commentator  7.Mcraph.com.8.  quod 
famofum  erar,  quod  locus  fit  fpatiuro  feparatum. 

Ad 


Quaeftio  III. 


2*1 


Ad  o&autm, negatur  confeqaenth.Ad  proba- 
tionem dico . quod  terra  cft  in  vno  loco  cotnpo- 
fito  cx  duobus  loci»  diuerfisper  aggregationem: 
quia  vna  pars  eius  cft  fupcrficics  aeris,  & alia  fu- 
pctficiet  aquz. 

Ad  nonam  dico , quod  ficut  locus  eft  immo- 
bilis , fic  Sc  fuperficies  ,quia  omnino  idem  funi: 
vnde  non  eft  nece  (Te  fuperficiem  extrinfecam 
locato  moueriad  motum  locati.  Item  , fiatgue- 
retur  , diucrfa  loca  funt  ad  imiicem  contraria; 
verbi  gratia  , locus  futfum  loco  deorfum  ; fed 
omnis  fuperficies  eft  quantitas,  & quantitati  ni- 
hil eft  contrarium»  vt  patet  in  Prxdicamemis. 
Et  confirmatur : quia  fupcrficics  fiuc  ponatur 
futfum , fiuc  deorfum  , eft  ciufdem  rationis  : igi- 
tur fi  non  coatrariatur  a Au  .quando  cft  deorfum, 
nec  etiara  quando  erit  futfum  ; fed  locus  fur- 
fum  contradatur  loco  deorfum  : igitur  locus 
non  eft  fuperficies.  Ad  illa  dico.qubd  loca  5 non 
funt  contraria  , nifi  ratione  difpofitionum  , qux 
funt  in  illis  locis  , Sc  fic  illx  quantitates  fune 
conttarix. 

ANNOTATIONES. 

1 4.  * T 7 Na  ponit  , quod  /uperficiei  non  eft  aliquo 

Otium.  V rei , Scc.  Nota  quod  Ocham  , eiulque 


mtiihtAti 

Uti. 


feqnaces  negantes  fupetficicm  efic  rem  diftin 
Asm  i corpore , dicunt  corpus  Sc  fuperficiem  cf- 
fc  terminos  fupponentes  pro  eodem  , diucrfis 
connotat ionibus : aiunt  enim , quod  pars  extre- 
malis  corporis  cft  fuperficies ; de  hac  aurem  con- 
trouerfu  non  eft  hic  difputandi  locus.  Connin- 
cantur  veri  falfitaiis , quia  hic  Ariftotelcs  vehe- 
menter fuadet  locum  cfie  fuperficiem  realiter  di- 
ftinAam  a corpore.  Nam  cx  proferto  negat  hic 
textu  S.Iocum  efle  corpus;art*crir  verb  locum  efle 
terminum  continentis;  diftinguit  ergo  inter  cor- 
pus,& terminum  continentis,  Sc  per  confequcns 
inter  fuperficiem  Sc  corpus. 

0 finit  and-  b Primtu  modm  eft  , quod  locus  eft  immobili* ,Scc. 

HfUx  Lim-  Nora , qu6d  circa  loci  immobilitatem  tam  anri- 
‘ qui  ,quim  moderni  Philofophantesdioerfas  ha- 
buerunt opiniones.  Quidam  enim  antiqui  dixe- 
runt, quod  licet  Atiftoreles  in  libris  Phylleorum 
traAet  Jc motu  vniuerfaliter , fpecialiter  ranien 
tradat  de  motu  primi  mobilis , oftendrndo  eius 
per  fe  partiones,  vt  qu6d  fit  vniformit , rtfulmiffi - 
mu*  , irtfimtu*  , communi*  ; Sc  fic  de  aliis  cius 
partionibus.  Similiter  de  tempore  , quod  cft 
quxdant  palfio  : quia  eft  pallio  motus  primi  mo- 
bilis , Sc  non  aliorum  motuum  ; nec  curat  de- 
terminate de  tempore , rt  eft  pallio  aliorum  mo- 
tuum. Ita  confimiliter  definit  locum  primi  mo- 
bilis , non  aurem  locum  in  vniuerfali , cdm  dicir, 
quod  locus  eft  vlrimum  corporis  continentis  im- 
mobile primum : definit  locum , prout  eft  fuper- 
ficies corporis  , id  eft  .alterius  ccrli continentis: 
quoniam  primum  mobile  habet  aliud  ccrlum  i p- 
fum  conrincns.Jc  ambiens.Scillius  coeli  ambien- 
tis fupcrficics  cft  omnino  immobilis , ficut  Sc 
illud  ccrlum  cft  immobile ; primum*  id  cft , im- 
mediate ipfum  primum  mobile  continens.  IJIa 
ergo  vltima  fupcrficics  corporisomnino  eft  im- 
mobilis , fubieAiuc  Sc  obicAiue;cum  illud  ccr- 
lum fit  omnino  incorruptibile,  Sc  xrernum.  Sc 
ille  eft  primus  modus  explicandi  loci  immobili- 
tatem. 

Ali)  vero  dicunt,  loca  elementorum  naturali- 
ter clfe  diftinAa , ira  qudd  concauum  vnitis 
Sctii  oper.Tem.  II. 


elementicii  locti»  immobilis  alterius elementi, 
ita  vt  vitra  illud  concauum  nunquam  naturali- 
ter vlterius  moneatur , nec  etiam  continens  vi- 
tra fuperficiem  contenti  naturaliter  poflit  mo- 
ucri.  Hinceft.qubd  vltima  elementorum  natu- 
taliter  funt  immobilia.  Explico  hanc  fententiam 
exemplo ; Accipiamus  centrum  mundi , quod  cft 
vltimum  inferius , Sc  accipiamus  vltimum  fupe- 
rius , quod  cft  concauum  Lunx;quatuor  elemen- 
ta,qux  continentur  infra  ifta  duo  vlrima, habent 
loca  fua  determinata  , Sc  omnino  immobilia» 

Sc  fuperius  Sc  inferius : Sc  pono  exemplum  dc 
igne  dementari ; Sc  dico,  quid  concauum  or- 
bis Lunx  fic  eft  immobile , non  quod  non  mo- 
ueatur  circular  iter  , fed  fic  cft  immobile,  quid 
femper  cft  permanens  in  eadem  difpoficionc, 
id  eft,  quod  non  potclt  transferri,  nec  ad  in- 
ferius , nec  ad  fuperius  ; Sc  per  confequcns 
locus  vltimx  fupcrficiei  ignis  eft  immobilis; 
immS  dato  per  impolfibile , quid  totum  cor- 
pus lunare  annihilaretur  , nunquam  ignis  afeen- 
derct  vitra  locum  , in,  quo  nunc  eft  : quia  ha- 
bet Jocum  fuum  vlrraqucm  afecndere  tion  po- 
tcft.  Ideo  fuperficies  .imaginata  , ambiens  vlti- 
mam  fuperficiem  ipfius  Jphxrx  ignis , eft  lo- 
cus eius  immobilis  in  futium,  Sc  deorfum  : Sc 
quod  dixi  de  igne , intelligendum  eft  dc  omni- 
bus cle  mentis ; Sc  hxc  videtur  efte  intentio  Ari - 
ftotelis  Sc  Commentatoris  in  qnarro  Phyfico- 
ruin  textu  comm,  quadragefimi  primi,  Sc  qua-, 
dragefimi fecundi.  Nam  diftinguunt  locum  a va- 
fc  per  immobilitatem : quoniam  vas  fecundum 
cos  eft  locus  mobilis  , Sc  pars  fluuij  ambiens  na- 
uera.non  eft  locus  nanis»  fed  habet  rationem  va- 
iis.ac  totus  fiutiius  dicitur  locus. 

Tertius  dicendi  modusamiquorum  cft  , quid  16. 
fpeculario  dc  loco  eft  duplex,  vna  Mathematica,  Spmdatio 
Sc  altera  naturalis  : coniiJeratiodc  loco  Marhe- 
manca  eft , quando  Ariftoteles  definit  locum  di  ™ 
c ens , locus  cft  fuperficies  corporis  conrinentis, 

Scc.  Naturalis  enim  vt  naturalis  non  confiderar 
proprie  rationem  loci, fed  rationem  va/is.  Omnis 
autem  locus , qui  habet  rationem  vafis,  mobilis 
eft.  Vnde  obferuandum  eft  , quod  Mathematica 
con  fiderat  io  de  loco,  eft  confideratio  fupcrficiei 
corporis  continentis  ab/que  hoc , quod  confide - 
retur  corpus  naturale,  cuius  cft  ili  a fupcrficics. 

Vnde  Mathematica  confiderar  fuperficiem  acris 
ambientem,  Sc  continenrcm  im mediare,  non  cu- 
rando in  quo  corpore  exiftar ; fed  przcisc  illam 
confiderar  ab  omni  corpore  naturali  abfoluram, 
atque  ira  eft  immobilis  quia  entia  Mathematica- 
Jia  fimr  iminobii/a  , quia  abftrahtinr  a motu  , Sc 
a maceria  fcnfibili ; nec  eft  111  tali  abftraAione 
mendacium  , quia  confideranr  bzcprxter  hxc, 
non  fine  iftis.  Quare  locus , vt  de  eo  confident 
Marhematicus.cft  omnino  immobilis.  Czterum 
fecundd in  naturalem  confiderat/onem  mobilis 
eft,  Sc  haber  rationem  vafis:  quia  loci  na  rura- 
lis confideratio  , nimirum  qua  tenus  fuperficies 
ellin  corpore  naturali  hoc,  vel  illo  , illa  fuper- 
ficies eft  bene  mobilis, Sc  fubic&iuc,Sc  obicftiuc; 
ficut  Sc  corpus  narurale  cuius  eft.  Et  hxc  opinio 
videtur  effe  Commcnraroris  in  hoc 4.  tomm. tfi. 
vbi  dicit , qudd  confideratio  loci  cft  magis  A/a-  t 


>y- 


thcmatica,quam  naturalis.  opium  mt- 

Modctni  aurem  Philofophantcs  , alii  via  u/ucmm 
faluanr  loci  immobilitatem.  Quidam  enim  di-  rkltftpian- 
eunt , quSd  locas  dicitur  immobilis  propter 
immobilitatem  fitus  , quautumcumque  enim  “,ur* 

V a aer 


Lib.IV. 


ur  drconftans  mutetur , vel  moueatar : quia  ta- 
men locatum  eumdem  litum  femper  retinet  ( di- 
citur habere  locum  immobilem;  cft  enim  litus 
omnino  immobilis , quia  non  mutatur , nili  ad 
mutationem  lituari»  & non  ad  mutationem  con- 
tinentis , cum  fit  in  ipfo  lituato  fubic&iue , & 
non  in  ipfo  continente ; atque  adeo  mutatur , Se 
mouetur  ad  motionem  ,&  mutationem  conten- 
ti, fiuc  fituati,  Se  continentis.  Sed  hxc  politio 
ftarc  non  poteft : quia  auc  per  fuura  intclligic 
aliquid  extra  animam,  aut  aliquid  exiftensin 
anima  obiediue.  Si  fecundum ; patet  quod  non 
cft  ad  propolirum.  Si  primum , aur  ficus  dicit 
aliquod  relatiuum , vel  aliquod  abfolutum.  Si 
dicit  aliquod  relatiuum,  cuius  fundamentum 
fit  (ituatum , i!c  terminus  fit  continens,  fequi- 
tur  nccclTarid  , qui»d  ad  variationem  continen- 
tis variatur  fitus  , quia  ad  variationem  termi- 
ni variatur  xelpc&us.  Si  verb  firus  dicae  ali- 
quod rcale  abfolutum , & hoc  de  genere  Quan- 
titatis , fcquitur  quod  fitus  erit  mobilis  , quia 
. omnis  quantitas  continua  videtur  cllc  mo- 
bilis. 

j8.  IdeA  alij  dicunt  , qu£>4  locus  cft  immobilis 
per  rcfpc&um  ad  primam  Inceiiigentiam , qux 
cft  omnino  immobilis;  dicunt  autem  fic  loquen- 
tes , quod  locatum  habet  alium , & alium  refpe- 
&um  ad  primam  Inceiiigentiam,  nunc  inOrien- 
re, Meridie,  & Occidente : talis  autem  rcfpe&us 
ad  primam  Intelligentiam , licet  fit  corruptibi- 
lis obie&iuc , non  cft  tamen  mutabilis  fubic&i- 
uc.  Sed  nec  iftapofnio  ftarc  poteft.  Tum  quia 
dubium  fupponic , quod  varietur  relpedlus  prx- 
fenti*  ad  primam  Intelligentiam  fecundum  va- 
riarionem  locorum , cum  prima  Intclligemiafit 
omnibus  in  quocunque  lococxiftentibusxqaa- 
, |'tcr  indiftatiSjfeu  prxfcns.  Vnde aliquis  exiftent 

in  Occidente  cft  tam  prxfcns  primx  Incclligen- 
ti* , ficut  fi  elTct  in  Meridie  , vel  in  Oriente  in 
quacumque  parte  vniuerli:tum  etiam,  quia  tan- 
tum allignat  immobilitatem  loci  formaliter  ac- 
cepti , nihil  autem  dicit  de  immobilitate  loci 
fundamentaliter. 

Eft  etiam  quidam  alius  dicendi  modus , quid 
Jocus  cft  immobilis  perrefpc&um  ad  centrum, 
quod  eft  omnino  immobile:  fcd  neque  hic  mo- 
dus dicendi  faluat  loci  immobj!itarcm:quoniatn 
locus,  qui  dicitur  immobilis , eft  ipfa  fupcrficics 
continens, vt  patet  ex  ratione  loci.  Centrum  au- 
tem mundi  nihil  continet , fcd  ab  alio  contine- 
tur,cum  lit  indiuifibile. 

19.  Thomiftx  alium  dicendi  modum  imaginati 
opiaif  Thf  fune, qui  in  duobus  confiftit.  Primum  cft , qu6d 
rat,°  ,m,n°b»l'taiis  loci  confiftit  in  rcfpe&u, 
tattUei!  ' Vc* in or<,‘nc  *ocati  » <lucm  habet  ad  totum  cor- 
pus fphxricmn  cedi,  & ad  fixionem  polorum, 
Se  centri.  Secundum  cft  , quid  ad  vnitatem  nu- 
meralem loci  fulficic , quid  ex  parte  locatorum 
fcructur  idem  ordo  in  fpecie  ad  totum  ccrlum; 
ex  parte  autem  cccli  poteft  feruari  idem  ordo  fe- 
cundum numerum.  Primum  declarant  ex  com- 
paratione, quam  facit  Philofophus  in  hoc  quarte, 
ttxtu qk.tdrjjrf/imo  primo,  vbi  dicit.  Quapropter 
cum  in  eo  quod  mouetur , quippiam  moueatar, 
moacturque  id,  quod  intus  cft,  vt  in  flumine 
nauis  , vt  vafe  magis  quam  loco  vtiturcouti- 
ncnre ; vult  autem  immobilis  etfe  locus.  Quo- 
circa totus  magis  tjuuius  locus  cft  : quia  immo- 
bilis totus  eft.  Quibus  verbis  intendit  Philofo- 
phtis  qu6d  in  flumii;e  duo  videmus.  Primum, 


Phyficorum 

quod  quxlibcc  pars  fluuij  decurrit , eo  qu&d  nui* 

Ja  pars  aqux  fignarx  permanet.  Secundum, qu&d 
totus  fluuius  in  quantum  feruat  eundem  mum 
permanet  immobilis.  Ex  his  duobus  lequitur, 
quod  fi  nauis  ligetur  in  flumine  per  anchoraro, 
vel  ad  lignum,  & comparetur  ad  parres  aqux, 
quz  fubterfluunt,  dicitur  efte  in  alio.de  alio  loco 
materialiter  ; ficur  in  alio,&  alio  vafe.  Si  autem 
comparetur  ad  totum  fluuium , dicitur  efte  fem- 
per in  eodem  loco:quialic£c  femper  alia,  Se  alia 
aqua  fubrerfluat , tamen  nauis  femper  retinet 
eumdem  ordinem  ad  totum  fluuium;&  vt  lic  lo- 
cus nauis  habet  immobilitatem  , fcilicct  pet  or- 
dinem ad  cotum  fluuium. 

Et  quod  didum  cft  de  naui  locata  in  flumine,  10. 

applicant  ad  res  locatas  in  vniuerfo.  Naro  licet 
qnxlibct  pars  vniuerli  fic  mobilis, rorum  tamen 
vniuerfum  non  mutae  locum  fubie&o  : atque 
adei  locus  furfum  dicitur  immobilis  : quia  con- 
cauum  orbis  Lunx  femper  cft  in  eadem  diftantia 
ad  centrum.  Similiter  locus  deorfum  eft  immo- 
bilis : quiafemper  ftat  eadem  diftanria  centri  ad 
concauum  Lunx. Vnde  fi  locus  furfum,&  deor- 
fum deberem  murari , oportet  totum  vniuerfum 
transferri:veluti  fi  locus  nauis  Jigarx  in  flumine 
mutari  deberer, oportet  totum  fluuium  transfer- 
ri.Et  addunt, quod  non  folum  locus  fortitur  im- 
mobilitatem ex  ordine  ad  vniuerfum.quod  non 
mutatur  lecunduin  fubftanriam  , fcd  etiam  ex 
fixione  po!orum,&  centri : nam  femper  locatum 
cft  in  eadem  diftantia  upn  folum  ad  centrum, fcd 
etiam  ad  polos. 

Secundum  autem , fcilicct  de  vnirare  loci, 
in  hunc  modum  declarant.  Nam  ficut  Padus 
dicitur  continue  manere  idem  flumen  propter 
eundem  ordinem  fecundum  fpeciem  ad  vni- 
cum  fontem  principium  ipfius  ; non  qudd  aqua, 
qux  cft  hodie  in  hac  parte , fit  iila,qux  fuit  he- 
ri i nec  ordo  , qui  cft  hodie  huius  aqux , fit  ille 
ordo  idem  numero  , quem  aqua  prior  habuit  ad 
eundem  fonccm  ; fcd  eft  confimilis  in  fpecie  ad 
eundem  terminum  numero , fcilicct  ad  eundem 
fontem  numero.  Ita  in  propofito  ad  vnitatem 
numeralem  loci  fufticit , quod  fcructur  idem  or- 
do diftamix  fecundum  fpeciem  in  omnibus 
lupcrficicbus  acris , Se  aqux  circundamis  loca- 
tum ad  primum  conrincns  , quod  manet  idem 
numero  , Se  quod  non  mutatur  fecundam  fub- 
icoum.  Ec  licet  ordo  fuperficicrum  acris  fuc- 
ccffiu^  Jocantium  (vt  puta  turrim)  ad  primum 
continens  fit  tantum  vnus  fpecie, &al ius ,&  alius 
numero  per  variationem  fubicai , & fundamen- 
ti  j tamen  ordo  primi  continentis  ad  huiufmodi 
fuperficics  manet  idem  numero  , Se  non  tant&tn 
idem  fpecie. 

Locm  tft  mobilis  J impliciter  : quia  mouetur  ad  1 f* 
motum  continentis ,&c.  Nota  .quod  immobilitas 
Joci  non  proucnit , eo  qu6d  locus  diftet  i polis  T&Z 
mundi,  & a cenrro  terrx , vt  dicebant  Thomiftx:  * 
quia  nihil  dicitur  fimplicuer  immobile  rcfpc&u 
alicuius  mobilis  , & variabilis;  fcd  rcfpedhis  di- 
llantix  cft  variabilis ; ergo  locus  rcfpc&u  illius 
non  cft  immobilis,  8c  inuariabilis.  Probaror  mi- 
nor: quia  variato  fubie&o , variatur  quodeum- 
que  accidens  ipfius , fiuc  abfolutum , huc  rcfpe- 
fliuum ; fed  poflibilceft,imm6  de  fado  conrin- 
gir,  quod  varietur  localiter  fubic&um  conti- 
nens locatore;  ergo  & rcfpc&us  in  illo  funda- 
tus.  Nam  detur , verbi  gratia,  qubd  manus  mea 
fit  in  acre  a&u  faciens  diftarc  latera  ipfius  acris; 


Qu^ftio  III. 


m 


tdnc  i!U  fuperficies  dicit  rcfpefhim  ad  polos, 
&c.  Sed  ilia  fuperficies  poteft  variati  fi  manus 
recedat  ab  illa  pane  acris, tunc  enim  ille  aer  non 
cft  ampliis  locus,  neque  illa  fuperficies  maner 
fic amplius,  fcilicct  habent  lauta  fic  diftantia; 
aut  fi  ille  aer  moucatur:  quia  enim  cft  corpus 
naruralc.potcft  moucri  localiter , & ibidem  luc- 
ccdcte  alius  maneto  abeo  :cigofubie&o  eodem 
numero  non  manente,  nulluin  accidens  manet 
i dem  numero,  fiuc  abfolutuin,  fiuc  tcfpcftiuum: 
& tunc  nec  manebit  idem  locus.  Neque  fuffi- 
cit  dicere , quod  Thoroiftx  rcfpomlcr.t,  fcilicct, 
quod  quamui»  fuperficies , vt  ell  vliimum  conti- 
nentis , varietur, non  ramen  variatur,  vccft  vlti- 
roum  Vniuerfi  .quod  eft dicere,  quod  quamuis 
hac  numero  fupcificies  varietur,  alia  tamen  il- 
li fucccdir.qux  cft  in  eadem  diftantia  ad  polos. 
Sic.  Et  fic  non  dicitur  variati  fuperficies  tali- 
ter diftans , quamuis  dicatur  fuperficies  variari, 
,.y.  eo  quod  rota  ratio  loci  iu  omnibus  continenti- 
bus eft  ex  ptimo  continente,  feu  locante  ,fci- 
licct  ctrlo.Nequc  hoc , Inquit  Scotus  in  fecundo 
Jijiir.Uier.f  fecunda  , tjtuflioJU  tjisinta  , fuffkit  di- 

t r.ceic  : quu  contra  hoc  fic  argumentor.  Ideo  illa 
fuperficies  cft  vltfma  Vniuerli,  quia  primo  eft  vl- 
tima  partis  vniuerfi ; fed  rcfpcfihi  partis  vniucr- 
fi , hoc  cft  , rcfpc&u  illius  continentis  , cuius  cft 
fupet ficie* , cft  alia  Sc  alia , quia  etiam  variatur, 
A’  cft  aliud  , fic  aliud  illud  .cuius  eft:  ergo  etiam 
cft  alia.fic  alia,  rcfpedlu  totius  vniuetf. Probatur 
confequemia;  quia  non  erat  rcfpc&u  vniuctfi, 
nili  quia  & partis  vniuerfi  , quod  talis  fit  rcfpc- 
ftti  vniuerfi , quia  cft  talis  reft>e$ua<iu>iu$ par- 
tis , qux  ctar  maior  huius  difcutfus.  Probatur  'a 
fimili , licet  cniui  fint  in  aliquo  toto  inultx  par- 
tes, tamen  quod  competit  ipfi  pet  vnam  partem 
ptxcise.fi:  portea  per  aliam  prxcisA.non  cft  idem 
j numero  i verbi  gratia  , fi  modo  milii  competit 
• eflc claudum  per  dexterum  pedem,  Arpoflca  fa- 
num contingat  cfte  claudum  per  finlftrqtn  ptx- 
$ * cisc , non  ‘eft  cadens  numero  clauditas,  quamuis 
per  partes  ciofdcm  totius  hoc  mihi  aducuiat. 
Similiter  fi  diftare  medA i centro  , & a polis 
inundi  per  decem  dictas  contingat  mihi  per 
; "dianc  fupcrficietn  , qux  roodbmecircamfaibir, 
fic  eadem  diftantia  contingar  per  aliam , qux  fu- 
perficies fnnt  partes  vniuerfi  , tamen  afiaqui- 
, drm , & alia  diftantia  eft , & Immobilitas  rcfpc- 

vniuerfi ; fiquidem  alia,  Sc  alia  rcfptf^u  par- 
tis vniuerfi  , fcilicct  alterius  l fic  alterius  fuper- 
ficiei : non  ergo  fumenda  eft  huiufmodi  immo- 
bilitas loci  penes  talem  diftanciam,  fi  quidem 
eft  mulriplex  , fic  fimplicitcr  mobilis  ; quia 
fubiefturh  eft  multiplex  , fic  fimplicitcr  mo- 
Jit  ''  bile. 

1 1*  d Sed  ramrn  tU  immobili/  ,/icitnJitm  tqkitmlen- 
tiam'  ^ou  > Scotus  in  x.vbi  fupra  dicir, 
uttlni.  * quAd  l°ais  h.ibct  immobilitatem  oppofitam 
omnino  motui  locali , & incorruptibilitatem  fe- 
cundum  xquiualemiam  , per  comparationm  ad 
motum  localem.  Trimum  probatur , quia  fi  lo- 
cus, qui  dicatur  At  moueremr  localiter,  recede- 
ret ab  vno  loco , fic  accederet  ad  alium : ergo  fi 
yf  tcecdir  i loco  , erat  in  loco-,  Se  runcquxro  de 
illo  loco,  a quo  recedit  locus  A,  mouraultne.an 
non  localiter;  fi  non  : ergo  neque  -^.fcilicer, pri- 
mus locus  moueturlocalitcr:  quia  non  cft  maior 
tatiodevno,  quamde  alio.  Si  fic  : ergo  erat  in 
loco,&  tunc  de  alio  loco , fic  fic  in  infinitum.  Ne 
ergo  detur  huiufmodi  proccfTus  in  infinitum  in 
Scoti  optr.  Tora.  I /. 


■h' 


-sjl? 

t- 


locis,  dicendum  cft, quod  locus  nonmouctur  lo- 
caliter,fic  eadem  rario  formari  poterat  de  loco  ad 
quem  acccdeter  locus  A,  fi  luoucrcttit  localiter. 
Secundo  probatur, quod  neque  per  accidens  pof- 
fit  locus  moucri  ,qnia  tunc  fimilitcr  efTet  in  infi- 
nitum  procclTus , ficut  prius.  Probatur  fcqaela, 
quia  fi  locus  mouetur  per  accidens,  per  accidens 
cft  in  loco ; ficut  motis  nobis  moucmur  omnia, 
qux  funt  in  nobis : fic  ficut  cum  moucot,  moue- 
tur etiam  per  accidens  fuperficies  mea,  fic  albedo 
mea,  fic  finiilitudo  mea  : ficut  ergo  ego  fum  per 
fc  in  alio , & alio  loco  , iuctjam  accidentia  mea 
funt  per  accidens  in  alio,  fic  alio  loco.  Similiter 
dicendum  cft  de  loco.quAd  fi  motietor.pcr  acci- 
dens, cft  pcraccidciis  in  alio  , fic  alio  loco ; alias 
non  mouctetur  localiter , & idem  de  illo  alio,  fic 
alio  loco;  quod  fi  monerentur  per  accidens , da- 
rctuc  ptoce(T:is  in  infinitum.  Probatur  tertiA  clle 
inconucniens  locum  moucri  per  accidens ; inde 
enim  fcqoercrur , quud  fixum  moucrctur , id  cft, 
quod  Jocus,  quem  oportet  e fle  fixum, moueietur; 
in  quantum  enim  locus  locat,  quiefeit : quia  lo- 
cus non  moucturad  locabilc.fcd  notius  locabile 
mouetur  ad  locum  acquirendo  aliam,  fic  aliam 
fupcrficietn  loci. 

Secundum  probarur.fcilicct  incorrupribilitas 
loci  ; licet  enim  corrumpatur  locus  uioto  cius 
&bic&o“,idcft,a‘crc  Iqcallict.iia  vt  moto  aere  lo- 
caliter uo  maneat  in  eodeni  ratio  loci, qux  piius, 
ficur  probatum  eft, neque  eadem  ratio  loci  poteft 
manete  fo aqua  fuccedcntc : quia  idem  accidens 
mimeronon  poteft  mar.crc  in  duobus  fubicetts: 
tamen  illa  raiiu  loci  .fucccdcns  ,qux  eft  alia  a ra- 
tione ptxccdcnii  fecundum  varietatem,  cft  ea- 
dem prxccdcmipcrVquiualcniiaro  quantum  ad 
morum' localem : nam  itajncompoffibilc  cft  mo- 
tum localem  efle  ab  hoc  loco  in  hunc  Wum, 
ficut  fi  efTet  omnino  idem  numero  locus  : nullus 
autem  idem  motus  localis  poteft  efie  ab  vno  vbi, 
ad  aliud  vbi , qux  duo  vbi  non  coitefpondcant 
daobus  locis  differentibus  fpccic  proprer  fpa- 
tlum  Interceptum  : quia  talia  loca  habent  alium 
rcfpeftum  non  canium  numero;  fed  etiam  fpc- 
cic  ad  fotum  vniucrfum  ; loca  anum  fpccic  di- 
ftiutta  a refpeAu  vniuerfi  funt  , deetfum, 

dextrum , /iniflraui , ante , & rttro , qux  funt  fpc- 
ciesloci  pofitx  ab  Ariftotcle  in  hoc  quarto,  fic 
huiufmgJi  loca  fic  fpecic  differentia  funt  di- 
ucrfx  fuperficies  , qux  diffetunt  fpccic  , non 
qoiaTupcrficicsjquia  ve  fic, funt  ciufdcmlrc- 
cici ; fed  quia  fupctficies,  in  quibus  funt  rdpe- 
Aus  innuentes  diuctfam  differentiam  conftitu- 
tioam  diucrfi  loci : & ix  hoc  ilii  rcfpcctus , qui 
funt  tantum  numero  alij , videntur  vnus  nuiqc- 
rn  : quia  ita  funt  indiftinfei  refpc^u  mptus  lo- 
calis, ficut  fi  tantAm  efTet  vnus  rcfpcfVu  nume- 
ro . ficut , verbi  gratia,  hxc  vox  homo  t quoticf- 
cnmqtic  prolara  dicitur  vna  vox  numeto , Se  di- 
ftingui  numero  ab  hac  voce  hf,u  , fi:  tamen 
impoflibslc  eft,  , eandem  vocem  numero  bis 
piofatti , quot  enim  funt  prolationes , tot  funt 
voces  numero  diftin&x  , atque  ita  hxc  vox 
hemo,  Se  hxc,  lapit,  non  tantum  numero,  fed  ‘ 
etiam  fpccic  diftinguuntur;  tamcjv.qliia  rcfpc- 
«ftu  conceptus  figmficari  per  hanc  vocem  ho- 
mo , fcmcl  prolatam  xquiualet  'huic  voci  homo, 
iterum  profate  per  xquiualcntiain  rcfpcflu  fi- 
« gnilicati  , dicuntur  cltc  vna  vox  nuncro  ho- 
mo , fic  homo  , lapit . fic  lapit  bis  , fic  millics  pro- 
- latx.  Sic  in  propofito  locus  dicitur  immobilis, 

'v  y J per 


■M 


tgfl^ 


19- 

loti  ftnttn- 
i,  tia  it  «ui- 
iitatt  loti 
i itf  litator. 


Qu^ftio  1 1 1. 


corpus  quantum , eo  quod  tale  eft, habcr  polit  10- 
nem.qux  ell  pallio quantitatis , hoc  cft,  otdinetn 
partium  in  toto  , itavt  hxc  pars  habeat  ad  illam 
ordinem  inferioris, vel  fuperioris.Rurfus  fecun- 
dum hanc  rationem  corporettatts  tale  corpus  lo- 
cabile  ell  in  aliquo  loco  ; qux  locabiluas , tc 
apeitudo  ad  locari  ell  eius  pallio ; quod  quidem 
corpus,  quando  localiter  mouctur.tranfit  ab vno 
t’Ai\ad  altud  vbl:  termini  enim  xquo  , Setdtptem, 
tnter  quos  motus  localis  fit , funt  duo  vbi. 

Secundo  obferuandum  ell  ,qtihd  corpuselle 
in  hoc  vbi eft  clTe  in  loco-,&:  hoc  cfl  circuralcribi 
i loco, vel  it  fuperficie  corporis  cont»neurfs:&  ad 
hanc  relationem  extrinfecus  aducnlentern  ,qux 
ell  vbi , confequitur  (latim  alia  relatio  exuinfe- 
cus  aiucniens,  quxell  firus  ; qux  quidem  ell  re- 
latio ordinis  partium  ad  locum , fiue  parttum 
locati  ad  partes  loci , vel  locantis , ira  Icilicec 
quid  partes  locati  coexrenduntitr  partibus  loci, 
& totum  locatum  commcufuratur  toti  loco,  in 
quo  habet  tii. 

Tertio  obferuandum  cft , quid  in  fuperficie 
continente,  Ce  circumfcribcntc  locatum , vel  in 
corpore  cuius  ell  fupcrficics  .corrcfpondct  vna 
relatio  , qux  dicitur  vbi  acliuum  , ex  hoc , quid 
continet,  flrcircundat  locatum:  vel, vt  melius  lo- 
quar, ex  hoc  quid  locatum  ell  prxfcns  loco , ita 
quid  vltracorpus  locatum,  & locans  nihil  abfo- 


enitn,  inquit , te  refpe&ns  non  faciunt  vnum  per 
fc  conceptum  :fcd  cuiufcumquc  generis  cft  con- 
ceptus per  fc  vnos,  neque  abfolntum  contrahit 
relpcdlum, neque c contu.  Hac  conclufione  ap- 
paret , quitn  male  Tolctus  intellexit  Scotum,  Ttltoanufr 
quando  pro  illo  formar  rationem  dicens  , quod  iaoStxit 
refpcdlus  contrahit  fu  perfici  em  ad  conftiturio-  Stetmm. 
nem  locidocus  enim  cfl  voturi  pef  fe:ex  abfoluto 
aurem  Ce  rcfpcdliuo  nequit  fieri  vnum  pet  fc,  fcd 
vnum  dumtaxat  per  accidens. 

Dico  tertii,  quid  locus  eft  foriualitcr , id  cft,  3 0. 
quiditatiu^  fupcrficics  continens  immobiliter 
per  xquiualcmiam.  In  hac  cOnclufionc  volo  di- 
cere Genus  loci  clll  fupcrficiem  , differentia  au- 
rem contrahens  Genus  . cft  ca  qux  ira  contrahit 
fupcrficiem , vt  in  tali  fu  per  fide  flat  im  otiantur 
lalcs  relarionc»  fupradiltx,&  conflituatur  caf  ta- 
li Genere,  & ex  rnli  differentia  non  cognita , nili 
per  has  cius  reiarioues.hzc  fpccics.fcihccr.locus. 

Hxc conclulio  lubet  toburin  Ariftotelis  dodtri- 
na,docenris  definire  per  pafliorics  magis  rei  na- 
turitn  indicantes  : quia  fete  nulla  differenti!! 
nobis  cognufcibilis  eft.  Infuper  & in  hoc  quarto 
libro  a! Ferit  Ariftotclcs  loci  naruram  per  cius 
proprictares  indagandam  e(Te.  QuM,  autem  lo- 
cus natura:!? harum  relationum  in  Tua  quiditate 
includar , probatur , Se  primi  de  rcfpeftu  conti- 
netitix.'  Naiu  Ariftotclcs  in  hoc  libro  afterit, 


Imum  inuenirc  cft  In  loco , feu in  fuperficie  per-  qu6d  idem  locus  manci  fuccedentibus  fiblinui- 


linensad  rationem  loci  i fcd  quicqnid  inuenitur, 
cft  rcfpe£liuum:  inuenitur  enim  Ce  a&iuum, 
& forte  inuenitur  etiam  & litus  afliuusfituaos 
locatum , relatio  videlicet  corrcfpoodcns  in  loco 
illi , qux  cfl  in  loeato/ccundum  qudd  partes  lo- 
cari habent  ordinem  ad  locum , eo  quod  funt  in 
loco.Similiter, quia  locus  locat , Se  circutnfcribit 
locatum,  ex  quoinipfo  cft  eliadliuum  ,qux  cft 
relatio  contincnrix,  erirquidem  & litus  afliuus, 
relatio  fdticer  a qua  locus  dicetur  firuans  loca- 
tum , hoc  eft,  qtibd  parres  loci  ordinem  habeant 
ad  partes  locat i.fccundum  qubd  partes  locati  rc- 
jfpondent  patribus  loci.  Inuenitur  -tiam  relatio 
immobilitatis , i qua  locus  eft  immobilis , cuius 
different  lx  funtfurfum.&deorfum,  qux  propor- 
rionabiliierinucniumut  etiam  in  locato  paUiuc, 
ficutin  loco  a£liuc:ita  vt  locus  locet  imniobi-* 
liter  futfum , vel  deotfum , Cc  locatum  locetur . 
furfuni , vel  deorfum. 

Ex  his  dico  primo, qiiod  non  cft  de  ratione  lo- 
ci,quod  locus  qui  cft  fuperficie*, fic  corporis  con- 
tinentis fupctficics.Si  enim  feparata  cflet  talis  fu- 
pctficics,ita  vc  non  efTct  vltimum  illius  corporis, 
adhuc  edet  locus, & prxeise  continens.  Probatur 
con clu fio.  Locus  circumfcribcfe  debet  locatum 
fecundum  fuperficicm  indiuifibilcm  In  profun- 
dum, eo  quod  c&m  debeat  xquari  locato  tantum 
fecundum  latitudinem,  Cc  longitudinem,  dimen- 
tio  profunditatis  impertinens  Iit  ad  locum;  ergo 

......  .It  1.  r.t.NM*  In  M n . f".  f. . C.  _ _ . ‘ 


cein  corporibus;  ergo  relatio  contincnrix, quam 
hic  locus  ad  hoc  corpus  contentum  habebar, 
n6n  erae  dc ratione  loci.  Probatur  confcqucntia, 
quia  relatio  perit  perempto  eius  termino  tergo 
ablato  locatoi  loco  aufertur  relatio  loci  conti- 
nentix  ad  locatum  , Se  adhuc  non  perit  locus , fi 
eadem  maneat  fupcrficics ; ergo  in  ratione  loci 
non  erit  talis  relatio. 

Confirmatur  tarione  Scoti  Qupdlibcro  vnJc- 
cimo, fic  dicentis  t Vald.ito  contento, variatur  re- 
latio ipfi  corrcfpondcns,  fcilicct  in  !oco,&  ita  cft 
aliud,  Se  aliud  continere  refpcclu  alterius  , 5c  al- 
iferius contenti,  fcd  non  variatur  extremum  rela- 
tum : quia  idem  cft  continens,  atque  ita  idem  lo- 
cus; ergo  locus  prxeise  ell  continens  abfque  re. 
latione  &ponit>exempluni.Corpus  habens  albe- 
dinem.fi  fecundum  cam  eft  fimilemultis.muhas 
habent  fimilitudines : qoia  fimilitudo  numeta- 
tur.rermino  numerato 'f  fcd  tamen  ipfumnon 
cft  multa  fimilia  ,‘  fed  vnum  fimile ; ficut  habens 
multas  feientias  cft  vnum  felemtquia  concretum 
non  numeratur  ad  folam  fornix  numerationem, 
fcd  oportet , quo  J cum  hoc  fit  numeratio  fiippo- 
fici  habentis  formam;  ergo  fimijiter  quando  in 
eadem  fuperfieie  fucccdunt  ntulta  corpora  cir-- 
cumftribcnd.t,variacur  relatio  comincncix,&  ta- 
men manet  idem  locus;  ergo  locus  quid  aliud  cft 
a relatione. 

Secundo  probatur.  Corpus  per  diurnam  po- 


Jl* 


non  cft  de  ratione  lori,nifi  quod  fit  fuperfiaes  tendam  poteftclfc  io  loco  definitiuc  finet^ipaf- 
: non  autem  quid  fit  corporis  conti-'1  fiub  chcu  rh(lct£t  i uo  tergo  locus  locans  corpus 


continens 
nentis. 

Dico  fecundo  , quid  locus  non  componitur 
intrinfececx  fuperneie,  3c  rcfpc&ibus.  Probatur 
conclufiotabfolucum  Sc  refpeflus  nfi  faciunt  pec 
'fc  vnum  conceptum  ; fcd  locus  eft  quid  abfolu- 
iura : ergo  non  componitur  ex  fuperficie, qux  cft 
qiitdabfolutum,&  refpe&ibus.  Confequcnriacll 
legit  ima, & minor  cft  cuidens : & maior  cft  Scoti 
Quodlibeto  vndcciroo, improbantis, quod  vbi  per 
fc  importet  abfolutuvn,fic  refpe&um  rabfolutura 


definitiuc  fine  t&a&iuo  circmnfcriptiuo.  Ante 
cedens  probatur , fic  fc  habent  corpus  fc  locus 
ad  olr/ficut  fc  habent  a£kmm,&  palfi.mmad  •• 


latio  vbi  Maiorprobaturtquia  ita  videtur  habi-; 
‘ rudo  media  Inter  locum, Sc  corpus,  ficut  aiftio,  Sc 
pallio  inter  ^gens  ,Ce  patiens.  Minor  cft  defide,. 


DanicJis 


2$6 


Lib.IV.  Phyficorum 


Damelis  tettio  i vbi  dicitur  ignem  non  combuf- 
filtc  «es  pueros  tnilTbs  in  fornacem ; ergo  ficut 
minente  aftiuo,&  j-afliuo  , non  fuit  a&io  fic  paf- 
fio.ica  etiam  manente  loco, Se  locato, non  ctit  vbi 
acutum, neque  vbi  pafliuum. 

Tertio  probatur;  non  eft  contradi&io  abfo- 
lutmn  numero  abfquc  rcfpe&ucxtrinfccus  libi 
aducnicntc;fcd  ram  vbi  paflluuro  tpfpc&u  corpo- 
ris locati,  quiir.^i  aftiuum  rcfpcftu  fupcrficici 
locantis  fune  tcfpcilus  cxuinfecus  aducnicntcs; 
ergo  nulla  cll  implicatio  manete  line  talibus  tc- 
fpettibus.  Confequentia  cll  bona.  Se  minor  cct- 
uflima  in  doflrina  Scoti. Maior  autem  probatur; 
natura  talium  relationum  eft  , vt  pofito  funda- 
mento , Se  termino  adhuc  non  neccftario  ponan- 
tiu;vr  probat  ipfc  Scotusf**d/*fr.n.fcd  tunc  vitra 
implicatio  eft  manere  line  pertinente  ad  cius  cf- 
fentiara  ; ergo  icfpe&u  vbi  non  eft  de  edentia 
loci. 

Quirti'  probatur  verbis  Scoti  , fic  dicentis: 

Non  apparet  emit radi&io  fuperfiriem  concauam 
elfc  Gnc  refpcftuad  aliud  corpus,  vt  contentam; 
ficut  enim  argutum  eft  de  locatione  pafliua , fic 
poteft  argui  de  locatione  aftiua. 

Quinto  probatur  ex  eodem  Gc  dicente  : Poteft 
Deus  conlctuate  idem  loeabile  Se  eundem  lo- 
cum , Se  tamen  non  manebit  eadem  ciccumfcri-  Nota  fecundo  ex  Hbrofixt • Phyptonan  c.tr itulo  3 f. 

pnu : quia  corpus  clt  abfens  ab  illo  loco , fic  hoc 
etiam  poteft  natuta  facere^  ponendo  aliud  cor- 
pus prerfens  illi  loco  : non  igitur  ifta  extrema  Io-  tcrialibus , ita  falfum  eft  dicete  quantitatem  ali- 


componi  ex  abfoluto , fic  rcfpe&iuo , fic  bic  qux 
diximus  concordanda  funt,  qux  «adit  Scotusln 
hac  quxftionc. 
f P Artit  ut»  lati  cepul.vuur  ai  eunitm  terminum,  S^irtaii 
ficc.Nota.in  quantitatibus  continuis  duo  clTc  gc- 
neta  partium, quxdam  funt  mtegralcs.tiue  mate- 
rialcs:quxdam  verb  funt  formales.  Materiales  £ famUi. 
funt , qux  copulantur  terminis  communibus, vt 
duo  palmi  in  linea, vel  quatuor  pedes  in  ligno; fic 
hx  partes  funt  ciufdcro  naturx  cum  ipfototo, 
qnxuis  enim  pars  eft  quantitas.  Pattes  vetb  for- 
males funtipli  tetmini, quibas  copulantur  pattes 
materiales.  Et  vocamur  formales , quia  vniunt 
quaniitatcm:fic  huiufmodi  partes  funt  indiuilibi- 
les  dinifionc  , qui  eft  diuilibile  illud  quod  copu- 
lam ; vt  punSum  , quod  copulat  pattes  line*, eft 
omnino  indiuifibile ; linea  vetb  eft  indioifibilis 
fecundum  latitudincm:6c  ideo  copulat  pattes  fu- 
pctficici.  Rurfus, quia  partes  cotpuris  tribus  mo- 
dis diuiduntut , flipcrficics,  qua  copulantur, non 
nili  duobus  modis  diuiditur;  fic  quoniam  pat- 
tes tctnpoiis  diuiduntut  fecundum  dutaiio- 
nem  , iJcitc6  inftans  , quo  copulantur  .cftin- 
ditufibilc  fecundum  duratidnem ; omnes  igitur 
paries  formales  carent  diuifionc  illius  quod  co- 
pulant. 

Nota  fecundo  ex  Bhrofexto  Pin/iconm  capitulo 
pnW,quod  ficut  eft  verum  diccrcomnem  quan- 
ticatem  componi . fic  accrcfccrc  ex  partibus  ma- 


cum,  fc  loeabile  ncceftario  confequitur  ipfum 
vbf.tunc  vlira,eadcm  eft  ratio  de  vbi  aftiuo , qux 
de  paflitto ; ergo  Geue  datur  corpus  loeabile  (me 
vbi  pafliuo.dabilis  eft  etiam  Gnc  loco, vel  a&iuo; 
ergo  vbi a&iuum  eft  extra  rationem  loci : vbi  au- 

* tein  alituum  nihil  aliud  eft, quam  rcfpeiftus,  Guc 
relatio  fundata  in  vltima  fupctGcic  continentis  . 

f circumfctiptiue&  terminata  ad  corpus  conten- 
tum , Guc  circumfcriptum ; cfgo  talis  tcfpecius 
non  eft  de  cius  ratione. 

Probatur  etiam  hoc  ipfum  de  relatione  immo- 
bilitatis. Locus  eft  incorruptibilis  pef  xquiua- 
Icntiam  ; ergo  relatio  immobilitatis  non  eft  de 
cius  deftnitionc.  Probatur  confequentia,  incor- 
ruptibilitas per  xquiuatentiam  nihil  aliudcft.m- 
fi  qufid  nequeat  loeabile  per  morum  localem  ac- 
quirere illud  aliud  vbi,  licui  neque cxiflcns  in 
primo  vbi  moucriad  ipfum  pterii,  quodnaber, 
& qufid  in  eodem  infumi, quo  corpus,  verbi  gra- 
tia, recedit  ab  acre  , fubinrrac  aliud  corpus  fa- 
ciens latera  continemis  diftare  eadem  fpecic  df- 
ftiti&i  cum  prxcedcme,  qua  praecedens  locus  di- 
fflabat, hoc  autem  non  cll  niG  habere  Gmilcm  rc- 
fpe&um  continenti*  ad  idem  corpus  Iocatum;& 
per  confeuucns  illam  fuccedentcm  fuperGeiem 
iimilemclle  pr.rccdenti,vcl  potius  proportionari 
ad  illam;  eo  quod  ficut  fc  habet  vnanJ  locatum, 
fic  il:  alia;  ergo  immobilitas  minuscft  <lc  ratione 
loci.  Probatur  confcqucntia:quia  vnam  rem  ha- 
bere proportionem  ad  aliam, eft  fiipponcicipfam 
rem  iam  in  fuo  clTc  conftitutain  , Se  referri  ad 
alum ; ergo  ifte  locus  numero  in  eodem  inflanti 

• fuccedens  alteri  loco  numero , qui  ad  ipfum  ha- 
bet proportionem,  cll  prius  in  ibo  effle conftitu- 
tus  , & per  confequens  immobilitas  non  eft  de 
quiditarc  illius. 

Ex  liis. definitionis  loci  tradit*  abAriftotele 
verus  fenfus  apparer ; Improbatio  etiam  opinio- 
nis Thomiftarum  ; Se  fimiliter  mala  Scoti  inter- 
pretatio exiftimantiutn  Scorum  tenuiffle  locum 


itnt 

, M/n 

quam  componi  ex  partibus  fotmalibus  , eo  qn6d  f»i. 
mdla  quantitas  continua  componitur  exindmi- 
Gbilibus.  Quod  Gc  probatur  ; fumatur  linea 
duorum  palmorum  A R C,pun£lo  B , quod  eft  in 
me  Jio  eius  copulans  partes,  repugnat  c(Tc  dir 
uilibile  : quia  ranc  linea  cfTct  maior  duorum 
palmorum  : conftabit  enim  ex  duobus  palmis. 

Se  ex  illa  cxtenfionc  , quam  concedis  habere 
pun&um  B,  quod  eft  contra'  fuppofirum.  Ciim 
ergo  locus  fit  quantitas  continua,  qux  extrin- 
fccc  continet  locatum  , & cius  pattes  copulan- 
tur eodem  tempore  , quo  copulantur  patres 
locari , inrcllige  , non  eodem  tetmino  nume- 
ro , fcd  proportione  , Se  per  correfpondcntiam; 
vf  ficut  pars  loci  cortefpondet  parti  locati, 

* fic  etiam  terminus  partium  loci  cortefpondet 
termino  communi  partium  locati.  Scotus  U-^ 
men  , vt  vides  , dicit  quod  copulantur  ad  eun- 
dem terminum  communem  , Icilicct  ad  lineam, 
ad  quam  copulantur  partes  fupcrficici.  Di- 
citquc  Ariftotelcmin  Prxdicamcntis  loqui  de 
loco  fecundum  ftmofuatcm.  'blam  opinio  auti- 
quotum  de  loco , fuit , quod  locus  eflet  fpatium 
trina  dimenfione  prxditum  , & capax  locando- 
rum. Quod  cum  corpore  efl  occupatum  dicitur 
plenum,6e  cum  corpore  caret, dicitur  vacuum,  ve 
vidimus  fupra. 

E Lac a non  funt  contrurU  nifi  rutione  difpejitio- 
numtScc.  Nora  quod  poffcc  etiam  dici , quod 
locus  furfum  in  ratione  fupremi , Se  locus deor- 
fum  in  ratione  infimi , non  fune  quantitates  , fcd 

fVotiiis  aA  ulUjiai.  Vrcl  dici  poflct  , qu6d  locus 
urfum  , A:  locus  deorfum  non  funt  contrarij: 
quia  eadem  res  refpe&u  dtuerforum  efl  fupre- 
nu  , & infima  : nam  media  regio  acris  re- 
fpe£lu  noflri , eft  fuprema , & rcfpe&o  ca  lorum 
eft  infima. 


QV  A. 


Qua;ftio  IV. 


*37 


Vrfriii 


bnutj!  fa. 
P".Mhui 
& «">»*. 

M. 


Q_v  x.  s T i o IV. 

. Vtritm  locm  Jit  aqualit  locato. 

Arirtot.f^.4. f/r/  j j. Simplic.  Thanift.  A ucrroc* ibidim, 

D.Thon>.  UB.\.  Alberi.  Mign. i.  tmf. 7 Ctnoaic. 

fuaji.i.  art  i.  Cooimbric  3i  Ruuios  in  **f*fir.esf. 4. 

4 >'£.19.$  j.**/w.?.Roccm  »■  famfi/raf  tnf.g. 

Rovitvr  quod  non  : quia illx quan- 
titates non  funt  ad  inuiccm  compar.t- 
biles  in  magnitudine, qux  funcdiucrfo- 
lum  generum ; fcd  locus, & corpus  locaium  fune 
diucrforum  generum  :crgo,&c.  Maior  paret  per 
definitionem  proportionis : quia  prepouicefidkd- 
rnm  qtumtitjunm  tiufdtmgcneru  vmm  *d  *li*m  ctr- 
urtUuio  in  (jtumittut.Ucm, paret  maior  per  Com- 
mentatorem quarto  huius  , comm.j.  vbi  dicit, 
quod  compatabiliaad  inuiccm  debent  c(Te  eiuf- 
dcmrpecici  fpecialiflimx.  £t  minor  probatur, 
quia  vel  locus  eft  de  alio  genere  gencraliffimo, 
vel  (altem  alterius  fpeciei  fpccialiflitnxa  cor  po- 
rcinam fuperficies  eft  alterius  fpecici  fpccialifli- 
mz  a corpore. 

Item, nullum  continens  cftxquale contento 
per  ipfum;f:d  locus  eft  concinens  locacumiigitur 
locus  eft  maior  locato. 

Tertio, quia  aqua  cftlocus  proprius  terrx  ,acr 
locus  proprius  aqux , ignis  locus  proprius  acris, 
&ctclum  proprius  locus  ignis,  Sc  ccefum  eft  ma- 
ius igne, ignis  maior  aere, aer  maior  aqua,&  aqua 
maior  terraiigitur  locus  eft  maior  locato : Sc  per 
confcquens  non  xqualis.  Prima  pars  anteccden- 
, lis  apparet  in  ifto  quarto  cext.  n . Et  fecunda  ap- 
paret in  fecundo  Mcteororum  ; vbi  dicitur, quid 
coelum  eft  multo  maius  quam  tota  mafta  elemen- 
torum. 

Irem , quod  elementum  fuperius  fit  maius  in- 
feriori,  & contento,  patet  per  loquentes  de  pro- 
portione elementorum  ; qui  omnes  conccdunr, 
quid  elementum  fuperius  eft  maius  inferiori 
excepti  aqua  , quam  aliqui  dicunt  clfe  minorem 
terra,  Sc  hoc  polito , adhuc  habetur  propofirum: 
quia  fi  aqua,  qux  eft  locus  terrx,  fit  minor  terra, 
{equitur  quod  locus  non  eft  xqualis  locato , fcd 
minor. 

Quarti . nulla  fuperficies  eft  xqualis  corpori; 
fed  locus  eft  fuperficies,&  locature  corpus;crgo, 
Sc c.  Maior  patet : quiaxquahtas  magnitudinum 
attendienr  penes  ipfarum  dimenfiones  ; modo 
corpus  habet  tres  dimenfiones  ; Sc  fuperficies 
vnam  folamiergo.&c. 

Quinti , quia  idem  eft  locus  naturalis  totius, 

Sc  partis;  vt  totius  terrx,  Sc  vnius  glebx  , vt  patet 
tettio huius, texr.5x.0c  i.Cccli.i 9.58.7$.8©.igitur 
fi  locus  eft  xqualis  locaro.fcquitur  quod  fit  {qua- 
lis roti.fif  parti, quod  eft  impoflibile. 

Sexto , quia  locas  vltimx  fphxrx  , non  eft 
xqualis  vltimx  fphxrx,  & tamen  ipfius eft  ali- 
quis locus  : igitur  non  eft  omnis  locus  xqualis 
locato  fuo.Mator  patet:  quia  impoflibile  eft  e fle 
tantum  corpus,  quantum  eft  vltima  fphxra , quia 
ipfum  eft  maximum  , eo  quid  continet  omnia 
alia. Minor  probatur : quia  vltima  fphxra  moue- 
tur  localiter, quod  non  poteft  cfle  nifi  fit  in  loco. 
Oppofirum  arguitur  per  Ariftotelem  in  ifto  4. 
text.H. 

Nocandum  , quid  quidam  eft  locus  proprius, 
qui  continet  locatum,  Sc  nihil  plus;vt  fuperficies 
aeris  immediata  columnx  continet  colutnnam,& 


nihil  plus , igitur  eft  locus  proptius  columnx. 

Alius  eft  locus  communis  alicuius  locati,  fcilicec 
qui  continet  locatum, Sc  aliquid  vltnuEx  quibus 
definitionibus  fequitur,  quod  vltima  fphxra  non 
habet  locum  proprium, nec communemiquia  non 
habet  aliquod  continens  ipfam  prxeisi,  aut  con- 
tinens iplam  cum  aliquo  alio.  Secundi  fequitur 
quid  nunquam  pars  inexi flens  tori  habet  locum 
proprium. Probatur, quia  quxlibet  fuperficies  fe- 
turata, & difeontinua  ab  illa  parte  Continet  il- 
lam partem ; & cum  hoc  aliquid  aliud.Tcrtio/e- 
quitur  quod  fuperficies  concauacccli  verfusnos, 
non  eft  locus  proprius  ignisiquia  cum  hoe.quid 
continet  ignem  , continet  aliquid  aliud  , fcilicec 
acrem,  aquam,  Sc  terram.  Eodem  modo  probare- 
tur quod  concaua  fuperficies  fphxrx  ignis  non 
eft  locus  proprius  aeris ; quia  cum  hoc  continet 
terram, & aquam.  Verum  eft  tamen, quod  conea- 
uum  cceli  eft  proprius  locus  totius  maflx  ele- 
mentorum , Sc  concauum  fphxrx  ignis  non  eft 
locus  proprius  aggtegati  cx  tribus  eleineutis , Sc 
mixtis  infrfc  contentis. 

Secundi , notandum  quod  locus  poteft  dici  teem  Hfr, 
xqualis  locato  dupliciter.  Vnomodo  fecundum  riamputft 
cominentiam;aliomodo  fecundum  dimenfiones. 

Item  fi  intelligatur  efle  xqualis  fecundum  di-  MM' 
mcnfiones;tonc  hoc  eft  tripliciter,  vel  quid  fimt 
xquales  fecundum  vnam  dimenfioncm , vt  quid 
locus  fit  xque  longus  , ficut  locatum,  aut  fecun- 
dum duas.vcl  fecundum  tres. 

Tenii,  notandum  quid  profunditas  corporis  ^ 
poteft  accipi  dupliciter : vno  modo  fecundum  rrtfnmiitm 
vnam  lineam.vcl  fuperficiem ; vetbi  gratia , fi  fit  nrpteit  4u- 
vnum  corpus  cubum.cuius  dux  fuperficies  oppo- 
fitx  fint  albx,  Sc  alix  dux  oppofitx  fint  rubcx>& 
iterum  alix  dux  nigrx.Tunc  longitudo  corporis 
eft  fumenda  fccundim  lineam,  vel  fuperficiem 
protractam  a fupcrficic  alba , ad  fuperficiem  al- 
bam,fed  latitudo,  eft  fumenda  fecundum  lineam, 
vel  fuperficiem  protra&am  inter  fuperficies  ni- 

f;ras ; Sc  tunc  fumenda  eft  profunditas  fecundum 
incam.vcl  fuperficiem  protraham  inter  fuperfi- 
cies rubeas.  Alio  modo  fumitur  profunditas  pro 
tora  capacirare  corporis. 

Ex  his  ponuntur  conclufiones.  Prima  condo-  Lmu  eft 

fio.  Locus  eft  * xqualis  locato  fccundim  conti- 
nentiam.  Probatur, quia  nifi  ita  cflet , fcqucrctur 
quod  cflet  aliquis  locus  fine  corpore, vel  aliquod  * ** 

corpus  vitra  corium  fine  locojconfcquens  eft  im- 
poflibile : quia  tunc  effer  dare  vacuum.  Confe- 
quenria  probatunquia  li  locus  plus  contineat,  fi- 
uc  fit  maior  quam  locatum;  tunc  de  tanto  eft  lo- 
cus vacuus.de  quanto  locatum  eft  minus  loco.  Si 
veri  locus  eft  minor , dc  tanto  locatum  non  cir- 
cundatur  alio  corpore,  & per  confcquens  circa 
illud  clt  vacuum. 

Secunda  conclufio.  Locus  eft  xqualis  locato  J. 
fecundum  duas  dimenlionrs , ita  quid  fnpcrfi-  L»rn  eft 
cies.qux  eft  locus,  Sc  fuperficies  extrinfcca  locf-  !**•- 

ti  funt  ad  inuiccm  xquales. Probatur  ficiquia  ill{  'jjmta’ 
magnitudines  funt  ad  inuiccm  xquales,  quarum  fttna, 
vna  fuprapofita  alteri  neutra  excedit  reliquam; 
fcd  fic  eft  deillis  duabus  fuprrficicbus : ergo,&c. 

Maior  patet : quia  eft  principium  in  Geometria. 

Minor  probatur, quia  locus  fupei  ponitur  fuperfi- 
ciei  locati.K  neutra  excedit  reliquam;  quia  fi  al- 
tera reliquam  excederet , iam  non  cilcnt  xquales 
fecundum  concinentiam. 

Tertia  conclufio.  Accipiendo  dimenfiones  cor- 
poris fccundim  lineas  tcftas.vcl  fuperficies,  locus 

eft 


2$ 


Lib.  I V.  Phy  ficorum 


eft  squalis  locato.  Probatur.quia  locus  eft  «qua- 
lis omnibus  fuperficiebus  circumflantis  locari  fi- 
mal  fumptis  i fed  fecundum  vnam  iftatuna  fupet- 
ficierum  eft  tumenda  longitudo,  fecundum  aliam 
latitudo, & fccund&m  aliam  profunditas, vt  patet 
de  corpore  quadrato  i igitur, ficfumcndo  dimen- 
fiones .fequitur  qufid  locus  fit  xqualis  locato. 

Quarta  concludo  : Sumendo  profunditatem 
corporis  pro  tota  capacitate  corporis,  impoflibi- 
le  cft.quod  locus  fit  xqualis  locato , immo  in  in- 
finitum exceditur  k locato  , vt  ly  in  infinitum  de- 
notat proportionem , ficut  patet  ex  ena  queftio- 
nc  fecundi. 

. Ex  iftis  conclufionibus  inferuntur  aliqua  co- 
rollaria. Primum  corollarium  eft  iftud  , quod  A, 

& B,  funt  duo  corpora  xqualia  , fic  tamen  ipfo- 
rum  funt  loca  inxqualia.Piobatur:quia  fint 
B . duo  corpora  cubica  , fic  vtrumque  habeat  in 
qualibet  fupcrficie  quatuar  pedes  i tunc  fcquitur 
quod  aggregatum  ex  omnibus  fuperficiebus  ip- 
fius  A , fecundum  longitudinem  eft  duorum  pe- 
dum: tunc  pono  quod  B diuidarur  in  odio  cubos 
x epules,  quorum  vnus  fuperponatur  alreri , 6 e fic 
de  quolibet  ad  modum  columnx  quadtilatcrx, 
tunc  ifta  columna  B , habet  quatuor  fupcrficies 
fecundum  profundum,  quarum  quxlibec  eft  odio 
pedum  rigirur  aggregatum  ex  illis  quatuor  fu- 
perficiebus fecundum  longum  edet  trium  pe- 
dum , fic  tamen  in  duobus  extremis  habeat  duos 
pedesiigitur  totum  aggregatum  ex  fupetficicbus 
ipfius  B , fecundum  longitudinem  eft  trium  pe- 
dum: igitur  per  fecundam  fuppofitionem  locus 
ipfius  B,  cfter  prxeisertium  pedum  ; fcd  locus  ip- 
fius A,  eft  prreise  duorum  pedum  j vr  probatum 
fuit : igitur  A,&c  B , funt  duo  cotpota  xqualia  fic 
tamen  ipfotum  funt  inxqualia  loca. 

Secundum  corollarium  eft,  quod  inxqualium 
corporum  fune  xqualia  loca.  Probatur , retento 
cafu  eodem  , fic  pofito  vitra , quod  yf.auguientc- 
tur, donec  occuper  locum  prijetsd, quantum  nunc 
occupat  Ti.tunc  A.Sc  /f.cflcnc  inxqualia:  quia  A 
prius  fuit  xquale  B,  & iam  eft  augmentatum  , fi c 
tamen  A, & B, habent  xqualia  loca. 

Tcrcium  corollarium  , qu&d  A ScB,  funt  duo 
corpora  xqualia , fic  tamen  A poccft  in  infinitum 
maiorem  locum  occupare , quam  de  fadlo  occu- 
pet B.Sc  tamen  non  potrft  occupare  maiorem  lo- 
cum , quim  poffit  occupare  B.  Probatur , pofito 
qufid  At  fic  A.fint  duo  quanta  cotporea xqualia, 
fic  B remanente  indiuifo, imaginetur  A diuidi  in 
duas  medietates , quarum  vna  ponatur  ad  extre- 
mum alteriusjfic  fic  in  infinitum , ficut  dicebatur 
prius  in  vna  imaginatione  de  infinito. 

Nunc  ad  rationes.  Ad  primam  dico, quid  quan- 
titates diuerforum  generum, fcu  diucrfarum  fpc- 
cicrum  pofTunt  comparari  ad  inuiccm  fecundum 
vn«m,vcl  duas  dimenfiones,  in  quarum  vna , vel 
duabus  conueniunr. 

• AJ  fecundam  dico , quid  fupcrficies  non  eft 
comparabilis  corpori  fccundiim  capacitatem 
corporis:  modo  nos  comparamus  fupctficicm  ad 
corpus  non  fecundum  capacitatem  corporis  ; fcd 
fecundum  fuperficicm  cxtrinfccara ipfins. 

Ad  tertiam  , dico  quod  fuperficics  concaua 
ccclicft  xqualis  fupcificici  conucxx  ignis ; & fic 
dc  aliis. 

Ad  quartam , dico  qufid  non  oporree  quod 
continens  fit  matus  conrenro:quia  dc  fa&o  con- 
tinens.fcilicer  fupcrficies,  fuperpofita  locato  non 
cxccdit  fuperficicm  extrinfecam  locati. 


Ad  quintam, dico  qubd  debet  intelUgi  de  loco 
communi.  Ad  aliam,  di&um eft , quod vltima 
fphxra  non  habet  locum  nec  feqmtut  ,mounw 
localiter, igitur  huktt  locum.  Sed  fufticit.qubd  alitet 
fc  habeat  fccundiim  fe  toraro  ,vcl  partes  cius  ad 
aliquod  quicfccns  •,  vt  di&um  fuit  in  ptxccdenti 
quxftione. 


AN  NOTATIONES. 

4Y  Ocm  tfi  oqualii  locuto  fecundum  centintntiam. 

J-iNota  quod  quidam  dicunt  , qubd  aliquis 
locus  proprius  eft  multi  maior  locato : nam  fe-  u 
eundum  illos  nihil  ptohibet  eiufdcm  locati  cfic 
infinita  loca  , quorum  vnus  eft  maior , fic  altet  f ^ 
minor  , 5c  altet  xqualis.  Et  ratio  huius  eft, 
quia  locus  non  diftinguitur  a corpore : quia  er- 
go locus  eft  fuperficics  corporis  continentis, 
ideo  corpus  continens  eft  locus , fic  quia  qux-  , 
libet  fupet fides  eft  diuifibilis  fecundum  profun- 
ditatem , ideo  non  poteft  affignari  prima  fupcr- 
ficies, qua  primo  continet  locatum  :aflignatl 
enim  quacumque , ipfa  eft  diuifibilis  in  infini- 
tas fuperficics, quarum  quxlibct  eft  corpus, fic  lo- 
cus proprius  ipfius  locati.  Dicunt  vltcrius.quiid 
locus  proprius  eft  xqualis  locato  iribus  modis, 
fcilicer  fecundum  continendam, fecundum  men- 
furas  fuperficialcs , fic  fecundum  diametros.  Se- 
cundum cominemiam:quia  quantumcunque  eft 
locatum.tancum  locus  continet  jficc  contra  quan- 
tumcumque  locus  continet  , tantum  eft  loca- 
tum. Secundum  menfuras  fuperficialcs ; quia  (1 
aliqua  menfura  circumuoluatur  loco  extrinfe- 
cc,  tangendo  corpus  locatum,  fic  alia  circum- 
uoluatur loco , intrinfcce  tangendo  fempec  cot- 
pus  locans,  illx  dux  mcnfurx , fi  in  rc&itudinem 
reducantur , erunt  fibi  inuiccm  xquales  : fic  tan- 
dem fccundiim  diametrum : quia  quanta  elTct  li- 
nea diameiralis  du&a  per  locatum  dc  vno  pun- 
dlo  extremo  ad  alterum  punitum  extremum,  ter- 
mtnata  per  illa  ptindla  inclufiuc  , tanta  edet  li- 
nea diamerralis  du&a  inter  punfta  loci  corre- 
fpondentia  illis  pundis  locari , terminata  ad  illa 
pun&a  loci  exclufrac.Cxtcrum  bxc  fententia  eft 
contra  Philofophum  probantem  locum  non  eite 
corpus. 

Nota  fecundb .quod  locum  e fle xqualem  loca-  io. 

to  bifariam  intclligi  poteft : priori  modo  quan-  Lemdothi 
tum  ad  numerum  dimenfionum ; altero  modo  f 

quantum  ad  extcnfioncm  ipfarum  , vel  quantum  tf"**4* 
ad  extenfionem  vnius.vel  duarum, vel  trium. 

Nota  tcrtid.quftd  duplex  eft  locans , quoddam  lunt  if 
eft  locans  quo,Sc  proximum, fic  eft  ipfa  fupcrficies  dufUxtfm^ 
corporis  locantis , qux  vocatur  locus.  Aliud  eft  t*nr&t*4’ 
locans  tfuod.Sc  vltimum ; fic  illud  eft  corpus  con- 
tinens locatum. 

J^ota  quartd.qu&d  duplex  eft  locatum  ,quod- 
dam  enim  eft  locatum  quo  , & immediatum ; & 
eft  fupcrficies  conuexa  corporis  locari.  Aliud  eft 
locatum  quod,  fic  mediatum , fic  eft  ipfum  corpus 
contentum. 

Ex  his  dico  prim& , qu&d  locus  fic  locarum 
funt  xqualia,  quantam  ad  multitudinem  dimen-  m^x/L§. 
fionum  , fic  earundem  extcnfioncm  : vtrumque 
enim  habet  duas  dimenfiones, fcilicer  longitudi- 
nem.fic  latitudinem, fic  vtraque  earum  eft  xquali- 
tercxrenfii. 

Dico  fecundft,  quod  corpus  locans , fic  corpus 
locarum  non  funt  xqualia  quantum  ad  extenfio- 
nem dimenfionum. 

Dico 


Qusftio  IV. 


239 


Dico  tertib , quod  locus  & corpus  locatum 
funt  xqualia.quantum  ad  longitudinem,  & lati- 
tudinem ; fcd  non  funt  xqualia  quantum  ad  di- 
menfiones : cum  locus  non  habeat  profundita- 
tem, quam  tamen  habet  corpus  locatum  : & hoc 
vult  habere  Philofophus  in  textu.  Quod  patet 
etiam  per  rationem  : quia  nili  ita  effet,  vel  dare- 
tur vacuum  , vel  effer  corpus  line  loco.  Et  hoc 
voluit  intclligere  Commentator  com.  44.  huius 
4.  dicens,  quod  xqualitas  dicitur  duobus  modis; 
vno  modo  fecundum  continentiam : & hoc  mo- 
do diritnr.quod  circulus  cft  xqualis  figura  re&o- 
rum  laterum.  Altero  modo, quando  duoxqualem 
habent  menfuram  communem  , qua  menfuran- 
tur,5c  fecundum  hoc  dicitur  corpus  xqualc  cor- 
pori , Se  fupcrficics  fuperficici,&  illa  xqualitas 
non  efl  vera  de  loco,  nili  eflet  inane. 

Et  fi  dicatur,  continens  cft  maius  contento; 
ergo  locus  non  cft  xqualis  locato.  Dico  quod 
quamuis  continens  quod  fit  maius  contento 
quod , tamen  continens  quo , non  efl  maius  con- 
tento quo. 

Et  fi  iterum  dicarur.qu^d  cll  impoflibile  duas 
fupcrficics  effc  finuil  : quia  alias  eflee  poflibile 
duo  mmfta , Se  duas  lineas , & duo  corpora  effc 
firaul.  Dico  quod  quamuis  fit  impoflibile  duas 
fiipcificics  cllc  fimul  ea  parte  , qua  fune  diuifibi- 
, lcs,non  tamen  ea  parte,qua  funt  indiuifibiles ; Se 
eo  modo  efl  de  lineis ; fcd  quia  corpus  efl  vndi- 
quaquediuifibiie , ideo  non  efl  poflibile  nacura- 
litcr  duo  corpora  cllc  fimul. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

11  igitur  corpori,  Sec.  Hoc  eft  fextum  capi- 

ar* funt  V-/  tulum  huius  tra&atus , in  quo  Philofophus 
lut  diutr-  oftendir,  qualiter  diucrfa  corpora  funt  diucrfi- 
mode  in  locot&r  ponir  feptem  conclulioncs.  Pri- 
ma conciufio  efl  , quod  illud  corpus  efl  in  loco, 
cui  efl  aliud  corpus  extra  continens  ipfum,&  fc- 

J 'aratum  ab  eo , Se  cui  non  efl  aliud  corpus  extra 
eparaxum  , illud  non  efl  in  loco.  Pater  per  de- 
finitionem loci  : quia  locus  efl  terminus  conti- 
nentis feparati. 

Quocirca  etiam fi  aqua  fuerit  buiufmodi , & e.  Se- 
cunda conciufio , quod  totum  » vniucrfum  non 
efl  in  loco  fecundum  fc  totum ; licet  bene  fecun- 
dum parfes.  Probatur , quia  totum  vniuerfum 
non  habet  aliud  corpus  extra  fecorincns  ipfum. 
Et  cxemplificar , vt  fi  totu  vniuerfum  cllct  aqua, 
tunc  aqua  fecundum  fe  rotam  non  poffet  mouc- 
ri,  nec  haberent  partes  locum  : fcd  tamen  fecun- 
diim  partes  haberet  locum;quia  vnius  poteft  effc 
locus  furfum,&altcrius  deorfum  prxtcr  ccclum, 
quod  circularirer  monetur. 

Tat44.  autem  • ditium  eft,SecXcci'\2.  conciufio, quod 
totum  vniuerfum  a fe,&  fepararum  a quocum- 
que alio  habens  extra  fe  aliud  corpus,  efl  in  loco 
in  actu ; fcd  parces  totius , dum  inexiflunt  in  to- 
to, funt  in  loco  in  potentia  , & cftm  fuerint  fe- 
parat.t  a toto,  funt  in  loco  in  a&u. 

1 j . Atque  alia  $ quidem  per  fi  fum&cc.  Quarta  con- 

Ti«.4j.  clufio  cfl.quod  omne  mobile  localiter, vel  fecun- 
dum augmentum  , vel  fecundum  decrementum 
efl  per  Ic  in  loco ; Se  debet  intclligi , quod  habet 
aliud  corpus  extra  fe  feparatum  ab  illo.  Parer, 
quia  per  iftos  motus  deucnimus  in  notitia  loci. 

Culum  autem , &c.Repetit  conclufioncm  prius 
pofitam,fcilicet,qucid  vniuerfum  non  efl  in  loco 
. nifi  ratione  panium. 


Alia  vero  J ecundio/t  accident.  Ponitur  quinra  Animo 
conciufio, quod  anima,&  ccclum  ftuu  in  loco  per  *otlum 
accidens.  Paret  de  aninu,qui.t  anima  non  mouc- 
turnifi  ad  motumcotporis.in  quocxiflit,&  licut 
dicit  de  anima , ita  debet  dici  de  qiuliber  forma 
corporea.  De  ccclo  patet ; quia  ccclum  efl  aliquo  . 
modo  in  loco,  & non  per  (c;quia  non  haber  cor-  ' 
pus  extra  continens  ipfum ; igitur  per  accidens, 

Se  habetur  propolitum. 

Et  propter  4 boc,  Sec.  Sexta  conciufio  cfl.quod  Text.4#. 
omnia  funt  in  ccrlo , fiipplc  , tanquam  in  loco 
communi ; fcd  fortafle  calum  non  efl  in  loco,& 
dicit  fortaffe  ; quia  nondum  efl  determinatum, 
qudd  extra  ccclum  non  fit  aliud  corpus;  fcd  hoc 
probabitur  in  libro  Cccli:&  non  debet  intelligi, 
quod  calum  fit  locus,  fcd  vlrinu  fupcrficics,leu 
terminus  ipfius  cccli.  • 

Et  ob  boc terra,Sec.  Septima  conciufio  cft,quod 
terra  efl  in  aqua,  id  efl,  in  vltimo  aqux  e .inquam 
in  loco,&  aqua  in  acre,&  aer  in  ignc,&  ignis  in 
ccclo ; fcd  ccclum  non  efl  amplius  in  aliquo.  Sed 
dubitatur  de  primo  ; quia  tota  terra  non  efl  in 
aqua.Rcfpondcriir,quc>d  fi  omnia  elementa  elfent 
red.t&a  xqualiter , tunc  tota  terra  eflet  cooperta 
aquis  , fcd  nunc  de  facio  propter  falurcm  ani- 
mantium, terrx  pars  efl  dilcoopcrta. 

ANNOTATIONES. 

* ,~¥~'Ottrm  vniuerficm  not/efi  in  loco  fecundum  fe  M* 

1 totum.  Se  e.  Nota,  quod  partes  vniucrfi 
poffunt  moueri  tribus  modis.  Quxdam  enim 
mouemur  circulari  motu;  quxdam  motu  redo  f e fiunt. 
in  furfum  , ficut  ilix  qux  habent  raritatem  : Se 
quxdam  moru  redo  in  deorfum  , ficut  illae  qux 
habent  denfitarem. 

Secundo  nota , quod  quando  corpus  rnoue- 
tur  motu  redo  , totum  mobile  deferie  locum  in 
quo  antea  erat , & ingreditur  alium  nouum  lo- 
cum. Quando  vero moucturcirculariter,  totum 
mobile  non  deferit  locum  in  quo  antea  erat,  fcd 
maner  in  eodem;  cius  tamen  partes  omnes  mu- 
tant locum  : quia  vbi  nunc  efl  prima , fucccdic 
fecunda,  & fic  de  exteris.  Cum  ergo  corium  fu- 
premum  moneatur  circularitcr  , totum  erit  in 
eodem  loco, ciufquc  tantum  partes  mutabuntur. 

Et  ex  hoc  fcquirur,  qudd  fi  fupremum  ccclum 
non  mouetur  nifi  per  partes, non  erit  in  loco,nifi 
per  partes. 

Nota  rertio  , quod  Commentator , quem  fe- 
quitur  hicScotus , illud  exemplum  de  aqua  non 
refert  ad  fupremam  fphxram , fed  ad  totum  vni- 
uerfum;ncmpc  quod  ficut  in  toto  elemento  aqux 
aliquz  partes  moucntur  furfum,  & aliquae  deor- 
fum  , & alix  circularitcr ; ita  in  toto  vniuerfo. 

Cxtcrum  Diuus  Thomas , Se  Sotus  dicunt,  illud 
exemplum  pofitum  efle,  vt  intclligatur  quomo- 
do flet,  vltimam  fphxram  moueri  fecundum  par- 
tes, Se  non  fecundum  totum ; tu  vero  teneas  cum 
Dodorc  fubtili. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

MAn ifefium  1 aurem  ex  hu  , Sec.  Hoc  efl  fe-  1 y. 

ptimum  capitulum  , in  quo  foluuntur  ra-  Text.47. 
tiones,  quibus  probabatur  locum  efle.  Et  prim6 
foluic  illas.  Secundo,  ponit  proprietates  loci  ibi. 

Et  fertur  igitur.  Primo  dicit , quod  ex  prxdi&is 
foluuntur  rationes  prius  faiflx  de  loco.  Vnde, 
quando  aigumcntabatur , tunc  locus  augmenta- 


i 40  Lib.  1 V . Phy  ficor  um 


1 6.  . 
ieu  4S. 


Ten.49. 


tccur.  Negatur  confcqucntu , quia  cum  locatum 
augracntatui  , acquirit  aliquem  locum , quera 
piius  non  habuit,  lciliccc  maiorem  prius  habito. 

Ad  aliam  de  pun&o  refpondetur,  quod  pun&um 
pon  habet  locum  dillin&um  a loco  totius  , cu- 
ius cft  punftum : quia  pun&um  non  cl\  fepara- 
tum  a luo  toto.  Ad  aliam, quando  arguitur, quod 
duo  corpora cllcnt  ihnul.Ncgatur  confcquciuia, 
quia  locus  non  cft  corpus, fcd  terminus  Ac  fupet- 
ncics  corpori  s;&  f«ppolito,quM  locus  edet  cor- 
pus, tunc  non  cllct  iimul  cum  locato, fcilicct  po- 
litiuc  in  eodem  litu , l"cd  priuatiuc  fecundum  pri- 
uationctn  corpori»  uitcrmcdij.  Ad  aliam  ratio- 
nem Zenonis  dicitur , quod  locus  non  cft  in  ali- 
quo unquam  in  loco ; fcd  ficut  pars  in  toto : Ac 
ideo  non  omne,  quod  cft,  cft  in  loco. 

Et  fertur  i igitur  *d  ipfum  ioftttt  locum , &c.  Hic 
ponit  quafdam  propricratcs  loci, Ac  fune  duar.Sc- 
t unda  ibi , Et  manet -igitur  punitum.  Primo  ponit 
illam  cnnclulioncm,  quod  omne  corpus  * natu- 
rale naturaliter  mouctur  ad  fmun  locum , f»  fue- 
rit extra.Rrobatur.quia  quodlibet  corpus  natura* 
Ic  naturaliter  inclinatur  ad  fui  confcruationem; 
fcd  quodlibet  corpus  naturale  confcruatur  in  fuo 
loco  naturali , propter  fimiiitudinem  loci  ad  lo- 
carum  in  viu  qualitate, licet  lintdiflmulia  in  alia 
qualitate  , propter  quam  iimilitudincm  funt  ad 
inuicera  a&iua,Ac  pafllua. 

Et  manet  igitur  t Acc.  Ponit  fecundam  proprie- 
tatem j deponit  iilam  conclulioncm,qu6d  omne 
corpus  b naturale  cxillens  in  fuo  loco  naturali, 
quiefeit  naruralircr,  & mance  in  illo  loco.Proba- 
tur , primo  propter  conferunt  ionem.  Secundo, 
quia  $ pars  naturaliter  habet  fixionem  , Ac  per- 
puncmiain ; quietem,  fle  confcruationcm  in  fuo 
toto  ; modo  locatum  cfl  quodammodo  pars  lo- 
cantis ; ergo,  &c.  Tertio, quia  aer  dl  in  potentia 
ad  aqtt.un  , fle  e contra  aqua  ad  acrem  ; principa- 
lius tamen  aqua  cil  in  potent  ia  ad  aerem,  quam  e 
contra  , eo  quid  aqua  dl  minus  pcrfcdla  acre: 
modo  natura  principalius  intendit  formam  ele- 
menti perfe&ioris.vt  abris,  quam  formam  minus 
perfodi  clcmentijVt  aqua: : fle  ideo  aquale  habet 
ad  acrem  quodammodo  /icur  materia  ad  for- 
mami&rfciu  pars  ad  totum. modo  nutcria  tranf- 
jnutatur  naturaliter  ad  formam  , Ac  liat  fub  for- 
ma , Ac  pars  naturaliter  habet  quietem  in  toto: 
i det)  aqua  , quzcft  locatum,  habet  naturaliter 
• quietem  in  acrc,qui  dl  locus  eius ; Ac  ficut  argui- 
tur de  aqua  rcfpedu  acris,  i ea  potell  argoi  de  ter- 
ra refpeclu  aqu.r , Ac  acre  rc/pc&u  ignis.  # 

ANNOTATIONES. 

4 /^\  Alne  corptu  naturale  naturaliter  mouctur , 
/ &c.Nuu,quid  ratio  quare  corpus  naru- 
, ralfrcr  fertur  ad  fuuin  locum,  c/1 , quia  cura  locus 
Alitur  n*<u  tcrniinus  continentis  locatum  , illud  corpus 
y* letum.  continens,  ad  quod  copfcqucnrer,  Ac  contigue  fc 
habet  locarum,  quia  fe  tangunt  terminis,  id  cfl, 
luperBeiebus  fimul  cxi/lcn cibus ; At  hoc  non  per 
violentiam , cfl  proximum  fecundum  naturam 
locaro.  Hoc  inde  apparet , quod  ordo  ficus  in 
partibus  vniucrfi  atrcnJi  debet  fecundum  ordi- 
nem natura: : ergo  corpus  illud  , quod  non  vi,  id 
cfl,  non  violenter  fc  haber , confequenter  /ecun- 
dum  Arum  ad  aliud  corpus  cfl  Ircumium  ordi- 
nem natura:  fibi  proximum.  Vnde , cum  corpus 
f tclcllc,  quod  cfl  fupreiimni,  atque  nobili fliinum 
omnium, quod  /equitur  fecundum  ignobilitatem 


*7- 

C-r/ui  n.itu- 
ruit  qn»n 


ignis, Ac  ignem  acr,5e  acrem  aqua,5t  aquatn ictu 
natutalitct  •,  fatendum  cd  , quod  locus  proprius 
ignis  e(l  caelum, Ac  locus  proptius  actis  cft  ignis. 

Ac  locus  aquz  c(l  aer,  Ac  tctxx  aqua. 

Et  ex  hoc  appatet , quare  ptoic&us  futfum la- 
pis fuper  aerem  ,vc\  fuper  aquam,  non  ibi  fidat 
nifi  violenter.  Ratio  cd  , quia  fibl  non  cd  pto- 
prius  locus : hxc  enim  proximius  naturalis ,qux 
cd  inter  corpus  continens  & contentum ,cd  exu- 
la  , quare  coipus  naturaliter  mouctur  ad  (uum 
locum  •,  quia  oportet , quod  gtadus  naturalium 
locorum  icfpondcar.t  ctadui  naturalium  loca- 
torum , Ac  quamuis  fic  (e  tangant  natui  alitet,  ta- 
men quia  aliunde  habent  oppofttionem  tatio- 
ne  contrariarum  qualitatum , ideo  mutuo  in  fc 
agunt.  Ac  fc  corrumpunt. 

k Omne  cor p tu  n.ti  urale  exifteni  in  l®re,8cc.Nota , i g t 

quod  ex  eo  corpus  naturaliter  quiefeit  in  fuo  Ctrp«Ma«i». 
loco  naturali,  quia  locus  cd  terminus  contincn-  *•*» 
tis , eo  quod  locatum  fc  habet  ad  corpus  con-  > **• 
linens , ficut  pars  ad  fuutn  totum , quamuis  di*  j*,  £ 
uifa  , Ac  ficut  materia  ad  formam  , atque  adeo  tm*L 
ficut  pars  quiefeit  in  fuo  toto,  ita  locatum  in  lo- 
co proprio.  Quate  autem  fc  habeat  ficut  pars  ad 
totum , Ac  ficut  materia  ad  formam  , declarat  in 
acte,  Ac  in  aqua.  In  his  enim  aqua  cd  in  potentia 
ad  aerem  , ficut  materia  ad  formam , & aer  cd 
vcluti  a&us  aqui , ficut  forma  materia.  Hoc  di- 
cit, quia  aquaed  in  potentia,  vt  ea  corrupta,  ge- 
neretur aer  j & quamuis  etiam  ex  acre  fiat  aqua, 
tamen  quia  principaliot  forma  cd  acris  , quam 
aquz , ideo  quando  ex  aqua  fit  aer , cd  fimplici- 
tcr  generatio , quando  veto  ex  acre  fit  aqua , ed 
generatio  fecundum  quid , quia  cd  ad  ignobilio- 
rem formam. 


Q_v  jt  s t i o V. 

Vtrum  aqua  fit  locus  natur alu  terra  f 

Ariftor.  etf.s.ttxt  Plato  inTimio.k  apud  Alcinoum 
csf.  it.  Philo  ludxuf  hi.  Je  flsuitatirne  N ei'.  Nctncfiut 
lib.  Je  N*4  r heminu,  cef.it  elementu.  NylTco.  Je  t fert  fex 
Jitrum.  Daoiafc.  x.Jt  fiJt  ertheJoxx.emf.g.  Ambi.  lib.  j. 
Htxeim.ttp, 4.  Albcrt.Magn.  trttU.t.  c»p.\  1.  D.Thom. 
Ua  7 .#•  4 tpufc.^x.  Richard.in  x.Jift.i^.ju.\. 

tire»  i prine.  Conimhi.+.Pbjf.tep.  5 j . Ruuius,» 
expefit.  r*f.  j . num  1 4.  Roccus  in p*r*phr*fi,/Ap.i. 

R e v 1 t v r quod  non  : illud  non  cft 
locus  tcrrz,quod  non  continet  terram, 
vt  patet  de  terra  habitabili ; ergo,  Acc. 
Secundo  , arguitur  quod  non  fit  proprius  lo- 
cus terra: , eo  quod  continet  terram  , Ac  aliqua 
alia,  ve  Iapides,  radices  plantarum,  Ac  huiufmodi 
mixta. 

Tertio , illud  non  cd  locus  naturalis  terrae , ad 
quod  terra  non  mouctur , fi  fit  extra  ipfum  ; fcd 
terra  non  mouctur  ad  aquam,  pofito  quod  fir  ex- 
tra aquam  ; ergo,  Acc.  Maior  patet , quia  omne 
corpus  naturale  natum  c/l  moucri  ad  fuum  lo- 
cum naturalem  , fi  fuerit  extra  ipfum.  Er  minor 
probatur  j quia  terra  in  littorc  non  defeendit  ad 
aquam. 

Quarti , illud  non  cft  locus  naturalis  terrz , 
in  quo  terra  non  quic/cic , fi  fuerit  circundara 
ipfo  j fed  rerra  non  quic/cic  in  aqua , cum  fuerit 
circundara  aqua;  crgo,Acc.  Maior probatur,quia 
quodlibet  corpus  naturale  narum  cft  quic/ccrc in 
fuo  loco  naturali.  Et  minor  patet , quia  terra 
dcfccndcns  in  aqua  non  quiefeit , cum  circa 

ipfani 


t - 

Hiuift 

fienu. 


i Opia  i»  nui- 
ppUx  }«•*- 
r»  frrn  y!V 
Sfettftrts 

4J*«. 


-•'•r  ■£- 


Quseftio  V. 


ipfam  vndlque  fuerit  aqua  , fcd  defcendic  vfque 
ad  fundum. 

QuintA,  terra  eft  locus  naturalis  aqux ; igitur 
aqua  non  cft  locus  naturalis  tcrrx.  Tenet  con- 
fcquentia  , quia  quidquid  cft  locus  loci , cft  lo- 
cus locati  i ,6e  fic  idem  eflet  locus  fui  ipfius.  An- 
tecedens probat  ur,qui  a aqua  continetur  in  con- 
cauiutibus  tcrrx.  Itcni , aquaexpanft  fuper  ter- 
tam defeendit  infra  terram  , quod  non  citet,  nifi 
.terra  eflet  locus , ad  quem  aqua  natui  aliter  mo- 
netur. Item , illud  cft  locus  aqux , in  quo  aqua 
generatur , & in  fua  naturali  difpofitione  ma- 
ximi confcruatur  j fcd  hoc  cft  in  terra , quia , vt 
patet  fecundo  Meteororum , fontes  generantur 
infra  vifccra  tcrrx  ; & tamen  fontes  funt  in  di- 
fpofitioncconucnicntiori  aqux , quam  fit  mare, 
aur  alix  aqux. 

Sexto,quia  centrum  mundi  cft  locus  naturalis 
rerrx ; igitur  aqua  non  cft  locus  naturalis  terrx, 
quia  idem  locatum  non  poteft  habere  diucrfa 
loca.  Anrcccdcns  pater,  quia  ad  centrum  mun- 
di raouetur  naturaliter  terra , & ad  nihil  aliud. 
Quod  patet , fi  tora  maifa  tcrrx  clfct  perforata 
vique  ad  centrum,  &:  vitra.  Secundi  patet  ante- 
cedens per  Ariftotclcm  prime  Meteererum , vbi 
dicit , quod  locus  tcrrx  cft  medium  circularis 
larionis  , fciliccr  medium  mundi.  Oppofitura 
atguirur  pet  Ariftotclcm  in  ifto  quarto  , tcxr.46. 
Et  probatur  ratione,quia  loca  naturalia  elemen- 
torum debet  ordinari  fecundum  exigenti!  gratri- 
tacis.vcl  Icuitatis  ipfbrutn;fed  terra  cft  clentctum 
maximi  graue : igitur  fecundum  exigentiam  fux 
grauitaris  corpus  circundans  ipfam  immediate 
cft  corpus  maxime  gtaue  prxtcr  rerrain  , modo 
inter  elementa  aqua  prxtcr  terram  cft  grauius. 

In  quxftione  primo  videbitur  , quare  aliqua 
pars  tcrrx  cft  cooperta  aquis,  Se  alia  difeooper- 
ta , quia  propter  noc  cft  difficultas  quxftionis 
prxfcnris.  Secundi  videbiturde  quxuro. 

De  primo,  dixerunt  aliqui  quod  e .tufa  cft  ifta; 
quia  aliquando  circundabat  fphxricc  terram, fcd 
poftea  per  adiuiratem  Solis  ifta  pars , qux  cft 
difeooperra  aquis,  diflecabarur  propter  confum- 
ptionem  aqux  ; & tunc  refiduum  non  fufficie- 
bat  ad  cooperiendum  totam  tcrram:&  iftam  opi- 
nionem improbae  Ariftotclcs  i.Metcororum. 

Alij  dixerunt , quod  caufa  cft  propter  faluccm 
animatium,qux  nonpolTunc  viuerc  infra  aquam. 
Idci  propter  ipfa  natura  ordinauir  vnam  par- 
tem tcrrx  dcficcatam.  Sed  ifta  via  bene  aftignat 
finalem  catifam.fcd  non  aflignat  caufam  efficien- 
tem illitis deficcationis, aut  modum  dcficcandi. 
Modo  hic  quxriiur  de  efficiente  , te  difficultas 
Imius  cft,  quia  ex  quo  tam  aqua.quatn  terra  funt 
fpltxricx  figurx,vt  patet  fecunde  Catii,  tcxt.16.  & 
30.  te  aqua  nata  cft  fupcrftarc  tcrrx  ; igitur  non 
cft  ratio,  quare  plus  circundcc  vnam  parrem  tcr- 
rx.quam  aliam. 

Et  tertia  via  refpondens  ad  hoc  ponit  ifto  mo- 
do, qubd  tcrra,&  aqua  fe  intcrfccanr  ad  intticem, 
ita  vt  ipfarum  non  fit  idem  centrum , fcd  cen- 
trum terrx  cft  magis  furfum  versus  parrem  dif- 
coopcrtam  aquis  i tnodo  quanta  pars  tcrrx  inter- 
fccatur  per  fphxram  aqux  , tanta  pars  remanet 
deficcata.  Contra  iftam  viam  arguitunquia  idetn 
cft  centrum  grauiratis  mundi  i igitur  idem  cft 
centrum  eius  aqux,  8e  totius  tcrrx.  Sccundo.fc- 
qucrctut  quod  terra  habitabilis , vel  falrem  non 
cooperta  aquis , effiet  ftgurx  circularis  ; confc- 
quens  cft  falfum  , vtpatet  fecundo  Mettorerum-, 
Scoti  oper.  Tem.  1 1. 


241 

quia  terra  habirabilis  eft  magis  longa,quam  lata: 
immo  cius  longitudo  fe  habet  ad  latitudinem, 
ficut  quinque  ad  rria.  Confcqticntia  probatur, 
quia  omnino  fplixrarum  fe  inuicem  intcrfecan- 
rium  fettio  fit  fecundum  circulum  , vt  patet  ex 
prime  Theedefj  de  Splurij. 

Quarta  via  cft,  quam  ponit  Campanus  in  tra- 
&atufuo  de  Sphxra ; pro  qua  fupponitur , quAd 
terra  quantum  ad  omnes  partes  fui  non  cft  ciuf- 
dem  grauiratis , immo  aliqux  funt  grjuiorcs , te 
alix  minus  graucs , vt  patet  ad  experientiam.  Et 
ideA  Scneca,inIibrodenatnralibusqu?ftionibus, 
diftinguit  triplicem  (pedem  tcrrx  fecundum  gra* 
uiratcm.ita  vt  grauior  pars  fit  deorfum , & fuper 
illam  pars  minus  gtauis , & iterum  pars  minus 
grauis , in  qua  fciliccr  generantur  plantx,  & in- 
fra quam  dcfccndit  aqua  pluuialis.Ex  illis  fequi- 
tur  fecunda  fuppoiitio , quod  non  cft  idem  cen- 
trum b grauiratis  tcrrx, &:  magnitudinis  eius ; Se 
iftis  fuppofitis  ipfc  imaginatur  de  terra, quod  ftac 
infra  aquam  ad  ntodnm  vnius  columnx , cuius 
pars  inferior  eft  vndique  circundata  aqua , fcd 
fupereminer  aliqua  pars , qux  vocatur  facies  tcr- 
rx ; verbi  grati!,  in  exemplo  illo, fi  imaginemur, 
quod  vnus  clauuseqtii  poneretur  in  centro  rer- 
rx, tunc  modicum  de  magnitudine  eflet  ab  ali- 
qua parte  centri , a qua  cllcc  caput  claui , propter 
"rauitatctn  capitis  infra  alias  partcsjira  confimi- 
Jtter  imaginetur  de  terra  infra  aquam, te  in  cerro. 

Contra  iftam  viam  arguitur  vnico  mcdio;quia 
fi  ita  eflet,  quod  terra  fic  fupereminerer , fcquc- 
retur  quod  omnis  aqua  infra  terram  dtlcoopcr-  • 
r.un  aquis, comi  nue  moneretur  ad  alias  aquas, fci- 
Iicerad  illas,  quibus  rerra  fupercmincrct  i confc- 
quens  cft  contra  experientiam  , quia  maria  non 
moucntar alicubi,  fcd  quicfcunr infra  concaui- 
rares  rerrx.  Confequentia  probatur,  quia  om- 
nis aqua  infra  terram  fitpcrcminerct  illis  aquis; 
modi  de  natura  aqux  eft  , quod  vadat  ad  locum 
dccliuiorcm. 

Quinta  via  eft  , quod  aqua  cft  multo  maior, 
quam  fit  terra : nec  cft  alicubi  nifi  infra  concaui- 
rares  rerrx.  Et  iftud  paret  ex  hoc : quia  habita 
quantitate  terrx , te  cius  diametro , per  Aflrolo- 
giatn  poteft  inucniri  quantam  vmbram  caufarec 
terra  fola  in  eclipfi  Lunx  ; & modo  de  fa&o  non 
poteft  inucniri,  quia  non  caufatur  maior  vmbra 
in  eclipfi  Lunx  ab  aggregato  ex  terra  , Se  aqua, 
quam  neret  foliim  a tcrrajquod  no  eflet  nili  aqua 
contineretur  infra  terram, & eflet  minor  terra. 

Ex  iftis  fequitur,  quid  quaruor  elementa  non 
fune  continue  proportionalia, quia  aqua  cft  mul-, 
to  minor  quam  terra, qux  tamen  in  illa  continua 
proportionalicate  ponitur  maior.  Et  fi  dicatur, 
ronatut  tunc,  quod  aqua  fit  minor  terminus  il- 
lius proportionalitatis.  Dico  adhuc  , quid  non 
cflcnr  continue  proportionalia , quia  in  multo 
maiori  proportione  excederer  aer  terram  , quam 
rerra  aquam.  Iftx  funt  vix  quiluis  fatuatur  vnam 
partem  terrx  cf(^  coopertam  aquis , te  aliam 
difeoopertam  , te  forte  poteft  probari  iftam  vl- 
timam  viam  efle  aliquo  modo  contra  fidenttidei 
eligatur  qux  via  magis  placer : &:  hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum  notandum  quid  ter- 
ra a accipitur  dupliciter : vno  modo  pro  illo  ele- 
mento circumfcribcndomixtai&  fic  ccrttnn  cft, 
quod  nec  aer,  nec  aqua,  nec  alterius  ipforum  lu- 
pcrficics , aut  amborum  cft  locus  proprius  terrx: 
quia  femper  continet  terratn,  & aliquid  aliud, 
fciliccr  illa  mixta.  Alio  inudo  accipitur  terra  pro 
X aggre 


,? 


f. 

Tity*  bifa- 

rtj  finitur. 


■1 


2 4i  Lib.  I V.  Phy  ficorum 


aggregato  ex  huiulraod»  mixtis,  8c 
ucaccipitiir  ia  propofito. 

Nane  ponuntur  conclufioncs.  Prinu  conclu- 
fio.  Nullum  corpus , nec  alicuius  corporis  fu- 
pcrficics  cft  locus  proprius  tetrx  •,  & ex  hoc  fc- 
quitur , quod  nec  aqua , nec  fuperficics  aqux  cft 
locu>  proprius  ccrrx.  Probatur  conclufio : quia 
nullum  corpus  circundat  terram,  fcd  vnapars 
eius  circuudatur  vno  corpore , & alia  alio  •,  er- 
go, &c. 

Secunda  concludo.  Superficies  c aggregata, 
ex  fuperficie  aqur  immediata  tetrx,  & ex  fupcc- 
ficie  acris  immediata  rerrx  cft  locus  proprius , & 
intui  alis  ter  tx.  Probatur  ex  definitione  locr.quia 
talis  fuperficics  aggregata  cft  fuperficics  conti- 
nentis diuifii  terra  immediata  ccrrx } igitur  cft 
eius  locus.  Ex  quo  paret , qubd  nulla  vna  fuper- 
ficics  fimplidter  loquendo,  cft  locus  rerrx  *,  fcd 
vna  per  aggregationem  diuerfarum  fpccicrum 
ad  intricem-  Sed  dubitatur , quare  Ariftorclcs  di- 
cebat aquam  cfTc  locum  rerrx  , & non  acrem,  ex 
quo  tam  contincrur  ab  acre  , ficut  ab  aqua.  Rc- 
ipondctur  altero  duorum  modorum.Primus  rao- 
dtts  , quod  hoc  eft  pro  tanto,  qnbd  terra  magis 
cft  nataconfcruari , cum  fueritloc.ua  in  aqua, 
quam cum fuerit  locata  in  acre;  eo  quod  terra. 
Se  aqua  conucnitwt  in  vna  qualitate , fcilicecin 
frigiditate  ; fcd  terra  & aer  difcomieniunr  in 
vtuque.  Secundo  modo,  qubd  hoc  dicir  pro  tan- 
ro  , quia  fi  omnia  elementa  clTcnt  rcdu&a  ad 
tinitm.  perfedam  puritatem  , ttinc  terra  locaretur  per 
aquatu.Sc  non  peracrem. 

7.  Secundi  dubitatur  , quomodo  at'r  poteft  efle 
Tltn.ii a Ju-  locus  rerrx  , ex  quo  in  vrraque  qualitate  habec 
ftUrm  h*lit  difconucnienti.ini  cum  terra.  Refpondet  Com- 
ybtHwm.  nienraror  quid  clemenra  habent  duplices  virtu- 
tes , quafdam  elcmcnrares,&  alias  ccrlcftcs.vndc 
ccrluin  influit  in  ifta  inferiora  diucrfimode,vndc 
fecundum  propinquirarem  , Se  remotionem  re- 
rum ab  ipfo  calo , in  qtus  influir : quia  propd 
fc  influit  difpofitiones  conocnicntes  cum  ele- 
mentis calidis  , Se  remote  a fc  difpofitiones  con- 
uetiientcs  aim  elementis  frigidis:modb  aer  licet 
fecundum  difpofirioncm  clemcnrarcm  non  ha- 
beat conaenienrfam  cum  rcrra,attamcn  conucnic 
fecum  , & confcruar  eam  fecundbm  difpofitio- 
nem.quam  recipit  a corio. 

Ad  rariones.  Prima, Se  fecunda  folurx  funt.Ad 
rerriam  negarur  maior  : quia  terra  non  intendit 
principalitcrcflc  fub  aqua, fcd  inrcndir  principa- 
lirerefle  dcorfiim.  Se  fubelfc  clementis  Icuibus, 
Se  mimis  grauibus  ,ita  vr  principalis  inrcnrio  in 
motibus grauium  deorfum.Se  (cujum  furfum,fic 
lenium  fupcrclfc  grauibus  , Se  grauium  fubefle 
Icuibus. 

Ad  quartam,  dicirur  quod  necgratie  intendit 
qurefccre  infra  aquamjfcd  intendit  principalirer 
in  moru  fuo  fubcfle  aqux,  aut  alteri  corpori  le- 
niori, fi  per  ipfiim  mouearur. 

Ad  quincam.negatur  antecedens, licet  aliquan- 
do fuperficies  coinpofira  ex  /fiperficic  acris  , Se 
aqux  fir  locus  aqux.  Tunc  de  dcfccnfii  aquarum 
per  terram  dico,  qtibd  hoc  cft  perconcauirarcs 
inrcrclufjs  infra  terram , quas  terra  non  pqreft 
replere,  eo  quod  non  cfi  fluxibilis , fed  replentur 
per  aerem.per  quem  nara  eft  defecndere  aqua,  eo 
qnod  lenioribus  nara  funr  fubcJfegrauiora. 

Ad  confirmariouem  de  generatione  fontium, 
v\dr\xx\v  feiundo  Mettirorum.  Ad  aliam  , negatur 
qnod  centrum  fir  locus  rerrx  » nifi  capiendo  lo- 


cum xquiuoccxto  illo,  rclpeftu  cuius  cognolci- 
tut  motus  localis, \t  dictum  fuit  alias. 

ANNOTATIONES. 

* ^Tp£rra  tucipitur  dupliciter  ,&c.  Notapri- 

* mi>, quod  cum  quatuor  fint  dementa, qua-  l****twa. 
tuor  etiam  funi  loca  naturalia , vnde  tetrx  lo- 
cus  inferior  cft , Se  f»c  deinceps  vfque  ad  fupre-  ^ 
mura  elementum  •,  ifte  autem  ordo  fupetioris , &: 
inferioris  , quem  habent  elementa,  & ipfi  coeli, 
non  eft  illis  accidentalis,  aut  cafua\i$,fcd  nafeitur 
ex  natura  ipforum  corpotuuv.nam  hxc  difpofitio 
non  folbra  pertinet  adeircniialcin  ordinem ip- 
fius  vniucru,  fcd  etiam  ad  cfleniialem  pcrfc&io- 
nem cuiufcumque  partis  \ quod  videtur  Arifto- 
tcles  infinuarc  hoc  libro^iccns,  acrem  cfte  vel- 
lit i aqtix  formam  , S:  aquam  vcluri  acris  ma- 
teriam. 

Nora  fecundo  , quod  ciim  hicScotus  loqua- 
tur de  loco  naturali , vt  cft  fciiicct  locati  confer- 
uatiuus, magnam  emergit  dubiunv.adJaine  locus 
vlrra  fuperneiem  Mathematicam  aliquam  quali- 
tatem confcruatiuam  locati, vt  quidam  fentiunt, 
vel  influentiam  ccrli  ,qua  trahat  corpora  ad  fua 
loca.vt  ali  j exiftimant , vel  ipfc  locus  habeat  vir- 
tutem traftiuam , qui  fuum  ad  fc  trahat  loca- 
tum.qttaproptcr  res  mouean;ur,vt  melius  in  fuis 
locis  confcruentur. 

Ex  his  dico  primb  , nullum  elementum  ma-  lo. 
gis  hunc,  quim  illum  locum  appetit, propter  c*f*r*iu+ 
aliquam  vim  in  loco  exiftentera : fi  enim  ta-  ^ 
lis  virtus  efler,  deberet  efle  in  corpore, & in 
qualibet  parte  corporis  : eadem  namque  ratio 
cft  totius,  Se  partis.  Si  ergo  in  toto  elemento 
cft  illa  virtus  , erit  Se  in  qualibet  illius  particu- 
la, quia  virtus  confcruatiua  nihil  aliud  cft,  quam 
qualitates  naturam  clementi  confcqucntcs  ; har 
autem  ciufdem  rationis  funr  in  toto  , &:  in 
parte.  Vnde  partes  acris  melius  confcruanrur 
in  acris  regione,  quam  alibi ; in  proprio  enim 
elemento  non  habenc  corrumpens  , quod  extra 
habent. 

Dico  fecundo.  Probabile  cft,  qubd  res  na-  j f. 
rurales  magis  hunc  , quim  illum  locum  ap- 
petunt , nulla  ex  prxdidlis  rationibus , fcd  pro- 
pter ordinem , quem  inter  fc  habenr  partes  vni- 
ttcrfi.Eft  namque  hic  ordo  familiar;fTimus  omni- 
bus rebus  naturalibus ; vr  corpora  grauia,&  craf- 
fa  fub  raris , & Icuibus  appetant  efle ; Se  quando 
contingit  aliqua  violentia  hunc  perire  ordinem, 

Ictii  jque  fub  grauibus  manere , fuhlato  impedi- 
mento res  ad  fua  naturalia  loca  redeunt  propter 
ordinem  : arqnc  ira  grauia  dcfccndnnr.lcuia  vc- 
ib  afccndunr.  Quod  ex  eo  apparet , quia  totius 
rerrx  , Se  vnius  glebx  , & totius  aquar , Se  rurali. 

Se  fic  de  alfj  locus.  Ar  fi  detur  cafus  , qubd 
quis  continear  elementorum  quatuor  panicu- 
las in  aliquo  vafc , ira  vt  ignis  fir  fub  acre,  & ace 
fub  aqua  , A:  aqua  fub  terra , moucbunrur  om- 
nia , afccndc'nrquc  corpora  lenia  per  crafla,  bxc- 
que  defeendent  per  leuia , donec  locata  fine  dif- 
pofita  ordine  , quem  nartiralircr  amant  r ergo 
terram  deorfum  moueri  ,Se  ignem  furfum , non 
eft  nifi  proprer  ordinem naruralcm.  Sccundbap- 
parerrquia  hoc  ipftim  facienrin  quacunquepar- 
rc.  Fingamus  tales  partes  elementorum  efle  fi- 
ue  in  regione  ccrrx  , fiue  aliorum  ; fi  enim  ta- 
lia corpora  non  proprer  ordinem  , fcd  proprer 
aliud  peterem  loca,non  eodem  modo  vbicunque 

locata 


Quxftio  VI. 


locata  elTcnr, monerentur, (ed  propria  fruercntar 
rcgione.Vt  fi, verbi  gratia, illa  particulatum  mix- 
tio fieret  io  elemento  igni*  , particula  igni*  non 
rooucrctur  vitra  afccndcndo  ,moucmuc  igitur 

f ropter  ordinem  naturalem.Et  fic  veniunt  intel* 
igenda  illa  Anftotelis  verba,  locis  videlicet  ma- 

f nam  vim  ineflc.rcfpedlu  locatorum  : vnlt  enim 
occrc , <$u6d  ille  naturalis  ordo  tamam  vim  ha- 
bet»vt  tes  naturalis  moneatur  naturali  impetu  ad 
•illurolomparandum.  Nam  propter  comparan- 
dum illum  ordinem  omnia  mouentnt  furfum, 
aut  deorfum.in  illoquc  ordine  confcruantur.Vis 
igitur  confcrnatiua  corporum  non  ell  in  loco.fcd 
io  ipfis  localis  corporibus,dum  (eruant  otdincm, 
quem  appetunt. 

Dico  tertii , probabile  etiam  efle  , quid  loci 
naturalitas  fumatur  cx  ipfa  edentia  corporis  lo- 
cati.dc  cx  influentia  caelefti.  Trima  pars  probatur 
exemplo  animalis : quod  enim  pedes  fc  habeant 
optime  in  infimo  loco  , & caput  in  fupremo , & 
cor  in  medio  cotporis , hoc  nafeitur  cx  naturali 
ordine  ipfatum  paitium.Similitcr  ergo  quod  ter- 
ta fit  in  infimo  loco, & ignis  in  fuprcmo.nafcitur 
cx  naturali  eflentia  eorum  , cx  qua  proucnic  , vc 
terra  confcruetut  in  folo  loco,  cupiatque  illic  ef- 
fc.Ex  hoc  fcquirur  haud  neccflc  c(fc  aliqtum  po- 
netevittutem  in  fupcrficic  vr  locus  fit  naturalis, 
fedex  natura  ipforum  nafeitur  quod  optime  fc 
habeant  in  fois  locis.  ' 

Secunda  pars  conclufionis  probatur.  Agens 
pctfe&iori  modo  in  propinquum  quam  in  re- 
motum agit  tergo  cccli  quando  influunt  in  hic 
inferiora, partes ptopinqui  magis  gaudent  eo- 
rum influentiis, remotiores  veri»  tnimV^.crgo  tcr- 
ra,qu*cft  remotior  Se  impcrfcdifltmum  elemen- 
tum,recipit  influentiam  minui  pctfc&nra. 

Ex  hac  conclufioncfcquitur  primi»,  quod  duo 
infima  elementa  pcrfc&ius  confcruantnr,  quanto 
magis  inferius  in  fuo  loco  collocantur.V' nde  ter- 
ra pcrfetlius  confcruarur , quo  magis  accedit  ad 
centnim,&  aqua  quo  magi»  appropinquat  ad  fu- 
perficiemterrr  i elementa  vero  fuperiora  e con- 
uctlb  eo  perferius  fc  habent  ,Sc  conferuantur, 
quo  propius  accedunt  ad  fuperiorem  partem 
fai  loeiiSe  ratio  efttquia  illa  influentia, quam  exi- 
• gum  ifta corpora, cft pctfc&ior  in iftis  paitibus: 
influentia  enim  quam  exigit  terra  , pcrfc&iotcft 
incrntro.quamiuvfuni. 

IJ-  Secundo,  fcquitur  quod  quando  dicimus  cor- 
v.  pora  moucri  naturaliter  ad  fua  naturalia  loca, 
i > uou  cft  fic  intclligcndum  , (vt  aliqui  cxiftimanr, 

SV  quos  Arillotelcs  refutat,)  quod  ipfamct  loca  in 
genere  caufic  efficientis  attrahant  ad  fc  ipfa  cor- 
■ » pora  jfcd  fic  , quod  omne  corpus  appetat  natu- 
raliter clfc  in  illo  loco, vel  ili.a  diftantia.vbi  teci- 
; piat  calent, aut  talem  influentiam  ftbiconucnien- 
tem  , & fc  confcruantcni , Se  ideo  naturaliter  ibi 
quiefeir. 

Tertio  , fcquitur  quod  fi  Deus  per  miracu- 
lum dcftrucrct  fphiram  ignis, aut  terram, neque 
aer  afeenderet  naturaliter  ad  fupplendum  va- 
cuum ignis  , neque  aqua  dcfccndcrct  ad  fupplen- 
dum vacuum  terti.  Ratio  ell,  quia  dutn  fune 
in  fuis  locis  naturalibus  ab  illis  nequeunt  natu- 
raliter dimoueri:  defccndunt  autem  elementa 
fupetiora  , 6c  afeendunt  inferiora  appetitu  com- 
muni naturi, Scirapulfu  communi , ne  detur  va- 
cuum. 

14.  Sequitur  etiam , qu£»d  elementa  funt  in  fuis 
locis  naturalibus , i quibus  «ommentat  , vt  ait 
Snti  oper.  T$m.  I /. 


245 


Ariftptclcs  textae,  quia  quodammodo  natura 
vnius  tangit  alterius  naturam,  eo  quod  funi  fytn- 
bola.fiuc  congcuea  , hoc  cft,  comieuiunt  ili  vna 
qualitate, in  aliaqacdifconucnium.tcrraenim  cft 
ficca>&  frigida, aqua  frigida, & humida.fic  tn  fri- 
giditate conucnit  cum  terta.  Aer  eft  liumidas,& 
calidus  , in  hutniditare  conucnit  cum  aqua,&  in 
calore  cum  igne : fuperius  ergo  elementum  infe- 
rioris cft  locus. 

b Non  rjf  idtm  «rurum  £rdiutMtU  terr*,<$-  mjgni-  Centrum 

tuiinis  tim.  Nota  qu&d  centrum  grauitatis  cft 
centrum  mundi,  quod  cft  inulto  propinquius  fu-  * ^ 

perfictci  tern  cooperti  aquis , quam  fupcificici 
noftrijcemrum  verb  magnitudinis  terri  eft  me- 
dium rerri, quemadmodum  pundlus  cft  centrum 
circuli.  Vnde  cum  centrum  grauitatis  fit  cen- 
trum mundi , quo  terra  defeendir , 6c  fphira 
aqui  deheat  *qnc  diftare  ab  illo  centro  , nt  vt  fi 
aqua  ab  illo  centro  versus  mate  diftauvcrbi  gra- 
tia per  centrum  milita  paffmim,  etiam  versus  nos 
vfquead  centum  millia  pafTuum,  a centro  grani- 
tatis  fit  etiam  locus  naturalis  aqux , quare  refi- 
duum  terri  versus  no*  penetrat  multum  de 
fph  era  aqux.  lmm«&  multi  montes  attingunt 
fphiram  acris  , & idcb  in  illis  cauernis  naturali- 
ter generantur  fontes  , qui  funt  altioccs  fuperfi- 
cie  matis  , qua  mare  tangit  terram  , quandoqui- 
dem fluminaa  fuis  fontibus  vfquead  mare  fem- 
per  defccndunt. 

c Superficio  aggregata  exfuvcrficie  4.7)1«, &c. No*  * J. 

ta  quod  (i  tetra  confiderctur  vt  purum  elemen-  T*rr*\}f*. 
tum  , cius  locus  cft  fupetficies  vltima  aqux  , Se 
ifto  modo  loquitur  hic  Ariftotcles  de  terra, cou-  T*n1'*u*' 
fiderat  a tamen  vt  difeooperta,  aptique  genera- 
tionibus animalium,  rcfpirationc  adris  viuen- 
tium  , cius  locus  naturalis  panim  cft  aciis, par- 
tim  aqux  fupcrficics  ; qux  quidem  dux  fupcrfi- 
cies  licet  fine  dux  res  in  genere  Quantitatis, cen- 
antur tamen  vnus  locus , quia  confcruant  vni- 
cammaflam  rrrrx  , & mixtorum.  Aliqui  etiam 
dicunt , quod  illx  fupcrficics  terram  ambientes 
non  duo,  fcJ  vnus  locus  ccnfcti  debent,  eo  qui>d 
do&nnaeft  Atiftotclis.qux  in  vno  genere  funt 
plutei , in  alio  tamen  vnam  efle  rem  , vel  uti  do- 
mus in  genere  Qualitatis  cft  vna,in  genete  au- 
tem Suotlamix  fune  plures : quia  plures  lapides, 

5c  ligna.  Nullum  tamen  reputo  inconucniens, 
fi  dtcamns  plura  clVc  loca  partialia  : eflet  ta- 
men inconucniens  fi  eflent  diucrfa  loca  to- 
talia. 


Qj/  JE  S T 1 O VI. 

V trum  ignis  fit  in  eoncauo  oriis  Lun&tan- 
quam  in  fio  loco  naturali ? 

Vide  authotes  citato*  guaftione  antecedenti. 

‘ R c v 1 t y R qufcd  non  : quia  cuiufli- 
' bet  corporis  naturalis  locus  naturalis 
i debet  ofle  confetuatiuu*  ipfius , fcilicct 
fed  oibis  Lunx  non  cft  confcruatiuus 
ignis  i igitur  concauum  cius  non  cft  locus  natu- 
ralis ignis.  Maior  patet  in  4.huiosi&  minor  pro- 
batur.quia  Luna  cft  frigida  , & humida  virtuali- 
ter.Sc  ftclla  cft  ciufdcro  naturx.vt  patet  x.  Ccrli: 
tcxt.41. 8e  41.  igitur  orbis  Lunx  cft  naturx  frigi- 
dx,5c  humidx.qux  funt  difpofitiones  contrarii 
difpofitionibus  ignis . 

X 1 Secundo, 


244  Lib.IV.  Phyficorum 


Secunio,qim  fi  fic/equCTCtur  quod  nunquam 
ignis  quiefccrct  alibi  non  detentus  ; confcqucns 
cft  contra  experientiam  ; quia  videmus,  qobd 
ignis quiefeit in  iftis  inferioribus.  Confequentia 
proba t u i , quia  cotinis  tututalc  non  impeditum 
non  quiefeit  extra  Aium  locum  naturalem, vt  pa- 
ret de  terra, & aqua. 

Tcrtib,omnc  corpus  naturale  quiefeit  natura- 
liter in  fuo  loco  naturali;  fed  ignis  non  quiefeit 
in  concauo  orbis  Lunx  , immo  mouerctur  circu 
alirer , vt  patet  primo  Meccororum. 

Quarrd , fi  ignis  ciTct  in  concauo  orbis  Lunx, 
tunciequcrctur  quid  nou  pollemus  videte  aftt a; 
confcqucns  cft  contra  experientiam ; Se  confc- 
qurntia  probatur , quia  videmus,  quid  ignis  in 
iliis  inferioribus  politus  inter  vifum , Se  aliquod 
vilibile, prohibet  eius  vifionetn. 

Quinto,  quia  elemento  nobiliffimo  dcbctuc 
locus  nobilifiimus ; fed  ignis  cll  elementum  no- 
hililliimim,&  medium  mundi  efUocus  nobili dt- 
mus;igirur  debet  locari  in  medio  mundi.  Maior 
patet ; quia  locus  Se  locatum  debent  ad  inuicetn 
proportionati:&  minor  apparet  in  a.dc  Generat, 
vbi  ponit  , quid  ignis  cll  nobililfimum  elemen- 
tum ; igiturgencratio  ipfius  cll  generatio  fimpli- 
citcr. 

Sexti, confirmatur  per  firoilitudinenuquia  fic- 
uc  cll  in  homine  , qui  cd, minor  mundus ; quii 
membrum  nobililfimum  , (ciltccc  cor  ponitur  in 
medio,  ita  elementum  nobililfimum  debet  poni 
in  medio  mundi  , prxeipue  cum  locus  ille  fit 
exemptus  a contrariis. Irem  poccll  aigui, quod  Io- 
cus  ille  debet  effiet  immobilis , Se  tamen  conca- 
Uiim  coeli  femper  monetur, 
fii-  Oppofirum  arguitur  per  Ariftotelcm  in  illo  4. 

Jttonii.  fcxr.4/.Inquxftionc  primo  videbitur  , vtrum  in 
concauo  orbis  Lunx  fit  aliquis  ignis : Se  fccun- 
. . do  videbitur  vrrum  ignis  fit  ibi  tanquam  in  loco 
natu  rali. 

Quantum  ad  priinnm,pofuic  vna  opinio, quid 
ab  aere  fu/furo  rorum  ccrlum  clfct  * ignis , Se 
etiam  quodlibct  aftrum  , Se  tunc  virtutes  frigi- 
das, Sec.  quas  dicimus  ccrlum  influere  in  i fla  in- 
feriora,nitebantur  ialuarc.pcr  priuationem,&  re- 
cclfiim  Solis  ; fed  illa  improbatur  per  Ariftote- 
lcm  iXar.V,tcxt.4i ,5e  r.Mctcorurum,cap. j. 

3 , Secunda  via  , quod  ccrlum  cll  alterius  natur* 

& natura  illorum  infcriornm,ramcn  ponunt, quid 
inter  nos  , Se  ccrlum  nuJIus  fit  ignis.  Er  quidam 
mouentur  propter  illam  rationem,  quia  nonpof- 
femus  videre  allra.  Alij  propter  illam  : quia  fi 
e fiet  ignis  inter  nos  ,Se  ccrlum ; tunc  fequerctur, 
quod  aliquando  videremus  Hellas , quando  ef- 
fenc  longe  fub  horizonte;  & aliquando  non  pol- 
iemus eas  videre  quando  ellcnt  longi  fupra  I10- 
rizuntem,  liante  cum  hoc  bona  dilpofirionc  me- 
di; ; confcqucns  c/l  impofiibile.  Er  confequenria 
piobarucquia  radius  vilualis  rranfiens  per  media 
diurrfiirum  diaphancitatum  frangitur  in  occurfu 
illorum  nicdioriint ; modo  inter  nos  , Se  culum 
/urit  media  diueriarum  d/aphancitarum  per  re, 
/ciltccc  aer  &ignis;igicur  radius  vjfualis  veniens 
ab  a liro  frangitur  in  occurfu  fpUxtx  aeris,  Se  per 
confcqucns  omnis  flelh  vifa.qux  non  c/l  dirc&c 
fupra  Zenirh  capitis. videtur  per  lineam  fra&am; 
& per  confcqucns  afibi.quam  vbi  eft.Tcrri  A,quia 
ignis  de  fui  natura  efl  lucidus , vr  parer  ad  expe- 
rienriamjigirur  fi  inrcr  nos, Se  ccrlum  fir  ignis.ii- 
Je  deber  efle  lucidus , quo d efl  fzlfam ; vr  notum 
efl  ad  fcnfum. 


Illis  rationibus  non  obftamtbus , pono  \ftam  iMn  W1  ^ 
conclufioncm.  Imet  nos  fit  coelum  cll  elemen-  <oU»  ,a 
tum  ignis.  Pro  quo  (apponitur  primo , quod  aer 
non  potcll  ftare  fub  quantacunque  caliduate, 
nec  fub  quantacunque  raritate,  immo  in  tantum 
potcll  ficti  calidus  Ce  rarus , quod  conucitctur  in 
ignem.  Secundo, tupponuur  quod  motus  localis 
ctl  caufa  calotis,Sc  quod  illud,  quod  mouctut  lo- 
calitci,  calefit , vt  patet  ad  experientiam.  Tertio 
fupponitur,quud  corpus  immediatum  oibiLunx 
mouctut  localiter  citcularitct  ad  motum  cceli, 
fiuc  fu  ignis,fiue aer.  Ptobatut  ratione  Ariftotc- 
lis  t.  Macriorum  j quia  fupetiot  regio  actis  mo- 
uctut circularitcr.vt  apparet  primo  CccL,tcx.if . 

& pcrexpcricntiam-.iguuc  illud  corpus  interme- 
dium mouctut  circulatitcr,  quia  non  appatet  na- 
turaliter pudibile , quod  ab  v itaque  parte  corpus 
rooucatur  motu  diurno ; & tamen  intermedium 
non  moucatur.Et  antecedens  probatur  per  expe- 
rientiam de  motu  flcllz  comatx , que  mouetuc 
non  diuidendo  aerem , quia  tunc  dctclinquctct 
caudam  ficut  alix  imptefliones  ignitae. 

Illis fuppofitis  .arguitur  fic : corpus immedia-  4 
tum  orbi  Lunx  mouetur  localiter  motu  diurno 
per  tertiam  fuppofuionem  : igitur  illud  coipus 
calefit  per  fecundam  fuppofuionem  , & hoc  mul- 
tum intcnsc.quia  motus  cll  valde  velox  ;igitur  il- 
lud corpus  non  cll  aiit  : quia  aer  non  potcll  (lare 
fub  tanta  caliditate : igitur  cll  ignis  , Se  per  con- 
fcqucns in  concauo  orbis  Lunx  cft  ignis.Er  debet 
imaginati  dctftoigne  in  concauo  orbis  Lunx, 
ficut  de  igne  in  fornace, vbi  vitra  fiunt, quia  fi  vi- 
trum ponatur  ad  flammam, vel  ad  carbones , non 
potcll  liquefieri  ; fed  llatnn  quando  ponitur  in 
illo  acre  propinquo  liquefit  *,  Jc  idci  licet  appa- 
reat aer,  cll  tamen  ignis  purus  qualis  cft  in  fphx- 
ra  ignis. 

Tuncad  argumenta  alterius  parris  dico  , quod 
ignis  non  prohibet  vjfioncm  , immo  multo  mi- 
nus,quam  aer  purus ; vt  patet  de  illo  igne  in  for- 
nace. Ad  fecundum  dicitur , quod  radius  vifualis 
non  frangitur  in  occurfu  rncdij  dcniioris.nifi  il- 
lud inedium  fit  norabilircr  dcnfius,ficut  aqua  cft 
denfior  notabiliter  aere : modi  inter  ignem , & 
acrem  non  cll  tama  diucrfitas  in  raritate,  Se  den- 
fitate.  Ad  tertium  dico.quid  ignis  purus  non  cft 
plus  lucidus , quam acr.nifi fic abcxtrinfcco; Se 
dato  quod  lux  ignis  in  iftis  inferioribus  cft  qux- 
dam  qualitas  fecunda  confcqucns  inflammatam 
vn&uofitatem,  cuiufmodi  vn&uofitas  non  cft  in 
igne  puro , immo  cll  pute  liccus.  Et  fi  quxras  de 
caufa  motus  circularis  fphxrx  ignis.  Rcfportdc- 
tur , quod  coelum  mediante  motu  fuo  attrahic 
ignem  fecum  motu  diurno.  Sed  concri.quia  non 
apparet  vctifimilc.quid  quajido  furit  duo  corpo- 
ra leuia  fine  afperitate , quod  vnum  rapiatur  ad 
motum  alterius. Dico  quod  imnio,&  hoc  propter 
fortem  adhxfioncm , feu  adhatrentiara  fphxrx 
ignis  ad  orbem  Lunx.qtix  prouenic  ex  fumma  Ic- 
uitarc ignis  inclinante  furfum.  Paret  igirur.qtiid 
cft  elementum,  feu  fphxra  ignisinrernos,&:  ccc- 
lum.Ec  hxc  de  primo. 

Quanrum  ad  fecundum , ponirur  illa  conclu- 
fio,  quid  fiiperficies  concaua  b orbis  Lung  cll  lo- 
cus naturalis  ignis.  Probatur  rquia  elemento  le- 
uilfimo,  debetur  locus  maximi  furfuin , ad  quem 
poliunt  a r tingere  corpora  re&c  mora  ; fcd  con-  kuLcui 
cauum  coeli  cli  htiiufmodi  locus , Se  ignis  cft  lc- 
uifiimum  elemcmum:crgo,&c. 

Secundo  , quiaconcauutn  coeli  cft  locus  nobi- 
lifiimus 


Lum 
mli' »/ 


Qya?ftio  V I. 


24$ 


liffimus , quem  poceft  habere  corpus  rc&c  mo- 
tum , & ignis  eft  nobtliffimum  elementum  : er- 
go,&c.  Prinu  pars  antecedentis  patet  1.  Catii» 
text.  1 j • quia  corpora  , quanto  funt  nobis  remo- 
tiora.tanto  funt  nobiliora-.igitur  Ariftotcks  con- 
cludit corpus  ccclcfte  efle  nobiliffimum.  Ec  fe- 
cunda pars  antecedentis  patet,  1 .de  Generatione. 

Tertib  > quia  ad  experientiam  videmus,  quod 
femper  ignis  appetit  afeendere  furfum.quod  non 
effiet  nHi  ibi  effiet  aliquod  corpus  confimtlis  natu- 
rx,cui  ignis  inclinaretur  coniungi. 

Quarti , quia  ignis  cft  quoddam  corpus  natu- 
rale: igitur  habet  aliquem  locum  naturalem  , Ce 
non  alium , quam  concauum  cali : nam  alia  loca 
tegionis  elementorum  reliquis  elementis  funt 
deputata. 

Sed  contra  conclufioncm  obiicitur : quiavi- 
ri*  thilnt  demus  quod  omne  elementum  decoratur  aliquo 
hhbtiiGi-  viucnte,  vt  patet  inducendo  de  terra , aqua  .acte; 

tamen  non  apparet,  quid  viuentia  poflim  elfc  in 
igne : igitur  non  apparet  ad  quem  finem  ordina- 
retur ibi  ignis.  Kefpondciur , quid  ignis  pro- 
pter nimiam  fuam  a&iuitatcm  non  compatitur 
fecum  aliquid  ■,  Ac  etiam  in  terra  non  funt  aliqua 
viuentia , fed  fupra  terram  , nifi  quatenus  infra 
terram  cft  aflr,  vel  aqua.  Propter  iftatn  rationem 
mouebantut  aliqui  ad  ponendum  Daemones  in- 
habitare regionem  ignis. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico,  quid  licet  or- 
bis Lunx  agat  c vittualiter  qualitates  contrarias 
< ignis , attamen  mediante  motu  cft  conferuatiuus 
ignis  fecundum  ptxdichim  modum. 

Ad  fecundam, concedo  confcquens,quid  ignis 
in  iftis  inferioribus  detinetur  per  gtauitaiem  (ux 
materix. 

Ad  teniaro, dico  quod  ignis  quiefeit  in  ftio  lo- 
co naturali , quiete  * oppetita  motui,  quo  mouc- 
tur  ad  fuum  locum, & hoc  fufficir. 

Ad  quartam , negatur  confcqucntia , quia, vt 
didum  cft,  ignis  in  iftis  inferioribus  non  cft  pu- 
nis, fle  ideo  propter  denfitatem  fux  matetix  pro- 
hibet vifionem  vifibilium.qux  funt  ab  alia  parte-, 
fed  ignis  infuafphxra  cft  purus  fine  denfitate 
materix, vtexemplificatum  fuit  de  igne  in  forna- 
ce vitrorum,qui  non  prohibet  vifionem  illorum, 
quibus  interponitur  ad  vifum. 

Ad  quintam  negatur,  quod  medium  mundi  fit 
locus  nobiliflimus.  Ad  probationem  : quia  cft 
exemptus  k contratiis  , dico  qu6d  non,  immo  cft 
maxime  coniun&us  cftm  contrariis.  Vnde  licet 
’ maxime  diftet  a ccclo,  ex  hoc  non  fcquitur,  qu&d 
maxime  diftet  a contrariis : quia  coelum  non  cft 
contrarium  fibi.immfl  magis  confcruat  ipfum. 

Ad  fextam , dicitur  quod  cor  in  homine  non 
ponitur  dite&c  in  medio  per  xquidiftantiara  ab 
extremis , fed  magis  prope  futfutn,  fle  fic  ignis  cft 
in  mundo. 


t concawt  orbis  Uni  eft  locsu  natur*-  £.«*»**  tU 
Nota  fecundum  Commentatorem  in  tA*"m  * * 


ANNOTATIONES. 

^ A R <*'re  furfum  totum  coelum  rjfet  ignis  , Cee. 

XVNota,  qijodhxc  fuit  opinio  Anaxago- 
rx  , qui  dicebat,  quod  coelum  vocabatur  xther, 
eo  qu6d  eflet  de  narura  ignis , fle  hoc  idem  cre- 
didit Macrobius  dicens  inter  ca-lum , fle  nos 
tnum  folum  elementum  mediare , quam  opinio- 
nem reprobat  Ariftotclcs  1 . Mctcororum,cap.  $. 
hac  ratione,  fi  intermedium  inter  ccelum,  Ce  ter- 
ram eflet  plenum  folo  igne,  iamdiu  omnia  effient 
annihilata. 

Scoti  oper.  Tum.  II. 


b Superficii 

lis  ignu.  Nota  tecunaum  v-ommentatorem  in 
hoc  4. commentato  4).  quod  locus  aqux  r.on 
cft  aer  propter  naturam  actis , nec  locus  acris  cft 
ignis  propter  naturam  ignis , nec  locus  ignis  cft 
concauum  orbis  Lunx  , eo  qitod  illic  iit  otbis 
Lunx  i fed  propter  diftantiam  a ccnuo  , & pro- 
pinquitatem , quam  habent  huiufmodi  loca  ad 
concauum  Lunx.  Itaque  fi  imaginetur  linea  tc- 
fta  dufl>'a  centro  terrx  vfquc  ad  concauum  Lu- 
nx, per  aliquam  portionem  illius  linex  vfque 
ad  certum  pun&um  cft  purum  elementum  ter- 
rx frigidum  , Ce  liccttm  , altius  vfque  ad  alium 
pundtum  cft  elementum  aqux,  licet  terra, fle 
aqua  in  aliquibus  partibus  commi fccantur  , al- 
tius vfque  ad  alium  punctum  cft  elementum 
acris , fle  inde  vfque  ad  concauum  Lunx  cft  ele- 
mentum ignis.  Vnde  non  cft  imaginandum^ 
quod  locus  ignis  fit  prxeise  fupcrficics  conca- 
ua  orbis  Lunx , fed  locus  cius  adxquatus  cft  in- 
terftitium  inter  conucxum  aevis  , fle  concauum 
Lunx , Ce  pari  modo  fi  volucris  defignare  lo- 
cum circumfcribentem  totum  aerem , erit  fpa- 
tium  illud  intermedium  inter  concauam  fupcrfi- 
ciem  ignis,  fle  conucxam  aqux, fle  terrx  : nam  ag- 
gregatum ex  terra,  fle  aqua  (vt  dicitur  in  libris 
de  Ccclo ) reputatur  vnus  globus , fle  vna  lphxra. 

Nec  te  moueat,quud  Ariftotclcs  dicat  acretn  effie 
in  ignc,tanquam  in  locoproptio:iniclligit  enim 
alii  gnate  locum  acris  prxeise  quantum  ad  ehts 
conucxam  fupcrficiem  , cuius  menfura  cft  con- 
caua  ignis.  Nam  loca  naturalia  elementorum  dc- 
fignat  Ariftotelcs  folum  quantum  ad  fapctfidcm 
conucxam  locati. 

Nota  fecundo,  quod  res  cft  valde  dubia  de  9. 
naturalibus  locis  elementorum.  Nam  fi  propter 
talem  elongationem  a centro  , aur  propiuquita-  * 

tem  ad  orbem  Lunx  elementa  eflent  in  fuis  na- 
turalibus locis , ita  vt  naturaliter  in  fuis  fitibus  nmm, 
manerem  , fle  confctiurcntur  non  propter  natu- 
ram circumflantis , fed  propter  talem  elongatio- 
nem 'a  centro , aut  propinquitatem  ad  orbem 
Lunx,  fcqui  videtur  , quod  quodlibct  elemen- 
tum fcclulis  quibufeumque  aliis  circumflantibus, 
naturaliter  maneret  in  luo  loco,in  quo  cft,  atque 
corrupti  per  impoffi  ile  fphaeri  ignis , fle  aqux, 
aer  maneret  vbicft  -,  fle  corrupta  fphxra  terrx, 
fle  acris  aqua  maneret  vbi  cft  : quod  videtur  fal- 
furo  : nam  aquam  naturaliter  videmus  dcfccnde- 
re  per  terram, atque  adeo  fi  foderetur  puteus 
vfque  ad  centrum  terrx  , aqua  naturaliter  illuc 
vfque  dcfccndcrct , fle  per  confcqucns  , corru- 
pto per  impoffibilc  elemento  tettx , aqua  ad 
centrum  conflueret.  Solutio  huius  difficultatis 
fpc&at  ad  i.flC4.\ibrum  de  Calo.  Sed  pro  nunc 
dico,  quod  res  profc&o  eft  dubia , quid  fentiret 
Ariftotclcs.  De  igne  namque , fle  terra  inter  om- 
nesPhilofophos  conucnit , quod  demptis  omni- 
bus aliis  creaturis,  naturaliter  manerent  in  locis, 
in  quibus  funt,  quia  vnura  cft  elementum  grauif- 
fimum.fle  alterum  lcuiffimum,fed  tamen  de  aqua. 

Ce  acre  non  omnes  confentiunt : nam  aqua  non 
eft  fimplicitergrauis,  fed  refpc&u  acris,  fle  ignis, 
nec  fimplicitcr  leuis , fed  rcfpc&u  terrx  , nec  aer 
eft  fimpliciter  leuis  i fed  rcfpcflku  tetrx  fl:  aqux, 
nec  fimpliciter  grauis.fcd  rcfpc&uignis,vt  docet 
Ariftotclcs  4.de  calo  text.  17.  fle  Commentator 
illic, fle  j.huius,tcx.49.Quem  Paulus  Venetus  hic 
fnper  texr.49.  imitatus,  ait  quod  aer, fi  poneretur 
in  concauo  Luna*,dcfecdcret  per  ignem  vfque  ad 
X j locuta 


.1 


naruraUtm 
/wt«  tltmtu* 


m 


246  Lib.  I V.  Phyficorum 


locum  , in  quo  modu  eft  , & aqua, fi  poneretur 
iu  ccncro  icrn . afccndcrct  vique  ad  locum  in 
quo  eft.  Quod  certe  verum  eft  .quia  terra  necef- 
fe  habet  e (Te  fub  aqua  •,  vnde  ii  pcofundilTiinum 
puteum  aqutc  impleas  terra, aqua  afccndit,vt  ce- 
dar terra:. 

Cxtciutn  nondum  eft  compertum , vtrum,  fi 
corrumperetur  modi  cetra*,  aqua  particulari  ap- 
petitu defeenderet  ad  centrum,  nam  ex  vna  par- 
te aic  Ariftotclcs  x.  de  Caelo  texr.  79.  quod  aqua 
non  puteft  manere  fufpcnfa , fed  habet  fuftenta- 
ri  fuper  aliquod  corpus, & idei  naturaliter  dc- 
fccndit  per  vifccratcirx  ,fi  meatus  inueniat  ,& 
per  conicqttens  dempta  terri  videtur , quid  de- 
fccndctct  ad  ccmrr.m.  Ex  altera  veri  parte  vi- 
detur, quid  fi  aqua  eft  modi  in  fuo  loco  natu- 
rali , dempta  terra  adhuc  maneret  vbi  eft,  quod 
mihi  pro  nunc  eft  verilimilius  , nam  aer  «irru- 
pta fphxra  ignis  non  afccndit  alciis  quam  mo- 
di eft  ; ergo  fitnili  proportione  non  defeenderet 
aqua  particulari  appetitu  dempta  cerri.  Et  quod 
ait  Ariftotclcs  terram  non  pofle  efle fufpcnfam, 
intclligit  naturaliter  ,nec  tunc  dempra  terri, pro- 
prie eflet  iufpcnfa , cum  eflet  in  loco  naturali. 
Vnde  fi  fodiatur  terra  vfquead  punitum  fphx- 
tx  aquae,  aqua  dcfccndct  naturaliter , fi  tamen 
profundius  procederet  puteus,  aqua  pon  dc- 
iccndercr  ex  particulari  appetitu  naturali , fed 
appetitu  vniuerfali,  ne  daretur  vacuum,  licut 
defeenderet  aer,fi  non  eflet  illic  aqua. 

Nota  tertii , quid  quando  dicit  Scorus  quid 
elemento  Uuijjima  deberetur  locus  nux! me  fisrfum  : i n- 
rclligendum  eft  infra  latitudinem  loci  elemen- 
torum, & quia  locus  elementorum  terminatur 
in  concauo  Lunx  , illic  eft  locus  naturalis  ignis; 
nec  furfum  afeenderee , quamuisnon  impedire- 
tur cccfo , Se  hoc  forte  voluit  indicare  Scotus, 
cum  dixir  , ad quem  pojfunt  attingere  corpora  re- 
fle  mota. 

c Licet  orbis  Luna  agar  virtualiter  qualitates 
contrarias  ignis  , &c.  Nota , quid  inter  Lunam 
& ignem  nulla  eft  conrrarietas  , ficut  inter 
ignem  , & acrem  , quia  ccclum  non  habet  ali- 
quam particularem  contrarietarem  cum  aliquo 
elementorum  , fed  generali  influxu  agit  con- 
currendo cum  lingulis.  Si  autem  propter  hu- 
miditatem  aliquam  altcrationcm  agat  in  ignem, 
erit  vfquc  ad  certam  diftanriam  eo  modo , quo 
concedimus  ignem  in  fua  fphxra  ignire  pro- 
ximum acrem  vfquc  ad  certam  diftantianifem- 
per  remilfius  , & remiffius  , atque  adeo  per 
aliquod  fpatium  prope  ignem  eft  calidior, 
quam  Au  exigat  natura  , ficuti  terra  prope 
aquam  humidior  eft  , fed  prop£  centrum  eft 
fua  turmali  difpofirionc.  Horum  aurem  om- 
nium conftituti  funt termini, qui prxteriti non 
poflunr. 

d Ignit  quiefiit  in  fuo  loco  naturali  quiete  ep- 
pfitd,  Sec.  Noraf  quicquid  /ir  de  motu  cir- 
culari ignis , an  fcilicct  ficut  primum  mobilera- 
pit  fecum  orbes  planctarum,  ita  mcucar  fphx- 
ram  ignis ) quod  nihil  obllac  illud  intcrftiiium 
inter  concauura  Lunx , Se  connexum  acris  cll 0 
locum  naturalem  ignis.  Nam  fufltcir , vt  hic 
docet  Scorus , quod  ignis  quiefear  in  illo , quie- 
te oppofita  motui  naturali  elementi  ieui$,qui 
eft  aJccndcre.  Sicuri  mare  quamuis  mouearur 


Qj/  A S T I o VII. 

Verum  omne  ens  jit  in  locot 

Arift.M.ff*.4S-Thctmft.Simpl.Aaer.»Wd.  D.Thom.O£.7. 
O*  s‘,mjc  51. df  quoJl.a.ut  U.  Alb.  traO.l  ,e.l  |.  HeiuXus 
fNcV/.io.f.7.Fcriat.f  i.Capicol  in  t.Jif.tuj.i .*J  6-arg. 
Aureolos  Jkirf.  Canon.*  slaoeU*  4,1‘hyf.q.  14  Sotui  f.v, 
linJunus  9.9.  Perci  n IH.na.9.  Conimb  4 j. 

Complut.rfijj  19  f.t.  Ruuiu»  q.4  Roccui  in  Para/briji, 
taf  j)  I ueme 

Rcvitvr  qu6d  fic : quia  omne  mo- 
jfcfoCw  uens  , vel  mobile  eft  in  loco  ; fed  om- 
ne  ens  eft  moucn$,vcl  mobile:  igitur 
omne  ens  eft  in  loco.  Maior  patet,  quia  omne 
mobile  eft  mobile  localiter , Se  omne  mobile 
localiter  , eft  mobile  de  loco  ad  locum  ; de  per 
confequens  eft  in  loco ; modo  omne  mouens  eft 
fiinul  cum  moto,  vt  patet  7.  huius,  texr.  10. igitur 
omne  moucns,&  omne  mobile  eft  iu  loco. 

Secund6 , quia  omne  ens  eft  corporeum  , de 
omne  tale  eft  in  loco.  Primi , de  corporibus  no- 
tum eft.  Item,  de  incorporas  : quia  ifta  non  di- 
ftant  localiter  a corporeis:  igitur  fi  corporea  fune 
in  loco,&  incorporea  erunt  in  loco. 

Tertii,  quia  omne  ens  eft  in  tempore  .‘igi- 
tur omne  ens  eft  in  loco.  Antecedens  appa- 
rer , quia  hoc  verbum  r/F,  confignificar  tem- 
pus. Et  tener  confequentia  per  fimile  : quia 
ficut  illud  , quod  nunqqam  eft  , non  eft ; fic 
etiam  illud  , quod  nufquam  eft , non  eft  i igi- 
tur omne  quod  eft  , alicubi  eft  ; Se  per  conle- 
quens in  loco  eft. 

Quarti,  quia  motui , finitas , infinitas , foeta , 
non  ejje  vacuum  funr  communes  paUi ones  en- 
tium,igitur  enri  conucniunr.  Tenet  confequen- 
ria:quiaaliternon  eflent  communes.Confequen- 
tia  probatur  per  communes  expofirores,  qui  di- 
cunt, quid  tertius  , de  quartus  liber  Phy  fi- 
corum fune  de  communibus  pa&ombus  en- 
tium. 

Quinti , fi  aliquod  ens  non  ciler  in  loco  hoc 
maxime  eflet  vltima  fphxra;  fed  vlrima  fphxra 
eft  in  loco , quia  moucctir  localiter ; igitur , dee. 
Irem.quia  eft  dorpus.Itcm,  quia  eft  alicubi : nam 
de  ipfaconucnicnrerquxritur,  vbi  eft,  quod  non 
eflet,  nifi  eflet  in  loco. 

Oppofitura  arguitur;  quia  tunc  firquererur, 
quid  in  locis  eflet  proceflus  in  infinitum : quia 
vnius  loci  eflet  alter.  Se  illius  alter,  d'  fic  in  infi - 
niminjquod  eft  falfum.Et  patet confequentia,cx 
quo  locus  eft  ens. 

De  ifta  quxftionefoler  fieri  magna  difficultas  Vltima 
fphxra , an  fit  in  loco , vel  non  ;Se  de  f4  " I 


motu  fluxus , Se  refluxus , nihilominus  quief- 
cir  quiete  elementi:  quia  nec  afccndit,  nec  de - 
fccndit. 


de  vltima  fphxra , an  fit  in  loco , vel  non  ;dc  de 
hoc  dixerunt  * quidam  ponentes  locum  eifefe- 
paratum , quod  vltima  fphxra  eft  in  loco , ficut 
aliquod  aliud  corpus  mundi : quia  occupat  fpa- 
tium fibi  xquale  prxeist. 

Aliaopiniopoluit,  quod  vltima  fphxra  b eft 
in  loco  fecundiim  partes  cius,  fed  non  fecundum 
fc  totam.  Tertia  poluite,qudd  vltima  fphxra 
nullo  modo  eft  in  loco.  Se  ex  hoc  inferebar, 
quod  vltima  fphxra  n ullo  modo  mouetur  locali- 
ter. Sed  quantum  ad  corollarium,  hxc opinio  eft 
f.tifa;quiacertum  eftre/pciftu  alicuius punffi  6xi 
in  terra  vltima  fphxra  fecundum  quamlibet  par- 
tem fuife  habet  aliter.quam  prius  fc  habuit, & de 
fa& o poil  aliter  fc  habebit , quam  nunefe  habet: 
igitur  vltima  fphxra  mouetur  localiter. 

Quarta 


Qu^ftio  VI I. 


*47 


j.  Qnarta  opinio  ponit  tres  concluGoncs ; & eft 
opimo  Commentatoris  d.  Prima  conclufio  cft» 
qu&d  vltima  fphxra  non  cft  per  fc  in  loco.  Pro- 
batur : quia  non  habet  corpus  circundans  i plani. 

Secunda  cft, quod  vltima  fphxra  cft  in  loco.Pro- 
batur,  quia  mouctut  localiter.  Ex  quibus  fcqui- 
tur  terria,  quod  vltima  fphxra  cft  in  loco  rcr  ac- 
cidens, fcilicct  per  fuum  centrum , ita  quod  cen- 
trum mundi  cft  locus  vltimx  fphxrx;fcd  illa  opi- 
nio non  fnffirit:  quia  eidem  ratione  diceretur, 
quod  cor  hominis  eflet  locus  hominis, ficut,qu6d 
centrum  cft  locus  vltimx  fphxrx.  item  , de  ra- 
tione loci  cft,  qu6d  contineat  locatum,  & tamen 
centrum  mundi  non  continet  vltimam  fphxram; 
ergo.&cc. 

Quinta  opinio  ponit , quod  nulla  cft  vltima 
fphxra , imnso  extra  o&auam  fphxram  , vel  ex- 
tra nonam , G ponatur , cll  vna  fphxra  inGnita 
quiefccns.' 

Sexta  opinio  ponit  imaginationem , quod  fint 
fphxrx  inGnitx  fecundum  numerum  ifto  modo, 
qu&d  nona  fphxra  imaginetur  diuidi  in  duas 
medietates , fic  exterior  medietas  in  duas  alias, 

&Gc  in  infinitum  i tunc  in  ifta  diuifionc  nulla 
eft  vltima  *,  igitur  quxlibct  fphxra  infra  aliam 
continebitur. 

Ifta  non  valet : quia  adhuc  ftaret  dubitatio  ea- 
• demde  aggregato  ex  omnibus  illis  fphxris. 

4.  Iftis  dimiflts , fuppofito  qu&d  fit  aliqua  vltima 
Abydi  diti,  fphxra.  Rcfpondco  ad  quxftioncm.  Pro  quo 
notandum , quod  aliquid  * poteft  dici  efle  in  lo- 
co dupliciter  \ vno  modo  occupatiut,&  proprie, 
ficut  homo , vel  lapis  cft  in  acre.  Alio  f modo 
improprias*  vocatur  appropriate,  ficut  dicimus, 
quiid  Deus  cft  vbique,  Angelus  cft  in  cado , & fic 
de  aliis  : Se  talia  dicuntur  e Ile  alicubi , eo  quod 
ibi  funr , fit  apparent  fux  operationes.  Sed  ali- 
quid poteft  dici  clTc  in  loco  occupatiue , fiuc  cir- 
cumlcripriuc  multipliciter.  Primo  modo  per  ‘e. 
Secundo  modo  per  accidens. Tertio  modo  in  po- 
tentia folum.  Quarto  modo  in  aftu.  Quinto  mo- 
Own  f fccun<^m  partcs,vcl  ratione  partis. 
khfUeilif.  Secundo  notandum , qui>d  aliqua  funr  corpo- 
fimtU.  ta,qux  de  fui  natura  determinant  fibi  certam 
figuram , vt  corpora  ctrlcftia  qux  determinant 
fibi  figuram  fphxricam  , fle  talia  propter  fui  per- 
fe&ioncm  non  indigent , quod  habeant  aliquod 
corpus  cxtrinfccu  cis  propter  fui  cofetuationem, 
faltcm  non  omuia  requirunt , quia  vltima  fphx- 
ra  non  habet  aliquid  aliud  circundans  ipf&mAlia 
funr,  qux  non  determinant  fibi  certam  figuram, 
fcd  figurantur  per  figuram  continentis, ficut  ele- 
menta fimplicia. 

Vm?'  Nunc  ponuntur  concluGoncs, di fcurrcndo  per 

t*t ^‘Ucrfa  genera  entium.  Prima  conclufio.  Deus, 
httclligcmix,  fic  quxeumque  fubftantix  fcparatx 
alix  ab  intcllcdibus  humanis.qui  coniuntti  funt 
corpori,  fune  in  loco  appropriate.  Patet, quia 
talia  non  funt  corpora , nec  inhxrcnt  corpori- 
bus ; fcd  ex  eo  folo  dicuntur  e (Te  in  loco  , quod 
eorum  operationes  ibidem  apparent  ,&  quan- 
to aliqua  fubftantia  feparata  agit  in  pluribus  , fic 
diucrfis  locis,  tanto  maiori  loco  appropriatur.  Et 
idcii  quia  Deus  agit  vbique,  Deus  cft  vbique  ap- 
propriate. 

Secunda  conclufio. IntclledFus  nofter  non  fo- 
«««>«•**  ’n  ^oco  aPPrc>priaccsimm6  occupatiuc.fic 

ft,  Pcr  accidens.  Patet , quia  mtellc&us  nofter  non 

cft  forma  folum.fcd  inhxrcns. 

Tertia  conclufio.  Aggregatum  ex  omnibus 


corporibus  mundi  non  cft  in  loco  nifi  ratione  Tuum  v bi- 
partis. Patet , quia  illud  aggregatum  non  habet 
corpus  cxtiinlecum  circundans  ipfum;  fcd  ali-  u*  * 
qux  partes  cius  funt  .quarum  quxlibct  circunda- 
tur  corpore  cxtrinfcco : igitur  aggregatam  illud 
cft  in  loco  ratione  partis, fic  non  aliter. 

Quarta  concluuo.  Vltima  6 fphxra  cccleftis  g, 
non  cft  in  loco  nec  per  fe  , nec  per  accidens,  nec  p/*;,*, 
ratione  partis, nec  totius  *,  immo  nullo  modo  eft  n n»  tftin 
in  loco.  Probatur:  quia  vltitna  fphxra  non  ha-  ***  n,t  }** 
bet  corpus , nec  aliquod  cxtrinfecum  fibi  comi-  *** 

nens  ipfam,  nec  aliqua  pars  cius  cft  in  aliquo  fe-  * 
parato  ab  ea;  igitur  nullo  modo  cft  in  loco.  Pro- 
natur confequcntia  per  definitionem  loci  *,  & an- 
tecedens apparet : quia  hoc  intelligimus  per  vl- 
timam fphxram  «extra quam  nihil  eft  ,&  cuius 
nulla  pats  cft  ab  alia  difeontinna.-  Ex  hoc  fcquf- 
tur  , quod  ifta  confequcntia  non  valet , tltinr a 
ffhvA  non  eft  in  loco  ; igitur  non  eftnlintl-i,  quia  clfe 
in  loco  eft  v iu  fpccics  de  genere  td»/,fcd  alix  fpe- 
cics  circumloquuntur  per  alias  pofitioncs.vt  cir- 
ca  , ik.vm,  fic  huiufmodi ; & ideo,  fi  quxiatur  vbi 
cft  vltima  fphxra , conuenicmet  poteft  rcfpon- 
dcri»qui>d  cft  circa  o&auam  fphxram, vel  cft  cic- 
ca centrum. 

Quarta  conclufio.  Omne  corpus  diuifurr.sb  Ortm*  eerfm 
alio  cura  vltimam  fphxram  eft  in  loco.  Proba-  +WmI 
tur : quiaquodlibct  tale  habet  corpus extrinfe-  ^^0* 
cum  fibi  continens  ipfum  cuius  lupct  Scies  cft  lo- 
cus cius  proptius ,8c  naturalis. 

Sexta  conclufio.  Partes  «flent  i ales  totius.  Se 
accidentia  cxtcnfa  per  totum  fubit&um , funt  in 
loco  per  accidens ; fcd  partes  intcgrales  totius 
exiftent  is  in  loco  funt  in  loco  in  potentia, & qux- 
dam  funt  in  loco  per  fc  in  poic»uia;vt  partes  fub* 
ftamix  compofitx  exiftemis  in  loco  alia  funt  in 
loco  per  accidens  in  potentia,  vt  partes  acciden- 
tium, fic  partium  cflewialimn.  Patet  igitur  quali- 
tcrMiucrftmodc  aliquid  dicitur  ede  in  loco, fic 
qualiter  diuerfa  entia  funt  diuctfimodc  in  loco.  y. 

Ad  rationes : ad  primam  dicitur , quod  non 
omne  mobile  cft  in  loco*,  qui  a vltima  fphxra  nul- 
lo modo  eft  in  loco, nec  ratione  totius, nec  ratio- 


ne partis. 

Ad  fecundam : quod  non  eft  proprium  corpo- 
ri efle  in  loco  , fcd  folum  cft  proprium  corpori 
habenti  aliquod  cxtrinfecum  continens  fepara- 
tum  ab  eo. 

Ad  tertiam, negatur  confcquemia.nec  eft  fimi- 
le;qutahoc  verbum  V/f, connotat  efle  in  tempore, 
vel  faltem  in  inftanti  fub  diftin&ione , fic , quod 
connotat  efle  in  tempore , vel  in  inftanti,  fic  de- 
bet hoc  poni  fub  difiun&ione  propter  mul- 
ta, quibus  diuerfimode  attribuitur  efle , fcd  hoc 
verbum  eft,  non  connotat  efle  in  loco.idcb  non 
cft  fimile. 

Ad  quartam , dico  quod  iftx  funt  pafltones 
communes  omnibus  entibus, id  cft, funt  puftiones 
communiores, qux  comicniunt  entibus  naturalis 
Inis, fcd  ex  hoc  non  fcquitur,qui>d  quxlibct  illo- 
rum conucniat. 

Ad  quintam  , concedo  quod  vltima  fphxra 
non  cft  in  loco.  Ad  probationem  dico, quis!  non 
fequitur  yhoe  monetur  lot Aliter , igitur  eft  in  Uco  ifcd 
fufficit , quod  aliter  fc  habeat  ad  aliquod  quief- 
cens,  quam  fc  habuit ; vel  faltem,  quod  aliter  fc 
haberer  ad  aliquod  quiefccns,  fi  aliquod  quief- 
ccns  eflet.  Et  hoc  dico  pro  tanto  , fi  poneretuc 
totus  mundus  moucri  vno  motu  retto , vel  cu- 
culari. 

X 4 


AN 


248 


Lib.  I V.  Phyficorum 


ANNOTATIONES. 

8.  * -p\  V.  hoc  dixerunt  quidam  portent  rs  locum  tjji 

X_>/ fe  paratum , &c.  Nota,  quo d hxc  opinio 
lhiloponi  dicentis  primam  fphxram  cile  in 
vacuo  circunftamc  illatn  , tanquam  in  loco.Hxc 
tamen  opinio  eft  cxprcfsc  contra  Ariftotelcm, 
<]ui  in  pruno  * huius  libri  ex  proferto  probat  lo- 
cum efle  quid  pofitiuum.nam  efle  in  aliquo,  dicit 
cllcin  illo  tanquam  in  rcceptiuo. 
h silik  opinio  ponit , quod  iltim a fplutra  , & e. 
Nota,  qubd  hxc  eft  opinio  Thcmiftij , quam  Di* 
uusThonus,&  iEgidius  funtfecuti : Se  ratio  eo- 
rum eft  : quia  eo  modo  primum  mobile  eft  in  lo- 
co, quo  mouctur  locali ter,&  quia  non  mutat  lo- 
cupa  fecundum  Ic  totum  , fed  fecundum  partes, 
vt  ea , qux  nunc  eft  in  Oiiente,  poftea  fit  in  Oc- 
cidente •,  fitvt  non  (it  in  loco  (ccundum  fe  to- 
tum , fed  fecundum  partes.  Quod  (i  quxratur  de 
locis  partium  , rcfpondcm  ex  Ariflotcle  a texe. 
4;.  vfque  ad  4C-.  quod  vna  pars  continui  eft  lo- 
cus alterius  , non  locus  in  a&u,  quia  non  eft 
actu  diuifa  ab  illa  *,  fed  in  potentia  : quia  fcili- 
cct  (i  diuideretur  ab  illa  , manente  vbi  eft , eflee 
in  ea  canquani  in  loco  inadhi.  Vnde  (i  diuidas 
primum  mobile  fecundum  circulum , /icut  radij 
plauftri  diuidum  rotam  ,inrelliges  quod  in  lo- 
co , vbi  nunc  eft  vna  pars,  poftea  fuccedit  alia, 
ficuti  in  rora , vbi  nunc  eft  radius  vnus , dein- 
ceps fuccedit  alius, nili  quod  illic  parces  non  futit 
dilcontinux.  Sed  hxc  opinio  ftarc  non  poteft, 
tum  quia  primum  mobile  non  cller  in  loconifi 
in  ponenti  > : cum  enim  non  /it  iit  loco  fecundum 
fe  totum, fed  prxcis£  fecundum  partes j & partes 
ron  funt  in  loco  nili  in  potentia  fecundbm 
iftos  : ctgo  primum  mobile  non  erit  in  loco 
nili  in  potentia.  Tum  , quia  fupponit  falfum: 
quia  locus  eft  feparatusi  loco,  Se  non  funt  con- 
tinua 4.  huius ; vna  autem  pars  eft  alteri  con- 
tinua , Se  non  feparata ; creo  vna  non  poteft  cf- 
fe  alterius  locus.  Neque  felient  huic  lententia: 
verba  Ariflprelis  in  texr.  47.  quia  per  ccrlum , vt 
exponunt  Commentator , & Scotus,  Ariftorcles 
inrclligit  vniuerfum  , quod  bene  eft  in  loco  per 
pnrrcs , A:  vna  comincr  aliam,  vt  optime  hic  do- 
cet Scotus. 

9.  c Tertia  ponit , quod  viti 'ma  ffhxra  nudo  modo  tfl 
in Uco.  Nota, qubd  hxc  fuit  opinio  Alexandri, 

& Auiccnnx  dicentium, quid  vlfima  fphxra  nul- 
lo modo  eft  in  loco , fcilicet  nec  per  /e , nec  per 
accidens , nec  fecundum  totum  ,ncc  /e»'  dbm 
partes , nec  etiam  mouctur  /ccundum  locum.ncc 
per  fe,  nec  per  accidens , nec  per  Tuas  parres ; fed 
mouctur  fofuin  fecundum  /itum.  Pi  ima  pars  hu- 
ius opinionis  probari  poteft  ex  definitione  loci, 
ex  tc.xt.4j.  vbi  dicir  Ariftorcles : Cni  igitur  cor- 
pori t /I  aliquod  corpiu  extra  continens  ipfum , hoc  in 
loco  ejl ; cui  vero  non  , tmmtne.  Vbi habet»  /ccun- 
dum antiquam  tran/Urionem.  Illud  quod  ha- 
bet aliquod  corpus  extra  continens  ipfum  eft  in 
loco , & quodlibct  corpus  extra  quod  non  eft 
aljud  corpus , non  eft  in  loco.  Paret  etiam  ex 
text.  46.  vbi  ifta  fccTbir.  Terra  qtutlem  in  apia  eft, 
hietari  in  aere,  hic  autem  in  xtl)ere,&atherin  cae- 
le \ culum. unem  non  amplius  in  loco  eft.  Er  quoad 
illam  partem , hanc  opinionem  (equirur  Scorus, 

Se  fecundam  improwc:  non  enim  ftarc  poteft, 
quod  dicit  Auiccnna , hempe  qubd  motus  pri- 
mx  fpbarrr  non  eft  ad  lucum,  fed  ad  /itum  par- 
tium , quia  cum  (itus  importet  ordinem  panium 


in  loco,vt  vna  pars  fit  ad vnam differentiam  po/i- 
tionis.A:  aliam  ad  aliam,  (it , vt  non  poflSnt  par- 
tes mutare  (itum,  ni(i  mutent  locum, vt  pars qtuc 
modo  eft  in  Oriente, fit  poftea  in  Occidente. 

* Quarta  opinio,  Sec.  Nota,  qubd  Commen- 
tator monet  hanc  dubitationem  , quia  fuprema 
fphxra  mouctur  fecundum  locum  : aut  ergo  eft 
in  loco , vel  non  ; (i  detur  quod  non  (it  in  loco, 
tunc  aliquid  motum  localiter  non  eft  in  loco. 

Si  verb  detur , qubd  (it  in  loco , cbm  non  (it  cor- 
pus extra  continens,  fequitur  quod  fuprema 
fphxra  erit  in  vacuo , Se  fic  locus  erit  vacuum,  Se 
dimcnlio  feparata.  Et  dicit  Commentator  qubd 
loannes  Grammaticus  propter  hoc  obedit  huic, 
ponendo  locum  cflcdirncnfioncm,  & vacuum, Se 
non  finem  , vel  terminum  continentis  *,  /icur  di- 
xit Ariftotclcs:  atque  adeb  ipfc  Commentator 
dicit  vicinum  fphxram  efle  in  loco  per  accidens, 
id  eft , per  fuutn  centrum.  Vnde  dicit  .qubd  de- 
finitio loci  non  competit  ccclo.  Impoflibile  eft 
enim  exponere  ifta  verba  Philofopni , ira  qubd 
definitio  , quam  inducit  de  loco  , (it  communis 
fimplici  corpori  rcdo&  rotundo.  Nos  autem  di- 
cimus quanrumcumqtiefir  fixum  fecundum  fe  co- 
tum , ncccflc  eft  vt  hoc  modo  /it  qtaicfcens  ; Se 
quia  quies  ineftei  propter  aliquod  quiefccns, 
quod  eft  urra , qux  eft  in  loco  per  fc;&  idcb  cce- 
lum  non  dicitur  efle  in  eodem  loco, A:  non  tranf- 
mutarur  per  accidens  : quia  centrum  femper  eft 
inlocoeflcntialircr;  Se  hxc  eft  intentio  /ermo- 
nis  Ariftotclis  dicentis  , qubd  coelum  eft  in  loco 
fuo  per  accidens.  Er  poftea  fubdit:  Eft  ergo  mo- 
rum, & quiefccns  in  luo  loco  per  accidens,  fcili- 
cct  propter  centrum , quod  eft  in  loco  ertenriali- 
rcrihoc  enim  quod  inucnitur  in  alio  per  accides, 
inuenirur  in  illo  propter  aliud  habens  illud , per 
/e.  Er  fequitur  /ccundum  hoc  opinio  Arifto- 
tclis  qubd  omne  corpus  eft  in  locoiSe  quod  om- 
ne motum  eft  in  loco ; fed  iftorum  quoddam  eft 
in  loco  per  accidens , Se  aliud  per  fe.  Ex  hoc  ap- 
paret, qubd  corpus  dicitor  efle  in  loco  duobus 
modis  , fcilicet  per  fe.  Se  per  accidens.  Vnde  de- 
finitio loci  neque  per  fe, neque  per  accidens  con- 
uenit  ccclo , fed  ecclura  cfli  in  loco  per  accidens 
noa  eft  aliud. quam  ipfum  continere  aliquod 
quiefccns , quod  eft  in  loco  per  fe  tanquam  in 
continente  ipfum.Hxc  Auerroes. 

Cxrcruni  hxc  fenrcnria  Commentatoris  eft  1 f* 
primb  contra  definitionem  loci  traditam  ab  Ari-  f 
ftotcle.dicente,  locum  efle  vltimum  continentis.  nuatv' 
Secundo, orbes  ccclcftes  non  habent  a centro  ter- 
rx.vr  nec  plus,  nec  miniis  dillent ; fed  natura  fua 
vt  fint,  vbi  funt.  Er  eft»  qubd  cccli  dicantur  fixi 
per  re/pedum  ad  centrum,  illud  tamen  nihil  fa - * 

cir  ad  rationem  loci ; aliis  dici  polfet  quod  axis 
plauftri  efler  locus  rorx.  Se  qubd  cor  hominis  e C- 
(et  locus  hominis;vr  hic  dicit  Scotus.  Et  prxrer- 
ca , nunquam  dixit  Ariftorcles  rem  vnam  cllcin 
loco  per  accidens  ratione  alrerius.nifi  quando  eft 
in  altera, A:  altera  eft  in  loco,  /icor  anima  rarionc 
corporis  eft  in  loco , coeli  verb  non  funt  in  cen- 
tro,cum  oxlum  lit  a centro  prorfus  alienum. 

Nora , qubd  communiter  Scotillx  dicunt,  v/*  Qf"0 
rimam  fphxramcflc  in  loo o,  eo  qubd  moucrur 
localiter , non  (blum  per  accidens , fed  etiam  per  ft  * 

fe,  non  quidem  pafliuc,  fed  ad iuc,  Se  mouctur  ad 
zhi  non  pa/IIuum , id  eft , aJ  beari , fed  adiuum, 
id  eft,  ad  locare-,  quare  non  eft  in  loco  paUiue, 
quia  non  Jocarur , fed  adiuc , quia  locat , Se  am- 
bit. Vtulc  dicunt  qubd  duplex  eft  ili,licut  Se  cir- 
cum 


Quaeftio  VII. 


249 


eomfcriptio : fient  enim  eft  duplex  circurofcri- 
ptio,  fctlicet  artitu  & pafllua.  Prima  cft  corpo- 
ris citcumfcribencis.  Secunda  eft  corporis  cir- 
cumfcripti,&  contenti.  Ita  erum  cft  duplex  vbi, 
fciliccc  paftiuum ; & illud  cft  ipfius  corporis  lo- 
cari. fcu  locabitis : & artiuum  . & hoc  eft  ipfius 
corporis  locantis.  Secundo,  dicunt  quod  motus 
localis  cft  duplex  i vnus  qui  terminatur  ad  vbi 
palfiuum;  & alter  qui  renninatur  ad  vbi  arti- 
uum.  Vnde  motus  localis  corporis  contenti,  & 
circumfcripti  terminatur  ad  vbi  pafiiuum : fcd 
motus  localis  corporis  continentis  , & locantis 
renninatur  ad  vbi  artiuum.  Et  tale  corpus  non 
dicitur  proprie  cllc  in  loco , vel  moueri  de  loco 
ad  locum  ; fcd  magis  circa  locum , vel  circa  cor- 
pus. quod  locat. 

Locus  ergo  vltimx  fphxrx  non  cft  aliquod 
vbi  palfiuum,  eo  qu6d  ipfa  non  continetur  in 
aliquo  loco  j fcd  cft  vbi  artiuum : quia  cft  circa 
locatum  i quod  per  fc  cft  in  loco  ,ita  vr  acquirat 
locato  vbi  pafiiuum:  & acquirit  fibi  vbi  artiuum; 
atque  ita  vltima  fphxra  non  eft  in  loco,  nec  per 
fe,  nec  per  accidens,  nec  partes  luas,  nec  aliquo 
modo  i nec  mouctur  in  loco,  fcd  tantum  circa 
locatum  modo  prxdirto.  Et  forte  ita  intellexit 
Auempacc  ; qnando  dixit  quod  locus  primx 
fphxrx  cft  fupcrficics  connexa  fphxrx  inferio- 
ris fibi  proximx  fuper  quam  mouctur : non  enim 
mouctur  ad  locari , fcd  ad  locare : atque  adeo  non 
cft  conucxa  fupcrficics  fphxrx  inferioris  locus 
prirox  fphxrx  , eo  quod  continear  ipfain  , fcd 
quia  a prima  fpbxra  continetur , & circa  quam 
prima  fphxra  mouctur. 

e AI itptid  potes}  diti  ejfe  in  loco  dupliciter , CTe. 
Nota , locum  ncceflarib  fupponendom  cllc  in  rc- 
ftrum  hmh-  rum natura; pertinet  enim  ad  ordinem  vniucrfi, 
I1,  cuifquepctfertioncm.in  quo  omnia  habent  pro- 

prium firum  A:  locum.  Eli  autem  locus  multi- 
plex; alter  quidem  fpirittialium  rerum:  alter  vc- 
t6  corporearum.  Locus  rerum  fpititualium  im- 
proprie cft  locus ; llcut  enim  Angeli  improprie 
localiter  mouenmr , ita  &:  improprie  funt  in  lo- 
co. Locus  rerum  corporalium  adhuc  eft  duplex. 
Mathematicus  videlicet, & Phyficus.qui  quidem 
cft  fupcrficics  illa , quam  in  fupcrioribtis  dixi- 
mus locum  .fecundum  quod  in  ipfo  confcruan- 
tur.fcu  deftruuntur  locata  ; de  quo  prxfcns  qux- 
llio  exagitatur. 

1 j,  * Aiio  ma  io  potefi  dici  ejfein  loco  dupliciter.  Nota 
1 duplicem  cftc  modum  exiftendi  in  loco  rebus 
fr*  »Uto  creatis  conuenientem.  Alter  circumfcriptiue 
dicitur,  vel  vt  dicir  hic  Scotusoccupatiui ; Si 
f'  blc  modus  cft  circamfcribi , & circumambiti  a 
locante  corpore , quomodo  fola  corpora  funt  in 
loco.  Alter  cft  dcfinitioc,&  cft  nihil  aliud,  quam 
taliter  hic  e(Tc , quod  non  alibi ; qui  modus  exi- 
ftendi in  loco  competit  tam  creaturis  corporali- 
bus ,qui:n  fpiritualibus ; taliter  enim  hoc  cor- 
pus cft  in  hoc  loco,  & anima  Beati  Petri  cft  in 
ccc!o;&  Angelus  taliter  erat  fuper  Iapidem  fc- 
pulchri,  quod  non  erar  in  calo,  Irem  neque  ani- 
ma B.  Petri  in  rerra  , & neque  hoc  corpus  alibi, 
Quim  in  hoc  loco.  Habent  ergo  fc  ifti  duo  modi 
ficuc  fuperius,  &:  inferius : quod  enim  cft  in  loco 
circumfcriptiue  , fimiliter  cft  Se  definitiuc , Se 
non  e contra.  Parumque  modo  ad  rem  attiner, 
fintne  Angeli  in  loco  per  e dentiam  fuam.vt  pla- 
cet Scoto  in  i.d.i.  jiu/1.6.  auc  per  operationem, 

▼t placet  D.Tboror  t.par.quoJf.fiart,t.&  j. 

14.  Si  ver  A loquamur  de  Deo^aJiter  dicendum  cft. 


Primi  enim  cum  ipfe  fit  vniuerfalilfima  caufa 
omnium  rerum  , omnibus  ineft  , r anquani  caufa 
in  fuis  effertibus.  Dicitur  etiam  cllc  111  loco  non 
circumfcriptiue,  quia  non  eft  coiporcnsjnon  de- 
finitiue , quia  eft  infinitus  ;fcd  dicitur  potius  cfle 
vbique  incitcumkripriuc  , indefumiuc  , & im- 
mcnfiue.  Eft  quidem  vbique-pet  potentiam  ficuc 
Rex  in  regno  cft.  Eft  vbique  per  pixfcnriam, 
ficuti  ego  vobis  funi  prqfcus.qui  cftiscorant  me, 
quia  omnia  funt  in  profpcrtu  Uci,  nudAque , Se 
oculis  fuisaperra.Eft  etiam  vbique  per  e fle  miam, 
ficuti  ego  in  hoc,  quem  occupo,  loco.  Deus  qui- 
dem vbique  cft  non  occupans  ficui  res  corporea 
locum;  fcd  fic,  quid  onTnia  replet » Se  implet: 
quia  in  otnnibus  rebus  eius  clTc  ut  ia  repetitur : ex 
iiumenfitate  namque  diuitia  nafeitur. nullo  polle 
dandi  loco, dum  illad  Hietem.  11.  Nunefuid  non 
corium,  & terram  ego  impledf  De  hoc  lare  cft  difpu- 
tatio  apud  Theologos  in  i.d.^y.  dfputat  & de 
hoc  S.  Thomas  t . par.tjuaff.  $.**»■/.  i.<$*  $.  Alitis 
etiam  modus  exiftendi  in  locorcperiiur.fcilicer, 
Sacramcnralitcr , qui  tantum  Chrifto  Domino 
in  Euchariftia  exiftenti  competit  , qui , vt  cft  de 
fide, taliter  cft  in  vna  confccrara  hoftia  , quod 
in  quampiurimis  exiftit  facramcntalitcr  , de 
quo  Theologi,  atque  etiam  nos  in  +.d.  1 o. diffusi 
egintus. 

S Vitiem • ffhera  caleflu  non  eft  in  loco,  &c.  Nota, 

Jruod  corpora  ccclcftia  .excepto  cedo  Empyreo, 
unt  in  fibi  proximo , inferius  videlicet  in  fope- 
riori , vt  in  loco  fux  nacurx  debico  , vt  corium 
Lunx  intra  fuperficiem  cali  Mercurij,&  iftud 
fub  Venere  ; Venus  autem  fub  calo  Solis,  Se 
Solis  fub  Marte, & Martis  fub  Ione  , & lotiis  fub 
Saturno  , & Saturni  fub  firmamento, in  quo  fu  ne 
ftcllx,  Se  iftud  fub  ccrloCryftallmq,  hoc  autem 
fub‘primo  mobili , primum  veri  mobile, quod 
decimum  cft  corium  ,cft  fiib  Empyreo , quod  eft 
beatorum  fedes.  Iftud  aurem  caluni , cum  non 
moueatur , non  oportet  quod  fit  in  ioco  ; Se  fi 
ira  crederet  Arjftotclcs.non  finiret  anxius  de  lo- 
co primx  fphxrx  : fcd  quia  prima  fphxra  fecun- 
dum ipfum  mouctur , & morus  inrdligi  nequeat 
fine  loci  mutat ionc/ollicirus  fuit  quatere  locum 
primi  mobilis. 

Nota  fecundo,  quod  coeli  non  fiefunt  in  loco, 
vt  a locis  confcrucucur:  quia  ipfa  incorrupribi- 
lia , Se  perpetua  funt , fcd  quia  ad  perfertionem 
vniucrfi  pcrtinc.t,  ve  vnuinquodqueeorpus  fic  in 
loco  naturali. 

Nota  tcrrii\,qtiid  corpora  mixta  ex  elementis  1 6 
funt  in  loco  fccundum  elementum  in  Ulisprx- 
dominans , quamuis  in  animalibus  prxrer  mo- 
rum fccundum  elementum  prardonuium,  quo 
mouentur  ad  Jocum  naturalem  fibi  exraJicom- 
pofitionc  clememali  debitum  , repemur  alius 
propriusmotusprogreffiuus,  de  quo  poftcacric 
iermo.  Ex  quo  Icquicur,  qtuSd  locus  quorundam 
mixtorum  fic  rerra,  vr  lapidum:  quia  m lapidi- 
bus prxjcminacur  terra.  AJiorumcft  terra , Se 
aqua,  ve  metallorum , quia  in  iliis  ha  e elementa 
prcdoniinantur.Quxdam  habent  ramum  aquam, 
vr  pifces,  eo  quod  in  eis  viget  humor  aqueus; 
alia  animalia  habent  terram, & acrem,  vt  a ues.Sc 
reptilia  , in  quibus  rerra , Se  aer  propter  rcipira- 
tionem  prxdotninamur. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

E C dem  autem  1 modo  e xijf inundant  ejl , &C.  Ille  iy, 

cft  fecundus  * curtatus  huius  quarti  libri,  Texe.  jc. 


25° 


Lib.I  V.  Phyficorum 


in  quo  Philofophns  determinat  de  vacuo  ; & di* 
uidirur  in  fex  capitula.  In  primo  ponit  rationes 
antiquorum, quibus  probabam  vacuum  non  ede, 
& etiam  quibus  probabant  vacuum  ede.  Infe- 
cundo odendit  vacuum  non  efle  per  omnes  dc- 
feriptiunes  datas  de  vacuo.  In  tertio  odendit  va- 
cuum non  ede  per  mtionct  fumptas  ex  parte  mo- 
tus. In  quarto  odendit  vacuum  non  ctle  ex  patte 
velocitatis,  & tarditatis.  In  quinto  odendit  va- 
cuum non  e(1'e  per  naturam, & conditionem, qux 
competeret  vacuo  , fi  vacuum  edet.  In  fexto 
odendit,  quod  vacuum  non  cd  immixtum  ,feu 
imbibitum  corporibus.  Secundum  ibi : Vtauttm 
fiUmut.  Tertium  ibi  :*Quod  tutem  non  tft.  Quar- 
tum ibi : Amplius  autem  dr  ex  bu.  Quintum  ibi: 
At  veri  perfe  cer.filer.tnt  ii  m.  Sextum  ibi : Sunt  a a- 
ttm  ijui  hm,  Primi  prxmittit  intentionem.  Se- 
cundo ptofequitur  ibi : Alij  igitur.  Primi  ponit 

Oi»/T Jtr»m  j^am  conclulionem  : Ad  naturalem  fjpedlat  de- 

et  VMtH)  44  . . . ‘ , ... 


18. 

Ten.  y 


thjfimm  terminare  de  vacuo.  Probatur  , quia  ad  illum 
frim.  fpeftat  determinare  de  vacuo,  ad  quem  fccftat 
determinare  de  loco  •,  fcJ  ad  naturalem  Ipc&at 
determinare  de  loco  : igitur,&c.  Minor  patuit 
peius,  & maior  probatur : quia  per  eandem  cau- 
tam, per  quam  dcueninms  ad  cognofccndum, 
quod  locus  ed,  ali)  capiunt  rationem  , &:  fidem, 
quod  vacuum  cd , fcilicct  propter  motnm  loca- 
lem. Secundo  patet  per  vnigum  , qui  ponit 
illud  ede  vacuum  inqtionon  ed  corpus  tangibi- 
x lc,  vt  vas  in  quo  folum  cd  aer.  Tenii  patet, ama 
fi  vacuum  b cflct.idem  edet  locus, & vacuum.fcd 
diceretur  locus  ei  ratione1,  qui  repletus  ,&  va- 
cuum ea  ratione,  qui  priuattim  corpote.Et  time 
tangit  ordinem  procedendi,  quid  ptinii  ponen- 
di lunt  rationes  .quibus  probatur  vacuum  ede. 
Secundo  ponendi  lunt  rationes  «quibus  proba- 
tur vacuum  non  elTc;  Se  tertio  dicentur  commu- 
nes opiniones  de  ipfis. 

Alij  igitur  i manflrare  temantes.  Hic  profequi- 
tur , ic  primi  ponit  rationes  antiquorum  pio- 
bantes  vacuum  non  ede.  Secundo  rationes  pro- 
bantes vacuum  ede, ibi,  Exiflimamcs  autem.  Pro 
prima  patte  notandum,  quid  antiqui  ponentes 
vacuum  non  elTc  probabant  « quid  corpoia  re- 
pleta aere  nou  funt  vacua  , immi  etiam  aer  cd 
corpus  natum  reddere  , & facere  diflarc  alia 
corpora  j & hoc  pofito  .crediderunt  fuffidenter 
ptobalfc  vacuum  non  ede.  Sed  dicit  Aridotelcs, 
quod  hoc  non  valet:  quia  pluribus  aliis  modis 
. ali)  pofuctunr  vacuum.  Aliqui  J enim  imagina- 
bamur vacuum  infinitum  extra  coelum.  Item, 
ali)  dicebant  vacuum  elfc  imbibitum  corporibus 
mixtis : modii  neutraidartim  politionum  impro- 
batur per  prxdi&um  modum.  Quod  autem  cor- 
pora repleta  acre  non  fint  vacua,  probant  dupli- 
citer. Prim6  , quia  vires  ,&  vcfici  repleti  acre 
fine  fradione  non  podunt  comprimi.  Secundi 
pet  elepfydras,  vnde  eclepfydracd  inftrumcn- 
rum  habent  vnum  paruum  foramen  fuprl,  & 
n\tilta  foramina  fubtus,  tunc obftrudlo  foramine 
fiipcriort.fi  vas  illud  ponatur  inaqua, non  potcd 
ingredi  propter  reddent iam  quam  habet  ab  aere: 
fed  apetto  foramine  fuperiori  ftacim  ingreditur 
aqua,  eo  quod  aer  inclufus  in  vafc  cedit  per  fo- 
ramen fiipcrius. 

1 9.  Exiftim  antes  j autem.  In  ida  parte  ponit  ratio- 

Xext.  nes  antiquorum  ad  probandum  vacuum  clTcrquia 
U\  fi  vacuum  non  effet, fequeretur, quAd  nullus  pof- 

^ct  ®cr’  motu*  localis;  confcqucns  cd  contra  ex- 
•veemum.  pcrjcntiam.  Et  confcquentia  probatur;  quia  mo- 


bile, vel  reciperetur  in  pleno.vel  in  vacuo.  Si  in 
vacuo,  habetur  propofitum.  Si  in  pleno,  hoced 
impoffibilc  : quia  duo  corpora  eifcnt  fimul  ;& 
qua  ratione  duo , eadem  ratione  tria  ; & fic  infi- 
nita corpoia  podem  e Ile  fimul.  Item,  qua  ratio- 
ne magnum  corpus  potcd  recipere  paruum , ei- 
dem ratione  paruum  poted  recipere  magnum, 
fcilicct  recipiendo  fucceiCuc  partes  eius  : igitur 
pudibile  edet , quod  totus  mundus  edet  in  vno 
grano  inilij , quod  cd  falfuni.  Er  conuertendo 
idam rationem  , probat  f MclilTus,  quod 4001-  Text.  J4. 
nia  edent  immobilia : quia  fi  aliquid  muucrctur, 
iam  edet  dare  vacuum,  quod  cd  impodibile.  Se- 
cunda ratio : $ quiafi  vacuum  edet  ,fequerctar.  Tat.  f j. 
quod  nulla  pudet  fieri  condcnfatio;  confcqucns 
cd  falfum , vt  quando  ex  acre  generatur  aqua. 
Confcquentia  probatur,  quia  pars,  qux  cederet 
ad  minorem  locum,  vel  reciperetur  in  vacuo , & 
habetur  propoiitum  , vel  in  pleno  , & tunc  duo 
corpora  edent  fimuhquod  cd  iniprobatum.Con- 
firmatur  per  cxpencntiain;  quia  videmus  qu6d 
dolium  continet  tantum  de  vino  cum  vtribus, 
quantum  contineret  fine  vtribus  -,  quod  non  cf- 
iec  nili  vtres  reciperentur  in  vacuitatibus  indu* 
fis  in  vino. 

Amplius  6 autcm.Eil  tertia  tatio,  quia  nili  edet  Ten.  \i. 
vacuum,  fequeretur , quod  nulla peder  fieri  augr 
nicntatio ; confcqucns  ed  falfum,  &c  confcqucn- 
tia  probatur : quia  augmcnrado  fit  per  aducn- 
tum  alimenti,  quod  fi  reciperetur  in  vacuo, habe- 
tur propofitum.  Si  in  pleno,  tunc  duo  corpora 
erunt  fimul.  Tejlirnenium  autem.  Ed  quarta  ra- 
tio per  experientiam  ; quia  videmus,  quod  l vas 
plenum  cineribus , tantum  continet  de  aqua, 
quantum  fi  non  eifcnt  cineres , quod  non  edet, 
nili  inter  cineres  edet  vacuitas  , in  qua  regipere- 
rur  aqua.  Ejft  autem  affirmarunt.  Ed  quiuta  ratio» 
quia  nifi  h vacuum  clfcr , fequeretur,  quod  in 
illis  inferioribus  nulla  edent  difeontinua;  con- 
fcqucns cd  falfum.  Et  confcquentia  probatur, 
quia  non  apparet  vnde  proueniict  difeominua- 
tio  , nifi  propter  vacuum  intermedium,  ldci  di- 
cebant Pythagorici , quod  de  vacuo  in6nito  ex- 
tra ccclum  , quandoque  infpiratur  vacuum  per 
ccrlum  ad  faciendum  difeontinuationem  in  cor- 
poribus huius  mundi. 


A N N O TAT  IONES. 

? T Ste  efl fecundut  traclatue.irc.  Abfoluta  primi 
1 patte  huius  libri , iam  fecundam  aggreditur 
Aridotelcs,  in  qua  difputat  de  vacuo  , de  qua  re 
primum  probat  ad  Phyficum  ttadationem  de 
vacuo  pertinere , quia  cum  loco  habet  affinita- 
tem* deinde  quandam  opinionem  refert  vacuum 
impugnantem : refert  & alum  vacuum  ede  affir- 
mantem -t  his  tamen  peradlis  multis  probat  ratio- 
nibus non  pofle  dari  vacuum,  neque  fcparatnral 
rebus,  vt  quidam  dixerunt,  neque  rebus  ipfis  itn- 
merfum,  vtalt)  cxiditnarunr. 

b SivMHHtneffet  jdemeflit  lectu  t& vacuum, ire.  £"*»><* 
Nota,  quod  locus , & vacuum  idem  fune  fubic- 
&o,  fed  fola  ratione,  & definitione  didetunc,&  ’ 
hoc  cft  quod  dicit  Aridotelcs  : 1’acuum  ple- 
mnn  & lectu  , rffe  autem  ipfis  non  idem  tft.  Obierua 
tamen  Aridocclcm  non  intclligere  rationibus 
eifdcin  reucra  comprobari  vacuum  ede , quibus 
comprobatur  locum  elfc  : nain  primum  cll  fal- 
fum i Se  fecundum  verum : neque  fubitide  appa- 
renter argui  locum  non  efle,  Se  vacuum  non  ede, 

fed 


Quseftio  VII. 


251 


feci  ait , qtibd  cum  locos  & vacuum  fola  ratione 
differant,  fimiltbus  rationibus  pcrfuadcbanc  libi 
antiqui  locum  cfle  , Se  vacuum  cfle  , fcilicct  ad 
faluandum  motum  localem. 
e Probabant  quod  cor  par*  repla  a aere,Sc  e.  Nota, 
quod  vacuum  ( f»  eflet ) deberet  cfle  locus  nullo 
prorfus  feniibili  corpotc  repletus  i & in  hoc  om- 
nes ponentes  vacuum  , confcntiebant.  Verum 
nonnulli  propter  infcnfibilicatcm  acris  credide- 
runt aerem  nihil  cllc  , atque  adeo  crediderunt 
locum  , in  quo  non  eft  nili  aer , cllc  vacuum. 
Contra  quos  Anaxagoras  credidit  fufficicntcr 
oftenderc  vacuum  non  ede  , fi  oftenderet  acrem 
aliquid  clfe,  atque  adeo  vbi  eft  aer  non  elTc  va- 
cuum. Quod  probabat  duplici  experientia : pri- 
ma in  vtte  pleno  acre  , cui  licet  graucm  lapi- 
dem fuperponas  , non  cedit , led  reddit ; fle  ta- 
men fi  vter  edet  vacuus,  non  ccfifterct,  fed  com- 
primerentur latera.  Altera  experientia  eft  de 
elepfydra. 

I.  »1  Alicui  inurinabantur  -vacuum  infinitum  extra 
ccelum.  Nota, quid  Pythagoras  ponebat  vacuum 
extra  vniuctfum , nempe  extra  vltimum  ccelum, 
illudquc  infinitum , materiale.  Se  fcparatumjcu- 
ius  meminit  Philof.  lib.$.  rcxt.a;.  Se  i f.  Se  Phi- 
loponus  dicit  hanc  opinionem  Pythagorx  elTc 
folum  metaphorice  intclligendam , nempe  quod 
ditlinckioncm  numeralem  rerum  appellaret  va- 
cuum , ve! uti  cum  flatu  pulucres  icccrnimus, 
videntur  vacuitates  medix  inter  cos  reflare.  Alij 
ponebant  vacuum  in  rebus  illis  mobilibus  , & 
hoc  duplici  modo : aut  extra  corpora  fcnfibilia, 
vt  in  aula , Se  in  campo  ; vbi  in  rei  vei  itare  efl 
aer,  aut  immixtum  corporibus  , vt  Democritus, 
Se  Leucippus.  Hi  namque  adruebant  resex  in- 
(editibus  atomis  componi , A:  quia  non  imclli- 
gcbant  quomodo  resdiflind.c,  Ardifeomimix 
cJlent,  nili  inter  illas  vacuum  citer , ponebant 
inter  atomum,  & atomum  porum  vacuum , ira 
vr  mixtura  ex  atomis  per  poros  diliun&is  eflet 
compofitutn , ob  idquequi  fufficienrcr  vult  im- 
pugnare vacuum  cllc , attendere  deber , vtvni- 
ucr  filirer  probet , nec  intra  corpora,  nec  in  cor- 
poribus aliquem  cllc  locum , qui  non  fit  corpo- 
re pleniis,quod  non  faciebat  Anaxagoras.  Nam 
ntio  cius  fofurn  procedit  contra  cos , qui  exi- 
ftimances  omne  ens  clfe  corpus , fcilicct  perce- 
ptibile fenfibus,  putabant  aerem  nihil  cfle, Se  per 
confcqucns  , quod  plenum  efl  tantum  acre  cfle 
vacuum. 

II . c Vnda  elepfydra,  Sec.  Nota,  quod  elepfydra,  vt 
inquit  Albet  tus,  efl  nomen  Grxeum  , & dicitur 
a*>i4  quod  idem  eft,  quod  fur , SeJfu?  , quod 

Ctyfita  e ftaqua.  Vnde  elepfydra  quali  furatitia  ,/iueab- 
fltadiua  aqux.  Ve!  dicitur  elepfydra  a xa 
quod  eft  furor , Se  C/af  quod  eft  aqua,  id  eft,  vas 
ad  furandum  , & Corripiendum  aquam.  Eft  enim 
inftrumctmim  habens  collum  parutim  furfum, 
ftri&umque  dcfuperorifirium,&  ventrem  latum 
deorfum  cum  paruis  foraminibus , & cum  ob- 
flruirur  foramen  furfum,  quauis  fundum  clepiy- 
drx  fi”>er  aquam  ponas , non  intrabit  aqua , re- 
lidente aere;  ne  detur  penetratio  dimennonum, 
neque  exir  aqua  recepta  ne  detur  v.icuum:«perro 
autcin  orificio  quo  exeat, autingrcdiaruracr/ub- 
intrat,  vel  egreditur  aqua , tfftque  inftrumentum 
apruni  hortulanis. 

f Et  lonucrtcndo  ittam  rationem prebat  Mtliffu , 

Sec.  Nora,  quod  Melillus arguebat  hac  ratione 
a deftru&ionc  confcquentis , morum  non  clfe. 


in  hunc  modum ; fi  aliquid  moucretur,  iam  cflcc 
dare  vacuum  ; at  vacuum  dari  non  poicft  : er- 
go non  datur  motus.  Dicit  autem  Scotus , quod 
MelilTus  comicrtcndo  rationem  , probabat  om- 
nia clfe  immobilia  , quia  vt  illi  arguebant  a po- 
litione antecedentis  ad  politionem  confcqucn- 
tis,vacuum  cfle  in  hunc  modum  , Si  motus  eft,va- 
CMttm  rfl ifedmot nt  eft  j ergo  vacuum  eft.  Ita  MelilTus 
recipiens  eandem  maiorem  , arguebat  ex  oppo- 
fito  confcquentis  ad  oppofitum  antecedentis, Si 
motu*  eft , vacuum  eft  ; fed  vacuum  non  eft : ergo  mo- 
tus non  eft. 

g Tat  plenum  cineribus  tantum  continet  de  aequa. 

Se  c.  Nota , quod  hoc  proucnit  propter  quatuor. 
Primum  , quia  partes  cinerum  includunt  mul- 
tas partes  actis , qui  expelluntur  in  infufionc 
aqux.  Secundum  , quia  liumidum  aqnx  efl  be- 
ne terminabile  termino  alieno  , & male  termi- 
natur termino  proprio  ; idch  maiorem  locum 
occupat.  Tertium  , quia  contraria  nota  funt  fc 
inuicem  corrumpere  ; fed  aqua  , A:  cineres  fe- 
cundum fitasqualirares  conrraiiantur  ,arquc  ita 
aqua  corrumpit  cineres,  & cineres  aquam.  Se 
propter  hoc  videtur  manifcfta  cuaporatio  vnius. 

Se  alterius : ficut  etiam  pater  in  calce.  Quartum 
cfl.quia  in  cineribus  funt  multi  pori  redii, A;  pa- 
tentes, Are. 

h Q*ia  nifi  vacuum  efftt , pqueretur , Sec.  No- 
ta, quod  fuit  opinio  Pythagorx  dicentis  infini- 
tum clfe  vacuum  extra  ccelum  , A:  ipfiim  egre- 
di in  hunc  mundum  per  modum  rclpirationis, 
diilinguens  naturas  rerum , fcilicct , primA  nu- 
meros , A:  confequcnccr  alia.  Nam  intelJigcrc 
non  poterat , quomodo  eflet  rerum  numerica  di- 
ftiiidio  , A:  difeominuatio*  inter  duo  corpora 
inJittidua  , nifi  aliauod  cflcc  medium  , quod 
non  eflet  corpus , ob  idque  ponebat  extra  cor- 

f>ora  vacuum  , quo  indiuidua » vt  Petrus  a Pau-  1 
o , numero  diflingucrenrur  , Se  hoc  vacuum 
ponebar  extra  vniuerfum  ; aiebitque  cadum 
foraminibus  qnibufdam  paruis  iufpirare  intra 
/c  vacuuin  illud  ad  faciendam  htmifmodi  di- 
rtin&ioncm  materialem  , A:  indiuiJualcm  re- 
rum. Er  ne  videretur  fixe  lententia  contradi- 
ftionem  inuoluere , ex  eo  quAd  vacuum  , eum 
nihil  fir  , non  poteft  egredi  , neque  intrare, 
dicebant  aliqui  Pythagorici,  illud  vacuum  non 
cfle  /impliciter  nihil  i fed  cfle  fpiritu m quon- 
dam tenufflimum , fieurpulueres.  Et  ficut  pul- 
neres  tenni  flatu  rcfpirantcs  diuidimus,  ira  ccr- 
lum  infpirando  intra  fc  illud  vacuum  facie- 
bat diftimflioncm  numericam  rerum  , Se  ad 
hanc  metaphoram  videtur  hic  Phifoporius  af- 
fudere. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

VT  autem  1 fetamus  , Sec.  Hoc  eft  fi- enti-  j 
dum  capitulum  huius  rra/latus  , in  quo  Texe.  j; 
Phifofophus  oftendir  vacuum  non  elfc  , difcur • 
rendo  per  deferipriones  vacui : A:  primo  faci t 
hoc.  Secundo  fuluit  rationes  adduflas  in  pri- 
mo capitufo , ad  probandum  vacuum  cfle.  Se- 
cundum ibi  , NuUa  autem  neeeflitat  eft.  Primi 
prxmirrir  intentionem.  Scamdd  prnfcquititr, 
ibi , 1'idetur  ijr itur : PrimA  dicit , quod  in  de- 
terminando de  vacuo  , oportet  accipere  quid 
hoc  * nomen  vacuum  figninccr.  Vbi  dicit  Com- 
mentator qutd  oportet  dcfcribcrc  rei  mitium 
per  aliquam  orationem  compoti  tam  ex  aliquo, 


l3- 

rot  ftnS  ti- 
ntttbus  qno- 
tnoJo  tenti - 
ne *t  tant-im 
aytM , •jtian- 
tAtn  mtfjue 
(intritu*  tK- 
tinsbnt. 


Of  init  Py- 
thagora  Jo 
i 'nesse. 


251 


Lib.  I V.  Phyficorum 


quod  fc  habet  per  modum  generis  , Sc  tunc  vi- 
dere an  differentia  conucniat  generi,  vel  non: 
cuius  caufacll,quU  fi  fignificarum  per  terminum 
deferiptum  fit  ens  in  rerum  natura, tunc  differen- 
tia conueniet  generi  & fi  non  fit  , tunc  non 
conueniet. 

X j.  fldetur  igitur.  Hic  profequitur ; & primb  pro- 
bat,& reprobat  f.ilfasdcfcriptioncs  vacui. Secun- 
do ponit  veram  deferiptionem  cius ; ex  qua  pro- 
bat vacuum  non  efle,  ibi , Quoniam  at nem  de  loco . 
Vnde  antiqui  dabam  quatuor  deferiptiones  va- 
cui. Vna  erat  b , quod  vacuum  ejl , in  quo  non  efl 
corpiu.  Secunda  erat,  quod  vacuum  ejl,  in  quo  nihil 
efi  i Si  hoc  cft  pro  tanto  , quia  putabant  omne 
ens  efle  corpus , & dicebant  in  illo  nihil  efle , in 
quo  non  erat  corpus.  Tertia,  quod  vacuum  ejljn 
tjuo  non  efl  corptu  graue,  vtl  le/ie.  Quarta,  quod  va- 
cuum cfl  in  quo  non  ejl  fubjlantia  , qua  efl  Ime  aliquid 
in  afln:  Si  idcb  ponebant,  locum  efle  materiam. 
Contra  primam  Se  fecundam , arguitur  fi  muli 
quia  exiliis  fcqnitur.quod  p\indlus  cflet  vacuum: 
confequens  cll  falfum  i quia  de  natura  vacui  cft, 
quid  fit  rufcepriuum  corporis,  fi  elfcr ; & tamen 
punclus  non  cfl  fufceptiuus  corporis.  Confe- 
quentia  parer,  quia  punclus  cfl  in  quo  nihil  cfl, 
nec  corpus  , nec  aliquid  aliud.  Contra  tertiam 
Tcsr.ft.  i arguitur  , quia  ex  illafcquitur , quod  ii  elfct  c 
aliquod  corpus  fonorum , quod  non  effet  graue, 
vel  lcuc,  quid  locus  repletus  illo  corpore  effer 
vacuus  i quod  cfl  falfum.  Et  patet  confequentia; 
quia  non  haberet  in  fc|>rauitaicm,vcl  leuiutcm. 

Et  Ariflotclcs  arguit  lue  condicionaliter, non  af- 
ferendo, quid  ccclum  fit  tale  corpus  i & hoc  fa- 
cir  pro  tanto  , quia  nondum  cfl  probatum  quo- 
modo cadum  habeat  grauitatem , vel  leuiiatcm; 
fcd  hoc  probabitur  in  libro  Cccli.  Contra  quar- 
Text.j?.  tum  obiicitur:  j quia  fi  vacuum  effet  materia  cor- 
poris, (caneretur  quid  locus  cflet  materia, quod 
cftimprohatum  prius, quia  materia  non  cfl  fepa- 
tabilis  ab  illo  cuius  cfl  materia  •,  fcd  vacuum  cfl 
feparabile , ficut  fic  ponentes  confitentur  igitur 
vacuum  non  efl  materia. 

1 6 . Quoni.wi  autem  ^ de  loco , &c.  Hic  ponit  veram 

Teit.tfo.  deferiptionem  vacui . fciltccc  quid  vacuum  ejl  le- 
Dffinint  V4-  ctupriuaiui  corpore: Se ex  hoc  infertur  fecundum, 
quid  vacuum  non  cfl.  Primum  patet  ex  quid  no- 
rnir.u  vacui.Vndc  per  vacuum  omnes  intclligunt, 
fufceptiuum  corporis,  in  quo  natum  cft  efle  cor- 
pus ; & tamen  in  illo  nullum  efl  corpus.  Sccun- 
Tcxr.^t.  dmri  \ patet , quia  fi  « vacuum  effet,  fcquctctur, 
quid  cflet  aliqua  dimenfio  feparatai  confcquqns 
* vide  e en  e.^  falfum  fecundum  Commentatorem  , quia  ta- 
fwlippiinc..  b's  dimenfio  effet  accidens  , & impoffibile  * cfl 
liuiui libri,  efle  accidens  fcparaium  a fubicdlr». 

T ext.  6i.  N ulla  autem  6 neceffiras  cfljkc.  Hic  foluit  ratio- 

nes prius  pofitas  probantes  vacuum  cflc:&  foluit 
quatuor,  tacendo  de  quinta:quia reputat  nullius 
valoiis.  Secunda  ibi , Contingit  nutem.  Tertia  ibi, 
Et  augmen  tari. Quarta  ib i, Omnino  autem.  Ad  pri- 
« mam  rationem.  Si  motus  localis  { cft,  vacuum 
eft:  negatur  confequentia.  Ad  probationem  di- 
co, qu6d  motum  localiter  recipitur  in  pleno  : 6c 
negatur  confequentia , quod  duo  corpora  fint  fi- 
mul ; & caufacft , quia  corpus  in  quo  recipitur, 
cedit  fibi  per  condcnfationcm  , ita  vt  vfque  ad 
aliquam  ccrram  partem  omnes  partes  medij  in 
quo  fir  motus  propinquius  iaccnt  quam  ante , ve 
Tctt.tfj.  patebit  poftea.  Ad  fecundam  7 negatur  confe- 
quentia : quia  adhuc  potcfl  fieri  condcnfatio  per 
coinprcflioucm,  expellendo  partes  fubtiliorcs,vt 


*7* 


patet  incompreffionclpongia:,  & Ariflotclcs  ta- 
cet de  alio  modo  condcnfationis,qui  fit  per  prx- 
uiam  altcrationcm ; vt  quando  ex  aere  fit  aqua:& 
hoc  pro  cauto, quia  de  ea  facit  mentionem  in  fine 
huius  tradhcus.Ad  tertium, negatur confcquetia, 
quia  adhuc  potcfl  fieri  augmentatio, vt  fi  ex  aqua 
fiat  aerttamen  ifta  non  cft  proprie  didlaaugmcn- 
tatio:quia  de  augmetatione  proprie  didla  viucn- 
tis,fit  mentio  in  libro  de  Generatione.  Ad  quar- 
tam rationem  dicit  Ariflotclcs, quod  illadc  cine- 
ribus interimit  fc  ipfam:  quia  huc  ponatur  va- 
cuum, fiuc  non, arqualitcr  debet  foluiillaratio:& 
ideo  refpondctur,  qu^l  hoc  cft  propter  ficcira- 
cem  cinerum,  qux  multum  confutuit  de  aqua.  Se 
cum  hoc  aqua  multum  confumit  de  cineribus. 

ANNOTATIONES. 

4 /~\  Portet  accipere  quid  hoc  nomen  vacuum  j7- 
gnifuet.  Nota,  quod  quemadmodum  ad 
dcmonftrandam  paflionem  de  fubicclo  oportet 
fupponcic  quid  cft  fubic&iun,  iu  ad  oftenden- 
dum  an  res  ugnificata  per  fubiedlum  fit , oportet 
fupponerc,  quid  nomen  fignificct. 

Antiqui  dabam  quatuor  deferiptiones  vacui,  fcc.  ■*  v». 

Nota, quod  aliqui  antiqiri  ex  eo  fupponebant  va-  t'  ** 
cuum  efle  locum  , in  quo  uihilcft  , quia  lucelli- 
genius  fpirijualcs  nondum  cognofccntes,  nihil 
putabam  cllc  nifi  corpus  , & cum  in  rei  veritate 
vacuum  fit  locus , vbi  non  cft  corpus,pro  eodem 
accipiebant  corpus , & em,  & in  loco  non  efle  cor- 
pus , Si  efle  nihil  -,Sc  ex  hoc  in  alium  tabebantur 
errorem  , nutantes  nullum  efle  corpus  nifi  tan- 
tum tangi bilejoinnc  autem  corpus  tangibile  aut 
graue  cft,aut  IcucjCc  ex  hoc  colligcbanc  vacui  dc- 
fi Ititioncm  , kr acuum  ejl  locus , in  quo  uan  ejl  eorptu 
grane,  aut  leue. 

c Si  vacuum  ejfet  materia,  &C.  Nota,  quhd,  cum 
vacuum  nihil  aliud  fir,  quaiu  locus  non  repletus 
corpore/cquitar  iuxta  fentetiam  Platonicorum, 
qui  ponebant  locum  efle  materiam , & quatenus  ✓ 
recipit  formam,  per  quam  res  fit  hoc  aliquid , id 
cftjconftttuiuu  in  hac  fpecic,matciiam{quatcnus 
cor.fidctatui  non  determinata  ad  cenam  fpccicm 
fubftantix  per  formam)  clfc  vacuum . 1 Ios  autem 
reprehendit  Ariflotclcs, quia  ficut  non  rc&c  di- 
xerunt materiam  cilc  locum,  ita  nec  rc&c  dicunt 
materiam  clfc  vacuum : materia  enim  non  cft  4c- 
parabilis,  id  cft,  fubicdlo  diftindla  ab  eo, cuius  cft 
materia : locum  vero  atque  adc&  vacuum  omnes 
concedunt  rem  efle  diftindlam  a corpore, quo  lo- 
cus aut  repletur,  aut  caret, 
d Si  vae  tum  ejfet  ,/eqttnetur  quod  ejfet,  SiC.  Nota, 
quod , cum  vacuum  idem  fit  quod  locus  non  re- 
pletus corpore , &:  determinatum  fit  text.  57.  lo- 
cum non  efle  fpatium  inter  latera  loci,  nempe  di- 
menfiones  diftindlas  a corpore  locato  , (equitur 
vt  neque  vacuum  detur  extra  corpus , quod  lo- 
caliter roouctur , vt  dicebat  prima  opinio  ; ne- 
que intra  corpora,  vt  dicebat  Democritus.  Hic 
autem  infinuat  Ariflotclcs  hos  aflcitorcs  vacui 
eofdcm  efle , qui  fupra  pofucrant  locum  efle  illas 
diracnfioncs  infcnftbilesdiftiuclns  a corporibus, 
quastcxr.jy.rcprobaucrat ; hafquccum  carerent 
corpore  fenfibili,  vacuum  appellabant.  Et  ideo 
dicitur  vacuum  extra  corpora , id  cft , diftin&um 
a corporibus  : funt  enim  accidentia  fine  fubic- 
dlo , & quantitate*  per  fc  fubllllentcs.  Quoad 
fcqucntitini  inrclligcntiam  notandum  cft.  Et  hoc 
eft,quodfubiungit : vacuum  enim  non  corpus: 

fcd 


Qusftio  V II. 


fed  corporis  fpatium  cfTc  vult, vel, vt  alibi  legitur, 
efie  volunt.  Vnde  ft  legatur  t ui»,  referri  debet  ad 
vacuum  ; quia  vacuum  vult , id  cft , natura  vacui 
expofcit,vt  non  fit  corpus,  fcd  corporis  fpatium; 
fi  veri  legatur  volunt,  referri  debet  ad  opinionis 
anthotes , vt  Gr  fenfus : opinantes  vacuum  elTe, 
volunt  vacuum  non  eilc  corpus  , fcd  corporis 
(parium. 

19.  * S»  m*lU4  Indit  ejl, vacuum  efi,  Sec.  Nota,qubd 

h*c  confcqucmia,  v t mani rcllum cft, non  va- 
let de  motu  altcracionis.  Nulla  enim  cft  appa- 
rentia de  motu  alterationis,  vt  requirat  vacuutu, 
quo  fc  moucns  conferat : nam  altcratio  non  fic 
permutationem  loci,  fcd  per  receptionem  qua- 
litatis in  fubic&o  corpore, & in  hoc , vt  dicit  hic 
Ariftotclcs,  fuit  deceptus  Mchflas , qui  ex  nega- 
tione vacui  fuftulir  otnnc  genus  motus.  Nec  et- 
iam valet  de  motu  locali , quia  poteft  fieri  per 
hoc , qubd  corpora  fubintrant  ic  inuiccm  per 
modum  infpiftationis ; vt  fi  aliquid  moueaiur  in 
plcuo,ficut apparet  in  circulationibus  aquarum, 
ybl  vna  pars  pariter  exdit  aliam  & vnus  circulus 
pellit  alium. 

« Si  ejftt  aliquod  corput  fororum , &c.  Nota, quod 
aliqui  ex  antiquis  putabant  calum  ellc  nec  gra- 
ne , nec  leuc , affc&um  tamen  colore , Se  fono: 
(colore  quidem  propter  lucem , Se  fono  propter 
motum. ) Ex  hoc  Ariftotclcs  deducit  eos  in  con- 
rradi&ioncm.  Nara  cum  dicant  folum  eum  lo- 
cum, qui  cft  fufceptiuus  corporis  tangibilis,cum 
tali  corpore  carucrir , efle  vacuum  ; dicere  tunc 
coguntur  locum  repletum  corpore  ca-icfti , auc 
aere,  (quae  illi  putabam  non  cfTcgrauia  , aut  le- 
uia£effc  tamen  colorata)  vacuum  cifc.Si  verb  non 
fuerit  nccclTarium,  ve  locus  non  fic  vacuus,  cor- 
pus illud  quo  repletur,  ellc  tangibile  , fcd  fatis 
eft  elTe  coipus,  fcquitur,  vt  talis  locus  non  fic 
vacuus,  atque  ita  cft  in  veritate.  Contradi&io- 
netn  eigo  implicant  dicentes  prius  vacuum  elTe 
iorum,  vbi  nullum  cft  corpus  : &:  fubiungentes 
poftea  vacuurrtclTc,  vbi  non  eft  corpus  tangibile: 
eumderttr  locus , qui  fecundum  primam  defini- 
tionem non  cft  vacuus , Se  tamen  fecundum  al- 
teram fit  vacuus. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Q Feriam  autem  1 non  efi  vacuum ,Jic fi paratum. 
Hoc  cft  rerrium  capitulum  huius  cra&atus, 
qf»*v7-',n<Iuo  Philofophus  oftendir  vacuum  non  e fle, 
mmotuffe  per  rationes  fumptas  ex  parte  tnotus.  Er  diuidi- 
ufvttmi’  rur,  quia  primo  ponit  vnam  rationem , qux  cft 
* ex  parte  natur*  loci.  Secutidb  ponit  aliam  , qua: 
eftex  parce  ihotus  in  generali.  Er  tertio  probae 

tialicer  de  quibit  fifam  motibus, quod  non  pof- 
ficri  in  vacuo.Sccuda  ibi.  Accidi t aut  em. Ter  - 
ria  ibiyAmpiiiu  nunc  quidem.  Prima  ratio  eft, quia  fi 
vacuum  cft , vacuum  cft  locus , fed  vacuum  non 
eft  locus  , igitur  vacuum  non  eft.  Maior  patet  ex 
quid rsominu  vacui:  & minor  probatur,  quia  lo- 
cus,ad  quem  aliquod  fimplicinm  corporum  mo- 
netur naturaliter,  vr  ignis  fuxfum.  Se  terra  deor- 
fum,  habet  aliquam  porcnciam^c  virtutem, pro- 
pter  quam  cornus  fimpJcx  moucrtir  ad  ipfum:fcd 
vacuum  non  habet  huiufmodi  potentiam  , vel 
virrurem  : igitur  vacuum  non  cft  locus. Secundo 
confirmatur;  quia  vacuum  non  liabcr  aliqiuin 
virtutem  in  vna  parte  Tui,  magis  quam  in  alia; 
igitur  qui  ratione  corpus  mobile  fimplex  mone- 
retur ad  vnam  partem , eadem  ratione  ad  aliam; 
Scoti  oper.  Tam.  II. 


jO. 

Teic.f* 


Se  per  confcqucns  moneretur  ad  omnem  partem 
fimul.quod  cft  impoffibile ; vel  ad  nullam, 5t  ha- 
betur confequens. 

Eadem  1 autem  ratio , Se  e.  Infert  corollarium,  1 
quod  locus  non  cft  fpatium  fepararum.  Probat  Tcxt.«^. 
dupliciter.  Primb , quia  locus  cft  caufa  morus 
naturalis  per  hoc  quod  lubee  quattdam  poten- 
tiam, & virtutem,  icilicct  confcruatiuam  locali: 
fed  fpatium  fcparatun  non  habet  huiufmodi  po- 
tentiam, & virtutem ; quia  quantum  cft  ex  parte 
fpatij, nulla  cft  differentia  partium  cius;crga,&c. 

Secundo  , quia^i  » fpatium  feparatum  elfct  lo- 
cus, tunc  heut  totum  effer  in  loco  per  fc , ita 
etiam  quilibet  pars  ciuv  Confequens  eft  fal-  V 
fum  ; quia  pars  non  habet  morum  per  fc ; Se 
per  confequens  neque  locum  : & tunc  in  fine 
ponit  maiorem  prima:  rationis , & patet  in  li- 
tem. 

Accidit  i autem.  Ponit  fecundam  rationem:  Tcxt.«*. 
deinde  confirmationem , ibi : Primum  igitur  quo- 
ffMW.Ratio  cft  ifta  :quia  ft  vacuum  c(Tcr, vacuum 
poneretur  propter  motum  localem ; fcd  propter 
motum  localem  non  debet  poni  vacuunv.vacuum 
igitur  non  cft.  Maior  paret  per  antiquos  : Se 
minor  probarur,quia  in  vacuo  b ft  eilct,non  fie- 
ret motus  localis , quia  cum  omnes  partes  vacui 
fine  ciofdcm  rationis  ad  iftum  fenfum,qubd  non 
cft  diucrfitas  potenti*,  aut  virtutis  in  vna  pane, 
quam  in  alia  , fcquitur  , qubd  qui  ratione  fiet 
motus  ad  vnam  partem,  eidem  ratione  ad  aliam: 

& per  confequens  vel  ad  omnem  partem  (imut 
fiet  motus  , vel  ad  nullam  , quod  cft  propo- 
fitum.  * 

Primum  4 igitur  quoniam.  Se  e.  Ponitur  tertia  31.’ 
ratio ; quia  fi  vacuum  poneretur  propter  mo-  T«n.<7. 
tum  localem , tunc  in  ipfo  c vel  fieret  motus  na- 
turalis ,vcl  violentus  : non  violemus  , quia  nul- 
lus cft  motus  violentus  alicuius  mobilis  ad  ali- 
quam partem,  nili  quia  eiufdcm  mobilis  cft  mo- 
tus naturalis  ad  oppofitam  partem  : & ideo  cum 
motus  violentus  utpofteriot  motu  fecundum  na-  , 

luriam,  fcquitur,  qubd  fi  in  vacuo  non  poteft  ellc 
motus  naturalis,  qubd  nec  etiam  fiet  morus  vio- 
Icntus.Scd  qubd  norj  poflit  fieri  motus  naturalis, 
patet : quia  in  vacuo  nulla  eft  differentia  loci  fe- 
cundum potentiam , aut  virentem  : quia  vacuum 
non  cft  ens  ; ide&in  ipfo  nihil  mouctur  natura- 
liter ad  vnatn  partem  potius , quam  ad  aliam. 

Item  , quia  differentia  mutationum  naturalium 
fumitur  ex  diffcrenria  naturalium  locorum  ; fcd 
in  vacuo  nulla  cft  differentia  loci  : igitur  etiam 
in  vacuo  nulla  cft  mutatio  naturalis. 

Amplius  j nunc  quidem.  Hic  probat  fpcrialitcr  Tcxt.es. 
de  quiDiifdain  moribus , qubd  non  poliunt  fieri 
in  vacuo.  Primo,  de  motibus  proie&orum  , quia 
omnis  motus  fit  ab  aliquo  motore  : fcd  in  vacuo 
non  cllet  aliquod  moucns  fepararum  a primo 
proic&o , tamen  in  pleno  eft  bene  moucns , ficur 
d per  antipcriftafim.auc  per  aerem  impellentem; 

A:  hoc  videbitur  in  o&auo  huius.  Irem  , in  va- 
cuo non  poteft  fieri  morus  volationis  , aut  nata- 
tionis : quia  in  jllfs  fcrnper  requiri  rur  aliquid  fu- 
ftcncans  alas , Se  pennas , qusc  fc  habent  per  mo- 
dum vehentis. 

Amplius  6 nuRsu.  Probat , qubd  in  vacuo  non  3 3 . 
fic r motus ; quia  in  vacuo  non  poteft  fieri  quies:  Tcxc.tfy. 
igirur  nec  morus.  Tenet  conlcqncmia  , quia  in 
eodem  habent  fieri  quies  , Se  morus.  Ec  antece- 
dens apparer  , quia  non  ellct  ratio  quare  mobile 
magis  quiefccretin  vna  parte  /parij,quam  in  alia, 

Y nifi 


254  Lib.  I V.  Phyfjcorum 


i 


niG  clTct  aliquod  impediens , quod  determinet 
mobile. 

Tm.70.  Amplitu  7 Mttem.  Probat , quod  propter  mo- 
tum localem  non  oportet  ponere  vacuum  ; quia 
fi  vacuum  eiret,&  poflibile  cllcr.quod  in  eo  fieret 
morus , adhuc  non  fieret  motus  eodem  modo  in 
vacuo , ficut  in  pleno ; quia  difpofitio  , & figu- 
ra confert  ad  motum  in  pleno  propter  facilius 
dcfccndeieinmcdio : & tamen  nullo  modo  con- 
fert in  vacuo. 


14- 


sr- 


3*- 
M««  pnit- 


ANNOTATIONES. 


* Q / jfatiurn  fip.ir.ttum  effit  locus  , &c.  Nota  au- 
Orhorcs  vacui  opinari  lo  — - 


opinati  locum  ede  dimenfio- 
v nes  illas, & fpacium  Jeparatum  a fenfibilibus  cor- 
poribus , id  cft , quantitates  fine  fubie&o.  Nota 
fecundi,  quod  in  rei  veritate , id  quod  cft  in  ali- 
quo tanquam  in  loco,  debet  elle  in  illo  tanquam 
in  aliquo  fima  raro  continente,  taliter , vr  nulla 
pars  locati  nt  in  loco  fibi  adxquato.Modo  fecun- 
dum ponentes  illas  dimenfiones  penetrantes  Ce 
cum  lingulis  partibus  inrerioribuslocati,  quxli- 
bet  pars  locati  cft  per  Ce  in  loco  , atque  adeo  fi 
(parium  feparatum  edet  Iocus,totum  penctratiue 
erit  cum  toro  , & quxlibet  etiam  pars  cum  fuo 
proprio  loco, quod  eft  contra  rationem  exiftendi 
in  loco;nam  pars  continui  non  cft  per  fc  in  loco, 
fcd  cft  ficut  pars  in  toto. 

k In  vacuo , fi  effit , non  fieret  motus  localis  , &Cc. 
Nota,  qn6d  (ion  folurn  ex  motu  non  infertur  va- 
cuum c(le, verum  ex  pofitione  vacui  fequirur  mo- 
tum non  efie.  Nam  quemadmodum  dicunt  non- 
nulli , ( quos  i.  de  Ccclo  , text.  90.  citat  Philo- 
fophus ) terram  ede  immobilem  propter  fimi- 
litudincm,  & vniformitatem  fupcrficiei  conci- 
nentis , vel  propter  fimilitudinem  , & xquali- 
tatem  , quam  habet  in  toto  vniucrfo  , ratione 
cuius  non  huc  magis, quiin  illuc  propendet : pa- 
ri ratione , fi  aliquid  ponas  in  vacuo  , nihil  erit 
caufie  cur  ad  hanc , quam  ad  illam  differentiam 
potius  feratur;  & per  confcquens  manebit  im- 
mobile. 

c Tunc  in  ipfi  vel  fieret  mottu  naturalis , &c.  No- 
ta, quod  in  hac  ratione  Aridotclcs  duo  fupponit. 
Primum, quid  omnis  motus  cft  naturalis, vel  vio- 
Icnrus,  inter  quos  apud  Aridorclem,  qui  motum 
Angelorum  non  cognouit,non  cft  dare  medium, 
fecundum  quod  violentus  c(l  pofterior  natura- 
li,ex  quibus  fic  arguitur. In  vacuo  nihil  mouctur 
naturaliter : ergo  nec  violenter,  quiadedrufto 
priori  dedruitur  poderius.  Quod  autem  motus 
violentus  fit  pofterior  naturali, ex  eo  paret : quia 
motus  violctus,  aut prarter  naturam, non  dicitur, 
nifi  per  refpedlu  ad  naturalem,  & quod  cft  ex  na- 
turali inclinatione  rei,  prius  eft  eo,quod  eft  con- 
tra naturam  : ergo  vbi  naturalis  morus  non  eft 
po(fibilis,nec  violentus  podibilis  cft  clTc.  Ante- 
cedens patct,quia  omnis  motus  naturalis  eft  fur- 
fum , vel  deorfum  ; fcd  in  vacuo  non  cft  furfum, 
neque  deorfum.  Tum,quia  ponentes  vacuum  Im- 
paratum dicunt  ipfumcde  infinitum , in  infinito 


autem  non  poteft  lignari  furfum  , nec  deorfum, 
cum  ibi  non  fit  vltimum.nec  medium,  vt  didhim 


eft  fupra,  lib.j.  text.f  3. Tum  etiam, quia  vacuum 
nihil  eft,  flr  nihil  nullam  habet  differentiam  fpc- 
cificam politionis,  furfum  autem , & deorfum  di- 


cunt virtutes  pofitiuas  contrarias. 

4 Sic**  Per  antiperifiafim,  ficc.  Nora,  quod  caufa 


Utrum  <fn».  motus  proieftorumpoft  rcccftum  a primo  proii- 

tmdo  fiat.  1 


cicnrc,  fecundum  aliquos^ft  antipcriftafis,id  cft, 
repercuflio  medij  a medio,  quia  medium  prim6 
pcrcuftum  a primo  Proiicicnre  pellit  medium  fibi 
propinquum , fic  illud  pellit  aliud  , fic  fic  confc- 
quenter  quoufquc  ceflet  virtus  violenter  impref- 
fa  medio.Secundum  veto  alios  caufa  illius  motus 
eft  medium  primd  pcrculliim  a proiicicntc , in 
quo  cft  imprcfta  virtus  ab  ipfo  proiicicntc,  quod 
quidem  medium  continue  aftiftit  percu flo,  defe- 
rendo ipfum  per  quendam  fluxum  motu  velo- 
ciori , quam  fit  natum  moueri  fecundum  natu- 
ram; & ideo  impedit  motum  naturalem  pcrcuffi. 
Proie&a  quidem  mou&ntur  proicclore  non  tan- 
gente. Sed  de  hoc  latior  erit  fermo  infra, libro  S. 
cap.io.tcxt.8i.vbi  cft  proprius  locus. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 


AAIplius  1 autem  t (fi  ex  kis  ,'kc.  Sequitur  Textor. 

quartum  capitulum,  in  quo  oftendit,  quod  / 
vacuum  non  eft,  rationibus  fumptis  exparte  ve- 
locitatis, & tarditatis  ; & primo  pixmittlt  quan- 
dam  diftindlioncm.  Secundo  facie  rariones  ibi. 

Idem  autem  in  ejuo  eft  A.  Diftindio,aut  fuppofitio, 
quam  A prxmirtir, cft  ifta, quod  idem  mobile,  vr 
idem  graue , vel  lcue,  quandoque  mouctur  vclo- 
cius,&;  quandoque  tardius,  propter  alrctamdua-  c**f*bpb* 
rum  caufarum,  fcilicct,aut  propter  maiorem , vel 
minorem grauitatem,  vel  lcuiiatemrquia  exteris  inmu*!*" 
paribus  grauius  velocius  deiccndir , aur  propter 
diucrfitatcm  mediorum  , per  qux  fit  motus  in 
grofliric, fic  fubtilirarc : nam  idem  mobile  mouc- 


rur  velocius  per  medium  fubciiius,quam  per  me- 
dium denfius. 


Idem  autem  inejHo  eft  A,S<c.  Hic  format  ratio-  57, 
nes  A funt  tres.  Secunda  ibi , Sed fi  per fiubtiUffi-  vu,  dipef. 
mum.  Tertia  ibi.  Quatenus  igitur.  Prima  ratio  cft;  f‘ani 
quia  fi  vacuum  eflct,  fcqucrctur.quod  in  ipio  fie- 
ret motus  localis  in  inftanti ; confcquens  eft  ini- 
poftibilc  : quia  tunc  idem  eftet  in  diucrfis  locis; 

& impoflibilitas  confcqucntis  ma£is  probabitur  • * 

in  6.  nuius , text. »4.  fic  inde.  Confcqucmia  pio-  A 

batur , quia  talis  cft  proportio  motus  ad  motum 
jn  velocitate,  fic  tarditate,  ficmcnfurx  vnius  mo- 
tus , ad  menfuram  alterius  in  longitudine, fic  bre- 
tiitare,  qualis  cft  proportio  medij , per  quod  fic 
vnus  motus , ad  medium  , per  quod  fit  alter , in 
grofliric, & fubtilicatc;  fcd  medij  pleni  ad  me- 
dium vacuum,  nulla  cft  proportio  in  gtofluic,  A:  * j 

fubtilitacerigitur  motus  fadlus  in  medio  pleno  ad 
motum  fadum  in  medio  vacuo.nulla  cft  ptopor- 
tio  in  vclocitatc,&  tarditate,  ncc  mcnfurx  vnius 
ad  menfuram  alterius,  in  longitudine  fic  breuita- 
tc  ; fcd  omnis  motus  fa&us  in  pleno  fit  fucccfl:- 
uc , fic  in  tempore  , fic  omnis  temporis  ad  aliud 
tempus  cft  certa  propottio,  fequirur  quod  motus 
fu&us  in  vacuo  fiet  in  non  tcmpore.Sc  per  confc- 
quens  in  inftanti.  Et  interponit  Ariftotclcs  pro- 
bationcra  minoris, fcilicct , qubd  medij  pleni  ad 
medium  vacuum  nulla  cft  proportio  in  groflitic, 

&:  fubtilirarc,  quia  tunc  medium  plenum  diuidc- 
rctur  in  vacuum  , fic  in  illud  quo  cxccdcrer  va- 
cuum, quod  eft  impolTibilc;quia  nihil  poteft  di- 
uidi  in  aliquid, & in  nihil.Erpatet  conlcqucntia, 
quia  omne  excedens  diniditur  in  id  quod  excedi-  zxttih 
tur , fic  in  id  , quo  excedit.  Er  ponit  Ariftoteles  mi,  imi*. 
iftam  rationem  in  litteris  mobile , quod  tur- 

mouctur  per  medium  plenum , quod  fit  A , fic  fit 
tempus  quo  mouctur  C,  fic  fit  D mobile,  quod 
mouctur  in  vacuo, & E tncnlura  iu  qua  mouctur. 

Sed 


- 


Quaeftio  V II. 


Ttxtji.  Sed  i fi per fubtilijfimum,  Ponit  fecundaro  ra- 
tionem , quia  fi  vacuum  c(Tct , fcquctctur  quid 
idem  mobile  aeque  velociter  roouetccur  in  pleno, 
fjffiatUi»  ficut  in  vacuo.  Confequens  cft  impoflibilc,  quia 
«medium  plenum  aliquo  modo  refitUt  mobili , Jc 
"e"  medium  vacuum  nullo  modo  rchtlit.  Probatur 
confcquentia,  fuppofito  quod  motus  localisjnon 
poflit  neri  in  inflanti , vt  probabitur  6.  huius ; Se 
tunc  mouerctur  idem  mobile  per  plenum , Ce 
pofteaper  vacuum;tunc  per  fuppofitionem  vtee- 
que  motus  fit  fucccfliuc  , tamen  motus  fa&us  in 
vacuo  fit  in  multo  minori  tempore,  quam  mo- 
Ttu.  7).  tns  fa&us  in  pleno.  Ponatur  ) igitur  quod  in 
aliqua  proportione , tempus  in  quo  fit  motus  in 
vacuo  fc  habeat  ad  tempus  in  quo  fit  motus  in 
pleno, quod  in  eadem  proportione  medium  ple- 
num fubtilictur ; tunc  (equitur,  ex  quo  velocitas 
motus  fcquitur  diucrfitatcm  mediorum  in  grof- 
firie , & fubtilitate , quod  motus  fa&us  in  pleno 
fiat  «que  velox,  ficut  ille  qui  fa&us  erat  iu  va- 
cuo , ex  quo  in  eadem  proportione  medium  ple- 
num eft  fubtilius,in  qua  tempas  menfurans  mo- 
ram iu  vacuo  erat  breuius,  quara  tempus  menfu- 
rans  motum  in  pleno. 

Qujimtu  4 ipwr.  Hic  ponit  tertiam  rationem. 


*55 

fub  fc  comprehendunt, tardius dcfcendunt,qulm 
acuta  acri  tundendo  aptiora. 


Tat7f 


S|0*  fe  tenet  ex  pane  mobiliunr.quia  dux  primx 
e tenebant  ex  parte  mediorum  : quia  fi  vacuum 
edet , fequeretur  quod  b illud,  quod  edet  gra- 
oius,  ve!  aptius  figuratum  ad  motura»non  moue- 
rctur velocius, qulm  miniis  graue  , vel  miniis 
aptum  ad  motum.  Confequens  cft  conrra  expe- 
rientiam ; etiam  fruftra  poneretur  huiufmodi  in- 
tenfio  grauitatis,  vel  aptitudo  in  figura.  Confe- 
quencia  probatur, quia  melior  difpofitio  in  figu- 
ra, aut  maior  grauitas  non  ponitur  nifi  ad  diui- 
dendum  faciliusjmodo  in  vaepo  nulla  clfet  diffi- 
cultas diuidendi  ,xquc  enim  velociter  Icuius,  Se 
grauius  moucrcmur.Sc  latum  ficut  acutum. 

ANNOTATIO  NES. 


Cmft  v*!+- 
"‘V.&rtr-  . 


* C promittit, tfi  //?J,<Scc.Nota,quod 

i-Jdux  fune  caiifx  velocitatis  , & tarditatis  in 
* nioru.  Prima  caufii  quare  grauia  aliquando  mo- 
ta ,/m/  Jma.  Ucnrurvelocius.dcaliquando  tardius,  cft  diucrfi- 
fasmedij  fecundum  raritatem,&dcnfitate;qualis 
enim  ed  proportio  medij  ad  medium  in  raritate, 
& denfirate,  ralis  cft  proportio  morus  ad  motum 
in  vclocitare.dc  tarditate,  & temporis  ad  rempus 
in  brcuitare,&:  longitudine:vt  fi  aer  fit  rarior, ali- 
quis motus  fa&us  peracrem  erit  velocior  motu 
n£to  per  aquam  ; «5 e fi  in  duplo  fit  rarior , motus 
erit  in  duplo  vclocior.A:  tempus  minus  longu.  Se 
hoc  debet  inrclligi  exteris  paribus. Medium  enim 
imped/r  morum, quia  refiftit  mobili;rcfidir  aurem 
quandoque  magis , Se  quandoque  minus  ; magis 
aurem  rcfiftir  quando  mouerur  conrra  ipfum  tno- 
bile,Sc  miniis  quando  quiefeit  ; fcd  exteris  pari- 
bus medium  denfius  magis  rcfiftir,  eo  qudd  non 
lfta  faciliter  diuidirnr.  Secunda  caufacft  diucrfi- 
fas  mobilis  in  grauiraec,  Se  Icuirarc ; nam  exteris 
paribus,  mobilegrauius  vclociusdcfccnrir,  & ia 
minori  tempore, quam  mobile  minus  graue. 
k JIImA tjucd ejfet gr*uius,vet  /Vpr/«/,&c.Nora,qu6d 
exrcri*  paribus,mobilcmaioris  v irrutis  velocius. 
Se  cirnismouerur,quam  minoris  virrucis:vr  pon- 
dus maiorisgrauitaris,  pura  plumbum  , veloci iis 
de/ccndir,  qtiim  (lupa  , Se  ignis  leuior  velocius 
afccndic,  quim  aer.  Dixi  extern  ptribu* rx ptrtc 
fotr*:  nam  plana  aut  quadrata,  quia  plus  acris 
Seat  i tper.  Tum.  J /, 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

AT  vero  j ptr  fe  anfiderantibut , 5cc.  Hoc  cfl  5 9- 
quintum  capitulum  huius  tra&attis,in  quo  T ext.  7<« 
oftcnJit  vacuum  non  efle  per  naturam, Se  condi- 
tionem, quam  vacuum  haberet  fi  edet,  tt  primo 
ponit  conclultoncro  .Secundo  probat  ,ibi:L>;  enim 
itttfH*.  l*c»mb  ponit  illam  conclufionem.  Va-  r*emum  ■ 
cuum  non  cfl  i & hoc  fub  illis  verbis, ManifeRiem 
tfi  confideramibut,  id  cfl,  ex  propria  naturale  con- 
ditione vacui  , quod  bene  dicitur  vacuum  ; quia 
vere  vacuum  cfl  ab  cutitatc,id  cft, nihil  cft. 

1 1 tmm  iu  .uy.t*.  Probat  didam  conclufionem 
triplici  ratione-  Secunda  ibi : Amplius  autem, Ter** 
tia  ibi : Amplius  maniftflttm  ejfe  oportet.  Pro  prima 
ratione  iupponitur  primo , quid  impoflibilc  eft 
duocorpora  efle  fimul.Probarur  prirob : quia  vi- 
demus , quod  cubus  ligneus  pofitus  in  aqua  tan- 
tum facit  diflaic , quantus  cfl  cubus.  Secundi, 
quia  omni  corpori,  quod  mouetur  localiter , ce- 
dit aliud  corpus  in  quo  muuctur;quod  non  edet, 
fi  illa  duo  pollent  clfe  fimul.  Et  dicit  Philofo-' 
phus,  quid  ficut  cubus  facit  de  aqua  tantum  di- 
(lare  , quantus  ed  cubus , ita  etiam  facit  de  acie, 
licet  hoc  non  appareat  nobis  propter  infcnfibili- 
tatem  acris. 

Secunda  fuppofitio, qu6d  in  vacuo  non  cfl  iu 
diftcniio  vacui, Se  diuilio  corporis, quod  ponere- 
tur in  vacuo,  fi  cllcnt  fimul,  nec  vacuum  cederet 
fi bi,quem admodum  fi  aqua,  vel  aer,  non  cederet 
cubo  ligneo  polito  in  eo.  Patet , quia  quod  non 
cfl, nullo  modo  uotcft  cedere. 

Terria  luppoiit  io.quod  cubus  vacui  habet  tan- 
tam dimenliouem,fcu  magnitudinem , quantam 
habet  cubus  ligni  ,Se  inter  ea  non  cfl  differentia 
quantum  ad  dimeniionem  , licet  bene,  quantum 
ad  a!ia:quia  fcilicet  dinicnfio  vnius  coniunda  cft 
cum  paifionibus,&  qualitatibus  i Se  dimenfio  al- 
terius non. 

Quarta  fuppofitio,  quod  corporibus  naturali- 
bus non  repugnat  efle  (imul  ex  parre  qualitatum, 
aut  etiam  exparte  formx  fubftantialis,vcl  mate- 
rix , fed  prxeise  ex  parte  dimenfionis  : quia  tam 
forma, qtiam  materia,quam  etiam  qualitates  pof* 
funtefle  fub  minori  loco.  Se  fub  minori  quanti- 
tate fine  corruptione. 

Ex  quibus  fequirur  quinta  fuppofitio, quod  to- 
ta incompoflibilitas,vndc  corpora  naturalia  non 
poliunt  efle  fimul, prouenit  ex  parte  dimenfionis. 
Illis  fuppofitis,form.itur  ratioiquia  fi  vacuum 
cflcr.Tcqucrctur  quod  plurcs  dimenfiones  e liene 
fimul , Se  penetrarent  fe.  Confequens  cft  impof- 
fibile  per  primam  fuppofitionem.  Confequen- 
tia  probatur  : quia  corpus  cum  fuis  diincnfioni- 
bus  pofitu  in  vacuo.eflet  fimul  cum  dimenfioni- 
bus  vacui  per  fecundam  fuppofitionem.  Et  fi  di- 
catur , quod  confequens  eflee  bene  inronucnien* 
de  dimenfiouibus,  quarum  vtraque  eflee  dimen- 
fio pleni  ; led  illis  quarum  vna  eflet  dimen- 
fio pleni , Se  alia  vacui , non  eflet  incomicnicnsj 
hoc  non  valet ; qnia  repugnantia  dimenfionum 
adeflenJum  fimul  non  prouenit  ex  parte  lub* 
flanrix  , vel  qualitatum , fcd  prxeise  c\  parte  div 
menfionis  per  quarram , Se  quintam  fuppofitio- 
nes ; fed  eadem  cft  ratio , quoad  hoc  de  dimen- 
fione  vacui, Se  dedimenfione  pleni , per  tertiam 
fuppofitionem  ; igirur  fi  impoflibilc  cfl  aliquod 
Y a corpu  • 


qo. 


4». 

• Tai.  77* 


Text.  7t. 


t 


256  Lib.  I V.  Phyficorum 


corpus  eflc  fimul  cum  alio,  impoftibile  cft  ali- 
quod corpus  cUc  fimul  cum  vacuo  > & habetur 

propofitutn. 

simpUus x , autem.  Ponit  fecundam  rationem: 
quia  ii  vacuum  eifet » tunc  fruftra  poneretur. 
Confcquens  cft  falfum : quia  in  naturalibus  ni- 
hil debet  poni  fruftra.  Confequcntia  probatur, 
cmja  ii  poneretur  , vel  hoc  eflet  ad  recipiendum 
alia  corpora,  & hoc  cft  impofiibilc  per  prxee- 
demcin  rationem  , vel  ad  dandum  aliis  corpo- 
ribus dimenfiones  ySe  hoc)  non  : quia  cubus  de 
fe  clt  dimenfionatus  fine  dimcnfiombus  vacui. 
Vnde  fecundum  Commencatorcm  fcquitur,qubd 
dimcnlioncs  vacui  Client  magis  fubftantix  per  fe 
exiftcmes,quam  fubftantix  compofitx , qux  adlu 
per  fe  fubfiftunr. 

simplius  j mtmfrfhm  ejfe  oportet.  Ponirur  ter- 
tia ratio  : quia  illud  non  debet  poni  aPhilofo- 
pho  naturali , quod  non  cft  fcnfanim , vel  ex- 
pertum , aut  dcducibilc  ex  fenfatis  ; fed  va- 
cuum nonfentitur,  nec  poteft  deduci  ex  fen- 
fansivt  patet  inducendo  in  corporibus  mundi. 


Qj  iSTio  VIII. 

Utrum  graue  fimplex  habeat  refiflen- 
tiam  mtrinfecam , per  qaam  pojfit  fieri 
fuccefiio  in  cittj  motu  circumjcriptd  re- 
fiflentid  extrinfiecd. 

Ai '.ft.birr.%  frtr.71  &ftj.  Thcmirt.SimpI  faJ.Kw.em. 
71. er  7». Mb.tnfl.i.r.o  D.Thom>iS.ii  j.JiJt  44. 
f.  1 *rt. ) .qvtfliumr.  1 . Scot.iw  i.Jift.i.y.y  cria 
f.f.jrM.Gicg  Jifi.O.j-i  •n-  Couimbr.i*  ixftjir.i.% 
j ♦.Compl  iv-^jp  IO  jfitf/f.4  Kuctu»  m f+rn/hrafi.iap  j. 
ttxt.  71. 

Rcvitv»  primb  quod  fig  : quia 
^7  in  graui  fimplici  vna  pars  nititurcon- 

j tia  incliraiioncm  alterius  partis  in 

motu  deorfutn : igitur  in  graui  fimplici  cft  re- 
lidentia intrinfeca.  Confequcntia  tener  : quia 
illa  rcfiftcntia  cft  intrinlcca  graui,  qux  proue- 
nit  ratione  partium  cius.  Antecedens  proba- 
tur : quia  in  defcenfu  grauis  ad  centrum  qux- 
libet  pars  ipfius  nititur  defccndere  fecundum 
lineam  perpendicularem  ad  centrum  : fed  de 
fa&o  nulla  pars  dclccndit  fecundum  lineam 
perpendicularem , nili  pars  media  : igitur  illa 
pars  media  expellit  partes  extremas  a via  fe 
eundum  quam  naturaliter  defccndunt  ; Se  per 
confequcns  ex  quo  eft  ibi  violentia  , fcquitur 
quod  cft  rcnftcntia.  Se  etiam  fucccflio  in  mo- 
tu , Se  declaratur  in  litteris  \ Se  iit  centrum 
mundi  A , Se 
grauc,  quod  de- 
bet dcfccndc- 
re , iit  By  C,  D: 
tunc  ipfius  gra- 
uis pars  B , fi 
non  eifet  vio- 
ientara,  defeen- 
deret  per  linei 
At  S<  fimiliter 
B j fed  nulla  il- 
larum partium 


de  facio  dcp  cudit  per  talem  lineam  , immo 
pars  B defccndit  per  lineam  B , C , & pars  Dt 
dcfccndit  per  linearo  D , F,  ex  quo  fcquitur, 


quod  nulla  pars  ipfius  grauis  defccndit  nttu- 
ralitcr,  nifi  pars  C',qux  dcfccndit  per  lineam 
D , A perpendicularem  ad  centi  uin. 

Secundi  , quia  nifi  ita  citet  , fcquererur  t. 
quod  circumfcripro  medio  cxtrinfeco  grauc  fim- 
plcx  moneretur  lubitb.Confcqucmcft  falfum, & 
impofiibilc.  Quod  probatur  multipliciter.  Pri- 
mb,quia  tunc  grane  fimplex  edet  virtutis  in- 
finitx  , quia  magnitudo  virtutis  cognofcitur 
per  magnitudinem  cffcftu^  quem  producit,  mo- 
do effectus , fcilicct  velocitas  , cft  infinita  j er- 
go , &c. 

Tertio, quia  circumfcripro  medio  extrinfe- 
co,  adhuc  cft  incompofltbilitas  terminorum: 
quia  impofiibilc  cft  grauc  fimul, & feroci  dic  fut- 
ium,& d corium. 

Quarto , quia  graue  eft  agens  limiiatnm, 

Se  virtutis  finitx;  igitur  circumfcripro  quocun- 
que  cxtrinfeco , femper  aget  cffc&um  finitum: 
igitur  fuppofito , quod  non  fit  refiftcntiacxtrin- 
feca, adhuc  velocitas , quam  faceret,  non  edet 
infinita. 

v Quinto , fequcrctur  quod  illud  graue  modi- 
. ex  virtutis  faceret  vclocitatcnnantam, quantam 
edet  poflibile  fieri  per  Deum,  quod  videtur  in* 
conuenicns. 

Sexto  , fequcrctur  quod  circumfcripti  re-  3* 
fiftentia  cxtrinfcca  , fubito  moueretur  graue 
fimplex  de  termino  ad  terminum  ; & quod 
fimul , Se  fcmel  edet  per  totum  imctmedSum, 

& qubd  quxhbcr  pars  eius  penetraret  aliam 
pariem , Se  qubd  quxliber  pars  cius  edet  fimul 
in  eodem  fitu  cum  alia  parte  , quod  cft  ira- 
pofhbilc. 

Qppofitnm  arguitur  per  AriftotclcmA'  Com- 
mentatorem in  iftfo  4.  tra&atudc  Vacuo , texr. 
commcnt. 71.  Notandum,  qubd  reiiflentia  cft 
illud,  quo  rctaidatur  motus, vel  quo  impedi- 
tur motor,  ne  velocius  mouear , fecundum  cu- 
ius augmen tationem  diminuitur  velocitas  mo- 
tus , & fecundum  cuius  diminutionem  augmen- 
tatur  j Se  fic  rcfiftcntia  cft  quodammodo  contra- 
ria virtuti  mouentis , vel  quia  inclinatur  ad  mo- 
dum contrarium.vcl  ad  quietem. 

Sccundb  notandum  , quod  duplex  cft  refi- 
ftentia.quxdam  intrinfeca,  & quxdam  extrin- 
feca.  Rcfiftcntia  imaginatur  cllir  cxtrinfcca  mo- 
bili multipliciter.  Primo  modo,  vt  in  motu 
grauis  dcorfuin  cft  rcfiftcntia  intrinfeca  ex  eo, 
quod  aliqui  gradus  grauitatis  ftant  fimul  cum 
aliquibus  lcuitatis.  Secundo  modo  , quando  in- 
tra poros  corporis  grauis  includitur  corpus  Ic- 
uc.  Tertio  inodo,  quando  in  eodem  funt  di- 
ucrfx  formx  inclinantes  ad  diucrfos  motus,  ve 
inanimali  anima, & gtauitas.  Quarto  modo 
imaginatur  rcfiftcntia  ex  renifu  partium  , fci- 
licct ex  eo  qu6d  in  motu  grauis  deorfum  vna 
pars  impedit  aliam.  Qiiim6,prbuenit  rcfiftcn- 
tia, vel  faltem  aliqua  imaginatur  refiftcntiapro- 
ucnircab  intrinfcco  ex  limitatione  agentis , vi- 
delicet ex  eo  qubd  agens  cft  limitatum  , Se  finit* 
virtutis ; idcb  non  poteft  nifi  limitatum,  & fini- 
tum cffcdhim  producere.  Sexto  modo  voluntas  • 
dicitur  rcfiftcntia , qux  determinat  fe  ad  moucn- 
dum  tanto  gradu  velocitatis ; qux  tamen  poteft 
mouerc  velocius , fient  eft  in  moribus  volunta-  1 
riis.  Septimo  modo  fi^iira  dicitur  quodammo- 
do rcfiftcntia,  ex  eo  quod  (ccundum  figuram  la- 
tam idem  grauc  non  poteft  xqub  velociter  de- 
fccndcxc  ficut  fub  figuea  acuta. 


Terei  b. 


Qusftio  VIII. 


^ Tertid , notandum  quod  multipliciter  etiam 
1sf.Vtktx-  fiin  motu  prouenit  relidentia  extrmfeca.  Primo 
rmf«*  •x  modo , quando  aliquod  leoe  cft  colligatum  gra- 
ui.runc  rardius  defccndit,  quam  Ii  non  cflct  Icuc 
coll.gJtum  libi.  Secundo  modo,  quando  aliquod 
grauc  /arx  figurx  colligatur  alteri  graui , tunc 


257 

quod  medium  imaginetur  diuidi  in  duas  panes 
IcainJum  profundum , quarum  inferior  iit  te- 
nuis , Se  fuperior  Ipitla ; tunc  pars  inferior  ii  per 
fcdlet, moneretur  tardius, quam  de  fa&o  monea- 
tur : igitur  pau  fuperior  pellit  ipfam,&  per  con- 
/cquei»  cft  ibi  violentia  ex  pulfu  partium.  Vel  ile 


propter  ineptam  tig uram  cft  motus  tardior, quara  imaginetur  e comierfo,  quod  pars  tenuis  Iit  lupe» 

priiu.  Tatio  modo  proucnfr  ab  cvtrinfeco  refi-  rior , Se  fpilla  inferior , tunc  pars  tenuis  ii  per  le 


/i entia  per  aliquod  attrahens  ad  oppoiirum.licuc 
dclcenfus  ferri  cft  tardior  /i  adamas  trahir  ad  op- 
politum.  Quarto  modo  prouenir  relidentia  ab 
a liquo  contra  appcnfo , vt  xquilibra  pondus 
contra  appcnlum  retardat  motum  grauiorisap- 
pcnfi.Quinto  modo  prouenit  ex  denlhatc  medij. 
Er  fext  o m odo  ex  ciaulione  medi/ : quia  Jiftici- 
liis  idem  mobile  mouctur  per  medium  daufum, 
vt  in  puteo,  quim  per  medium  liberum : nam  fa- 
cilius cedit  mobili  medium  liberum  quam  non 
liberum.  Septimo  modo  prouenit  rc/iftcntia  ex 
aliquo  contra  pellente,  aut  ex  medio  contra  mo- 
' to;Se  ita  diuertis  modis. 

Modi)  ad  propoiitum  non  pertinet  de  rcfiftcn* 
ria  extrinfcca , nec  etiam  de  imrinfeca  .aliquo 
rrium  primorum  modorum : quia  in  quolibet 
iftorum  modorum  lic  habens  rc/iftcntiam  intrin- 
fecam  cft  mixtum,&  non  limplcx  : modi  in  pro* 
polito  loquimur  de  pure  fimplici  fper  prtuatio- 
nem  alicuius  qualitatis , qux  poreft  reratdarc 
fuuin  morum  localem. 

f*  Nunc  ponuntur  conclu/iones.  Prima  eft, quod 
in  motu  clementi  iimplicis  , vt  grauis  dcorliim, 
non  fdiftentia  intrinfcca.ex  eo  quod  vna  pars 
UvuoHnj,.  impedit  aliam  defccndetido  fecundum  longitu- 
dinem,vel  latitudinem, ve  argutum  fuit  ante  op- 
polituro.  Primh,quia  non  quxlibct  pars  grauis 
moti  deorfum  appetit  ede  in  centro;  igitur  non 
cft  huiufmodi  violentia  partium,  qua  vna  cxpcl- 
lat  aliam. Tenet  confequcntia, quia  ex  eo  lolo  po- 
nitur talis  reni fus  partium  , Ceu  violentia,  quia 
quxlibct  pars  fecundum  lineam, qux  cft  pars  dia- 
metri mundi , inclinatur  ad  centrum.  Probatur 
antecedens , quia  impollibilc  cft  quamlibet  par- 
tem clfe  in  centro:  modi  Ii  hoc  appeteret , iam 
appeteret  libi  impoilibile , quod  cft  ra Ifum  : ejula 
deliderium  naturale  non  eft  f: ultra , vt  patet  t. 
Phyficorum. 

Secundi,  quia  torum  graue  motum  deorfum, 
mooerur  ad  hoc , quid  cius  centrum  iit  centrum 
mundi, vel  quid  conlungatur  toti  grauitati.cuius 
centrum  clt  centrum  mundi ; igitur  non  cft  talis 
violentia  partium  grauis  ad  inuiccm. Tenet  con- 
/equentia:quia  ad  exeeutionem  inclinationis  gra- 
uis requiritur  , quod  linea  cranfiens  per  cen- 
trum ipfius  iit  pars  diametri  mundi.  Et  antece- 
dens apparet : quia  ftatim,qoando  grauc  conjun- 
gitur tanta:  grauitat»,  cuius  centrum  cft  centrum 
mundi , quiefeir  naturaliter , quod  non  cflct  nili 
ad  hoc  naturaliter  inclinaretur. 

Tertio  , fcquitur  quid  maius  graue  mouctur 
tardius, quam  minus  graue.  Confequens  eft  con- 
tra experientiam.  Er  confequcntia  probatur, quia 
(empcf  paitcs  maioris  grauis  diftarenr  per  li- 
neans maiorem  a Irnea  perpendiculari  ad  cen- 
trum, quam  partes  minoris  grauis, vt  patet  in 
figura  prius  polita. 

Secunda  concludo.  In  graui  fimplici  non  cft 
refiftcmia  imrinfeca  proprer  violentiam  partium 
*grauis , imaginando  graue  diuidi  iccondum  pro- 
• fundum.  Pro  quo  hotandum  , quhd  aliqui  iic 
imaginantur , quod  grauc  defeendens  per  ali- 
Sttti  aper,  T*m.  1 1, 


ellrc , moucretur  tarJius  ,quam  nuuc  niouctnn 
igiturde  fafto  trahitur  per  partem  fpilliun  infe- 
riorem ; Se  per  confcquem  iuter  panes  grauis  cft 
tractus , & violentia.  Ptobatur  cone  Iu  fio,  im- 
probando iftim  viatn : quia  ii  grauc  limplcx  po- 
ncretui  in  vacuo,  pars  tenuis  nun  innueretur  ve- 
locius, nec  tardius,  qiriin  pars  fpilla,  vel  maior: 
igitur  non  cft  ibi  tradus , vel  pulfus  vnius  partis 
per  aliam  partem.  Secundo,  grauc  defccndit  per 
rotam  fuam  grauitatem  , ita  vt  tota  fua  gumias 
incliner  per  tnodum  vnius  motoris : igitur  non 
eft  ibi  hniufinodi  tractus,  vel  pulfus  patfium. 
Tertio  , hoc  cfl  comta  experientiam : quia  ftans 
in  fundo  aqua?  habet  nuiorem  partem  aqua:  fe- 
cundum profundum  frpra,  quam  infia;&  tamen 
non  fentit  grauitatem  partis  fupeiioris : igitut 
cinfdem  granis  pars  piinor  nullo  uiodo  trahitur, 
aut  pellitur  i maiori. 

Tertia  concluiio.  In  motu  elementi  iimplicis 
nulla  cft  rciiftcntiaintrinfcea  ex  limitatione  age- 
tis. Probatur  iqtua  ii  ita  clfct  ,fcqucrctur  quod 
non  iemperin  xquilibra fieret  dcfccnftis  a parte 
ponderis  grauioris  circumfcripro  impedimento  • 
cxtrinfeco.Confcqncns  cft  contra  experientiam, 
& contra  vnam  politionem  t raeda  rus  de  Ponderi- 
bus, Confcqucmiaprobatnr,&iint  duograuia 
appcnfa,  vnutn  vt  qiutuor  ȣe  aliud  vt  quinque* 
& limitatio  illius, quod  cft  vt  quinque  vnum; 
tunc  graue  vt  quinque  cft  appetitum  grauius ; Se 
tamen  probo  quod  non  dcfccndet : quia  potentia 
cftxqualis  rcfiftcntixmam  grauc,  vt  quatuot  vnh 
cutn  limitatione  agentis  funt  relidentia  vt  quin- 
que, & tanta  cft  prxeise  potentia  mota. Secundi, 
loqueretur  quod  cft  aliquod  grauc  limplcx  extra 
lutim  locum  naturalem  non  impeditum  extrrn- 
fcce,  quod  non  poteft  moucri  ad  fuum  locum 
naturalem.  Confequens  cft  falfum  , &:  contra 
principium  (cientia:  naturalis.  Confequcntia 
probatur,  & (it  B tertia  pars  huius  coiporis 
grauis , cuius  grauitas  Iit , vt  duo  , refiduum  fit 
C,  cuius  grauitas  cft  vt  quatuor ; tunc  ponatur 
quod  in  medio  inter  B , & C Iit  medium  ter- 
ra: , circurnfcripro  quocumque  medio  exetinfe- 
co  »&  Iit  limitatio  virtutis  ipfius  C' mutuo : tunc 
iftud  grauc  eft  extra  fuum  locum  natura!cm:quia 
centrum  fu*  grauitatis  non  cft  centrum  mun- 
di , Se  tamen  non  impeditur  cxtrinfecc  per  ca- 
fum , Se  tamen  non  poteft  moucri  ad  fuum  lo- 
cum : quia  virtus  inota  ad  dcfccndcnduni , cft 
xqualis  relidenti*  : nam  grauitas  vt  duo  iplius 
B , Se  limitatio  virtutis  iplius  C,  funi  relidenti* 
xquales  prxcilx  grauitat  i C,  Tertio  , quia  om- 
nis rcliftemiain  motu  ,cft  aliquo  modo  contra- 
ria inclinationi  motoris ; fcd  in  elemento  fimpli- 
ci non  funt  inclinationes  comrarix  : quia  iam 
nonciTct  elementu  limplcx. Qiiarto, quia  omnis 
motus  cum  relidentia  cft  ex  eo  , quod  refiftcmia 
inclinat  ad  alium motum.vcl  quietem;  fcd  gra- 
ue fiinplcx  non  inclinatur  ad  alium  motum, quam 
deorfum  , nec  ad  quietem  oppolitani  illi  mo- 
tui. Quinth.fcqucrctur  quhd  elementum  limplcx 
cflct  diuifibilc  in  partem  per  fc  monentem  ,&  in 


7* 


V 3 


partem 


258  Lib.  I V.  Phy  ficorum 


partem  per  fe motam.  Confequens  cft  falfum,  vt 
patet  S.huius.tcxt.  jo.  Confequentia  probatur, 
quia  ibi  cft  forma  grauis  mcdiamcgraititatc,qux 
cifer  pars  per  fe  moucns.Jc  limitatio  agentis, qux 
cllec  pars  per  femora.  SextA  .qoiaifta  limitatio 
grauis , ve!  cft  materia  iplius  elementi  fimplicis; 

Se  hoc  non,  quia  ipfa  non  promouet,nec  impedit 
motum  adiue.  Vel  forma , aut  grauit  s ipfius 
granis;  & hoc  non  , quia  inclinatur  ad  agendum 
motum, & non  ad  impediendum : Se  non  apparet 
aliquid  aliud  • nili  iit  qualitas  contraria , vel  ali- 
quod extrinfccum, qux  funt  circumfcripta.Septi- 
mo,argumir  per  fimiliuidincm  in  aliis  motibus  a 
motu  locali  :qura  non  appatet,  quod  caliditas 
habea  t talem  limitationem,  vel  qtiAd  lic  fit  limi- 
tata,vt  impediat  calefactionem,  & ita  inducendo 
in  aliis  motibus:igitur  nec  in  motu  locali.Ratio- 
nes  ime  oppofitum  tangunt  difficultatem  fc- 
quentis  quxltionis;ideo  ibi  folucmur. 


Q_v  fsiio  IX. 

Vtrum  in  moril/u  grauium  , lenium  ■ 
/tmflicium  ,jucejfarii  requiratur 
medium  extrinfccum. 

Vi  te  Authorct  citatos  quxftione  antcccd.Canon.f.4.«r/.t. 

Rumas  Rotcus  ^.Pkyfu .yuAjl.y. 

Rcvitvr  quod  non : primi» , quia 
fS&TOgtunc  fequeretur  quod  rcfiftentia  elTcc 
cmifa  motus , quod  cft  falfum,  quia  to- 
tus motus  fit  a motore  tanquam  acaufa.  Confc- 
quentia  probatur;  quia  propter  aliud  non  requi- 
ritur medium  extrinfccum, nili  propter  caufatio- 
netn  fucccflionis ; inodo  fucccilio  cft  idem  quod 
motu> 

Secundo  fequeretur  quAd  omnis  motus  grauiu. 
Se  Icuium  eflet  violentus.Confcqucns  cft  falfum. 
Confequentia  probatur:quia  illud  cft  violentum, 
cuius  cft  principium  cxrrii,vc  patet  {.Ethicorum, 
cap.  t.modo  principium  inorus  eflee  a medio, 
quod  cftcxtrinfccum:ergo,&c. 

Terti 5, fequeretur  quod  in  xquilibra  aon  fem- 
per  grauius  dcfccndercr.  Confequens  eft  falfum. 
Se  contra  principium  tra&atus  de  Ponderibus. 
Confequcnria  probatur, & fit  vnum  graue  appen- 
fum  vt  quatuor , Se  aliud  vt  fex , Se  fit  reiiftcntia 
medij  vt  duo : tunc  probo.quAd  grauius  non  de- 
fcenderct,quia  habet  de  rciiftentia  grauirarem  vt 
quatuor,  Se  rcfiftcntiam  medij  ficui  duo , quia  in 
quolibet  appcndiculo  cft  iicut  vnum ; igitur  refi- 
ftcutia  cftxqualis  virtuti  motx,5c  per  confe- 
quens non  lier  motus. 

Quarto , quia  ad  morum  requiruntur  moror, 
mobile, & termini  morus ; Se  praeter  ifta,  non  re- 
quiritur aliud,  vt  pater  {.huius,  rexr.t.  igitur  ad 
motum  grauium, &•  lenium  non  ncccllario  requi- 
ritur medium  extrinfccum. 

Quinto,  quia  in  aliismotibus,vt  in  motu  cir- 
culari ,&  altcr.itioiiis.noii  requiritur  medium  ex - 
trinfecurarigitur  nec  in  moru  locali  redo.  Tener 
confequentia, quia  de  iftis  videtur  idc  indicium; 
Se  antecedens  apparet  de  moru  circulari  ctrli. 

Sexto, in  medio  denfiori  miniis  bene  fit,  qtiam 
in  rariori  ,8e  quanto  medium  cft  rarius, tanto  me- 
lius fic  motus  : igitur  fi  nullum  eflet  medium,fe- 
qucrcrutquod  optime  fieret  motus. 

Septimo  , poteft  argui  rationibus  alterius 


quxftionis , & per  omnia , qux  probant , quid 
in  elemento  CunpUci  fit  tcfiftcntia  imrinleca. 

Oppofitum  arguitur  per  Atiftotclcm  in  ifto  4. 
tcxt.7i.&inde:quiain  hoc  fundantur  fux  ratio-  jWirtpmt 
nes  probantes  non  e fle  vacuum  .Notandum  ,quod  ^ 

ad  motum  fucccflluum  naturalem  nectfliuio  te-  #**“*• 
quiritnt  tcfirtentia,  n6  t:\nquameffcttiuamotus, 

Icd  tanquam  caufa  ncccflariA  rcqutfua,6c  concux- 
rens  ad  motutn;&  ideo  fi  in  motibus  gtauium,fic 
lenium  fimplicium  aliunde  fit  refiftcntia,qu^m  h 
medio  cxttinfeco.vt  puta  ab  intrinfcco,tunc  nou 
cft  neccltarium  ponere  medium  extrinfccum  in 
motibus  grauium, Se  Icuium^dcb  recipiendi  fune 
modi,&  imptobandi.quibus  imaginabile  eft  po- 
nere rcfiftcntiam  in  rinfccam  in  graui  fimplici, 
vcllcui.  Ptimus  modus  cft, quod  mcompoffibi- 
litas  terminorum  cft  fufficicns  tcfiftcntia  ad  cau- 
fandum  fucceflioncm  in  motu  locali , ita  quA4 
impoflibilc  cft  mobile  fimul  e (Te  in  diuctfis  locis: 
igitur  necclTc  cft  ipfum  moucti  fuccefliuc  ex  eo 
(olo;pofito  adhuc  quAd  nullum  cftct  medium  ex- 
trinfccum. 

Contra  iftam  viam  arguitor  priino.quod  tunc 
fequeretur  quod  non  cftct  ratio;quarc  vnum  mo- 
uerctur  velocius  quam  rcliquum.Confcqucm  cft 
fallunt : quia  in  illis,  monentur  fuccefliuc  refpe- 
£tu  ciufdcm  rcfiftcntix,  quorum  vnum  eftnuio- 
ris  virtutis  , & aliud  minoris  , ncccflccft  , vnum 
ntoucri  velocius,  & aliud  tardihs.  Confequentia 
probatur : quia  nulla  velocitate  poteft  aliquid 
moucti, quin  adhuc  cum  maioti  velocitate ftatet 
illa  ineompoflibilitas  terminorum.  Secundi»,  fc- 
queretur  ex  eodem , quod  omnia  mouerentuc 
«qualiter. Confequens  cft  impoflibilc.  Probatur 
confequcnria ; quia  ex  quo  cum  qualibet  veloci- 
tate ftat  ineompoflibilitas  terminorum,  non  ap- 
paret' tario , quin  omnia  moueantur  xqualiter. 
Tertio,  fequeretur,  quod  qnodlibct  moueretur  in- 
finiti velocitate : quia  ex  quo  non  eflee  alia  rc- 
fiftentia, quam  ex  incompoflibilitate  termino- 
rum , qua*  non  determinat  mobile  ad  certam  ve- 
locitatem: quia  quantacumque  velocitate  data, 
adhuc  mouctur  maiori  ,&  fic  in  infinitum.Quat- 
tA  , fequeretur  quod  velocitas  non  actcnderctuc 
penes  proportionem  potenti*  motoris  ad  refi- 
ftcnriam  moti.  Confequens  cft  falfum.  Confe- 
quentia  probatur:  quia  cum  rciiftentia  moti  de- 
beret lignari  ineompoflibilitas  terminorum, qu* 
non  poteft  fignari, quantum  refiftit. 

Secunda  via  cft, quod  in  motu  grauis,  vel  leuis 
fimplicis  cft  reiiftcntia  mobilis  ad  motorem,  cir- 
cumferipto  medio  extrinfcco  : pro  cuius  proba- 
tione fupponitur  priniA , quAd  graue  fimplcx  c6- 
ponitur  ex  pluribus  naturis.  Primo  ex  materia, & 
forma, & ex  graui tate.fecundum  quam  graue  na- 
rum cft  moueri.  SecundA  fupponitur,  quod  illud 
mouctur  cum  violentia  de  aliquo  loco , quod  de 
fui  natura  conquiefcir  in  illo  loco.TertiA  fuppo- 
nitur.quod  componitur  ex  materia, & forma  lub- 
ftam/aJi  grauis  /implicis,circumfcriptagrauitate, 
quielccrct  vbicumquc  poneretur. Probatur,  quia 
non  haberet  mediante  quo  mouercrur  alicubi. 
Iftis  fuppoficis,  arguitur  quAd  graue  fimplcx  po- 
litum in  vacuo  habeat  rcfiftcntiam  intrinfecam. 
Probatur;  quiacompofirum  ex  materia  Se  forma 
fubftantiali  quielccrct  vbiqucvbi  mouercrur, &: 

ficrgratiitatcm  moueretur  deorfum  versus  illum, 
ocum  : igitur  violenter  per  primam  fuppofit/o-* 
nem,  Se  per  confequens  in  moru  grauis  fimplicis 
cft  refiftentiajncrinfeca. 


Conrra 


Conrrti/hm  via*  arguitur : quia  /refler  ali- 
qua tclilieutu,  vel proucnircr  ex  parte  materi*; 
& hoc  non,  quia  illa  cft  indifferens  ad  omnem 
motum, nec  alicui  rchfti  t:\  el  ex  pane  /brmxgra- 
uii , & /ioc  non.qun  ip/a  ell  principale  princi- 
pium etfediuum  motus  deorfum,dc  grauiras  noti 
eUni/i cius  inikwncmum,  mediante  quo  mouc- 
rur.  Tunc  ad  rationem  in  contrarium , concedo 
primam  fuppolttionem ; & nego  Ircundamrquia 
oporteret  ad Jere,  quod  fi  aliquid  quiefeeret  na- 
turaliter in  aliquo  loco, hoc  cllct  per  violentiam, 
modo  fic  non  eft  de  compofito  ex  materia  A'  for- 
ma lubliantiali  grauis  : quia  licet  vbicumque 
quie/ccret,atramen  non  naruralitertquia  haberet 
inclinationem  , fi  poneretur  fur/uni  ad  motum 
deorfum , licet  non  polTet  propter  dcfe&um  in- 
fir umenti, 

j.  Tertia  via  cft, qubd  Deus,  & Ititelligcntix  de- 

terminant graue  limplex  politum  in  vacuo » ad 
ccrram  velocitatem , qui  porefl  moueri , rt  libi 
conhmili , fi  poneretur  in  pleno.  Conrra  illam 
viam  arguirur : quia  agens  vmucrlaJc  non  derer- 
«inat  agens  particulare  cffcCtum , fcd  c contra 
agens  vninerlalc  determinatur  per  particulare  ad 
talem  e/fedum,  vcf  talem  : quia  Deus  Sc  Intclli- 
gcnciz  determinantur  per  caliditatem  ad  produ- 
dionem  caloris,  & non  c contra ; & fic  patet  in- 
ducendo inaliis  qualitatibus  ; & hoc  ponit  Ari- 
Hotelcs  exprefse  in  l.de  Generatione. 

Quarta  via,  quod  graue  poilrum  in  vacuo  tra- 
hitur per  ccclum,aut  aliquod  aliud  agens  eo  mo- 
do,quo  ferrum  trahitur  A impeditur  per  adama- 
rem, Sc  in  hoccau/arur  fucceuio  in  motu  grauis. 
Contra  illam  vii arguitur  primo, quia  graue  non 
poteil  attrahi , nili  mediat  c aliqua  v irrute  influxa 
libi } fed  impofllbile  cll  aliquam  talem  virtuttfm 
diffundi  per  vacuum : ergo  Ac.  Secundo,  quia  in 
illis,quz  ra/ircrrrahuntur,vidcmus,qubd  poliunt 
heri  tam  parux  quantftatis.quod  moucbuntur  ad 
illa,  per  quz  trahuntur , licutacus  mouetur  ad 
adamantem ; fed  nunquam  graue  limplex  moue- 
tur  ad  aliquid  lic  attrahens  ipfum,quamumcum- 
que  dat  modicx  quantitatis;ergo  Ac. 

Quinta  via , qubd  figura  grauis  cft  refiftentia; 
cuius  lignum  cft>qubd  idem  graue  tardius  mouc* 
tur  fub  vna  figura.quam  fub  aiia.Comra  illud  ar- 
guitur: figura  non  cll  dc  potentiis  acliuis.nec  rc- 
nflit  inclinando  ad  quietem,  vel  motum  oppofi- 
rumgtaui;immb  folum  ell  diminutio  pomemix, 
non  quod  per  figuram  cllcntialiter  diminuatur 
potentia  , fcd  quia  minbs  poteil  fub  vna  figurj, 
quam  fub  alia. 

Sexta  via  ell, quod  tarditas  cll  rclillentia  in 
motibus  grauium  A leuium  fimpliciumrquia  ma- 
gis graue  velocius  defeendit  per  idem  medium, 
quam  miniis  graue.  Illa  politio  non  valet  : quia 
tarditas  mobilis  non  cll  refillcntia.fcd  cll  prxcisb 
minor  potentia, aut  diminutio  potentia,  & idcb 
in  idem  , vel  confimilc  refiftcns  miniis  poteil, 
quam  in  magis  refillens.  Aiix  vix  rccitatx  fue- 
runt in  parte  in  prxcedenti  quxftione! 

’ Ex  quibus  omnibus  fcquitur  conciulio  princi- 
palis,quod  in  motibus  grauium  A leuium  fimpli- 
cium  neceffarib  requiritur  medium  extrinfccum. 
Probatur  fic,  quia  omnis  motus  alienius  grauis, 
vel  Icuis.cfl  fucccfliuus : igitur  cftm  fit  naturalis, 
fit  cum  aliqua  refillcntia ; & non  cum  refillcntia 
mtnnfcca.vt  notum  cll ; igirur  neccftarib  requi- 
ritur rcfillem  ia  extrinfcca ; 5c  habetur  propofi- 
tum.  Et  dixi  notabiliter  cum fn  metm  naturalu,  vt 


Qusftio  X. 


259 

rt.trnrj!t  diflinguitUT  prxeise  COntrt  voluntarium, 
quij  motus  volutarius  poteil  clleiuccclTnius  (lue 
refiftentia , ex  eo  qubd  motor  cuin  tanto  conatu 
poteil  veile  uiouere  ad  quamii  conatum  fcquitur 
tanta  velocitas, vrl  tjnta,  & talis  cft  motus  cali. 

Ad  rationes  A primi  prxccdcntis  quxlUonis. 
Ad  primam  diduni  fuit.  Ad  fecundam  concedo, 
vel  quid  non  moucretur , vel  quod  mouerctur 
fubici , Sc  quod  illorum  contingeret,  videbimus 
pollea.  Ad  tertiam  dico,  qubd  nulla  rcfiftcntia 
proucnit  cx  incompofJibilitatc  teuuinoiuin;  vt 
probatum  fuit  in  quxllione.  Ad  quartam  graue 
cA  agens  limitatum , concedo,  & ideb  cum  refi- 
fiemia  non  potcA  agere  nili  limitatum  efferium; 
fed  fine rcfiltemu  potcA  facere  efferum  infini- 
tum,ncc  cll  inconueniens.Ec  concedo  vitra, quid 
ncc  maius  grauc,ncc  aliqua  virtus  mundi,  liue  fic 
Deus, vel  alter,po(cft  maiorem  velocitatem  face- 
re,quam  vntim  aliud  graue  limplex  circumfcripta 
rclillentia  extrinfcca  A fuppoliio  qubd  mouerc- 
tur. Ad  quintam  licui  ad  iltum.  Ad  fextam  con- 
cedo confcqucns. 

Ad  rationes  huius  quxAionis.  Ad  primam  di- 
co, qubd  non  cft  caufa  cffc&iua , fcd  tantum  nc- 
ccftarib  requifita  A concomitansA  magis  fc  te- 
ner cx  parte  mobilis,  quim  mocorisiquia  in  alli- 
gnando  proportionem  potentix  tnotoris  ad  refi- 
flcnriam  moti  , debet  connumerari  rcfiftcntia 
mcdijcxcrinfcci  cx  parte  mobilis  A non  motoris. 

Ad  fecundam,negatur  confequcntia.quia  mo- 
tus non  dicitur  violemus  cx  eo, qubd  aliquod  ex- 
trinfccum requiratur  ad  motum,  fedex  co.qubd 
eius  principium  cfFediuum  cll  ab  extrinfeco,pal- 
fo  non  conferente  vim  agenti  -,  fcd  fic  non  cll  in 
propoli  to. 

Ad  tertiam, concedo  conlcqticns  : quia  non 
femper  grauius  defccndit.nifi  habeat  proportio- 
nem maioris  inxqualitatisfupcrgraucminus,  Sc 
cum  hocfupcr  relillcntiam  cxrrinfccam. 

Ad  quatram,dico  quod  ibi  funt.qux  dc  nccef- 
fitate requiruntur  ad  omnem  motum;  fcd  cum 
hoc  ad  motum  graniunS , & leuium  fimplicium 
requiritur  mediuin  cxtrinfecum. 

Ad  quintam, non  cft  fimile,  quia  motus  rcdlus 
fit  per  medium  , & non  oportet  alios  motus  fieri 
per  medium. 

Ad  fextam , dico  qubd  licii  medium  denfius 
impediar, nc  motus  fit  ita  velox  ficut  cllct  in  me- 
dio rariori  «attamen  fine  medio  non  diceretur 
motus  in  grauibus , &:  leuibus  fimplicibus , fcd 
mutatio  folum. 


Q^v  s t i o X. 

Vtrum  in  motibus  grauium , leuium 
fimplicium  talis  fit  proportio  motus  ad. 
motum  in  ^velocitate , ^ tarditate > 
qualis  efi proportio  medij  ad  medium  in 
raritate ^ denfitate . 

Atid.btr  r.i.rtxt.yx.iy  fa.  THcmirt.».7 1 9 ccmm. 

79.Auerrom.7i.Alb.Magn.rr«fl.».r.<.D.Thon>./*fl.ix., 
Ricliard.fn  x Sijl  1 4 *r.i  <j  7 Mayron.iiiV-f.S.  Abulcnf. 
M4tth.xx.1j.x14  Zamam  xJt  Animdjtxt.  j4.Undunut, 
Nyphui.Saxou.S.W^/icrrMm, 

Rcv  itvr  primb  quod  fierper  Ari- 
f llorclem  iu  ifto  4.  tradaru  dcvacuo, 

I text.  71.  qui  fuper  hoc  fundai  ratio- 
Y 4 nem. 


i6o  Lib.  IV.  Phy  ficorum 


nem , per  quam  probat  vacuum  non  e (Te. 

Secundo,  per  Aiiftotclcm7.l1uius.tcxt.jj.qui 
ponit  illam  regulam  : Si  aliqua  potentia  moneat 
aliquod  mobile,  per  aliquod  fpatium  in  aliquo 
tempore , eadem  potentia  moucbit  fubduplum 
mobile  duplo  velocius,  quod  non  clfet,  nili  pro- 
portio velocitatum  elici  licui  propouio  mobi- 
lium, vel  rcfiftcntutuin. 

Tertio,  quia  quanto  medium cfl  ratius,  tanto 
ab  eadem  potentia  in  i!lo  medio  proucnict  mo- 
tus velocior ; igitur  proportio  motuum  in  velo- 
citate , cll  (icut  propouio  mediorum  iu  raritate. 
Confequeutia  tenet : quia  illx  didiones  tante, 
qwuo , denotant  proportionem : Se  antecedens 
pater,  quia  dctifitas  maior  impedit  motum ; igi- 
tur quanto  medium  cll  rarius , tanto  motus  cd 
velocior. 

Oppofitum  arguitur,  quia  (i  ita  clfct,fcqucrc- 
tur , quod  a proportione  minutis  inxqualitatis 
pofllt  fieri  motus  ; confcqucns  cd  impoflibile: 
quia  fi  rcfillciuia  poted  plus  relidendo  , quitu 
motor  in  monendo, nullo  modohet  motus.Con- 
fcqucnria  probatur,  fuppohto,quod  quocumque 
motu  dato,  pollcf  dari  motus  tardior  in  duplo,in 
triplo , & fic  in  infinitum  ; vt  poteft  probari  cui- 
denter  de  motu  fphxrx  ccrlcftis  fuper  polos  im- 
n»>bilcs;quia  quacunque  parte  accepta, qux  mo- 
netur aliqua  tarditate,  vtu  alia  adhuc  magis  pro- 
pe polum  monetur  dupla  tarditate, & fic  de  qua- 
cunque proportione.  Hoc  fic  polito,  probatur 
coufcquentia , & fir  potentia  motoris  vt  fex : & 
mobile , vt . jH4tuor  j tunc  per  fuppofitionem  ,fix 
poted  monere  aliquod  mobile  duplo  tardius, 
quam  moucat  tjitutuor ; fcd  oflo  cll  duplum  ad 
tjHitHfr ; igitur  potentia  vt  fex  moucbit  rcfillcu- 
tiam  vt  0U0 , quod  cll  impoflibile. 

Illa  qux, lio  tangit  difficultatem , feilicet,  pe- 
iics  quid  attenditur  velocitas  motus,(cilicct,quid 
cd  il|iid  cuius  augmentum  fcquitur  proportio- 
luliter  diininutio  velocitatis.  De  hoc  funi  qua- 
tuor  vix.  Viu,  quid  velocitas  fcquitui  cxcclfiim 
potentix  motoris  fuper  rclillcntiam  moti. 

Secttndj  , quod  velocitas  fcquitur  potentiam 
motoris , ita  vt  proportio  motuum  in  velocitate 
cll  licuc  proportio  potentiarum,  qux  moucnc  rc- 
Ipc-flu  ciufdcm.vcl  xqualis  mobilis. 

Tertia  ponit, quud  velocitas  fcquitur  propor- 
tiomlitcr  refidentiam  mobilis  ; ita  ve  proportio 
velocitatum  fit  ficut  proportio  mobilium  rcfpe- 
<du  ciufdcm,  vel  xqualis  potemix , & illa  via  cd 
quxfliomota.  *■ 

Quarta  viacft.quod  velociras  motus  fcquitur 
propoitioncm  potenti*  motoris  ad  rcfiftcn- 
riam  moti. 

Illis  prxmilTis,  in  qnxllione  prxfcnri ponen- 
tur conclufiones  negat  i ux  : deinde  in  quxdionc 
fcqucii  declarabitur  coclnlio  affirmarim  dequx- 
/ito.  Prima conclufio  cll, quod  velocitas  inorus  116 
/equitur  cxcefllim  potemix  motoris  ad  refiftcn- 
tiam  moti,  nec  proportio  velocitatum  cfl  ficut 
proportio  cxcclfiium  , ita  vt  non  fcquatur  fi  cx- 
ccllus fine  «quales , quid  morus  fint  xquales. 
Prolurur  primi  fic : quia  fi  ita  efict , fequcrctur 
quid  medietas  motoris  non  pollet  moucre  me- 
dietatem mobilis  tama  velocitate  , quanta  totus 
moror  mouet  totum  mobile.  Confcqucns  eft 
falfuip  , vt  patet  ex  duobus.  Primi  per  Ariftotc- 
lem  '».huius,rcxt.}<5.qui  ponit  illain  regulam.  Se- 
cundi , quia  ficut  fc  habet  totus  moror  ad  me- 
dietatem motoris , ita  fc  habet  totum  mobile 


ad  medietatem  mobilis*.  igitur  permutarim  per 
16.  quinti  •,  ficut  fc  lubct  totus  motor  ad  to- 
tum mobile  V ita  fc  habet  medietas  motoris  ad 
medietatem  mobilis.  Confequentia  principalis 
probatur : quia  maior  cd  cxccllus  totius  motoris 
ad  totum  mobile , quim  medietatis  motoris  ad 
medietatem  mobilis, ficut  maior  eft.  cxccllus  qua- 
tuor  fuper  duo, quam  duorum  fuper  vnum, 

Secund6.fi  itaclTct.fcqucretut  qu6d  illa  tegu-  J- 
la  clfct  falfa.fi aliqui  motores  moueant  aliqua 
mobilia  per  aliquod  fpatium  in  aliquo  tempore 
aggregatum  ex  motoribus,  moucrct  aggregatum 
ex  mooilibcs  per  idem  Ipaiium  in  xquali  tempo- 
re. Confcqucns  cd  falfumpet  Arift0tclcm7.hu- 
ius,tcxt.j$.qui  ponit  illam  tegulam  .Secundo, pa- 
tet follitas  confcqucntis  per  primam  Quinti, qux 
dicit, fi  fuerint  quotlibct  quantitates  aliatum  .to- 
tidem xquimultipliccs,  aut  lingtrlx  fingulis  funt 
xquales , aut  quemadmodum  vna  illarum  ad  fui 
comparem, ita  aggregatum  ex  omnibus  his  ad  il- 
las fimul  fumptas  patiter  fc  haberentrigitut  fi  fine 
multi  motores , quotum  quilibet  cd  xquitnuhi- 
plcx  ad  fuum  mobile,  aggregatum  ex  motoribus, 
fc  habebit  ad  aggregatum  ex  mobilibus  modo 
quo  vnus  motor  ad  \ num  mobile. 

Tertio , velocitas  fcquitur  proportionem  po- 
tenti* motoris  ad  refidentiam  moti : icitur  non 
fcquitur  cxceflum  potemix  motoris  (uprarcfi- 
flentiam  moti,  Antecedens  apparet  per  Atiftotc- 
lein.&r  Commentatorem  iu  illo  4.tcxt  cap.71.Cc 
in  7.huius,tcxt.cap.$  j.  Confequentia  ptobatuj: 
quia  cum  xqualitate  propotlionum  flai  inxqua- 
litas  ex  cc  (luntri  , vt  aqualis  cfl  proportio  fex  ad 
trU  proportioni  tjttatMr  avi  dtr»,  quia  vtraque  cll 
dupla, & tamen  cxccllus  funt  inxqualcs. 

Quarti,  fequcrctur  quod  aliquod  mobile  mo- 
ucrctur  velocius  in  pleno , quam  in  vacuo  , cum 
eadem  potentia,&  rcfiftcmia  inrrinfecis. Confc- 
qucns cd  impoflibile-:  quia  medium  plenum  plus 
relidit , quitm  vacuum.  Confequentu  probatur, 
quia  fit  A vnum  grauc  mixtum  habens  tcfiftcn- 
tiam  intrinfecam,  ratione  cuius  moucatur  in  va- 
cuo certa  velocitate, fic  fit  B vnum  grauc  fimplex 
porentix  minoris  ad  moucndum.quam  fit  exccf- 
fus  ipfius  A fuper  fuam  refidentiam  , & fit  C vna 
medium  plenum,  vt  aer,  quod  continue  fubtilic- 
turquovfquc  B moucatur  pcripfum  certa  velo- 
citate t.inta,  quanti  A mouetur  per  vacuum:quo 
pofito  ponatur  A in  inedio  C.tunc  A non  mouc- 
bitur  tardius  quam  5, neque  xque  vclocitcr:quia 
eius  potentia  plus  excedic  totam  refidentiam 
tam  intrinfecam  , quam  extiinfccam  , quam  po- 
tentia iplius  B : igitur  A monetur  vclociiis,quam 
fi  t & tamen  prius  monebatur  xque  velociter  in 
vacuotigitur  aliquid  mouetur  velocius  iu  pleno, 
quam  in  vacuo. 

Quiun>,arguitur  per  expcrientiamrquia  fi  fint 
nulle  trahentes  inagnam  luucm  , quam  toro  co- 
natu vix  fufliciunt  trahere, & fit  alia  nauis  pania, 
quam  duqtrahant : tunc  fi  vtrifqueaddatur  vnus 
lionio  ad  trahcndiun,tunc  cxccllus  additi  vrrobi- 
que  /untxquales.ramen  velocitates  proncnien- 
te*v  funt  inxqualcs , quia  mulso  plus  velociracur 
motus  pai  ux  nauis,quam  magnx.vt  pater  per  ex- 
pcricnriam. 

Vltimd,  fi  fic;  tunc  aliquis  motor  mourret 
canti  velocitate , quod  non  poteft  moucre  dupli 
velocitate.  Confcqucns  cd  ralfum,vr  patet  ^Jiu- 
ius.  Cohfcqucntia  probatur,  & fit  motor  vr  y»*- 
tuor,  & mobile  vt  ■ igitur  fi  oMtuor  poted  ad- 
huc 


Qu^ftio  X I. 


huc  velocius  mouere,  excedet  ipfum  In  dbplo 
plus.qiunftxccdcrer  tmmfed  hoc  cftimpofiibi- 
ie:  q.iia  quantamcunque  rc/iftcmiam  «fatam,  vel 
dabilem  excederet  minus  quini  in  duplo : ergo, 
Scc.  Conua  concJu/ioncm  dubitatur  prirad  per 
AriHocclcm  t.  Coeli , vbi  dicit , oportet  autem  fi - 
eundum  exetiouiju  monere. 

Secundi,  per  Commenrarorcm  in  illo  i.com. 
7» .vbi  <iicir,qu<M  omnis  motus  cft  fecundum  ex - 
ccfium  potentix  motoris  fuper  re/iflentiam  mori. 

Tcrn6,»](if'a  quanto  excellas  potentiarmotoris 
cft  maior,  tanto  motus  cft  velocior : igitur  pro- 
portionem excelTuum  fcquitur  proportio  velo - 
ciraru.  Tenet  cottlquentiatquia  illi  termini 
quanta  denotant  proportionem.  Ad  illa.  Ad  pri- 
tn 6 dico,  quod  Ariilotclcs  intelligit,  qu &d  opor- 
tet fecundum  excellentias  mouere,  id  cft, oportet 
monere  fecundum  proportionem  maioris  inx- 
qualitatis  potetiz  motoris  fupet  relillcntiimoti. 

(.  Ad  fecundum ; omnis  motus  cft  /ccundiim  ex - 
cc/Iiim  . id  ert,  featnddm  proportionem  maioris 
/nzqualiratis,qria  potentia  motoris  excedit  refi- 
ftemum  moti. 

Ad  tertium, negatur  anteccdensrquia  poflibile 
ell , quud  exccftiis  fit  in  duplo  maior , & tamen 
motus  non  clfcc  velocior, imm6  prxeise  xque  vc- 
Jox,vt  Ii  quatucrmoucat  duo,Sc  vnumoucat  vnum, 
morus  funt  xque  veloces : quia  proucniunr  ab 
xquaiibus  proporrionibus,&  tamen  exccfius  qua- 
titor ad  duc,  ell  duplas  ad  excellum  duoru  ad  vnu. 
TdttiiM  »n  Secunda  condufio.Vclocius  non  fcquitur  po- 
tmUn  n motoris , ira  vt  proportio  velocitatum 

^ non  fit, /icat  proportio  potentiarum  moucn- 
timn.  Probatur,  quia  fi  ira  cfict.  fcqucrctur  qu6d 
fubduplata  potentia  , fubdupl aretur  velocitas. 
Confcqiicns  cft  falfura : quia  fubduplata  poren- 
tia  tota  velocitas  tollitur, Sc  per  conicqucns  non 
fubdupla cur,  vr,  verbi  gratia  , fi  /ixmouear  qua- 
tuar,  tunc  f fubduplctur  potentia  vt  fex,  potentia 
mota  clfet  licur  tria , Sc  re  Ii  flent  ia  ficut  quatuor. 
igitur  rota  vclociras  tollitur,  quia  a proportione 
minorisinxqualiratis  non  fit  morus. 

7*  Secundd,  per  experientiam, quia  fi  vnus  homo 

frahar  nanem,  quam  vix  furticit  rraherc  toto  co- 
natu, Sc  addatur  fibi  vnus  alter  xqualis  in  virtu- 
te, tunc  potentia  ellet  dnplaca , Ac  tamen  veloci- 
tas prouciiiens  efl  multo  maior,  quain  dupla. 
Contra  conclufioncm  arguitur:  quia  proportio 
cftcduum  ell  ficut  proportio  caularum  aecnriu; 
fed  velocitas  cft  efferus  motoris : quia  velocitas 
ell  idem  quod  motus, qui  fit  a motore;igirur  pro- 
portio velocitatum  cft  ficut  proportio  motorum. 
Secundo , quia  quanto  ell  fortior  , canto  motus 
cft  vclocior:igitur  penes  proportionem  virtutum 
attendenda  ell  proportio  velocitatum. 

Ad  illa  rcfpondctur.A«f  primum, negatur  ma- 
ior : imum  proportio efFccluiitn  cft  ficut  propor- 
tio proportionum  , quas  habent  agentia  ad  fuas 
rcfiilemias,iu  qins  producunt  fuos  cffcthn.Vn- 
dc,  quod  maior  fit  falfu , patet ; polito  qiuid  fint 
duo  ignes  xquales,  agentes  in  refiftcntias  x qua- 
les inxquali  ter  diftatircs  , tunc  proportio  agen- 
tium ell  proportio  xqualltatis,&  tamen  propor- 
tio cffc<ftiium  ell  proportio  inaequalitatis; quia 
maior  cft  cffciftns  prodnclus  prope,  quam  long*. 

Ad  fecundum, negatur  maior  fi  ly  quando  denotet 
proportionem , fed  fi  denorct  fic , quod  ad  aug- 
mentum potentix  fequator  augmentum  veloci- 
tatis, licet  non  rroporrion.il  ircr,tunc  conceditur. 
Tertia  concludo , proportio  velocitatum  non 


261 

cft  ficut  rcfiftemiarum.vcl  mobilium, aut  medio-  rAupmm* 
rumper  qux  fit  motus.  Probatur  fic  \ quia  ii  ita 
cfict, fcqucrctur  qubd  quilibet  motor  pollet  nio-  uhS.vtlmf 
ucrcquodlibct  mobile  qiumumcunqucrmgnit.  j,„gprfu 
Conicqucns  cft  irapoflibilc,  & contra  cxpcncn-  fit  mou. 
tiam.  Confcqucntia  probatur, fupponendo  quod 
aliquis  motor  moneat  aliquid  inobile  aliqua  ve- 
locitate, qudd  polUc  mouere  aliquid  aliud  duplo 
tardiiks,  fic  aliquid  aliud  triplo  tardius , & fic  in 
infinitum, vr  probatum  fuit  poft  oppofitum.Hoc 
fuppoiito, patet  confequcmia : quia  fi  A moneat 
R aliqui  velocitate , quod  mouebit  C duplum*  s 
licet  duplo  tatdius  , fic  fic  dc  quocunquc  mo- 
bili quantumcunque  magno , Sc  habetur  con-  •- 
fcqucns. 

Sccundd,  quia  fi  potentia  vt  fex  moucat  qua- 
tuor : igitur  poteft  mouere  aliquid  aliud  fubdu- 
plo  velocius ; igitur  illud  elfct  minus,  quam  fex: 
aliter  fex  non  poteft  illud  mouere, erfi  iit  mirius, 
quim  fex ; igitur  non  cfict  duplum  ad  quatuor: 
igitur  fex  non  mouebit  ipfum  iubduplo  velo- 
cius, quod  cft  contra  pofirum.  Pata  igitur  quod 
iresde  prxdiftis  opinionibus  funt  falix.  Et  per 
confequens  patet  ad  quxficum  per  vltinnm  con- 
clufioncm', quod  in  motibus  grauium  , ficllc- 
uium  fimplicium  non  cft  talis  proportio  motus 
ad  motum  in  velocitate, qualis  cft  m mediis  ad 
medium  in  raritate;  immo  quandoque  cft  maior, 
quandoque  minor,  Sc  quandoque  xqualis  ; vt 
quando  velocitas  proucnic  a proportione  dupla, 
aut  multiplici  ad  duplam- 

Ad  rationes.  Ad  primam  : ad  authorirarem 
Ariftorclis  dico  , quod  intclligiiur  , quod  rnnra 
cft  velocitas,  quanta  cft  proportio  potentix  mo- 
tx  grauis  fimplicis  ad  medium.  Et  dico  notabili- 
ter fimplicu : quia  ii  eficr  graue  mixtum.tunc  vni 
cum  medio  oporteret  coniungere  rcfiftcntiam 
intrinfccam. 

Ad  fecundam  ; fi  aliqua  potentia , Arc.  eadem 
otentia  mouebit  fubdupium  mobile,  id  eft.mo- 
ile  ad  quod  potentia  mota  habet  duplo  mino- 
rem pioportionem. 

AJ  tcrriam.ncgatur  minor.fi  ly  quanto  denotet 
proportionem, ficut  prius  dicebatur. 


Q_V  ASTIO  XI. 

Vtriim  r velocitas  motus pquatur  propor- 
tionem potentia  motoris  ad  rcfiflen- 
ttam  moti  3 ita  vt  ad  augmentationem 
proportionis , augmentetur  proportio - 
nabili ter  nselocitas  motus , ad  di - 
minutionem  diminuatur . 

Arirt.  l.Phjft.a.+Jrtal*  e.i .&  l.V/  Anims,t.t.  Auerr.4. 
Pbj[.c.\a  {tm.Ti.D.Tham.t.Pl.yf  i fext.19.Cf  i.p.q.xl. 
mt*.  i.&  i.(»nt,Gtmt.t.9T.  C»iet  AFeitar.  ii  id.  jtgiilius 
fuejl.i.f.it.  Capteol.i  dijl.s  *rt.). Sone. 9. bltiMfk.q.Z. 
Paul.Vcnct./iiiwOT*  d * tctUx.  14. 

R c v i t v r quod  non  :'quia  tunc 
fcqucrctur , fi  continud  cfict  alia  pro- 
portio potentix  motoris  ad  rcfiftcn- 
tiam , quod  continue  cfict  alia,  fic  alia  velocitas. 
Conicqucns  cft  impofilbile : quia  nulla  veloci- 
tas cft  inllantanex  durationis  nili  per  inftans. 
Probatur  confequcntiaiquia  aliter  ad  proportio- 
nem non  fcqucrctur  velocitas. 

Secundi 


1S1  Lib.  I V.  Phyficorum. 

Secandi, feqtietctur  quid  Socrates  non  poflet  portionis  potentix  motoris  ad  tcfifttntlam  moti. 


intermittere  luam  velocitatem  line  diminutione 
fux  virtutis.  Confequens  cft  contra  experien- 
l»am.  Cunfcquentia  probatur,  quia  fi  manet  vir- 
tus eadem  non  diminuta, manebit  eadem  propor- 
tio virtutis  niotx  ad  rcliftcntiam;  igitur  manebit 
eadem  velocitas, & per  confequcns  non  cflet  te- 
raida.quod  cft  contra  politum. 

Tertii,  fcqucrerur  quid  ad  diminutionem 
mobilis,  fcu  rcfiftentix  in  infinitum,  augmen- 
larctur  velocitas  in  infinitum  manente  eidem 
potentia.  Confequcns  cft  falfum : quia  videmus, 
quid  non  femper  poteft  homo  paruum  lapidem 
proiicercita  velociter, fieutmagnu.  Confequen- 
cia  probatur  : quia  ad  diminutionem  refiftentix 
in  infinitum, fcquituraugmentatio  potentix  mo- 
toris a«l  refiftcntiam  mobilis:igitur  cum  propor- 
tionem Icquatur  velocius, fequitur  quod  in  infi- 
nitum augmemabitur  velocitas. 

Quarto , quia  proportio  non  eft  aliud  , quam 
termini  proportionis  vt  proportio  potentix  mo- 
toris ad  refiftcntiam  mobili s,non  eft  aliud,  quam 
potentia  motoris,  Se  reliftcntia  mobilisifed  nul- 
lum iftonun  rerminorum.nec  etiam  ambos  fimul 
fcquitur  velocitas-, igitur  nec  fequitur  proportio- 
nem. Maior  patet, quia  proportio  cft  quxdain  re- 
latio, fcu  fimilitudo,qux  non  cft  aliud  a rebus  re- 
latis, eu  limiiibus.  Et  minor  probatur, quia  pofli- 
bilc  cft  illos  terminos  augmentari , Se  velocita- 
tem diminui : verbi  gratia , polito  qu6d  tam  po- 
tentia Socratis.quam  refiftentia mobilis  augme- 
tetur , Se  reliftcntia  mobilis  augmentetur  magis; 
tone  certum  eft , quAd  velocitas  diminuitur,  & 
tamen  vterque  terminus  augmentatur. 

Irem, impulTibilc  eft, quod  e conucrfo  vterque 
terminus  diminuatur,  Se  velocitas  augmentetur: 
verbi  gratia,  polito  quod  ram  potentia,  quam  rc- 
fiftcntia  diminuatur  , magis  tamen  refiftentia, 
quam  potentia, tunc  velocitas  augmemabitur.  Se 
tamen  vterque  termintu  diminuitur. 

Quimo.lequercturqubd  figura  non  conferret 
iuuamentum  ad  motum.  Confequens  eft  contra 
experientiam  : quia  videmus  aliquexi  mobile  fub 
figura  acuta,  vel  fphxrica  velocius  dcfccndere, 
quam  ipfummet  faceret,  fi  cflet  fub  figura  lata. 
Probatur  confequcntia , quia  fub  quacumque 
figura  fucrir  mobile , femper  cft  eadem  poten- 
tia mota.  Et  per  confequcns  eadem  propor- 
tio potenti*  mot*  ad  rcfiftcntiarn:  igitur  non 
obftantcdiucrfitate  figurarum  , manebit  eadem 
velocitas. 

SexcA , fequcrctur  qu&d  grauc  dcfccndens 
deorfuin  per  medium  vniforme  non  vclocitarer 
motum  fuum  in  fine.  Confequcns  eft  contra  ex- 
perientiam. Et  confequenria  probatur : quia  ex 

?|UO  potentia  cft  eadem  , & refiftentia  cft  vni- 
ormis , manet  eadem  proportio  potentix  ad  rc- 
fiftentiam  : igitur  proueniet  eadem , vel  xqualis 
velocitas. 

SeprimA,  ponatur  quod  Socrates  moueatur  in 
naui  quiefcente.dcindc  moueatur  nauis ; tuncex 
motu  nauis  vclocitatur.aut  retardatur  motus  So- 
cratis , & tamen  manet  eadem  proportio  poten- 
ti* Socratis  ad  refiftcntiam  per  quam  mouctur, 
fcilicct  ad  grauitatem  propriam  , Se  ad  medium, 
igitur  non  femper  ad  proportionem  eandem , vel 
aequalem  fequitur  eadem,  vel  .xqualis  velociras. 

Oppolitum  arguitur  per  Commentatorem  in 
ifto  4.vbi  dicit  quoddiuerfitas  motuum  in  velo- 
citacc,&  tarditate, cft  fecund&mdiucrfttatcm  pro- 


ln  hac  quxftionc  ponenda  cft  conclufio  ad  V 
quxtumn.  Secundo , moucnda  lunt  aliqua  du-  Dmi/I,  ^ 
bia  contra  conclulioncm.  Quantum  ad  primum,  finii. 
ponitur  ifta  conclufio.  V clocitas  motus  fequitur 
proportionem  potentix  motoris  ad  tcfiftcmiam 
moti  i&vniuetfaUter  proportio  motuum  ad  in- 
uicem  eft  ficui  proportio  potentiarum  ad  fuas  ftmU  a*. 
rcliftcntiat.  Probatur:  quia  tanto  velocitas  eft  **  "f* 
maior,  quanto  motor  plus  obtinet  fuper  refi- 
dentiam  mobilis ; igitur  quanto  motor  plus  ob- 
tinet fuper  tcfiftemtam  mobilis, tanto  motus  cft 
velocior.  Maior  patet ,quia ex  eo  folo,  quhd  mo- 
tor obtinet  fuper  mobile  , mouct  igitur  quanto 
in  maioti  proportione  obtinet,  tanto  maioiivc- 
iocitatc  mouebit.  Et  minor  probatur  •,  quia  non 
ex  eo  plus  obtinet, quia  plus  excedat  tcftftcntiam 
mobilis  •,  quia  aliquando  ab  cxcclTu  maioti  pro- 
uenict  motus  tardior ,8c  a minori  vclocior,nec  et 
hoc  obtinet  plus,  quod  refiftentia  cft  minor:quia 

?|uandoquc  vna  reliftcntia  cft  dupla  ad  aliam  rc- 
pedu  ciufdcm  potentix , Se  tamen  motus  ali- 
quando cft  minor  , quam  duplus , & aliquan- 
do eft  maior  : igitur  relinquitur , qu6d  ex  eo 
motor  plus  obtinet  fuper  mubilc:quia  habet  ma- 
iorem proportionem  , fcilicec  maioris inxquali- 
tatis  fuper  refiftcntiam  mobilis. 

Secundi*,  quia  vel  attenditur  velociras  penes 
exccllum  potentix  motoris, aut  propter  commu- 
nem exccllum , aut  penes  proportionem  refi- 
ftentiarum,  vel  penes  proportionem  refiften- 
tix motoris  ad  retifteuam  moti.  Sed  neutro  alio- 
rum modorum , vt  probatum  fuit  in  prxccdcnti 
quxftionc  : igitur  relinquitur  , qu Ad  attendatur 
penes  proportionem  potentix  motoris  ad  refi- 
ftentiam  moti. 

Tatio , per  Ariftorclcm  7.  huius,  text.  jy.  Se 
\6.  qui  ponit  duas  regulas  fundatas  fuper  ifto 
principio,  quorum  prima  eft : Si  aliqtm  motor  me- 
tuat aliquod  mobile  fur  aliquod  ffatium  in  aliquo  tem- 
pore , medietas  motorii  mouelrit  medietatem  mobilis 
per  idem  ff  otium  in  aquali  tempore.  Secunda  regu- 
la j quod  fipluret  motores  moueant  plura  mobilia  aqua 
velocitate , aggregatum  ex  motoribtu  mouebit  aggre- 
gatum ex  mobilibus  eadem  velocitate. 

Quarto  , patet  per  Commentatorem  7.  hu- 
ius, «.Ca-li  ,&  in  ifto  4.  commcnt.  ji.  63.71, 

& hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum  , rcftat  mouere  du- 
bia ,.-.d  videndum  quid  iniclligatnus  per  poren- 
tiam  , Se  quid  per  refiftcntiam  , Se  qualiter  pro- 
portionem earum  fcquatur  velociras.  Primi  ar- 
guitur fic  ; fi  velocitas  fcquatur  proportionem 
potentix  motoris  ad  rcfiftentiam  moti , tunc  fe- 
qucrctur quid  fi  Socrates  proiiccrer  lapidetn,  Se 
lapis  diminuatur  in  infinitum,  quod  velocitas 
augmemabitur  in  infinitum  , vel  faltem , quid 
femper  remotius,  & velocius  proiiciar  paruum 
lapidem  , quam  magnum.  Confequens  cft  con- 
tra experientiam,  quia  lapis  poteft  ira  diminui, 
quod  ad  nullam,  vel  modicam diflantiam  poteft 
proiici , vr  patet  de  pluuia.  Et  pater  confequen- 
tia  : quia  lemper  potentix  motoris  ad  mino- 
rem lapidem  , cft  proportio  maior  , quini  ad 
maiorem. 

Secundo,  quia  porenrix  xquales  inxqualj- 
ter  agunt  in  rcfiftcntias  xquales ; ergo,  &c.  Te- 
ner confequenria: quia  xqualium  porcnriacuad 
xquales  rcfiftcntias  fune  xquales  proportiones; 
ideo  fi  proportionem  fequitur  vclocitas,fequirur 

quod 


QujEftio  XI.  . 263 


quid  velocitates  cmnt  xquales.Probatur  anrcce- 
dcn j tripliciter.  Primo , quia  graue  appcnfum  in 
squilibra  per  idem  mediutu  quandoque  mone- 
tur velocius  , Sc  quandoque  tardius.  Secundi, 
quia  de  duobus  ferris  zqualibus  adamas  attrahit 
vnum  velocius  quam  aliud  , vt  /i  vnum  plus  di- 
det,quam  aliud.  Tertio,  quia  ignis  calefacit  duo 
calcfa&ibilia  xqualis  relidentia:  inxqualiter  , vt 
fi  illa  duo  calcfa&ibilia  fint  inxqualiter  apnro- 
ximata;  & tamen  potentia  cft  eadem, & rcuftcn- 
tix  funt  xquales. 

Tertii , ad  principale,  fcquerctur,  quid  graue 
ddeendens  per  medium  vniforme  nunquam  vc- 
locitarct  motum  fuutn.  Probatur  confcqucmia, 
quia  medio  femper  manet  eadem  proportio  gra- 
uitatis  ad  rclidentiam. 

^ Qturco.quia  fi  Socrates  portaret  aliquod  pon- 
dus aliqua  velocitate,  quid  portarer  medium 
ponderis  dupla  velocitate  i quod  cft  falfumrquia 
dato, quod  rcmoucretur  totum  pondus, non  pof- 
fetmoueriin  fcfquialtcro  velocius,  quaraanti. 
Confcquentia  probatur  , quia  duplo  maiorem 
proportionem  habet  Socrates  ad  medietatem 
ponderis,quam  ad  totum  pondus. 

7.  Quinti,  fequeretur  , quid  grauius  per  idem 
medium  non  velocius  defeenderet , confcqucns 
cft  falfum.  Confcquentia  probacurjquia  capian- 
tur duo  ferra  inaequalia, quorum  quodlibct  fuffi- 
cit  adamas  arrrahere , tunc  aggregatum  ex  ferro 
maiori , feu  grauiori , Sc  adamante , cft  grauius 
quam  aggregatum  ex  adamante  , 3c  feno  minus 
graui;&  tamen  vnum  non  velocius  dcfcendic  re- 
liquo , imtni  vtrumque  xque  velociter,  vt  patet 
per  experientiam  , fi  vtrumque  poneretur  in  x- 
quihbca , aut  fi  dcfccndant  per  aliquod  medium 
finexquilibra. 

Sexto , aliqua  portio  acris  , Sc  aliqua  portio 
terrx  furit  ciufdetn  refiftentix:  igitur  potentis 
morx  xquales  xqu£  velociter  moucbuntur  per 
illas  portiones  aciis  Sc  terrx.  Antecedens  pro- 
batur, quia  aliqua  cft  portio  acris,  qux  aliqui 
portione  terrx  plus  rcfiftit : igitur  cft  aliqua, qux 
xqualiter  rcfiftit.  Confcquentia  principalis  pro- 
batur cx  conclufione:quia  cx  quo  potentix  funr 
xquales , & refiftentix  fune  xquales , proportio 
vnius  rcfiftcntis,ad  vnam  potentiam  cft  xqualis 
proportioni  alterius  potentix  ad  reliquam  refi- 
ftent/am  ; idcd  velocitates  erunt  xquales.  Sed 
qu&dconlequcns  fit  falfum,  probatur  : quia  po- 
tentia xqualis  in  eodem  tempore  pertranfit  plus 
de  acre  quam  de  terra, propter  maiorem  denfira- 
tern  materix : igitur  fi  illi  morus  fint  xquales, fc* 
quitur , qudd  permotus  xquales  in  eodem  tem- 
pore penranfcantut  /patia  inxqualia,  quod  cft 
impollibilc. 

Septimo,  fint  A Sc  ff,  duo  motores,  A maior, 

& It  minor , & C , & D fint  dux  refiftentix  , C 
maior,  Sc  D minor;&  fit  xqualis  proportio  A ad 
C proportioni  B ad  D;tunc  (equitur  quod  fpatia 
C t Sc  D , xque  cird  , Sc  moru  xquali  criinr  per- 
tranfita:  quia  inorus  proucniunt  abxquali  pro- 
portione.^ C cft  maius  D per  cafiitb : igitur  ali- 
qui tnotus  funt  xque  veloces  , quorum  vno  per- 
rranfibitur  maius  (parium  in  eodem  tempore, 
quam  rcIiquo,quod  cft  impollibilc, & contra  de- 
finitionem velocioiis. 

* Odauo,  arguitur, retento  eodem  cafu;qtiia  vel 
A pertranfit  a totum  C in  tempore  quo  Ii  per- 
ttanfit  totum  D,aut  minus ; fi  in  eodem, fequitur 
confcqucns , vt  prius  , quod  motibus  xqualibus 


inxquali  tempore  pertranfibuntur  inxqualia  Ipa- 
t/a  ; fi  minus , ponatur  igitur  qu6d  pertfnnleat 
(patiam  E partem  Ipailj  C,  igitur  eadem  cft  pro- 
• portio  B ad  £,  Sc  A ad  C,  fcd  proportio  A ad  C, 
ponebatur  xqualis  proportioni  A ad  £,quod  cft 
itnpoflibilc:  quia  tunc  A haberet  eandem  pro- 
portionem ad  totum , & ad  partem , & per  con- 
I eques  pars,  Sc  totum  clfcnt  ad  iuuiccm  aqualia. 

Nono , aliqua  eft  velocitas  , qux  a nulla  pto-  9- 
portione  prouenit : igitur  non  femper  velocitas 
(equitur  proportionem  potentix  mororis  ad  re- 
fiftcntiam  moti.Confequcntia  nota  cft.Probatur 
antecedens  de  afccnfuaqux  pcrcanalcnuquia  il- 
la velocitas  non  attenditur  penes  proportionem 
alicuius  difpolitionis  aqux:quia  aqua  fecundum 
quamlibet  fui  dilpofirionem  inclinatur  ad  mo- 
tum  deorfum,  nec  Jccundum  proportionem  acris 
attrahentis;  quia  aqua  non  eft  continua  acri  figi  - 
tur  non  fequitur  ad  tra&ntn  acris. 

Decimd,  quia  potentia  motiua  Sc  refiftcnria 
mobilis  funt  diuerfarum  rationum  ; igitur  ipfa- 
ruin  non  cft  aliqua  proportio.Tenct  confcquen- 
tia  , quia  proponi t tjl  duxrum  epinntitAtHm  tiufdtm 
generis  vniiu  *d  At  eram  cenurtUtio, 

Ad  ifta  rcfpondctur.Pro  quibus  notandum  cft,  Mentis  «•- 
quod  potentia  motiua  Sc  relirtentia  poliunt  ad- 
inuiccm  comparari  quadrupli citer.  Primo.quan-  f* 
tum  ad  extentionem  ; Sc  fic  certum  cft , quhd  ve-  rrfijltaiUm. 
locitas  non  fequitur  proportionem  potentix  nio- 
tiux  adrcfiftcnriam;quia  difficilius  eft  eidem  po- 
tentix mouere  per  modicam  teiram , quini  per 
multum  acrem.  Alio  modo  quantum  ad  intenlio- 
netn : Sc  adhuc  fic  non  attenditur  velocitas,  quia 
a proportione  «qualitatis  non  poreft  fieri  mo- 
t us;&  tamen  lumina  caiiditas, Sc  fumma  frigidi- 
tas , qux  funt  xque  inrcnfx  , agunt  in  inuiccm. 

Tertio  modo  polfiint  comparari  adinuicem  fe- 
cundum vmunquc.fcilicct  tam  fecundum  inrcn- 
fioncm.quam  cxtcnlionem.Et  quarto  modo  pof- 
funt  comparari  penes  polle  tno«crc,&  polle  reli- 
dere , non  abfolucc , fcd  cum  aliquibus  circum- 
ftautiis , vt  a tanta  diftantia , cum  tanta  applica- 
tione,vc!  tanto  conatu  , vt  in  motibus  volunta- 
riis , Sc  fic  de  aliis  circunftantiis:&  ideo  cx  parte 
potentix  motiux  non  debet  numerari  pro  maio- 
ri termino  folum  potentia  principalis  motiux, 
fcd  cum  hoc  applicatio  ipfius  ad  mobile , figura 
mobilis  , quod  monetur , fi  iuuat  ad  motuui ; Sc 
vniucrfaliter  cx  parte  potentix  motiux  debet 
numerari  omne  illud  , quod  iuuat , Sc  pronioucc 
motum  A fimiliter  cx  parte  rcfiftcntia*  debet  nu- 
merari omne  illud  quod  impedit  motum. 

Nunc  ad  argumenta.  Ad  primum,negaturcon-  IQ. 
fequentia;  quia  velocitas  fequitur  proportionem 
potentix  motiux  ad  totalem  refiftentiam .nume- 
ratam cum  omnibus  illis, qux  impediunr mo- 
tum; modo  non  folum  lapis  rcfiftit  proficienti, 
immo  etiam  medium  per  quod  proficitur.  Et 
quando  dicitur,  ad  minorem  lapidem  cft  maior 
proporrio ; dico  quod  non, immo  aliquando  po- 
tentia motiua  habet  proportionem  maiorem  ad 
lapidem  maiorem, quam  ad  minorem;cuius  caufa 
cft , quia  lapis  poreft  cllc  ita  paruus , quid  appli- 
catio agentis  non  poteft  clfc  tanta  minori  lapidi, 

(icat  nuiori. 

Ad  fecundum, negatur  antcceJcns,fi  fit  xqua- 
lis applicatio.  Ad  proportionem  de  xquilibta,  * 
dico  quod  liccr  grauiras  eflentialis  maneat  ibi 
xqualis,  tamen  ibi  acquiritur  gramtas  acciden- 
talis cx  litu ; cx  eo  quod  graue  detentum  diutius 
appetit 


164  Lib.  1 V.  Phy  ficorum 


appetit  centrum  quam  ante ; Se  illa  grauitas  ac- 
cidentalis vocatur  grauitas  fecundum  ficum , ve 
patet  in  tra&atu  de  Ponderibus. 

Ad  ambas  confirmationes  dicitor  , quod  non 
fune  ad  propofirum  , quia  licet  potenti*  fint  * - 
quales, & etiam  rcfiftcnti*, tamen  non  cft  xqua- 
lisapplicatio. 

Ad  tertium,  negatur  confeqticntia  ; quia  licet 
maneat  eadem  grauitas  dlemialisin  deiccndcn- 
do,  taincn  illa  continue  potcll  plus  moucrc  pro- 
pter grauitat  em  accidentalem  acquifitam  ex  im- 
petu, ficut  habet  videri , fecundo  Cotli. 

Ad  quartum  de  portatione  lapidis  , dicitur, 
ficut  ad  primum. 

1 1 • Ad  quintum  , dico  quod  aggregatum  ex  ada- 

mante , Se  ferro  maiori  quod  (umcic  attrahere, 
non  cft  grauius,  id  cft,  non  habet  maius  centrum 
grauitacis , quam  aggregatum  ex  adamante  , & 
ferro  minori , invno  aggregatum  ex  adamante. 
Se  ferro , quod  adamas  fulficit  attrahere, non  ha- 
bent 1 naius  centrum  grauitatis , quam  adamas 
ioliim  ; Se  hoc  pro  tanto , quia  ferrum  per  dif- 
pofitioncin  receptam  ab  adamante  , plus  appe- 
tit coniungi  cum  adamante , quam  defccnaere 
deorfum. 

Ad  fex  tum , dico  qu&d  impolfibile  cfl  acre,  & 
terra  cxiflcntibus  in  fuis  naturalibus  difpofitio- 
nibus  , quod  aliqua  portio  acris  Se  rcirx  fint 
arqualis  reliftentix  : tamen  hoc  cft  bene  pollibilc 
quantumcunque  ducatur  extra  fuam  naturalem 
difpofitioncm  , vt  qudd  terra  fit  per  modum  ex- 
halationis, Se  aer  per  modum  vaporis  infpilTari; 
tunc  dico  qudd  potentia  arqualis  non  plus  per- 
tranfibit  de  acre, quam  de  terra  in  aquali  tepore. 

Ad  feptimum  , concedo  cafum , & dico  quod 
A non  pertranfibir  deC,  nifi  partem  aqualem 
ipfi  D in  eodem  tempore  tunc. 

II.  Ad  ottauum,  quo  arguitur  contra  hoc  conce- 
ditur confc<|ttens,fciliccr,qudd  pars  Se  rorum  fint 
aqualis  relidenti*  intcnfiuc  , licet  nonextenfi- 
uc , vt  de  acre  vniformi , pedale  tantum  rcfiftic 
intcnfiuc  , quantum  bipedale  , licet  minus  ex- 
icnfiuc. 

Ad  nonum  , negatur  antecedens.  Ad  proba- 
tionem , dico  quod  vclociras  afccnfus  aqua  per 
canalem  attenditur  penes  proportionem  poten- 
ti* attrahentis  acrem  cuius  lignum  cft,  quod  fi 
illa  potentia  cft  maior  , velocius  atrrahercr,  Se  fi 
minor  tardius. 

Ad  decimum,dico  quod  hoc  pertinet  ad  7 .hu- 
ius , fcilicct  an  inter  aliqua  qua  fune  diuerfarutn 
rationum,  polfic  clTc  proportio,&dc  hoc  videbi- 
tur ibi. 

Ad  rationes  principales.  Ad  primam , dico 
qudd  licet  fit  continue  alia, Se  alia  proportio,  ta- 
men coi  refpondcnccrcll  vna  proportio  per  to- 
t.*i  horam,  & itacorrefpondcntercll  vna  velo- 
citas ditformis  per  totam  horam  arqualis  vnifor- 
mi , 3 qua  per  eandem  horam  tantum  fpatium 
pcrrranlirctur. 

Ad  fecundam, negatur  confequentia,qaia  fine 
diminutione  virtutis  effcncialis  Socrates  potcll 
dhnimicrc  fuum  conatum , modd  penes  propor- 
tionem porentix  abfolutc  non  arrenditur  velo- 
ci 1 as,  fcd  penes  proportionem  potenti*  cum  tan- 
to conatu,  cum  tanta  applicatione.  Se  ranta  fi- 
gura iuuante  ad  motum  i Se  fic  de  aliis  circum- 
flamus. 

? 3 • Ad  tertiam  diflum  cft  in  folutionc  prima:  ra- 
tionis. 


Ad  quartam,  proportio  non  cft  aliud,  Sec.  Di- 
co, quod  fiue  b fit  idem  quod  rermini,  fiue  aliud 
in  propofiro , non  cllcura •>  fed  fulficit , quod  ad 
maiorem  proportionem  potentur  motoris  ad  rc- 
fillcntiam  mobilis  , fcquatur  proportionalitcr 
inaior  velocitas. 

Ad  quintam  de  figura, dicitur , quod  fi  figura 
iuuat  ad  motum, debet  numerari  ex  parce  poten- 
ti* moiiu*  -t  fcd  fi  impediar  , debet  numerari  ex 
parte  rcfiftentix. 

Ad  fextam,  negatur  confirqucmia  ; vt  folutum 
cft  in  quxftionc. 

Ad  feptimam,  dico  quod  fi  motus  nauis  iuuee 
motum  Socratis,  tunc  morus  nauis  debet  nume- 
rari ex  parte  potenti*  motio* , fed  fi  impediar, ' 
debet  numerari  ex  parte  rcfiftentix. 

ANNOTATIONES. 

a Ctauo  *r£HUurtrrtfmo  eodem  crf/i,&C.Nota, 

V-/qudd  hic  textus  cft  corruptus  A:  mancus. 
Idcd  in  hunc  modum  cft  corrigendus  : quia , vel 
A perrranfit  totum  C,  in  tempore  quo  5per- 
cranfit  totutn  A,  aut  minus ; fi  in  eodem  tempore 
perrranfit  totum , fcquitur  coufcqtieni  vt  prius, 
quod  motibus  xqualibus  in  aquali  tempore  per- 
rranfibiimurinxqualiafpatia.Si  minus,  ponatur 
igitur  quod  A perrranfeat  fpatium  B partem  fpa- 
tij.id  cft,qu6d  E cft  pars  fpatij  Cjigirur  eadem  cft 
proportio  B ad  D , Se  A ad  E , fed  proportio  A 
ad  C,  ponebatur  xquatis  proportioni  B ad  D,er- 
go  proportio  A ad  /:,c(l  zqualis  proportioni  A 
ad  C,  quod  cll  impolfibile  i ouia  tunc,&c. 
b Diro  quod  fiue  Jit  idem  quod  termini , Se  c.  Nota, 
Henricus  de  Gandauo  Qpodl.^.yquodl.s  jj.C.  & 
7&  quodl  ijq.  1 . alfcm.qudd  omnis  relatio  cft  ea- 
dem rcalitcr  cum  fundamcnrorquam  fenrcnriam 
fecuti  funt  Nominales,  & Sotus  i* Prtdicumentit* 
cup.de  BelMione,q.i.QppoCuam  fentenriam  docet 
Scotusor  i.d  1 ,q.\.  qua  confidit  in  duabus  con- 
clufionibus  Prima  conclufio  Rclaiiones.quarnm 
fundamenta  polTunt  cfic  fine  termino  Se  relatio- 
ne, diftinguumiir  rcalitcr  a fuis  fundamentis,  vt 
paternitas,  fimilirudo , piopoitio  , &c  Secunda 
pondufio.  Relationes  quarum  fundamenta  non 
poftunr  cflc  fine  termino , Si  rclarione.func  idem 
rcalitercum  fundamentis, vt  creatio  pnfliua,&c. . 

Q^V  JE  S T I O XII. 

Vtrum  in  'vacuo  yfiejfet , pojjet 
fieri  morus. 

Arirtot.  4.  Pkffie.  trxt. 71.  Commentator  /Ii/.  Themi/h 
Simplic.yfigi<liuslBuii(at.Iandun.&  Saxon,  ttxt.  7.75.6* 
7*.  Alhert.Magn.rr«d  i.raf.4.&7.  lXThom.  UB.ix.fr 
•n 4 Si  fi  44  GanJauen.  juoJl.  j.Scotui  51 udL 

11  tyi n i.Sifl  Gregory///  6 ftufi.j.arr.x  Sorui 

4-Pkjf.qu. } m 1 r.  j . Te  1 c t m f * «/?  9 . Co  n imbr.  t *f.  9. 5«. 4. 
Complui  1.0  7«*.)  Ruuius  ‘JhmJI,  j.  Roccus  qu*fi.  9. 
Aortfj  /m.  1.  judjf  17.  fttt.y. 

R c v n v n quod  fic , de  grafci  fimpli- 
ei  , de  quo  miniis  videtur i quia  omne 
corpus  naturale  extra  fuum  locum  non 
impeditum  mouctur  naturaliter  ad  fuum  locum* 
fcd  in  vacuo(fi  cllcc)  potcll  clfc  graue  fimplcx  ex- 
tra fuum  locum,&  tamen  non  impcdirctur:igitut 
moucictur  ad  fuum  locum. 

Secundo,  quia  appetens  aliquem  finem,  fi  non 
impediatur, exequitur  illum  finem/cd  graue  fiin- 
plcx  appetit  locum  deorfum ; igitur. 


Terr  id. 


Qusftio  XII. 


26 $ 


JUmftfif 


b 

Ai  ***** 

pUl»  U*. 

ftLSu. 


Tetti&,graoe  limplcx  mouctur  per  aquam , fic 
per  acrem, & melius  per  acrem, quam  per  aquamk 
igitur, optime  mourrcrur  per  vacuum. 

Quarc6 , per  Ariftotclcm  i . Ctxli.text.77.  fi  cf- 
renrpiures  mundi, terra  vuius  moucrecur  ad  ter- 
ram alteriu$ifcd  inter  illos  mundos  efict  vacuum 
intermediumjigitur  moneretur  per  vacuum. 

Quinto  , fi  pervacuum  non  moucretur  graue 
fiinplcx  , hoc  clfct  pro  tanto  , quid  non  haberet 
reliftentiam  ad  faciendum  fucccifioncm  in  mo- 
tu • fed  non  propter  hoc  : quia  ccclum  moue- 
tur » fic  tamen  nulla  cft  rcfiftentia  faciens  fuccef- 
fionem  in  motu  cadi.  Item  illuminatio  medij  cft 
fucccfiiua  , vt  patet  de  illuminatione  diurna,  qux 
confcquitur  motum  fucccCfiuum  vmbrz  terta:,  fic 
tamen  illuminatio  fit  fine  rcfiftentia  : igitur  ad 
caufandum  fuccelfioncm  nullo  modo  requiritur 
rcfiftentia. 

Sexto  arguitur  degraui  mixto;  quia  quodlibct 
mixtum  habet  rcfiftcntiam  iutrinfccam  fufficicn- 
tem  ad  caufandum  fucceflioncm  in  motu  : igitur 
quodlibct  tale  poteft  moucci  in  vacuo.  Oppofi- 
tuin  arguitur  per  Ariftotclcm  in  ij h ^.text.7 1 . cr 
inde. 

In  quxftione , primo  videbitur  de  elemento 
fimplici , an  moueretur  in  vacuo  fi  cftet,vcl  non. 
Secundi  , dc  elemento  mixto  , v trimi  polii t roo- 
utri  in  vacuo. 

Quantum  ad  primum, ponit  vna  opinio,  quid 
fi  vacuum  cfTct,  motus  fieret  in  vacuo  , fic  nullus 
morus  fieret  in  vacuo.  Quod  probatur : quia  va- 
cuam elfc  cft  impofliliilc,  modo  ad  impolfibile 
fequitur  qnodlibet:igitur  ad  impollibilc  fcqtiun- 
tur  ambo  contradictoria. 

Secunda  via  :pofiro  quod  vacuum  elfct,  vt 
rofito,  quod  totus  aer  illius  domus  cllct  annihi- 
latur,runc  ponit  illa  via, quod  latera  dormis,  fiuc 
corpora  lateralia  circnmllamia  vacuum  ,'fubitd 
concuirerenr  ad  replendum  vacuum , fic  hoc  cft 
proprer  appetitum  infinitum , quem  habent  cor- 
pora naturalia, vt  coniungamur  cum  aliis  corpo- 
ribus, cuius  lignum  cft  , quod  corpora  naturalia 
patiuntur qoantatncunque  violentiam  nc  fiat  va- 
cuum { fic  fic  intclligitur  illud  commune  dilhim, 
quoi  mturj  thharrtt  v icuum.  Ex  ifto  inferunt  fic 
ponentes,  quod  annihilato  acre  huius  domus , fi 
in  medio  poneretur  vnum  graue  fiinplcx, fic  Deus 
faluaret  latera  domus  nc  concutrcrcnt . & cum 
hoclaluarct  graue  fiinplcx, moneretur' fuccdJiue 
in  vacuo , & hoc  propter  inclinationem  gratiis 
qui  tenderet  ad  replendum  partes  fupetiores , fic 
laterales  vacui. 

Contri  illa  di&a  ponuntur  tres  condufiones. 
Prima  cft.  Ad  vacuum  cfle  non  fequitur  contra- 
di&io.fic  idcb  non  fequitur .v.icHitm ejr .igitur  nto- 
nulli"  mottu  tfl.  Probatur,  quia  ad  nul- 
lum impofsibile  fequitur  quodlibct, mfi  formali- 
terimplicet  contradidkioncm  , fed  vacuum  non 
implicat  comradidionem:ergo,&c. 

Secundo  , quia  dc  fa&o  ponimus  per  fi  Jcm, 
quod  Deus  poteft  facere  vacuum, ita  vt  pofsit  an- 
nihilare aerem  huius  domus  aliis  corporibus  non 
mutatis  : fed  nullus  ponit,  quod  Deus  poteft  fa- 
cere duo  contradidoria  elfc  fimul  vera  : igitur 
fi  ad  vacuum  ede  fequatur  comradidio,  fequitur 
quod  pofsibile  cft  , quod  in  bona  confcqucntia 
antecedens  fit  verum  , & confcqucns  impofsi- 
bile. 

Secunda  conclufio.  Polito  qtiiSd  vacuum  cf- 
fet;corpora  circumflantia  non  dilatarent  fc,ncc 
Scoti  ofer.  Ttm.  / /. 


concutrcrcnt  fubit&ad  replendum  vacuum. Pro- 
batur, quia  fi  ita  cllet , Icquerctur  quod  ccclum 
iam  edet  rarefadum in  infinitiim;coulcqucns  cft 
impolfibile,  1 .CtxJLi  extexo.  & inde.  Conlequcnria 
probatur , quia  extra  cadum  non  cft  aliquod  cor* 
pus,cui  coniungatur  c trium : igitur  dc  facio  cor- 
ium rarefiet  per  totum  rpa(ium,in  quo  extra  cae- 
lum poteft  efle  corpus. 

Sccundd,quia  quodlibct  ens  naturale  plus  ap-  4. 
petit  fui  pcrmancntiam.quam  coniUngi  crtmalio 
corporctigitur  fi  edet  vacuum  , non  edet  necede 
corpora  circumdantia  concurrere  ad  replendum 
vacuum. Coulcquciitia  probatur, quia  multa  fune 
corpora, qux  per  rarcfadioncm  ; & dilatationem 
tendum  ad  non  cllc.vt  patet  dc  corporibus,  eju* 
fibi  determinant  certum  gradum  denfnatisjidco 
fi  plus  appetant  permanere , quiun  fic  ratefieri  1 

propter  replere  vacuum.fequitur  quod  non  rare- 
fient. Antecedens  probatur,  quia  quodlibct  dili- 
git fe  permanere  quantum  poteft  , vr  patet  per 
Commentatorem  iJttiiwtceinm.$i,  igitur  fi  plus 
appeterent  rarefieri,  quim  permanere,  iam  appe- 
terent plus,  quam  pollent  appctcrc,quod  cft  ira- 
polfibile. 

Tertii.qtiia  multa  funt  corpora,  qux  non  fune 
rarefaiflibiliaiigitur  fi  inter  latera  huiufinodi  cor- 
porum fieret  vacuum , illa  corpora  lateralia  non 
concurrerem  per  rarcfadioncm.  Ex  ifto  fequitur, 
qu6d  fi  in  vacuo  poneretur  vnuni  graue  fiinplcx, 
q»Ad  ipfura  non  moueretur  fucccifiuc  ex  eo, 
qutid  tenderet  per  rarcfadioncm  ad  replendum 
vacuum. Patctiquia  multa  funt  grauia  , qux  pro- 
pter quancumque  poientiam  vacui  nullo  modo 
rarefiunt , verum  a cft  tamen  quod  aliqua  fune 
finxibilis  naturx.vt  aer,  & aqua,  qux  rarefierent 
vfquc  ad  certum  gradum,  nc  fieret  vacuum. 

Tertia  conclulio,  polito  quod  vacuum  clTct,  fi  Gr**t  (im- 
granc  fi  nplcx  moueretur  in  eo  , ipfum  mouctc-  fltX  ",M  w#“ 
turfubiro, exceptis  aliquibuscafibus , qui  dicen-  vst£ 
tur.  Probatur  conclufio , quia  omnis  b motus  cft 
fecundum  proportionem  potem ix  motoris  ad 
refiftcmiam  moti : igitur  vbi  cft  aliqua  potentia 
fine  rcfiftentia  , potentia  in  infinitum  poteft  mo- 
ucrc  fuiim  mobile;  fed  in  vacuo  nulla  cft.  refi- 
ftcntiaiigitur infiniti  velocitate  moucbit , fic  per 
confeqnens  fubit&.  Minor  patet  ex  prxccdcn- 
tibus,  quia  nulla  cft  relidentia  mobilis  ad  moto- 
rem , nec  cx  ren  i fu  partium  , aur  cx  limitatione 
ageutis,  fic  ita  de  alus  modis,  qui  ta&i  fuctunc 
prius. 

Et  quia  ifta  conclufio  ponitur  compofitc , fci- 
licet  fi  graue  moueretur  invacuo,  ipfum  moucrc- 
rut  fiibin\idco  ponitur  ifta  conclufio  quatta  : Si 
vacuum  clfct  nullum  graue  e fiinplcx  pofitum 
in  ipfo  moucretur , immfi  vbicumquc  poneretur, 
ibi  quielceret.  Probatur , quia  omnis  motus  ali- 
cuius grauis  cft  vt  fubfit  Icoiori , 5:  lcuis  , vt  fu- 
perfit  grauiori : led  in  vacuo  nullum  cllct  Icue, 
cui  fubeirc  graue  appeteret  ,ncc  aliquod  graue, 
cuileuc  appeteret  lupcrcllc ; igitur  in  vacuo , fi 
cllct , nullus  fieret  motus  alicuius  grauis, vel  lc- 
uis. Maior  pater  per  experientiam  , quia  graue 
11011  quiefeir  ,aut  defccndit  exeo, quod  cft  in  ta- 
li ficu  rcfpcdu  cccli , fciliccc  cx  eo  quid  tantum 
dillar , vel  tantum  propinquatur  ad  ccrtuiii,quia 
aqua  dcficndcns  quiclcit  in  aliquo  fitu , in  quo 
nunc  cft  aqua  , per  quem  tamen  fiium  roouerc- 
tur , fi  in  lilu  ellcr  acr , fic  illa  ntaior  poteft  pro- 
bari per  plure*  experientias  : fic  nijnor  nota  cft, 
quia  hoc  intelligimuspcc  vacuum.  Patet  igitur, 

Z fi 


*r- 


266  Lib.1V. 

ft  vacuum  e flet , quhd  in  illo  nullus  fieret  motus 
naturalis  grauis,  vel  Icuis.  Et  notandum , quod 
quia  nunquam  expertum  cft , quod  fieret  in  va- 
cuo , idc6  polito  quod  cfTet  vacuum  , nullus  fcit 

Jjuid  feqoatur,  ideo  prxdi&x  quxftioncs  pofite 
unt  verifimiliter  conie&urando. 

Sed  circa  ptxdi&a  dubitatur  .concerto , quid 
per  vacuum  porcfl  moueri  graue.vcl  Icue  ; vtrum 
firmpcrfubito  moucrentur.  Kcfpondetur , quod 
non  fctnpcr.Vnde  polito  quod  effet  vnuro  graue. 
cuius  vna  pars  crtirr  ab  vna  pattccentri , & altera 
ab  alia  ,tunc  illud  graue  dcfcendcrct  fucccrtiuc, 
quia  vna  pars  elici  rcfiftcntia  alterius.  Irem.in 
alio  cafu,  vt  ii  eilct  aliquod  compotitum  ex  terra. 
Sc  acre.&  poneretur  in  loco  fphxrx  ignis  vacuo, 
tunc  deiccmieret  vfque  ad  locum  acris  fubitd. 
fed  dc  loco  acris  deorfum  fucccrtiuc. 

P'  Secundum  dubium  cft , poiico  quod  Deus  fup- 

plcrct  differentias  locorunt  in  vacuo, tunc  pofiro 
quid  vna  fphxra  terrx  iimplicis  poneretur  in 
ccnrro  terrx,  vtrum  ibi  moucrctur  circulariter. 
Arguitur  quod  non  : quia  vndique  efl  xqualiter 
de  grauirate,  ideo  qui  ratione  mouercrur  ad 
vnani  partem, eadem  ratione  ad  aliam. Rcfponde- 
tur,  quid  ralisfphxra  non  moucrctur  ex  fe  fine 
motore  cxtrinfeco  : quia  fi  fic ; iam  tnouercrur 
fubiti  , & partes  ipfius  penetrarent  fe;  fcd  talis 
fphxra  poreft  moueri  i motore  cxtrinfeco, quan- 
txcunquc  eilct  tnodicx  virtutis. 

Terni  dubitatur  , pofito  quod  fuper  aliquam 
fupcrficiem  planam  xque  diftantcm  a centro  po- 
nerentur dux  fphxrx  rerrx  iimplicis  in  vacuo, 
quarum  vna  effet  maior, fcilicet  alia  minor, 

Icilicct  B,  vtrum  xque  facile  cfTet  moucre  vnam, 
ficut  Sc  reliquam.  Kcfpondetur  quod  fic : quia 
qurlibrc  earum  i quantacunque  potentia  mora, 
potell  moueri  , fcd  ratnen  a nulla  potentia  pof- 
funt  ambx  moueri  xque  velociter.  Primum  pro- 
batur : quia  cx  quo  quxlibct  illarum  terrarum  cft 
fphxrica;igitur  quxlibct  tangit  planum  in  pun- 
ito: igitur  ab  vna  parte  illius  puniti  eft  tantum 
de  grauirate , quantum  ab  alia  parte  *,  & per  con- 
fequens  potentia  cll  xqualis  reiirtentix  : igitur 
quilibet  excedi*  additus  poteft  inoucre.  Secun- 
dum probatur , quia  in  maiori  fphxra  fignetur 
gt  auiratis  mora  in  vna  medietate , vt  duo , & gra- 
Uiras  rcfiftitma , vt  duo , & potentia , fcu  cxcclfiis 
additus  , vt  tunc  tota  potentia  motafe 

fiabcr  ad  rcfiftcntiatn  in  fcfquialtcra  proportio- 
ne. Tunc  dc  minori  fphxra  (ignetur  vna  medie- 
tas , Vt  vnum.Sc  medietas  rcfiftmua  vt  twM.ttcm 
excertus  additus  ab  cxtrinfeco  vt  v*um: igitur cx- 
certus  minoris  fphxrx  proueniet  a proportione 
dopU.qux  cft  maior  fcfquialtera;igitur  velocita- 
tes erunr  inxqualcs. 

7.  Ex  iftis  patet , quod  fi  in  vacuo  graue  fimplex 
ponererur  in  xquilibra  , ipfurn  haberet  refiften- 
tiam  cx  contra  appcnfo,  differenter  tamen  quim 
in  pleno:  quia  in  vacuo  quilibet  excertiu  vnius 
fuper  alterum  furticerer  ad  faciendum  motum; 
fcd  in  pleno  non  quilibet  fufficeret  proprerrefi- 
ftentiam  medij:<Sc  hoc  de  primo. 

Crono  mlx-  Qupntum  ad  fecundum , de  motu  mixti  in 
pn*t*r  ?acuo;  ^'co  9“^  ‘n  propofito  intelligimus 
v« fftt.  per  mixtum  illud  quod  determinat  fibi  omnes 

qualitates  primas  in  gradu  citra  fummum  , & 
cum  hoc  determinat  fibi  qualitates  motiuas  rc- 
miffas  per  contrarium , vr  grauiiaccm  remittam 
per  aliquos  gradus  leuitatis,  & c contra : vel  fal- 
rem  permixtum  intclligtrur  aggregatum  ex  gra- 


Phyficorum 

ui , Sc  lcui , vt  fi  infra  partes  grauis  contineatur 
aliquod  corpus  lcuc.  Tunc  dicitur  primo  dc  mo- 
tu locali,  qu6d  mixtum  ex  omnibus  elementis 
fi  moueretur  in  vacuo  , moucrctur  fucccrtiuc, 
quia  tunc  haberet  rcfiftentiam  inrriufccam.  Se- 
cundo , quod  fi  efTet  mixtum  cx  aliquibus  tan- 
tum, tunc  in  aliquo  loco  moueretur  fubiti  ,vc 
mixtum  ex  terra , &acre  moueretut  fubiti  in  lo- 
co ignis.Deinde  de  motu  alrerationis  dico , quid 
in  vacuo  nullapoteft  fieri  alteratio  ab  cxtrinfeco 
remoto  , quia  non  effer  medium  fufceptiuun» 
a&ionis ; & idci  in  vacuo  non  polTct  fieri  vifio. 

Et  dico  notabiiirer  rtmoiot  quia  ab  cxtrinfeco 
immediato  bene  poteft  fieri  alteratio.  Similiter 
ab  imrinfeco  poreft  fieri  alteratio.  Ex  quibus 
fequitur  , quid  in  vacuo  portum  fieri  morus 
confcqucntcs  «Iterationem  imrinfccam , vc  nu- 
tritio, augmenratio  , tarcfadio,  condenfatio,  Sc 
confimiles  morus.  Item  in  vacuo  poteft  fieri 
tnoius  progrefliuus animalium,  motus  proiclto- 
rum,&  hoc  per  impetum  tantum  in  prorralto 
ab  impellente.  Er  per  ifta  poteft  judicari  dc  aliis 
motibus. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico,  quid  graue  exi-  f. 
ftens  in  vacuo, nec  cft  in  loco  narurali.nec  inna- 
turalirquianoncft  in  loco,  ramen  renendo  quid 
Deus  fupplcat  differentias  locorum  in  vacuo, 
tunc  dico  quid  graue  fimplex  moucbicur  fubiri, 
fi  non  detineatur  aliunde. 

Ad  fecundam  dicitur,  quid  motus  non  eft 
finis  grauis  , fcd  locus  deorfum  ; ideb  graue 
pofitura  in  vacuo  , fubiti  acquireret  illum  lo- 
cum. 

Ad  tertiam,  fi  inrelligamus  per  optime, vtlecim, 
concedo, quod  per  vacuum  in  infinirum  velociter 
moucrctur. 

Ad  quarram  dico  , quid  Atiflotcli  furtreir, 
quid  terra  illius  mundi  inclinaretur  ad  rerram 
iftius,fed  non  oporret , quid  moueretur  ad  iftara 
terram. 

Ad  quinram  , concedo  quid  illuminatio  fic 
cum  rcfiftcntia  non  immediate,  fed  mediatc,quia 
confequitur  motum, qui  cft  cum  rcfiftcntia. 

Ad  fextam, demotu  cccli  dico, quod  ille  motus 
eft  voluntarius , nec  ibi  requiritur  rcfiftcntia  ad 
fucccfiioncm. 

Ad  vltimam.di&um  cft  in  fecundo  articulo. 

AN  NOTATIONES. 


\/  LTUm  e t Umcn ' ^U°d  *"?**  >Mm fi*****l*  9. 

V natura,  Sc c.  Nota  quod  fi  ertet  vacuum,  Calimar, 
nullo  pofito  miraculo  alio  , qtiim  vacuo  in  con-  rt^mv  at 
cauoLunx,  cccli  nullo  modo  concurrerent  ad  TtPUndum 
replendum  illud  , quia  fuapre  natura  funt  in- 
corruptibiles  : & tamen  concurrere  non  pof- 
fenr  finerarefaltione,  ne  relinquerent  vacuum 
locum  futim  , quod  efTet  miraculum  maius  quim 
illud  de  vacuo.  Cxcerfiin  cum  aer , Sc  aqua  fint 
mobiles,  Sc  rarcfialbbilcs,  minus  repugnat  natu- 
rx , quod  afeendant , quam  vr  derur  vacuum;  at- 
que adeo , pofito  vacuo  , rarefierent  vfque  ad 
uinunam  raritatem , fub  qua  portum  conferuari, 
vt  repleant  quam  maximum  polluor  vacuum, 
non  ramen  (vt  hic  dicit  Scotiis)  adeo  rarefie- 
rent , quoufque  corrumpantur : nam  fi  corrum- 
perentur, plus  vacui  inancrct;  nifi  dicas  qu&d 
conuerreientur  in  rariflimum  ignem,  qui  poterit 
maiorem  locum  replercrfcd  profedloproprer  va- 
cuum non  cft  admittendum,  qudd  vnum  rorum 
elementum 


QuxftioXII.  267  . 


elementum  cornimparurmiaximc  quia  per  folam 
rarcfa&iunem,fiiie  aliqua  altcrationc,  & inflam- 
mat ionc , non  videtur  quomodo  aqua  conucrta- 
tur  in  ignem, immo  neque  in  aerem. 

Cmnmrfo  L Omnis  mottu  rji  fecundum  propcrtionrm  poten- 
difvtrgrmii  tU  'motorie  ,&c.  Nota  quod  de  caufa  fucccflio- 
aafk i*t*t  iifs  in  motu  Fuit  altercatio , arque  contentio  in- 
Amrtm^c'  ,cr  Aucrrocm  Aucmpaccm  , vt  patet  in  ifio  4. 
A0mf  ‘ csp.  it  z/jcmo.  Nam  , Aucmpaccs  vir  dodifli- 
mus,  Se  Auerrois  prxeepror , credidit  fuccclfio- 
nem  in  motu  proucnire  non  ex  refiflentia  me- 
dij.fcd  potius  ex  refiflentia  mobilis  ad  motorem, 
rf"  fcilicct  ex  virtute  mouentis  maiore,  vel  mino- 
rc.&  fi  ex  medij  refiflentia  fumatur  in  motu  fuc- 
ctflio , hoc  cft  tantum  per  accidens ; 8t  ideo  di- 
cebar rationem  illam  Ariftotclis  captiofam  elfc 
te  fallacem ; quia  propofitio  illa  , qnulu  ejl  pro- 
portio medtj  *A  medium  in  [fiffitndint , e*r  fubtilits- 
te  .talis  ejl  proportio  mottu  4J  metum  in  velocitate,  fr 
/.oditote , cft  falfa  •,  quia  aliis  non  cflet  motus  in 
tempore  , nifi  ex  reliflentia  medij : atque adeb  fi 
non  ctfet  medium  refiftens, motus  clfct  in  inflan- 
ti, quod  conflat  cire  falfum:  quia  corpora  cxle- 
flia  moueremur  in  inflanti, cum  ineortim  moti- 
bus non  fit  medium  refiflens  in  quo.vcl  per  quod 
moueantur. 

' 10.  Aucrroes  aurem  volt  rationem  Ariftotclis 
dcmonllrationcm  efle  cfficacifliuum  ,Sc  contra 
••  Aucmpaccm  dicit,  quod  omnis  morus  cfl  con- 

tinuus , te  quod  h*c  continuatio  non  potefl  cfTe 
ex  fola  vittate  mouentis , vt  Aucmpaccs  fcnfir; 
nifi  etiam  Fuerit  aliqua  rcfiltenria  ,qmm  viteus 
monentis  fuperet’,  ita  vt  fecundhm  illam  ratio- 
nem proportioni* , Fecundam  qtttm  virtus  mo- 
uentis 'teftftcmiam  fuperat , motus  quoque  fiat 
velox’;  atque' 'a dei  in  his  motibus , in  quibus  cfl 
maior  proportio  rcfillcnrix  . cfl  eyam  maior  vc- 
/ocirasA'  vbi  proportio  refiflentia:  minor,  etiam 
A:  velocitas  minor : & vbi  virtus  mouentis  rclt- 
flemiara  non  fuperat , aut  fecundum  certum  cx- 
ceflum  a natura  flaturum  eandem  non  excedit, 
motus  nullus  eflicirur.  Vnde  tribus  tantum  mo- 
dis ex  ipfo  Ariftotclc  oftendit  Aucrroes  rcfiften- 
tiaminaeniri  poffe.aut  ex  parte  mobilis  Qc  medij, 
vt  in  antmalibus.qux  in  pleno  mouenrur,  in  qui- 
bus corpus , quod  cfl  adu , & medium  quod  cfl 
lenum.animx  mouenti  refiflir.Auc  ex  parte  'mo- 
dis tant6m,vtin  animalibus,  fi  monerentur  in 
vano, i 11  quibns  non  medium, quod  cfl  inanc.fcd 
folum  animalis  corpus  animz  mouenti  refiflit; 
te  in  corporibus  cxlcftibus,in  quibus  ipfuin  c«- 
lum  motum  fine  medio  animx  mouenti  refiflit 
ratione firus  conrrarij,  quem  habet  admotum 
intentum  a motore  : nam  primum  mobile  non 
tnouerur  in  inflanti  ab  Intclligcoria  : quia  par- 
tem , quam  modo  habet  in  Oriente,  intendit  In- 
tclligentia  mouere  ad  Occidentem  :&  propter 
continuitatem  partium  otbis , non  potefl  fieri  in 
inflanti.  Tertio, ex  parte  medij  tantum, vt  in  cle- 
mcntij,qux  monentur  in  pleno, quorum  materia, 
quzadu  non  cft  , fed  facultate  tantum  , forma: 
mouenti  refiflere  non  potefl;  fed  medium  folum 
cfl  illud.qtiod  refiflit. 

ir.  Seotns  vero  in  1.  Aifl.i.  cjtufl.y.  ad  quarrum 
Uxtm  i,  principale  , eJT* 4.  dif}.+$.  qutfi.f.  nrtic.i.  dicit 
quo J fucceffio  in  tnotu  caufatur  propter  refi- 
J*11"  ftcntiam  mobilis  ad  motorem  ,te  ipfius  mobilis 
ad  medium  inter  ipfum.&r  terminum : verbi  gra- 
tia «virtus  motiua  lapidis  mouct  ipfum  lapidem 
deorfum  , lapis ipfc  cfl  mobile,  te  facie  rcfiftcn* 
Scoti  oper.  7 em.  11. 


tiara  virtuti  motiux  !apidis:quiacorpu;  lapidis, 
vt  comparatur  virtuti  finirx,&  limitatx.non  po- 
tefl ellc  in  inflanri  a tali  virtute  de  loco  futium 
iu  locum  deoifum  ; atque  adeo  lapis  vt  compa- 
rarur  tali  virtuti , traniit  focceffiuc  per  omnia 
media  vique  ad  centrum  j atque  ita  omnia  iila 
niedta  inter  terminum  usjuo  , t<  terminum  ud 
quem  , faciunt  fibi  relidendam ; cum  ita  fint  in- 
ter le  ordinata , vr  ta!c  mobile  , comparatum  ta- 
li virruti , non  pbffic  fimul , te  in  inflanti  tran- 
fire  omnia  illa  media , arque  a Jcb  fucccflio  in 
tali  motu  caufatur  ex  icliftchru  mobilis  ad 
mororein , Se  ex  refiflentia  mediorum  ad  mobi- 
le. Et  in  quarto  loco  fupri  relato  fub  (itera  B, 
iuqtm,qubd  omnes  illx  caufx  taclx  a Commen- 
tatore quarto  Plq ficorum  dtp.  de  vacuo  , mobilis  ad 
motorem  , & tnobilis  ad  medium  , Se  medij  ad 
mouentem  reducuntur  finali  ter;  fiuu  alias  te- 
r/gi  (fcilicct  in  1.  vbi  fupra)  ad  impcifcftionrm 
virtutis  agentis,  propter  quam  impcrfciftionem 
potefl  fibi  mobile  refiflere  non  ablolutc  , fed  vt. 
rcfpicit  terminos , & medium  per  quod  transfe- 
rendum efl  i termino  in  tctminutn. 
c Si  vacuum  effit.  miHum^uuefimplcx.Sec.  No-  u. 
raqubd  fecundum  Philofophumbr  i/?o  quarto  cap.  farui  ftgnifi- 
ic  v4cuottrci  funt  vacui  figtiificattbncs.  Vno  mo* 
do  vacuum  fignifica:  illud, quod  nihil  cfl. Secun-  t,a'  ■ 
do  modo  fignificar,  in  quo  non  cfl  corpus  fenfi- 
bile  : &r  iflis  duobus  modis  accipitur  vacuum 
tranfumptiucrquia  venim  vacuum  non  efl  illod, 
in  quo  nihil  efl  ,quia  fic  puu-flum  effit  vacuum: 
nec  verum  vacuum  efl  illud  , in  quo  non  cfl  cor- 
pus (en fibi! e , quia  fic  locus  in  quo  cfl  aer,  effiet 
vaemnn  Tertio  modo  accipitur  vacuum  pro  fpa- 
tio  reccpriuo  corporis  naturalis , priuaro  tamen 
corpore  naturali,  te  hoc  potefl  dupliciter  intclii- 
gi : vno  modo  , qubd  in  illo  fpatio  nec  fit  corpus 
naturale, necquantiras  feparata.  Secundo  , qubd 
in  illo  fpatio  fit  quantitas  feparata',  fed  elice 
quemadmodum  erat  ante  mundi  creationem/ 
vel  mine  extra  ca!um:&  iflo  modo  nunc  Doflo- 
rcs  difptjrant  de  vacuo.  Sed  ifte  intellectis  con- 
tradiCionein  inuoluit , fcilicet  qubd  fit  aliquod 
rcccpthitnn  corporis  carens’ omni  quantirare, 
quia  ellet  ponere  quantum  fine  quantitate : nihil  - 
enim  potefl  recipere  quantum  nifi  quantum.ar- 
que  adeo  , vt  coniiciocx  ipfo  Ariflotele  nullus 
antiquorum  ira  pofuit  vacuum  inita  vniucrfum, 
tamctli  aliqux  eius  rationes  militent  quoque 
aduersus  hoc  genus  vacui.  Secundus  intcIIcCus 
cfl  minus  impoflibilis  , fcilicct  qubd  fit  aliqua 
quantitas lata , longa , & profunda , Se  ab  omni 
lubflantia.5:  fenfibili  qualitate  feparata  , vr  fides 
Catholica  ponit  quantitatem  in  fan&iflTmoEu- 
chariflix  Sacramento  fine  omni  fubflantia  cor- 
porea, in  qua  fit  vr  in  fubieCo , ita  Deus  efficere 
pofler  quantitatem  fine  omni  qualitate  ,te  fob- 
fl.mtia.Er  huiufmodi  quantitatem  feparatamre- 
cepriuam  corporis  aliqui  antiquorum  dixerunt 
efle  vacuum. 

Nora  fecundo  , quod  ralis  quantitas  fepara*  ij. 
ta  duobus  modis  potefl  intclligi , qubd  ellet  re-  gju 
ceptiua  corporis ; vno  modo  qubd  cederet  cor-  fit*****  du-- 
pori  naturali , fed  ingrediente  naiurali  corpore, 
flaret  fimul  adxqiiate  curo  illo , atque  immo-  p, 
bilifer  manerer  in  hunc  modum  pofueruuc  tefuimorir- 
antiqui  quantitatem  feparatam  efle  vacuum.AHo  Ptr*‘ 
modo  potefl  intclligi,  qubd  illa  quantitas  ce- 
derer corpori  naturali  6c  ita  loquitur  Ariflote- 
les  in  the  rju.tno  fe.rt.-p6.  ie  yumtiutt  pofitiun, 

Z x quando 


268 


Lib.IV.  Phy  ficorum 


quando  dicic , quod  fola  quantitas  facit  di  date» 
vt  fi  corpus  cubum  fcparatuni  ab  omni  fubdan- 
tia  » & ab  omni  qualitate;  fenfibili  > poneretur  in 
aqua,faccret  tantum  de  aqua  didarc»quantum  cil 
corpus  cubum. 

Nota  rctrio,  quid  (ponendo  vacuum  efTe  fpa- 
tium  non  repletum  corpore,  fcd  fn  eo  efle  tan- 
tum quantitatem  feparatam,  ficuc  ponebant  an- 
tiqui , fic  tamen  quod  illae  dimcnfiones  non  ce- 
dcient  corpori , vel  mobili»)  tunc  in  vacuo  nullo 
modo  pollet  clTc  motus : quia  non  potcd  dari 
penetratio  dimcnfionum.Modi antiqui  dicebant 
corpora  phylica  pcnctratiuc  moneri  per  illas,  fic- 
ut  corpora  gloriola  moucbuntut  per  ccclmn: 

• fyafquc  dimcnfiones  dicebam  ede  locum, vr  fupra 

cxpoluimus:qu.c  cum  haberem  in  fc  corpus  Phy- 
licurn .pcnctratiuc  erant  locus  plcnu$;cumauiem 
omni  corpore  carerent  , erant  vacuum  i fed  edo 
quod  illx  dimcnfiones  cederent , Se  cum  hoc  ali- 
quam icfidcmiam  mobili  facerem,  tunc  etiam 
Philofophus  concederet  in  vacuo  poITc  fieri 
motum  ; negando  ver6  dimcnfiones  facere  refi- 
dentiam.fcd  tantum  cedere  mobili,  vr  ponebant 
antiqui, dubium  cd.an  in  vacuo  poffit  ede  motus? 
Se  Andoteles  contra  anciquos  probat  qu&d  non. 

1 4.  Notaqiuito.quod  motus  duplicem  habet  fuc- 

Mttmi  ccflioncm  ; vna  cd  fucccflio  cflcntialjs;  altera  cd 
ei/tr  hAtt  fucccflio  accidentalis.  Succcfllo  e dentiatis  com- 
fntujftn  . pcc|c  rnociitCX  diutfabilicace fpacij .fcu medij , per 
quod  mobile mouctur ; fcd fuccelliu  accidentalis 
competit  motui  ex  aliqua  qualitate  fuperaddita 
fpatio  , line  medio,  qux  cd  ratitas , vel  denfitas, 
qux  funt  qualitates  confcqucntcs  calidum, & fri- 
gidum, vt  dicit  Commentator  7.  Pbyfic.comm.if. 
Se  penes  idas  qualitates  medium  cd  promotiuum, 
vel  nnpcditiuum  motus , id  cd  , penes  fubtilita- 
rem  medium  promonet,  Se  penes  denfitatem  im- 
pedit ipfum  motum  , & ratione  idarum  qualita- 
tum,fcu  conditionum  accidentalium, qux  lupcr- 
adduntur  fpatio, fcu  medio,  motus  habet  fucccf- 
fionem  acci  Jentalcm,  fcilicet  vclociuicm,fi:  tar- 
ditatem ; licet  a fpatio  , & medio  habear  fucccf- 
fioncmcn'cmialcm,  Se  clfcntialem  velocitatem, 
prout  hxefunt  quanta,  fcilicet  {j>4ttum9  Semt- 
diur/t. 

Nora  quinto  , quod  motus  fa&us  in  pleno 
habet  vttamque  fucceflioncm  ;c(reutia!em,qua- 
tenus  fpatium  cd  diuifibtfe  : Se  accidentalem, 
quatenus  fpatium  cd  rarum, vel  denfutr..  At  mo- 
tus fadus  in  vacuo , li  vacuum  cedere  polfcr , id- 
cd.fi  illx  dimcnfiones  fcparatx  cederent  mobdi, 
vt  ponebant  antiqui  ex  diuifibilitatcfpatij.habc- 
rct  Jiuifibiliratcin.fic  fucceflioncm  cflcntialcm, 
fcd  nullam  velocitatem,  vel  taiditatem  fuperad- 
ditam  haberet  ; quia  in  vacuo  nullacft  qualitas: 
ideo  in  vacuo  non  caufatur  motus  nec  velox  nec 
tardus,  quia  amota  causa  , amouctur  cflc&us : Se 
caufa  velocitatis, Si  tarditatis, cftraritas.fic  denfi- 
tas , qux  non  funt  in  vacuo.  Nam  fucccflio  acci- 
dentalis , vr  iam  diximus  , qux  cd  velocitas , vel 
urdiras  in  motu,  non  caufatur  ex  diuifibilitate 
fpatij , quia  fi  fpatiacifent  xqualia , morus  faftl 
in  ipfis  edent  xque  vcloces.vcl  xque  tardi, quod 
cd  falfum  •,  vt  paret  de  motibus  fa&is  peracrem, 
Se  aquam;  caufatur  ergo  velocitas  accidentalis  ex 
fubrilitatc  pleni;  & tarditas  ex  ipfius  denfitare, 
atque  adeo  motu,  fj&us  in  vacuo  non  cd  neque 
tardus, neque  velox. 

I Ex  his  fcquitur  primi  , quod  (cum  fucccflio 

■ elfcmialis  polii  t e fle  e que  in  vacuo, ficuc  in  pleno. 


cum  vacuum  fit  xque  diuifibile  in  partes  , ficuc 
plenum)  motus  facius  in  vacuo  clTct  proportio- 
nabilis  motui  fa£o  in  pleno,  loquendo  de  fuccef- 
fionecflcntialiflcd  loquendo  de  fucceffione  acci- 
dentali, hoc  cfltldc  vclocirare  ,ifc  tarditate  fuper- 
addita,cum  nulla  talis  fic  in  vacuo , motus  faltus 
in  vacuo  non  potcd  propomonari  motui  fa&o 
in  pleno, quia  nihil  ad  flujMid  nulla  cd  pioportio. 

Secundi  , fcquitur  quod  fi  antiqui  polucrunc 
motum  caufari  in  vacuo, & non  velocitatem  mo- 
tus ; Aridotcles  nihil  haberet  contra  cos , quod 
eflee  iuconuenicns  ,quia  non  haberet',  nili  quid 
morus  fadlus  in  vacuo  non  proportionarctur 
motui  fa&o  in  pleno  in  velocitate  , & tarditate, 
quod  v tiqoc  verum  (rd.Scd  non  probaret  contra 
eos.quod  motus  fa&as  in  vacuo  non  proportio- 
naretur  motui  fa&o  in  pleno  fu  fucccflione  cf- 
fcntiali.Vcrum.fi  antiqui  nedum  pofuilfcnt  mo- 
tum fieri  in  vacuo  quautum  ad  cflcntialcm  fuc- 
cclfioncin  , fcd  etiam  quautum  ad  fucceflioncm 
accidentalem  , tunc  ratio  Aridotelis  concludit 
contra  eos.quod  illi  morus  fa&i,  vnus  in  vacuo. 
Se  alter  in  pleno, cflcnr  proportionabilo*  in  ve- 
locitate, Se  tamen  vacuum,  Se  plenum  non  cflcnt 
proportionabilia  in  fubtilitatc  , & dcnficatc, 
qux  funt  caufx  velocitatis , Se  tarditatis  in  mo- 
tu. Modo  impoflibile  cd,  quod  proportionen- 
tur  motus  in  velocitatc,&  fpatia  non  proportio- 
nentur  in  fubtilitatc : quia  impoflibile  cd , quod 
propoi nonentur  cflc&us , nili  proportionentur, 
fi:  caufx. 

Tertii,  fcquitur  quod  antiquis  ponentibus 
in  vacuo  motum  prccisc  in  ratione  qui  motus, 
non  ed  impoflibile  motum  in  vacuo  efle  xqua- 
Icin  motui  fa&o in  pleno,  hoc  cfl, fieri  in  xqualt 
tempore  cum  motu,  qui  fit  in  pleno  ; quia  me- 
dium vacuum  potcd  xquari  medio  pleno  in 
quantum  cd  ratio, fcu  caufa  fucceflionis  edentu- 
lis in  motu.  Si  ambo  media  finr , verbi  grana, de- 
cem cubicorum  , atque  adei  fi  aliquod  plcnnm 
acciperetur  in  tali  proportione  , in  quali  accipic 
Philofophus  ad  motum  fa&um  in  vacuo,  dando 
femper  in  fucccflione  cflcntiali.illud  plenum  ac- 
ceptum eflee  omnino  ncutrum.id  cfl,  nec  rarum, 
nec  denfum  , falcem  vt  fic  nullam  daret  qualita- 
tem accidentalem  motui.ficut  nec  vaciiumptque 
ita  illi  motus  non  cflcnt  neque  tardi,ncquc  velo- 
ces. Philofophus  ergo  contra  antiquos  habet, 
quod  cum  vacuum  nullam  habeat  qualitatem 
accidentalem,  vitra  fuccefsioncm  clfcntialem 
non  tribuit  motui  velocitatem ; quia  fi  fic , poflet 
aliquod  medium  plenum  dari  xquaie  , Se  tunc 
per  medium  plenum , Se  vacuum  fieret  motus  in 
tanto  tempore,  quantum  tempus  coircfpondercc 
illi  conditioni  accidentali  motus, quod  cdim- 
pofsibiJc : quia  fccundiimhoc  media  cflcnt  im- 
proporrionabilia.hoc  cil,  fi  illi  motus  cflcnt  pro- 
pottionabilcs  in  velocitate  , etiam  media,  id 
cfl  , vacuum  Se  plenum  cflcnt  proportionabilia 
in  fubtiliratc,  quod  cd  impofsibile.  Quia  ergo 
antiqui  dicebant  motum  in  vacuo  dfc  tardui», 
fic* velocem,  ideo  rationes  Aridotelis  conclu- 
dunt contra  illos,  de  rardiute  , fic  velocitate 
motus ; fic  probae  quod  talis  motus  non  pofsic 
efle neque  tardus  , neque  velox.  Cxtcium  , cius 
rationes  non  concludunt  (impliciter  motum  non 
pofle  efle  in  vacuo  (iib  ea  ratione,  qua  morus, 
Se  hxc  di&afunt , ponendo  vacuum  efle  fpatium 
(eparatutn. 

Sed  dubium  cd , ponendo  vacuum  cifr  con- 


Qusftio  XIII. 


269 


jttUt" . & 

«M-  * 

rmntorf- 

/-• 


it. 

*«■  " 

(tti  i • ti*m 


«9- 


duitatem  alicuius  loci , in  qua  prorfus  nullum 
iit  corpus  neque  Phyficuin , neque  Mathemati- 
cum , vi  fi  Deus  deftrucrec  elementa  omnia  , ni- 
hilquc  remaneret  intra oibcs  coeleftes.vtruin  per 
illud  fpatium  inane  portet  fieri  motus.  Pro  cuius 
folutione  obferuandum  eft, tarditatem,  fcu  velo- 
citatem motus  triplici  ex  caufa  prouenirc  polle. 
Primi  , ex  parte  ipfius  mobilis , quando  fcilicee 
mobilia  diueifa  funi , ita  vi  vnum  altero  fit  era- 
uius , vel  leuius  ;#vclociis  enim  monebitur  Tur- 
ium , quod  leuius  eft,  quim  quod  minus  leue: 
&deorfurn,  quod  eft  grauius  , quam  quod  mi- 
niis graue.  Secundo  , ex  parce  fpatij  ccfiftentis; 
minus  enim  refiftic  aer,  quam  aqua  ; quare  mo- 
tus per  acrem , exteris  partibus , velocior  eft, 
quitu  motus  per  aquam.  Tertii , ratione  fitus; 
pars  enim  orbis.qux  eft  in  Oriente.tefiftit  parti, 
qux  eft  in  Occidente,  vt  non  podic  effe  fimul  in 
eodem  fitu , & fic  non  poteft  in  inftanti  moueri 
orbis  Lunx. 

Hoc  ftante,  dico  quid  motus  per  vacuum  ne- 
certarii  fieret  in  tempore.  Quod  patet  primi,  ex 
parte  mobilis ; fit  enim  corpus  mobile  in  vacuo 
tripedale, tertia  pedalitas  non  portet  deueniread 
locum  primx.nifi  prius  effet  in  loco  medi* ; fcd 
boc  prius  Sc  poftccius  non  poteft  efle  fine  tem- 
porc:ergo,fi£c.  Item,  fuppono  quid  cllet  vna  ha- 
fta  magna  affixa  in  tetra;5c  fuppono.quid.rtdnie 
vacuo  i ccelo  vfque  ad  terram,  aliquis  lapis  mo- 
ueretur  fic  a capite  lanccr  , Sc  aliquis  alius  lapis 
eiuldem  quantitatis,  Sc  grauitatis , & figur* in- 
ciperet etiam  fimul  moueri  i medio  illius  ha- 
ftx.  Tunc  quxro  an  ille  lapis  , qui  monetur  i 
medio  lanccx  fit  prius  in  terra  , quim  ille,  qui 
mouetuc  a capite,  vel  fimul.  Non  fimul , quo- 
niam,quando  lapis,  qui  mouetura  capite,  eft 
vbierat  lapis  alter,  puta  in  medio  ; lapis  qui 
«tat  in  medio,  vel  aliquid  rranfiuit , vel  nihil; 
fi  nihil , ergo  non  fimul  inceperunt  moueri, 
quod  eft  contra  Tuppofitum:  ergo  aliquid  tran- 
fiuit ; ergo  priis  eft  in  terra,  quim  alter.  Sed  vbi 
eft  prius  Sc  pofterius , ibi  eft  fucccflio ; crgo.fcc. 
Secundi  probaiur,  citius  afccndit  leuius , Sc  d- 
ciOks  defeendit  grauius  ; fed  fi  in  vacuo  effet  mo- 
tus in  inftanti , tum  xqui  citi  defeendetet  Una, 
quim  plumbum  , Sc  xque  citi  afeenderet  ter- 
ra , quam  ignis.  Tertii , probatur  fic  : Si  in  hac 
aula.vcrbi  gratia  , squalis  eft  diftautiaitefko  ad 
pauimcncimi , fi  fic  plenum  tale  (patiam , ac  fi  fic 
vacuum  ; fed  fi  motus  in  vacuo  fieret  in  inftanti, 
non  elTcr  talis  xqualis  diftantia-.impoflibilc  enim 
eft  naturaliter , quid  talis  diftantia  in  inftanti 
uanfearur  i ergo  motus  in  vacuo  non  poteft  fieri 
in  inftanti. 

Et  his  patet  ad  primam  rationem  Ariftotelis 
Concedo  enim  nullam  elTc  proportionem  inter 
vacuum  & plenum  , neque  inter  rcliftcntiam 
vacui , Sc  pleni ; nego  tamen  quod  fiat  motus  in 
inftanti : quamuis  enim  in  fpatio  vacuo  non  Ite 
corpus , quod  refiftat  ,eft  tamen  aliunde  ratio, 
vt  fupra  diximus  ,qux  facit  motum  clTe  fucccf- 
fmum.Et  fi  dicas-.ergo  ratio  Ariftotelis  non  valet 
contra  antiquos.  Siquidem  8 c ipfi  potuilTent  re- 
fpondere  alia  ex  paire  motum  effe  fucceffimim, 
quamuis  datetur  vacuum  , vt  ipfi  «(Terebant: 
atque  ita  mali  inferebat  pro  inconuenienii  ex 
vacuo  dato  motum  per  ipfum  ficti  in  inftanti. 
Kefpondco  Ariftotclcm  optime  ptocederc  con- 
tra antiquos  putantes  in  ipfomet  vacuo  cfic  ren- 
ftcntiam:quia  illi  ponebant  vacuum  illud  diracn* 
Sceti  «per.  Tem.  / /. 


fionatum , affercbantque  exparte  dimenfionam 
elfe  rcliftcntiam  ; ita  vt  motus  per  tale  vacuum 
fieret  in  tempore : Ariftotcles  aurem  illa  ratione, 
Sc  aliis  hanc  fcntentiam  reiedt.  Vnde  nec  illo 
vacuo  dimenfionato , ncc  in  ifto , quod  ex  calo 
ponimus,  aliqua  eft  refiftcntia  ad  motum*,  led 
aliunde  ptoucnit  refiftcntia , vt  fupra  diximus, 
antiqui  autem  Philofophi  folam  , quam  ex  parte 
dimenfionum  falsi  cxiftitnabant  effe  , ponebanr, 
& fic  optimi  contra  illos  fequebatur  motum 
fieri  iuinftami.quod  falfum  eft.  Vel  dicas, Sc  me- 
lius, ficut  annotatum  eft  fupti,annotationc  quar- 
ta,8c  quinta. 


Q_v  jISTIO  XIII. 

Utrum  pojftbilc Jit  ejje  vacuum. 

AriAot.  I.M.  Aucitoc»  * idit|oi 

ictiM  D Thom.  M.9  & A11’'1  M'R°  '""  V 

autfl  f.  n fteuf». Scotus  i»  4-  Mfl  41- 1**1* ■ I-  4,r*‘* & 
mmtdl.  1 1. 4 rt  t.  Caoonie  q.Hgfif.  4 Commbiic. 

,a f.f.aueft  i.<y  x.Complutcn.  Jifput.x o qutft 
Ruuius  tjMAfi.t.  Roccus  J I Auetfa  /»*•*• 

Rgvitvr  primi  quid  fic,  per  expe- 
rientias ali  quas.  Primo, qui  a vitrum  plc- 
num  aqua, aut  vino,rantum  continet  de 
moneta  nouiter  facta, quantum  contineret  fi  non 
elTct  vinum,aut  aqua;quod  non  crtet  mfi  in  vino, 
aut  aqua  elfenc  vacuitates  in  quibus  reciperetur. 

Secundi,  quia  vas  plenum  cineribus  tantum 
recipiet  de  aqua,  quantum  faceret  fi  non  ertent 
cineres;  quod  non  elTct  nifi  intra  cincicsdTcnr 

vacuitates  reccptiux  aqn*. 

Tertii,  quia  dolium  continet  tantum  de  vino 
cum  veribus,  quantum  contineret  fine  vtribus; 
quod  non  elTct  nili  vtres  reciperentur  in  vacuo. 

Quini , arguitur  racionc:&  fint  duo  corpora 
perfecte  plana  fibiinuicem  immediata  ; &:  fic  fu- 
perius  A,Sc  inferius  fl.tuncpcr  chordam  affixam 
centro  ipfius  A fepatetut  Ai  B ,tnnc  xque  citi, 
ficut  vna  pars  A feparabitur  \ B , xque  citi  & 
reliqua.  Tunc  igitur  immediate  poft  hoc  A,  fe- 
cundum fc,  & quamlibet  pariem  fui  diftabit  iS, 
tunc  igitur  vel  immediate  poft  hoc  , aer  ingre- 
diens  replebit  totum  fpatium  inter  A,  Sc  B , vel 
non*,linon,habcrur  propofitum,  fi  ljc;igitur  mo- 
tus localis  ipfius  actis  fadtus  eft  fubito  , quod  eft 
impoflibilc.vc  patet  6.hniw. 

Quinti  • quia  condenfatio  , Sc  rarefactio  lunt 
poffibtlcsrigirur  poffibilc  eft  vacuum  clTe.  Ante- 
cedens  patet  ad  experientiam. Confequentia  pro- 
batur; quia  in  condcnfationc  partes  circumfe- 
rentiales appropinquamur  partibus  centralibus, 
Sc  c contra  in  rarefadlionc  elongantur  a centra- 
libus; tunc  igitur  in  rarcfa&ionc  partes  ciicum- 
fcrcmialcs , vel  recipiuntur  in  pleno  , vel  in  va- 
cuo : fi  in  pleno  . tunc  corpora  penetrabunt  le, 
quod  eft  impoffibilc;  fi  in  vacuo,  habetur  pro- 
politum.  ...  a 

Sexti,vacuumintclligitur;igirur  vacuum  eft. 

Antecedens  patet, quia  de  ipfo  eft  fcientia.  Con- 
fcquentia  probatur ; quia  irncllt-ftus  eft  virtus 
pafliua,&  non  poteft  moueri  nifi  ab  ente. 

Septimi  , arguitur  per  locum  i parte  tol/“s* 
in  modo  ad  fuum  totum ; quia  fcquinir  Aiqutdejl 
Vdcnum  t- ino, igitur  aliquid  tjl  vacuum : quia  i fta  dc  • 
terminatio  vinum  non  eft  diminuens. 

Qppolitum  arguitur  pcc  Ariftotclem  •»» 
quarta  trulUtH  * text.Gq.  vfque  *ditxt.%6.  Ptim 
7 Z ) notandum 


%7o 


Lib.  I V. 


Anplur 

Jint  rjftt  in 

*>Jtm  Itet. 


Jmpjiwio 
tnfltx  de 
VACUf. 


nocagdum  , quod  per  eafdcm  rationes  . quibus 
probatur  vacuum  cllc , poteft  probari  plura  cor- 
pora  ede  limul.vcl  falcem  per  aliquas  illarum,  vc 
pater  de  illis  rationibus , qua;  ducunt  ad  hoc  in- 
conueniensjfcilicet  quid  vel  yacuura  cft,vcl  plu- 
ra corpora  funt  fimul. 

Ideo  notandum  , quod  corporum  quzdam 
funt  quorum  vnura  natum  eft  informare  reli- 
quum , vel  ambo  tertium  ; vc  materia , & forma, 
albeJo,6c  calidicas.Alia  funt  quorum  nullum  na- 
rum cft  informare  reliquum,  nec  ambo  nara  fune 
informare  tcrtium;vt  homo,&  afinus.Modo  plu- 
ra corpora  , quorum  vnum  natum  eft  informare 
reliquum,  vel  ambo  tertium,  bene portunt  ede  li- 
mul  ; fcd  de  aliis  corporibus  , quorum  neutrum 
natum  clt  informare  reliquum  , nec  ambo  ter- 
tium,hoc  cft  impoilibile. 

Secundo  notandum, quod  hoc  nomen  vacuum 
cft  nomen  priuariuum,&  figmHc.it  tantum, quan- 
tum hxc  oratio  , lac  ne  non  reptet  ut  corpore  ,■  Sc  ideo 
quando  dicitur  , vacuum  clt  locus  non  repletus 
corpore.ibi  fuinicur  tjfc  p r ofignifitare. 

1 Tertii  notandum  , quod  fecundum  duplicem 
imaginationem  dcloco,  clt  etiam  duplex  imagi- 
natio de  vacuomam  vc  patuit  in  principio  huius 

Jjuarri , aliqui  imaginantur  locum  efie  fpatium 
cparatuin,  ideo  fi  imaginetur  totus  mundusan- 
nihilari , totum  fpatium  , quod  illi  imaginantur 
mundum  occupare  , diceretur  cllc  locus  mundi. 
Sed  alij  ponunt  locum  efie  terminum  continen- 
tis. Et  ita  propoitionaliter  clt  duplex  imagina- 
tio de  vacuojvna  ponit, quod  vacuum  fit  fpatium 
fepajaium  ; Sc  (ic  vacuum  efie  aliquid  , implicat 
contradictionem.  Alio  modo  imaginatur  vacuum 
cllc  fupcificicm  corporis  continentis  priuaum 
contento, licut  fi  torus  ai:r  huiuj  domus  cficr  an- 
nihilatus,  lateribus  domus  manentibus  vt  nunc, 
tunc  fuperficies  interior  huius  domus  diceretur 
cire  vacuum. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  concld- 
fio.  Impoilibile  cft  aliquod  vacuum  feparatum 
efie.  Probatur,  quia  fi  ellct  aliquod  vacuam  fepa- 
racum,tunc  fequcrcrur , quod  aliquod  efiet  per- 
petuum,fcu  cozternumipfi  Dco;qudd  Deus  non 
pofict  augmcntace.nec  annihilare,  nec  diminue- 
re,nec  alio  modo  variare;  confequens  cft  falfum, 
Sc  impofiibile,  quia  omne  aliud  a Deo  clt  caula- 
rum ab  iplo , &^ab ipfo  dependens , &pet  confe- 
quens mutabile  ab  ipfo  Deo. 

Secundo, fequeretur  quod  plura  corpora  efient 
fimul ; confequens  eft  impofiibilede  illis  corpo- 
ribus , quotum  vnum  uon  cft  natum  informare 
reliquum, nec  ambo  tertium.  Confcqucntia  pro- 
batur,quia  illud  fpatium  feparatum  cft  xque  lon- 
gum, xque  latum  , Sc  xque  profundum, ficut  cor- 
pus , quod  in  ipfo  recipitur:  Sc  per  confequens 
ipfum  cft  corpus , Sc  non  cedit  corpori  recepto, 
inuno  ftar  fimul  cum  ipfo  ; igitur  plura  corpora 
ftant  fimul. 

Tertii,  fequcrcrur  quod  cficr  aliqua  dimcnfiq 
fcp.tr  ara ; confequens  cft  impofiibile , quia  apud 
cognofcentem  efie  accidentis  implicat  coiit udi- 
t Vide  ccb-  Aioncm  *,  accidens  cllc  fine  fubic&o  , vt  patuit 
prin™  huius  Pr‘mo  buiue,text.)6.  Confcquentia  probatur, quia 
bbti.  'n  v-'cuo  feparato  efient  djmcnfiones  quemad- 
modum in  corporibus  naturalibus. 

Quarti,  fi  cficr  aliquod  vacuum  feparatum, 
hoc  efiet  prxeipue  propter  morum  localem : fcd 
proprer  hoc  non  , quia  in  vacuo  fcparato,fi  cller, 
nullus  fieret  motus  localis , cx  quo  nulla  e f- 


Phyficorum 

fet  differentia  partium  ficus  , ratione  culus  fie- 
ret motus  , de  vna  parte  illius  fpatij  ad  aliam 
partem. 

Quarti,  fi  fir  aliquod  tale  fipacium  feparatum; 
tunc  verum  eft  dicere  , quid  ipatium  feparatum 
eft,&  non  cft  aliquid , nec  aliqua  ,*nec  fubftantia, 
nec  accidens.  Item  , concedere  quid  huiufmodi 
vacuum  eft  quantum, & xquale  corpori, quod  re- 
cipitur , & tamen  ipfumncceft  ens,  nec  entia, 
quod  eft  impofiibile,  quia  quantum,  & mcjhaU  non 
dicitur  nifi  de  entibus. 

Secunda  conclufio.  Nulla  fuperficies  corporis 
continentis,  * nec  aliquod  corpus  continens  eft 
vacuum, imtni  quilibet  locus  cft  repletus  corpo- 
re. Probatur,  (inducendo in  corporibus  mundit 
nam  in  ccclo  non  eft  vacuum  inter  ftdlas  , nam 
flcllx  vniformiter  monentur,)  quod  non  cft  bc- 
ni  poflibile  faluarc  vniformitatem  motus  , nifi 
ftcllx  fint  fixx  in  aliquo  corpore  folido,&per 
confequens  ibi  non  eft  vacuum.  Eodem  modo 
poteft  induci  in  fphxris  Planctarum  , in  quibus 
nullum  cft  vacuum.  Er  fi  obiiciatur  dc  cpicy- 
clis , quia  medietas  epicycli  fupra  dcferenrcm, 
quando  mouetur , vel  recipitur  in  pleno  , vel  in 
vacuo  : fi  in  vacuo , habetur  propofitum ; fi  in 
pleno  , tunc  corpus  cxleftc  cedit  fibi,  Sc  eft  fluxi- 
bile,  vel  plura  corpora  erunt  fimul  , quorum 
vtrumquecft  impofiibile.  Rcfpondctur, quid  illa 
imaginario  eft  falfa , qux  ponit  vnam  parrera 
epicycli  fuper  deferentem , immo  totus  cpicy- 
clus  debet  imaginari  infra  orbem, in  quo  eft  epi- 
cyclus. 

Irem, poteft  induci  in  elementis,  & in  iftis  in- 
ferioribus , quia  vbi  dicimus  efie  acrem  , ibi  eft 
plenum , dc  quo  ramen  antiqui  magis  dubiraue- 
runt.vt  paret  per  vcficas  repletas  acre , Sc  decla- 
ratur in  textu. 

Secundi,  probatur  per  experientias , qux  po- 
nuntur in  tranatu  de  inani,  & vacuo  ; quia  cor- 
pora naturalia  moucntur  cootra  naturales  incli- 
nationes luas , ne  fiat  vacuum.  Prima  experien- 
tia b cft  de  aqua  afccndente  ad  exringuendum 
candelam  coopertam  vrinali.  Secunda  experien- 
tia ; fi  fiat  vas  habens  duas  tibias , vnam  longio- 
rem alteri  , Sc  breuior  ponatur  in  aqua  , tunc 
per  brachium  longius  extrahatur  aer, aqua  afeen» 
der  per  tibiam  breuiorem  : quod  ramen  non  fa- 
ceret nifi  ad  prohibendum  ne  fiat  vacuum.Tcrtia 
experientia  eft  , quod  graue  exiftens  furfum  non 
jmpeditum,non  dcfccndct  nc  fiat  vacuum;  igitur 
in  iftis  inferioribus  per  agens  naturale  non  eft 
poffibile  vacuum efie.  Antecedens  probatur,  quia 
fi  fir  vnum  vas  habens  mulca  foramina  parua 
fubtus,&  vnum  foramen  magnum  fupri,tuncfi 
illud  vas  replearur  aqua  , Sc  foramen  fuperius  fic 
obftru&ura  , non  defeendee  aqua  per  foramina 
inferiora;  quod  non  efiet  nifi  ad  prohibendum 
vacuum.  Quarti , videmus  quid  elementa  leuia 
defccndunr  deorfum,  vt  patet  de  acre,  quidc- 
fccndit  in  foffione  puteorum. 

Contri  iftam  conclufioncin  arguitur  , & fic 
vnum  corpus  concauum  perfc&efphxricum  vn- 
dique  vniforme  grofiitic  Sc  robore  , vt  dlcc  de 
chalybe  ; Sc  fit  illud  corpus  repletum  acre;  tunc 
ponatur  illud  corpus  fic  repletum  in  aqua,  vel  in 
aliquo.quod  intense  frigefacit;tunc  aer  interdu- 
fusin  ifto  vafctCondeofabitur  : quia  frigefiet , Sc 
ad  frigefa&ionem  confequetur  condcnfatio:  igi- 
tur occupabit  minorem  locum  quini  anrc,&  pec 
confequens  maucbic  vacuum.  Refpondctur, 

quid 


X 


Qu^ftio  XIII. 


quhd  impoflibile  eft  acrem  in  illo  corpore  con- 
denfari  a frigido , quantumcumque  inteufo,  nili 
frangatur  illud  vas , aut  in  ipfo  ut  aliquod  fora* 
men  , per  quod  in  ipio  iit  introitus  alterius  cor- 
poris. 

Tertia  conclufio.Licct  per  potentiam  natura- 
lem c non  iit  poflibiie  vacuum  cfle  > tamen  per 
potentiam  fupernartiralem,  vt  pet  diuinam,  hoc 
eft  poflibiie,  quia  ii  Deus  faceret  vacuum^iefci- 
t citius  quid  inde  fcqueretur,  quianon  eft  exper- 
tum, vt  di&utn  fuit  prius. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico, quod  hoc  eft 
pro  tanto , quia  moneta  noua  habet  in  fe  calidi- 
tatem,  Sc  valde  inreiifam  flccitaccro.virttucqua- 
rum  tefoluit  aquam. 

Ad  fecundam  conilmilitcr;  quia  cineres  con-  . 
funiunt  aquam,  & c contra  aqua  confumit  cine- 
res i Sc  i Jco  ftanr  in  minori  loco  quam  priCis. 

Ad  tertiam,  de  dolio  cum  veribus, credo, qttAd 
hoc  iit  falfum, nili  veres  fine  de  tali  materia, quod 
multum  confutuant  de  vino. 

Ad  quartam  , refpondctur  , quod  impoflibile 
eft  duo  corpora  pcrfc&c  plana  ede  iibi  inuicem 
coniuntta  , Sc  ideA  dicit  Ariftoteles  ini.de  4ni- 
mi , texr.  1 1 }.  qudd  impoflibile  eft  duo  corpora 
fc  inuicem  tangere  in  acrc  ,niii  iit  aer  interme- 
dius , nec  etiam  in  aqua ; nifi  (it  aqua  interme- 
dia ; Sc  ideo  cafus  non  eft  poflibilis  naturaliter; 
fcd  fi  admittatur  cafus , tunc  dico  quod  d im- 
poflibilccft  fupctflcicm  vnius  Icuaria  fupcrficic 
alterius.niii  obliquc;&  ideo  fuperius  corpus  non 
poflet  trahi  zqualiter  ab  inferiori. 

Ai  quintam, conceditur  anrcccdens,  Sc  nega- 
tur confcqucntia.  Dc  modo  eondenfitionis,  Sc 
rarefa&tonis  dicetur  in  aliaquxftionc. 

Ad  fextacn  , confcqucntia  non  valet , quia  ex 
cognitionibus  rerum , qux  funt , intellegas  po- 
t eft  elicere  cognitiones  non  cntium.immbcriam 
impoflibil/um  cfle,  fcilicet  per  difcurfutn  , Sc  ra- 
tiocinationem, vt  habet  videri  j.  de  slnima. 

Ad  feptimant ; negatur  confcqucntia  , nec  eft 
ibi  locus  i parte  in  modo  affirmatiuc , fcd  nega- 
ti^ : quia.vt  dicebam  prius , hoc  nomen  vacuum 
eft  nomen  priuatiuum  : mod6  illclocus  non  va- 
let negatiuc. 

ANNOTATIONES. 

• VT frHa  fuperficies  corpori/  continentis  , necati- 

1A|  tjuod  corpus  continens  efl  vacuum.  Nota, 
quod  Ariftoteles  i .Meteororum  cap.i.  dicir,qu6d 
oportet  hunc  mundum  inferiorem  contiguum 
cfle  lationibus  fupecioribus  ,vt  inde  tota  eius 
virtus  gubernetur.  Ex  quo  fequitur  per  natura- 
lem potentiam  , vacuum  dari  non  polle:  nam 
contigui tas  partium  vniuerfi  eft  maxime  neccf- 
fariaad  naturalem  tcrura  inferiorum  confcrua- 
tioneni  i Ct  autem  daretur  vacuum,  non  eflet  hu- 
iufmodi  contiguitas , atque  aded  nec  rerum  in- 
feriorum confcruatio : Sc  ratio  flat  in  hoc,  quid 
cum  agens,&  patiens  in  natura,vcl  per  fe.vcl  per 
aliud  iinrapproximata  , fequitur  qu6d  fi  aliquid 
debeat  inferius  confcruari  virttitealicuius  Pla- 
netx , oportet  quod  Plancta  primo  difponat , & 
alteret  , acrem , quod  fieri  haud  pollet , fi  dare- 
tur vacuum. 

k Prima  experientia  e fi  dea<ju.t  a/cendente  ,&c. 
Nota  , quod  ex iftis experientiis  apparet, quod 
non  poteft  corpus  ingredi,  nifi  aliud  egrediatur, 
Sc  i contra : quare  fi  extrema  vafis , fe u loci  fine 


271 

debilia,  flarim  iunguntur  , ne  detur  vacuum; 
quod  apparet  in  vtre,&  in  acre.  Si  vero  extrema 
fint  fortia,  corpus  nequit  egredi , nifi  alia  ingre- 
diantur t6c  e contra;  Sc  ad  egreflum  fit  magnus 
impetuStdc  rumpitur  aliquando  continens  ; qua- 
re Ixpe  rumpuntur  bombardx : quia  non  ira  fa- 
cile ab  acre  repleri  pofliinr  ignefortiflime  egre- 
dieotc.  Hinc  etiam  apparet , quare  fi  detut  vas 
aqua  plenum,  cuius  fupremuin  foramen  claufum 
fic,  inferiufque  aperiatur  , aqua  non  dcfccndcr 
per  illud  : quia  tunc  daretur  vacuum  iuxta  latera 
vafis  fuperiora  , eo  quod  difficulter  poteft  ibi 
aliud  corpus  intrare  aqua  effusd.  Apparet  etiam, 
qubd  motus  rei grauis  furfum,  Icuifquc deorfum 
ad  cuitandum  vacuum,  non  violentus , fcd  natu- 
ralis eft , non  foIAm  vc  aliqui  dicunt  fccunddm 
naturam  fiiuerfalem , Sc  communem  : quia  bo- 
num commune  prxpondcrat  particulari  ; fcd 
criam  fccunddm  particularem  naruram  huius 
grauis, vel  huius  leuis:  cuius  ratio  eft ; quia  Deus 
ad  rerum  conferuationcm  contulit  illis  appeti- 
tum ad  mutuam  coniunftioncm  , ne  detur  va- 
cuum; dftquc  huiufmodi  appetitus  in  omnibus 
rebus  ita  vigens  , quod  nulli  alia  vi  naturali 
prorfus  impediri  valer:&  hoc  intendit  Ariftore- 
les  illis  verbis : Oportet  mundum  inferiorem  effle  con - 
tiguum&c.  Si  enim  res  non  eflent  contigux, cor- 
iorum influxum  non  reciperent.  Quamuiscrgo 
grauitasfic  quantitas  inclinans  rem  grauemad 
motum  deoefum  , & leuitas  ad  motum  furfum: 
fortior  tamen  cfthuiufmodi  appetitus  ad  euitan- 
dum  vacuum,  & ad  contiguitatcm : quando  ergo 
res  fic  moucntur,  fecundum  particularem  carum 
naturam  moucntur  ,Sc  fic  motus  non  violentus, 
fed  naturalis  eft. 

c Licet  per  potentiam  naturalem,  &c.  Nota.qubd 
hxcconclufio  non  inrelligitur  de  vacuo  fecun- 
dum antiquorum  fenfum  , a flerent  ium  vacuum 
cfle  fpatium  illud  dimenfionatum  ,qucm  locum 
appellabant  corpore  non  repletum  ; fed  intclli- 
gitur  dc  vacuo  , quod  eft  fpatium  interceptum 
inter  aliquas  fuperficies  nullo  protfus  corpore 
repletum ; vt  fi  Dcusdeftruerct  elementa  omnia, 
nihflque  remaneret  intra  orbes  corlefles , fpa- 
rium  illud  vacuum  eflet,  & qu6d  tale  vacuum 
per  abfolutam  Dei  potentiam  dabile  fit  > patet. 
Quia  ficut  Deus  creauir  calos , intra  quos  po- 
fuic  elementa  , potuir  etiam  illos  creare  vacuos 
fine  elementis;  Sc  modo  quodeumque  corpus 
intra  illos  exiftens  annihilare  valet  , cum  Deus 
poflir  quxeunque  creat  abfoluta  ,&  eflentialitcc 
diftimfta , quorum  vnum  non  dependet  ab  alio, 
fepararc,  Sc  feparatim  conternare , Sc  vnum  ccm- 
feruare  omnibus  aliis  annihilatis  , & corruptis: 
fcd  caelum  Sc  ifta  inferiora  fic  fe  habent , quod 
funt  cllcntialircrdiftin&a,  Sc  ctrlum  ab  iftis  in- 
ferioribus non  dependet ; non  videtur  ergo  im- 
poflibile , quin  Deus  poflet  facere , quod  a terra 
vfque  ad  coelum  non  eflet  aer , nec  ignis,  nec  ali- 
quod aliud  corpus,  Sc  fi  Deus  hoc  faceret , re- 
maneret vacuum  infraccrlum,  cdm  remaneret 
fpatium  non  repletum  corpore , aptum  natum 
repleri. 

d Dico  quod  impoffibile  efl  fuperficiem  vnius  leua- 
ri , &c.  Noia.qudd  cafu  illo admiflo, quia  ,ccfi 
naturaliter  non  poteft  fieri  ranta  copulatio , quin 
aqua , vel  aer  medient : nihilominus  nulla  eft  re- 
pugnantia, quin  Deus  id  poflit  facere.  Idcirco 
admilfo  cafu,  rcfpondet  Paulus  Venetus,  quod  fi 
tabula  illa  incipit  clcuari  per  vltitnum  non  cfle, 
Z 4 irn 


»5- 

Ttn.  7». 


Text.lo. 


M- 


Teii  $i. 


Z7i  Lib.  IV.  Phy  ficorum 


immediati  poft  illud  aer  ftibitd  motus  replebit 
cotum  fpatium.  Sed  falui  reucrentia  grauifEmi 
Doloris,  crederem  hoc  fieri  non  pofTc.aliltf  da- 
retur motus  fubitus  acris  per  magnum  fpatium, 
quod  repugnat  naturz  rerum,  vt  videbimus  in  6. 
kniut.  Ideo  inquit  loannes  Canonicus, qudd  na- 
turaliter non  pollet  tabula  fuperiordimoueri  ab 
inferiori, fi  «qualiter  v»diquc  clcuatetur , fcd 
fuperior  traheret  fibi  affixam  inferiorem,  quem- 
admodum acrem  attradum  a fiftulafequitur  fur- 
fum  aqua.  Et  huius  rei  teftimotiium  cft  , qudd  fi 
quadratum  corpus  planifljmu  fuperponas  aqux, 
non  poteris  vniformiffiine  eleuare  fine  aliqua 
violentia,  6c  fi  eleuetur,  partes  centrales  corpo- 
ris plani  infequetur  aqua  per  tantum  fpatium, 
per  quantum  poteft  aer  locum  illum  attingere, 
& replere  ; & volenti  experiri  hoc  jprt  manifc- 
ftutn.  Si  vero  ex  vna  parte  incipias  eleuare, nul- 
Jacft  difficultas  , quia  tunc  celerrime  penetrat 
velociflimus  aer. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Sfrnt  autem  i quidam.  Hoc  eft  fertum  capitu- 
lum huius  tradatus  , in  quo  Philofophas 
oftendit  vacuum  non  cflTc  imbibitum  , feu  im- 
mixtum corporibus, & diuiditur  ; quia primd  re- 
citat opinionem  antiquorum  cum  ratione  ipfo- 
rum.  Secundo  improbat  pofitionem  ipforum:& 
tertio  foluit  fuam  rationem.  Secunda  ibi : Si  igi- 
tur rarum.  Tertia  ibi : Quouum  autem.  Pofitio  an- 
tiquorum ' erat,  quod  in  corporibus  naturalibus 
Client  quxdain  vacuitates,  vtpori  omni  corpore 
priuati ; quia  nifi  ha  efict,  fequcrctur,  qu6d  non 
poflet  fieri  condenfatio;  conicquens  cft  falfum. 
Et  confequentia  probatur : quia  in  condenfatio- 
ne  partes  circumferentiales  approximantur  cen- 
tralibus partibus  ; tunc  igitur,  vel  recipiuntur  in 
pleno  , & tunc  penetrant  fc  inuiccm : vel  in  va- 
cuo,fle  habetur  propofitum.  Falfitasconfcqucn- 
tis  probatur  dupliciter.  Primd , quia  nifi  eflet 
condcnfatio  non  poflet  fieri  motus  localis  , quia 
illud  in  quo  fit  motus  cedit  mobili  i tunc  vel  ali- 
cubi fit  condenfatioi  vel  tandem  oportet  ctrlum 
expelli.  Secundi , quia  fi  ex  acrcfiataqua  , tunc 
piarcria  , qui  prius  erat  fub  forma  apris,  iam  eft 
condcnfata  fub  minori  quantitate , nifi  dicatur, 
quod  alibi  tantum  de  acre  generatur  aqua;  quod 
non  apparet  neceflarium ; ideo  oportet  concede- 
re fieri  condcnfationem. 

Si  igitur  i rarum. Hic  improbit:vnde  fciendum, 
quod  fic  ponentes  erant  bipartiti:vnde  quidam  h 
pofucrunt  potos  vacuos  in  corporibus  i ali)  au- 
tem pofuetunt  * corpora  cfle  commixta  cx  ple- 
no, 6c  vacuo.  Primo,  improbat  primum  modum. 
Secundi,  fecundum  ibi. 

Si  veri  non  flp  arabile.  Contra  primum  argui- 
tur , quia  fi  ita  eflet , fcqueretur , quid  vacuum 
eflet  dimenfio  feparata , qui  reciperet  aliam  di- 
nicnfioncm  infe  ; quod  cft  falfum  ; quia  tunc  di- 
menfipnes  penetrarent  fc.  Similiter  etiam  tunc 
dimenfio  feparata  cftct  locus.quod  cft  improba- 
tam prius. 

Si  vero  $ non  frparabilt.  Improbat  fecundum 
modum  quinque  rationibus.  Secunda  ibi:  Dein- 
de caufam  motm.  Tertia  ibi : Atqui  qualiter. Quar- 
I a ibi  : Amplii, u.  Quinta  ibi : Et  manifeflum.  Pri- 
ma ratio,  quia  fi  ita  eflet,  tunc  fequcrctur,  quod 
vacuum  non  eflet  caufa  oinnis  motus  localis; 
confcqucns  eft  falfum,  vt  ipfi  poncbanr.quiadi- 


crbanc  fi  vacuum  non  cft,rootus  localis  non  eft. 
Confequentia  probatur:quia  Dctcos  vacuu  efTct 
caufa  raritatis,&  raritas caulalcuiratis,&  Icuita* 
raufa  motus  furfum , & per  confequcns  vacuum 
eftet  caufa  folius  motas  lurfum.  Secundo, fequc- 
rctur 4 quod  vacuum  non  eftet  caufa  motus  lo- 
calis tanquam  illud,  in  quo  fieret  motus,  fed  tan- 
quam  illud,  quod  fimul  ferretur  cum  mobili , & 
eftet  caufa  morus.  Tertio  , fcqueretur,  quod  va- 
cuum mouerctur  localiter,  quod  eft  falfum:quia 
tunc  vacui  eftet  locus.  Item  , cum  vacuum  non 
fic  corpus, non  apparer  qualiter  inoucrctur.Con- 
fcqucntia  probatur,  quia  moro  corpore.mouen- 
jur  omnia  ex  quibus  cft  corpus;  modo  per  ce 
corpus  componitur  cx  vacuo  tanquam  cx  patte: 
ergo.  Quarto,  4 fcqueretur  qudd  nulla  eflrt.catj- 
fa  motus  deorfum : quia  fi  clTct  aliqua  , maxime 
eftet  plenum , ex  quo  vacuum  cft  caufa  motus 
furfum ; fed  hoc  non  , quia  runc  nihil  eftet  finw 
plex  leuc  , nifi  purum  vacuuin.  Quintd,  flue- 
retur quod  vacuum  moueretur  fubito  localiter, 
quod  eft  impoftlbilc.  Et  confcquencia  probatur; 
quia  nulla  eft  proportio  vacui  ad  plenum  in  rari- 
tatc,&  denficate : igitur  nec  motus  vnius  ad  mo- 
tum alterius:  fed  morus  pleni  furfum  fit  fucccf- 
fiuc : igitur  motus  vacui  fit  fubito. 

Qupniam  j autem.  Hic  foluit  rationem  prius 
addu&am ; & primd  repetit  eam.  Secundo  foluit 
ibi : N01  autem  dicimm.  Prima  pars  legenda  eft  de 
vctbo  ad  verbum,ficut  prima  pars  capituli. 

Nos  autem  6 dicimm.  Hic  foluit  didam  ratio- 
nem ; & primd  przmittir  quartior  fuppofitiones. 
Sccundd  applicat  cas  ad  folutionem  didi  ratio- 
nis ; & tertio  declarat  fuam  folutionem  per 
exempla.  Secunda  ibi ; Eft  autem.  Tertia  ibi:  Ala- 
nifeflum  autem  efl . Prima  fuppofitio  eft , qudd  ea- 
dem eft  maceria  contrariorum,  vt  eadem  eft  ma- 
teria qux  primd  eft  calida.  & poftea  frigida.  Se- 
cunda fuppofitio,  qudd  ex  eo  qudd  eft  in  poten- 
tia tale,  vel  tantum,  fit  adu  tale,  vel  tantum  fine 
aduentu  alicuius  ab  extrinfeco,  quod  adu  cft  ta- 
le, vel  tantum.  Patet , quia  formx,&  difpofitio- 
nes  non  cueniunt  pafto  ab  extrinfeco  , fed  edu- 
cuntur de  potentia  marcriz  per  agens.  Tertia 
fuppofitio  , qudd  materia  non  cft  feparabilis  i 
di  [politionibus  edudis  de  potentia  materix.  Et 
quarta,  qudd  materia  cft  altera  natura  ab  huiuf- 
modi  diipofiiionibus ; tunc  repetit  primam  fup- 
pofitioncm,&  paret  in  littera. 

Efl  autem.  Hic  foluit  didam  rationem.  Vbi 
notandum , qudd  antiqui  ponebant  duplicem 
tnodum,  quo  poftibilc  cft  fieri  condenfationcra. 
Prima  opinio e pofuit.qudd  io  corpore  conden- 
fabili , fune  quidam  pori  vacui,  in  quos  cedunt 
partes  circumferentiales  corporis.quodconden- 
fatur : & ideo  ponebant  ,qudd  in  acre  eftent  du- 
plices patres  , quarum  quxdam  cftcnt  quarum 
quxlibct  pars  eft  acr.fcd  cft  vacuum.  Alia  opinio 
pofuit , qudd  in  rarefadionc  eft  elongatio  par- 
tium corporis  ner  aduentum  vacui  ab  extrinfeco, 
fcd  in  condenfationc  eft  approximatio  partium 
per  receftiim  vacui  ab  illo  corpore.  Tunc  ponit 
Arifloteles  folutionem , qux  cft  contraria  i ftis  dua- 
bus opinionibus  , dicens,  qudd  nec  cft  ibi  va- 
cuum inrerclufum,  nec  vacuum  adueniens  ab  ex- 
trinfeco , fcd  nutcria  , qux  prius  erar  adu  ma- 
gna, & in  potentia  parua , fit  poftea  adu  par- 
ua  , fine  aduentu  alicuius  vacuitatis  ab  ex- 
trinfeco , fine  etiam  vacuo  interclufo  inter 
partes  mobilis : quia  cotum  corpus  cft  conti- 
nuum 


Te*t.«>, 


»r- 

Tat.  Sj. 


Tat.  14. 


\6. 

Opimii m 
fUx  miri- 

quitum  it 
tminfoti* 


Quseftio  XIII.  27$ 


nuum  per  priuationem  vacuitatis. 

I-  Mwftlbm  tutem  rfl.Hic  declarat  folutionem 
' pet  exempla  , & funt  qnatuor : Si  quinti  repetit 
renium,  & Texti  recapitulat.  Secundum  ibi : Sic 
& ex  cutido.  Tertium  ibi  : Sicut  neque  nuiert 
Quartum  ibi : Neque  efi  Accipere.  Quintum  ibi: 
Qwtre  mAfcnitude  , & ptruitM.  Sextum  ibi : Ex 
ditlu.  Primum  exemplum  eft  , quando  cx  aqua 
fiet  acr , eadem  materia  , qux  prius  fuit  fub  for- 
ma aqux,  Si  fub  magnitudine  aqux,  illa  eadem 
non  accipiens  aliquid  ab  extrinfeco  iameftfa&a 
1 acr;&idci  illud  idem  quod  mareria  prius  erat 

in  potentia,  nunc  fa&a  eft  in  a&u.  Secundum 
exemplum:  r quia/icut  exminus' calido  debet 
fieri  magis  calidum,  eadem  ratione  materia, qux 
. h ptiiis  in  potentia  fuit  magis  calida , fit  adu  ma- 

gis calida  fineaduentu  alicuius  maioris  calidita- 
tis  ab  extrinfeco.  Tertium  exemplum : quia  por- 
i\'  tio  5 maioris  circuli  per  incuruationcm , poteft 

fieri  portio  minoris  circuli  fine  incuruatione  ad- 
diti ab  extrinfeco.  Quartum  excmptuni:quia  in 
* fcintilla  non  cft  accipere  aliquam  partem, in  qua 

Urt  non  cft  caliditas  Sc  albedo  , ficut  etiam  non  cft 
accipere  aliquam  partem  qux  cft  vacua:quia  iam 
illa  non  cft  calida,  &a!ba,  & heut  cft  in  omni- 
bus iftis  exemplis,  ita  etiam  cft  de  raro, Sc  dcafo* 
quod  denfum  poteft  fieri  ratum  fine  aduentu  va- 

, cuitatis ab  extrinfeco,  &c  contra  fine expulfio- 

j Tatlj.  ne  vacuitatis.  Quire?  & mttnitudo , recolligit 
tetrium  exemplum  applicando  ad  propofirtim. 
Tor.K.  Etruncibi:  Ex  Sdiftu*  recapitulat  quod  cx  di- 
dis manifeftum  cft  , quod  vacuum  non  cft  ali- 
quod cotpi»  ftparatum,  nec  etiam  commixtum 
corporibus, nili  aliquis  velit  abuti  hoc  nomine 

VAcuum, 

ANNOTATIONES. 

iw" 

7«  j8.  1 TyOfii* Antiquorum erut,&c.  Nota.qudd  prx- 

I ter  Anaxagoram  dicentem  vacuum  cllc,  Sc 
prxrer  opin;onem  Pythagorx  ponentem  va- 
cuum fpatium  feparatum  a corporibus  j Fuit  tcr- 
Ofmit D e-  t i j opimo  Dcmociit i,  Sc  quorundam aliorum  di- 
*•  ceniium  vacuum  e(fe  corporibus  iinbibitum  , Si 
t“w*  hoc  propter  rarefadionem  , Sc  condcnfaiioncm; 

putabant  cniinquod  fecundum  quod  vacui  plus, 
minufvc  clTet  in  corpore , ratius  elTcr , aut  den- 
fius.vt  fpongia,  aur  pumex  cllct  ratior,  quia  plus 
habet  vacui ; lignum  vero  aut  lapis  minus , quia 
minus  habet  vacui.  Sublata  autem  raritate , & 
denfitare  rerum,  duo  inferebant  abfurda.  Pri- 
mum Inferebat  Xuthus  Philofophus  ,cx  motu 
locali,  nempe,  quod  non  contingeret  aliquid 
moucri  localiter  motu  redo,  nili  totum  vniucr- 
fum  moneretur  : cotpus  enim,  quod  mouctur 
motu  redo,  pellit  aliud  corpus  libi  xqualc  extra 
fuum  locum , Si  Cic  deinceps , quoufquc  calum 
pellatur  furfum.  Nam  fi  acr  a loco  , quem  cot- 
pus motum  intrat , non  condenfarctur  cum  cir- 
cumftami.necelTc  cft  vt  ille  raouear  alium  aerem. 
Si  illcaliutn  vfqucad  ciclum,quud  proinde  mo- 
tu illo  flnduabit , vt  terra  commouerut  acre  in- 
tus moto.  Alterum  incommodum  inferebant  cx 
generatione  : quia  nili  fiat  coudcnfitioi  non  erit 
generatio  nifi  xqualis , videlicet , quod  quoties 
cx  aqua,  verbi  grat  id  , generatur  acr, nccclfannm 
elfcr  cx  alio  tanto  aere  , quantus  hic  gignitur, 
tantundcin  aqux  alibi  generari,  quantum  hic 
corrumpitur.  Quando  enim  cx  aqua  generatur 
acr, ille  acr  maiorem  locum  occupa:,1 quam  aqua. 


ex  qua  genitus  eft  : nam  ex  vno  pugillo  aqux 
fiunt  dcccm  acris:  ergo  vel  totum  vniucrfum 
occupat  maiorem  locum,  quini  ptifis ; vel  opor- 
rer  qudd  tantundcin  de  acre  conucrratur  alibi  in 
aquam,  & ilU  vocatur  generatio  xqualis.  Ad 
enicandum  ergo  hiiiufmodi  iuconunoda,  neccfTe 
cft  ponere  condeofitioncm  , Sc  tarefadionem 
circuinftantium  loedrum , atque  adeo  vacuum.^ 
b Vnde  quidam  pe  fuerunt  petet  vacuos  in  corpori- 
buet&c.  Nota , quid  quidam  poliebant  vacuum 
Intra  corpora  comroilceri , quemadmodum  po- 
nebar Pythagoras  vacuum  extra  corpora ; nem- 
pe quiJ  inter  lingulas  particulas  corporis  (quas 
Democritus  appellabat  atomos)  interciperentur 
fpatialitu  feparata  ab  ipfis  particulis  i puta  di- 
menfiones  infenlibilcs  vacuas  corpote  phylico; 

Si  hic  Icnfiis  , vt  cx  textu  Ariftotclis  colligitur, 
erat  int cimis  i Democrito. 
c sSHj  Autctn  pefuerunt  cerpcra  effe  commixture. 
Nota  , quod  hic  modus  dicendi  varii  explicatur. 
Nam  Philoponus  vult , quid  intclligercr  vacui- 
tates iftas  in  cumulo,  verbi  gratia,  granorum 
milijorbicularium.quxfunt  fibi contigua , Sc  Ce 
tangentia  in  pundis  , vt  fphxra tangit  fphxtani; 
fed  funt  nihilominus  vacuitates  in  aliis  partibus, 
quibus  non  fc  tanguotpSc  hic  modus  dicendi  dif-  - 
fert  i primo : quia  fecundum  primqm  , elT*cnt  ta- 
lia Ipatia, qux  pollent  recipere  alios  atomos  firoi- 
lcs, fed  penes  fecundum  non  poliunt  huiufmodi 
fpatia  fimiles  atomos  recipere, vt  fi  tres,  aut  qua- 
tuor  globos  fc  tangentes  difponas,  non  pollet  in 
vacuitate  intercepta  alinsglobus recipi.  Vcrinn 
non  videtur  ifta  ellc  mens  Ariftotclis.  Nam  hic 
modus  dicendi  cpipcid creteum  fuperiori,  fiqui- 
dem  admittit  vacuum  feparatum  ,id  eft,  dimen- 
fiones  vacuas  corpore  phylico.  Atque  adeo  fe- 
cundus modus  fic  forte  venit  intclligcndus.quod 
illx  dimenfioncscllcnt  limul  confpcrfx  cum  ato- 
mis, A:  penetrat  iuc  fc  habentes  cum  illisi  ita 
quod  in  coiporibus  nullum  vacuum  fitfcpara- 
tmii  fecundum  locum  a pleno ; fed  quxlibct  pars 
quiditatiua  corporis  fit  mixta  cx  pleno  , & va- 
cuo , diccrcntuique  dimcnliones  illx  vacux  te- 
fpcdiue  ; vt  vbi  plus  cllct  illarum,  & minus  ato- 
morum, corpus  clfex  rarius  : vbi  vero  minus  illa- 
rum, & plurcs  atomi,  eftet  denfiuS. 

Secundi  ,/equeretur  quod  t mtuum  nen  ejfel  caufa 
motm  tecAlie.&c.  Nora.qu&d  Ariftotclcs  deducit 
adhoc,  quod  vacuum  non  cllct  caufa  motus  tan- 
qnam  locus,  fed  tanquam  vas  , nam  locus  in  rei 
veritate  cft  caufa  quodammodo  finalis  motus 
naturalis  , tanquam  quid  immobile  fixum  in  ali- 
quo punifto  , in  quo  confcruanturtes  naturales: 
at  dimctifioncs  illx  non  cllcnt  locus  immobilis, 
fed  qux  moderentur  limul  cum  corpore , quifi 
corpus  i pi  um  deferentes  • ficuti  vtres  futium 

fublati  deferunt  fecum  vinum. 

e prima  epini»  pofuit,&c.  Nota , quod  antiqui 
ccnfcbant  (vthic  infinuat  Ariftotelcs)  ratefa- 
diottem  fieri  per  hoc,  quid  rei,  qux  rarefit » ali- 
quid ab  extrinfeco  aducnirct , quo  fit  maior : Si 
condenfationem  per  hoc,  quod  aliquid  ei  adimi- 
tur , quo  fit  minor.  Quod  dupliciter  exponitur: 
nam  S.  Thoin.  & Paulus  Venetus,  Sc  alij  iuniores 
intclhgnnt,  dcnlinrem  fieri  fccundfim  antiquos 
per  hoc.  quod  aliqux  partes  corporis  ab  extrin- 
feco aduenirent  ad  replendum  vacua , qux  erant 
in  corpore ; Sc  raritatem  per  hoc  , quid  illa  cor- 
pora expellerentur.  Ira  quod  imaginabantur, 
rarefadionem  fieri  pcc  aduentum  vacui  abex- 
teinfeeo. 


274 

trinfcco  ,quod  commifcctur  corpori,  acqne  ita 
corpus  Heri  maius  , grauius , & plenius.  Delira- 
tionem vero  fieri  per  exitum  talis  vacui  ab  illo 
corpore.  Et  hxc  expolitio  eft  fecundus  modus 
dicendi,  quem  notat  hic  Scotus.  Sed  forte  non 
intcJligebant  ( vt  ait  Philoponus)  nifi  quod  rari- 
tas fieret  pet  hoc,  quod^orpus,  quod  rarefit,im- 
biberet;  ab  cxtrinfcco  pluies  vacuitates ; appella- 
bant enim  vacuum  dimcnlioncs  illas  Mathema- 
ticas abfttaftas  a corpore;  fle  quatito  plus  illa- 
rum erat  in  corpore  tminurqoc  decorporeitate, 
erat  rarius ; fle  e tonuerfoin  denfitate  pelleban- 
tur ilix  dimcnlioncs, Se  conftringcbaniur  partes 
corporis.  Imaginabantur  enim  rarcfa&ionem 
fieri  per  elongationem  partium  corporis  natura- 
lis adueniemibus  inter  eas  quibufdam  vacuitati- 
bus : & condcnfationcm  fieri  per  appropinqua- 
tionem partium  indiflas  vacuitates  receptarum, 
vcluti  ,cum  fpongia  bibit  aquam  tumclcir  , qua 
pulsa,  coiiftringitur  ; fle  hic  cft  ptimusmodus  di- 
cendi bic  ab  Scoto  allignattis. 
f Secundum  exemplum, ere.  Nota,  quod  CXCm- ' 
pium  hoc  fic  cft  inrrlligcndum ; qudd  ficut  cum 
frigidum  fit  calidum  , nihil  additur  fubftantix, 
vel  materix  fubic&i  ; fcd  idem  fubicftum , quod 
prius  erat  fub  vna  forma  , fit  fub  alia  ad  quam 
erat  in  potentia;  ita  calidum  fit  magis  calidum 
per  folain  intcnlioncin  format  in  eodem  fubic- 
dio  , atque  eodem  modo  rarum  fit  magis  rerum 
per  hoc.quhd  idem  fubiccium  acquirit  maiorem 
exienfionem ; non  qux  venit  ab  cxtrinfcco,  fed 
qux  eJucitur  de  potentia  fui  fubic&i.Cum  enim 
ex  minus  calido  nr  magis  calidum  , nulla  pars  cft 
calida  in  magis  calido,  qux  non  cft  calida  in  mi- 
nus calido,  immo  ex  calido  fit  magis  calidum, 
nullo  facto  calido  in  materia,  quod  non  edet  ca- 
lidum, quando  erat  minus  calidum. 

• portio  maioris  circu!i,(?c.  Nota.quod  hoc 

exemplum  poiclt  bifariam  intclligi.  Primo  mo- 
do, fi  iphxra  (olida  lignea  magna  arre  tornatili, 
fiat  minor;  tunc  tenendo  quantitatem  diftingui 
ale  quanta  noua  lupcrficies  producitur  inadtu, 
qux  educitur  de  potentia  materix.  Aliomodofi 
virga  curita  facicn*  magnum  circulum,  contraha- 
tur in  minorem  circulum  , tunc  nulla  fupetficics 
producitur  noua;  fed  foliun  fit  minor  figura: 
vrrouis  modo  fiat , nulla  pars  circuli  incut  uatur, 
qux  antea  n«m  erat  curua , neque  aliqua  pars  in- 
curuarur  .alia  vero  non,  fed  cum  omncscircnc 
curux  clliciuntur magis  curux. 


Lib.  I V.  Phyficorum 


Q_v  a s t io.  XIV. 

Virum  poflibilc  fit  aliquid  rarefieri, 
ri  cl  condenjkri  ? 

AtUlot,  f4p.ii.text.  S4.  Simplic.  Thernirt.  Aucrroes HU. 
Augullio.  i»  ratrroriHf4f.il.  D.  Damafccn.»»  ‘mu  Phy- 
fte.  r4p.11.  D.  Thom.  UO  14  fr  $ par.  qusft.  77.  4 rr  1. 
Cr  1. 1.  jusflfi  1.  *rt.t.CT  i.»  ./«»4/7. t. 4//. s Albcr./*4<7. 
t.  rtp.io.  Ctoift edat  que  Jl.i  1.  . Scotuw»  4 Mft, 

1 1 /m/f  4.  Mailil  qmji  p.Mrt.i.  Balfol.  qmsfty.  art.t. 
Hilpalcn.  in  \Jifl.  18,  qusft.  1.  Duraodus  qusft.  i.  Ca- 
ftta\v,t  Jift.it.  qu4ft.i . Argeot.  qusft. yuieAutre.^.  Sco- 
tina» 8 Met Aph.  q utft  17.  Cottitnbric.  i.Jt generat.  e»p. 
1. qusft:  17.  Complute».  ,W.  ^$.7. qusft.  1.  Roccu»4- 
pkjfte.  qusft.  10.  & 11. 

(£</&  F*. « v 1 t v r primo  quod  non  ; quia  fi  ali- 
QggjQquidpotcft  condenfari  , fcquitur  quod  ex 
1110  pugillo  ccrix  poliunt  ficti  ccuium  aquar; 


confequens  cft  falfum  , ve  patet  fecundo  de  Gene- 
ratione  ,text.  $7.  quia  ibidem  dicit  Philofbphus 
qudd  ex  vno  pugillo  tertx  folum  poliunt  fieri 
decem  aqux,  fle  ex  vno  aqux  decem  acris.  Con- 
firquentia  probatur , polito , qudd  decem  pugilli 
terrx  condcnfcntur  ad  vnum : quia  cdm  ex  quo- 
libet illorum  decem  per  fefumptorum  polsinc 
fieri  decem  pugilli  aqux, fcquitur  qudd  ex  eo  ge- 
nerabuntur centum  pugilli  aqux. 

Sccundd  , fcquerctur  quod  fubitd  poflet  ficti 
motus  localis;  confequens  cfl  impoflibilc.vt pa- 
tet in  ijio  tjuarto  , text.  71 . & 6.  huius  , text.  16. 
Confequentia  probatur , quia  quando  rora  altc- 
ratio  prxuia  ad  condenfacioncm , cft  completa; 
tunc  in  inftawi  terminante  altcrationem  fit  con- 
dcnfatio, modo  condcnfatio  cft  cum  motu  locali 
partium  circumferentialium  ad  centrales. 

Tertii , fcquerctur  quid  in  condcnfarionc 
partes  propinquius  iacerent,  quini  prius;  confe- 
quens  cft  impolfibile,  quia  ante  condcnfationcm 
paries  erant  libi  inuiccm  immediatx ; modi  ni- 
hil potcll  e Ile  propinquius  alteri , quim  ii  clfct 
fibi  immediatum.  Confequentia  probatur , quia 
cundcnfatiocft  appropinquatio  partium  corpo-i 
ris  condenfati , quia  ilix  partes  iacent  in  minori 
loco,  quam  prius. 

Quarti, fequererur  quod  aliquod  per  fe  totum  t 
fimul  rarefieret , & condcnfaretur ; confequens 
cft  impolfibile , quia  rarcfa&io , Se  condcnfatio  r 
funt  motus  contrai ij,  modi  impolfibile  cft  idem 
per  fe  totum  moueri  moribus  contrariis. 

Quinti,  fi  aliquid  poftet  rarefieri  fecundum 
fe,  fle  quamlibet  partem  fui;  tunc  fcquerctur 
quid  omnes  partes  corporis  rarefacti  ab  inuiccm 
diftontiniurcntur;  confequens  cft  impolfibile, 
quia  tunc  continuum  clfct  diuifum  in  infinitum. 
Confequentia  probatur , quia  tunc  parres  ilix 
elongaremur  ab  inuiccm. 

Oppofirutn  arguitur  per  Ariftorclem  iniflo 4. 
in  fine  tradat  tu  de  vacuo,  text.  8 4.  De  ifta  quxftio- 
ne  funt  multx  vix  relpondcndi.  Vna  opinio  po-  Opinirut  it 
fuit,  quod  condcnfatio  fit  per  inerclfuin  partium 
corporis  condcnfabilis  in  quahJam  vacuitates 
intcrciufas  intra  partes  corporis  condcnfabilis; 
fcd  rarcfaiflio  fit  per  generationem  huinfmodi 
vacuitatum.  Comia  illam  opinionem  polfiint 
adduci  omnes  rationes,  quibus  probatum  cft  im- 
polfibile cllc  vacuum. 

Secunda  via  ponir , quid  condcnfatio  fit  per  J,* 
exitum  corporis  fubrilioris  a corpore  condenfa- 
bili , fle  rar  efudlio  per  introitum  huiufmodi  cor- 
poris fubrilioris ; ficui  apparet  de  fpongia  , qux 
condcnfatur  per  expulfioncm  acris,  fle  rarefit  per 
inrroirum  acris,  vel  aqux.  Contra  iftam  opinio- 
nem arguitur:  quia  fi  omnis  condcnfatio, fle  ra- 
refacio fierent  per  illum  modum,  runc  fcqtiere- 
rur,  quod  nullnin  ellet  corpus  vniformc.nifi  cor- 
pus fimphcilfimum , vel  fubtililfimum  ; confe- 
quens cft  falfum  :quia  multi  lapides , fle  metalla 
funt  corpora  vniformia. Confequentia  probatur; 
quia  tunc  tale  corpus  non  pollet  condenfari  per 
exitum  fubrilioris  corporis  :ouia  in  ipfo  non  cft 
corpus  ftibttlius,  cum  fir  vniforme  per  totum. 

Tertia  opinio  cft,  qudd  condcnfatio  fit  per 
penetrationem  partium  corporis,  acpcringicf- 
fum  corporum  circumferentialium  in  eodem 
fitu  cum  panibus  centralibus , fle  cum  non  con- 
tingat corpus  quodlibcr  condenfari ; ita  in  qua- 
libet fpecie  cft  dare  certum  gtadum , vitra  qudd 
non  potcll  condenfari  aliquod  indiuiJuum  in 

illa 


QuaeCUo  XIV. 


illa  (pe  cie  \ ita  fimilitcr  contingit  corpora  fc  in- 
uiccra  penetrare»  fcd  non  quxlibct , fcd  quantum 
contingit  ficti  condcnfationero  •,  te  e conucrfo 
rarcfa&io  fic  pec  exitum  vnius  partit  corporis 
condenfati  ab  alia  parte.  Sed  contra  iftam  opi- 
nionem arguitur » quia  tunc  fequeeetut , quod 
aer  non  po(Vet  rarefieri  .cuius  nulla  pars  pene- 
« ttaret  aliam  partem  i confcquens  cfl  falfuimquia 
ex  illo  acre  poteft  ficti  ignis.  Confequent  ia  pro- 
batur : quia  rarcfaClio  fit  folii  in  per  exitum  vnius 
partis  rarcfa&ibiiis  corporis  ab  alia  parte, qux  fe 
inuicem  penetrabant  prius.  Sccundo.quia  fi  duo 
corpora  pofient  fc  inuicem  penetrare  fic  per  con- 
denfationem , fcqucretur  quod  eadem  ratione 
tria , vel  quatoor  ,immb  infinita,  vt  probae  Ari- 
ftorcles  in  ifto  4.  ttxt.  f f . 

^ Iftis  dimittis,  notandum, quid  cendenfatio  • di- 

CnUr*f*t»  citur , enando  tUijMod  cirpm  fit  minus  fint  rtctjfx 
tvtftB*  tlUuim  partit  abeo,  fc  rartfaflio  dicitur,  qn»nd» 


•f'**- 


aSiijaoi  torpiu  fi  maixt  non  aduenitnu  aliquo  a lio  ab 
txtr infice ; Se  in  hoc  differunt  ab  augmentatione, 
&diminutione:nam  augraentatio  fitaducnien- 
te aliquo  corporeo,  & diminucio  recedente , ve 
paret  x.  de  Generatione,  rexf.j 8. 

Secundi, notandum,  quod  tripliciter  inueni 


I" 


tui  conJenfiuio;  qux  Jam  violenta,  qux  fit  per 
folam  compreilioncm  corporis  condenfari ; vt  fi 
comprimatur  terra.  Alio  modo  fic  condcnfatio 
mediante  aicerarionc  przuia  fincgcncrarione.£c 
terrio  modo  mediante  generatione. 

Cminj. */«*-  Tunc  ponuntur  concJufiones.  Piimaeffiffa. 

wmynmiJi  Poffibilc  cft  aliquid  condenfari  per  fulain  com- 
preflionem,  nulla  abi  mutatione  fiaCa,  qux  fci- 
iicet  fit  prxuia  ad  illam  condcnfationcm.  Proba- 
tur .quia  nifi  ita  cfTcc , fcqucretur  quod  nullus 
pollet  fieri  motus  localis  rctflus  j confcquens  cft 
contra  experientiam : 8:  confcqu entia  probatur: 
quia  medium,  in  quo  fit  huiufmodi  motus,  cedit 
mobili , aliter  effer  penetratio  corporum.  Tunc 
igitur  vel  cedit  condcnlandopcr  compteOionem 
mobilis,  Se  habetur  propofitum,aut  vnum  aliud 
corpus  cedit  illi , Se  tertium  illi , & fic  vfquead 
cadum,  quod  cft  impoffibile;  quia  vel  corium 
cederet , aut  illud  corpus  cedens  penetraret  cor- 
pus Ctrl  i , quorum  vrrumque  cft  impoffibile. 

5,  Secunda  conclufio.  Poflibileeftal/quod  cor- 
pus condenfari  per  alterationem  fine  generatio- 
ne. Probatur , quia  fi  capiatur  phiala  vitrea  , & 
calefiat  in  igne ; deinde  ponatur  ftarim  os  phialx 
inaqua , cum  culo  Turium , apparebit  manifede , 
qudd  ace  condenfatur  per  alterationem  i frigi- 
do, Se  quantum  aer  condenfatur , tantum  afeen- 
dir  aqua , ne  fiat  vacuum.  Secunda  experiemia 
eft,  fi  fupra  puteum  bullientem , a quoe/cuanrur 
fumi,  ponatur  vnum  corpus  frigidum  , vt  lapis, 
vel  metallum , illi  fumi  conuertcntur  in  aquam. 

Teni  A paret  m 1.  AfeuororHm,rext.i6.  & 17. 

vbi per  hoc,  quod  aer  infpiiTatur  i frigiditate, 
dantur  caufx  plurium  impretSonum. 

Tertia  conclufio.  Poffibilc  eft  fieri  coti Jenfa- 
tionem  mediante  altcratione  prxuia,  Se  genera- 
tione. Probatur  ; quia  aliter  fcqueretur.  quod  ex 
elemento  rariori  non  poffet  fieri  elementum 
denfius,  quod  eft  falfum , vr  patet  1.  de  Genera- 
tione. Sed  dubitatur  primo  de  modo  condenfa- 
tioois,  qualiter  fiat , fcilicet  per  corporum  pene- 
trationem , aut  alio  modo.  Refpondcrur  quod  b 
condcnfatio  fic  per  hoc , quod  partes  propin- 
quius tacent,  quim  prius ; 8:  hoc  non  eft  verum 
de  panibus  immediatis ; fcd  quzlibe  r partes  me- 


,175 

diatx  propinquius  iacent , quam  ante  \ & idei 
qaibuicumquc  duobus  punctis  fignatis  in  cor- 
pore condcnfato , illa  funi  ad  inuicem  ptopin- 
quiora  , quam  eram  prius  ante  condcnfationcm. 

Secundo  dubitatut  : an  per  coudenlationcm 
aliquid  deperditur , vel  non  i ( 8c  eodem  modo 
dubitaretur,  an  per  raicfaftioncm  aliquid  acqui- 
ratur.) Rcfpondctut  diuctfimode  fetundiim  di- 
uerfiiatcm  opinantium  de  quantitate.  Quid  fi 
quantitas  ponatur  res  diftintta  a fubfiantia, Ce 
qualitacc,  ita  vt  quantitas  fic  diiucnfio, mediante 
qua  aliquid  eft  extenfum  , ficut  albedo  cft  quali- 
tas, mediante  qua  aliquid  cft  album,  tunc  dicen- 
dum eft , quod  in  ratefadione  acquiritur  noua 
quantitas, & in  condenfationc  deperditur.  Sed 
ii  ponatur  quod  omnis  quantiras  Ise  fubttantia, 
vel  qualitas  , tunc  non  cft  ncccfle  quod  in  con- 
denfatrone  aliquid  deperdatur,  aut  quid  m tarc- 
fa&ionc  aliquid  acquiratur. 

Et  fi  obiiuatur,  fuppofiro  ,qubd  quantiras  fit 
res  diflinfla  , Se  aliquod  corpus  rarefiat  ad  du- 
plum i fcquitur  quod  duo  corpora  erunt  fimnl, 
Tciliccr , quantitas  prxexiftcns  , & quantitas  de 
nouo  adticniens  : quia  fi  alicubi  edet  quantitas 
prxexiftcns , vbi  non  ellct  fuperucnicns , iam  il- 
lud corpus  fecundum  fc  totum  non  fuilTer  rare- 
faciunt. Refpondcrur  altero  c duorum  modo- 
rum , fcilicet  , quid  vel  in  rarefa&ionc  eft  con- 
tinue alia  ,&  alia  quantitas : vel  concedendo, 
quid  illx  quantitates  fiinul  manent : Si  tunc  di- 
citur, qnid  itnpolllbilc  eft  plura  corpora  efle  fi- 
mul , qux  non  faciant  maiorem  exrcnfionem, 
quim  ante ; fcd  fi  faciant  maiorem  cxrenfioncm, 
non  eft  inconucnicns. 

Ad  rationes. Ad  primam  dicitur,quod  Arido- 
teles  in  x.  de  Generatione  , ttxt.  J7.  intcliigic 
quod  ex  vno  pugillo  terrx  exiftentis  in  fita  na- 
turali di fpofitione,  fiant  decem  nqux : A:  poteft 
dici,  quod  terra  non  poteft  in  cancuin conden- 
fari. 

Ad  fecundam,  negatur  confcqnentia.  Ad  pro- 
bationem dico,  quod  non  fit  condcnfatio  fotum 
in  inflanti  terminante  alterationem, /ed  fucceffi- 
tic  fir  condcnfatio,  quemadmodum  Se  /ucccffiuc 
fic  alreratio,  quam  conlequitur. 

Ad  tertiam,  concedo  de  panibus  mediatis,  Si 
non  immediatis. 

Ad  quartam,  negatur  confequenria.  Vndefi 
aliqua  columna  in  ranrum  rarefieret  fecundum 
longum,  in  quantum  contraheretur  fecundum 
latum,  Si  profundum,  non  diceretur  proprie  ra- 
refieri, nec  etiam  condenfari ; fcd  continue  ma- 
nerer tantum  quantum  erar  ani  e,  Se  idch  dici- 
tur quod  cafus  cfl  impollibilis. 

Ad  quintam  , negatur  confequentia ; fed  cor- 
pus ratefit  ex  eo,  qudd  corporis  immediatx  par- 
tes plus  didant  quam  prius. 


ANNOTATIONES. 

a Ondtnfmtio  ditirur  quanio  aliquod  cor p ut,  ff . 

Nora  primd,  quod  quidam  funt  opi ■ Condmfoth 
nati  condcnfationcm  , Se  rare  factionem  non  di-  & r***f*fiio 
(Ungui i denfirare  Se  raritate^  Se  qudd  raritas , Se  *t!; 

I r l-n  ■ ‘ - QMtt  Kt*  *t- 

dentitas  non  diltinguuntur  a corpore  raro.  Se 
denfo.  Quod  fic  probabant  i fi  raritas  dillingua-  J Jtufittur, 
turi  corpore  raro  , Se  dentitas  a corpore  jen-  &raritau. 
fo,  oportet  qudd  fint  qualitates , vel  quantita- 
tes i non  funt  qoantitares  , quia  tunc  quantitas 
de  genere  Quantitatis  reciperet  aliam  quannra- 


276  Lib.  I V.  Phyficorum 


* tem ; quod  fic  opinanrcs,  negant , nec  funt  qua- 
litates totaliter  diftmdx : quia  impoflibile  clt 
aliquid  idem  numero  trannre  de  minori  quanti- 
tate in  maiorem,  nili  aliquid  rarefiat,  Se  nonpo- 
tell  rarcfieri.nifi  per  raritatem : Se  tamen  aliquid 
bene  de  minori  poteft  fieri  maius,  fine  hoc  quod 
recipiat  ahqnatn  qualitatem  omnino dirtinda  ab 
eo  cuius  cft.Sed  conrra  hanc  fctucmia  fic  arguo: 
impoflibile  crt  duo  contraria  e(Tc  eadem  ; rarum» 
& denfum  funr  contraria : ergo  non  funt  eadem. 
Maior  pater : quia  alias  fequeretur,  qu6d  termi- 
nos 4 quo  , Se  terminus  ad  quem  motus  in  eodem 
(e  compaterentur.  Se  per  confequen»  idem  pollet 
fimttl  cllc  in  termino  d quo, Se  in  termino  ad  quem. 
Er  fi  dicatur,  quod  rarum  , Se  denfum  non  fune 
contraria  rerum  , fed  bene  funt  contraria  termi- 
norum : hxc  cft  fuga  fida:  quia  terminis  nulla 
proprietas  contrariorum  conueuit,  nifi  ex  fua 
impofitione,  feu  fignificatione  .qnxcft  a volun- 
tate nollra.  Abfurdum  autem  videtur , quid  in- 
terrarum  & denfum  nulla  fit  contrarictas , nifi  i 
voluntate  nollra  : Se  fida  eft  illa  contrarictas 
vocum  , vel  rationum  lignificandi , cui  non  cor- 
rcfponder  fundamentum  in  re.  Vndcin  vanum 
laboralfcnr  antiqui  Philofophi,  ponentes  rarita- 
tem, & denfitatem  medij  efle  caufam  velocitatis, 
vel  tarditatis  motus, fi  non  finr  realitcr  nifi  ipfura 
medium,  vel  termini  contrarij.  . 

9.  Ideo  dico  primi,  quid  condcnfat  io  pote fl  bi- 

CtnJ/nfati»  fariam  accipi ; vno  modo  communirer  pro  omni 
hfyriam  fu-  motu  «quieft  i magis  extcnfoad  minusrxten- 
nt,tUT‘  fum,  fiue  fiat  per  deperditinnem  materix , fiue 
non:5e  fic  diminmio  crt  condenfario.  Altero  mo- 
do accipitur  pro  motu,  qui  eft  i magis  extcnfo 
ad  minus  extenfum  fine  dcpcrditionc  materix; 
^ j,oc  ^nc  prxce^at  altctatio  , fiue  non.  Tertii 
pUtitu.  "*  acc,Pilnr  propriiflime  pro  motu  , qui  cft  a magis 
exrciifo  ad  minus  extenfum,  fine  dcpcrditionc 
tnarerix  Se  prxcedcnre  alteratione , qux  cft  fri- 
gcfadio.  Et  fimilircr  rarefadio  poteft  accipi  tri- 
pliciter: vno  modo  communiter  pro  omni  mo- 
tu, qui  cft  i mintisexrcnfo  ad  magis  extenfum, 
fitic  addatur  notia  materia,  fiue  non.  Secundi 
modo  proprie  pro  tali  motu  fine  additione  noux 
marerix,&  hoc  line  prxcedcnre  alteratione,  fiue 
non.  Tertio  propriilfimc , pro  motu  a minus  ex- 
tcnfo ad  magis  exrenfum,  fine  addirione  noux 
materix  , Se  mediante  alteratione  , qux  cft  cale- 
factio. 

In  nrtft-  Dico  fecundo  , quid  in  rarefadione  proprie 
fat  dida  conliderandx  funt  tres  mutationes.  Prima 
trttmntm - jtacifacick  localis  partium  accis  , vel  alterius 
* corporis  rarcfadihilis.  Secunda  cft  mutatio  lo- 

calis , qux  cft  elongatio  panium  rarcfadibilium 
ab  inuicem.  Tcniacft  per  quam  acquiritur  ma- 
ior ctrenfio  corporis  rarcfadibilis. 

I0.  Dico  tcuio,  quod  in  rarefadione  propriiflime 

dida  concurrunt  quatuor  mutationes.  Prima  cft 
caicfadio  rarcfadibilis  , qux  pro  termino  habet 
caltditatein.  Secunda  cft  rarcfadio.qux  pro  ter- 
mino habet  raritatem.  Tertia  cft  augmentario 
communiter  dida , qux  habet  pro  termino  ma- 
iorem quantitarcm  , vel  maiorem  extenfionem 
quantitatis.  Quarra  cft  motatio  localis , partes 
, enim  rarcfadibilis  acquirunt  alium  , Se  alium 

firum. 

Ex  his  fcquitur  primi  , quod  condenfatio  eft 
motus  ad  denfitatem , Se  rarefadioad  raritatem, 
raptas  nutem  ,Se  denfitai  qualitates  funt;  dici- 
jurque  rurum  quod  purum  materi*  fuit  quantitate 


multum  txtenfi»  caminet : denfum  vero  quod  multum 
de  materia  , fub  quantitate  parian  extenfa  continet. 

Maior  autem  cxtcnlio , qux  inucnirur  in  rarefa- 
dionc  vttuin  fic  quantitas  de  nouo  acquifita 
necne,  cft  maxima  dubitatio. 

Secundo , fcquitur  quid  rarefadio  proucnit 
a calore » caicfadio  enim  cft  caufa  rarefadionis. 

Se  frigefadio  denfationis  , motus  etiam  localis 
crt  caufa  condenfationj^fex  nimia  enim  partium 
compreflione  fic  aliquando  denfatio  , arqueita 
aer,  ex  ventorum  motu  condcnfatur,  quo  ceflan- 
rc  rarefit. 

h Condenfatio  fit  per  hoc  , quod  portet  propinqui*  i I I» 

tacent,  c ‘rc.  Nota,  quid  per  condcnfationem  par- 
tes non  efficiuntur  libi  propinquiores,  quim  an- 
te , in  ordine  ad  fe  inuicem  : quia  femper  funt 
continux;  fcd  in  ordine  ad  locuin,  & fimilitet 
per  rarefadionem  partes  efficiuntur  diftantiorcs 
in  ordine  ad  locum, & non  in  ordine  ad  fe.  Nam 
in  rarefadione  non  acquiritur  noua  quantitas, 
neque  in  condenfarione  deperditur,  fed  acquiri- 
tur notius  modus  quantitatis,  hoc ell  ,nouus  or- 
do partium  ad  partes  loci.  Et  ex  hoc  fcquitur 
primo,  quid  rarefadio  non  cft  augmentario, ne- 
que condenfario  cft  diminutio : quia  augmen  ra- 
tio cft  per  fc  motus  ad  quantitatem,  vi  vult  Ari- 
ftoreies  f.Phyficorum , r/a-f.i8.  Rarefadio  autem 
non  eft  per  fe  motus  ad  quantitatem  ,fcd  per  ac- 
cidens, vt  docet  Scotus  in  4.  d.  1 1 quafi.  in  fi- 
ne. Morus  autem  fpee  ficantur  a ccrnnno  per  fe 
ad  quem,  Se  non  i termino  per  accidens.  Secun- 
do , fcquitur  qudd  rarefadio , Se  denfatio  funt 
motus  ad  raritatem, & denfitarem,  qux  funt  qua- 
litates & (ecundarioad  diucrfuii'  nu>dumquan- 
tiratis.  Prima  pars  huius  confcdarij  eft  Scori 
loco  proxime  relato;  Se  fecunda  cft  etiam  decios 
mente. 

c Rt frondetur  altero  duorum  modorum , &c.  Nora 
qtiiid  Scotus  hic  tangit  duplicem  modum  dicen- 
di dc  rarefadione  , quorum  vnus  cft  Hcnrici 
GandaucnA'  Marfilij  ,qui  opinari  funt , quod  in 
rarefadione  acquiritur  vna  totalis  quantitas  , Sc 
corrumpitur  tota  prxccdens , Se  per  confequens 
in  rarefadione  eft  continue  alia , & alia  quanti- 
tas. Altcta  cft  opinio  Buridani , quam  aliqui  di- 
cunt efle  etiam  Scoti,  qux  affirmat , qudd  in  ra- 
rcfadione  acquiiitur  noua  pars  quantitatis  fine 
corruptione  prxcedcnris : & certe  Scotus  hic,& 
fupra  lib.  1.  quefl.  8.  videtur  eam  fcqui.  Cxtcrum 
qux  fic  Scoti  fententia  circa  hanc  materiam  an- 
noraui  in  quali.  8 hui  tu  primi,  & in  ^.fent.tom.  1. 
di  fi  iuli.  1 2.  quaj 7.4.  art.  4.  vide  ibi. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

COnfequem  autem  1 ofi  ad  ea  , qua  di  fla  fum,  **• 
&c.  Ille  cft  tertius  t radat us  huius  quarti  Ii-  Text.17 
bri.in  quoPhilofophus  determinat  dc  tempore: 

& diuiditur  in  fex  capitula.  In  primo  difputat  dc 
eft,  & quid  irate  temporis , Se  ipfius  nunc.  In  fe- 
cundo inquirit  definitionem,  quid  fit  tempus. In 
tertio  afltgnat  proprietates  rempotis.  In  quarto 
determinat  dc  tempore  per  comparationem  ad 
illa,  qux  funr  in  tempore.  In  quinto  completur 
determinatio  de  quantitate  temporis. Er  in  fexto 
oftendir,  qualiter  tempus  eft , & qualiter  tempus 
cft  vnum.  Secundum  ibi : Jtcipiendnmefi  autem. 
Tertium  ibi : Manifeflum  e fi  autem.  Quartum  ibi: 
(Quoniam  autem  temptu  rfl  menfura.  Quintum  ibi: 

Jpfium  autem  nunc.  Et  fextum  ibi , Dignum  autem 


X 


Quzftio  XIV. 


*77 


«J- 

Tcali- 


confiderntiotu tff.  Primi  praemittit  intentura  : fe- 
cundi profeqoitur  ibi : Quid  igitur  omnino  non (it. 
Dicit  quid  confcqucntcr  poftquam  determina- 
tum eft  de  loco  , & de  vacuo , nunc  determinan- 
dum eft  de  tempore : & fubiungit  ordinem, quid 
primi  determinandum  cft  de  ipfo  fecundum  ra- 
tiones extraneas,  ideft,dialedicas,&  probabiles, 
6c  pollca  inquiretur  veritas , fcilicct  que  fit  na- 
tura temporis. 

Quod  igitur  1 omnino  non  fit . Hic  profequitur, 
& primi  difputat  de  effe  ipfms  temporis, 6e  iplius 
nunc.  Secundi  de  quantitate  temporis  , ibi: 
Quid  oturm  efi  ttmpm.  Item,  primo  difputat  de 
effe  temporis.  Secundi  de  effit  ipfius  nunc  » ibi: 
Ampliiis  nutem.  Primi  probat  dupliciter , quid 
tempus  non  fit ; fecundi  ibi : nd  hoc  nutem.  Pri- 
ma ratio  cft  , quia  illud  totum  non  efi,  cuius 
paries  non  funt ; fed  partes  temporis  non  funt, 
quia  prxteritum  iam  tranfiit , & futurum  non- 
T at.  t*  dum  efi;  ergo  , &c.  Secundi  , quia  j omne  to- 
rum efi  diuifibile  in  aliquas  partes  , quarum 
omnes , aut  quafdam  neccflc  efi  cite , fi  illud  to- 
tum fit  ; fed  nulla  pars  temporis  cft:  quia  fi  ali- 
qua maxime  eflet  nunc : modo  nunc  efi  pars  tem- 
poris, quia*  pars  menfutat , & componit  fuum 
totum;  tempus  veti  non  componitur  ex  nunc: 
ergo , Scc. 

Amplius  nutem  4 & iffum  nunc.  Hic  difputat 
de  tfft  nunc ; & primi  mouct  quxftioncm  ; fe- 
cundi foluit  ibi  : Siquidem  fimper.  Quxftio, 
quam  mouet , efi  ifta  : Virum  nunc  quid  efi  finis 
praetenti,  & initium  futuri , maneant  idem  per 
totum  tempus,  vel  continue  fit  aliud, & aliud:& 
dicit  Ariftotelet  quid  iftud  non  efi  facilcTcire. 


Tat.  fo. 


,4* 


Tatji. 


Siquidem  fimper.  Hic  arguit  ; Sc  primi  pro- 
bat , quid  nunc  non  fit  continue  aliud  , & aliud. 
Secundi  , quid  non  maneat  idem  per  totum 
tempus,  ibi:  At  vero.  Prima  ratio  cft  ifta, quod 
fi  continue  eflet  aliud,  & aliud  nunc,  tunc  im- 
poflibile  eflet  duo  nunc  e fle  fimul,  nifi  vnum  tem- 
pus accipiatur  pro  parte  alterius ; modo  confc- 
qucnseft  falfum  : quia  tunc,  vel  corrumpere- 
tur nunc  in  eodem  nunc , in  quo  cft , vel  in  ptx- 
cedcnti,  vel  in  fcquenti.non  in  eodem, quia 
tunc  fimul  cfTct , & non  eflet , quod  cft  impofll- 
bile : nec  in  prccedenti , quia  non  poteft  retor- 
queri ad  prxecdens : nec  in  fcqucnti , quia  vel 
in  nunc  fcqucnti  mediato,  vel  immediato : non 
immediato , quia  inftantia  non  funt  immediata; 
fi  mediato  ; igitur  nunc  illud  durabat  per  tempus 
intermedium  , & per  confcqucns  non  continue 
erat  aliud,  & aliud. 

At  vero  neque  j ftmper.  Probat  quid  non  b 
maneat  idem  nunc, dupliciter.  Secundo, ibi : Am- 
pliia  fi  fimul.  Prima  ratio  : quia  cuiuflibet  tem- 
poris funt  duo  termini , fcilicct  duo  nunc , fiue 
duo  inftantia;  fed  quxlibct  pars  temporis  ell 
tempus;  igitur  cuiuflibet  pars  temporis  erunt 
duo  inflantia , &:  per  confequcns  per  nullum 
tempus  manebit  idem  nunc,  fiue  idem  inflans. 
Secundo  fi  6 per  torum  tempus  maneret  idem 
nunc , fcquetctur  ,qubd  illa  , quae  fi-  Tenti  mil- 
le annis  , fimul  edent  cum  illis , qux  mme  funr, 
vel  cum  illis  , qux  fututa  erunt : verbi  gratii, 
quod  Ariftotcles,  & Antichriftns  eflent  fimul, 
quod  cft  impoffibile;  & confcquentia  proba- 
tur, quia  illa  funt  fimul , qux  funt  in  eodem  in- 
itanti. 

Quid  7 autem  eitumpus.  Hic  difputat  de qui- 
j.  ditate  temporis.  Vbi  fciendum  quid  antiqui 
Scoti  oper.  Tom.  / 1. 


erant  tripartiti  de  tempore.  Quidam  pofuerunr,  opMo  tri- 
quid  tempus  eflet  circulatio  ca-li  ; ahj  autem 
pofuerunr,  quid  tempus  cft  vltima  fphxra  ; & 
alij,  quid  tempus  cft  m'otus.  Et  primo  impro- 
bat primam.  Secundi  fecundam.  Er  tertii  ter- 
tiam. Secunda  ibi  : Kniuerfi  nutent.  Tertia  ibi: 

Tofi  quum  nutem.  Primi  dicit , quid  ab  antiquis 
nihil  fuic  nranifeftum  , quid  eflet  tempus.  Vnde 
quidam  pofuerunr , quid  tempus  cA  circulatio 
totius  coeli ; alij , quid  tempus  cft  motus ; fle  alij 
quid  tempus  cft  vltima  fphxra.  Tunc  impro- 
bat primam  dupliciter;  primi,  quia  quxlibct 
pars  c temporis  cft  tempus , fed  non  quxlibct 
pars  circulationis  cft  circulatio:  igitur  tempus 
non  cft  circulatio.  Secunda  ratio  .quia  fi  tem- 
pus eflet  circulatio  ctrli  i fcqucrctur  , quid  fi  « 

plures  eflent  d coeli,  quid  plura  eflent  tempo- 
ra , quod  cft  inimaginabile.  Sed  contra  primam 
rationem  obiicitur : quia  non  fcquitur : Quolibet 
pnrs  fubfinntin  efi  fubfinntin , & non  quolibet  pors 
bominie  ttt  homo  ; igitur  homo  non  eft  fubilnntin. 

Idci  dico,  quod  confcquentia  non  valet  ad  pro- 
bandum , quid  tempus  non  fit  circulatio , fed 
bene  probat  , quid  tempus  & circulatio  non 
funt  conuertibilia. 

V niuerfi 8 nutem  (pborn.  Improbat  fecundam,  \6. 
qux  pofuit , quid  tempus  cft  fphxra : quia  om-  Text.  94. 
nia  funt  in  vltima  fphxra , 8c  omnia  funt  in  tem- 
pore : igitur  vltima  fphxra  eft  tempus.  Dicit 
Ariftotcles , quid  ifti  * funt  fatui : & debet  in- 
tclligi  non  propter  conc)ufionem,quam  ponunt: 
quia  illa  eft  probabilis  , vel  foeti  vcta.v  t patebit 
pofteriis  , fed  propter  modum , per  quem  aflen- 
riunt  conclufioni : quia  arguitur  cx  puris  alfic- 
matiuis  in  fecunda  figura. 

Pofiquom 9 nutem.  Improbat  tertiam , qux  po-  **’cx*‘ 
nir,  quid  tempus  fit  motus : 8c  primo  improbat. 

Secundi  .oftcndic  quod  tempus  non  fit  fine  mo- 
tu, ibi:  rere.Primum  probat  duplicicer.Secon- 

di  ibi:  Amplius  ««ffw.Prima  ratio  eft.quid  vniuf- 
cuiufquc  motus,  vel  mutatio  eft  in  illo,cuius  cft 
motus,  vel  mutatio;  fed  tempus  cft  idem  apud 
omnes ; igitur  tempus  non  eft  motus,  vel  muta- 
tio. Secundo, quia  10  cmnis  motus  cft  velox, vel  Text. 
tardus ; fed  nullum  tempus  eft  vclox,vel  tardum: 
igitur  nullum  tempus  cft  motus.  Maior  patet: 
quia  velox, vel  tardum  eft  pallio  motus;&  minor 
apparet : quia  vclox.vel  tardum  definiuntur  tem- 
pore,tempus  autem  f non  definitur  tempore. 

At  vero  neque  11  fine  motione  ttmpue  tfl.  Hic  17. 
probat,  quid  tempus  non  cft  fine  motu.  Pro-  Text.  97. 
batur  : quia  fine  illo  non  cft  tempus  , quo  per- 
cepto percipitur  tempus  , & quo  non  percepto 
non  percipitur  tempus ; fed  percepto  motu  per- 
cipitur fucceflio , fcilicct  tempus  , Sc  non  per- 
cepto motn  non  percipitur  tempus ; igitur  tem- 
pus non  cft  fine  motu.  .Maior  , fle  minor  patent 
ad  experientiam  ; quia  quando  homo  non  perci- 
pit motum  fenfus , vel  imaginationis,  nullo  mo- 
do percipit  fucceflioncm ; quod  patet  ex  duobus. 

Primi  dc  illis  , dc  quibus  narratur  fabulose; 
quid  dormierunt  in  Sardo,  id  eft  ,ibi  in  illa  Ci- 
uitate , vel  Infula  60.  annis  apud  Heroas , id  eft, 
apud  illos  Deos  , qui  quando  cxpcrgefadki  fue- 
runt , copulabam  inftans  expergefactionis  ad 
inftans  in  auo  inceperant  dormire,  propter  hoc 
quid  non  Icnferunr  intermedium ; tc  idci  , dum 
anima  non  percipit  motum,  non  percipit  fuc- 
cclfioncm , immo  ita  eft  ac  fi  manerent  in  indi- 
uifibili.  Secundum  patet : quia  exiftetues  in  vc- 
A a h ement  i 


Lib.  I V.  Phyficorum 


278 

hcinenti  delegatione  non  percipiunt  facceflio- 
nem , quanta  eft  propter  vehementiam  delega- 
tionis i fcdexiftenres  in  tormentis  optimi  per- 
cipiunt. 

ANNO  TAT  IONES. 

1 8 . * O ^rs  rnenf*r4t » & componit  fisum  totum , fjrc. 

p*3  Jm*4  I Nota,  quod  pars  habet  duas  conditiones; 
tmJi-  pfjor  t qU^J  cj\  n,cnfura  totius , vt  binarius 
touti.  menfura , id  eft , pars  aliqua  fenarij  , vel  pars 

conllans  ex  aliquotis.vc  quaternarius  eft  pars 
fenarij.  Secunda  eft,  quod  pars  componit  to- 
tum. Inftans  autem  non  eft  menfura  temporis; 
non  enim  tempus  eft  magnum,  vel  paruum.quia 
habet  plura  , vel  pauciora  inftantia;  cum  quod- 
libet habeat  infinita , nec  tempus , cum  fir  diui- 
fibilc,  componitur  ex  inflantibus  ,quz  funtin- 
diuifibilia. 

Vwutdrm  b rprobtt  , quod  non  maneat  idem  nunc.  No- 
la  • nMC  *<lem  eft  quod  inftans  ; Sc  quarn- 

uis  inftans  videatur  cifc  aliquid  fuperius  ad 
nunc  , quod  fol&m  videtur  defignare  tempus; 
nihilominus  accipit  nunc  generaliter  pro  inflan- 
ti ea  ratione,  qua  eft , vel  fuit  przfcns. 
e Quolibet  purs  temporie  efltemput , &c.  Nota, 
qu6d  hzc  rario  eft  tantum  probabilis.  Poflct 
enim  refpondcri  fatis  efle  ad  rationem  temporis, 
au&d  fit  pars  circulationis. 

19'  “ Si  plurcs  ejfent  cari  i , quod  pium  ejfent  tempom , 

&c.  Nota.qudd  Ariftoteles  per  coelum  inrelli- 
git  vniucrfum  ; Sc  eft  fenfus  , fi  plurcs  eflcnt  cor- 
ii , hoc  eft , fi  plurcs  eflcnt  mundi , plura eflene 
tempora:  quo  fuppofito  videtur  in  hac  ratione 
Ariftoteles  accipere  vnum  impoflibile,  videli- 
cet plures  cire  corios , Sc  cx  illo  refert  aliud  ira- 
polfibile,  fci licet , plura  efle  tempora  , atque 
adeo  non  videtur  inconucnicns  concludere 
vnum  impoflibile  ex  alio.  Ad  hoc  refpondcc 
Commentator comm.  83.  dicens,  quddifta  de- 
claratio eft  alterius  modi : quoniam  cum  fuerint 
duo  oompletc  fc  confcquentia , hoc  cftconucr- 
tibilirer , Sc  pofucrimus  aliud  efle , ipfum  prae- 
cedens, aut  difpofitum  per  przcedens,  ncccfla- 
rici  fcquirur  confcqucns  , licet  fit  impoflibile 
fonfequens  ad  illam  difpofitionem  per  przce- 
dens. verbi  gratia;  fi  dies  fcquitur ortum  Solis, 
mamfifhim  eft  .quod in  quacumque  hora  poni- 
mus Solem  otiri,  fcquitur  tunc  diem  efle  , licet 
Solem  oriti  in  prima  hora  fit  impoflibile.  Simi- 
liter , ad  volare  fcquitur  habere  alas , licet  illud 
pofirum  , nempe  volnre  fit  impoflibile.  Quo- 
niam ergo  rcmpus,&  motus  fe  confequunrur, 
Sc  adiicrfarius  ponit  tempus  efle  motum  cccli, 
neccfle  eft , fi  pofucrimus  plurcs  coelos  efle,  plu- 
ra tempora  cllc;  fcd  plura  tempora  efle,  eft  im- 

fioflibtJe:  ergo  plures  efle  coelos  eft  impoflibi- 
e , atque adeA  non  eft  neccfle  tempus  cifc  mo- 
tum corii.  Vulrcrgo  Comrocncator.quod  quan- 
do aliqua  fic  fe  habenr , quod  cuidcnter  , & 
conuertibiliter  vnum  fequitur  ad  aliud , ficut 
habentia  eandem  definitionem  . quantumcum- 
ue  accipiatur  aliquod  impoflibile  , Sc  poftea 
educatur  ad  aliquod  impoflibile,  tuncconfc- 
quens  non  fcquitur  cx  impoflibili  accepto,  aut 
oportet  concludere , qu&d  in  hoc  fequitur  im- 
poflibile ex  aotecedcnti , aut  quiid  impoflibile 
eft  illa  habere  eandem  definitionem , ficut  pa- 
ter in  exemplo  Commentatoris  : Sc  ideo  fi  cx 
illo  impoflibili  non  fcquatur  cuidcnter  plura 


efl*e  tempora,  Sc  tamen  fcquitur  euidenter  ex 
ifto,  Sc  vno  alio  pofico  , fciliccc  ,qu6d  tempus 
Sc  motus  carh  funt  idem  , ficut  habentia  ean- 
dem definitionem  , Sc  ideo  fequitur  ,quod  tem- 
pus & motus  coeli  erunt  idem  , quod  eft  impof- 
fibile:  & ideo  bene  ,&  fubtiliter  arguit  Arifto- 
teles. Et  fi  dicatur,  quid  ex  tali  modo  arguendi  10. 
non  contingit  inferre  pluralitatem  ex  plurali- 
tate;  ficut  non  fcquirur,  homo  eft  albw,  ergo  fi 
fint  pium  alba  , funt  plures  homines , nec  fequitur, 
/nteSigentia  prima  eft  em ; ergo  fi fint  pium  entin , 
funt  plures  Intelligentu  prime.  Rcfpondetur , quid 
ille  proccflus  non  valet , nifi  fupponendo  vnum, 
videlicet , quod  illa  fine  vnum  conuertibiliter, 

Sc  fint  habentia  eandem  definitionem  : nam 
hoc  polito,  femper  continget  inferte  pluralita- 
tem cx  pluralitate.  Vndc  fequitur  , Homo  eft 
mtionelie  ; ergo  fi  fint  plura  rationalia  ,funt  pia- 
res homines.  Idei  non  fequitur  formali  ter,  mo- 
rus coeli  eft  tempus  , ergo  fi  ejfent  plures  c<rli , ejfent 
plura  tempora ; nifi  pofito , quod  morus  cccli , & 
tempus  fint  idem  conuertibiliter,  habeantque 
eandem  definitionem. 

e Dicit  Ariftoteles  quod  ifli  funt  fatui , &c.  No- 
ta, quod,  vt  aitThcmiftius  ,cx  eo  eft  manifefti 
fluita  illa  opinio, quia  fphzra  vniuctfi  eft  res 
permanens , tempus  veri  ens  fuccefliuum  : tum 
etiam , quia  dupliciter  par alogizabant,  proban- 
do tempus  efle  fphzram  vniuerfi ; primo  labo- 
rabant in  zquiueco  : zquiuocc  enim  funt  cor- 
poralia in  fphzra , & in  (empore  : in  illa  cnira 
funt  tanquam  in  loco ; in  hoc  veri  unquam 
in  menfura  durarionis.  Secundo  , quia  vt  hic 
dicit  Scotus  , concludebant  in  fecunda  figura 
cx  puris  affirmatiuis , vbi  medium  non  diftri- 
buitur. 

^ Ttmpue  non  definitur  tempore.  Nora  , quid  1 *• 
tempus  nec  tardum  dicitur  , nec  velox:  quia  Trmfmon 
tardum , Sc  velox  definiuntur  tempore  : velo- 
citer  enim  id  mouetur  , quod  paruo  tempore  ^ ’ 
longum  fpatium  pcrcutrit  : tarde  veri,  quod 
longo  tempore  tranfit  paruum  , aeque  adei 
tempus  eft  vniforme  vbique  , alias  non  eflee 
menfura  velodtatis,  Sc  tarditatis:  tempus  ve-  • 
ri definitur  tempore,  non  enim  dicimus  dies 
vernos  longiores  efle  hiemalibus,  quia  maiori 
tempore  durant;  quoniam  idem  cftprorfus  efle 
maiores  dies  , & efle  maiora  tempora , atque  cf- 
fet  idem  per  idem  definire. 

K De  quibtet  narratur  fibulae  quod  dormierunt 
in  Sardo.  Nora  , quod  referente  Simplicio , cum 
capta  fuit  a Grzcis  Sardus  Infula  , inoenra 
ibi  fuere  cxdauera  noucm  filiorum  Herculis, 
balfamo  , aliifquc  aromatibus  fic  condita , vr 
non  mortuorum  , fcd  dormientium  prorfus 
imaginem  exhiberent:  hos  incolz  Heroes  dor- 
mientes appellabanr  , colebintque  vt  Deos; 
horum  autem  hic  Ariftoteles  meminifle  ait. 
Phiioponus  vero  commemorat  ad  huiufmodi 
Heroes  in  more  fuifle  deferri  infirmos  fanita- 
tis  gratia , qui  cum  Dxinonum  incantationi- 
bus tres  , aut  quatuor  dies  fopote  veluc  dor- 
mientes attoniti  cflenr  , poftea  excitati  puta- 
bant nullum  prorfus  tempus  tranfille , fcd  ea- 
dem hora  ccrpiflc  , Sc  fi  ni  fle  fomnuin.  Alij 
nefeio  quos  homines  tredecim  millia  anno- 
rum dormifle.  Scotus  veri  hic  dicit  dormifle 
annos  60 . 

QViE 


Quxftio  XV. 


2 79 


xv. 


Q_V  JSTIO 

ytrirnt  tempus  fit  motui  i 


Atidot.hu  eap.  i j . ttxt.  9?.  Aaettoct,  & intcrpretv»,  Hld. 
Athcit.trail.^.eap  4.  Sotut  im  x.Jtft.i.ftuft.x.y  Rtifm- 
de*  4 difl. 4I.  ^mfi.i.f.  *J  Primum  dttiiur.  Bal/ol. »«  t. 
di  fi,  t.  1.  Capreoi.  it  Gutunut  ihid.  jtifl.i.  Ri- 

chardus  f "*fi.  1 . mrr.  ».  Occiumui  jm/i.  n.A/intinen. 
fmtfi.t.Hcnunuihid.  tandiinu*  4.  r hyfie.^m jfl.it. But- 
Jeui  in  sttftfit.  textus  101.  Canomc.  4.  Tbvfir.  yufl.  S- 
mrt.  j.  dubie  j.  Orbellit  im  efitem.  4.  Fhjfie.  TarMrrta* 
qmtfi.\.Art.  1 .dmh.t.  Sotus  j-tfi  + tcntl-4  Rotcui  quafi. 

1 j.  Ruuius  fuafi. 4.  Conimbric.  *ap.  14.  fuajl.x. 


JR  c v 1 t v r qudd  non ; quia  quod  nor» 
eft,  non  dimotus ; fed  tempus  non  eft; 

ergo  non  eft  motus.  Maior  pater  per  lo- 
cum 1 2 tota  in  modonegatiu£  ad  fuam  partem; 

Cc  minor  probatur;  quia  partes  temporis  non 
funt ; igitur  nec  tempus. 

Secund6,quia  ii  tempus  eft;  vel  igitur  eft  ali- 
quando, vei  nunquam ; ii  aliquando:igitur  tem- 
pus eft  in  aliquo  tempore,&  eadem  ratione  illud 
aliud  tempus  eft  in  alio  tempore ; & perconfe- 
quens  in  temporibus cflet  procciTus  in  infinitum. 

Tertii  , omne  quod  eft.cft  przfcns : quia  hoc 
denotat  efl  de  fuo  modo  fignificandi,  fed  tempus 
non  eft  przfcns ; ergo,  &c. 

Quarto,  quia  Ariftotelesin  ifloquArtojext.*)}. 
ponit  qubd  tempus  non  eft  motus. 

Quinti , omnis  motus  eft  velox , vel  tardus, 
nullum  tempuscft  velox,  vel  tardnm : ergo  tem- 
pus non  eft  motus.Nlaior  patet  infextobuim.text. 

1 1. &indt , tjr  in  4.  text.  69.  & minor  probatur, 
quiavelox,&  tatdum  definiuntur  tempore, patet 
etiam  ibi ; ergo. 

Scari»,  ii  tempus  elTec  motus,tunc  fcqncretur, 
quod  (t  nihil  moueretur,  nullum  elfct  tempus; 
confequens  eft  falfum : quia  dato  , quod  nihil 
moueretur , adhuc  quies  illorum  , quz  quiefee- 
ienr,mcnfuratctur  tempore , quod  non  cflet  nifi 
tempus  cflet.  Confcquentia  probatur  > quia  cx 
quo  omne  tempus  eft  motus .lcquitor  ex  oppoft- 
toconfcquenris  , qui»  d fi  nullus  motus  eft , nul- 
lum eft  tempus. 

Septimi»,  quia  illud  non  eft  tempus.qno  mul- 
tiplicato , non  multiplicatur  tempus ; fed  multi- 
plicato motu,  non  multiplicatur  tempus;  ergo, 
&c.  Maior  eft  nota ; Sc  minor  ptobatut , quia 
multi  funt  motus,  8:  tamen  impoflibile  eft  plui  a 
efle  tempora. 

Oppofitum  arguitur  .illud  eft  tempus, quod  eft 
menfura  motus,  fecundum  prius, & poftcrius.fcd 
motus  eft  menfuta  alicuius  motus, vt  permotum 
cali  mcnCuramus  omnes  alios  motus  ;•  igitur 
tempus  eft  motus. 

jiu-  Inquzftione  , primo  exponendum  eft  quid  na 


muifc  temporis , & videnda  funt  illa,  quz  fecun- 
dum omnes  conucniunt  tempori. 

Secundo  ptzmittcndz  funt  fuppofttiones;  Bc 
tertiis  ponendi  funt  conclufionesad  qnzfttum. 
Quantum  ad  primum , nota  qubd  pet  tempus 


tmf«!  ffr  iUnd  quod  conuenicntet  tcfpondct 

u&jaia,  * quzftioncm  quztcntcm  , quando , aut  quan 


tum  databit , vel  quantum  dutauit ; vt  fi  quzta- 
tut, quando  venifti»  tcfpondetut  hodie, vel  heri; 
vel  fi  quztatut , quantum  dutauit  ifte  footbus? 
tefpondetut  per  duos  mcnfcs;tunc  patet , quod 
tfti  tetmini , heri , htdie.  merifiiyunnut  ,8c  huiufmo- 
di  ,funt  tetmini  fignificantes  tempus , quemad- 
Scoti  aptr.Tom.  1 1. 


modum  dicebatur  dc  loco , qudd  illi  termini 
/rgnificanr  Jocum, per  quos  coimcnienrer  rcfpon- 
detorad  quzftioncm  qtixremem  vbi;  ira  illi  ter- 
mini lignifican r rempus  , perqnos  conucnicnrcr 
reiponderurad  qnxftiooeinquxrcnrem, quando. 

Ex  quibus  parer , qiuW  tempus  eft  duratio  rei , vel  Ttmfms  tfi 
tnenfur a dur Atianis . Secundd,  qudd  prius  & pofte-  dnrmtta  en 
rius  rnueniuntur  111  rempore.  Terrid,  quod  prx-  J 

fcns.prxtcrirum,  A:  futurum  fi»nr  partes  rempo- 
tis.  Quartd  , qubd  tempus  eft  * fuecelfio  , flue  1 
conflftic  in  fuccrflione  : quia  non  inuenirur 
prius  , & pollenus  fecundum  durarionem  in  ali- 
quo niti  in  CaccclJiuis , vel  in  illis , quz  aliquo 
rnodofe  habent  fuccefliuc  , liccr  ipfa  flnt  verd 

Eermancntia ; & ifta  funt  ,qux  non  poflbnr  pro- 
ari  dc  tempore , fed  conceduntur  ab  omnibus 
conucnire  tempus , tanquaro  per  fc  nunifcfta  de 
tempore;  Sc  hxede  primo. 

Quantum  ad  fccunduin,notandum, quod  quz-  ^ 

dam  fune  res  mutabilcs.vt  ccrlum ,8c  corpora  na-  r,,  fan  im 
ruralia , & difpofltiones  corporum  naturalium  d*fliri  difii- 
in  illis  inferioribus.  Aliz  funt  res  immutabiles,  fe",u‘ 
vr  Deus  eft  omnino  immutabilis ; modd  duratio 
rei  immutabilis,  eft  ipfa  res  immutabilis,  & cum 
hoc  menfura  fuz  durat ionis , vc  Deus  eft  zterni- 
tas  , quz  eft  menfura  durationis  ipflus  Dei ; fed 
menfura  durationis  ipflus  rei  mutabilis, eft  alia  ab 
ipfa  rc  mutabili,  licet  cius  duratio  fit  eadem  fibi. 

Hoc prxmiflb, funt  aliqui  fuppofttiones.  Prima 
eft  , quod  tempus  eft  (ucccflio , vel  non  eft  fine  „„„  ,fl' fi», 
fuceclTtonc ; & poteft  poni  catcgoricc  fine  dtf-  futttffutu. 
iunflionc  , quod  tempus  eft  fucccfllo.  Probatur 
per  quid  nominis  , quia  tempus  eft  menfura  dura- 
tionis fecundum  prius  ,&  poftertus  ,modo  tm- 
poffibilc  eft  quod  in  aliquo  fir  prius,  & pofterius 
fecundum  durationctn  : nifiipfnm  fit  lucccffio, 
vel  fucccffionis ; ergo,&c. 

Secunda  fuppofitio  , quod  nnlla  eft  fucccfllo  «» 

fine  mutatione.  Probatur  , quia  impoflibile  eft,  f,n' mM' 
quod  fit  altqua  fucccflio.nifi  altero  «luorum  mo-  *’ 
dorum.vcl  quod  vna  res  fucccdat  alteri, vel  quod 
eadem  res  habeat  fuccefliuc  diuctfimodi;  facun- 
dum diucrfas  difpofitioncs:dc  vttoquc  modo  fit 
mutatio  per  quid  nomini t mutationis  datum  quin  • 
tohuim  ,text.7t.  igitur  impoflibile  eft  fucccflio- 
ncro  efle  fine  mutatione.  Secundh  , quia  eadem 
res  omnino  immutabiliter  fe  habens  in  fe,  & ic- 
fpeftu aliarum  rerum  non  cfl  prior, nec  poftctioc 
fecundum  durat  ionem, quia  nec  eft  antc,ncc  poft 
aliam  rem  ‘.igitur  ad  hoc  quhd  fit  fucceflio  , nc- 
ccflarib  requiritur  mutatio. 

Tertia  fuppofitio  , quod  rei  omnino  immuta- 
bilis duratio  non  eft  (ucccfliua.  Ptobatut , quia 
impoflibile  eft  fucccflioncm  efle  fine  mutatione; 
fed  tes  immutabilis  non  poteft  mutati : igitut  fmfrfgfntL 
non  poteft  durare  fuccefliuc.  Tunc  fit  ptima 
conclufio  ifta , tempus  eft  fucccfliua  duratio  rei 
mutabilis  ,fiuc menfura  durationis.  Ptobatut  cx 
quid  nominis  temporis , & cx  prima  fupnofitione 
apparet  , quod  tempus  eft  menfura  fucccfliua: 
durationis  alicuius  tei , 8 c non  rei  immutabilis: 
quia  impoflibile  eft  efle  fucccflioncm  fine  mu- 
tatione : igitut  eft  menfura  luccefliui  duratto- 
nis  rei  mutabilis ; 8c  habetur  ptopofitom. 

Sed  dubitatur , polito  quhdtcs  mutabilis  de  TrmfuijeM 
fa&onon  mutetur , vicum  cius  fucccfliua  duia-  f1, 
tio  poflit  dici  tempus  Videtut  quod  non , per 
fecundam  fuppofmoncm : quia  (ucccflio  non  po* 
reft  efle  fine  mutatione.  Rel'pondctur,quod  im- 
mb  : quia  licet  duratio  illius  tei  mutabilis  pto 
A a a tunc 


i 


!• 

Dwrjirc  rei 
omni  ite  im- 
mutjbilu  n5 


28o 


tunc.fi  t fine  mutatione,  tamen  quia  nata  eft  mu 
ided  adhuc  eiui  duratio  fuccclfiua  poteft 


Lib.  I V.  Phyficorum 


tjf 

manu. 


dici  tempus  cx  eo . quod  poicll  dic  cum  muta 
tionc.  Item  alia  caufa  cft . quia  licet  res  illa  non 
mutetur  in  fc  .attamen  qaia  ipia  aliter  (e  habet 
propter  mutationem  in  aliis  rebus:  icitur  eius 
duratio  fucccffiua  poteft  dici  tcmpus;ied  fic  non 
elide  re  omnino  immutabili.vtdcDco.Et  fiepa- 
tct.quod  tempus  cft  fucceffiua  duratio  rei  muta- 
bilis, aurmenfura  huiufinodi  ducationis. 

Sed  adhuc  rellar  difficultas , qux  res  fit  huiuf- 
modi  fucccffiua  duratio  , vel  fucceffiux  duratio- 
nis  menfura,  & hoc  videbitur  partim  in  illa  qux- 
ftionc , Sc  partim  in  fequentibus : Se  hoc  de  fe- 
cundo. 

Quantum  ad  tertium,  fic  prima  conclufio. 
Tempus  e(l  motus  b.Pro  cuius  probatione,  fup- 
pomturprimd  , qudd  menfura,  Se  menfuratum 
debent  ede  vnigcnca,  & conformia.  Probatur 
inducendo  in  menfuris,&  menfuratis : quia  lon- 
gitudo temporis  non  menfurarur  longitudine 
linea: . eo  quod  iftx  longitudines  non  funt  ciuf- 
dem  generis.  Item  pondus  reenfuratur  pondere; 

2uia  funr  vnigenea  , Se  ita  de  aliis , St  illa  fuppo- 
tio  pater  i o.  Metuph.  ttxt.  4. 

Secundo  fupponitur,  quod  menfura  debet  ef- 
Tcnota  , vt  patet  in  eodem  10.  Se  patet  inducen- 
do: nam  menfura  longitudiuisin  qaanriraribus 
ert  nota  , Se  famofa,  vt  vina ; Se  eodem  modo  in 
ponderibus,  vt  libra , Scficde  aliis.  Illis  fuppo- 
fitij , probatur  conclufio : quia  illud  cft  tempus, 
quod  cft  menfura  fucceffiux  durationis  rei  muta- 
bilis ; fcd  morus  eft  menfura  fucccffiua:  daratio- 
jiis  rei  mutabilis : ergo  , Jcc.  Maior  patet  per 
prxcedcnrem  conclufioncm ; Se  minor  apparec 
ex  prxccdentibus  fuppofitionibus : quja  inotus, 

6:  huiufinodi  duratio  fucceffiua  funt  vnigenea, 
fcihcct  in  fucceffionc.quia  tam  inorus  cft  hiccef- 
fiuus , quam  huiufinodi  duratio.  Item  motus  eft 
menfura  nota,  vt  parer  demotu  ccrli , Se  przci- 
pue  de  motu  Solis : quia  ille  motus  cft  magis  fa- 
mofus  apud  multos. 

7.  Sed  obiicittu : quia,  vt  patuit  fuper  ; . qMd/t.j. 

motus  cft  res  permanens ; modo  r es  permanens. 

Se  fuccclfiua  non  funt  vnigenea : ergo, &c. Se* 
eundo  , quia  duratio  fucccQiua  rei  mutabilis  cft 
fubftanna  ,quu  cft  idem  cum  re  mutabili;  Ced 
motus  eft  accidens,  vt  paret  de  albi/icatione,qu( 
eft  albcdo:  modd  fubllamia , Sc  accidens  non 
/ime  vnigenea  ; igitur  motus  non  eft  fucccffiua 
duratio  rei  mutabilis. Refpondetur,quod  res  per- 
manens, Se  fucceffiua  bene  funt  vnigenea  111  ali- 
quo, fcilicet  in  fucceQione  fecundum  duratio - 
n&n,  vr,  verbi  gratia,  inobrle  non  dicitur  motus, 
n/fi cx  eo , qudd  fucceffiuc  fe  habet  aliter,  quam 
prius , Se  tamen  mobile  eft  res  permanens ; ided 
res  permanens,  Se  fucceffiua  bcncconucniunr  in 
hoc  , quod  cft  fiucceffiute durare.  fic  eodem  modo 
dicitur  ad  fecundum,  qudd  fubffantia,&  accidens 
bene conucniunt  in  Iwc, quod  eft  fiuctejfiuu  durare, 
vel  firccejftue  diter  /i  hakcrt ; Se  ided  fecundum 
hoc  vnum  poreft  dici  menfura  alterius , vt  acci- 
dens fubftantix,  vel  e contra. 

Secunda  conclufio.  Tempus  eft  c mobilcjjuod 


pus , tamen  potius  debee  dici  motus  localis,quia 
cft  notior  i igitur  cum  motus  localis  fit  mobile; 
f equitur  qudd  tempus  fit  mobile:  qualis  motus 
iit  tempus  , & quale  mobile.  St  quomodo,  St  de 
conditionibus  rcinports  videbitui  poflea. 

Ad  rationes.  Ad  primam  d dtcitur^ficut  dice- 
batur iri  j.  Ad  fecundam,  dico  qudd  eft  aliquan- 
do. Ad  probationem,  runccfTcrproceirus in  infi- 
nitum : negatur  confequencia  i fcd  cft  ibi  circu-  ”* 
latio:  nam  efle  in  tempore  non  eft  aliud  ,quim 
tnenfurari  tempore ; modd  vnum  tempus  bene 
menfurarur  alio  tempore;  ficut  morus  alteracio- 
nis  menfurarur  moru  Sol  is  ;&  etiam  e contra  du- 
ratio motus  Solis  metifuratur  quanta  cft,  per 
quantitatem  operationis. 

Ad  tertiam,  quia  tunc  tempus eftct prxfens. 
Concedo  ; quia  mobile , quod  mouctur,  cft  pne- 
fens ; Sc  adhuc  fuppofito  quod  motus  fit  res  fuc- 
ccffiua,cuius  nulla  pars  poteft  efte  fimul  cum  alia 
parre,  adhuc  conceditur  ,quod  motus  clfttprx- 
iens,&  erum  qudd  rempus  eftctprxferfszquia  efte 
prxfens  non  confignificac  inflans, fcd  tempus  dj- 
uifibile. 

Ad  quartam,  dico  quod  Arirtorcles  intclligir, 
qudd  tempus , Sc  motus  non  fiunt  idemconuctti- 
bilirer. 

Ad  quintam , concedo  maiorem  ,8c  nego  mi-  j 
norem : nam  ficut  motus  eft  velox,  vel  rardus;fic 
etiam  tempus ; naro  motus  ctrli,  qui  cft  tempus, 
eft  velox.  Ad  probationem  • negatur  confequen- 
tia : quia  fic  probaretur , qudd  nullus  homo  dic* 
albus. -quia  album  definitur  per  habens  albcdj- 
nem;  fcd  nullus  homo  definitur  per  habens  albc- 
dinem;  igitur  nullus  homo  eft  albus. 

Ad  fextam,  negatur confeqqentia ; quia  dato, 
qudd  de  faCko  nihil  mouerctur.attamcn  poffi  bi- 
le effer,  qudd  fieret  motus : & ided  adhuc  mobi- 
le, quod  narum  effer  moneri , bene  effer  tempus, 

Se  ided  dicit  Ariftoreles  in  ^04.  ttxt.  98.  qudd 
dato  qudd  non  fit  morus.non  fequitur  qudd  non 
fit  tempus ; fed  fi  impoffibile  cft  eflc  motum, im- 
poUibile  eft  ctfc  tempus. 

Ad  feptimam  refpondcrur  , qudd  ficur  motus 
multiplicatur.ira  rempus  poteft  multiplicari, ncc 
eft inconueniens  plura  tempora  eflc  fimul;  tamen 
quia  omnes  illi  inorus  , qui  dicuntur  tempora, 
pofliinr  men furari  vno  moru, ideo  fufficirponere 
vnum  tempus,  quod  eft  mefura  omnium  aliorum. 


ANNOTATIONES. 


10. 

TtmpmtS 


mthtl*  fmeJ 
manatur. 

Sbejt.;. 


mouerur.  Probatur  ex  conclufione  prxcedenri. 
Se  vna  quxfl.  j , quia  tempus  eft  motus , vt  pate  e 
perprxccdentcm  conclufioncm;  fcd  omnis  mo- 
rus eft  mobile,  vel  difpofttio  fecundum  quam  cfl 
morus,  vt  in  motualtcrationis ; Sc  ided  ram  mo- 
tus localis, quam  etiam  aUcratio  poteft  effe  tem- 


* ’"T~'  Emptu  efl  fucceffio,fiut  cenfiflit  in  fucet ffione. 

A Nora, qudd  tempus  propter  fui  minimam 
emirar  em , cft  nobis  valde  immani  felium.  Vnde 
D.Auguft,  1 i.Confef.cap.  1 1 . dicit,  Domine  tfifue  *'Wm% 
nunc  ntficie  quid  fit  r emptu.  Ideo  vt  hxc  perdiffici- 
lis difficultas  elucefcat.  Dico  primo , qudd  tem- 
pus non  eft  line  motu  : quod  Anfiorcles  ttxt  97. 
probat : quia  rempus  non  cognofcimus  fine  mo- 
ru; cdm  enim  partes  temporis  non  fint  perma- 
nentes, fed  folum  habeamus  nunc  prxfens, inflans 
videlicet,  quod  partes  temporis  continuat, Sc  'Afi** 
rempus  non  poffic  cognofci , nifi  huiufmodi  in- 
flans rranfcat ; nefeimus autem  tale  mllans  tran- 
fiffe  ni/i  pcrmocum:crgo  non  cognofcimus  tem- 
pus fine  moru.neque  cft  fine  motu.  Qudd  autem 
ignoremus  tempus  tranliflcnifi  per  motum, paret 
in  dormiente , qui  ignorans  motum , ignorat  Sc  1 

rfpus  tran/ilfe. Item, neque  motus  eft  finerepore, 
quia  non  cognofcitur  finetSpore;dato  enim  cafu,  ***' 

qudd 


Ttrnfmm 


Quazftio  XV. 


qood  quis  magni  delegatione  iludear , tranfic 
quidem  tempus  , exiftimarque  nullum  ttanlillc, 
cum  aurem  audi r horologium  , cognoCcit  tunc 
morum  fuilTe  plttfquam  putarar , quia  rot  hora* 
f i luduit i nunquam  ergo  tempus  cft  line  motu. ne- 

que motus  line  tempore  • atque  aded  tempus  cft 
fuccelUo,  vel  in  fucccffionecon/illir. 

Tmf *••!*  Dico  fecundd  , quod  tempus  cft  quid  conti» 

pu/  enti-  nuum  : quia  quod  mouctur  prius  cft  prxfcns  vni 
»*•  loco  fecundum  vnam  partem  , quam  fecundum 
aliam , quod  enim  mouctur  a quodam, in  quod- 
dam  raoucrur ; omnis  autem  magnirudomouc- 
tur  tergo  prius  cft  prxlcns  vni  loco  fecundum 
vnam  partem , quam  fecundumaliam.  Tunc  vi- 
tri» omnis  magnitudo cft  continua;  ergo  in  ma- 
gnitudine continua,  quando  mouctur»  prius  cft 
vna  pars  prar lens  vni  loco»  quam  aliarcrgo  etiam 
motus,  quo  mouctur , cft  quid  continuum : quia 
mobile  molietur  per  fpariura  continuum : ergo 
etiam  tempus  cft  quid  continuum : quia  tempus 
non  cft  fincinotu. 

Ttmfm  tjt  £x  hoc  fcquitur,  quod  tempus  cft  per  feauan- 
Ffil***’  titas ; tum  quia  habet  partem  extra  partem,  vt 
™ mttm  prxtcritum.prxfcni.fic  futurum;  tum  quia  habet 
propriam  cxtcnfionem  , tum  quia  tempori  con» 
ueniunt  per  fc  proptix  partiones  quantitatis  , vt 
Uugum,  Se  butu , Se  ratio  mcnfurx  tempori  con- 
ueriti  ,qux  cft  ratio  quantitatis.  Sequitur  Cccun» 
do , quod  tempus  cft  per  Ce  quantitas  continua: 
quia  eius  partes  copulantur  ad  vnum  terminum 
communem , nempe  ad  nunc , vt  patet  4.  huius, 
t*xt.  9». 

Ttmpmtjl  tncuu.  Nota  primi  , quid  tempys 


281 


fottuiu. 


Timpuip»  quadrnplicitcr potefteapi»  (ciliccc  communiter; 

«9 1 /-«m  cft  duratio  cuiufcumquc  entis  durabilis  inge- 
fudruflm-  notabilis  , fiuc incouupi. hilis , & fic  xuum,& 
xtetnitas  funt  tempora.  Secundo,  ptoptic.fi:  cft: 
duratio  cuiurtibet  durabilis  genet  abilis  , fic  cor» 
tuptibilis;  Se  fic  omnia  generabilia  funt  in  tem- 
pore, fle  folitmiila.  Tertio,  raagisproptic.fic  cft 
duratio  entis  fucccrttui.  Quart6,proprii{fimc,fic 
eft  duratio  primi  mobilis,  quod  cft  menfuta  om- 
nium aliorum  motuum. 

Abru  u ei-  Nota  fecundo  , motum  quinque  modis  pofte 

accipi.  Primi,  vt  idem  realiter  cum  eo  *quod  ac- 
quiritur ; hoccft,pto  forma  diminuta  (luente  de 
impetfe&oad  perfc£hinv,5t  fic  cft  in  eodem  Ptx- 
dicamcutocum  tetmino  4 d quem : nam  calefacio 
idem  cft  quod  calor  ;3c  augmentatio  idem  cft 
quod  quantitas  .quia.vt  dicitut  \,Phjfic.  Motus 
nihil  cft  ptxtcr  res , ad  quas  cft  motus.  Secundo 
modo  accipitur  vt  procedit  ab  agente,  fic  fic  ap- 
pellatur ntftio  , fic  ponitur  in  Ptxdicaroemo 
A&ionis.  Tettio  modo  pro  ttanfmutationc , per 
quam  terminus  acquiritur,  qux  tranfmutatio  re- 
cipitur in  patiente , fic  fic  dicittft  partio , fic  poni- 
tut  in  Praedicamento  Partionis.  Quarto  , accipi- 
tur quatenus  cft  impetfe&a  acquifmo  termini, 
qux  cft  propria  coniidetatio  motus,  vt  motus 
tft.fit/tc  j.  Phyfic.  definitur  , Motus  «fl  a[Uu  tutis 
in  peientM  fecundum  quo dhuiufmoii ; fic  hoc  modo 
motus  non  pomtut  in  aliquo^txdicamento-.quia 
cft  ens  impctfedum , fit  fic  pertinet  ad  Poftprx- 
dicamcma.  Quinto, fic  vltimo  modo  poteft  acci- 
pi motus  , vt  eft  pet  fc  extenfus  5c  diuifibilis,  cu- 
ius pattes  copulantur  quodam  termino  commu- 
ni ,quod  6.  httiiM  14.  appellatur  mutatum 


continuorum.  Se  6.  Pkyfie.  docet  eflediui  fi  bilem 
in  infinitum  , qux  diuilibilitis  , qttx  ert  pallio 
quantiraris , (i  confiderctur  vt  cft  lucccllio  qux- 
dam  morus  penes  moram  cft  tempus:  quia  tem- 
pus cft  prius  ficpoftctius  motus,  quod  quidetu 
cft  mora  i'pfius  motus.  - 

Nora  tertio,  q;ioJ  morus  quidam  cft  commu»  ^ 
nis&  primus;  & iftccft  motus  primi  mohilis.qui  ^/txsr^t 
regulat  omnem  alium  motunt : alius  eft  motus 
fecundus  particularis , vt  motus  particularium  pus. 
mobilium;  Se  cum  tempus  confcquarur  motum, 
cft  etiam  duplex  ccmpusrqtioddam  commune,  Se 
generale  , cuiufcumque  motus  particularis  pet 
alfiftcntiam  menfuta  , Se  morus  primi  mobilis 
rocnfura  per  inlixicntiam : qnia  loliim  ei  ineft 
tamquam  lubictlo,  & nulli  alteri , & iftud  cft 
tempus  corrcfpondcns  primo  motui  ptimi  mo- 
bilis. Aliud  cft  tempus  fpccialc  , Se  particulare, 
quafi  fpecialiter  , Se  particulariter  fumptum  ,Sc 
iftud  correfpondet  motui  particulari.  Se  libi  exi- 
ftenter  inhxrct.  Hx  his 

Dico  primfi , quod  tempus  non  cft  formaliter  ,*•" 

motus : quia  motus  eft  folum  in  co.quqd  mouc- 
tut  .ficvbi  mouctur  , Se  quando  mouctur ; tem- 
pus autem  vbique  eft  in  ouinibus , qux  mobilia 
funt ; ergo  tempus  non  cft  motus  formaliter. 

Item  mouis  aut  cft  velox,  aut  tardus ; fcd  tempus: 
neque  cft  velox, neque  tardum;  ctgo  non  cft  ino- 
tus.  Minor  probatur , quia  velox  dicitur , qttod 
multum  loci  exiguo  pettranfit  tempore : tatdum 
quod  magnu  tempore  percurrit  parum  loci ; fcd 
tempus  femper  Ic  habet  vnifotmitcr , cum  fic 
menfuta  reguiarirtitna,  nullam  varietatem  ad- 
mittens ; atque  adeo  non  cft  velox , neque  tar- 
dum , Se  per  confeouens  non  cft  formaliter  mo- 
tus. Prxterca,  paQio  diftinguitur  fotmaiiter  a 
lubicdu ; fcd  tempus  cft  partio  nioius.Vndc  tetn- 


ede , fit  inhac  quinta  acceptione  motus  eft  fpc- 
cies  Quantitatis  continar  : nam , vt  dicit  Ari- 
ftoteVes  i,,  fui  tu , text.  \7.  motus  cft  de  genctc 
Scoti  opir. Tom.  1 1. 


fus  addit  fupra  motum  .rcfpcftnm  aptitudina- 
era,  nempi  numcrabilitatcm.Vndc  dicit  Arifto- 
tcles  in  hoc  4.  quod  tempus  non  eft  nifi  prius  & 
pofterius  in  motu,  fecundum  quod  ipfa  numera- 
bilia funt  numerata.Uem.Atiftotelcs  rfxt.99.ait. 

Tempus  id  quidem  quod  eft  motu*  efiyeffe  aut  em, id  cft, 
ratio  & qitUitM  alterum  tfi , fic  non  motus.  Et  text. 

1 4 1 .ait,  Quod  fi  non  tfi  pejfibilu  inttlleiliH , qui  nu- 
meret prius  & pofttritu  , non  efl  completa  ratio  for- 
malis tempori/  n parte  rei , fcquitur  , Litet  tffet  hoc 
quod  aliquando  tfi  exi II ens  tempus  , it  fi  contingit 
motum  ejfe , id  eft,  c(l*c  motus  , qui  cft  idem  tcali- 
. ter  quod  tempus ; non  ctgo  diftinguit  tempus  h 
motu  ,nifi  quiditatioa  ratione.  Et  Conuuenta- 
tot  inquit , qu<Sd  tempus  fic  motus  funt  idem 
fubic£io,fcd  diffctuut  ratione  dicente, quod  quid 
ctat  e fic. 

Dico  fecundo  , quod  tempus  quod  cft  in  ino-  T ^ 
tu  ptimi  mobilis  lubic£kiui  diftinguitur  tcali- 
tet  'a  motibus  inferioribus  , quos  menfurat . Pa-  tfl  m w-rn 
tet  , quia  quxeumque  ab  inuiccm  fepatabilia  I”"*  mtb,~ 
funt,  non  funt  idem  tcalitct ; fcd  tempus  pii- 
mum,  fic  mutus  inferiores  funt  huiufmodi : quia  **„!,*, 
fi  nullus  cfiet  motus  hic  infetius , adhuc  poiVet  »;<•», U». 
calura  moneti , 8c  pctconfcqucnsclTct  tempus^ 

Similiter  .ccflantc  motu  piuni  mobilis  , Se  pet , 
conCequens  cius  tempore , adhuc  clVct  hicinfc- 
rihs motus, vt  patet lofuc  10.  quia  ipie  pugnauit 
fume  Sole,  fit  Luna,{k  pet  confcquens  toto  ctr- 
\o.  V ndcD.Auguft.i  1 .C*»/«f.mquif, ftante  cocio 


mouctut  tota  figuli , fic  hoc  idem  probat  Scotus 
in  A.dijlinU.  49.  qutfi.  1.  fic  confitiiutur  : quia 
quandocumque  duo  accidentia  funt  in  diftindis 
A a 5 fubie 


2 8 1 Lib.  I V.  Phyficorum 

fubie&is , fune  diftin&a  rcaliter , tempus  ptimi  tes  eorum  fint  ad  aliquod  indiuiftbile  copulati, 
mobilis,  fic motus  inferiorum  funi  huiufmodi}  & ex  connexione  ad  illud  habeant  exiftentiam: 


Quxtiio  XVI. 


i8, 


Ofwi»  *li- 

JH  rttm  i» 

nnuut  teri 


v 

Un'm 

r'f< 


\ 


forabilis  remporr.flc  menfurs,Sc  menCutatum  de- 
bent effe  ei  u Idem  generis. 

TertidjUqui  percipiunt  tempus, qui  non  per- 
cipiant motum  cceli:crgo,Scc.  Antecedens  pater 
de  exi/lentibus  m tenebris, vel  in  carcere.Conle- 
quenria  probatur:  quia  ex  quo  motus  ccrli  ellec 
tcrnpui.qui  perciperent  tempus, perciperent  mo- 
tum ccrli. 

Quarti, quia  tempus  cft  idem  ccrlo, terre, ma- 
ri,& vbique.vt  dicit  Ariftotclcs  4 buiH*,text.' 1 1 1. 
fed  motus  coeli  non  ell  idem  vbiquciquia  quando 
aliquibus  cft  ortus  Solis,  aliis  cft  occafus , Sc  ali- 
quibus liyems,  quando  aliis  eft  xftas , quod  non 
cllct  fi  motus  ccrli  elTct  idem  apud  omnes. 

Quano.fequeretur  qu6d  fi  cirium  non  moue- 
rctur  nullum  cifet  tcmpusjconfcquens  cft  faifum, 
quia  adhuc  dicereruf , quod  ccrlutn  quieuit  per 
menfem  , aut  per  fpatium  duorum  dierum , aut 
aliquid  huiufmodi;  modo  dies  , Sc  rncnfis  fignifi- 
cant  tempus,  ergo,  Scc.  Oppofitum  arguitur  per 
AriAotclcm  in  ifto  4.11x1.97 . 

In  quxftionc  prxccdenti  vifum  eft,  qu6d  tem- 

rus  eft  roenfura  durationis  fucccfliuxrei  muta- 
ilis ; Sc  quod  tempus  cft  motus , fle  quia  motus 
eft  idem  quod  mobile, concludebatur,  quod  tem- 
pus cllct  mobile,  fcilicct  continue  motum,in  cu- 
ius motu  anima confiderat  prius,  Sc  pofterius  i & 
ideo  quia  motus  cft  mobile  ; primo  videbitur, 
quamum  ad  quitV  mobile  cft  menfurabtlc  tcni- 
pote.Secundd,quid  fitmcnrora,  Sc  quid  deraxio- 
ncmcnfurx.Teai6.de  quxftto, fcilicct  quis  mo- 
tus potcftdici  tempus, & quis  non. 

Quantum  ad  primum , notandum  quod  aliqui 
imaginabantur  tempus  elfc  quandam  iucccflio- 
nemivndc  ficui  putabant  locum  cftc  fpatium  re- 
paratum imeteeptum  intet  latera  continentis,  Sc 
illud  fpatium  nihil  efle;  Sc  idc6  ifta  confcqucntia 
non  valet,/*»  ejf:igitur  loem  eft  ali  quid  fecundum 
ipfoiiita  funilitcr  ponunt  dc  tempore, quod  tem- 
pus (it quxdam  fuccclTio  , qux  omnino  nihil  cft; 

Sc  ideo  non  fcquitur , trmpu*  tjl  i igitur  temput  eft 
uliquid.x cl  aliqua;  Sc  cx  hoc  inferunt  quod  per  il- 
lud,quod  nihil  eft.mcnfuramus  motus,  Sc  luccef- 
fioncs  cotum;qux  funt.lmptobatio  iftius  opinio- 
nis patebit  in  fcquentibus  , Sc  pet  totum  iftura 
uaftatum:quia  ipfa  eft  fimplictter  falfa. 

Sccundb, notandum  quod  mobile  poteft  ima- 
,«  ginari  menfurati  tempore  quantum  ad  tria.  Pti- 
, & mfl.quantum  ad  partes  quamitatiuas  mobilis;  fle 
***  fic  mobile  non  menfuratur  tempore  •,  fcd  quan- 
tum ad  hoc  , mcnfutatuc  pet  aliquam  menfuram 
notam , & farno fam  ,vt  vina  , aur  aliquod confi- 
mile.  Secundo  modo  poteft  imaginar»  mobile 
menfurati  tempore  quantum  ad  difpofmoncm, 
fecundum  quam  cft  motus,  ficui  in  motu  altcra- 
tionis  , quia  per  tempus  cognofcimus  , quanta 
qualitas  eft  acquifua,  veldepctdita  ; fle  f»c  adhuc 
non  imclliguut.T citio  modointclligitur  , quod 
tnobile  menfutetut  tempore , ita  vt  per  tempus 
coguofcatuc  quandiu  mobile  moucbatnr:  quia 
tempus  cft  menfura  durationis  fucccftiux  tei 
nuitabilit;flc  boc  dc  primo. 

Quantum  ad  fecundum  , notandum  qubd  per 
tncnfuram  non  intelligitut  aliud  , nif»  illud 
mediante  quo  cognofcimus  altctum  quamum 
«ft.vt  vina  cft  menfura-.quia  pet  ipfam  cognofci- 
mu»  quantus  cft  pannus  , aut  alia  longitudo . Ex 
quo  patet,  qubd  tempus  cftc  menfuram  motus, 
non  cft  aliud  , quim  pet  tempus  cognofcctc 
quantus  cft  motus  fecundum  dutationem. 


Secundo  notandum,  quod  de  titione  mcnfir-  4. 
rx  ell,  quod  Er  * ciufdem  generis  cum  menfura-  hUnfuru 

ro,  vr  paret  1 o.  Metapb.  iext.4.  Sc  hoc  quamum  1mJ  & • & 
polEbile  cE ; vel  qudd  (implicitet  fintciufdem 
generis  menfura,  vel  menfurarum : vel  quod  {li- 
rem habeant  conditiones  eiuldcm  generis  , fe- 
cundum quas  vnum  cft  menfura  a!tcnus;vr  quod 
vtrumque  habeat  longitudinem  , vel  fucccifio- 
ncin  , vel  intentionem  , taliter  quid  fecundum 
longitudinem , fuccc/Jionem  , vel  inrcnlionein 
vnius poterit  men furari  longitudo  , fucccftio,  Sc 
intcnlio  alterius. 

Secundo  requiritur , qn6d  menfura  fit  nora: 

3uia  alircr  pcripfam  non  pollemus  cognofcerc 
e aliquo  quanrum  cfter.Tcrtro  rcquiiirur.quod 
fn  famofa.alitcr  vuus  non  pollet  ccrrificarc  alte- 
ri quanca  cllct  aliqua  res  per  eius  menfuram,  nift 
fciliccc  vtrique  menfura  eftct  famofa , Sc  nota. 

Quarti  requiritur , quod  Iit  inuariabilis , quan- 
tum poftihile  cft  : quia  fi  eftct  variabilis  , Itatim 
eftct  deceptio,  judicando  dc  quantitate  alterius 
rei  per  talem  menfuram  Ex  quo  fcquitur , quod 
non  habetur  certa,  Sc  euidens  notitia  , quantum 
cft  fpatium  terrx  fuppofirumvni  gradu  i ccrli: 
quia  non  fatur  an  pedes  hominis  dlrnt  maio- 
res, qudm  c flent  tempore, quo  nicnfunbatur,  vel 
minores , vel  xqualcs.  Quinto  requiritur , qu6d 
talis  menfura  fit  minima  non  fimpliciter , lcd  fe- 
ctinddm  fenfum,  vt  granum , vel  fecundum  con- 
fuetudinem.vt  vncia,in  ponderibus;  vel  metreta 
in  liquoribus.  Ex  quo  paret , quod  aliquid  cire 
mrnfuratum  non  cft  aliud  , quam  cognofccre 
proportionem  ipfius  ad  menfuram  ; qua  menfu- 
ratur, fle  fic  pater  quid  fit  de  ratione  mcnfurx  : fle 
hoc  dc  fecundo. 

Quantum  ad  tertium, ponuntur  conclufiones.  f- 

Prima  cft  ifta.  Motus  ccrli  cft  tempus.  Probatur,  ktelml  '**• 
quia  ille  motus  cft  tempus  , per  quem  ptoprifli- 
n»c  radtlfuratur  duratio  fucccftiua;  fcd  hoc  fit 
per  motum  carli:crgo,flcc.  Maior  patet : quia  per 
tempus  non  inteiligitur  aliud, quam  menfura 
fucccftiux  durationis*,  fle  minor  probatur  pet 
conditiones  mcnfutx  conucnicntcs  motui  ctrli: 
primo  enim  motus  cccli  cft  vnigcncus  cuilibet 
fucccftiux  durationi , Sc  hoc  in  tucccflione.  Sc- 
cundo.quia  motus  cccli  cft  maxime  notus,  farno- 
fus,5e  magis  communis  omnibus , quam  aliquis 
alter  motus.  Tertio  , quia  motus  cccli  cft  primus 
motuum  , vt  patet  S .buim,  trxr.7y.c-  inde,  111  od  6 
rationabile  eft  , quod  primum  in  aliquo  genere 
fit  menfura  aliorum  ciufdcm  generis.  Quarto, 
quia  motus  cccli  eft  inuatiabilis:  quia  non  poteft 
vclocirart,aut  retardat  innodo  de  ratione  mcnfu- 
tx tft.qufld  fit  inuariabilis , vt  di  dium  fuit  prius. 

Quintb,motus  coeli  cft  minimus,  vt  pater  fecundo 
CceE,ttx.x%.&  4.P'nypcjit.^\.&  lo.Alciaphjex.^, 

& 4>quia  cft  vclocilIimus;8c  fic  paict,  quod  mo- 
tui ccrli  conucniunt  plutes  conditiones  men  fu - 
rx  , quim  alicui  alteri  motui , 8:  per  confequens 
motus  ccrli  eft  tempus. 

Secunda  conclufio. Non  cognofeemibus  mo-  s. 

tum  coe\i,motus  cccli  non  cft  tempus.  Probatur,  r<rfj 

quia  dc  ratione  temporis  Sc  mcnfutx  cft  ,qu6d  »•»  » ft  fm- 
fit  notum : igitur  quibus  aliquid  non  cft  notum,  fa‘ 
illud  non  cft  cis  tempus, vel  menfura.  Ex  quo  pa- 
tet.qubd  cxiftcnnbus  in  catcere,vcl  in  tenebris, 
motus  coeli  non  eft  tempus.  Secundo  .fcquitur 
quod  , cum  tales  percipiant  menfuram  durat io- 
nis  fucccftue  , qufvd  aliqms  altet  motus  a rooiu 
cccli  cft  cis  tempus,  fle  ideo  fit 

Aa  4 


Tettia 


284 


Lib.IV.  Phyficorum 


At$tui  tmnu  Tertia  conchi  fio : omnis  morus  b alicui  cog- 
tjf*  nofcibilis  .poieflelfc tempus.  Probatur ; omne 
ttm/ui.  illud  poccll  cflc  tempus  , per  quod  aliquis  poteft 
cerrihcaridc  durationc  fucccifiiia, quanta  efl;  fcd 
per  quemlibet  morum  alicui  cognofeibilem  po- 
tcft  aliquis  cctrificati  de  durationc  iucccfljua, 
quanta  dl ; igirur  quilibet  motus  alicui  cogno- 
fcibilis,  poielt  cflc  tempus.  Maior  p.uct  ex  (juid 
n 3 minii  temporis  ,Sc  probatur, inducendo  in  di- 
uerfis  motibus  , vt  fi  qnxratur , quantum  dura- 
mt  leuho  , vmis  rcfpomicbit  per  fpatiuin  eundi 
duas  leucadcs j & lic  motus progreuiuus  cft  men* 
liira  illius  durationis.ltem.aher  potefl  rcfpondc- 
te  , quod  per  tempus  decoctionis  panis  in  fur- 
no , & lic  per  motum  alterationis  iudicar  de 
quantitate  (ucccftiux  durationis ; & per  confe- 
quens  morus  alterationis  cft  tempus.  Item,  ali) 
ccrtiiicanrur , quanta  Hc  durat  io  fuccclliua  , per 
ea,  qux  confrquumur  motum,  veperfonum; 
vr  li  qoirratut , quamdiu  legilli  ; rciponderur, 
per  horam  dicendi  vnum  nocturnum  , aut  vnuin 
Parer  noder.  Similiter  per  motum  horologij;  & 
aliquando  per  quanritatrm  operationis  menfura- 
mus  morum  culi , de  quo  minus  videtur  , quod 
iit  mcnlurabilis  alio  inotu.Ec  lic  parer, qu&d  qui- 
libet motus  alicui  cognofcibilis  pored  elfe  tem- 
pus,cuiufcumquc  generi»  fuerit  ille  motus;  atta- 
men inter  omnes  inorus , motus  ccrli  propuifli- 
roe  dicitur  tempus, eo  quod  (ibi  conucntunt  plu- 
tcs.Cc  principaliores  conditiones  mcnfurx, quam 
alicui  alteri  motui. 

j.  Nunc  ad  videndutn.quis  motus  ccrli, vel  cuius 
M<t«i  n-nt  fphxrx  morus  dicatur  proprie  tempuj , «Sr  cuius 


tempus  vni , non  cft  tempus  alteri  , & idc&  licut 
menfura  dicitur  ad  aliquid  , ita  etiam  tempus 
dicitur  alicui  tempus.  Secundi  , 1 equit  ut  quid 
plura  tempora  poffunt  ede  fimul , immtS  de  (*6to 
plura  tempora  funt  fimul.  Tertio,  fcquitur  qu5d 
prxrcr  motus  Solis,  & Lunz  , alij  motus  cxlcllcs 
dicuntur  tempora,  fecundum  quod  funt  magis, 
vel  minus  noti. 

Ad  rationes.  Ad  primam, negatur  confequcn- 
tia.quia  d per  vnainpattem  motus cccli  mino* 
tem, pored  numerari , Se  menfurari  alia  pars  ma- 
ior , vt  pet  diem  potcd  menfurari  mentis,  & per 
menfem  annus. 

Ad  fecundam  & tertiam  di  dum  efl  in  qux- 
ftione.  Ad  quartam  tempus  cft  idem  in  caelo , Se 
in  terra,&c.hzc  cft  impropria  locutio,  fcd  debet 
intclligi,qu5d  omnis  morus,!iuc  fit  in  ccclo,  liue 
in  terra  , efl  meufurabilis  vno , Se  eodem  moto, 
fciliccr  motu  coeli. 

Ad  quinram  rcfpondetur,  quod  * fi  caelum  non 
moucrcrur  , dum  raroen  aliud  mouerctur  , edet 
tempus ; (ed  fi  nullus  edet  motus , concedendam 
effer  nullum  ede  tempus. 

AN  NOTATIONES. 


tft  itmfmt. 


Tempt»  rf 
0»-fni  ffbtr* 
Stili. 


non ; ponuntur  alixcoiiciulioncs  Prima  cft.Mo- 
tnsfnonx  fplixrx,  quam  ponum  AHiologi,  non 
eft’rcmpus.  Probatur , quia  ille  morus  non  cft 
tempus  qui  confidcraruibus  Jurationes  fucccfli-. 
ius  , quantxfunr,  cft  minime  notus  j fcd  inter 
omnes  motus  , motus  nonx  fpitxrx  cft  minime 
notus ; quia  a multis  negatur  aliquam  talem  clfc, 
nec  de  ipfa  pote ll  haberi  experientia  fenfus: 
crgo,&c. 

Sed  obiicirur.-quia  primum  in  vnoqnoquc  ge- 
nere debet  cflc  mcnfma  aliorum  ciufdcm  gene- 
tis ; Itd  motus  vfrimr  IJihxrx  cft  priinus  mo- 
tuum : igirur  morus  vltimx  fphxrx  debet  c fle 
tempus.Kc  pondetur,  quod  morus  vltimx  fphx- 
rx n->n  efl  primus  motuum , leJ  motus  toralis 
diurnus  ctxli,  cft  primus  motuum  ; & ille  rotalis 
morus  principaliter  efl  tempus  fecundum  patres, 
vel  Iphxus , qux  funt  maxime  norz , ve  patebit 
per  conciu/ioncs  fcqucnres. 

Secunda  condalio.  Morus  « fphxrx  Solis  in- 
reromnrs  motus  cxhllcs  cll  propriiflimc  tem- 
pus. Probatur:  quia  motus  fphxrx  Solis  efl  ma- 
xime notus  omnibus ; Se  eft  caufa  generationis 
in  illis  inferioribus ; ve  pater.  1.  dt  Generatione, 
re.rr.f8.  crgo.Sec.  Et  huius  lignum  eft , quod  per 
motum  Solis  men  furamus  xtares  rerum,  Se  quod 
numina  figinhcantia  motum  Solis  funt  nomina 
temporis, vt  annus, menlis,dics-, igitur, Sec. 

Tertia  concludo.  Prxter  motum  Solis  , mo- 
tus Lunx  propriiflimc  dicitur  tempus  : quia 
prxter  Solem  , Luna  inter  extera  alita  ccrli 
cll  maximi  nota  , Se  ideo  aliqui  men  furant  xta- 
res i A:  Jurationes  rerum  rempora/iuraperan- 
nuf , Se  mentes  Lanares  i Se  propter  hoc  dicitur 
alibi, quod  Sol , Se  Lunr.  funt  Juoluminaria  m a- 
gna,Gen.i. 

lix  illis  fcquitur  primo , quod  illud  q uod  efl 


* E r.ieicrc  menfnre  tfi.tptod //f.Scc.Nota  quod  ^ 

conditiones  mcnfurx  funt  fex.  Prima  cft,  jw»4  ^ 
quod  de  ritione  mcnfurx  efl  prioruas:  quia  nui-  duitati  jiut 
Ium  prius  dependet  a pofteriori , fcd  potius  i fa 
contra : menfuratum  autem  dependet*  i menfu. 
ra  Secunda  conditio  cft  , quod  de  ratione  men- 
fur*  cll  notoreitas.  Nam  illud  , per  quod  ali- 
quid coguofcitur  , eft  notius  iJJoquod  cognofci- 
tur ; fed  per  menfuram  res  menfurata  cognofci- 
fur.  T crtia  conditio  efl, quod  de  rarione  menfu- 
rx  eft  (implicitas  : quoniam  quanto  plus  ali- 
quid accedit  ad  finwlicitatcm , tanto  plus  ha- 
bet rationem  mcnfurx.  Quarra  conditio  eft, 
quod  de  ratione  mcnfurx  eft  vniformiras  , & 
regulariras  .-  quoniam  nihil  porell  menfurari 
per  illud  , quod  eft  irrcguljrc  , Jc  difforme. 

Quinta  condirid  eft,  quod  de  ratione  mcnfut* 
cft  independentia : quoniam  de  ratione  prioris 
vr  prius , eft  independentia ; fed  menfura  eft 
prior  men  furato,  ex  prima  condicione : ergo,Scc. 

Hanc  tamen  indcpcodenri.-m  inrclligas  non  ab- 
folutc,  ita  vt  nullo  modo  dependear,  quia  lic 
nullum  creatum  clfec  menfura  , fed  intelligas 
rcfpedu  menfurari.  Sexta  conditio  eft,  qu^d  de 
ratione  tnenfurx  eft  vnigeneiras,  quoniam, vt  aic 
Philofophus  i o.Af. r^i.rexr.^  quodlibct  menfu- 
rarur  per  aliquod  fui  generis : Se  hoc  non  foldm 
fecundum  rationem  analogix , vt  ponir  Alexan- 
der. 9.  Afetapb.  fed  etiam  vniuocationis. 
b Omnif  motm  alicui  cc^nofcihiln  potejl  tfle  tt/npw. 

Nota,  qudd  cum  tempus  confcquatur  motum, 
flcur  diftingu/rur  morus , ira  Se  tempus ; atque  irmfiu£ 
adeo  licut  motus  ell  duplex  , fcilicet  generalis , ?***• 
qni  cll  morus  primi  mobilis ; & fpecialis  , qui  cft 
motus  ifloram  inferiorum  ; ita  duplex  cll  rcro- 
pus,  fcilicet  generale , Se  eft  propria  pallio  primi 
morus,  fcilicet  primi  mobilis:Sclpeciale,  qux  ell 
pallio  motuum  inferiorumtatque  adeo  Cicur  om- 
nium mobilium  ed  vnus  motus  generalis  , fcili - 
cec  motus  diurnus  primi  mobilis , ita  eft  rnum 
tempus  generale  menfurans  inrrinfecC  illum 
morum, Se  exrrinfece  omnes  motus  iliorum  infe- 
riorum.Se  de  illo  tempore  dicit  Anftore/es  qudd 
impoQibilc  cft  ipfum  plurihcati,  licut  nec  mo- 
bilia 


10. 

mmh  er 


I 


Qusftio  XVI.  28$ 


bilia  prima , nec  motus  primi.  In  omni  enim  ge- 
nere entium  eft  dare  vnura  primum , ad  quod 
omnia  ai/a  reducuntur.  Et  Iicut  cuilibet  rei  tem- 
porali eft  vnus  proprius  motus  ( ita  etiam  eft 
vnura  proprium  tempus  ipfum  menfiirans  , Sc 
hoc  tempus  particulare  , vel  fpeciale  nece  (Iarii 
plurihcarur , ita  vt  ad  multiplicationem  motuum 
talium , necelTario  fequatur  plutificatio  tempo- 
rum , Oc  hoc  non  poteft  facilius  probari . quam 
per  hoc,  quod  tempus  illorum  inferiorum  po- 
teft ede  real  i ter,  non  exiftente  tempore  primo, 
ficuc  patet  lofue  10.  & per  articulum  Parificn- 
fem  dicentem , Dicere  tjuod  ceffaute  motu  caeli  ionu 
neti  camburertt  ftupam , errar  eft.  Ei  Ii  dicatur , Ii 
e/Tent  plura  tempora  , ita  vt  cuilibet  motui  cor- 
lefpondcret  proprium  tempus , fcquetetur  pri- 
mo , quod  etiam  edent  plura  mtete  limul , plures 
horx  limul,  atque  etiam  plures  dies  i cum  omne 
tempus  habeat  proprium  nunc  continuans  fuas 
partes  ad  inoicem;&  cITcnt  plures  motus  vnifor- 
mes.qui  durarent  per  horam,  diem,  vel  tnenfem, 
ite.  Sed  hoc  cll  impodibilc , quia  aliis  duo  ho- 
mines, non  podent  limul  currere  , nec  etiam  dux 
a&iones  podent  limul  heri  ,eo  quid  non  efljrnt 
facter  in  eodem  iuftami , vel  in  eadem  hora , fcd 
in  diuerlis. 

Ad  hoc  dico,  quid  mutationes,  Sc  motus 
non  dicuntur  heri  limul , quia  hunr  in  eodem 
jnilanti  temporis  , vel  in  eadem  hora  temporis 
particularis  , vel  quia  intrinfccc  menfuramur 
eidem  parte  motus  , fcd  dicuntur  heri  limul, 
quia  hunt  in  eodem  nunc , vel  in  eadem  hora 
temporis  vniuerfalis  , & menfuramur  eadem 
parte  iplius  , non  quidem  intrinfccc,  fcd  ex- 
trinfecc  : quando  ergo  dux  aliquz  asiones  h- 
mul  extftunr , Sc  menfuramur  eadem  parte  tem- 
porisprimi,  tunc  dicunrur  faftx  fimul : quan- 
do vero  fa&e  funt  in  alia  , Sc  alia  parte  tem- 
poris primi  , tunc  dicuntur  non  ede  fadl.r  limul. 
Quare  non  inconuenit , vt  docet  hic  Scotus 
in  fecundo  corollario  tertix  condulionis  ,cflc 
limul  plura  nunc  t Sc  plures  horas,  atque  dies 
particularis  motus  , Sc  temporis.  Nam  aliud 
nunc  numero  cll  illud , quo  menfuratur  muta~ 
huius  mobilis,  ab  illo  nwicquo  menfu- 
ratur mutatum  ejfe  alterius  mobilis  ; Sc  alia  hora 
cil  , qua  mcnfuraiur  curfus  horarius  Fran- 
ci fc  i ab  illa  , qua  menfuratur  curfus  horarius 
Antonij  i & alius  cll  dies  numero,  quo  men- 
furatur motus  diurnus  Petri  , atque  adei  illa 
«wr,  illz  horx,  & illi  dies  funt  limul,  efto  quod 
illa  mobilia  limul  mutentur  , vel  moueantur, 
neque  hoc  cll  contra  Arillotelcm  ponentem  tan- 
tiim  vnuin  tempus  omnium  , qux  funt  in  coelo, 
terra  , & mari , quia,  iicut  dixi , Philofophus  lo- 
quitor de  tempore  primo  , quod  eft  menfura  in- 
trinfeca  primi  motus, & extrlnfcca  omnium  alio- 
rum motuum. 

c Met  tu  ff>hert  Solit  inter  nmnei  metui  caele  fles, 
eft  propriijfimc  tempue.  Nota  , quid  idci  poni- 
tur potius  tempus  in  motu  primi  mobilis, quam 
in  motu  alienus  orbis : quia  orbes  proprij  plane- 
tarum funt  ab  Occidente  in  Orientem  , qu*  non 
funt  ita  veloces , nam  Luna  mouetur  in  men- 
fe,  Sol  in  anno,  Sc  alij  aliis  temporibus,  vc 
Aflrologia  docet:  nec  funt  ita  vniformes.ne 
que  pet  illos  dillinguunturdies,  & nolles.  Sed 
primum  mobile , quotidie  facit  integrum  circu- 
lum fecum  rapiens  omnes  otbes  , Sc  idci  motus 
ille  Solis , quo  diftinguimus  dies , Sc  nodes  , cll 


peculiaris  primi  mobilis ; Sc  idcirco  illic  cll  retn- 
pus.  In  hac  ergo  concluhonc  non  loquitur  Sco- 
rus  demotu  proprio, & naturali  fphxrx  Solis, fcd 
dc  motu  quo  rapitur  a primo  mobili, eo  quod  mo- 
tus primi  mobilis  maxime  innotefeit  nobis  per 
motum  raptum  Solis, & idei  So!,huc  curfus  eius 
e(l  nobis, vt  temporis  lignum. 

^ Per  vnam  purt  em  caeli  minerem  poteft  numerari) 

& men  furari  alia  pars  mjior.  Nota  quiSd  rcnipus, 
eo  quid  quantitas  cll,  cll  fui  menfura  palfiua, 
id  cll , elt  inenfurabile,  Sc  menfura  a&iua  illius 
cll  illa  pars  indiuilibilis  , qux  realitcr  idem  cll 
cum  tempore  menfurato , fola  intelledusabflra- 
dione  feparata  ad  ipfuremet  tempus  menfuran- 
dum : Iicut, verbi  gratia,  in  quantitate  illius  con- 
tinux  tabulx  polfumus  intelledu  partem  , qux 
vnius  Iit  palmi, abftrahcrc,  Sc  intelledu  hanc  re-  • 

tinentes,  quantitatem  tabulx  tali  palmo  men- 
furare,  fecundum  quod  exteris  partibus  tabulz 
corrcfpondet ; Sc  Hoc  forte  e(l  quod  Ariftorcles 
ait  tempus  line  intelledu  non  elTe.  Quali  dicat, 
qu6d,cuin  tempus  fc  ipfo  menfuretur.ad  hoc  ne- 
ccflccft , quod  intelledus  aliquam  partem  tem- 
poris abllrahar.vr  ceteras  illa  menfuret.  Inrelli- 
gendum  eft  tamen  quid  illa  pars  eft  temporis 
menfura  intrinfcca  , aliorum  autem  extrinfeca. 
Quemadmodum  in  vina  lignea  lignantur  eres 
pedes,  qux  funt  trcstertfciilla  pars  tertia  eft  in- 
trinfcca mcnfuraillius  lignee  bine  , extrinfeca 
aucetn  panni , Sc  aliorum , qux  illi  rertia  menfu- 
fantur ; ira  vna  hora  eft  incrinfeca  menfura  illius 
motus  cccli  (nam  vicies  quater  multiplicata  me- 
titur totum  circulum  diurnum)  fcd  extrinfeca 
menfura  noftrarum  adionum. 

e Quod fi  coelum  non  moneretur , &c.  Nota  quid  1 J- 
inxta  verba  Philofophi  in  hoc  4.  quies  per  acci- 
dens  menfuratur  tempore  ; quod  hc  imaginor, 
quia  co  quod  tantus  motus  polTct  heri  intanro  4ttu. 
tempore , i.lco  per  hoc  quid  aufertur  motus  per 
ramum  tempus , fecundum  menfuram  motus, 
qui  pollet  heri  in  tanto  tempore,  iudicamus  tan- 
tam quantitatem ede quietis, Sc  dicimus  durare 
quietem  per  vnum  diem:  quia  igitur  motum  il- 
lum , Ii  clTct  tempus,  mcnlurarct  per  fe , idei  Sc 
quies  , cuius  quantiras  menfuratur  ex  quantita- 
te inotus,qui  pollet  heri  in  tanto  tempore , dici- 
tur menfurari  tanto  tempore , Sc  hoc  eft  per  ac- 
cidens : Iicut  h imaginatetoc  vacuum , ita  vr  nul- 
lum corpus  clTct  infra  latera  domus  .cerri  tunc 
dicerem  vacuum  elTe  rantx  quantitatis . puta  de- 
cem pedum  in  longitudine,  non  quid  fecundum 
veritatem  illud  illam  quantitatem  haberet , cum 
nihil  ht , fcd  per  accidens ; quia  corpus  caotx 
quantitatis  naturo  eft  in  tali  loco  recipi.  Cxtc- 
rumnon  pollet  tempus  menfurare  quietem  per 
accidens, nili  per  fe  menfuraret  aliquem  motum, 
quia  nullo  exiftente  motu , nullum  clTct  temptls, 
vc  feite  hic  docet  Scotus. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

ACcipiendum  1 eft  aurem,  rjrc.  Hoceftfeeun-  14. 

dum  capitulum  huius  rradatus , in  quo  m-  Tcxc.  98. 
quiritur definitio  temporis;  Sc  primi  facit  hoc. 

Secundo  foluit  rationes  , quibus  probabatur  in 
alio  capitulo,  rempus , Sc  nunc  non  ede.  Ibi : Et 
metui fitnptr.  Item, primo  probat  duas  conclu- 
fiones.  Secundi  infert  definitionem  tempo- 
ris , ibi : Hoe  eft  enim  tempui.  Primi  ponit  duas 
concluliones.  Secundam  ibi : At  vero  & tetapue. 

Prima 


286 


Lib.IV.  Phyficorum 


Temfm  tjl  Prima  concludo  eft  ifta , qu &d  tempus  eft  ali- 
tUjmidm*-  ,p^as  raoms.  Probatur , quu  illud  eft  mo- 
tus , vel  aliquid  ipdus  motus , quod  non  poteft 


eundum  totum, vt  G motus  fit  finitus,  vc\  fecun- 
dum partem ,vt  fi  motus  fit  infinitus : ideo  patet, 
quod  tempus  eft  tncnfura  motus  ftcuudiim 
percipi  fine  perceptione  motusifed  tempus*  non  piius, & poftetius.  Sed  dubitatur, quate  Atiftotc- 

poteft  percipi  fine  motu,  & non  eft  motus ; quo-  les  non  definit  tempus  per  menfutam.Ced 
rumstrumque  pi obabatur  in  alio  capitulo  :igi*  nienwil“  ' 


tur  tempus  eft  aliquid  ipfiui  motus. 

I y.  Cum  jurem  i quod  mouemr.  Hic  ponit  fecun- 
Tcxt.ff.  dam  conclufionem : St  primi  pizmittit  tres  fup- 
pofitionrs.  Secundi. ponit  fecundam  conclofio- 
nem,  ibi : At  teri,&  trmpm.  Prima  fuppofitio  eft, 
kqu6d  tam  magnitudo, qu^m motus, quam  tem- 
pus iunt  continua , tamen  continuitas  magnitu- 
Cnti»uit4t  dinis  prior  eft  continuitate  ntotus  , & continui- 
ras  temporis  pofterior  eft  continuitate  motus. 
ftfUntrttm-  Secunda  fuppofitio  eft, quod  in  tempore  e eft 
m.  o>  Prfus,i3c  poftcrius.Probatur,m  magnitudine  Se  m 
•ituJiau.  S nroru  eft  prius, & poftetius;  igitur  Se  in  tempore, 
quia  ifta  ie  inuicemconfequuntur.  Notandum  d 
circa  hoc, quid  dicit , quod  continuitas  poftetius 
eft  in  tempore, quam  in  motu,  vel  in  magnitudi- 
ne ;qu6d  Huc  non  dtbet  intclligi , quantum  ad 
remiquia  fecundum  multos  eadem  (es  eft  magni- 
rUt  nntrm-  cudo, motus, & tetnpus;  fed  inrelligitur  quantum 
diSuurm  rariones  , i quibus  funmnrur  ifta  nomina, 
Ximut.  matus  fic  tempta . quia  ratio  , fecundum  quam 
aliqdares  dicitur  tempus, prxfupponit  rationem, 
fecundum  quam  eadem  res  dicitur  motus, & vna 
eft  pofterior  alia.Tcrtia fuppofitio, qu6d  prius  Se 
poftetius  in  motu  , funt  idem  ens  , quod  motus, 
differunt  tamen  i motu  fecundum  rationem  , fic 
dicit  Ariftoteles  quod  motus  eft  in  quantitate, & 
prius , fic  pofterius  in  numero.  Ad  quod  intclli- 
gendum  , notandum  , quod  ad  tntelligcnduin 
prius  , Sc  poftetius  in  motu , oportet  vti  latione 
diftmftiui  vilius  partis  ab  alia,  fecundum  autem 
imcJledtoncm  motus  non  oportet  vti  tali  ratio- 
ne diftin&ionts.ldeb  propter  illam  rationem  di- 
cit Commentator  quod  prius  & poftetius  eft  in 
numero. 

At  veri  ) tempta.  Hic  ponte  fecundam  con- 
Text.ioa.  clufioncm.quid  tempus  eft  aliquid  ipfius  morus 
Tempm  iit  fecundum  prius  & pofterius.  Probatur  , quia  fc- 
alifuiimc  eundum  illud  tempus  eft  aliquid  ipfius  motus, 
#*•»/ Ar  i*  Pct  cu,,,s  Pcr,:cptionein  in  motu,percipitur  rem- 

. f mrt  30  nuivl  It  nnn  nrrriniifnr  nnn  nn_ 


pet  nu- 

Rcfpondetut , quod  caufa  eft, quia  fole- 
itimunitct  menfurare  alios  uiotus  pet 


fitriuK  ' Pn*A  quod  fi  non  percipiatur , tempus  non  po- 
tcft  percipi ; fed  percipiendo  pritis , fic  pofterius 
in  moro  , percipitur  tempus  ; Se  fi  non  e perci- 
piatur piius. porterius.non  percipitur  tempus; 
igitur  remptis  eft  aliquid  ipfius  inoius  fecundum 
prius  Sc  polle  (ius. Maior  nota  eft  A'  minor  appa- 
ret : quia  in  moni  vehementis  delc&ationis  be- 
ne percipimus  motum  , tamen  propter  delcfla- 
rionem  non  attendimus  ad  diftinguendum  inter 
prius,fic  pofterius  in  illo  motu  , & ideo  non  per- 
cipimus tempus  n i fi  valde  modicum,  dato  adhuc 
quid  fit  magnum ; Se  fi c paier,quod  quando  per- 
cipitur differentia  prioris  , & pofterioris  , quid 
tunc  percipitur  tempus, & quando  non,  non  per- 
cipirur. 

Teat.ioi.  Hoc  enim  4 ejl  tempus.  Hic  infert  definitio- 
nem temporis  ; Sc  primo  ponir  definitionem. Se- 
cundo infert  coroilarium.Ternb  declarat  defini- 
tionem. Secundum  ibi : Ntnergs  metui.Tcrtium 
Defitieit  ibi  : Signum  nutem.  Definitio  eft  ifta , quod  tem- 

ttmptru.  pm  eft  numerus  metu i ft eundum  prius  , & potierim. 

Er  poteft  fic  declarari  ex  prxdi&is , quod  tem- 
pus eft  aliquid  motus  fccundim  piius , Se  pofte- 
xi us , vr  probatum  eft : & manifeftum  eft  , quod 
omnis  inoras  eft  mcnfutabilis  tempore  , vei  fe- 


mus communiter  menlurarc  alios  uiotus  pet 
motum  corporis  cxleftis  •,  Se  hoc  non  poteft  c(Te 
fecundum  totum  moiora  cius , & fecundum  ali- 
quam partem , cui  motus  menfuratos  xquamus, 
vel  propoctionamus ; & ideo  in  definitione  tem- 
poris ponitur  numerus, Sc  non  menfura. 

A! tn  ergo  motui.  Infert  cotoUatiura.qubd  tem-  1^, 

pus  non  eft  motus,fed  numetus  motus ; 8c  debet  Tmpa,  us 
intclligi,  quod  ifta  non  eft  definitio  lempoiis,  •**«««,« 
tempus  eft  motus;  & videtur  hoc  explicate  in  “*’*'■*• 
particula  fcquenri.quSdodicii./ideyrrnofMi/eciM. 
dum  numerum , id  eft  ,cft  motus  fecundum  quid 
morus  eft  numerus, vel  menfura  alictiustnotus. 

Signum  f nutem.  Hic  declarat  definitionem,  Text.ios. 
vi  Jclicct.qnud  tempus  debeat  clTc  motus.fignum 
c ll, quod  ficut  numetus  dicitur  inultus , vel  pau- 
cus , ita  tempore  cognofcimus  motum  cfic  ma- 
iorem , vel  minorem.  Et  tunc  ad  oftendendum 
qualis  numerus  eft  tempus , diftinguit  quod  du-  g 

plex  eft  numerus ; quidam  eft  numetus  numera-  4»pU*. 
tus,&  alius  numerus.quo  numeramus, fic  ille  quo 
numaamus,  accipitur  aliquando  folum  pro  aclu 
aniinx,  fic  aliquando  pro  rc  numerata , mediante 
qoamcnfuramus  aliam  rem  , connotando  cum 
hoca&um  animx  : modo  tempus  eft  talis  nume- 
rus numeratus  per  animam  , mediante  quo  rocn- 
furamus  alia, id  cft,alios  motus. 

Et  vt  fy  m9tm fhnprr.  Hic  foluit  rationes  addu-  Tctuoj. 
flas  in  alio  capitulo  ad  probandum  nunc, Sc  tem- 
pus non  cfie;  fic  primo  foluit  illas  dc  tempore. 

Secundi, illas  de  n«or,ibi : Ipfum  nutem  nunc.  Vn- 
dc  in  alio  capitulo  fa&x  fuerunt  dux  rationes  ad 
probandum  tempus  non  efTc, quarum  prima  erat: 
illud  totum  non  eft, cuius  partes  non  funt.ficc.Sc 
fecunda, illud  totum  diuilibilc,  quod  habet  ali- 
quas partes  non  cfl , nifi  illae  panes  fint,  ficc.Re- 
fpondetor  negando  maiorem  vtriufquc  quia 
f ficut  motus  confiflit  in  hoc , quod  iempet  eft 
aliud.fic  aliud  ipfius  motus,  ita  etiam  efft  tempo- 
ris confidit  in  hoc,  quod  continui  eft  alia  fic  alia 
pars  temporis  ; fic  qualiter  hoc  debeat  intclligi, 
tenendo  quod  motus  fit  mobile , vidcbituc  in 
quxftione  dc  motu  locali. 

Ipfum  7 nutem  nunc.  Hic  foluit  rationes  , qux  1$. 
probant  nunc  non  cfic  , & ponit  duas  conclufio-  Tcxt.ic*. 
nes.  Srcumla  ibi : Setjuitur enim  vt  dilfum cfl.  Pti- 
nu  conclufio  eft , quid  nunc  aliquo  modo  n\anec 
idem  per  totum  tempus , quia  fecundum  quod 
nune  eft  ipfum  mobile  , fecundum  hoc  manet 
idem. Secunda  conclufio  eft, quod  nunc  fecundum 
rationem  non  manet  idem,  id  eft,  fecundum  de- 
nominationem extrinfecam. 

Setjuitur  enim  vt  diflurn  eft.  Hic  probat  di  ifta  S v*de  «*'«- 
conclufionesrS  quia  ficut  fc  habet  mobile  ad  mo- 
tum, ita  nunc  ad  tetnpus  i fed  mobile  manet  idem  ' 
per  torum  tempus  fecundum  rem  , fic  eft  conri- 
nue  aliud  , & aliud  fecundum  extrinfecam deno- 
minationem:igitur  fimilircr  nunc  manet  idem  pet 
totum  tempus  fecundum  rem  , fic  ell  continue 
Aliud, fic  aliud, fecundum  extrinfecam  denomina- 
tionem. Maior  patet:  quia  ficut  per  mobile  cog- 
nofcimus prius,  fic  pofterius  in  moru,ita  per  nunc 
cognofcimus  prius,fic  pofterius  in  tempore.  Mi- 
nor etiam  patet,  quia  denominatione  extrinfcca, 

Corifcot 


Qusftio  XVI. 


287 


Corifcus  denominatur  alter , quando  cft  in  thea- 
tro,fle  alter  quando  eft  in  foro , Sc  ideo  ira  fimili- 
cer  mobile, quod  dicitur  uunct manet  idem  per  to- 
rum tempus , fed  continue  dicitur  aliud , Sc  aliud 
cxtrinfeca  denominatione. 


AN  NOTATIONES. 


• Emptu  non  pottfi  percipi  fine  metu.  Nota 
X quod  non  folum  tempus  pct  motuin  cog- 


f' 


1 


: 


!»• 

Trmfmi  t*g-  . , 

wtftmet  f*r  nofcimus , verum  & i conucrfo  per  tempus  mo- 
i jum  cognofcimus.  Quemadmodum  enim  qui 
aliqua  dulci  contemplatione  , aut  ftudio  dele- 
batur , eo  quod  non  fentit  laborem  motus, 
non  cognofcic  quantum  tempus  ftuduit : ita  e 
contrario  infirmi , qui  grauiter  ferunt  morum 
febris  , putant  maius  tempus  ctanlifle  , quam 
tranfiuit , & ided  neutri  bcn£  iudicant  tempus 
permotum , fed  vtrique  e contrario  per  tempus 
cognofcunt  quantum  motum  padi  funt ; vt  cum 
hora  poliat  , qui  dulciter  ftudee,  intelligitplus 
ftuduifle  , quim  putarat ; 8c  febticitans  mino- 
rem motum  febris  rranfiiTe , quim  crediderat: 
atque  adei , ciim  adeo  fint  coniunba  rcmpus.flc 
motus  , vel  tempus  erit  motus  , vel  aliquid 
cius , Sc  ciim  non  fit  motus , nempe  formalitcr, 
fequitur  vt  fit  aliquid  eius,  nimirum  aut  pars, aut 

rffio  ei  us. 

Tam  magnitudo , quam  mottu  , quam  tempus 
tmfuMit'  yjy,r  continua.  Nota  quid  tria  funt  continuo- 
rum genera  , fcilicet  magnitudo,  niotus  , fle 
tempus,  verum  ficut  continuitas  magnitudinis 
cft  caufa  continuitatis  motus  , ita  continuitas 
motus  cft  caufa  continuitatis  temporis,  verbi 
gratia:motus  noneft  nili  tranfitusab  vno  termi- 
no in  alium  , Ac  idci  motus  fequitur  magnitudi- 
nem, ideft,  ex  eo , quod  mobile  attingit  priorem 
partem  fpacij.  nempe  fibi  propinquiorem  , quam 
pofteriorem  illi  continuam , tnotus  ipfc  habet 
partes  continuas;  fle  quia  motus  cft  continuus, 
Sc  tempus  cft  continuum  ( nam  quantus  cft 
motus , tantum  cft  tempus.  Primi  ergo  conue- 
nit  continuitas  magnitudini ; fecundi  , motui, 
tertii.rcmpori. 

XO.  c In  temport  eft  prius  , & pofterius.  Nota  quid 
TriuQ  p-  ficut  non  aliunde  cft  aftio  continua  , nifi  quia 


magnitudo  cft  continua  , fle  quia  abio  efteon- 
tinua ; aggregatum  ex  priori , & pofteriori , in 
divtiiiamf-  quo  ratio  temporis  confidit , cft  etiam  conti- 
n .ftfrtmi  nuum ; ita  prius  Sc  pofterius  in  loco  , per  quem 


mtmftu. 


mobile  mouetur,eft  caufa  prioris  Sc  pofterio- 
risin  moru,  Sc  prius  Sc  pofterius  in  motueft 
caufa  prioris  , Sc  poftetioris  in  tempore  ; ita  vc 
prius  & pofterius  reperiantur  primi  in  magni- 
tudine ; fecundi  in  motu  , Sc  tertii  in  tempo- 
re :eft  tamen  prius  & pofterius  in  magnitudine 
per  quam  mobile  mouetur  fecundum  pofitio- 
nem  Sc  fitum  partium.  In  magnitudine  enim, 
quam  habes  ante  pcdesiacentem  , prius  Sc  pofte- 
rius accipitur  refpcbu  tui  ; vt  quod  tibi  eft 
propinquius  fit  prius,  quod  veri  magis  diftar, 
fit  pofterius.  In  moru  veri , quia  non  eft  res 
permanens, non  cft  per  fc  prius, Sc  pofterius^  po- 
fitione ; fed  per  refpcllum  ad  magnitudinem , vt 
illa  pars  morus  fit  prior , qua  rranfirur  prima 
pars  magnitudinis ; Sc  illa  pofterior  , qua  tranfi- 
ttirpofterior  ; in  tempore  autem  eft  prius  8c  po- 
fterius propterea  , quia  alterum  fequitur  alte- 
rum,id  eft,  quia  tempus  infequitur  motum  , Sc  e 
conuerfo. 


d Notandum  circa  hoe  t Scc.  Nota  quid  Scotus 
dat  hic  modum  fuftinendi  opinionem  Nomina- 
lium affirmantium  tempus  , & motum  idem  cfle 

Jjuod  mobile, quam  tamen  in  libris  Sententiarum 
equitur, vt  diximus  fupra. 

« Si  non  percipiatur  prius  & polierim  , non  perci-  1 ** 

pietur temput.  Nota  quod  Themiftius  Sc  Philo- 
ponus  in  hunc  textum  dicunt , quod  dupliciter 
cognofcimus  rempus  ; fcilicet  aut  cognofcen- 
do  duo  nunc  tanquam  extrema  vnius  (ucccflio- 
nis;aut  cognofcendo  vnum  »««  tanquam  ter- 
minum prioris  , Sc  initium  pofterioris  ; nam  et- 
iam ifto  modo  cognofcimus  tempus , vtpote  pr$- 
terirum  , Sc  futurum  , adei  quid  fenlbs  litte- 
ra: cft,  quid  fi  non  cognofcamus  vel  medium 
inter  duo  nunc , vel  vnum  nunc  tanquam  conti- 
naatiuum  prioris , Sc  pofterioris , non  cognofci- 
mus  tempus;  fi  tamen  cognofcamus  vel  medium 
inter  duo  nunct  vel  duo  extrema  eiufdem.fuccef- 
fionis , tone  cognofcimus  tempus.  Cxterum  , fi 
fentiamus  folum  mtne  prxfens  abfolurc.noncon- 
fiderando,quid  eft  terminus prx<ctiti,&  initium 
futuri,non  cognofcimus  rempus. 
f Quia  ficut  motat  confiflit  in  hoc  , Scc.  Nora 
quid  ejfir  temporis  non  eft  fecundum  petma- 
nentiam  partium  eius  fimul , fed  eile  eius  con- 
fiftit  in  eftendo  aliud  poft  aliud  : nam,  vt  di&um 
eft , tjfe  remporis  fequitur  ejfe  motus , tara  fecun- 
dum continuitatem  , quam  fecundum  priorira- 
rem , Sc  pofterioritatem ; ejfo  autem  motus  Sc 
fpecialiter  motus  localis , non  eft  fecundim  per- 
manentiam  partium  fimul , fed  in  efle  aliud  poft 
aliud  ; non  cft  tamen  totaliter  firnile  de  motu, 

& tempore:  eft  enim  differentia  in  hoc,  quid 
apud  diuerfa  mota  non  eft  idem  motus,  fed  beni 
idem  tempus. 

8 Sicut  ft  babtt  mobile  ad  motum  tScc.  Nota  quid  It. 
fiue  quantitas  Sc  pun&um  diftinguantur  i re  Nunc  Hem 
quanta  , fiue  non  , imaginandum  eft, quid  fi  1U9mH»fir 
punitus  trahatur  per  aliquam  planiciem  , vefti-  ,,m* 

gium  eius  cft  linea:  Sc  idei  ad  imaginationem 
cx  puncto  eodem  numero  indiuifibili  fit  magni- 
rudo.  Er  quia  continuitas  niotus  refultat  cx 
continuitate  magnitudinis  , per  quam  res  moue- 
tur,ex  priori  ,Sc  pofteriori  in  magnitudine  cog- 
nofeimus  prius  , fle  pofterius  in  motu;  efti  ergo 
quid  id , quod  mouetur , quod  fingirur  cflcpun- 
ftum,  fit  lapis ; cognofcimus  tunc  pnus  , Sc  po- 
fterius in  motu  , propterea  quod  eadem  res  ali- 
ter , & aliter  fc  habet  in  diuerfis  partibus  fpacij: 
vt  exiftentia  mobilis  in  priori  parte  fpacij  fit 
prius  in  motu  , exiftentia  veri  in  pofteriori  par- 
te fir  pofterius.  Illud  autem  prius , fle  pofterius 
in  fucccffione  motus  cft  tempus: atque  adei  fic- 
ut punitum  vnum  fluens  facit  magnitudinem,  ita 
ad  imaginationem,  vnum  nunc , pura  vna  cadem- 
que  exiftentia  mobilis , quatenus  fluens  fecun- 
dum prius, & pofterius,  facit  rempus.  Sicut  ergo 
rempus  fequitur  motum,  ita  more  fequitur  mobi- 
le : Sc  ficut  ipfo  iiK/icdiflinguimiis  prxtcriium  k 
futuro  , ita  ipfo  mobili  diftinguimus  fpacium 
pertranfitum  a tranfeundo.  Vnde  fpacium,  quod 
cft  a principio  fui  vfque  ad  mobile , dicimus  elfe 
pertranfitum  , fle  quod cft a mobili  vfque  ad  fi- 
nem , clTc  perrranfeundum.  Vnde  conflat . quid 
ficut  per  torum  motum  ipfum  mobile , fiue  il- 
lud ,quod  mouetur  efl  idem,  differens  folum 
fecundum  ejfi, fcilicet , fecundum  quod  ipfum  eft 
in  alio,  Sc  alio  firu  ; ira  eft  idem  nunc  in  toro 
tempore  fecundum  fubftantiam;diuetfum  autem 
fecundum 


#*.  i 


1 


l88 


Lib.1V.  Phyficorum 


fecundum  efle  , quod  quomodo  debeat  intclligi, 
explicandum  cft. 

t 5 . Vnde  obfetuandum  eft  prirab,  quid  nunc  cft 

None  minimi  em  icatis- , fle  non  permanens , idefi  cum 

nuuimoea/i-  fumma  difficultate  pbrcft  manifcflari  quid  fit;fic 
***"'  auviium,  vel  pluta  , nifi  comparetur  ad  aliquod 
iudiuifibilc  pcrmanens.puta.ad  pun&um  , vel  ad 
mobile:fle  propter  huiufmodi  difficultatem  Phi- 
lofophus  in  boc+jext.i  a i. loquitur  proportiona- 
litcr  de  pun£lo,flc  inflanti. 

Secundi  obfetuandum  cft  , quid  inflans  (vt 
docet  (oan.  Can.4.  Pbyfic.  cjutfl.G.  artic.^.dub.  1.) 
quantum  ad  tjuidnominu  vno  modo  dicitur  idem 
quod  non  flans ; idei  dicitur  de  aliquo  homine, 
quod  cft  inflabilis.  Alio  modo  idem  cft  , quod 
imminens  vel  appropinquans  , vnde  dicitur  de 
aliquo  fello , quod  imminet»  vel  appropinquat, 
vel  inflat;  fic  vtroque  modo  accipitur  inflans: 
efl  enim  primo  modo  non  flans  , fcd  raptim 
tranfiens  , fic  efl  fecundo  modo  imminens  , vel 
appropinquans  , quia  de  tempore  non  habemus 
nili  nunc. 

Tcrtifi  obfetuandum  efl , quod  ficuc  fe  habet 
pun&urn  in  linea, & mutatum  tjft  in  motu , ita  in* 
flans  in  tempore;  horum  autem  quodlibet  habet 
efle  rcale, incompletum  tamen. 

Quartfi  obfetuandum  efl , quod  inter  inflans 
fic  infitans  debet  tempus  mediate : ratio  efl , quia 
duo  inflantia  cum  fint  indiuifibilia , non  faciunt 
extenfionem.-nec  vnum  inflans  additum  inflanti 
facit  illud  maius  , ficut  pundlum  in  linea  alteri 
additura, non  extendit  lineam.aut  facit  illam  ma- 
iorem ; vnde  ficut  inter  quilibet  duo  pundla  in 
linea  datur  linea,  ita  inter  quilibet  duo  inflan- 
tia,datur  tempus. 

£ 4.  Quinti')  obferuandum  efl,  qutSd  inflans  e/i  ejtu- 

Jnftfi  jui4  dammoraindiuifibilu  partes  tempora  continuans  in- 


ter fi  fe  ; idem  enim  inflans  efl  huius  horz  finis, 
fic  fcqucntts  principium  , ita  Arifloteles  in  hoc  4. 
fic  probatur,  inflans  efl  aliquid  temporis;  er- 
go aliqua  mora  : fcd  non  extenfa , quia  non  efl 
tempus ; ergo  indiuifibilis.  Er  quod  fic  conti- 
nuans partes  temporis , patet : quia  ficut  fe  ha- 
bet pun&um  in  linea. ita  inflans  in  tempore ; fird 
pun&um  continuar  pattes  linei ; ergo  fic  inflans 
partes  temporis. 

nam»  non  Sexto  obferuandum  efl , quod  inflans  non  efl 
fflfonttm-  pars  temporis : quia  ficut  fe  habet  mutatum  ejft 


in  motu, fic  putillum  in  linea,  ita  inflans  in  tem- 
pore ; fcd  mutatum  efle  non  efl  pars  motus , nec 
pun&um  efl  pars  linei  ; ergo  nec  inllans  efl 
pars  temporis : ergo  motus  cft  pars  motus.fic  li- 
pea  pars  linei : fiefimilicer  tempus  pars  tempo- 
ris. Nam  linea  addita  parti  linei,  facit  maio- 
rem lineam, fle  pats  motus  addita  pacti  motus,fa- 
cit  maiorem  motum, & temporis  pars  parti  tem- 
poris addita  maius  tempus  conftituic ; fedm«/4- 
tum  efle  additum  alteri  mutato  efle  non  facit  maio- 
rem motum  ; fic  pundlum  alteri  pun&o  additum 
pon  facit  maiorem  lineam  , & inflans  alteri  in- 
flanti additum  non  facit  maius  tempus;  ergo 
nec  mutatum  cft  paes  motus  , nec  pun&ura 
cft  pars  linei , neque  inflans  eft  pars  remporis; 
tunc  vitra  motus  additus  tnocui , facit  illum  ma- 
iorem, fle  linea  addita  linei  illam  extendit ; fic  fi- 
militcr  tempus  tempori  additum : ergo  flr  motus 
qpiuustmi-  eft  pars  morus , fic  linea  lincz,fic  tempus  tempo- 

mahum  jnt-  tiS  cft  pafJ. 

"mu*  ‘ritu  ^'S  » ftu*dam  dicunt , qo6d  ficut 

$*•  ttmfore.  ^otus  non  imponat  nifi  mobile , fic  tempus  im- 


portat  motum  , ita  hoc  nomen  J«i7affj,fiue  hoc 
aduerbium  nunc , non  impottat  aliquam  remdU 
flin&am  fecundum  fe  totam  ab  ipfo  mobili ; hoc 
tamen  nonobllante  , ipfi  mobili  conueniunt  di- 
uctfi  intentiones, fiue  diuecfa  pccdicati ; & hoc 
cft‘  quod  dicit  hic  Philofophus  , nunc  efle  idem 
fecundam  efle  , & diuerfum  fecundum  latio- 
nem : hic  eft  opinio  Nominalium  , quam 
hic  defendit  Scotus.  Cxrcrum.hxc  fententia  eft 
comta  Phtlofophum  fic  Commentatorem  cius. 
Tum  quia  dicit  Arillotelcs  motum  clTc  a dium 
mobilis  , fic  cfTe  in  mobili  ficut  in  fubie&o ; fic 
fimiliter  motum  efle  mobilis  paffionem , fic  con- 
tradicit Commentatori }.  Phflic.  commem. $.  vbi 
dicit , quod  motus  cft  a&io  motoris  in  motore, 
fic  non  habet  efle  nifi  in  moto.T um  quia  contra- 
dicit Philofopho  in  textu  przfenti ; vbi  dicic, 
quod  ficut  motus  femper  eft  alius, fic  alius , fic  fic 
tempus.  Vbi  exprcfse  vult , quod  tempus  fle  mo- 
tus fune  fuccefliua  , fic  continua ; non  fum  ergo 
res  permancnres, ficut  illi  fingunt , fic  Commen- 
tator dicit , quod  partes  temporis  veniunt  qui- 
dam poft  alias, fic  non  fimul  fu  ut, ficut  cft  difpofi* 
tio  in  partibus  motus  : quoniam  quidam  inue- 
niuntur  pofl  alias : non  funt  ergo  res  permanen- 
tes. Quod  etiam  fit  falfum , quod  inflans  non  fic 
nifi  mobile,  ex  eo  apparet : quia  fecundum  Phi- 
lofophum,inflans  efl  numetuseius,  quod  fertur, 
id  cft,  ipfius  mobilis ; fcd  mobile  non  eft  nume- 
rus fui  ipfius.lcera.dicit  Arifloteles  quid  inflans 
continuat  partes  temporis,  fic  difcontinu£t ; ita 
vt  fit  ibi  continuatio  partium  temporis  , fic  diui- 
fio;  fcd  i fla  non  conueniunt  mobili.Sirailiter  di- 
cit Philofophus  quid  non  contingit  vri  vno  nunc 
pro  duobus  :quia  jwwc  non  permanet , fed  fi  nunc 
cfTct  ipfum  mobile, fcqucretur  quid  nunc  perma- 
nerct.fic  pofTcmus  vti  vno  nunc  pro  duobus.'  Sco- 
tus etiam in/ecimdo  difl.x.qua/l.).  oppofitom  fen- 
tic.vt  flarim  videbimus. 

Aureolus  in  i.fentent.  Jifl.x.  dicit,  quod  cum 
rempus  non  habear  efle  priter  animam , imagi- 
natur Arifloteles  continuationem  temporis  efle 
ab  aniina  , eo  modo  quo  imaginatur  Mathe- 
maticus pun&um  per  fluxum  fuum  caufare  li- 
neam ; nam  ficut  apud  Mathematicos  pun&um 
fluens  caufac  lineam,  fic  quid  idem  pungas  fe- 
cundatu fubftantiam  manet  idem  in  toto  fluxu, 
fic  folum  variatur  fecundam  efle , prout  intclligi* 
tur  efle  in  alio, fic  alio  fitu : ita  nunc  fluens  caufac 
tempus  , fic  eft  idem  in  toto  fluxu  fecundum  fub- 
ftautiam , differens  fecundum  efle.Hztn  ficut  Ma- 
thematicus volens  imaginari  lineam  rcftam, 
imaginatur  fluxum  vniuspunfti  in  reftum : fic 
volens  imaginari  lineam  circularem , apprehen- 
dit fluxum  pun&i  circularem ; fic  fecundum  Ari- 
flotclem  eft  dc  inflanti : quoniam  fi  velim  facc<£ 
tempus  prxreritum  in  a&u  , imaginabor  nunc 
fluere  v/que  ad  iftum  przfens  fignatum:fic  fi  ve- 
lim facere  rempus  futurum  in  attu  , imaginabor 
quoddam  inditiifibile  fluere  ab  illo  mutato 
efle  femper  in  poilerius , ille  fluxus  efl  ipfum 
tempus. 

Sed  hxcpofitio  flare  non  potcft:dicit  enim  tria 
falfa*  Primum , quod  tempus  fic  ab  anima:  hoc 
enim  przterquam  quod  contradicit  Ariftoteli 
in  hoc  4.  text.  108.  vr  probant  fubtilircr  Albcrtus 
dc  Saxonia  , fic  Joan.  Canon. 4.  Pbyfic.  ejtuft.6.  cft 
etiam  articulus  excommunicatus  Parifiis  ab 
£pifcopo  Parifienfi , fica  iota  vniuerfirate , fic 
ponitur  fub  5^4.  errore.  Secundum  falfum  eft, 

quid 


Ofmi$  H*. 


Ofim  M- 
rnLimfrtto 


Qu^ftio  XVI.  289 


quod  inflans  fluat,  quia  indiuifibilc  non  potefl 
fluere,  nec  moucri,  vt  parer  6.  Phyflc.  text.  $6.  fic 
inde : fic  imaginationem  Mathematicorum ctcdo 
clfc  fallam  , ncc  Arifiotcics  in  hoc  4.  loquitur  de 
menre  fua  ; fcd  forte  hoc  dixit  iuxta  opinionem 
Mathematicorum.  Tertium  etiam  falfum  cfl, 
quod  inflans  per  fluxum  caufat  tempus , quia 
quod  efl  terminus  re/  ,non  potefl  cllc  caufa  cius; 
inflans  ell  terminas  temporisjcrgo.ficc. 

i€gidiusin4.  Phyflc.  in  expolitione  text.  104. 
quem  fequitur  Tartaretus  4.  Phyfic./.  dicir  qu6d 
Phitofoph.  per  inflans  iecundtim  fubrtantum  in- 
tellexit mobileific  ccrtnm  cfl,  quod  primum  mo- 
bile manet  idem  in  toro  rcmporc.Et  appellat  pri- 
mum mobile  inflans  extrinfectun  , quia  primum 
mobile  motu  Aio, fic  fuo  fluxu  caufar  tempus. 
Per  inflans  veri  fecundum  clTc,  intellexit  indi- 
oifibilcin  tempore , quod  indiuifibilc  continuat 
panes  temporis  ad  inuiccm  : fic  tale  inflans  non 
manet  idem  in  toto  tempore , fcd  plura  debent 
c0e  in  tempore  huiufmodi  indiuihbilia.  Hanc 
opinionem  explicans  Sotu$4.  Phyiic.  qoxflione 
4.vltima  dubitatione  principali , inquit , quod 
planus  fenfus  Ariflocclis  efl , quod  quemadmo- 
dum pun^lum  motum  per  aliquam  planiciem  i 
Mathematicis  Angitur  facere  lineam,  ita  exiflcn- 
tia  mobilis  continuo  fluens  per  omnes  moru- 
las, quas  mobile  facit  in  fpatio,  intelligitur  fa- 
cere tempus.  Itaque  ipfamet  exiflcn  tia  mobilis, 
qui  in  (econftdcrata  rcaliter  cfl  vna  , &:  eodem 
numero , confiderata  vt  in  diucrfis  morulis  efl, 
fic  dicitur  plura  inflantia  fbla  ratione  diurr fligi- 
tur fi  teneatur , tempus  efle  accidens  numero  di- 
Ain&un  a mobili , fic  motu , folum  funr  ponen- 
da infinita  inflantia  numero  didiulla,  quz  con- 
tinent partes  temporis , Sc  inflans  permanens  fo- 
lum appellanda  cfl  exiftemia  mobilis  , non  quid 
continuer  partes  temporis , fed  quod  fuo  fluxu  ad 
imaginationem  imclligitur  facere  tempus.  Ad- 
dit tamen  ipfe,qu6dfi  tempus  ( vt  ipfc  opinatur, 
fic  defendit  j.  Phyflc. quzll.  x.)  nondiflinguitur 
numeroa  motu,&  mobili.fcd  folum  ad  hunc  fen- 
fum  realitcr.quod  efl  res  alterius  Przdicamemi  i 
mobili , quam  vocat  diflin&ionctn  formalem,  Sc 
quiditatiuam ; tunc  non  cfl  opus  ponere  infini- 
ra  inflantia  numero  diflin&a  ; fcd  ipfamer  exi- 
flentia  mobilis  fub  illa  ratione,  qua  nunc  efl  in 
aliqua  morula , Sc  momento , in  qua  immediati 
ante  hoc  non  fuit , nec  immediate  pofl  hoc  erir, 
efl  nunc  indiuiflbile  pnrfens  , atque  illa  ratio 
primi  mobilis  ,quar  nunquam  perfeuerat  ineo- 
d/m  loco  , & morula,  fed  femper  fuccedic.ac 
fluit  a prxtcriro  in  prifcns , & a prxfcnti  in  fu- 
turum,efl  tempus. 

Et  hic  { inquit  )cfl  planus  fenfus  verborum 
Ariflotclis  iu  text.  104.  quod  ipfuin  nunc  fequi- 
tur fd.»  quod  fertur,  vt  tempus  motum , id  cil, 
quemadmodum  tempus  fc  habet  ad  motum  , ita 
nunc  ad  mobile , quod  efl  dicere, quemadmodum 
mobile  vnum  Sc  idcm.illa  ratione, qua  cfl  fucccf- 
flue,&  continue  in  alia  parte  fpatij.qux  funt  po- 
litione,fic  ficu  priores,  & polleriorcs.habct  satio- 
nem tnotus;itacxillentiaipfius  mobilis  vna  Sc  ea- 
dem in  alio  momento,  SC  morula,  qux  funt  prio- 
res.fic  pofleriores  duratione,  fic  ordine  praeteriti» 
Sc  futuri,cll  nnnctex  cuius  fluxu  fit  tempus. 

Iaucllus  4.Phy (ic.qmril.i  /.  alio  modo  refpon- 
dcr,qucm  dicendi  moduuuangit  etiam  Buricus 
4* Phyflc.  inexpofltHme.text.107.lfli  dicunt  pri- 

, qu6d  duplex  eft  inflans  iu  tempore,  fcilicct 
Scoti  optr.  Tum.  / /. 


cxtrinfccum  , Sc  intrinfecum  : excrinfccum  efl, 
quod  fuo  fluxu  imaginario  caufar  tempus , lient 
apud  Geometram  pumilus  eurinlccus  caufat  li- 
neam , Sc  hoc  inflans  cxtrinfccum  non  jell  pars 
temporis,  ncc  terminus,  nec  continuans  tem- 
pus : inflans  atltcm  intrinfecum  ell  illud  , quod 
terminat , continuat , Sc  diuidit  tcmpus,&  cfl  da 
intrinfeca  ratione  temporis.  Secundo  dicunt, 
qudd  mobile,  vrcft  fuo  motu  ,potcfl  bifariam 
confldcrari.  Primo, 'quoad  (obdant iatn,  vei  quo-  MtM*  vt  rfi 
ad  fuum cllc fubftantulc  orxcisc.Secuiidd  quoad 
clle accidentale,  quod  flbi  accidit  .quatenus cfl  igrtti  jtup. 
fub  motu,  provt  aliter  , fic  aliter  fc  habet  in  toto 
motu,  vt,  verbi  gratia , in  prima  parte  motus,  cfl 
in  hoc  vii , Sc  in  alia  parte  in  alio  zbi.  Si  mobi- 
le  confldcretur  primo  modo,flc  efl  vnum.fic  idem 
in  toto  moru,nam  motus  habet  vnitatem  ab  vni- 
tate  mobilis, vt  dicitur  quinio  Phyflc.  ar  fl  confl- 
dcrctur  fecundo  modo.iic  cfl  diucrfa,fic  accidcn- 
talitcr  plura  «fecundum  illadiucrLi  cllc  libi  acci- 
dentalia, qui  folemus  appellare  momenta, vel 
mutata  efle. 

Tertii,  dicunt  qu5d  illud  inflans  cxtrinfccum  1 9. 
temporis  non  cfl  fubftamia  primi  mobilis , ncc 
pura  negatio , vt  aliqui  opinantur : fcd  cfl  vniras 
de  genere  Quantitatis  iplius  mobilis, non  fecun- 
dum fubflantiam  immediate  , Sc  (impliciter  , fcd 
vnitas  mobilis  accidentalis,  provr  cfl  fltb  forma, 
fecundum  quam  efl  motus  , puta  fub  vbi  fluente. 

Inflantia  autem  intrinlcca  funt  diucrfa  cllc  in- 
flantis exttinfcci , quia  fleut  fc  habent  mutata  tjji 
ad  ipfum  mobile , ica  inflanua  intrinfeca  ad  cx- 
uin\cc\im^cdmutataejfc  funt  diucrfa  cfle.qux  ac- 
cidunt mobili, vt  aliter .fic  alitet  fc  habet  in  motu» 
ita  & inflantia  intrinfeca  funt  diucrfa  cllc  inflan- 
tis cxtrinfcci , provt  fuo  fluxu  imaginario  caufat 
tempus. 

Ex  his  dicunt  ad  difficultatem  , quod  fl 
fiat  fermo  dc  inflanti  cxcrinfeco , flccft  tantum 
vnum  fecundum  iubflantiam  in  toto  tempore ; fi 
autem  loquamur  de  inflatui  intrinfcco  termi- 
nante ,Sc continuante  tempus , fic  non  cfl  vnum 
tantam  i fcd  plura  realitcr , duo  quidem  rrali- 
tcr  terminantia  omnem  Agnatam  temporis  par- 
tem : verbi  grati&,in  vna  hora  cfl  primum, & 
vltimum  inflans  i Sc  alia  funt  infinita  in  po- 
tentia , provt  hora  efl  diuifibiiis  in  partes  in- 
finitas. 

landunus  4.  Phyflc.  quzflionc  a 1.  alio  modo  3°* 
imaginatus  cfl  efle  vnutu  inflans  fecundum  fub- 
Aantiam  in  toto  tempore,  Sc  diucrfum  fecundum 
efle.  Dicit  namque  quod  inobile  bifariam  con- 
flderari  potefl,  vito  modo  fecundum  Cc,  alio  mo- 
do quantum  ad  fuum  mutatum  cjje.  Mobilis  fe- 
cundum fe  fumpti  cfl  aliqua  tnenfura , qui  11011 
potefl  efle  tempus  , quia  tempus  cfl  menfu- 
ra  motus.  Vndc  relinquitur  , quod  illa  menfu- 
ra  fle  inflans  fecundum  fubflantiam , Sc  per  in- 
flans fecundum  fubflantiam  intclligit  m en  fu- 
ram mobilis  fecundth»  fe ; Sc  per  inflans  fecun- 
dum efle  intclligit  mutatum  tffc  jpfius  mobilis 
fecundum  afilum : fleut  cnitn  idem  fluxus  rcali- 
tcr  cfl  motus , fic  tempus ; fic  vnum  fic  idem  in- 
diuiflbile efl  terminus  motus , fic  temporis.  Vn- 
dc mutatum  ejjc  adlu  exiflcns  in  monili  , dum 
mouctur  cfl  idem  quod  inflans  fecundum  dic: 
fcd  dicitur  inflans  in  habitudine  ad  tempus , fic 
in  habitudine  ad  motum , mutatum  e/Jc.  Et  fubdir,  *fl 

quod  mobilis  efl  duplex  cite.  Vnum  cfl  efle  pii-  *»&**$•. 
inuni,  fic  (iibflxntialt,fic  aliud  cfl  tjfc  accidentale; 

B b mod6 


2go  Lib.lV.rhy  ficorum 


moJu  condat , quod  mobile  per  totum  mance 
vnum  . & idem  fecundum  efle  fubdantialc  pri- 
raum  » fcd  non  manet  vnum  , Se  idem  fecundum 
efle  accidcnulc : immo  diuerfificatur  fecundum 
talia  efle,  Sic  etiam  ipfum  inflans  habet  vnum 
tjjc  (ubdantiale*&  aliud  clfc accidentale ; efle  qui- 
dem fubdantialc  ipfiu»  inflantis  fecundum  uib- 
dantiam  ,cd  ipfum  efle  id , quod  cd  mcnfutaip- 
•fius  mobilis  fecundum  fe : efle  verb  accidentale, 
ed  mutatum  clfc  hoc , vel  illud  , vel  aliquid  hu- 
ittfmodi.  Ita  vi  fecundum  idum  virum  idem  in- 
datis quatenus  cd  menfura  mobilis  , fecundum 
eflemobilis  fubdantiale  manet  idem  fecundum 
fubdantiam  in  toto  tempore,  fient  fubdantialc 
«fle  mobilis  idem  manet  in  toto  motu  i fcd  non 
inanet  idem  fccunddm  efle,  quoniam  cum  diuer- 
fa  fint  efle  accidentalia  mobilis  , hoc  ed  , diucrfa 
mui.tt.i  efle  ; funt  etiam  diuetfa  inflantia  fecun- 
dum efle.  Id.r  opiniones  prarter  quam, qudd mul- 
ta falla  dicunt,  qux  non  cd  hic  locus  impugnan- 
di , non  faluant  quomodo  idem  nunc  fit  idem  fe- 
cundum fubdantiam , Se  diuerfum  fecundum  tjji , 
vt  ruit  hic  Aridotelcs. 

3 I.  Ideo  Uurleus  loco  fupri  relato  inducit  alios 
tres  dicendi  modos.  Primus  efl , qu&d  idem  in- 
dans numero  manet  realiterf  in  omni  differentia 
temporis  fucccfliuc, quoniam  illud  idem  indans, 
quod  prius  fuit  fututuro , podea  cd  prxfens , Se 
deinde  ed  prxtcritum  i atque  ita  indans  manet 
idem  fecundum  fubdantiam  in  omni  differentia 
temporis  ; fcd  variatur  fecundum  efle,  quia  aliud 
efle  habet  ,ciimcd  futurum,  quia  tunc  Jubet  tfle 
in  potentia  , Se  aliud  tfle  cum  cd  prxfens  ; quia 
tunc  habet  tfft  in  a£tu  , & aliud efle  habet  cum  ed 
prxtcritum.  Hic  modus  dicendi  potcd  fic  expli- 
cari , quid  lient  motus  cd  alius , Se  alius  fecun- 
dum prius  Se  poderius ; & tamen  cd  idem  fecun- 
dum omnes  fuas  partes  ; ita  indans  ed  aliud , Se 
aliud  fecundum  prius.  Se  poderius  i cd  tamen 
idem  fecundum  fe  totum,  id  cd , quod  inflans,  vt 
cft  in  alio,&  alio  tempore  , Icilicct  inprxterito, 
vel  futuro , ed  diuerfum  ; manet  tamen  femper 
idem  in  toto  tempore  fublata  confidcratione 
prioris, Arpoflerioris. 

3 1.  Secundus  modus  dicendi  cd , quod  idem  in- 
dans maner  idem  Iccundum  fubdantiam  , id  ed, 
fecundum  fofeic&nm : quia  omnia  inflantia  tem- 
poris funt  in  eodem  fuoic&o  fucccfliuc ; fcd  ta- 
men inflans  variatur  fecundum  c^?,hoceft  in 
entitate.quia  vnu  inflans  non  efl  idem  ens,  quod 
aliud  inflans.quamuis  fucccdat  fibi  in  eodem  fub- 
ic&o.  Et  potcd  hic  modus  dicendi  itacxplicari, 
fcilicet  qiidd  in  tempore  fune  plura  indamia  for- 
malia ; rcalitcr  tamen  , & fubic&iuc  ed  vnicum 
indans  in  toto  tempore  : nam  ficui  in  motu  fune 
plura  mutata  efle  formalia : quia  aliud  mutuum  ef- 
fle efl,  quo  nunc  moucor,&  aliud  quo  podea  mo- 
ucbor , ita  in  rempore  aliud  indans  formaliter 
ed,  quo  nunc  dicor  efle  in  tempore,  & aliud, quo 
poflc.t.crgo  formaliter  in  tempore  funt  plura  in- 
flantia. Tunc  vitri  , fient  in  motu  cft  vnum  mu- 
tuum efle  ratione  fubie&i , quia  illud  aliud, & 
aliud  mutatum  efle  habet  idem  fubie&um ; ita  in 
tempore  ,quamuis  primum  nunc , fiue  inflans  fit 
formaliter  diuerfum  ab  alio  nunc,  iubicftiuc  ta- 
men, id  efl,  ratione  fubic&i.funt  vnum  nunc  rea- 
lirer  : & ratio  efl  ,quia  ficut  in  tempore  fune  mtil- 
tx  partes, 5c  tamen  tempus  efl  vnum  ratione  mo- 
tusjita  inflantia  formaliter  funt  plura,ratioue  ta- 
men fubiecli  vnum. 


Tertius  modus  dicendi  ed  , qubd  ficut  pun- 
idum  do&um  per  planum  facit  lineam, ita  in- 
dans, quod  dicitur  primum  nunc  in  tcmpore.du- 
dium  facit  tcmpus-.efl  uiucn aliud,  & aliud, vt  cd 
prius,  fic  podcrius,prxtetitum,&  futurum:&  hic 
modus  dicendi  cd  modus  Aureoli , quem  fuprl 
iroprobauimus. 

loannes  de  Magidris  4.Phyfic.quxft.7.art.l  .in  j j. 
primo  feiendum  , difficultate  quinta , fupponit 
duo.Primum.qu&d  quxlibet  pars  temporis  com- 
ponitur ex  duabus  partibus , inter  quas  ed  vnum 
indans  rcale , realiter  continuans  illas  partes  ad 
inuicem,quia  quxlibet  pars  temporis  cd  tem- 
pus. Secundb  fupponit , quod  in  didin&is  par- 
tibus temporis  funt  inflanda  realiter , Se  entita- 
tiuc  didin&a.  Patet , quia  inflantia  corrumpun- 
tur ad  corruptionem  partium  in  quibus  funt ; fcd 
vna  pars  temporis  potcd  corrumpi  alia  non  cor- 
rupta : ergo  vnum  indans  potcd  corrumpi  alio 
non  corrupto  ; & per  confcquens  diflinguitur 
realiter.  Dicit  infuper , quod  totum  potcftbifa-  n*  jTJj*’ 
riamfumi.  Primd.catcgorcmaticc,  & valet  tan-  wr> 
tum  ficut  perfaflum.  Secundo  fyncategorema- 
ticb  , Se  valet  idem , quod  quxlibet  pars.  Ex  his 
tria  dicit  ad  difficultatem  ; primum  , quod  ifla 
cd  vera  : In  tote  tempore  efli  vnum , (jr  idem  inflant 
realiter  , & entitdttme  . accipiendo  totum  fyncate- 
gorcmatice.  Patet,  quia  ilia  xquipollet  huic  vni- 
uerfali  , in  qualibet  pane  temperii  efl  vmtm,  & idem 
inflant  realiter , & entitatiue  continuant  partes  tem- 
poris ; cuius  quxlibet  fingularis  cd  vera.  Secun- 
di , dicit  quod  ilU  ed  falfa : vnum  & idrmbtflam 
efl  in  quolibet  tempore , quia  ly  inflant  fupponit  de- 
terminate , modi  nullum  determinatum  indans 
ed  in  toto  tempore.  Tertii , dicit  quid  vrraque 
illarum  ed  falfa,  accipiendo  totum  categorenuti- 
c£  j nam  fenfus  efler,  quid  in  vno  tempore, quod 
cd  ens  completum,  & perfeftum , non  cft  nifi 
vnum  indans,quod  cd  falfum. 

Bonetus  6.  lux  Phvficx,  cap.  i . dicit,  quid  cd 
idem  /»«»c  fecundum  fubdantiam  in  toto  tempo- 
re , accipiendo  fubdantiam  pro  ratione  definiti- 
ua,  fcupro  quiditate  fpccifica  .diuerfum  tamen 
fecundum  clfc,  id  cd,  fecundum  lingularia,  & in- 
diuilibilia. 

Scotus  vero  in  i.  fcntent.did.  i.  quxd.  x.ftih  J4 • 

litt.jD.  $.  Ad  Philofoph.  dico,  dicit  quid,  confs- 
derando  quodcunque  nunc  in  tempore,  illud  po- 
ted  confidcrari,  vel  fecundum  fe,  id  ed,  quantum 
ad  fuam  cntitatcrn,&:  rationem  formalem  ;&  fic 
non  comparando  ipfum,  nec  ad  futurum  ,nec  ad 
prxtcritum  cd  vnum  «nfe»  fccundim  fubftan- 
tiam , nec  a fe  ipfo  diucrfnm  fecundim  emita- 
tein  : fi  veri  comparetur  idem  nunc  ad  prxteti- 
tum , Se  futurum , fic  diuerfificatur  fecundum  di- 
ucrfa efle , quia  vt  fic  dicitur  finis  prxteriii , Se 
principium  futuri.  Hoc  declaratur  per  limilc  ad 
mobileexidens  fub  mutatione ; nam  mobile  exi- 
ftens  fub  mutatione  ( fi  abfolutc  confidcrctur, 
non  comparando  ipfum  ad  aliquid  aliud ) efl  vti* 
que  in  aliquo  »bi  acquifiro  per  motum  loca!emj& 
cft  vnum  fecundum  fubdantiam , fine  quacun- 
que didin&ionc.  Si  veri  comparetur  ad  pnrteri- 
tum  motum  , & ad  futurum  dicitur  efle  in  prio- 
ri, Se  poderiori  vbi,  atque  ita  alibi , Se  alibi: 

& ratio  efl  quia  ,mutari  cd  aliquid  vtriufque ex- 
tremi , nam  quod  mouetur  cd  partim  in  termi- 
no a quo, Se  partim  in  termino  adquem: extre- 
ma autem  funt  prxtcritum  vbi  , Se  fururum 
vbi , perrefpc&umad  vbi  prxfens, quo  mobile 

effe 


L. 


Quatio  XVII. 


291 


e(Tc  inrelligitur;arque  ita  mobile  fecundum  fub- 
flantiam  dicitur  eflc  diuerfum.feu  aliud,  Sc  aliud 
fecundam  dificria  ejfe.  Sicut  ergo  fe  habet  mobi- 
le ad  motum,  ita  inflans  ad  tempus  ; fed  motus 
ideo  efl  vnus , quia  mobile  vt  efl  fub  motu , efl 
vnum  Sc  idem , Sc  non  mutatur  fecundum  fub- 
flomiam  in  aliud, de  aliud  mobile  in  quauis  parte 
fpatij,^ljas  deficeret  vnitas  motus  ; ita  fi  inflans, 
vel  nunc  in  tempore  non  effet  idem  fecundum 
rem  , quod  continuat  partes  temporis , prxteri- 
tam  fcilicet  cum  futura , illafquc  non  dillinguc- 
ret,  tempus  non  ellcr  vnum  : ergo  ficur  mobile 
manet  idem  fecundum  fubflantiam  in  toto  mo- 
tu, Sc  differt  ratione,vc  efl  in  hoc  Sc  illo  t <bi , at- 
que ita  facit  vnum  motum, quia  vbi  medium  ter- 
minat motum  fecundum  vbi  prius, &:  partes  eius 
diflinguitjita  temporis  nunc  idem  manens  fecun- 
dum fubflantiam  per  omne  tempus  , Sc  diffe- 
rens tantum  ratione  , vt  efl  in  hac  , Sc  illa  parte 
temporis,  facit  vnum  tempus , de  diflinguit  par- 
tem prxtcr  i tam  Afutura. 

Q^v  jEstio  XVII. 

Vtrum  tempus  Jit  numerus  motus  fecun- 
dum prius  j (3*  pojlcrius. 

Atiftot  rtf. ij.  frxr.iot.Auerncf,  Mayroo.fr  interprete* 
iW.Albertn*  rrafi.j  r*p  it.D.Thom.  /e/f.i7,Canonic-4. 

1.  Conimbt.f4^.t4  qutfl.i  Complur. 
iifr.  1 1 . fNa/f.4.  Ruuias  tr»8.  t At  stmptrt  qu.  1.  Rckcui 
fujf.11, 

[ RoVitvr  priini  quod  non;  quii 
numerus  efl  ab  anima  ; fed  tempus  non 

R*  efl  ab  anima  ; igitur  tempus  non  efl 

numerus.  Maior  patet  per  Ariflotelem  in  iflo  4. 
texr.  i)>*.  vbi  ponit  quod  fi  numerans  non  efl, 
numerus  non  efl.  Er  minor  probatur , quia  tem- 
pus efl  motus  cali , qui  nullo  modo  dependet 
ab  anima. 

Secundo,  quia  tempus  dl  quantitas  continua; 
fed  omnis  numerus  dl  quantitas  di fereta ; igitur 
tempus  no/i  efl  numerus.  Et  tenet  confequen- 
tia , quia  aliter  quantitas  continua , eflet  quan- 
titas diferera. 

Tertio  , quia  omne  tempus  efl  diuifibile  in 
femper  diuifibilia : fed  numerus  non  efldiuifibi- 
lis  in  fempet  diuifibilia , immi  in  indiuifibilia, 
fcilicet  in  vnitates  : igitur  tempus  non  efl  nu- 
merus. 

Quarti,  aliquod  tempus  dl  infinitum,  vt  pa- 
,tet  8.  huius,  tcxt.i  1.  fed  nullus  numerus  eft  in- 
finitus , vt  probatum  efl  in  tertio ; igitur  nullum 
tempus  efl  numerus. 

Quinti,  fcquerctur  quid  par,  Sc  impar  eflcnt 
palfiones  teporis, & prius, & poflerius  eflcnt  paf- 
fiones  numeri.  Confequens  efl  falfum , quia  nos 
non  dicimus  tempus  eft  par, vel  impar, fed  «qua- 
le , vel  inaequale  : & patet  confcquentia  cx  quo 
tempus,  Sc  numerus  funt  idem. 

Sexti,  vel  tempus  eft  numerus  numeratus.vcl 
numerus , quo  numeramus  ; non  numerus  , quo 
numeramus,  quia  ille  eft  a&US  animx:modo  cum 
tetnpus  fit  motus  caeli,non  eft  a&usanimx  , nec 
numerus  numeratus , quia  dicit  Commentator, 
com.xo.qu6d  numerus  eft  comprchcnfio  nume- 
rati motus;modi  huiuftnodi  comprchcnfio  non 
dl  aliud,  auara  numerus,  quo  numeramus. 

Septimo , contra  illam  particulam  , fecundum 
prim,& poftentu  quia  partes  quantatiux  non  dc- 
Scotioper.  Tom.  1 1. 


bent  poni  in  definirione  totius ; fed  prius, & po- 
flerius funt  partes  quanritariux  temporis : ide6 
non  debent  poni  in  definitione  temporis.  Maior 
patet  7.  Meraph.  texr.) ).  & inde.  Oppofitum  ar- 
guitur per  Ariflotelem  in  iflo  4. 

In  quxflionc,proptcr  primam  rationem , pri- 
mo videbitur  qualircr  tempus  Sc  numerus  dicun- 
tur dic  ab  anima.Sccundi  videbitur  de  quxfito. 

Quantum  ad  primum,  notandum,  quod  ifle  ter- 
minus numertu  fupponit  pro  multirudinc  conno- 
tando  ipfam  efTe  numerabilem  ab  anima.  Simili- 
ter ifle  terminus  ttmpm  fupponit  pro  moru,con- 
notando  motum  ellc  mcnluram  durationis  fuc- 
ccffiux  , fcilicet  connotando  animam  numerare 
morum  fecundum  prius,  & poflerius,  & per  mo- 
tura fic  numeratum  inenfurare  aliquam  duratio- 
nem  fucccffiuam.  Vndc  ifti  termini  numertu  , Sc 
tempm  non  connotant  aftum  animo:  : quia  ifte 
terminus  non  connocat , quod  multitudo  pro 
qua  fupponit,  fitaftu  numerata,  fed  quod  fit  na- 
merabilis.  Similiter  ifte  terminus  tempus  non 
connorat  motum  dic  a<£lu  meufuratum.fed  qu6d 
fic  menfurabitis  ab  anima ; Sc  idc6  dicit  Ariflo- 
telcs  4.  huius, texr.  1 j 1 .quod  fi  nulla  ellcr  anima, 
adhuc  bene  efTct  tempus  ; fed  fi  nulla  porcfl  efTe 
anima,  nullum  porcfl  eflc  tempus;innuens  quod 
numerus  notat  menfurabilitatein , Sc  non  a&um 
me  n furatum. 

Ex  quibus  fcquitur,qu6d, quando  dicitur  rem-  I - 

pus  dependere  ab  » anima,  non  inrelIigitur,quod 
ijla  res  ,qux  dl  tempus, aliquo  modo  dependeat  Jntuil 

anima  noflra,  fed  quod  ifte  terminus  tempus  con-  tn*. 
notat  adlum  animx  : quia  fupponit  pro  motu, 
connotando  animam  polle  per  ipfum  fucccfli- 
uam  durarionem  menfurare. 

Secundi,  fequiturauid nunquam  percipirur  Ttmpm  non 
tempus  fineadiutorio  ® virtutis  interioris.  Pa- 
ter,  quia  nunquam  percipitur  tempus,  nifi  anima  **  ■*  *"* 

confideret  prius , Sc  pofterius  in  motu  , fcilicet  *' 
primo  aliud, Sc  poftea  aliud : modo  hoc  non  po- 
tcft  facere  anima  fine  virtute  memoratiua , nec 
etiam  fine  cogitariua. 

Terti6 , (equitur  quid  fi  cfTet  aliquod  animal 
ita  imperfc&um,quod  non  haberet  aliquo  modo 
virtutem  memoratiuam,  illud  animal  non  pollet 
percipere  tempus , aut  motum  , tunc  quantum 
ad  longicudinem,&  breuitatem,  quas  animaper- 
cipit  in  tempore  diuerfimode  propter  diucrfas 
paffiones  ani mx, funt  dux  conclufiones. 

Prima  conclufio  eft  ifta , quid  propter  dele-  DtUcUtio 
<ftationem,&  vniformitatem  imaginationis, ani-  fuunuiniJt 
ma  iudicat  tenipus  efTe  breuius.  Et  caufa  huius 
eft  : quia  quanto  eft  maior  deledlatio,  tanto  ma-  ”* 

ior  eft  quictatio  imaginationis , Sc  propter  maio- 
rem quictationem  minus  percipitur  fucccffio. 

Secundi  , quia  nunquam  percipitur  tempus  nifi 
percipiatur  motus  imaginationis, vt  declarat  Ari- 
flotcles  de  dormientibus  : igitur  quanto  minis 
percipitur  motus  imaginationis,  breuius  appare- 
bir  tempus. 

Ex  quo  fcquitur,  quod, cum  anima  exiftens  in  4. 

delegatione  iudicat  tempus  efTe  breuius,  de  non 
iudicat  fpatiura  perrranfitum  efTe  minus  , fcqui- 
tur  quid  iudicat  motum  , quo  fpatium  pertran- 
fitur,efTc  velocitatum. 

Secundi,  fcquitur  quid  motus  vniformis  po- 
tcft  apparere  alicui  diftbrmis.de  continue  vcloci- 
tari  propter  folum  inotuin  dele&ationis. 

Tertii,  fcquitur  quid,  ciin  habens  maio- 
rem dclc&ationern  iudicct  tempus  cfle  breuius, 

II  b x Sc 


1 


2<)l  Lib.  I V.  Phy  ficorum 


& motum  velociorem  ; fc quit ur, quod  qui  habe* 
rct  infinitam  delectationem, quod  iudicaret  mo- 
tum fieri  fubito ; & hoc  fi  cognofcetet  per  eun- 
dem modum  cognofcendi  , quo  nos  cognofci- 
mus.  Et  dico  notabiliter  illud  propter  Dcum,qui 
licet  infinite  dcleftetur , attamen  non  iudicat 
motum  fieri  fubitb. 

Tv.jf.fi4  fm.  Secunda  conclufio.  T riftitia  facit  animam  iu- 

tumamjnm.  dicarc  tempus  eflc  longius : quia  propter  imagi- 
nationis  inquietationem  percipitur  maior  fuc- 
ccilio  quam  fit  in  rei  veritate. 

Ex  prxdi&is  apparer , quod  tempus  non  de- 
pendet ab  anima  noftra , nili  folum  in  quantum 
ifte  terminus,  tetnpw  counotat  actum  animx.Sc- 
cundo  patet , qualiter  tempus  percipitur  ab  ani- 
ma , quia  mediante  adjutorio  virtutis  interioris. 
Tertio , qualiter  tempus  percipitur  diuerfimode 
fecundum  longitudinem , fic  breuitatem  propter 
aliquas  partiones  animx,fcilicet  propter  delega- 
tionem, fic  triftitiam.  Et  hxc  dc  primo, 
f • Quantum  ad  fecundum , notandum  primb  dc 

Mi  jhU  mf-  modo,  quo  nicnfuranms  motum  tempore  ; quod 
aliquid  menfiiratur  alio  dupliciter.  Vnomodo, 
ut.  ' 'et  ^*cut  menfuratur  per  partem  fuam , verbi 
gratia,  per  virum  panni  replicatam, fxpius  men- 
furainus  totum  pannum,  fic  lic  tempus  c menfu- 
ratur tempore  , vr  dies  jnenfuratur  pet  horam, 
inenfis  per  dicin  , annus  per  menfem  , licet  hoc 
non  fit  per  replicationem  ciqfdcin  tncnfurx.licut 
eft  in  magnitudinibus.  Secundo  modo  incnfura- 
mus  aliquid  alio  corrcfpondentet : verbi  gratia, 
pet  gradus  'cceli  menfurareus  Ipatium  in  terta; 
fcilicet  inquirendo  quantum  Ipatium  in  terra 
corrclpondet  vni  gradui  ccdi:fic  illo  modo  men- 
furamus  motum  per  tempus ; verbi  gratia , fi  ali- 
qua operatio  duret  per  quatuor  dies,  fic  volumus 
icite  quantum  duret,  coufideramjs  quantum  il- 
lius operationis  corrcfpondct  vni  parti  tempo- 
• iis  , vt  vni  dici  : deinde  quantum  alteri  parti 

corrcfpondct , & fic  confcquemer  dc  omnibus 
partibus  tempotis  , quibus  duratfilla  operatio, 
& tunc  noti  quantitate  pattium  temporis  , ju- 
dicamus dc  quantitate  duratiunis  illius  opera- 
tionis. 

Ex  quo  fcquitur , quod  diuerfimode  iudica- 
mus , icu  menfuramus  longitudinem  magnitu- 
dinis,& longitudinem  temporis ; quia  in  incnfu- 
rando  longitudinem  magnitudinis  , vt  pannum, 
non  aducn  imus  ad  diferetionem  partium  men- 
furx,  vt  vlnx , led  beneaduertimus  ad  difcrctio- 
ncm  nuyifutati.fcilicct  panni;fcdin  menfurando 
motum  quantum  durat,di(linguinuis  inter  partes 
mcnlurx, fcilicet  tcmpoiis.inquircndo  quantum 
iplius  motus  corrclpondet  cuilibet  parti  tem- 
poris. 

”•  Secundi,  notandum,  fic  Icquitur  ex  prxdidlis, 
Ttmptu  J,c,.  quini  tempus  notabiliter  dicitur  numerus  pro- 
pmpttTdtuu  Ptcr  duascaufas.  Prima  caufaeft.quod  illa  men- 
nmftu.  lura  conucnientcr  dicitur  *l  numerus,  fecundum 
quam  in  menlurando,  exigitur  difcrctio  partium 
menfutx;  fed  in  mcnfyrando  motum  tempore 
exigitur  difcrctio  panium  temporis  , vt  declara- 
tum cll  : igitur  tempus  eft  numerus.  Secunda 
caufa  eft, quod  motus  ccrli  principaliter  eft  tem- 
pus, vt  patuit  ptius:mod6  ctim  infinitum  tempus 
/ir,  vi  patet  8.  huius  , text.  4j.  per  totum  illud 
tempus  non  potcll  meofurari  motus  paruus,fic  fi- 
nitus : idcb  oportet  accipere  aliquam  partem  il- 
lius tempotis  , per  quain  menfuremus  motus 
mcnfurabiles,fic  /inito» , fic  ideo  ad  denotandum 


huiufmodi  diferetionem  conucnientcr  tempus 
dicitur  elfc  numerus. 

Terti6,notandum  ad  videndum  quis  numerus  Suumm  tf 
fit  tempus  , quod  e triplex  dicitur  eflc  numerus.  *”>*•*• 
Quidam  cil  aclus  animx,  quo  numeramus.  Alter 
qui  eft  numertis  quo  numeramus  tanquam  in- 
ilrumcmo , vt  numero  fabarum  numeramus  ho- 
mines : fic  tertius  eft  numerus  numeratus,  vt  ho* 
mines  numerati  pet  animam. 

Tunc  eft  prima  conclufio, quod  tempus  eft  nu-  7. 
merus  , quo  numeramus  tanquam  inftrumcnco.  Ttmfm  ,fi  . 
Probatur  primo,quia  tfipus  cll  numerus,vt  patet  nmmrr,m  f" 
ex  prxcedcntibus  per  duas  caufas  aflignatas ; aut 
igitur  eft  numerus  quo  numeramus.aut  numerus  flnmtyt. 
numeratus , fic  qubd  ipfo  non  numeramus  aliud: 
non  fecundo  modo  , quia  tempore  menfuramus 
motum : fi  primo  modo  , cum  tempus  non  fit 
a&us  animx , quo  numeramus  , fcquitur  qubd 
tempus  eft  numerus , quo  numeramus  tanquam 
inftruroento. 

Pro  fecunda  conclufiotic  notandum, quod  du-  Numemwut 
plex  eft  numerus  mimerarus.Quidam  eft  i rerum  ^ 

indiuifibilium,  vt  Intclligcmiarum.Altcr  eft  nu-  "W* 
metus  rerum  diuifibilium  feparatarum  ab  inui- 
cem  loco  , vr  numerus  lapidum : fed  tertius  eft 
rerum  diuifibilium  continuarum  ad  inuiccm , vc 
verbi  gratia,  ficut  numerus  gradufimccrli.  Tunc 
iccumla  conclufio  eft  ifta , quod  tempus  eft  nu- 
merus ifto  tertio  modo,  quia  omnis  numerus, 
quo  numeratus  tanquam  inftrumcnro , cll  etiam 
numerus  numeratus,  fic  non  rerum  difeontinua- 
tarum  ab  inuiccm, quia  eft  numerus  partium  mo- 
tus continui , mediante  quo  menfuramus  dura- 
tionem  fucccfliuam. 

Tertia  conclufio.  Tempus  eft  p tumenti  metui  %. 
fecundum  prius  , & pofterius.  Et  dicitur  erte  nume-  Definit*  /f. 
rm  ad  differentiam  menfurx,  fecundum  quam  in  Prm 
menfurando  non  exigitur  difcrctio ; huiufmodi  t*tKr’ 
menfurx  funt  vina,  libra , fit  confimiles.  Et  po- 
nitur , ibi  nusnenu  loco  generis  : fic  ponitur  ibi 
mtut  tam  pro  motu  , quam  pro  illo , quod  con- 
fequirur  motum  : quia  omnis  duratio  fucccrtiua 
eft  mcnfiirabilistcmporc.Dcindc  ponitur  ibi  y?- 
cundssm prius,  & pofterius ; quia  fi  alio  modo  men- 
furainus  motus , dicendo  , illi  motus  funt  duo, 
vel  illi  motus  funt  tres  ; tunc  ille  numerus  non 
diceretur  tctnpus.  Et  fic  patet  ex  prxdi&is  qua- 
liter tempus  cll  numerus  inorus  fecundum  prius, 
fic  pofterius. 

Nunc  ad  rationes.  Ad  primam  dico,  quod  nu- 
merus non  cll  ab  anima  plufquam  motus,  led  in- 
tclligitur , quod  illi  termini  numerus  fic  tempus 
connotam  rem,  pro  qua  fupponunr,  cllc  menfu- 
rabilctn,  fine  numerabilem  per  animam. 

Ad  fccundam.concedo,  h quod  quantitas  con- 
tinua eft  di  fercta  tertio  modo ; fic  ideo  quantitas 
continua  eft  numerus  fuarum  panium,  capiendo 
numerum  pro  numero  numerato  tertio  modo. 

Ad  tertiam,  concedo , qubd  tempus  eft  diuifi-  Vaittstm- 
bile  in  fempcrdiuilibilia.Et  quando  dicitur, ^nbd  *** 

numerus  cll  diuilibilis  in  indiuifibilia.  Rcfpon-  mrtM- 
detur , quod  vnitas  non  eft  indiuifibilis  ; fic  idcd 
quando  folct  fic  dici , intclligitur  ifto  modo, 
qubd  vnitas,  fcilicet  res  vna  non  eft  diuifibilis  in 
plura,  quorum  quodlibcc  fit  tantum  , quantum 
alterum  illorum  cll. 

Ad  quartam, ifta  poreft  negari ; Aliquod  tempus 
eft  infinitum ; fed  illa  bene  poteft  concedi : iufii.i- 
tumtempus  eft ; qufa  non  tantum  tempus  eft,  quin 
maius  tempus  fit.  Et  codctn  uiodo  conceditur 

dc 


r 


Qu^ftio  XVII. 


293 


dc  numero, quod  infinitus  numerus  cft,lic£t  nul- 
lus numerus  fit  infinitus. 

Ad  quintam,  negatur  confeqticntia,  quia  non 
non  oportet,  quod  propria  paiho  fuperiorum  fit 
propria  patfio  inferiorum  : Sc  qu6d  tempus  cft 
par,  poteft  concedi, quia  eft  fuz  quatuor  quarte; 
& qu6d  tempus  eil  impar  , quia  cft  fuz  tres 
tertiz. 

Ad  fexram , dico  quod  tempus  eil  numerus 
numeratus,  quo  numeramus  fucccfltoncm  can - 
quam inftrumento , ficut  numero  fabarum  tan- 
quam  inftrumento  menfuramus  homines. 

Ad  feptimam  , dico  quod  licet  eadem  res  fit 
tempus  Sc  motus, & czdem  finr  partes  temporis, 
& motus  : attamen  fecundiim  aliam  rationem  il- 
la res  dicitur  efle  inorus  A fecundum  aliam  tem- 
pus : modi  dico,qu6d  prius  A pofterius  ponun- 
tur in  definitione  temporis  non  ea  ratione  qua 
funt  partes  temporis , led  fecundum  illam  ratio- 
nem, qua  funt  partes  motus. 


efle  cognofdbili  przcifo  A difereto  pofita.talem 
enim  diferetionem , Sc  przcifioncm  non  habet 
nifi  ab  anima.  Nam  cuicunque  ex  natura  rei  non 
ineft  continuitas , eidem  cx  natura  rei  non  ineft 
difcrctio , cum  fint  oppofitz  differentiz  quanti- 
tatis •,  tempori  autem  ex  natura  rei  ineft  conti- 
nuitas ; ergo  impoflibile  cft  , quid  cx  natura  rei 
infit  difcrctio , atque adei  difcrctio  accidit  tem- 
pori ab  anima,  Sc  per  confequcns  fine  animz  ad- 
iutorio  non  percipitur  ccmpus. 

c Et fic  tempus  menfkratur  tempore.  Nota, quod  ,1' 

prius, & pofterius  funt  in  tempore,  vt  habet  ra-  5J2 
tionein  mcnfiirz  , Sc  vt  tempus  menfurat  omnes  pmnt  ,* 
motus , Sc  durationes  omnium  rerum  corpora-  ttmfcrt. 
lium  : quia  enim  res  menfurare  non  pommius, 
nili  per  aliquam  quantitatem,  qua  vtimur,vt  in- 
diuiiibiliA  vt  regula  , ficut  triticum  modio  me- 
timur, ira  illud  prius,  Sc  pofterius , qnod  tempus 
vocamus,  partimur  per  annos, & annos  per  men- 
fes,  & menfes  per  dies,  & diem  per  horas  A hori 
vtimur  canquam  menfura  indiuifibili  ; quamuis 
enim  vt  continuum  cft , fit  in  femper  diuifibilia 
diuifibilis,ramen  vt  ea  vtimur  ad  menfurandum, 
menfura  eft  regularis  S:  indiuifibilis,  qua  menfu- 
ramus quemlibet  motum  cuiufiibct  rei  tempo- 
ralis, atque  fucceflionem  ; vt  cognofcamus  quot 
horas  durauir ; Sc  fimilirer  die  vtimur  vt  menfu- 
rl  indiuifibili , Sc  regulari  ad  menfurandum  du- 
rationem  dierumA  idem  dicendum  cft  dc  men- 
fibus  & annis. 

d Tempus  notabiliter  dicitur  numerus.  Nota  pri-  I }. 
mi , quid  idem  eft  dicere,  tempus  cft  numerus  Ttmpus  s/l 
motus , Sc  dicere  quod  cft  menfura  motus  : quia  nt,tm  n*~ 
metimur  motum  per  prius  A pofterius : tempus  lu' 
enim  eftduracio  fuccemua  morus  primi  mobilis, 
vt  dicitur  in  hoc  4.  cuius  ejfe  confiftir  in  fieri, 
quare  partes  non  funt  fimul,  fed  vna  poft  aliam: 
atque  ita  realitas  motus , quz  przteriit , Sc  quz 
futura  eft,  vt  cft  in  potentia  palfiua,vt  accipiatur 
ab  intellectu  ad  menfurandum  durationem  prio- 
ris Sc  pofterioris  motus  , eft  formalitcr  tem- 
pus ; quare  realitas  illa  motus  , quz  przceflir, 

& quz  futura  eft,apprchcnla  ab  inrelle<ftu,men- 
furac  durationem  prioris , & pofterioris  morus, 

Sc  hoc  cft , vt  diximus , formalitcr  tempus  ; vn- 
dc  apparet,  quod  tempus  eft  entitas  realis , Sc  eft 
realiter  menfura  motus  , vel  numerus  morus, 
quod  idem  cft. 

Nota  fecundo , quod  realitas , quz  cft  morus, 

& tempus, eft  diuifibilis  fecundum  prius,  Sc  po- 
fterius : quapropter  in  fc  haber , quAd  poteft  ac- 
cipi ab  intellectu  vt  numerus,  vel  vt  menfura  ta- 
lis prioris , & pofterioris : entia  enim  iucceftiua 
folum  habent  durationem  /ecundum  prius , & 
pofterius ; quare  talis  duratio  nec  erit  aJirerdiui- 
iibilis,  nec  menfurabilis,  nifi  fecundum  prius  A 
pofterius.  Numerus  ergo , quz  eft  quamirasdif- 
creta  , cft  menfura  numerabilium  vn itate;  fcd 
tempus  diritur  numerus  morus,quia  cft  menfura 
rei,  quz  eft  menfurabilis,  vel  numerabilis  fecun- 
dum prius,  Sc  pofteriusjdicitur  ergo  tempus  con- 
ucnienter  numerus,  quia  in  mcnfiirando  inorum 
tempore  exigitur  difcrctio  partium  temporis , vr 
docet  hic  Scotus. 

Nora  rertio  , quod  tempus  , curti  fit  quanti-  £***»* 
tas  continua , Sc  non  difcrcra , oportet  explica-  “*'.'"** 
re  quomodo  fir  numerus , qui  eft  quantitas  dif- 
crcra.  Ideoaduerte,  quod  duplex  eft  quantitas 
continua  ; quzdain  indeterminata , vt  quanri- 
ras  non  reducia  ad  certum  numerum , Sc  men- 
0 b j furam; 


ANNOTATIONES. 

I a * f™\  Tundo  dicitur  t emptu  dependere  a b animale. 
Uf*  v^Nota,  qudd  tempus  poteft  accipi  duplici- 
vfifi  impii-  ter.Pnmo  rnodo.vt  eft  duratio  fucccfliua  motus. 
onr‘  Secundo  modo,vt  cft  duratio  ccrraA  ab  intelle- 
&u  perfcripta,quomodo  diuidimus  tempus  in  an- 
num,vel  mcnfem.Primo  modo.cft  ens  rcale.quia 
fublata  omni  operatione  intclledlus , habet  clfc. 
Secundo  modo,  cft  ens  rationis  formalitcr,  quia 
vt  fic  pendet  ab  inrelle&u , Sc  hoc  modo  locutus 
eft  Ariftotelcs  de  tempore  in  hoc  4.  quando  di- 
xit tempus  non  dic  fine  anima.  Primo  modo  in- 
teUigicur  hic  Scotus, cum  dicit, quod  illa  resquz 
eft  tempus  non  depender  ab  anima  noftra.  Vel  di- 
cas, quod  quando  Ariftotelcs  dicit  tempus  non 
clfc  fine  anima , non  imclligit , quid  tempus  fic 
ensrarionis , fcd  quod  intelleclus  cft  caufa  fine 
qua  tempus  non  eftee  menfura  motus:quia  enim 
motus  cll  entitas  fucccfliua  diuifibilis  folum  in 
partem, quz  pizccflit,  Sc  quz  futura  eft  : nifi  illz 
partes  inreJlcfta  retineantur  fccundum  confidc- 
ra tionem,  ita  vc  vna  confiderctur  vt  prior,altera 
vtpofterior,  non  poterunt  menfurari:hoc  tamen 
non  eft  caufa  entitaris  temporis  , ficut  finis  mo- 
net agens  ad  operandum  fecundum  efle  reale, 
non  quid  cxiftat  i parte  cei.fcd  vtapprchenfum 
per  inrclfctflum.  Similiter  didrur  de  tempore, 
quod  ipfum  fecundum  efte  reale  cft  menfura  mo- 
tus : tamen  partes  quas  menfurat  neccfle  cft , vt 
intelle«fttis  illas, ac  fi  cftcnr  przfcntcs  confideret: 

Sc  hoc  cft , quod  hic  dicit  Scotus , quod  tempus 
connotat  a&um  animz , quo  anima  poteft  luc- 
ceftitiam  durationem  menfurare. 

II.  b N un^H.vn  percipitur  tempus  fine  adjutoria  vir  tu- 

tis  interiori  r.  Nota , quid  tempus  poteft  confidc- 


hi  iufli. 


rari, vel  fumi  duplicirer.  Vno  modo.qinmuin  ad 
cius  continuitatem,  fiue  pro  illa  continua  exren- 
fionein  fluxu,  Sc  fic  cicca  cius  continuationem 
nihil  facit  anima.  Alio  modo  quantum  ad  cius 
difccctionetn  , prxfcindcndo  fcilicet , Sc  diftin- 
guendo  illud , quod  przteriit,  quafi  iam  acquifl- 
tumA  pcrtranfitum.abilloquod  futurum  cft,& 
vnumquodque  illorum  confidcrando  inter  ter- 
minos proprios  przteriti,vc  pneteriri , Sc  futuri 
vt  futuri , non  confiderando  ipforum  connexio- 
nem in  przfrmi  indiuifibili  A fic  habet  naturam 
dilcretorum,  Sc  ifto  modo  anima  fc  habet  ad  illa 
non  folum  vr  cognita  funt  ab  ca,fcd  quafi  in  tali 
Scoti  oper.  Tom,  / /. 


dmplsx. 


2.94  Lib.  I V.  Phyficorum 


Aium ; vt  cura  dico  lineam  .ibfolure , vel  fuper- 
ficicra  : alia  veri  cft  quantitas  determinata , ve 
quantitas  reducia  ad  certum  numerum  & men- 
turain ; vt  cum  dico  bicubitum,  rricubicum  , vel 
lineam  trium  palmorum  > vel  quacuor,  & Ac  de 
aliis. Et  quia  fecundum  Philofophum  lo.Mctaph. 
cext.  i.  Prima  ratio  menfur*  inuenitur  in  quan- 
titate difcrcta  , Se  transfertur  ad  quantitatem 
continuam  .hinc  cft , quid  nunquam  quantitas 
conrinua  poteft  aliquid  menfurarc,  niA  vt  redu- 
cti ad  cerrum  numerum,  vel  menfuram  i Acut  li- 
nea abfolutc  non  dicitur  menfurarc , fcd  linea 
duorum  palmorum, vel  trium.&c.ouxeft  rcdu&a 
ad  certum  numerum, dicitur  menfurarc. 

14.  Ita  proportionabiliter  dicitur  de  tempore, 
T*mfM4  ttm-  quod  poteft  fumi  dupliciter.  Vno  modo , vt  eft 
fUf'4tur,wi  «|Uanc;ras  indccermiuacaaalio  modovt  cftquan- 
indtttrm!a*  r‘cas  determinata.  Primo  modo  cft  abfolutc  ipfa 
de  fucceflio  , adhuc  tamen  non  rcdu&a  ad  certum 
terminata.  numerum  , Se  menfuram.  Secundo  modo  , cft 
quantitas  rcdu&a  ad  certum  numerum , & men- 
luram  } Se  ifto  modo  tempus  cft  prius  Se  pofte- 
rius,  vt  numerantur  in  motu,  vel  cft  ipfa  fuc- 
cellio  Ac  numerata : Se  vt  tempus  cft  Ac  quanti- 
tas numerata,  dicitur  annus,  vel  mcnAs,vel  dies. 
Ex  his  fequitur  , quid  tempus  , vt  eft  quantitas 
indeterminata , non  eft  aliud,  quam  fucceflio, 
quautitas  continua,  cuius  partes, qux  funt  prio- 
ritas,&  pofterioritas,vcl  pr*tcritum,&  futurum 
copulantur  ad  inftans , vt  ad  terminum  commu- 
nem. Secundo  fequitur,  quod  tempus  acceptum 
per  medium  quantitatis  determinatx,  Se  menfu- 
ratr,  vitra  hoc  quod  eft  quantitas  continua,  in- 
duit modum  quantitatis  difereex : quia  impofli- 
bilc  cft  quantitatem  certiftcari , Se  determinari, 
niA  reducatur  ad  certum  numerum  •,  nam  impof- 
Abile  eft  de  linea  ccrtiAcari  quanta  At,  niA  redu- 
cia ad  certum  numerum  , vel  menfuram : vt  di- 
, cainus  lineam  duorum  palmorum : ita  in  propo- 

Ato,  impoflibilc  cft  recipere  annutn,  vt  cft  quan- 
titas determinata , niA  reducendo  ad  cerrum  nu- 
merum Se  menfuram.  Et  aduerte,  quod  notanter 
dixi , quod  tempus  acceptum  per  modum  quan- 
titatis determinatx  induit  modum  quantitatis 
difererx , Se  non  dixi, quod  At  quantitas  compo- 
Ata  ex  conrinua  Se  difcrcta  , vt  aliqui  dixerunt: 
quia  impoffibile  cft  vni  fpecici  determinati  ge- 
neris incile  duas  oppoAtas  differentias  eiufdcm 
generis  diui  Auas:modo  continuitas  , Se  di  feret  io 
funt  differcmix  oppoArx  quantitatem  diuiden- 
tes.vt  patet  in  Prxdicamcntis  capitulo  de  Quan- 
titate. Immo  poflibilc  cft  qu6d  tempus  At  for- 
malitcr&  cftcntialiter  continuum  &difcretum, 
fcd  bene  tempus,  quod  eft  cftcntialiter  quantitas 
continua  , induit  modum  quantitatis  difcrctx, 
quia  ineft  Abi  accidcntalirer  difcrctio , in  quan 
tmn  fcilicct,  anima  inrclligic  vnam  partem  ,vt 
prxciGm  ab  alia,  modo  fupra  explicato. 

I y.  c Triplex  dicitur  ejfe  numerat.  Nota , triplicem 
NumtrtM  #/f  cire  numerum.  Primus  eft  numerus  numerans, & 
tnfUt.  c,j  iniciic^us#  Secundus  eft  res  numerarx , in 
quibus  eft  numerus  ; Se  dicuntur  numerus  mate- 
rialis Tertius  cft  numerus  formalis  , qui  dicitur 
numerus  numerabilis , & eft  quantitas  illa  , qux 
tres  homines,  vel  quatitor  lapides  denominat ,& 
numerat  formalitcr.  Nam  in  numero  inucniun- 
tur  vnirates , ex  quibus  componitur,  & ordo  in- 
rer  ipfas  , quia  non  funt  Acut  accruus  lapidum. 
Tertio  , forma,  qux  vt  Ac  refulrat , qux  dicitur 
nuinerus.ex  quo  fequitur,  quod  numerus  forma- 


lis cft  fpccics  Quantitatis  , vt  docet  Ariftotelcs 
in  Pradicamcntu  capit ule  de  Quam  itate , J.  Me- 
ta ph.  texr.  1 8.  SecundA  , fequitur,  quod  numerus 
dicit  aliquod  accidens  fupra  vnitates  materiales, 
ex  quibus  componitur.  Terrid , fequitur , quod 
numerus  eft  ratio  partium  diferetanim  perma- 
nentium,vel  fucccfiluarum,  cuius  peculiaris  paf- 
Ao  cft  numerabilitas  ordine  quodam.  Probatur, 
quia  numerus  cft  quantitas  difcrcta,  qua  forma- 
litcr quxeunque  res  quantx  numerantur  : ergo 
eft  ratio  parrium  diferetanim  permanentium, vel 
fucccfliu arum.  Probo  confcqucntiam , quia  tam 
res  permanentes  quantx , quam  res  fucccfliux 
quantx  poliunt  numerari.  Secunda  pars  proba- 
tur, quia  numerus  cft  rario  formalis,  qui  res  nu- 
merantur ordine  quodam : ergo  numerabilitas, 
vt  dicit  potentiam  pafHuam  ad  numerari,  hoc  or- 
dine eft  eius  pallio. 

f Duplex  eft  numerat  numerat ttt,Scc.  Nota,  quid 
Acut  duplex  cft  quantitas,  fcilicct  quantitas  vir- 
tutis , & quantitas  molis  : ita  duplex  eft  nume- 
rus, qui  confequitor  ad  quanritatem  virtutis, qui 
At  ad  diuiftonem  fecundum  diuerfas  rationes 
formales , Se  dicitur  numerus  tranfcendentalis. 
Eft  etiam  numerus  , qui  fequitur  quantitatem 
molis  , Se  Ac  ad  diuiftonem  materix  i quando 
enim  diuidirur  continuum  Ar  multitudo , in  qua 
conAftit  numerus  prxdicamentalis. 

6 Temput  eft  numerut  motu t fecundam  priut , & 
paftcriut  Nota  pritnA,quod  hxc  deAnitio  tempo- 
ris non  debet  Ac  exponi , tempus  eft  numerus 
motus, id  eft, morus  numeratus,  fecundiim  prius. 
Se  pofterius,  Acue  aliqui  exponunt : fcd  ftc.rcm- 
pus  cft  numerus  morus  , id  cft  , menfura  ipftus 
nxitus.  Nec  debet  intclligi , quAd  tempus  At  nu- 
merus materialiter  captus , vt  puta  res  numera- 
tx  , nec  numerus  quo  primo , Se  per  fc  numera- 
mus » fcd  cft  numerus, quo  numerato,  alia  nume- 
ramus, vt  in  hac  quxftionc  docet  Scotus : vclut 
per  vlnas  numeratas  numeramus  alia  , ita  per 
tempus  numeratum  numeramus  motum.  Senfus 
ergo  deAnitionis  eft  : tempus  cft  numerus , quo 
plus  vel  minus  difeernimus  motum  : Se  quia  mo- 
tus eft  alius  , & alius  fecundum  prius  Se  pofte- 
rius , i de  A tempus  quo  motum  numeramus , eft 
numerus  motus  fecundum  prius, & pofterius. 

Nota  fccundA,  quod  motus  dupliciter  conft- 
derari  valet , vno  modo  vt  habet  prius,  & pofte- 
rius rcfpc&u  fpatij : Acut  cft  motus  localis , vel 
rcfpe&u  formx.A  eft  altcratio.vel  augmentatio: 
& Ac  cft  fola  ratio  motus.  Aliomodo  conlidc- 
ratur  motus , vt  habet  prius , Se  pofterius  in  du- 
rationc;  fle  Ac  eft  tempus : quatenus  ergo  tempus 
menfuratur  fecundum  quod  darat  in  prius  , Se 
poftcrius,cft  tempus.  Vnde  tempus  cftcntialiter 
cft  duratio  motus , Se  menfura  ipAus  morus  fe- 
cundum prius , Se  pofterius , Se  Ac  intelligitur 
Scotus  in  4.  d.+S.ej.i.  quando  dicit.  Tempus  vi- 
tra motum,  (vt  motus  includit  propriam  fuccef- 
Aonemjnon  addit  niA  rationem  mcnfurx  forma- 
litcr , Se  fundamentaliter  rationes  illas , qux  re- 
quirunrur  ad  mcnfurandum,qux  funt  vnifoTtni- 
tas,feu  rcgulariras.fic  velocitas, eo  quod  menfura 
eft  quid  certiflimum  quantum  ad  rcgulariracero. 
Se  minimum, ciuantum  ad  velocitatem. 
h Concedo  quod  <juantirat  continua  eft  difcrcta.  Se  c. 
Nota,  quAd  Scotus  in  P radicantem  is  , onaft. 
uendo  j.  argumentum  dicit,  quAd  numerus  ali- 
quando tranfumrrar,  vt  generaliter  fumaturpro 
menfura,  forte  propter  hoc,  quod  ratio  mcnfurx 


16. 


Difiutnif. 
f«m  irf/u „ 


»7- 

Mu  tu  h fa- 
rUm  enfrit' 

rarivain. 


Quxftio 

in  quantitatibus  prim6  conucnic  numero , Se  ica 
ponitur  in  definitione  temporis  , non  autem  vt 
cft  quantitas  difereta , Se  clt  xquiuocatio  penes 
fecundum  modum. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

1 8.  T netum  maxime  i bocefftSec.  Hoc  eft  tertium 

Tat.i®J*  XLcjpiculum  huius  tradatus , in  quo  Philofo- 
phus  proprietates  temporis  aflignat.  Et  diuidi- 
tur,  quia  primo  aflignat  proprietates  ipfius  nunc. 

ChOouui  Secundo,  proprietates  temporis , ibi : j Quodigi- 
sone.  tur  tempta.  Primum  diuiditur  in  fex  , fecundum 
fex  conditiones.  Secunda  ibi  : muni fefium  autem. 
Tertia  ibi : Et  cernimur*.  Quarta  ibi : Sed  eia n fit. 
Quinta  ibi : Et  adhuc.  Sexta  ib i.Secundum  quidem. 
ri/U  imae-  Prima  conditio , quod  nunc  eft  notius , quim  fit 
itfoaf  Zi - motus.  Probatur,  quia  illud  cft  notius  tnotu, 
per  quod  motus  cognofcitur  ; fed per  nunc , fcili- 
cet  per  mobile,  cui  cft  idem  ipluin  nunc  t co- 
gnolcimus  motum  ; igitur  nunc  cft  notius  motu. 
Alaior  nota  eft  : & minor  patet , quia  per  hoc, 
quAd  mobile  prius.  Se  pofterius  eft  alibi,&  alibi, 
cognofcimus  motum.  Et  tunc  concludit  con- 
duiionem  vltimam  alterius  capituli  , (cilicer, 
qu&d  nunc  manet  idem  fccundumeflentiam  per 
totum  tempus , licet  fit  aliud,  Se  aliud  fecundum 
cxrrinfccam  denominationem. 

Afanifrjlumefiautern.uk  ponit  fecundam  pro- 
prietatem, fcilicet,  qubd  fi  tempus  * non  iktnunc 
non  eft.  Et  e contra,  fi  nttoc  non  fic , tempus  non 
erit.  Probatur,  quia  nunc  fc  habet  ad  tempus,ficut 
mobile  ad  motum,  Se  vnitas  ad  numerumrmodd 
mobile  non  poteft  efle  fine  motu , nec  e contra. 

Se  numerus  non  poteft  efle  fine  vnitate  , Se  per 
confcquens  fi  tempus  non  e II  y nunc  non  cft , & fi 
nunc  non  cft,  tempus  non  cft. 

1 5».  Et  continuum  tempui  efi.T  crtia  proprictas,qubd 

^ fimiie  eft  de  nunc  ad  tempus  , ficui  de  pundo 
ad  lineam : quia  ficui  linea  continuatur  per  pun- 
da , ita  eriam  tempus  continuatur  per  nunc , fci- 
licctpcr  inftamia.  Se  diuifio  temporis  fit  per 
inftans. 

Tnt.ioc.  Sed  da*  i fic  quidem.  Quarta  proprietas  eft  dif- 

ferentia inter  pun&um,  & nunc , quia  ex  quo  di- 
dum  cft  iam  , quiid  fimiie  fit  de  pundo.  Se  nunc. 

Et  ideo  ne  credatur,  quid  fit  omnino  fimiie,  di- 
cit Ariftorclcs  quod  pundus  , & nunc  differunt 
in  hoc  , quid  propter  fui  permanendam  poteft 
bis  fumi  idem  numero  pundus  , Se  pluries  nu- 
merari ; fed  idem  nunc  non  poteft  bis  fumi , quia 
mobile  continue  inorum  non  cft  pluries  in  eo- 
dem loco  prxcisc,lcilicct  arquali : modo  ifte  ter- 
minus nunc  fupponit  pro  mobili  concinucmo- 
ro  , conuorando  ipfum  efle  in  loco  libi  xquali 
przcisc. 

Tat.  107.  £■*  adime  } mani fr  fiunt  e fi.  Quinta  proprietas, 

quid  nunc  non  cft  pars  temporis.  Probatur, quia 
pundus  non  cft  pars  Iinex,  nec  mutatum  ejfe  pars 
motus : quia  iam  linea  componeretur  ex  puniris; 
igituraww  non  cft  pars  temporis. 

*0.  Secundum  quidem  terrnintu.  Sexta  proprietas, 
nnbd  ip fi  nunc  e non  conuenit  ratio  temporis, 
fcilicer  menfurare  , fecundum  quod  eft  terminus 
temporis;  fed  libi  conuenit  rario  mcnfiirx,  fe- 
cundum quod  aliquid  numeratur  per  ipfum.fic- 
ut  tempus  cft  menfura  omnium  temporalium,i(a 
nunceii  menfura  omnium  momentorum. 
fntmtttn  Quod igitur  tempta.  Hic  iffignar  proprictarcs 
temporis ; & funt  fex.  Prima  cft , quid  tempus 


XVII.  295 

cft  continuum.  Probatur,  quta  tempus  eft  men- 
fura motus  fecundum  prius,  & pofterius ; igitur 
rerapus  cft  continuum.  Tenet  conl"cqucntia,quia 
motus  cft  continuus ; igitur  non  poteft  mcnfiira- 
ri,  nili  per  continuum. 

Mittimtu  + autem  numertu.  Secunda  proprietas  Ten.  10S. 
eft , quod  in  tempore  cft  quodammodo  dare  mi- 
nimum , Se  quodammodo  non ; quia  ea  rarionc, 
qua  tempus  cft  numerus , in  tempore  eft  dare 
minimum , quia  minor  numerus  cft  binarius  , Se 
minimum  (impliciter  in  numero  cft  vnitas,  vt  in  ride  eontra- 
minicro  annorum  vntis  annus  i fed  fecundum  didimd  zi- 
quod  tempus  cft  continuum , non  eft  dare  mini- 
niuin  in  tempore,  imino  cft  diuifibile  in  femper 
diuifibilia. 

Munifefitm  y autem  tfi.T crtia  proprietas, quid  1 !• 

rempus  non  d cft  velox, neque  tardum. Probatur,  Text-ioj. 
quia  velox.  Se  tardum , non  attribuuntur  motui 
nili  ea  ratione  qui  motus  cft  mcnfurabilis  tem- 
pore, modo  ei  ratione,  qui  motus  cft  tempus, 
motus  non  cft  mcnfurabilis  , fed  menfura  ; igi- 
tur rempus  non  cft  velox  , vel  tardum , fed  tem- 
pus bene  dicitur  multum , vel  partium , eo  quid 
eft  numerus  j Se  dicitur  longum  , vel  breue , eo 
quid  eft  continuum. 

Et  idem  6 eti.tm  vbiqke. Quarta  proprietas, qu&d  Text.  110. 
eorum  c qua:  fimnl  funt,  cft  idem  tcmpus;&  eo- 
rum qua:  non  funt  limul , non  eft  idem  tempus: 
ficut  illorum  qu.x  pertranfita  funt,  Se  eorum  que 
funt , non  eft  idem  rempus , fed  omnium  fimul 
exiftentium  eft  idem  tempus  : qnia  tempus  eft 
menfura  exrr infeca : modidiucrforum  bene  po- 
teft efle  eadem  menfura  cxtrinlcca. 

simpliui  7 autem  vt  contingit.  Quinta  proprie-  Text.  1 1 r. 
ras,  quod  f ficur  comingic  motum  iterari , ita  et- 
iam contingit  idem  tempus  iterari , vt  autum- 
num, ver,  hyemeni , Se  arftatem  ; Se  debet  intcl- 
ligi  vere,  id  eft  coniimilc,  quantum  ad  proprie- 
tates , Se  conditiones  rerum  exiftentium  in  tem- 
porc;vt  li  vnoverc  contingat  elementa  efle  ven-  * 

tola,  Se  licca  , poflibile  cft  quod  iterum  alio  vere 
fim  coufimiles  difpofitioncs;  & hoc  eft  pro  ran- 
to  ,quia  rempus  cft  inotus  corii, quem  contingit 
redire  confimilcm. 

Aon  filum  S autem.  Sexta  proprietas  , quod  1Z. 
non  foium  tempore  mcnfurainus  motum : itnmi  Texti  1». 
etiam  motu  quandoque  menfuramus  tempus. 

Probatur , quia  motu  mcnfnrarc  tempus  non  cft 
aliud,  nifi  per  cognitionem  motus , quanrus  eft, 
cognofccrc , quantum  cft  tempus ; fed  fic  accidit:  yid*  nntra- 
ergo,*rc.  Probatur,  quia  ficut  numero  equorum  diOi-nt  z%- 
cognofcimus  quot  funr  equi , ita  e conuerfo  pri-  "***. 
mi  per  vnum  equum,  deinde  per  aliuni,  & fic 
confcqticntcr  deucnimus in  rationem  diftinitarn 
multirudinis,cognofcendoquanramultitudo  cft. 

Secundi  9 paret , quia  motus  g magnitudo  , Se  Text.  1 ij. 
tempus  fe  inuieem  confcquumur  quantum  ad 
magnitudinem  diuifionem : igitur  nota  quan- 
titate vnius,fcilicct  temporis,cognofcctnr  quan- 
titas alterius,-*:  ccontra.  Tertii,  pater  ad  ex- 
perientiam, quia  motu  horologij  cognofcimus 
quantitatem  rcmporis,vt  quota  hora  cft.Quarri, 
quia  operar  ij  cognofcemex  per  vifttm , quanrita- 
tem  fuz  operationis  , quando  non  vident 

Solem  ,cx  quantitate  fuar  operationis, 
arguunt  quantitatem  temporis , Se 
iudicanc  quantum  tempus  cft 
tran  facium. 


Bh  4 


ANNO 


296 . Lib.  1 V.  Phyficorum 


ANNOTATIONES. 

1 j.  a Q/ tempus non /£r,nunc  non  ejl.  Nota, quid  ra- 
KMt  &um-  v3tio  huius  cft , quia  nunc  & tempus  dicuntur 
fm  Utuntur  ad  conucrtentiam  , ficut  mobile,  Sc  motus :vt 
adctuuirtru-  c„  jm  fcquitur,  motus  ejl : ergo  mobile  monetur ; Sc  C 
conuerfo  , ejl  mobile  in  quantum  mobile  , ergo  motus 
tfi\  ( nam  ratio  mobilis  exercetur  in  motu)  ita 
(equitur,  tempus  ejl ; ergo  nunc  temporis  ejl, coniun- 
gens  pr.rtcritum  cum  futuro  ;&  c conuerfo  fc- 
. x.  quitur.  Inflans  ejl , ergo  tempus  ejl : nam  nunc  con- 
notat  continuationem  prxteriti  cum  futuro. 

..  b Simile  ejl  de  nunc  ad  tempus , fu  ut  de  punElo  ad 
lineam.  Nota  , quod  in  quatuor  comparantur 
ttmp»-  nunc  temporis,  & mobile.  Primum  efl,  quod  nunc 
ns  er  mobile  fe  habet  in  tempore,  ficut  mobile  in  motu  : nam 
ZKZ  ^‘cut  ^uxus  raooilis  cft  motus , ita  fluxus  inflan- 
tis cft  tempus.  Secundum  eft,quod  nunc  fc  haber 
ficut  vnitas  numeri ; nam  licet  prius , Sc  pofte- 
riusin  motu,qtix  funt  tempus,mu  continua, nu- 
merantur tamen  per  modum  plurium  : quoniam 
vnum  nunc , puta  exiftentia  in  hac  parte  fpatij 
(iuxta  opinionem  quam  hic  defendit  Scotus) 
habet  fc  ficut  vna  vnitas, & exiftentia  in  alia  par- 
te , ficut  alia  vnitas.  Tertium  efl  , quod  partes 
temporis  continuantur  ipfo  nunc  ■,  & praeterea 
quarto,  diuiduntur  ipfo  nunc,  quemadmodum  Sc 
partes  motus  continuantur,  & diuiduntur  quo- 
dammodo ratione  mobilis  : fi  enim  non  cllet 
vnum  numero  mobile  quod  mouerur , non  cflet 
idem  motus,  ita  fi  idem  inflans  non  coniungcret 
prxtcritum  cum  futuro , non  cilct  idem  tempus. 
Etrurfns,  ficut  idem  mobileexiftens  in  hoc  pun- 
ito fpatij  determinat , &c  fciungir  prxteritam,& 
fututam  partem  motus  , ita  Sc  idem  nuncdifcct- 
nit  clapfum  tempus  i futuro  : quatenus  ergo  cft 
finis  vnius  Sc  principium  alrerius  , habet  vtrum- 
que  , fcilicet  quod  diflinguat  inter  przteritum, 
Sc  futurum  » Sc  rurfus  ex  ambobus  faciat  vnum 
tempus  continuum  , quemadmodum  punitum 
medium  magnitudinis  vtrumque  facit , fcilicet 
diflinguit  inter  partem  priorem,  Sc  pofteriorem, 
& copulat  ambas. 

24.  c Ipf  nunc  conuenit  ratio  temporis  , fi  licet  men- 
fsrare.Noti,  quod,  cum  inflans  fit  terminus  tem- 
poris, 8c  fir  fubic&iuc  in  ipfo  tempore , quod  cft 
in  primo  mobili ; videtur  quod  non  polfit  ede 
menfura  motuum  inferiorum.  Idei  dicit  Arifto- 
tclcs  quod  quatenus  inflans  efl  terminus  dura- 
tionis , aut  continuatiuum  partium  eius,  non  efl 
tempus, fcd  accidens  temporis  ■,  ficuti  punitus  efl 
accidens  linea; : quatenus  aurem  numerat  (id  efl, 
quatenus  duraciono , Se.  fucccflionc  motus  illius 
primi  mobilis  metimur  durationem  motuum  in- 
feriorum ) illa  duratio , Sc  fucccflio  efl  numerus. 
Quid  fi  quis  dubiter,  quod  nunc  indiuifibile  nul- 
latenus fir  numerus,  Sc  menfura,  icd  duratio  ipfii 
motus.  Dicitur , quod  illam  durationem  caufa- 
liter  appellat  nunc  fluens  & numerans ; quia  fin- 
gitur rcfultare  ex  eodem  nunc  fluente,  ficut  linea 
ex  du&u  puniti.  Vel,  vt  hic  dicit  Scotus  , quod 
nunc  aliud  menfurar  i tempore  : menfurat  enim 
omnia  momenta  fimul  exiftentia. 

I y.  **  Tempus  non  ejl  velox,  neque  Mr^«wi.Nota,quod 
tempus  confideratur  fecundum  duplicem  ratio- 
nem. Primo,  vt  cft  quantitas  continua. Secundo, 
vt  per  intcllcltum  induit  modum  quantitatis  dif- 
cretx ; qua  ratione  dicitur  numerus.  Secundum 
priorem  rationem  dicitur  longum,  & brcuc:qux 
funt  accidcmiaquancitatis  continua: ; fecundum 


veri  pofleriorem  dicitur  multum  , Sc  paucum* 
quz  funt  accidentia  quantitatis  difcrctx.  Velox 
autem , aut  tardum  non  dicitur  nifi  illud  , quod 
numeratur  aliqua  menfura.  Dicitur  enim  velox 
motus  , quo  in  paruo  tempore  percurritur  ma- 
gnum fpatium  : tempus  autem  non  menfuratur, 
fcd  efl  aliorum  mcnlura,  Sc  idci  non  cft  velox, 
neque  tardum. 

« Eorum  qua  fmul  funt , ejl  idem  tempus.  Nota,  gy|)JU  ^ 
quod  tempus  przfcns,  vt  dies  pnefens , menfis  idmtimfLi. 

[irxfens  , &c.  efl  vnum  continuum ; ficut  vnum 
ignum  , aut  vnus  homo ; fcd  przteritum,  & fu- 
turum funt  altera  j id  efl  , funt  partes  diftinltx: 
atque  adeo  eorum , qux  fimul  exiftunt,  efl  vnum 
tempus  : eorum  autem  , qux  pertranficrunr,  Sc 
qu*  modi  fune , vel  quz  funt  futura , non  efl 
idem  compos ; quia  przteritum  tempus  , Sc  prx- 
fens.vcl  futurum  funt  rempora  diuerfa.  Sed  quia 
poflctquis  obiicere  , quod  quemadmodum  nu- 
merus denarius  in  genere  Quantitatis , cft  idem, 
quo  numeramus  decem  equos , aut  dcccra  lapi- 
des : ideoqtie,  cum  tempus  fit  numerus,  idem 
tempus  cft  przteritum,  & futurum.  Rcfpondct, 
uod  tempus  non  cft  vt  numerus  formalis  ab- 
raltuj  per  inrellcllum,  quo  numeramus, fcd  cft 
numerus  numeratus  , qui  accipitur  fecundum 
prius  , &pofterius  : quz  quidem  partes  funtdi- 
ucrfx ; quia  inflantia  initiatiua,  & terminatiua 
prxterirz  partis  alia  funt  ab  inflantibus  futuris: 
atque  adei , ctfi  numerus  formalis , quo  nume- 
ramus , efl  idem  centdin  equorum  , Sc  centum 
hominum  : nihilominus,  cum  numeri  numerati 
fint  diuerfi,  puta,  equi,&  homines,  fit,  vt  prius, 

& poflerius  etiam  fint  diuerfa.  Nomine  numeri 
formalis  non  intelligas  animam  numerantem, 
fcd  obic&iuam  illam  rationem  numeri  per  in- 
telleltuin  abftraHatn  ab  his,  & illis  rebus  nu- 
meratis. Videjloannem  Canon.4.  PbyJic.qtufl.j. 
artic.x. 

f Sicut  contingit  morum  iterari  , ita  tfr  tempus.  1 6. 
Nota,qu6d  ficut  motus,ita&  tempus  redit  idem  Trmfmnlit 
in  fperie  , non  tamen  idem  numero ; ficut  enim  Memfatb 
anno  clapfo  Sol  motus  fub  Zodiaco  ab  vno  cer-  nwm' 
to  figno  , verbi  gratia, ab  initio  aricris,quoaduf- 
que  rediret  ad  idem  punitum , facit  vnum  an- 
num ; ita  modo  incipiens  ab  eodem  punito , re- 
dicnfque  in  idem  , ficut  facit  eundem  motum  in 
fpecic,  facit  annum  fpccie  eundem  , numero  ve- 
ro diuerfum.  Er  eodem  modo , vt  anno  prxtcri- 
to  fecit  quatuor  temnora,  ver , zflatem  , autum- 
num , & hyemem  , falturus  efl  ifto  anno  eadem 
tempora : portionibus  motus  per  cadcin  figna 
Zodiaci  diflinltis , nempe  ab  initio  Arietis,  vf- 
que  ad  initium  Cancri  deferibitur  ver , Sc  inde 
vfque  ad  initium  Librz  zflas , indeque  vfque  ad 
initium  Capricorni  autumnus  , Sc  inde  vfque 
ad  Arietem  hycms  , vt  in  trallatu  fphxrx  cft 
videre. 

5 Qjtia  magnitudo  cr  motus,  dr  tempus,Scc.  Nam, 
cognito  motu,  faciliter cognofcimus  quantita- 
tem vix;  Sc  c contra  fi  cognofcamus  quanta  cft 
via,  faciliter  cognofccmus  quantus  efl  motus. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

QToniam  1 autem  tempus.  Hoc  cft  quartum  *7* 
Capitulum  huius  traHatus , in  quo  Philo-  Texti  14- 
Tophus  determinat  de  tempore  per  comparatio- 
nem ad  ea , qu*  funt  in  remporc.Er  primi  often- 
dit.qualitcr  motus  efl  in  tcmporc.Secundi,qua- 

lirer 


.* 

Qusftio 

liter  qoics.  Tertio,  qux  entia  funt  in  icmpore,& 
qux  nou.  Secundum  ibi : Quartum  tutem  temptu. 
Tertium  ibi : Qpare  quacunque.  Primo  prxmit- 
tit  fuppofltioncm.  Secundo , profequitur,  ibi  : 
rilt  nntro-  Et efl moti  in tempore efle.  Suppolitio  cft  illa, quid 
tempus  eft  * mtfnfiira  motus  : & hoc  per  iftum 
modum  , quia  dc  tempore  oportet  accipere  ali- 
quam partem  denominatam  , & notam  , cuiuf- 
moJi  cft.vna  hora,  qux  cft  ortus  vigcfimar  quar- 
ta: parris  xquinodialis:&  tunc  per  illam  partera 
Irpius  replicatam  men  fu  rabi  mus  totum  motum, 
quemadmodum  per  cubitum  fxpius  replicatum 
meriforainus  magnitudinem. 

, Et  efl  metum  in  tempore  tffi.  Profequitur, & pri- 

mo oftcndit,qualitcr  morus , Sc  res  permanentes 
funt  in  tempore.  Et  primi  facit  hoc.Sccundo  in- 
fert corollarium  ibi : Quoniam  tonem  numertu  tem- 
pto efl.  Primi  ponit  conclufiones.Secundi  deter- 
minat, ibi:  In  tempore  enim  efle.  Prima  conclufio 
Texui  j.  cll  i fla.  Motum  euc  i in  tempore  non  cft  aliud, 
quim  motum  menfurari  tempore.  Secunda  cft, 
quod  alias  res  amotu  eficin  tempore,  non  eft 
fitU  tmtrf  aliud,  quam  ej fi  ipfarum  menfurari  tempore , ita 
daimf  Zi-  vt  tempora  cognofcatur , quantum  illa  funt, 
vel  quant um  duran  r. 

lS.  In  tempore  enim  eft.  Hic  declarat  diftinguendo, 

Mfiidiiei-  dicens , quod  aliquid  poteft  dici  efl  e in  tempore 
tm  tj»  i»  triplirirer : vno  modo  quia  eft  , quando  rempus 
m‘  eft.  Alio  modo,  quia  dicimus  ipfum  cllc  in  rem- 
**  ’ pore,  quemadmodum  dicimus  aliquid  cllc  in  nu- 
mero : Sc  hoc  dupliciter.  Vno  modo , quia  cft  in 
numero  tanquam  pars  numeri.vel  paflio  attribu- 
ta numero : &:  fecundo  modo  dicitur  aliquid  cllc 
in  numero, quia  menfuratur  numero. 

Quoniam  autem  numertu. Dcchr at  ifta  membra, 
dicens , quid  ficut  b vnitas  cft  in  numero  tan- 
quam pars , ita  nunc  eft  in  tempore  tanquam  pars 
in  toto  , quemadmodum  dicimus , quod  dies  cft 
in  anno  ; Ced  a liz  res  fnnt  iu  tempore  tanquam 
in  illo , quo  menfu rantur. 

Tal  lli-  Mamfefium  j autem.  Oftendit , quod  nihil  eft 
in  tempore  primo  modo  , fcilicer  quod  nihil  efl 
in  tempore,  et  eo  quod  eft , quando  tempus  eft. 
Probatur.primi  dupliciter,quia  nihil  eft  in  loco, 
ex  eo  quod  eft,  quando  locus  eft,  ncc  in  motu, ex 
eo  quid  cft.quando  motus  eft ; igitur  nihil  eft  in 
tempore  cx  co  quid  eft.quando  tempus  cft.Con- 
fcqucntia  tenet  per  fimifc  ; Sc  antecedens  appa- 
ret : quia  fle  omnia  elTcnt  in  moru , Sc  in  loco. 
Secundi,  fl  flc.fequcretur,  quid  quxlibet  res  ef- 
l et  in  quolibet , Sc  quid  corium  eflet  in  grano 
milij,  quod  cft  falfum.  Ec  patet  confequcntiaj 
quia  aliquid  dicitur  efle  in  alio  , ex  co  quid  eft, 
quando  illud  aliud  eft,  modi  quodlibct  cft, quan- 
do quodlibct  aliud  eft. 

19  Quoniam  4 aut  em  efl  in  mtruero.Jnfctt  tria  corol- 

TeK.it7.  kn*-  Primum  eft  , «juid  omne  illud, quod  cft  in 
rcroporc,  exceditur  a tempore,  fciliccr  a duobus 
fH»  tntri.  extremis , ante  Sc  poft.  Probatur,quia  omnia  exi- 
d&mt  zi.  ftenria  in  tempore, ncccflc  cft  contineri  fub  rem- 
***  porc  , fleat  omnia  exiftentia  in  loco  neceflc  eft 
contineri  fub  loco  ; Sc  flem  locus  excedit  loca- 
tum , capiendo  locum  pro  corpore  locante,  ita 
etiam  tempus  excedit  illud, quod  cft  in  tempore. 
Secundum  corollarium  cft,  quod  entia,  qux  funt 
fub  tempore, patiuntur  a tempore.  Probaturpri- 
mi , ex  vfu  loquendi.  Vndc  confueuimus  dicere, 
quod  tempus  facit  tabefcere.A:  fenefeere  omnia, 
qux  funt  fub  tempore,  Sc  eft  caufl»  obliuionis; 
idci  c potius  foleinus  dicere,  quid  tempus  eft 


XVII.  297 

caufa  mali,  qu.Hm  boni.  Secundo,  patet  corolla- 
rium.quia  illud, quod  eft  per  fc caufa  corruptio- 
nis illotum, qux  lunt  fub  tempore, eft  caufa  qua- 
re entia  fub  tempore  patiuntur : (cd  tempus  eft 
per  fe  caufa  corruptionis, quia  tempus  eft  corium 
continue  moium  , quod  alterat  res  naturales  i 
difpoflrionibus  flbi  conucnientibus  , fecundum 
natanun,&  tandem  facit  eorruptioncm.Tcnium 
corollarium,  quod  illa, qux  femper  d funt.fccun- 
diim  quid  femper  funt , non  funt  in  tempore. 

Probatur , quia  tempus  non  excedit  efle  ipforum, 
nec  ^ ipforum  eft  fub  tempore  ficut  men  fura- 
tum fub  menfura : cuius  flgnum  cft  quod  huiuf- 
modi  nunquam  patiuntur  i tctnpotc  plus,  quam 
fi  non  eflent  in  tempore. 

Quoniam  autem  f tempus.  Hic  oftendit  quali-  J O. 
ter  quies  cft  in  tempore  ; Sc  cft  ifta  conclufio,  Tat.  ttf. 
quid  quies  eft  in  tempore  fic  , quod  menfuratur 
tempore,  eo  modo  quo  motus, & res  permanen- 
tes : Sc  primo  prxmittir,  quod  non  omne  immo- 
bilcquicfcit ; fcd  illud, quod  priuatum  cft  motu, 

& aptum  natum  cft  moueri.  Tunc  arguitur  fic; 
motus  menfuratur  tempore ; igitur  & quies.  An- 
tecedens patuit  priis ; confequentia  probatur, 
quia  mcnlurari  tempore  non  cft  aliud,  quam  co- 
gnofei  ner  tempus,  quantum  cft : modo  moius,& 
quies  funt  priuatiue  oppofira;  & priuatio  co- 
gnofritur  per  habitum  , fcd  motus  cognofeitur 
quantus  cft,  per  ccmpusjquia  menfuratur  tempo- 
re ; igitur  fimiliter  quies  menfuratur  tempore. 

MenfierabU  autem  temptet  id , &c.  Infert  quod 
motus , & quies  fecundum  fuas  c rationes  abfo- 
lutas  non  men  furantur  tempore ; quia  per  tem- 
pus non  cognofcirur , quid  motus  cft , Sc  qux  fit 
ratio  motus  ; fcd  per  tempus  cognofcimus  quan- 
tus fuit , fciliccr  motus , Sc  quies , ita  vr  tempo- 
re cognofcatur  quantitas  durationis  motus,  Sc 
quietis. 

Quare  6 quacunque  neque  innuentur.  Infert , qux  J f . 
fimt  in  tempore  , &:  qux  non : Sc  cft  primum  di-  Tcxt.i  1 9. 
dum,  quid  illa  , qux  neque  moucntur,  neque  "s 

. * * . 1 _ . * . funt  1 uutti- 

quicfcunr, non  lunt  in  tempore.  Probatur,  quia  ^ trf 

clle  in  tempore , eft  menfurari  tempore  : modo 
tempus  cft  menfura  motus  Sc  quictis.Sccundi  in- 
fert, quid  illud, quod  ( nunquam  cft, non  menfu- 
ratur remporc  : quia  nonelTc  ipfius  non  poteft 
excedi  a tempore,  co  quod  femper  non  eft.  Ter- 
tio , quod  cx  quo  tempus  eft  menfura  aliquorum 
per  fc  vt  motus,  & aliorum  per  accidens,  fcilicer 
quictis;manifcftum  eft, quod  omnia  illa, quorum 
cllc  menfuratur  tempore , nata  funt  moueri , vel 
quiefeere.  Quarto , quid  omnia  generabilia , Sc 
corruptibilia  , Sc  vniticrfalitcr  omnia  , qux  ali- 
quando funt , Sc  al iquando  non  funt , ncccflc  cft 
efle  ipforum  men  furari  remporc.  Probatur , quia 
tepus  cxcedircllc  ipfortim:idci  menfurac  iplum. 

Quinti , quod  tempus  eft  menfura  eorum  * qux 
non  funt : verbi  gratia , eorum  , qux  non  funr, 
quxdam  liint  futura , Sc  quxdani  funt  prxrcrira, 

Sc  iftamm  nontjje  men  furamus , poft  qu^m  fue- 
runt: verbi  gratia, dicimus,  milfcanni  lunt,  quod 
Ariftoreles  fuit.  Sexto, quid  illorum, qux  femper 
funt, non  eft  menfura : Sc  patet  pro  tanro,quia  tjfe 
ipforum  non  poteft  ntenlurari  tempore. 

ANNOTATIONES. 

a np  Emptu  efl  menfura  motus.  Nora , quid  du-  $ *" 

1 pliciteraliquamefuranrur  temporerqux- 
dani  enim  funt  qux  tempore  roenfuramur , non 

fbliui  ur. 


15- 

Vnum  in  nu- 

W7ITS  tfl  d M- 

,l.x. 

ViJt  Z am«rm 
in  ttb.  lit.H . 

J- 


298  Lib.  I V.  Phy  ficorum 


tcm , 8c  ali)  dualicarcm ; vrrique  enim  verum  di- 
xenint, accipiendo  numerum  diucrfimodc,vt  di- 


Colit m quantum  ad  fuam  exiftentiam  , 8c  dura- 
tionem , fed  etiam  quantum  ad  id  quod  funt,  fe- 
cundum fuam  eftenciam , Ac  quidiratem.  Qux- 
dam  verb  qua;  mcnluramur  non  quo  ad  qui- 
di cacem  , fed  quoad  durarionero.  Alia'fuut,qux 
neutro  modo  menfurantur  tempore,  vtDeus&r 
Intel]  igentiar,  Primi  generis  funt  morus;  tem- 
pus enim  eft  menfura  inorus,  id  cft,  eius  qui- 
diratis,  fic  ipfius  moneri , id  eft,  durationis  motus. 

Et  ratio  cft,  quia  quiditas,  Ac  edentia  motus 
fft  cife  ens  fuccefliuum.  Eft  autem  tempus  men- 
iura  morus , quemadmodum  cubitus  eft  menfu- 
ra  panni,  vel  ftadij : metttur  enim  vnam  partem 
aliquotam  , qux  aliquoties  fumpta  facie  to- 
tum : ira  rempus  menfurat  motum,  determinan- 
do vnam  particulam  motus, qux  aliquoties  fum- 
pta reddit  totumrvelut  vna  hora  temporis  men- 
. furar  vjgefimam  quartam  partem  morus  vnius 
diei , quz  vicies  quater  multiplicata  facit  mo- 
tum totius  circuli  diurni.  Secundi  generis  funt, 
qux  non  menfurantur  tempore  fecundum  qui- 
di  tat  em  , quia  non  funt  entia  fucccfliua,fcd  per- 
manentia , vt  homo , lapis, & ftmilia,  nec  et- 
iam fecundum  eorum  quantitatem.  Nam, quan- 
tus fit  homo  non  mcnlurarur  tetnpore,  fed  pal- 
mo , aut  cubito,  fed  quantum  ad  durationein. 
Tempus  ergo  primo  6c  per  fc  cft  menfura  mo- 
tus , aliorum  autem  ratione  morus,  id  cft, quate- 
nus mobilia  funt.  Vnde  quia  quiditas  hominis, 
aut  Iapidis  non  eft  fuccefljo,  exiftentia  autem, & 
duratio  illorum  confiftit  in  motu, & fucccllionc, 
ratione  illius  funt  in  tempore, 
h Sicut  vnitAt  in  numero  tnn^uom  pars.  Nota, 
quod  vnum  repertu  in  numero  eft  duplex, quod- 
dam cft  quod  confequitur  generaliter  omnem 
numerum, licut  propria  pallio  (equitur  fuum  fub- 
icckum.Icacnim  qpamlibet  fpecicm  numeri  con- 
fcquitut  fua  propria  vnius  , licut  propria  pallio 
fuum  proprium  fubie&um.  Vnde  licut  vnitas  in 
generati  confequitur  ens  in  generali ; ita  deter- 
minata vnitas  determinatum  nuinerum.fic  etiam 
ipfum  numerum  in  generali ; & hxc  vnitas  non 
cft  principium  numeri  , fed  magis  b conuerfo: 
quia  numerus  eft  fubie&um  talis  partionis;  mo- 
do nulla  pallio  cft  principium  fui  fubic&i , cum 
fu  pofterior,  fed  potius  e conucrfp.  Alia  cft  vni- 
tas.qu*  non  confcquitut  fic  numerum ; fed  ptx- 
cedit  omnem  numerum  naturaliter ; & hxc  cft 
duplex.  Altera  cft  alicuius  diuilibilis  , ex  cu- 
ius diuifionc  aliquo  modo  caufatur  numerus ; fic 
ifta  non  cft  per  fc  principium  numeri , fed  per 
accidens  : quia  huiufmodi  vnitas  corrumpitur 
ad  generationem  numeri : nam  fecundum  quod 
continue  crefcit  numerus,fic  continue  dcctcfcit, 
vel  cocrumpirur  illud  vnum  , cx  cuius  diuifiq- 
ne  fit  numerus.  Altera  verb  cft  vnitas  abftra- 
hens  a diuilione  , fic  indiuifione  , licet  vtrum- 
que  portit  fibi  accidere , ad  quam  terminatur  di- 
uifio  prxcedcmisvnitatis  : fic  ifta  eft  per  fc.  Hzc 
etiam  vnitas  eft  aliquo  modo  numerus , fic  ali- 
quo modo  non  \ poteft  dici  numerus  quatenus 
numerus  fumitur  generaliter  pro  omni  menfu- 
ra Ai  feret  a permanente  : nam  hoc  pa&o  prima 
vnitas  eft  ptimus  numetus  : at  non  poteft  dici 
numerus , quatenus  numetus  fumitur  fpccialitet 
pro  menfura  permanente  diuiftbili , fic  difereta: 

. quia  hoc  modo  accipiendo  numerum  , primus 
numerus  eft  numetus  binarius ; fic  ex  hoc  intcl- 
, ligitur  id  quod  Phllofophi  antiqui  loquemes  de 
numero , dicebant, primum  numerum  efle  vnita- 


Itum  eft.  • ' 

Exhisdico  , quod  licut  aliud  eft  fubic&um  J4- 
accidentis,  aliud  ipfum  accidens;ita  aliud  eft  elle 
intrinfccum  fubie&o , fic  aliud  accidenti ; vel 
aliud  eft  elle  partem  fubl'e#i>fic  aliud  cft  elle  par- 
tem accidenris;fiC  aliud  huius,  A:  aliud  illius  vni- 
tas ; atque  adeb  vnitas , quz  eft  principium  nu- 
meri, non  eft  pars  numeri , vt  numerus  cft  acci- 
dens de  genere  Quantitatis,  fed  eft  aliquid  fiibie- 
&i  numeri:  numerus  enim  cft  quoddam  accidens 
fundatum  fuper  vnitates  , licut  vnitas  fundatur 
fuper  quantitatem  continuam.Qubd  autem  vni- 
tas non  lit  pars  numeri , probatur , quia  pars  in- 
trinfcca  rei  femper  cft  ciufdcm  generis  cum  fuo 
toro  , cuius  eft  pars ; fed  vnitas  , quz  cft  princi- 
pium numeri  , non  femper  eft  eiufdem  generis 
cum  ipfo  numero  : quia  vnitas  lapidis  non  eft 
eiufdem  generis  cum  numero ; ergo.&c. 
e Potius  /olemus  dicere, quod  tempus  eff  caufa  nudi. 

Nota,  quod  tempore  res  tabefiunt,  id  eft,putre- 
fiunr.aur  marcclcunt , Ac  fenefeunt , fic  homines 
rerum  obliuifcuncur : tabefiunt  quidem  res  ina- 
nimarz,  fenefeunt  res  omnes  animatz,  fic  homi- 
nes rerum  obliuifimntur.  Et  quamuis  tempus 
vernuin  videatur  effe  caufa  germinationis!  fic 
nouitatis  contra  fcne&urem  , ac  floriditaris  ar- 
borum contra  tabem ; cbm  enim  pulchriores  fint 
adoicfccntes  , quam  infames,  fic  pueri , videtur 
tempus  elle  in  caufa; fapi entia  etiam  atque  fcien* 
tia  maior  eft  in  fenc  , quam  in  iuuene , atque 
adeo  tempus  eft  fcicntiz  caufa  contra  obliuio- 
nem , taincn  ndn  cft  tempus  caufa  per  fc  nili 
corruptionis : quia  fc  folo  ex  natura  fua  cft  di- 
re&c  illius  caufa,  nam  eo  iplo , quod  eft  men- 
fura motus , facit  res  elongari  ^ fuis  principiis: 
fic  per  hunc  modum  cft  per  fc  caufa  corruptio- 
nis , non  obftante , qubd  funt  etiam  aliz  corru- 
ptionis caufx  , quas  Ariftotclcs  non  negat.  Cx- 
terum  tempus  non  eft  dirc&c  fc  folo , fic  ex  natu- 
ra fua  caufa  petfc&ionis , fed  concomitanter. 

Nam  caufa  fcicntiz  non  eft  certi  tempus  , fed 
tnagiftcr , ingenium,  fic  experientia , qux  funt  in 
tempore  ; fic  in  hoc  fenfu  vulgo  fertur  tempus 
multa  docere , fic  pariter  generationis  , & au- 
gmenti rerum  , fic  pulchritudinis , non  tempus, 

Fed  Sol  cum  caulis  fecundis  , qux  funt  in  tempo- 
re , funt  direfte  caufa. 

d IlU , que.  femper  funt  fecundum  quod  femper  funt , JJ. 

Scc.  Nota,  quod  contra  hoc  di&um  Ariftotclis 
videtur  elle , qubd  morus  coeli , quamuis  fic  per- 
petuus , nihilominus  cft  in  tempore  , vtpote, 
cbm  fit  cius  menfura , immo  tempus  proprii  eft 
accidens  illius  regulatirtlmi  motus  , vel  faltem 
propria  partio  cius.  Huic  obic&ioni  rcfpondet 
Ariftotcles  dicens , Sempiterna  non  tjfe  in  tempore, 
quatenui  femper  fuut , id  eft , quantum  ad  eorum 
ejfe , fic  ducationem  , cui  non  obflat  eorum  acci- 
dens , id  cft , motum  ccclorum  elTc  in  tempore: 
nam  quamuis  cx  natura  fua  fit  pcrpetuus.vt  rem- 
pus , nihilominus  quia  fua  edentia  confiftit  in 
fucccflionc  prioris , fic  pofterioris , poteft  nume- 
rari per  horas, fic  dies. 

e Motus , & quies  fecundum  fuat  rationet  abfo- 
lut  44  non  men furantur  tempore.  Nota,  qubd  mobi- 
le non  menfura tur  fimplicitcr  tempore  fecun- 
dum quantitatem  mobilis , fed  fecundum  quan- 
titatem fic  dut ationem  motus  : non  enim  tem- 
pore menfutatur  quiditas  , aut  quantitas,  aut 
qualitas 


qualitas  hominis  , fcd  menfuratur  quantus  iit 
eorum  motus , auc  quies  , aut  exiftentia  , A»  du- 
ratio.  Cum  ergo  inquic  Ariftorclcs  quod  mo- 
tus , Sc  quies  non  menfuranrur  tempore  fecun- 
dum fuas  rationes  abfolutxs ; vult  dicere  , quid 
tempus  non menfurat  illud  , quod  mouetur , vel 
quiefeit » quantum  ad  id , quod  eft,  neque  quan- 
tum ad  fuaro  quantitatem, fed  quantum  ad  quan- 
titatem fui  motus.vel  quietis. 
f Illud  quod  nunquam  tfi,  menfuratur  tempore. 
Nota  quid  per  ea,  qux  nunquam  funr,  inrelligit 
Ariftotclcs  impoffibilia , vt  diametrum  cllc  com- 
menfurabilem  coft*:hxc autem  impoftlbilianon 
poliunt  tempore  menfnrari,quia  nihil  eft  in  tem- 
pore.nifi  cui  aliquando  ineft  mouerit  Sc  huiufmo- 
di.  Vnde  notanter  di&ura  eft , ejtu/mt  impoffibi- 
lid.  Quia  non  entium  quxdam  fune,  qux  ali- 
quando fuerunt,  vt  Homerus  -,6c  talia  quidem 
menfurantur  tempore  ; aliqua  erunt , qux  nec 
funr, nec  fuerunt ; vt  Antichriftus , Se  ipfa  et- 
iam tempore  menfurantur.  Alia  veri  funr  qux 
nunquam  funr , Sc  quorum  oppofica  per  fetn- 
per  funt.  Diametrum  enim  cflc  commenfiira- 
oilem  coftx  nunquam  eft , fed  fuum  oppofitum 
femper  eft,fcilicet  diametrum  crte  coftx  com- 
menfurabilcm.  Afymmctrum  enim  cllc  diame- 
trum femper  eft,  A:  non  erit  hoc  in  tempore: 
quia  veritates  propofitionum  vbi  prxdicarum 
eft  dc  cflentia  fubie&i , vel  proprium  eius,  hoc 
eft  «veritates  primi , Sc  fecundi  inodi,  funrfem- 
piternx,  adeoque , fi  nullus  fuillct  mundus , Sc 
tempus , adhuc  fuiftenc  verx , atque  ira  non  funt 
in  tempore , fed  femper  ex  aeceffitue : Sc  criam 
fyrametrum  die  coftx  nunquam  erit  in  tempore, 
quia  Qon  eft  fadu  polfibile.  Alia  veri  quorum 
contraria  non  funt  femper,  funt  in  tempore, ficuc 
ftia  conrraria ; vt  Antichriftum  non  cllc , Lunam 
non  ecljpfiri , hominem  dormire,  contingunt 
in  tempore,  quia  eorum  contraria  non  let n- 
per  funr. 


Q_v  itsrio  XVIII. 
Utrum  omne  ens  fit  in  tempore. 

Arift.r.i4a«xMao.Th«nill  SimpLAuerr.iiiY  Alb.traJJ  j. 

e. t  i.D.Thom.Urt.iofrtpMfc.44.  Scotut  ia  i.Jift.i.4.4. 

Durand.iSii <}.(.  Ciptcol.in  4 Afl-A  Canon.y.5. 

«s.j.Fonfcca  iu/WV  i.CooimbaJ^/^.^. 

f. j.CompIut  Jtjp.xt  f.7.  Rubidi  tratl,  1 M tempert, f i . 

Roccus 

^Rcviivr  qubdlic:  quia  omne  quod 
S/  eft , eft  in  prxfenti  nunc  , fiue  in  prx- 
§£  fenei  inftanti  : igitur  omne  quod  eft, 
eft  in  tempore.  Tenet  confcqncnia  rquia  hoc 
verbum  <r/?connorac  tempus , aliter  non  efferve-' 
rum  dicere,  quid  morus  eft, vel  quid  tempus  eft. 

Secundi, omne  quod  eft, vel  eft  aliqu.mdo.vel 
nunquam ; fed  non  eft  dicendum  de  aliquo  quid 
fir,&qudd  nunquam  iit : igitur  quodliber,  quod 
eft,cft  aliquando ; Sc  per  confequens  omne  quod 
cft>eft  in  tempore. 

Tertio,  omne  ^uod  eft,  vel  eft  corporeum,  vel 
incorporeumj  fi'inc6Woreiim , igitur  eft  mobile: 
igitur  vel  mouerur.vcl  quiefeitifedomnis  motus, 
vef  quies  eft  menfarabilis  tempore  : igirur  onjne 
cale  corporeum  eft  menfurabile  tempore.  Si  in- 
corporeum , igirur  tale  ens  eft  moror , fed  omnis 
motor  eft  firaul  cum  mobili, vt  patet  7.huius,cexr. 


Quartio  XVIII. 


299 

a.  igitur  licut  mobile  eft  in  tepore,  ica  Sc  initor. 

Quarto , fi  aliquod  ens  non  ertet  in  tempore, 
maxime  t/Tct  ens  x ternum,  ficut  effet  ccelum,vcl 
Deus,  vel  Intelligemia,  fed  quod  libet  tale  eft  in 
tempore , licet  tfle  ip fotum  non  iit  menfurabile 
tempore, fecundum  totam  fuam  durat ionenv,  be- 
ne tamen  eft  menfurabile  fecundum  partem  lux 
durattonisjqucmadniodum  dicimus»quud  iriotn* 
cceli  infinitus  fecundum  fe  totum, non  eft  mcnfu- 
rabilis  tempore,  fed  bene  fecundum  partem  cius. 

Oppofitum  arguitur  per  Ariftotclcm  in  ifto  quar- 
to,tcx.  1 xo.vbi  ponit  quid  non  omnia  entia  funt 
in  tempore, & pater  per  fimile:qufa  ficut  eft  dc  lo- 
co,ira  Sc  dc  tcmporcifed  non  omne  ens  eft  in  Io- 
co:igirurnec  in  tempore.  Tcrtii.quia  non  omne 
ens  tenefrir  in  tempore  : igitur  non  omne  ens  eft 
in  tempore.  Tener  confcqucnti.i:qoia  tempus  eft 
caufa  fcne&utis.A:  corruptionis.  Antecedens  pa- 
tet de  Dco,Ac  Intelligcnriis. 

In  quxftione , primi  videbirur  dc  dtnerficare  t. 
entium  , Sc  nominum  fignificamium  dmaiioncs.  DMpo  */<i- 
Secundi,  videbitur  qualiter  illa  entia  funt  in  fiimm. 
temporc,&  qualiter  non.Ettcrtii/pccialitcr  di- 
cetur dc  motuA'  qnictc. 

Quanrum  nd  primum, notandum  primi,  quid  Ern 4 f"*f  ^ 
funt  aliqua  entia  corporal  i a, Ac  corruptibilia, qux  .m!? 

mouentur,vt  homines.  Sccnndi.funt  aliqua  per-  s 
pecua,  qnz  monentur, vt  ccrlum.  Tertii, funt  ali- 
qua corruptibilia, qux  quicfcum.Ac  talia  poliunt 
imaginari  quiefeere  quiete  infinita,  aut  finita, 
quamuis  fecundum  Ariftotclcm  nulla  poflit  cllc 
quies  infinita.Quarti.funt  entia  perpetua  immu- 
tabilia, vt  Deus, Ac  Incclligcmix,  fecundum  Ari- 
ftotclemj  fed  fecundiai  rei  veritatem  nihil  eft 
fimplicitcr  immutabile,  nffi  folus  Dcus:quia  om- 
nia alia  funt  mutabilia.  Ac  funt  annihilabilia , Sc 
funt  perpetua  folum  i parte  poli. 

^Secundo,  notandum  quid  ifta  nomina  tempm,  T*mfutt**2 
anttm,  sternit*  funt  nomina  figmficamia  durat  io-  & atirmim 
nesApolfunt  diftingui  illo  modotquid  tempus  - 
• fignincat  ducationem  rei  corruptibilis.Vt  homi- 
nis, fed  xuum  b fignificac  ducationem  rei  perpe- 
tux, qux  mouetur,  vt  duratiOViem  cali;fed  xter- 
nitas  c fignificatdurationemrei  fimplicitcr  im- 
mobilis, cuiufmodi  eft  duratio  ipfius  Dei : tamen 
fecundum  Ariftotclcm  folum  funt  duo  genera  du- 
racionum.fcilicer  tempus,  Sc  xtemitasjita  vr  du- 
rario  rei  mutabilis  fit  temporalis,  Ac  duratio  rei 
immutabilis  fir  xverna.Et  hxc  de  primo. 

Quanrum  ad  fecundum, dilcuriendo  per  ifta 
entia, dico  prim6,quod  otnne  ens  mutabile, quod  g*4  tatis 
non  eft  perpetuum, eft  in  tempore.  Probatur,quia  f*nt  ia  ttm- 
tjji  ipfius  menfurarur  tempore,  Sc  AxccJitur  a t4”- 
tempore  in  vrroque  extremo. 

Secundi,  dico  quod  omne  ens  mutabile,  iicir 
fit  perpetuum, eft  intempore;fed  hoc  tamen  non 
eft  ita  proprie  cllc  in  tempore , ficuc  res  corpora- 
liscftin  rempore. 

Tertio,  dico  quid  res  fimplicirer  immutabilis 
non  eft  in  rempore,  nifi  valdi  improprie,  fcilicer 
capiendoq^  in  rempore , proe/fe , quoniam  tem- 
pus eft.  Parer,  quia  sternit  st  eft  duratio  ftrnperms-  / . 

nem  tot  s /rmul  intrrmintdtiltt , vr  dicit  Bofrius  , Sc 
idei  vocatur  momentum,  vel  inflans  xterniraris* 

Sc  idei  non  debet  dici , fuit  Sc  erit , fed  debet 
dici,  quod  eft.  Ex  quo  fcquitur,  quod  quando 
hoc  verbu  e/f  dicitur  de  Deo,  proprie  loquendo, 
non  connorar  rempusrvcrum  eft  tamen  quidifte 
modus  durandi  eft  fatis  difficilis  ad  appreheden- 
dum:quia  difficile  eft  apprehendere, quid  aliquid 

iit  t 


300  Lib.  IV.  Phy  ficorum 


4 

M‘tm  rjt  ii i 
iemp»re  Jm- 
f/irifrr. 


Monti  trijli- 
fi/rr  fori'/ 


fit  perpetuo,  & tamen  fit  folilm  indiuifibilircr  : & 
haede  lecundo. 

Quantum  ad  tertium  de  moru,  Ce  quiete  no- 
tandum , quod  motuj  poteft  dici  elJbin  temporfe 
dupliciter : vno  modo, quia  eft  proporrionali- 
ter  dimlibilis  tempori ; Se  ifto  modo  omnis  mo- 
tus eft  in  tempoic , Ce  i ic  imcJJigirur  Ariftoreles 
in  ifto  4.  quod  omne  quod  mouetur  in  tempore. 
Alio  modo  dicitur  eile  in  tempore  ex  eo,  quod 
eft  mciUurabile  tempore , fic  qudd  per  quantita- 
tem temporis  nobis  notam  dcucnimus  in  noti- 
tiam quantitaris  motus . quoniam  prius  erat  no- 
bis ignora.  Et  tunc  de  ifto  modo  (ciendum,  quod 
- morus  poteft  menlurari  d tempore  tripliciter: 
mr»,'Mr4rt/  vn0ln0lj0  jntrinfccc,ficut  totum  tnenftirarur  per 
partem. Alio  modo  cxtrinfccc  per  menfuram  cx- 
trinfccam  adxquaiam,  fcu  per  adxquarioncm 
mcnfurx  cxtrinfccx,  vt  pannus  menfuratur  per 
adxquarioncm , fle  replicationem  vlnx.  Tertio 
modo  per  menfurartj  cxtrinfccam , non  per  ad- 
xquationem.fcd  per  corrcipondcntiam,ficut  de- 
claratum fuit,  quod  fpatiura  terrx  menfuratur 
per  gradus  ctrli. 

Tunc,  prima  condufio  eft  * omnis  motus  eft 

in  tempore,  primo  modo  : quia  omnismotus  eft 
proportionalitcr  diuiltbilis  tempori : igitur  om- 
nis motus  eft  in  tempore.  Tenet  confirqucntia  ex 
deferiptione  i Se  antecedens  apparet  fexto  huius, 
tcxt.$7- 

Secunda  conclufio.  Non  omnis  motus  eft  in 
tempore  fecundo  modo,  quia  non  omnismo- 
tus eft  ntcnfurabilis  tempore : ergo  , Cec.  Tenet 
conlcqucntia  ex  quid nvminu.  Et  antecedens  ap- 
paret : quia  aliquis  eft  motus  ita  paruus  , quod 
propter  eius  paruitaiem  impoilibile  eft  pet  ali- 
quam menfuram  ccrtihcari  de  cius  quantitate^ 
propter  hoc  mcnluia  debet  clfc  minima  quanti- 
tas, aut  minima  duratio,  fecundum  quam  alia  de- 
bent menfutati,  folicet.vcl  minima r (impliciter, 
vel  minima  fecundum  humanam  inftitutioncro, 
vel  confnctudinem.vt  diiftum  fuit  alias. 

Tertia conclufn,: quies  non  mcnfuutur alio 
»/fc.  modo, quam  dic  ui  ouicfccntis : vctbi  gratia, 
Tstur  j,eut  menfur-ue  quietem  mobilis  non  eft  aliud , quam 
m.cbii*  COgnofccrc  quauutatcm  temporis  ,quo  illa  1 es 


durat. 

Sed  dubitatur  , polito  per  imaginationem, 
quod  Deus  ante  qreationem  mundi , crcct  vnuin 
Angelum,  fic  poftea  vnuni  alium,  & vocetur  .pri- 
mus sl , Se  fecundus  R i deinde  crcct  alios  duos 
fimul.fcilicet  C,&Di  tunc  quarto  vttiim  A fuit 
prius  quam  5,  vel  non.fi  fic ; cum  piius  lit  diftcr 
tentia  temporis, fcquitur  quod  antequam  crearet 
motus  , crearet  tempus  : igitur  tempus  non  eft 
motus , quod  eft  contra  totam  determinationem 
praecedentem.  Itero,  quxratut  virum  C.&  D fue- 
runt funul , Se  fi  fic : igitur  idem  erat  tempus  in 
quo  C,&  D fuerunt  i Se  tamen  nullus  erat  motu*: 
igitur  tempus  etat  antequam  eflet  motus. Ad  iftud 


ffm  cj/iim  aliqui  non  admitterent  fecundum 
naturam  , ficur  dicebatur  de  motu  locali  fuprr  j. 

Alitet  re/pondccur,  qudd  A fuit  prius , quim  g. 

S ,non  quod  fticrir  in  tempore  priori , (cd  quia  vUt  Snem 
A fuiitB  non  cxiftcnrc } eodem  modo  dicitur  de  *•  j. 
Ct&D,  qm*»d  fuerunt  fiinuJ : quia  nullu*  ifto-  4i.£jT" 
rum  fuit  alio  non  exiftemc.  Pruna  rameo  folurio  *"r**fc 
eft  melior : quia  ii  poneretur , quod  Deus  primi 
crearer  A , Se  poftea  tpfum  annihilaret , deinde 
annihilato  A crearet  B , Ce  poftea  ipfum  aitnihi-  ' 
laret  j|runc  qua  ratione  A eller  ante  B, eidem  ra- 
tione B fuilict  ante  A ; quia  ficut  A fuit,  B non 
exiftemc, ita  B fuit^non  cxiftenre,&  /ic  fi  pro- 
pter hoc  vnuin  dicctetur  prius  altero,vnum  efler 
prius  altero,&  e contra.Rationcs  funr  folurx  per 
prxdida. 

Expliciunt  quxftiones  4.libri  Phylleorum. 

annotationes. 

a 'T»  Emptu  fignificat  durationemrti  eorruptibilu.  7. 

X Nota,  quod  tempus  eft  menfura  mobilis,  Trmftm  4 
Ce  motus, & per  accidens  quietis, vt  Iubcn1r-4.hu-  ~ 

jus  rcx.c.  1 c8.&  inde.Vndc  tempus  folirm  eft  me- 
fura  fuccefliuorum.dcquo  dicit  Dionyfias  lib.de 
Diuinis  nominibus  ,cap.  1 *.  tempus  vocant  ali- 
quid,quod  in  generatione.  Se  corruptione, Ct  va- 
riatione alitet  fc  hahet,  Vnde  fcquitur  ptimA, 
quod  tempus  non  eft  per  fc  menfura  alicuius  cn- 
tiratis  permanentis  , quia  nulla  entitas  perma- 
nens poteft  menlurari  menfura  formalitcr  fuc-: 
cclliua.turo  quia  menfura  duratiua  non  debet 
habete  modum  oppofitum  fuomenfurato,  men- 
futa  autem  fuccclhua  habet  modum  oppofitum 
emi  permanenti,  quia  (uccc{fiuum,&  permanent 
(unt  oppoiita  ; tum  et \am,quia  omnis  entitas cf- 
feiuialitcc  eadem  cura  aliqua  entitate  permanen- 
te, eft  ncccilarid  permanens : quia  idem  non  po-  ' 
tcft  clfc  luccclliuum,&.pcrmancns  r modd  men- 
fura duratiua,  & duratio  funt  eadem  cflenrialiret 
cum  quolibet  duratiuo»ciim  pet  cius  dutationem 
fit  extra  nihil,  & per  annihi lationem  durat ionis 
eft  nihil  S naip  quantum  tes  durat , tantum  eft 
ens.  Secundo , fcquitur  qubd  tempus  poteft  cf- 
fe  menfura  permanentis  per  accidens,  Uoc  cft, ra- 
tione motus.  , 

b v€uum  fignificat  durnttemm  rei  perpetue.  No-  g. 

ta  quod  'acuum  eft  rdenfbra  euiuftibct  permanen- 
(is, lute  fit  fubftantia,  fmc  fit  accidcin»  dumrood6  {»*  \emtr 
prifeindat  a mutatione  quacumque  : ita  quod  ntutu. 
fuum  fubicdum  eft  xuitctuutn,dc  quo  dicit  Boe- 
tius t-dc  Confolatione. 

0<jhi  ptrpetuii  mundum  retione gubernet y . . • f >t 
Terrarum  ccrlujki  fator, qui  teptpiu  ab  ato  r,  . I 
■ Ire  iubesjfabiufpte  manem, das  euntia  moneri. 

Ex  hpc  fc quitut  primo , quod  omnis  fubftantia 
menfotatut  amo.  1’atet , quia  non  eft  ab  xtcrnoj 
tum  quia  xtemitas  proprie  debetur  Deo : nec  et- 
iam tempore , quia  tempus  eft  lolutn  menfura 


i°U>ondcuir  duplicitet  '> . vno  modo,  lient  dum-  (ucceffiuotum  i nec  etiam  inflanti  .quia  inflanti 

lio  intius  A fuit  maior,  5c  tniot  durationc  iplius  mcnfuiaiunt  folum  durantia  pet  inflans:  ctgo 
S , in  cetta  proportione,  pofito  cafu , quod  Deus  ouinis  fubftantia  quatenus  permanens, & vt  abi- 

<•  • • r %•.  - trahit  aquictc  Se  motu , menluratut  xuo.  Se- 

cundo, fcqim  ut  quod  opetationes  immanentes 
Apgclorum  mcnlurantut  xuo  Patet, quia  habent, 
eundem  modum  clVcndi  cum  eorum  fubftamiai> 
quia  vtrumque  eft  pcnnincfts : ctgo  habent  can-? 
dem  menfuram.  lten>.operatio  beatifica  Angeli: 
menluratut  xuo  : ergo  St  qu^ibet  cius  opeutiOd 
immanens, cum  lubcaqt  0»pd^»  modum  elfcndi, 

& 


annihilaret  ambos  fimul  : quia  fi  aliquod  tempus 
cocxmilVctf/J*  iftorum  Anoelotum  ,quod  &cx- 
titilVet  clfc  iplius  A , fuilict  duplum  , vel  tri- 
plum i aut  in  alia  cetta  proportione  ad  \cmpus, 
quod  coexiitiflei  R , li  aliquod  tempus  ei  eo- 
extitiftet : Se  eodem  modo  dicctetut  de  C«  !e.l)r 
quod  xqualttct  durau«“nt  , Se  opottet  lic  in 
ptopofito  loqui  condicionaliter  , ea  quod  prio.- 


s 


* 


. 


i ’ 

«* 


| 

t 


Quasftio  X V 1 1 1.  301 


& vnigenea  fint.Antecedens  cft  D.Aoguftini , te 
notantor  dixi  operatio  immanem  ,xd  remouenduni 
operatione*  tranfcuntes.vr  motus  localis  cius, 8c 
omnes  operationes  fucceflionem  habentes  :quia 
huiuimodi  menfurantur  tempore. 

9'  c t /Et  emit  as  fignificat  durat  iorum  rti  fimplici- 
ter  immobili <.  Nota  qudd  xternitas  eft  menfu- 
ra  diurnae  eflentix  , vb»  ncc  cft  principium  , nec 
cft  fini s , de  qua  loqnirur  Boetius  , f nuito  de  Con- 
ftidtione  , dlCClis.  %/EternitM  efi  interminabili*  V*- 
ia  lota  fun*l  , & perftiiA  poffeffio  ; te  fubdit, 
quod  nec  xternitas , nec  aliquid  in  xternita- 
te  prxtcriit  » nullumque  in  tempore  reperire 
contingit;  i3c  idcd  folus  Deus  fecundum  Theolo- 
gos cft  xrernus.  Verum  eft  tamen  qudd  xterni- 
rasnon  habet  proprie  rationem,  menfurx  refpe- 
&u  Dei : quia  menfura  habet  rationem  perfe- 

Unfat  &°n>9  & tndependenti*.  Vudeobferua  , quod 
mnurnUx  quintuplex  cft  genua  menfurx  : vna  cft  men- 
Jj!  'r»m.  fura  perfcflioms,  dc  qua  habetur.  4.  Metaph. 
quod  fpecics  funt  ficut  numeti  : quia  ficut  vmis 
numerus  eft  perfodior  altero  , ita  vna  fpecics 
eft  altera  perfodior , atque  ita  perfedius  in 
vniuctfo  eft  menfura  aliorum, vt  patet  per  Com- 
mentatorem \i.  Aletaph.tex. $. te per  Audorem  de 
caufis.  Secunda  eft  menfura  caufationis , de  qua 
dicitur  v.MttApb.qM  fcibile  cft  menfura feien- 
rix,quia  fcibile caufat  fcientiam.Tertia  cft  men- 
fura coordinationis , dc  qua  dicitur  xo.Mttaph. 
text.j.  quod  primum  in  vnoquoque  genere  cft 

. menfura  aliorum, vclut  vnitas  omnium,  qux  or- 
dinatur in  genere  quautitat is;&  ifta  addit  aliquid 
fupea  menfutam  perfedionis»  quia  ifta  poteft  di- 
cere impcrfcdioucm  aliquam  > quia  vnitas  dicit 
ptiuationc.n.Quarta  cft  menfura  innotelcentix, 
vr  vlna.vcl  cubitus , vel  canna  , qux  cft  menfura 
innotefeeucix  , quia  per  quantitatem  vlnx  , vel 
culiiti-cognoCco  quantitatem  panni.  Qumtacft 
menfura  durationis  , ficut  tempus  menfutar  mo- 
tum , te  xuum  eft  menfura  Augclorum  , te  om- 
nium permanentium. 

j0>  d Alei  ue  pote ji  men fer  ari  (empore  tripliciter.  No- 
ta primo, quid  in  generali  triplex  eft  genus  men- 
fura rom,  fecundum  modum  triplicem  nicnfuran- 
di : quia  aliquando  aliquid  mcnfutacur  replica- 
tiuc ; aliquando  explicatiu*  > te  aliquando  explt- 
catiuc  , te  replicatio*  : quia  interdum  menfura- 
tum  excedit  menfuram, vt  pannus  excedit  vlnarn, 
te  ideo  mpnfuratur  per  replicationem:  interdum 
excedit  & exceditur,  & aliquando  xquaturmeo- 
fiira  menfura  10. 

Secundi  nota, quid  Ariftotclcs  $.&  10.  Me- 
tApb.text.x.  ratio  menfurx  primi  competit  vni, 
quod  eft  principium  numeti,  ficex  hoctcantfcr- 
tur  ad  alta  genera  , vt  illud  feilicet  fit  menfura  in 
quolibet  genere,  quod  habet  rationem  primi  & 
vinus  in  iilo  genere;  modo  vnuiD  in  comparatio- 
ne ad  numetum  habet  duplicem  rationem  , feili- 
cet rationem  inenfurantis  per  replicationem  , te 
titionem  declarantis  , te  caufantis  cognitionem 
dc  numero,  co  quod  habet  rationem  principij, 
quo  ipfum  numerum  cognofcimus:  vnitas  enim 
aliquoties  luinpta  adxqoac  omnem  datum  nu- 
merum , dcmcnfjrat  ipfum  per  vniratem , te  fi  c 

cognofeicur  numerus  i nam  pcc  vnitatem  habet 
definiri, cx  ipfo  ergo  vno  transfertur  ratio  men- 
furx vt  fit  in  quoliber  genere. 

Tertio  nota  , quod  ca  qux  funr  in  tempore 
menfurantur  a tempore,  te  vincuntur  a rempore, 
id  cft, tuinus  habent  durationis,  quam  tempus, & 
Scoti  oper.  Tom.  I /. 


patiuntur  i tempore  , id  eft  , alterantor  tte  cor- 
rumpuntur tenaporV.Vnde  omnismotus  fucccflt- 
uus  eft  in  tempore , id  cft  , tnenfuratur  tempore, 
fcd  non  per  adxquationcm  menfurx  cxtrinfccx, 
vt  hic  dicit  Scotos. 

« rei  minimA  [impliciter , tec.  Nora  quid  men- 
fura eft  duplex  ; quxdarn  expiatura  rei , qux  Jam 
i nobis.  Menfura  , qux  cft  ex  natura  rei,  eft 
qux  cft  ab  ipfa  natura  , te  non  cx  aliqua  alia 
inftitutionc  humana;  menfura  a nobis  dicitur, 
qux  non  menfurat  ex  natura  rei , fcd  ex  infti- 
tutionc humana:  te  per  quamcumqucmenftl- 
ram  accipitur  notitia  dc  menfurato , nam  per  il- 
lud accipitur  notitia  dc  menfurato  per  quod  in- 
tellectis veridice  certificatur  dc  menfurato  ; hoc 
autem  fit  per  quamcumquc  menfuram.  Ex  quo 
fcquitur  primi  , quod  menfurare  nihil  aliud 
eft\  quiin  aliquid  fccunJum  quantitatem  mi- 
nus notam  , per  aliquam  mdgis  notam  ccnifi- 
care  & notificarc.  Secundi»fcquitur  quod  men- 
fura nihil  cft  aliud  , quam  intclledhi*  Je  quanti- 
tate rei  determinata  cfcrrificatio.  Tertii  fcqui- 
tur,quid  menfura  importat  triplicem  refpedhim* 
vnutn  ad  intclIeCum  , ad  rem  menfuratam  , te 
alium  ad  menfuram.  Quarti, fcquitur  quid  non 
omnis  morus  menfuratur  tempore,  tanquam  per 
menfuram  adxquatam.vt  hic  dicit  Scotus,  te  ra- 
tio patet  in  littera. 

f nAd  iflteei re/Jiondetur  dupliciter.  Nota, quod 
prius  , te  poftenus  poliunt  fumi  dupliciter.  Vno 
modo  realiter  , formalitcr,  te  politiuc  ; k ifto 
modo  funt  tempus,  & arguunt  tempus.  A lio  mo- 
do , quafi  modo  imaginario  , te  priuatiuo  , te 
quafi  per  quaudam  cocxiftentiani  tempoii  pofli- 
bili , fi  eficr  j te  ifto  modo  non  arguunt  tempus. 
Vnde  imaginor  fic,quod  ante  mundi  initium  non 
fuit  prius  ,te  pofterius , nifi  folum  modo  ima- 
ginatiuo  , te  priuatiuo;  ficut  dicimus  dc  fpatio 
vacuo,  quod  dicitur  tantum  quantum  cllct  iftud, 
quod  reciperetur;  cuin  tamen  nulla  fit  ibi  quan- 
titas pofitiuc.  Dicimus  etiam  qudd  illud  prius, & 
pofterius  funt  in  xtcrnitare.non  tamen  fortnali- 
tcr.cum  indiuifibilis  fit , fcd  quafi  virtualiter , te 
per  quandam  cocxiftcntiam  temporis,/!  cftcr.qu^ 
fi  cfler.cocxiftexct  ftbi. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Ir fumant  em  1 nunc  eji  continuatio  tempore e.  Hoc 
eft  quintum  capitulum  huius  traCatus  , in  quo 
AriltoTcles  complet  determinationem  quorun- 
dain  , de  quibus  prxdixcrat:  te  ptimd  dc  nunc, 
te  tempore.  Secundi  , quantum  ad  hoc  , quod 
dixit  teinpus  ello  cauiam  corruptionis : te  tcr- 
ti6  , quantum  ad  hoc  , qudd  dixit  omnem  mo- 
tum fieri-  in  tempore.  Secundum  ibi : Adutatio 
autem  omnu.  Tertium  ibi:  Hu  autem  nobie.  Pri- 
mum diuiditur  : quia  primo  determinat  dc  nunc , 
fccundo,dc  aliis  diftionibu*  fignifieantibus  tem- 
pus, ibi : Ipfum  autem  tunc.  Primd  dicit , qudd  ip- 
fum  nunc  * fecundum  propriam  figuificationem 
cft  conrinuario,  te  diuilio  temporis ; fcd  hocdi- 
ucrfiwodc:quia  fecundum  quod  intelligitur  nunc 
elTc  i dc  prxcctiti.&  fututi,  fecudum  hoc  cft  con- 
tinuario  teporis ; fcd  fecundum  qudd  inrelligirur 
c/7c  finis  prxrcriii , te  initium  futuri , fecundum 
hoc  cft  diui/io  tcniporis;non  qudJ  per  ipfum  fiac 
aftualis  feparatio  partis  remporis  a parte,  fcd  fe- 
cundum imaginationem  tantum;  te  in  hoc  cft  fi- 
milcdc  ntencid  uun<ftum:quia  ficut  pcrpunftum 
Cc  conti 


II. 

bltnfur»  efi 
du/le*. 


rtiut,  & (•- 
fteriut  feffunt 
bifariam  fu- 
mi. 


1 

» 


302 


Lib.  I V.  Phy  ficorum 


«?• 

Texr.  x x | . 


TcxJt.tif 


continuatur  linea  , Sc  fapet  ipCum  fit  dioifio  li- 
net , ira  efl  de  nunc  ad  tempus ; differunt  tamen, 
quia  pun&us  efl  res  permanens  in  linea , & nunc 
non  efl  res  permanens  in  tempore.  Alio  i modo 
inreUigitur  hxc  di&io  nunc  improprie  pro  paruo 
tempore,  quod  efl  prope  nunc  proprie  acceptum; 

& illo  modo  dicimus  , quod  Socrarcs  nunc  ve- ' 
nicr.quia  fatis  cito  veniet;  fed  non  dicimus,qud<i 
t nunc  ert  fada  llton , id  e/l , ddirudio  Tr oix , eo 
qudd  iam  diu  cll, quod  fili r fada. 

5 autem  tunc.  Hic  determinat  de  aliis  b 
didionibus  fignificantibus  tempus  ; & primA 
de  iftadidionc  tunc.  Secundo  de  aliis  ibi : lpfum 
autem  iam.  Item  , primo  dcfcribit.  Secundo,  rc- 
mouct  dubium,  ibi : Sivero  nudum  tempus.  Pri- 
mo dicit , quod  tunc  fignificat  tempus  dcrcrmi- 
natum  , cuiufmodi  efl  certa  diAantia  ad  prx- 
fens  nunc.  Vnde  ad  hoc  , qubd  dicatur  tunc, 
oportet  loqui  de  aliquo  tempore,  cuius  diflan- 
tiaad  prxfens  crt  nota  , & determinata  tunc 
ifladidio  tunc  t efl  relatiuum  identiratis  illius 
temporis : verbi  gratia» fi  dicatur.iamfunt  duo 
anni , qu6d  Socrates  fuit  Patiitis , Sc  tunc  Piato 
fuit  Romx. 

Si  vero  4 nullum  temptu  efl.  Remouet  dubium: 
quia  fi  tunc  defcribacur  per  certam  diflantiam 
ad  prxfens  , tunc  fequitur  , qubd  omne  tem- 
pus efl  finitum  , cum  dc  omni  tempore  dica- 
tur tunc  : quia  omne  illud  tempus  efl  finitum, 
cuius  ad  prxfens  efl  determinata  diflantia.  Rc- 
fpondetur  ibi ; Si  quidem  femper  efl  motat.  PrimA 
condicionaliter , quod  ft  motus  fit  infinitus  » ita 
vt  femper  fuerit  aliquis  motus,  fcinpct  fuit  tem- 
pus ; Sc  fi  non  , non  ; quia  vel  tempus  efl  motus, 
ve!  confcquitur  motum.  Secundo  foluit  catego- 
ticc  ibi  : Quoniam  y autem  nunc  : quod  tempus 
nunquam  incepit, ira  vt  ante  illud  non  fuerit  ali- 
quod tempus.  Efl  igitur  prima  conclufio  talis. 
Probatucquia  omne  tempus  finitum  terminatur 
ad  nunctSc  de  ratione  ipfius  nane  efl, quod  fit  finis 
pr.xtcriti,&  initium  futuri;&  illa  ratio  debet  rra- 
ftari  in  8 huius. 

lpfum  6 autem  iam.  Hic  determinxt  de  aliis  di- 
dionibus  fignificantibus  tempus ; Sc  primi  dc 
illa  diolionci.im,dicens,qu6d  iam  fignificat  idem, 
quod  nunc  improprie  acceptum , dc  quo  di&um 
eilptiut.  Item,  ille  7 terminus  molo  fignificat 
tempus  propinquum  prxfcnti , Sc  ille  terminus 
aliquando  fignificat  tempus  prxtctitum  remotum 
a ptxfcntc,5c  ifle  terminus  repente  fignificat  tem- 
pus ita  patuum,  quod  efl  infcnfi|>ile  propter  par- 
uitatem. 

Aluntio  8 autem  omnis.  Hic  complet  determi- 
nationem illius  quod  ptxdixetat , entia  natura- 
lia paii  a tempotc.  Ptimo  facit  hoc.  Secundo, 
remouet  dubium  , ibi : At  vero  neque  hanc.  Pro 
conclufione  principali  (opponitur  , quod  om- 
nis mutatio  cd  remotius  rei  a fua  natura , id  cd, 
quando  -es  naturalis  cd  in  difpofitionc  perfe- 
cbflima  fibi  conucnicntc  fecundum  naturam; 
omni*  mutatio  adueniens  fibi  temouet  ipfam  ab 
Vid*  m utra-  illadifpofiiionc.  Secunda  fuppofitio, quod  omnia 
WiAiaiMm  qux  fiunt, corrumpuntur  ,8c  mutamur, fiunt,  cot- 

■ ,m*rt-  tumpuntut.fit  mutamur  in  tcmpotc.Et  ideb  qui- 
dam c antiquorum  diccbant.tcmpuseflc  fapien- 
t i (fimum,  eo  qubd  per  dudium  temporale  acqui- 
ritur cognitio , & (cientia  (cd  ali  j dicebant  c(Tc 
dultiflimum,&  indifciplinabile,  eo  qubd  in  tem- 
pore fit  obUuio  eorum  ,qux  prius  fuerunt  (cita: 
quali  dicerent  , quod  tempus  potius  cd  caufa 


Tcxutay, 


14. 

Tett.iatf. 


Tcxt.117. 


Yid*  itutra- 
d lilioum 
Zim*'  4. 

Tcxc.lit. 


obliuionis , Sc  ignoranrix  , quam  fcienrix. 

Tunc  pomcur  illa  conclufio , qudd  tempus  Ij 
efl  mugis  per  fc  caufa  corruptionis,  quam  ge- 
nerationis. Probatur ; quia  in  tempore  efl  rou- 
tacio  rei  naturalis  a difpofitionc,  quam  habet, 

Sc  non  potefl  murari  ad  generauonero  , quia 
iam  genita  efl ; fc d bend  potefl  mutari  ad  corru- 
ptionem : igitur  reinpus  potius  debet  dici  cau- 
fa corruptionis , quini  generationis ; nifi  dica- 
tur , quod  per  accidens  efl  caufa  generationis 
illius , quod  fequi  debet  ex  corrupto.  Sccun- 
dd  , declaratur  conclufio  per  fignum,  quia  nun- 
quam videmus  ad  aliquam  retn  naturalem  gene- 
rari fine  moucmc  manifeflo  diflindoi  tempo- 
re , fed  videmus  ipfas  corrumpi  per  foiam  ve- 
tuflatem  in  tempore  fine  extrinfcco  corrumpen- 
te; ergo,  &c.  Vnde  propter  hoc  nop  attribui- 
mus corruptiones  illas  tempori , in  quibus  appa- 
rer corrumpens  manifcflum  aliud  a tempore, cu- 
iufmoJi  cflinrerfe&jo,combuflio,&  huiufmodi. 

At  vero  neque  bone  temptu  facit.  Remouet  du- 
bium.quia  didhtm  cll.quod  tempus  fit  caufa  cor- 
ruptionis, crederet  aliquis  , quod  rempus  ageret 
huiufmodi  corruptiones.  Rcfpondet  quod  non; 
fed  accidit  iflas  corruptiones  fieri  in  tempore 
per  agentia  naturalia , quorum  aliqua  habenc  in 
fc  principium  fux  corruptionis,  vr  hetcrogenca: 
aliqua  autem  alteramur  a continente,vt  elemen- 
ta fimplicia,  Sc  mixta  hoinogenca , tandem  reca- 
pitulat.&r  patet  littera. 

HU  autem  9 nobis.  Hic  probar , quhd  omnis 
morus  fit  in  tempore  dupliciter.  Prim6,omne  TcjMif. 
velocius  , vel  tardius  fit  m tempore;  fed  omnis 
motus  aliquo  alio  efl  velocior , vel  rardior : igi- 
tur omnis  motus  fit  in  tempore.  Maior  patet  per 
definitiones  velocioris, & tardioris  : nam  velocius 
d efl, quod  motu  ■uniformi  in  eodem  tempore  pertranftt 
tnaitu (patium,Sc  tardius  h contra ; Sc  minor  appa- 
rebit*» 6.huimjext.\ i.&  ij. 

At  veri  priut  iu  tempore  efl.  Secunda  ratio, 
omne  prius  Sc  po Herilli  efl  in  tempore  , loquen- 
do fecundum  fucccffionem  ; fed  in  omni  motu 
efl  prius,  & poflerius : igitur  omnis  motus  efl  in 
icmpore.Maior  patet:quia  prius  & poflerius  de- 
finiuntur fecundum  diflantiam  ad  prxfens  nunc, 
quod  efl  terminus  temporis  : modo  illa  qux  de- 
finiuntur per  diflantiam  ad  tetminum  tempo- 
ris, funt  in  tempore  , vel  fecundum  quod  partes 
funt  in  toto.vcl  fecundam  quod  menfuratum 
per  tempus  cll  in  tempotc.  Minor  ell  nota  per 
quid  nominu  motus  , & mutationis : nam  mutari, 
cll  aliter,  Sc  aliter  (e  habere  fecundum  prius , Sc 
poflerius. 


AN  N OTAT  IO  NES. 

3 "t  Pfnm  nunc  fecundum  propriam  fignificationettr 
1 Nota  quod  n*»c  bifariam  fumitur.  V110  mo- 
do proprie  , Sc  fic  nunt  fignificat  indiuiftbile  t em- 
poris,&:  efl  ipfum  ptxfens , quod  efl  continuatio 
ptxtetiti  temporis  cum  futuro , quia  finis  prx- 
tertti , & initium  futuri , ftcut  terminus  vtriuC- 
que  communis  , copulans  adlu  temporis  par- 
tes , atque  illa  diuidens  in  potentia  , copulatque 
vt  idem  , Sc  vnum  : diuidit  autem  vt  duo,  id  eft, 
quod  quatenus  diuidit  confidctatuc  vt  duo; 
quatenus  autem  copulat  , efl  idem  Sc  vnum. 
Et  dicit  Philofophut  quAd  nunc  differat  it  pun- 
&o,quod  continuat  partes  linex ; tum  quia  pun- 
ilum  cflncc  permanens, vt  linea  ipfa-.inllansvcth 

efl 


*7* 


i8. 


eft  fempcr  fluens,  fle  indiuifibilirct  durans  i tum 
etiam  quia  pon&nm  non  folum  in  potentia  di* 
nidit  partes,  quas  a<5ta  copulat  , fedcima&u 
diuidunrur , eft  etiam  finis  in  a&u  , tanquam  ex- 
tremum lincr , fed  nunc  temporis  non  poteft  e fle 
finis  temporis  , adku  diuifi,  icd  diuidit  in  poten- 
tia per  hoc, quid  confideratur , vt  finis  vnius , fle 
principium  alterius.  Et  ideo  licet  idetn  nunc  fic 
continuatiuum.fle  diuifiuum  , hoc  tamen  eft  fub 
diuerlis  rationibus : nam  quatenus  diuidit , alte- 
rum cll.id  eft, confideratur  vt  duo.iiempc  vt  finis 
vnius,  & initium  alterius  i fed  quatenus  copu- 
lat,confiJcratut  vt  vnum,fciliccr,vt  vnus  termi- 
nus communis  vtrique.  Secundo  modo  fumirur 
nunc,  quatenus  fignificar  tempus  tam  prxteri- 
tum.quiin  futurum, ficut  quando  dicimus  de  ali- 
quo.quod  veniet  nunc , quia  veniet  hodie , fle  de 
aliquo  quid  nunc  difceflxt.id  efl, tempore  proxi- 
mo prxteritorat  non  dicimus  bellum  Troianum, 
autdiluuium  Theflalicum  , quod  magnam  par- 
tem Grzciar  inundauit.fa&um  efle  nunc, quia  li- 
cet tempus  belli  Troiani  fit  continuum  prxfen- 
ti, tamen  non  eft  proximum. 
b Hic  determinet  de  eliit  diQionibue  , Scc.  Nota 
ptimo  , quid  antiqua  tranflatio  habet  alias  di- 
&ion:s, vbi  enim  tranflatio  ,quam  fequitur  Sco- 
tus,  habet  nunc,  antiqua  habet  in  fiam,  fle  vbi  tunc, 
habet  quendo,6c  vbi  iem, habet  tjfe,\ bi  veri  mede, 
pelle  ente.Sc  vbi  elim  .pridem , fle  enti  quit  tu  , fle  vbi 
repente. fitbit  e. 

Nota  fecundi, quid  elim, tot  a liquende  figmfi- 
cat  tempus  terminatum  ad  aliquod  nunc  prxtcri- 
tum  , aut  fututum  •,  vt  (i  dicamus,  olim  fuit  Jilu- 
uium.olim  erit  vniuerfale  iudicium.  Sed  hxc  di* 
dio  iem  lignjhcat  idem,  quod  nunc  in  fecunda  fi- 
giuficationcraccipitur  etiam  pro  tempore  longe 
prxteriio;  vt  iam  Troia  fuit  combufta,  multis  re- 
tro temporibus.  Hcc  autem  didio  naperfignificat 
tempus  prxrerirum  , non  tamen  longe  ab  hoc 
prxlemi , vt  nuper  veni,  id  eft,  non  multi  ante. 
Hoc  veri  aduerbium  quondem  (ignificat  tempus 
valde  prxtcritum  , at  repente  fignificat  tempus 
infenfibilicer  tranfadum  , vt  fulgur  repenti 
tranfir. 

dfinimtt  * Et  ideo  quidem  enti  quorum  dicebant.  Nota  quid 
i**  fumet  de  tempore  fuerunt  dux  opiniones.  Vna  dice- 
lmfm'  bat , quid  tempus  eflet  caufa  generationis  fle  di- 
fciplinz  : altera  qux  fuit  cuiufdam  Philofophi 
Pythagorici  didi  Pharon  «dicebat,  quod  tempus 
eft  magis  caufaobliuionis.quitnfcientix.flc  cor- 
ruptionis, quam  generationis ; fle  quamuis  vrra- 
que  iftarum  opinionum  habeat  apparentiam , eo 
quod  omnia  fle  generantur , fle  corrumpuntur  in 
tempore, tamen  fecunda  eft  veriori  fle  ratio  patee 
in  littera. 

19.  «1  Vtlociuteft  quod  motu  vnifermi  in  eodem  tem- 

pore, flcc.  Nota  quid  notanter  didum  eft  motu 
vniformi , hoc  eft  , comparando  motum  redum 
ad  motum  redum , fle  circularem  ad  circula- 
rem ; nam  ii  vnum  mobile  moueretur  per  chor- 
dam ab  A ad  B , fle  alterum  per  arcum  fe- 
micirculi  , liccc 
quod  mouctur 
per  chordam,  ci- 
tius veniar  ad 
L idem  putidum: 
lnon  tamen  ve- 
«I  lucius  mouetur, 
quam  quod  mo- 
uctur per  arcum  : immi  , li  in  eodem  tempore, 
Scoti  e per.  Tom.  //. 


QuaefHoXVIIL 


quo  vnum  tranfir  chordam  , aliud  tranfirer  ar- 
cum,vclociis  moueretur  per  arcum  , ficur  litpre- 
raa  fphxra  velocius  mouctur , quam  infima, liccc 
ambx  quolibet  dic  facianr  circulum  ab  Oriente 
in  Orientem  , quia  jfuptema  maiorem  circulum 
deferibir. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Dignum eutem  1 conftderetione.  Hoc  eft  fextum  10. 

capitulum  huius  tradarus , in  quo  Philo-  Tcxt.  ijo. 
fophus  oftendir  qualiter  tempus  eft  , fle  qualiter 
eft  vnum  ; fle  diuiditur  , quia  primi  mouet  duas 
dnbitariones : * fecunda  ibi  : Dubiteuerit  eutem 
eliqua.  Primi, mouet  dubi rationes ; fecundi  fol- 
uif,ib i:  Autquieipjiu*  metu*.  Primi,  foluit  pri- 
mam. Secundi,  fecundam, ibi : Virum  eutem  cum. 

Pro  folutione  fccundx  ponit  conclufioncm, 
quid  in  omnibus  rebus  naturalibus  inucnitur 
tempus : quia  in  omnibus  b mobilibus  inuenitur 
tempus  ; fed  omnes  res  naruralcs  fu  tu  mobi- 
les : ergo  , flec.  Maior  paret , quia  omne  mobi- 
le aut  fempcr  mouetur  ; fle  tunc  motus  ipfius 
tempus  poteft  efle  menfura  falcem  quantum 
ad  partem  , fi  quandoque  mouetur  , fle  quan- 
doque quiefeie , tunc  tam  motus  ipfius  , quam 
eius  quietis  tempus  poteft  efle  menfura  fecun- 
dum (ecotum  jfle  minor  nota  eft  tx  fecundo  huiut, 
text.e.  _ 

.7*  s r _ . . . Tcxr.i}t. 

Virum  eutem  cum  x non  Jit  emma.  Soluit  pri- 
mam dubitationem  per  duas  concluliones.Prima 
eft , fi  impoflibile  eflet  animam  efle , impoflibile 
eller  tempus  efle.  Probatur : quia  fi  c impoflibi- 
le eflet  numeratum  efle , impoflibile  eflet  nume- 
rum , aut  numerabile  efle;  Icd  omne  numerans 
eft  anima.  Secunda  conclufio : licet  anima  non  Vide  etntre- 
fit , adhuc  tempus  eft  , dum  tamen  fit  poflibile  dtOienem 
animam  cllc.  Probatur , quia  dato  quid  anima  M"MM* 
non  fit  ,fle  poffit  efle, adhuc  motus  ille,  qui  eft 
tempus,  vel  qui  confequitur  tempus,  eft  meti- 
furabiiis  ab  anima : verbi  grati£,  dato  quod  nul- 
lum comburens  eflet,  attamen  bene  clTct  ali- 
quod combuftibile  1 fed  pofiro  quod  nullum 
comburens  poflit  elfe,  tunc  nullum  combuftibile 
pofletcfle.flc  fic  eft  inpropofito:  quia  tcmpus.li- 
cct  d aftu  non  numeretur  ab  anima  , tamen  nu- 
merabile eft, fle  ex  eo  quid eft  numerabile , dici- 
tur rempus. 

Dubiteuerit  ; autem  eliquii.  Hic  mouet  fccun-  Zt. 
dam  dubitationcm.Sccundi.rcuertirur  ad  decla-  Tcxt.iji. 
randum  quoddam  di&um  ibi  ; Dicitur  eutem  re- 
Mr. dubitatio  eft  ifta  , cuius  fle  qualis  motus  tem- 
pus eft  numerus , vtrum  cuiuflibct , vel  alicuius 
lic  , fle  alicuius  non  ! fle  ponit  duas  folutio- 
nes : fecundam  ibi  : Quoniem  eutem  eft  loci  mu-  centra- 
tatio.  Item  , primi  ponit  folutionem.  Sccun- 
di  replicat ; fle  tertii  foluit  dubitationem.  Se-  'm*r  * 
eundum  ibi:  Alterum igitur  temp.a  n it.  Tertium 
ibi : Si  enim ftnt  hi  cenei : eft  conclufio  ifta , quid 
cuiuflibct  motus  tempus  eft  numerus.  Pro- 
batur , omnis  motus  menfuratur  tempore  , vt 
probatum  eft  prius  : igitur  cuiuflibct  motui 
tempus  eft  numerus  , feu  menfura : quia  non  in- 
telligimus  aliud  per  tempus  efle  numerum  mo- 
tus, quam  quid  motus  fic  in  tempore,  fle  menfu- 
tetur  tempore. 

Alterum  igitur  tempue  erit.  Hic  replicat  .quod  non 
cuiuflibct  motus  tempus  eft  numerus,  cim  fi- 
mul  firn  multi  motus , fle  numerus  fic  idem  rebus 
numeratis , fequitur  quid  fimul  erunt  diucrfa 
C c 1 tempora. 


M\ 


J°4 


Lib.  V.  Phy  ficorum 


Tcxt.  i)). 

Ttmfut  tjl 
m»:m  toeU. 
viJt  rjrtfr*. 
dclunem 
Zmaro. 


H- 


tempora  , quod  cft  falfum : quia  idem  cft  annus 
mihi,&  tibi. 

Sitmmfint  hi  canet.  Hic  didam  dubitationem 
foluir  pct  duas  conciufiones.  Prima  <rft  , quid 
omnium  c motuum  iimuj  exiftcntium,  5c  ar qua- 
lium fecundum  durationcin  eft  idem  tempus. 
Probatur, quia  diuerforuin  fecundum  fpeciem.dc 
feparatotum  ab  inuiccm  , bene  cft  idem  nume- 
rus: igitur  Se  motuum  Amul  exiftenrium  bene 
cft  idem  rempus  , non  obftance  quod  vnus  illo- 
rum motuum  iit  velocior  alio,  vel  quod  vnus  At 
motus  augmenrationis,  vel  alterationis ; Sc  alter 
motus  localis.  Et  antecedens  patet:quia  idem  cft 
numei  us  decem  canum , Sc  decem  equorum.  Er 
renet  confequentia:quia  iicut  numerus  eft  men- 
fura  illorum  , qux  numerantur , ita  rempus  cft 
roenfura  motuum. 

Secunda  concluAo  eft  illa.  Motuum  non  limul 
exiftcntium  non  eft  idem  tcmpus.Probatur : quia 
noneit  idem  rempus  prius.Sc  poftenus ; fcd  mo- 
tuum non  iimui  exiftenrium  vnus  cft  prior  , & 
alter  pofterior : ergo,  Scc.  Notandum  circa  hoc, 

3uod  Ariftotcles  dicit  eundem  efle  numerum 
eccm  canum, & decem  equorum  ,qu6d  ibi  non 
accipitur  numerus  pro  adu  animz:quia  alio  adu 
animx  numeramus  canes, & aliocquos.Similiter 
non  accipitur  pto  rebus  numeratis , qui  funt  ca- 
nes Sc  equi, quia  certum  cft  quod  nulli  canes  fune 
equi  i ideo  accipitur  ibi  numerus  pro  numero 
numerato, quo  numeramus  canes,  Sc  equos,  vt  A 
numeremus  cos  per  digitos, aut  fabas. 

Quoniam  4 autem  eft  loci  mutitio.  Hic  ponit  fe- 
cundam folutionem  , qux  fpecificat  primam } Sc 
ponitur  ifta poncluAosTcmpus  eft  primus  morus, 
fcilicet  motus  circularis  carlii&  primi  cam  pro- 
bat ratione.  Secando,  Agnis , Sc  authoritatibus. 
ibi:  Quapropter  & videtur.  ConduAo  probatur 
Ac:quu  illud  cft  tempus  , quo  menlurantur  om- 
nes motus  v fcd  motu  coeli  menfurantur  omnes 
motus ; igitur  motus  ccrli  cft  tempus.  Maiot  cft 
nota:quia  hoc  futt  probatum  prius  efle  proprium 
tempori,  vt  patet  per  definitionem  temporis ; & 
minor  pater , quia  motus  ccrli  faltem  fecundum 
partem  minoret», vt  annus  menfuratur  pct  diem, 
dtes  pct  horam,  Sc  Ac  de  aliis.  Similiter  patet  de 
aliis  motibus , quia  per  hoc  , quid  cognofcitut 
quantitas  tempotis  motus  carit  , cognofcitur 
quantitas  dutationis  aliorum  motuum. 

Si  igitur  primam  menfura.  Probat  fecundi  con* 
clufloncm  per  tru,>n  quibus  motus  cccli  conue- 
nit  cum  mcitfura.  V ude  de  tatione  mcnlurx  eft, 
quod  fu  ptoxtroa.id  eft.ciufdcra  genetis  cum  re- 
bus menfuratis ; verbi  gratia  , longitudo  menfu- 
ratur longitudine, ponius  pondere, & ita  de  aliis. 
Idci  dicit  f Ariftotcles  io.  Metapb.  rrxt.4.  quid 
v itum  menfuratttm  eft  plutes  mcnfurx.Sccundi, 
de  ratione  mcnfutx  cft, quid  Iit  rcgulatis.Et  ter- 
tio,quod  iit  nota. alias  enim  pet  ipfam  non  poflet 
cognofci  menfuratunv.modo  ifta  tria  conueniunt 
motui  cccli.  Prima , quia  motus  cadi  eft  primus 
in  genete  motuum : modi  tationabile  eft , quid 
primum  in  vnoquoque  genete  fit  ntcnfora  alio- 
rum eiufdcm  generis.  Secundi, quia  motus  ccrli 
eft  tegulauflimuv.qoia  ncc  angmentatio,  nec  al- 
tetatiu  cft  adei  regulatis  ficui  motus  localis  , 6 C 
tamen  motus  carli  omnium  motuum  localium 
efticgulatiffimus.  Tettib. motus  coeli  cft  notifli- 
mus.  fcilicet  apud  omnes,  licet  apud  aliquos  ali- 
quis motus  alicui  homini  fit  magis  motus , ta- 
men apud  omnes  homines  uollus  eft  adei  no- 


tus. Ex  quibus  Arquitur , quid  motus  ccrli  eft 
menfijra  aliorum  moruum , Sc  per  confequens 
morus  ccrli  cft  tempus. 

Propter  boc  autem.  Hic  declarat  didam  conda- 
Aonem  authoritatibus  antiquorum.  Primi,  huic 
concluAoni  concordant  dicentes  ,quid  tempus 
eft  morus  fphxrx.quia  rempus  eft  morus  fphxrx 
cxleftis , quo  alij  motus  mcnfurantur:&  tempus 
meafurarur  illo  motu , fecundbm  Agnum  , quia 
propter  hoc  quod  rempus  eft  morus  circularis 
ccrli, dicunt  populares  res  humanas , id  eft,  tem- 
porales,venire  fecundum  circulum, eo  quid  racn- 
furacur  tempore  , oportet  quid  rempus  At  circa* 
lus, feu  morus  circularis.  Etfubdir,quid  metra, 
fcu  mulrx  inenfurx  fune  vnum  mcnfuracum, 


eo  quid  totum  cft  fux  partes  : vetbi  gratia, 
multx  partes  vnius  reuolutionis  funt  vna  re- 
uolutio  tota,  Sc  mulex  vlnx  funi  vna  rota  lon- 
gitudo. 

Dicitur  f autem  recle.  Hic  dectarat  quoddam  Tactijf 
didum  , fdlicet , quod  idem  At  numerus  equo- 
rum , Sc  canum  , fcilicet  decem ; Sc  torum  ftat  in 
hoc, quid  equi,  Sc  canes  * conueniunt  fpecic , Sc 
licic  nonconucniant  fpecic  de  genere  Sttbftan- 
tix , tamen  bend  conueniunt  fpecic  de  genere 
Quantitatis  diferetx.  ExplicifcxpoAtio  4.  libri 
Phyflcorum,Dco  gratias. 


AN  NOTATIONES. 


a ryKJmb  mouei  duM  dubitationes.  Nota  quid  pri- 
X ma  dubitatio  cft  , quomodo  tempus  fc  ha- 
beat ad  animam.  Secunda , propter  quid  tem- 
pus cft  vbique , fcilicet  in  terra, mari, Sc  in  corio. 

Et  nomine  rerrx  imelligit  omnia  tettcftfia  , Sc 
eunda  qux  nos  experimur  inoueri ; acris  autem 
Sc  fphxrx  ignis,  quorum  morus  non  experimur, 
non  facit  mentionem , quia  adhuc  non  tradauic 
de  eorum  motu. 

b In  omnibta  mobilibm  inuenitur  tempta.  Nota 
quid  huic  dido  non  obftat , quid  fupra  dixerat 
text.i  17.  Sempiterna ; Sc  per  confequens  corium 
non  cire  in  tempore, quia  intelligit  illic, quantum 
ad  fuum  eflc,&  durationcm,htc  veri  quantum  ad 
Tuum  motum. 

c Si  impo/fibilt  ejfet  numeratum  ejfe,  impoffibile  ef- 
fit ejfi  numerum.  Nota  quid  hoc  argumentum 
procedit  a pojfudcffe  in  hunc  modum.  Si  nulla 
clTct  poflibilis  potentia  numerans  , nullus  eflet 
pudibilis  numerus, quia  numerus  dicit  refpedum 
ad  numerantem  (cft  enim  numerus  id , quod  vel 
adn  numeratur , vel  in  potentia  eft  numerabi- 
le. ) etgo  A de  fado  nulla  eflet  potentia  nume- 
rans,nullus  eflet  numctus.Potcntta  autem  nume- 
rans cftc  nequit.niftintelledus.cuiuacft  compa- 
rate menfiuam  ad  menfuratum , Sc  congerere 
vnitates  numeri-, 8:  tempus  cft  numerus  numera- 
tus ; etgo  fi  nullus  eflet  intellcdus,  nullum  eflet 
tempus. 

* Quia  tempta  , licet  aElu  non  numeretur  ab  ani- 
ma. Nota  quod  folutio  Atiftotelts  videtur  in 
hoc  confiftete  , quod  tempus  accipiendo  fotma- 
litct , vc  dicit  numerum , non  eflet , nift  intcl- 
ledus  eflet : accipiendo  autem  materialiter  pto 
te  qux  cft  tempus  , poteft  efle  fine  anima  , nam 
motus  qui  cft  res  ,qux  eft  temnus  ,cft  fine  ani- 
ma , Sc  hoc  eft  , quod  ait : Nift  boc  quod  aliquan- 
do exi  Rem  tempta  eft,  vt  fi  ccnting.it  tnotumtfe,Scc. 
id  eft , conceditur  tetupus  fomuliicx  non  efle  fi- 
ne anima,  nift  matcrialitet  hoc , id  eft,iUates,qox 
* aliquando 


16. 


f 


Quartio  XVIII. 


3°S 


17* 


aliquando  exiftit  tempus, puta  motus, qui  eft  rea- 
liter  idem  quod  tempus.vt  diximus  fupra. 

• Omnium  metuum  aqualium,  & fimul  exi  flentium 
eft  idem  tempm. Nota.quod  hxc  confrquentia  non 
tener , A tempus  edet  menfura  cuiuflibet  motus: 
ergo  Amul  edent  duo  tempora  xqualia  : quia  ad 
multiplicationem  motuum  non  fcquitur  multi- 
tudo temporum.  Nec  oportet  quod  duo  motus 
habeant  duo  tempora  : nam  diuerforum  numera- 
bilium,&  inuicem  xqualium  fecundum  multitu- 
dinem,cft  idem  numerus  , Acue  decem  canum, & 
decem  equorum  j nam  Sc  A hi  Ant  canes , Sc  illi 
Ant  equi , tamen  numerus  denarius  eft  idem, 
fupple  fecundum  fpccicm.in  canibus, & equis. Ira 
eft  de  tempore , quia  tempus  eft  numerus  , atque 
aJci  licet  in  motibus  At  diuerAtas  ex  eo  , quod 
vnus  At  velox  , Sc  alius  tardus , vel  quid  vnus  Ac 
loci  mutatio , Sc  alius  altcratio , vel  quid  vnus 
Aatin  vnoloco,  Sc  alius  in  alio  loco  multum  di- 
ftanti  i tamen  omnium  motuum  «qualium  Si  fi- 
raul  cxillcmiumeft  idem  tempus  ,quod  i ntcl li- 
gas dc  tempore , quod  eft  menfura  incrinfeca  pri- 
mi motus , Sc  cxcrinfeca  omnium  motuum  infe- 
riorum. Nam  Acut  omnium  mobilium  eft  vnus 
motus  generalis,  nempe  motus  diurnus  primi 
mobilis.ita  cft  vnum  tempus  generale  menuirans 
intrinfccc  illum  morum, Sc  exrrinfccc  morus  ifto- 
rum  infcriorum:&  Acut  cuiudibec  rei  temporalis 
eft  vnus  proprius  motus  , ira  criatu  vnmn  pro- 
prium tempus  ipfum  raeufurans:de  primo  tem- 
pore intelligit  hic  Philolophus  quando  air, quod 
tmpoffibilc  eft  ipfum  multiplicati, non  de  fccun- 
do,vt  diximus  fupra. 

/dee  dicit  Ariftettlet  to.Metnpb.  Nota  quod. 


Tirufmi  ha-  vt  docet  Ariftotelcs  io.  Afetapbjext .j.  menfura 
Itt  tmnti  debet  erfccongcnca , id  cft.eiufdem  rationis  cum 
mB.iijjT1  menfurato.Ampliciflima,  aeque  notiflima  fui  ge- 
‘ neris , quz  conditiones  optime  congruurtt  tem- 
pori, quod  menfurac  morum  primi  mobilis  (eft 
enim  idem  rcalircr  illi  motui , atque  adei  inter- 
dum tempus  menfuratur  motu.  Si  motus  tempo- 
re: nam  accepto  aliquo  motu  determinaro , Auc 
aliqua  parte  motus , per  ipfam  men furatur  quan- 
titas ipAus  motus,  Sc  totius  talis.)  ficut  ergo  mo- 
rus primi  mobilis  eftciufdcm  gencris,iJ  cft.ciuf- 
dem  Prxdicamenti  cum  aliis  omnibus  moribus, 
eftquc  omnium  primus,Ampliciflimus,arque  no- 
tiffirnusjra  Sc  tempus  i atque  adei  Acut  ille  mo- 
rus eft  omnium  aliorum  menfura , ira  omnium 
motuum  numerus  , Sc  menfura  eft  (empus  illius 
primi  mobilis.  Quod  aut  en)  ille  motus  At  om- 
nium primus , mamfcftum  eft , cum  Ac  omnium 
caufa.Quid  aurem  Ar  Ampliciflimus,parer,quia 
numeri  irregulares,&  difformes  fune  vcluri  com- 
pofici  ex  diffimilibus  partibus  ; motus  vero  ccrli 
proprer  luam  vniformiratem  eft  fimpliciffimuj. 


S<  ideo  habet  fe  inter  morus , ficur  vnitas  in  nu- 
mero.Ec  quod  fit  notiflimus,patet  ex  motu  Solis, 
per  quem  indicamus  de  duratione  noftratum 
operationum, ex  quo  fcquitur  primi.qnid  neque 
«Iteratio,  neque  augmentatio  , neque  generatio, 
erit  tempus , quia  nullus  iftonstn  motuum  (co 
quod  funt  rerum  corruptibilium)  e fle  poteft  ita 
continuus,aut  ita  vniformis,&  regulans:3c  idem 
eft  iudicium  de  motu  locali  re&o , quia  eft  roani- 
fefte  irregularis: A enim  eft  naturalis, velocior  eft 
in  Ane  qu^m  in  principio,  A veri  violentus  i 
conuerfo. Secundo, Icquuur  quod  tempus  conue- 
nit  primo  motui  vltunx  fphxrx,immi  ipfum  cft 
talis  motus, modo  fupri  explicaro. 

8 Equi  ©-  canti  conntniunt  in  fpecie.  Nora  quod  l8. 
genus  remotum  prxdicatur  de  fpecicbus  reroo-  Gmmi  ume- 
tis ,quxfunt  fub  cenerc  inferiori  cum  nota  vni-  ,Hm 
tatis.vcl  identitatis,  de  quibus  tamen  genus  pro-  ^ 
ximum  cum  tali  Agno  vnitac», aut. identitatis  (um  Htr* 
haud  prxdicatur.Exemplum  ponit  Ariftotelcs  in  v*uatm,  vel 
Mathematicis  de  duobus  triangulis,  quotum  al-  •*•******• 
ter  cft  xquilarerus,  alter  veri  fcalenus,  id  cft,  in- 
xqualium  omnium  laterum, affitraans, quod  fune 
eadem  figura  : Sc  ratio  cft,  quia  figurarum  alia 
circularis,  alia  quadrangularis  ,alia  triangularis, 

&c.  atque  adei  figura  nondiuiditur  immediati 
per  has  differentias  *quiUt(rm,Sc  fcultnm,  Si  idci 
ratio  figur*  manet  eadem  in  ambabus  fpccic- 
bus  : atque  ita  illi  duo  trianguli  non  differunt  ab 
inuicem  in  ratione  figurx ; fune  ergo  eadem  fi- 
gura.Negumus  tamen  quod  fint  idem  triangulus, 
proprcrca  quid  triangulus  immediate  diuiditur 
in  xqui]acerum,qui  appellatur  ifefielti , Sc  alium 
trium  laterum  inxqualium,  qui  dicitur gradatm. 

Si  alium  duorum  inxqualium,  qui  vocatur /cdle- 
mw, atque  adei  ratio  trianguli  non  maner  eadem 
in  illis  vr  contra&a  per  illas  diffcrcnrias ; Si  hoc 
cft, quod  dicit  Ariftorelcs  quod  illud  eft  idem  illi, 
i quo  non  differt  differentia, Sc  non  cft  idem  illi 
a quo  differr  differentia  : fed  ifbfcclc»  differt  dif- 
ferentia trianguli  a gradato , Si  non  differt  ab  co 
differentia  figurx.  Et  ex  hoc  fcquitur , quid  ge- 
nus quandoqucprxdicabiturde  indiuiduis  ciul- 
dem  fpeciei,  qux  fub  illo  continentur : nam  duo 
xquilatcri  non  folum  funt  eadem  figura  , fcd 
idem  etiam  rrangulus.non  tamen  funt  idem  ^qui- 
Jaterus  , quia  Species  materialiter  diuiditur  per 
diuerfa  indiuidua , Acut  Genus  formaliter  per 
fuas  differentias.  Eodem  raodopofTumus  dicere, 
quod  Petrus, & Paulus  funt  idem  animal,  non  ta- 
men funt  idem  homo:Pcrrus  tamen,  & Brancllus 
non  funt  idem  animal,  tarnetA  dici  pofEnt  idem 
corpus.  Eodem  ergo  modo  morus  omnes,  fcilicec 
aiterario.gcncratio.augmenrario.  Si  motus  loca- 
lis eodem  tempore  conueniunt.quod  cft  omnium 
roenfura,Iicet  non  Ant  idem  motus. 


FINIS  LIBRI  Q^VARTI. 


• *4— 

Vf  X : 


Scoti  oper.  Tom.  11. 


Cc  j 


LIBER 


LIBER  QVINTVS 

1’HYSICORVM. 


r. 

Texc.i. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

UJXMlGJQjQ^*  Ransmvtatvr  i it- 
um quod transfertur  amne.  Iflc 
ell  quintus  liber, in  quo  Phl- 
lofophus  determinat  de  mo- 
tu ipfo  , quantum  ad  eius 
Jiuitioaem  in  paries  fubie- 
ctiuas  : Sc  diuiditur  in  tres 
rradarus.  Primus  tradarus 
elide  fpccicbus  mutationis  , Se  motus.  Secun- 
dus ell  de  vnitate  motus.  Et  tertius  de  c ontra- 
r ic tate  motuum.  Secundus  ibi  : PcJ}  hac  Aurem 
dictmtu.  Tertius  ibi:  Amplius  am  em  determinAn- 
dum  efl.  Primi  tradmus  /init  tria  capitula  : in 
primo  oftendir  , qux  requiriinrur  ad  morum; 
in  reuindo  dcrcrminardc/pecicbus.  Secandum 
ibi:  6)nomAm Autem  trnnu  ir*nfmutati§.  Tertium 
ibi  : St  igitur  P redit urntntA.  Primum  capirnlum 
diuiditur : quia  primi  prxmittit  quandam  di- 
/lindionem  ram  de  mobili , quam  de  mouenre. 
Secundo  , orteudit  qur  requiruntur  ad  morum. 
Tertii , moucf  dubitarionem.  Quarri  , abiicit 
vnummenibrum  diuifionisa  fua  canfideratio- 
ne.  Secundum  ibi  : Qimniam  Autem  efl  quidem. 
Tertium  ibi : Attamen  dubitabis  aliquu . Quartum 
ibi  ; Que  igitur  fecundum  Accident  efl.  Diuifio 
quam  ponit , ell  illa,  quid  illorum , qux  2 tranf- 
mutamur , id  cll  , mobilium,  quoddam  cfl  mo- 
bile /ccundum  accidens  , fcilicet , quod  non  in- 
hxrer  mobili  per  Ce , vr  albedo , vel  Mu  fica , in- 
hxrcns  mobili , aliud  ell  mobile  fecundum  par- 
tem i fcilicer,  quod  dicitur  moucn  exeo,  <juid 
pars  fua  mouerur : vr  dicimus  hominem  lana- 
ri, eo  quod  digitus  fuas  fanatur  : aliud  ell  mo- 
bile per  fc , Sc  primo  , quod  /ccundim  fe , Sc 
quodhbet  fui  mouerur  i Sc  differunt  ab  inui- 
ccm  mobile  per  fe  , Sc  mobile  per  accidens, 
quia  mobile  lecundum  partetu  poteff  clTc  mobi- 
le per  fe , Sc  primo ; fed  niobi/e  fecundum  acci- 
Tcxt.s.  dens  nunquam.  Eodem  t modo  difiinguiiur 
de  mouenre : nam  quoddam  ell  moucns  /ecun- 
dum  accidens  , vt  fi  diceremus  : Muficus  fa- 
nat i aliud  eil  mouens  fecundi m partem , vr 
homo  percutit  , quia  manus  fua  percutit  : Sc 
aliud  ell  mouens  per  fe,Sc  pt  imd.vt  dicendo,  me- 
dicus fanat. 

l.  Quoniam  f Atttrm  efl  quidem.  Hic  offendit, 

Text.j.  quot  requiruntur  ad  motum.  Secundo , ponit 
At»  •.  just  differentiam  inter  ilh , ibi  : Stdefi  monens.  Pri- 
rejnirst.  md  dicit,  quod  ad  omnem  motum  requirun- 
tur mouens  , vr  patet  7.  hmim.  Secundo , mobi- 
le , vr  parer  per  definitionem  mortis  datam  in 
tertio.  Tertio,  tempus,  in  quo  fit  motus,  vt 
probatum  cll  in  quarto.  Quarti  requiritur  termi- 
nus a que,Sc  Quinti  terminus  Adquem:  nam  om- 
nis morus  ell  a termino  in  terminum , vt  calefa- 
' dio  1 frigiditate  in  caliditatem. 


Sed efl  4 mouens.  Ponit  di/Tcrentiam  inter  f/la;  Tcxt.4. 
primo  inter  mobile, & rerm/nos : quia  mobile 
denominarur  morum  , nullus  aurem  termino- 
rum denominatur  morus , fcd  eft  illud  1 quo,  vel 
in  quod  Et  moras.  Secundi  ponit  di/ferrm/am 
inter  terminos  motus  i vnde  motus  determina- 
tur a termino  Atfquem,  Sc  non  k termino  i quo, 
vr  mutatio  , qux  cll  i calidirare  in  frigiditatem, 
denominatur  frigefaflioS:  non  calcfadio : tunc 
recapitulando  , /ubdit  Philofophus  quid  paf- 
Eones./cilicer  qualitates,  fiint  immobiles , vt  ca- 
lor,Sc  hoc  cll  verum, niE  ad  motum  fuorum  fub- 
icdorum. 

Attamen  j dubitabit  aliquto.  Hic  mouct  dubi-  J. 
rationem.  Secundi , oAendit  qualiter  ditia  di-  Totf. 
llindio  inuenitur  in  terminis  motus,  ibi:  Efl 
autem  &r  iniUU.  Dubitatio  ell  vrrum  aliqua  pa£ 
fio  fit  morus  : verbi  gratia  , vt  albedo.  Re- 
fpondet  Philofophus  quid  non j quia  dicit  quid 
albedo  non  ell  motus  , fcd  albario  ; fed  per  hoc 
non  vult  negare,  quin  motus  adaJbedinem  fit 
motus;  fcd  intendit,  quid  i/la  none/lquidiiatl- 
U J,  albedo  efl  met  ut. 

E/i  autem  &in  iilit.  Applicat  dirtindio nem 
politam  terminis  morus  : vnde  quidam  efl  ter- 
minus motus  fecundum  partem  , vr  quando  di- 
cimus albificatio  ell  mutatio  ad  colorem , eo 
quid  ell  mutario  ad  partem  fubiediuam  colo- 
ris, fcilicct  ad  a/bedmem.  Alius  eft  terminus 
perfe:  quemadmodum  dicimus  albificatio  ell 
murat  io  ad  albedinem.  Sed  alter  ell  termi- 
nus fecundum  accidens  , vt  quemadmodum 
dicimus  , quod  albificatio  ell  mutatio  ad  il- 
lud , quod  Socrates  intelligit,  quia  accidir,qudd 
albedo  ad  quam  cll  motus  , inrcliigaror  k So- 
cia re. 

Qua  igitur  6 fecundum  Accidens  efl.  Hic  abiicit  Tati. 
primum  membrum  prxdidx  diffindi mi$  k fua 
confideratione  i & ponit  duas  cooclufioncs. 

Prima  ell , q rid  non  ell  determinandum  demo- 
tu fecundum  conditiones  , qux  conucniunr  li- 
bi per  accidens.  Probarur,  quia  in  fcienriade- 
mon/lrariua  non  ell  determinandum  de  aliquo 
fecundum  propolitiones  contingentes , fed  pro- 
pofitiones  fecundum  tales  conditiones  per  ac- 
cidens, fune  contingenres  :crgo,Scc.  Secun- 
da concludo  eff.Dcrcrminandum  e/l  de  motu  fe- 
cundum conditiones, qux  per  fe  competunt  fibi. 

Probatur , quia  tales  propofitiones  fun t nccefTa- 
tix , vt  quid  omnis  motus  ell  de  contrario  in 
contrarium  ; vel  dc  contradidorio  in  contradi - 
dorium,Sc  hoc  c/l  mani  felium  per  indudionem, 
accipiendo  coniradidionem,  vel  contrai  icrarem 
large, prout  fe  extendit  ad  repugnanti am^ux  cll 
mediorum  ad  extrema  : quia  medium  compara- 
tum ad  aliquod  extremorum  habet  vicem  alte- 
rius extremi',  vt  fufeum  comparatum  ad  album 

habet  vicem  nigri, Sc  e contra. 

AHHO 


4* 

j tMittti- 

fhntn  erf 
mmr. 


TttumfH - 
mdtJuuar 


V 

Dtlfrfti» 

ftddUm  jhm 
Jumitw  ,tjl 

hu*. 


Qu^ftio  I. 


ANNOTATIONES 
. Patris  Arretini. 

a TLhram  quatranfimt<enttir,dcc.  Nota  primo, 
Icoqu-s  monentur»  tripliciter  moueri.  Ptr 
accidetis,  fecundam  partem,  Sc  per  fe  primh. 
PriniA,  Sf  per  fe  aliquid  alicui  conuenit , quia 
habet  cJttfiim  propriam  , Sc  principium , cur  pti- 
i»A  illud  libi  conueniar ; vt  habere  tres  angulos 
aquale*  duobus  roftis  , conuenit  ptimb  ipfi 
triangulo,  quia  triangulus  habet  in  fc  caufam, 
quare  hxc  affedio  Cbi  conueniar.  Per  accidens 
autem  illud  ctmuenir  alicui  , quod  conuenit 
propter  illud,  cui  primA,  de  per  fe  competit: 
noc  autem  dupliciter  contingit  ; aur  quia  eft 
coniun&um  illi , cui  primA , Sc  per  fe  competit; 
aut  quia  etiam  competit  illi , tamen  propter  il- 
lud, cui  primA,  Sc  per  fe  competir:vt  fanari  com- 
petit homini  per  accidens , quia  fanati  primo,  Sc 
per  fe  competit  eius  parti  ; Sc  hxc  cft  diuifio 
quam  hic  intendit  Ariftotelcs  dicens,  moueri 
tribus  modis  pofle  contingere.  Vno  modo  per 
accidens ; vr  fi  Muficus  moueatur  .accidit enim 
mobili,  quod  fit  Muficus,  quia  mobili  coniun£U 
eft  Mufica.  Secundo  modo , quia  eft  pars  illius 
quod  mouetur.  TCrrio  modo  , vt  ipfum  totum, 
cui  urimA,  de  per  fe  competit  moueri, quia  habet 
In  It  principium  motus. 

Sed  dubitim  eft, quomodo  totum  dicatur  mo- 
neri ad  morum  parris ; nam  ex  hoc  fcquerctur, 
ouAd  idem  fimul  poflet  moueri,  & quiefeere, ei- 
dem enim  ucione , qui  dicitur  moueri  ad  mo- 
tum vnius  parcis , dicitur  quicfccre  ad  quietem 
alterius;  atqaCitafequi  videtur  idem  fimul  mo- 
ueri conttatiis  motibus,  vt  caleficri.dc  frigcficri: 
Sttx  hoc  vitri, cum  omne  quod  calefit  in  termi- 
no calefactionis  fit  calidum. & omne  quod  frige- 
fit  in  termino  frigcfa&ionis  fit  frigidam : fcqui- 
tor  idem  fimul  pofle  efle  frigidum  , Sc  calidum, 
quod  ramen  eft  iinpoflibilc. 

Pro folutione nota,  quid  duplex  cftdifpofi- 
tio , fecundum  quam  fie  motu s.Quzdam  cft  qux 
folftnt  nata  eft  inefle  vni  parti  determinati,  vt 
fimitasrde  talis  difpofitio  ratione  partis  denomi- 
nat totum ; atque  adeo  fi  pars  moueatur  ad  talem 
difpofitionetn  , totum  etiam  dicitur  ad  eam  mo- 
ueri : nec  fequitur , fi  vna  pars  non  moueatur  ad 
illam , totam  qniefcctc  ad  quietem  illius , quia 
illa  pars  non  quiefeit  quiete  oppofiri  tali  motui,' 
cum  tali  motu  non  fit  nata  moueri. 

Alia  cft  difpofitio,  qux  poteft  indifferenter  in- 
effc  pluribus  partibus  : Sc  ralis  difpofitio  non 
fempee  denominat  totum,  ex  hoc  quod  denomi- 
nat alteram  patrem  , idcA  non  oportet,  quAd  fi 
pars  alicuius  totius  moueatur  ad  talem  dilpofi- 
tionem , concedere  »qnod  totum  (impliciter  ad 
eam  moueatur,  fed  folhm  cum  hac  determina- 
tione , qua  eft  fecundum  fortem  ; non  enim  fequi- 
tur, fi  aliquis  dealbatur  fccundhm  manum, quAd 
dealbetur  fimpliciter;fcd  folum  fecundum  quid, 
fcilicet  fecundum  partein.Patct  ergo  ex  his, quod 
non  eft  neceflarium  idem  funpUciter  pofle  cale- 
fieri , Sc  fimul  fiigcfieri ; nec  idem  pofle  clfe 
fimul  calidum  , Sc  frlgidtim  ; nec  idem  moueri 
fimplicicer,&  quicfccre  quiere  oppofna  tali  mo- 
tui. Sunt  etiam  Sc  ali x difpofitioncs , qu\-  fi  ln- 
fant  vni  parti  , relinquunt  difpofitionem  ali- 
quam in  aliis  partibus,  vt  infirmitas , Sc  fanitas: 
Sc  in  talibus , fi  pats  alicuius  totius  moueatur  ad 
talem  difpofitionem  , conceditur  totum  firtipli- 


307 

citer  moueri ; vnde  corpus  dicitor  fanati , quia 
oculus,  aut  thorax  fanatur , vi  patet  in  textu.  Si- 
militer fequitur , tafttt  fami tu  efl  infirtom , ergo 
farno  eft  inftnmu. 

b 'patfionet  fcilicet qualitates  funt  im»cbi!ts.  No- 
ta quod  Ariftotelcs  i.  Pbyfic.text.  6.  docuit,  in 
ttanfmutationc  quacumque  fobicAum  ptopric 
cnunciati  in  redo,  vt  homo  fit  niger ; fcd  termi- 
nus a quo  proprius  explicatur  in  ablatiuo : vt  di- 
cimus exalbo  fit  nigrum  potius , quini  album 
fic  nigrum : cuius  ratio  eft , quia  fubiedum  ma- 
net fub  termino  ad qutin ; priuatio  autem  qux  cft 
retminus  a quo  non  manet ; Sc  ideA  hic  dicit, 

JiuAd  motus  cft  in  mobili  fubic&iue , & non  in 
pede  , id  eft , in  forma  ad  quam  cft  motus : nam 
id  quod  mouetur  alterum  eft,  Sc  i termino  d quo, 

Sc  i termino  ad  quem , vt  in  aqux  calefadionc 
tria  confiderattius , fcilicet  frigidum.Sc  calidum, 
& aquam, qux  fucceffiuc  fubiicitur  vtlique  qua- 
litati, dura  aqua  ex  frigida  fit  calida.  Et  non  fo- 
lAm  aqua  realiter  diftinguitura  frigiditate,  & 
caliditare , fed  aqua  in  quantum  aqua  diftingui- 
tur  ab  aqua  in  quantum  frigida  , aut  in  quantum 
calida.  Sc  hoc  eft  quod  concludit:  Aianiftflurh 
eft , quod  motus  in  Hgto  tfl , non  infptcie , id  cft , id 
quod  proprie  calent,  ricque  cft  frigidum,  neque 
calidum  fub  tali  ratione,  fcd  lignum. Spccictb 
autem  appellat  formam , & eam , qux  acquiri- 
tur, Aceam,  qux  corrumpitur , vel  fubic&um 
fub  tali  forma. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

aVoniarn  autem  r omni  tranfrmttatio.  Hoc  cft 
fecundum  capitulum  huius  traftarus , in 
quo  determinat  de  fpecicbus  mutationis : & pri- 
mi prxmittit  quandam  fuppofitionem,  cum  vna 
diuifionc.  Secundi  oftendic , quot  funt  fpccies 
mutationis.  Et  tertii  ,oftcndit  qux  illarun*fpe- 
cicrum  fit  motus.  Secunda  ibi  : Quare  nectjfc efl 
ex  iis.  Tertia  ibi  : Qua  igitur  ex  nonfubietioeff. 
Stippofitio  eft  illa  , quid  omnis  mutatio  eft  A 
quodam  in  quoddam.  lftud  pater  per  quid  nemi- 
nis mutationis:  nani  mutari  cft  aliter  fc  habe- 
re prius  quam  pofterius.  Tunc  cft  diuifio  ifta, 
quod  omnis*  mutatio,  aut  cft  de  fubie&o  in 
fubic&um,  aut  eft  cx  fubie&o  in  non  fubicdum, 
•ut  eft  dc  non  fubicdo  in  fubie&um , aut  cft  dc 
non  fubie&o  in  non  fubic&um : Sc  explicat  quid 
intclligat  per  fubie&um.  Vnde  per  (ubic&um 
non  inreiligitur  illud  quod  fubiicitur  mutatio- 
ni , fed  debet  inielligi  difpofitio  affirmatiua  , vt 
albedo,  vel  nigredo, i qua,  vel  ad  quam  fit  muta- 
tio ;&  per  non  fubicCtum  inreiligitur  priuatio 
huius  difpofitionis. 

Qnt re  necejfe  tfl  ex  iir.  Hic  infert  quot  funt 
fpccies  mutationis : Sc  ponitur  prima  concludo 
capituli,  quAd  folum  funt  fpccies  mutationis,  ad 
iftum  feti  fu  m , quAd  funt  tres  fpccies  tranfmuta- 
tionfs,  Sc  non  plurcs.  Probatur,  quia  non  cft 
imaginabile  fieri  mutationem , nifi  aliquo  diro- 
rum modorum  qnatuor;fcd  impofllbilc  cft, quod 
quarto  modo  fit  aliqua  mutatio  : igitur  omnis 
mutatio  eft  aliquo  di&orum  trium  modorum:  Sc 
per  confcquens  funt  tres  fpccies  mutationis  ,5c 
non  plurcs.  Maior  patet , quia  mutatio  debet 
fieri  inter  oppofiri  filtem  contrarie,  priuatiuc, 
vel  contradictorie  ; modo  illa  mutatio  , qux  fie- 
ret ex  non  fubie&o  in  non  fubiecluin , nullo 
modo  ficrec  imer  oppofiia.quiadcncccfliratc 

C c 4 oppo 


7- 

Tc«.  7. 


Stat  Mt  it  tx 
fuitrilt  in 
fuHtiinn.tx 
fuLitUo  im  nS 
fmbt*Rmm,tx 
mi  fnliiQa  ia 
fmbitdam.fr 
tx  ntn  fmb- 
itelc  tn  ntn 
[mlttSum. 


Vide  antra- 

Mithtnrm 

Ztmoro. 


$o8 


Lib.  V.  Phyficorum 


oppollra  requirunt  alterum  extremum  aftirma- 
nuum. 

i.  igitur  ex  non fnbitilo  efl.  Hic  o lien  dic,  qua: 

illarum  Ipectcrtjm  iit  motus:  Sc  diuidirur , quia 
pruno  prxmicticduas  fuppo/itiones.  Secundo, 
pftendir  qux  ilJaruin  fpecicrum  non  /it  motus. 
Et  tertio , qux  illarum  fpecicrum  /ic  motus.  Se- 
cunda ibi : autem fimplUittr  non  t fi  hoc.  Ter- 

tia ibi : Quoniam  aurem  omnu  metue.  Pruna  fuppo- 
fitio  cfl , qualiter  vocentur  illx  dux  mutationes, 
quarum  vna  cft  ex  fubiedo  in  non  fubie&um  j Sc 
alia  ex  non  fubiedo  in  fubirHum : A:  dicit, quod 
mutatio  qux  ert  de  non  fubic&oiu  fubie&um, 
vocatur  generatio;  qux  vero  eft  der^r  ad  nonefie, 
corruptio;  & vttaque  •*  cft  duplex  ; quia  qux- 
dam  crt  generatio  fubftanrix , 6c  corruptio  fub- 
Gevtratie  Ibtntix : alia  fecundum  quid,  vr  generatio, & cor- 
alia  fimfUa-  ruptio  accidentis.  Secunda  fuppoficio.quod  nou 
t*r,  aha  ft-  enj  dicitur  multipliciter : vno  modo  accipitur 
‘*J"m  1m*-  non  ens  pro  falfo,  vr  patet  S.Metaph.text.  4 . A lio 
modo  pro  illo,  quod  c/l  pura  potentia , /Ic  quod 
X#*  em  fu-  non  *n  a<^tl  * & ftc  dicimus  , quod  materia 
miner  multi-  prima  cft  non  ens,  fcilicer  atflu.  Tere  io  modo  ac- 


fiuittr.  cipirur  non  ens  non  limpliciter , fed  cum  addi- 
rione;  /Icur  dicendo  non  album,  non  bonuni; 
mod6  contingit  aliquid  c(Tc  ens  /impliciter,  & 
tamen  c/Ic  non  ens  illo  modo : quia  homo  ed 
ens,  Sc  tamen  c(l  non  albus. 

5».  Quod  1 autem  /impliciter  non  eff  hoc.  Concludit 

Texe.  f.  qux  fpccics  mutationis  non  /int  morus  ; A'  po- 
nit duas  conclufiones,  qux  fur.t  fecunda , & ter- 
tia capituli.  Prima  eft  illa,  qudd  generatio  e non 
Generat  ed  motus.  Probatur , quia  illud  quod  generatur 
efl  me-  non  mouetur;  igitur  generatio  non  c/l  motus. 

,4*‘  Tener  con/cquemia  per  locum  i coniugatis.  An- 

tecedens probatur , quia  omne  quod  mouetur  c/l 
ens ; /cd  nullum  quod  generatur  c/l  ens ; igitur 
nullum  quod  generatur  mouetur.  Tenet  confe- 
Suhieejum  quentia  in  Came/ires  : Sc  maior  probatur,  quia 
pntm  ejl  in  motus  cl 1 adus  entis , Arc.  Et  minor  parer , quia 
•R*-  quod  generatur  murarur  ad  e/fe : modo  /i  cfter, 

ftudta  mutaretur  ad  effit,  quia  vr  patebit  b. huius, 
impo/Jibi/ce/1  aliquid  mutari  ad  hoc,  ad  quod 
fam  a#u  mutarum  ell , A:  quod  adu  habet.  Se • 
Ceemftit' ni  cum*a  conclu/io;  corruptio  non  c/l  morus.  Pro* 
e jl enenn.  barur  , quia  corruptio  opponitur  generationi, 

modd  omne  quod  e/t  contrarium  alicui  mutatio- 
ni. vel  morui,  illud  ell  mutatio, motus, vel  quies ; 
fcd  corruptio  non  ell  quies  , nec  generatio  c/l 
motus : igitur  corruptio  non  ell  motus. 

Text.  f.  Quoniam  $ autem  omnia  motae.  Hicodcndit, 

qux  Tpederum  morationis  fit  motus ; Sc  oflendit 
quod  illa  fola  mutatio  cfl  motus,  qux  cd  dc  Cub- 
iculo in  fubicdum.  Probatur, quia  mutationis 
Colum  f imr  tres  Cpcdcs : vna  qux  c/l  de  fubiedo 
in  fubicdum ; Sc  alia  qux  cd  generatio ; & alia, 
qux  cd  corruptio;  Ced  nec  generatio ; nec  cor- 
ruptio ed  morus  ,>vr  probatum  cd:  igitur  Cola 
illa  mutatio  ed  motus,  qux  ed  de  fubiedo  in 
fubicdum.  Er  exponit  /Icur  prids,  qudd  per/iib- 
iedafolum  incclligit  difpo/itiones,  aut  inedia 
inter  contraria ; & ideo  illa  mutatio , qux  cd  de 
pritiatione  in  habitum,vel  c contra, ita  quod  non 
fit  dc  vpa  difpolitionc  alhrmatiua  ad  aliam  dif- 
politioncm  a/firmariuam , non  ed  motus. 


io. 

Uth ilepeun 

fer  mtnen. 


ANNOTATIONES. 

* Mnie  muralio , aut  eff  de  fubieflo  in  fub- 

iefhtm.  Nota  quadrupliciter  aliquid  pof- 


Ce  mooeri.PrimA,de  fubiedo  in  fubicdum.id  cft, 
i termino  po/iciuo,ad  terminum  po /it munerum 
per  fubicdum  intclligitur  terminus  finitus  , hoc 
ed,  afErmatiue  monlltatus,  Sc  non  id  quod  vtri- 
que  termino  fubiicitur:  dc  per  non  Jobjedara 
iutelligitur  terminus  negatus , quem  i .Periber- 
tneniae,  appcllauit  terminum  infinitum  : per  fub- 
iedum  ergo  debet  intclligi  djfpofitio  politiua, 
Sc  per  non  fubicdum  prmatio  illius  difpofitio- 
nis.  Prima  ergo  muration/s  fpccics  cft  a termi- 
no po/iriuo  ad  rerminum  po/imium , vr  quando 
aliquid  mouetur  ab  aJbcdincad  nigredinem.  Se- 
cunda , de  non  fubiedo  in  non  (ubiedum:& 
hxc  non  ed  proprii  mutatio : quia  omnis  muta- 
tio debee  clfc  inter  terminos  aliquo  modo  oppo- 
Ciros,  vel  contrarie , vel  contradictorie,  vel  pei- 
uaciuc : omnis  nimque  mutatio , aut  eft  ex  con- 
trariis , vr  cum  cx  albo  fir  nigrum ; aut  ex  con- 
tradictoriis , vr  cum  ex  non  albo  fic  album,  aut  i 
conuetCo ; aut  inter  priuationem  , & habitum; 
termini  aurem  huiufmodi  non  opponuntur  con- 
trarie : quia  inter  duo  extrema  in/inita  no»  cft 
conrraricras  : quia  po/Tunc  ambo  eidem  fimul 
conucnire:  lapis  enim  ed  iimui  non  fanus,&  non 
xger : quia , cura  non  habeat  apritudinem  ad  ta- 
les qualitates , nec  cft  fanus , nec  xger ; dc  eadem 
ratione  non  opponuntur  contradidorie,ncc  pei- 
uaciuc:  quiaex  duobus  contradi&oriis  femper 
vnum  eft  verum , & alterum  falfum , & dequo 
dicitur  habitus  , & ab  eodem  negatur  oppofiu 
priuario,  Sc  e contra.  Tertia,  de  non  fubicdo  in 
fubicflum,  Sc  hxc  edgeneratio,qux  non  di  mo- 
rus, fcd  Cubdantialis  mutatio.  Et  nota,  qudd 
non  appellat  non  fubic&um  propccrca,  quAd ni- 
hil fubiic/arur  formx,qux  per  generationem  ac- 
quiritur (alias  elfer  creatio  J fcd  appellat  non 
fiibiedum  illud, quod  ligniticaror Cub negatione 
fotmr.  Quarta , de  Cubiedo  in  non  Cubicdum, 
qux  ed  corruptio  , qux  /icur  generatio  ed  inter 
terminos  contradi&orios. 
b Et  vtrayut  rfi duplex. Nou.qudd  duplex  cft  ge- 
neratio;quxdam  c/l  generatio  /impliciter,qux  cft 
ad  Cubdantia.Sc  procedit  cx  non  e/Te /impliciter, 
id  eft , Cubdantiah  , ad  clfc  Cubdantiule.  Et  Jici- 
furgeneratio  limpliciter ; vel  quia  fii  ex  non  en- 
te I impliciter , nimirum  ex  non  fubftanria  in  adu 
formali , vr  cum  ex  acre  generatur  aqua : aut  ex 
femine  animal;  id  quod  ibi  manet  fub  vrroque 
termino  cd  Cola  materia  prima , qux  non  ed  ens 
in  adu  formali,  fcd  prxeisi  in  potentia  fubiedi - 
ua ; aut  quia  fecundum  eam  aliquid  dicitur  Beti 
f impliciter  , hoc  ed,  line  addito.  Alia  cd  gene- 
ratio fecundum  attid,  qux  cft  ad  accidens, Sc  pro- 
cedit dc  non  elle  fecundum  ^md , ad  elfc  fecun- 
dumqtud,  fcilicet  ex  non  e/fc  tale  ad  clfc  tale;  vr 
cum  cx  non  a/bo  fit  album.  In  hac  mutatione 
non  producitur  ens  limpliciter, id  cd,  fub  dant  ia, 
qux  ed  ens  in  adu  formali  : immo  fubllantia 
perfeda , qux  erat  fub  termino  atjHo,  maner  fub 
termino  ad tjuem  , atque  adeA  vocatur  generatio 
fecundum  quid,  quia  per  eam  non  dicitur  aliquid 
heri  nift  cum  adJito , vr  puta , qo ale,  vel  quan- 
tum, vel  aliquid  huiufmodi.  Similiter  duplex  eft  Cm* 'f4*  ^ 
corruptio ; quxdam  cd  fubdaotialis , qux  dici-  ** 'f  ^x' 
tur  corruptio  limpliciter , quia  id  quod  manet 
fub  vrroque  rermino  cd  fola  materia  prima:  ve 
quando  aqua  corrumpitur  in  acrem , quia  gene- 
ratio vnius  cd  corruptio  alterius : Sc  quxdam 
accidentalis , qux  dicitur  corruptio  fecundum 
qtud,  vr  cum  cx  albo  fic  non  album , manente  ea- 
dem 


Quxftio  I. 


loq 


dem  fubftantit.  Et  neta,  qu&d  aliod  eft  dicere  in 
generatione  fubftamix  , qudd  aqua  fiat  e»  non 
eme  {impliciter , vt  negatio  feratur  in  totum ; Sc 
aliud , quod  fiat  ex  {impliciter  non  ente:  nam 
primos  lenius  cft  verus:  quia  aqua  fit  ex  materia, 
que  non  eft  ens  {impliciter  fecundam  fpcciem, 
{edens  in  potentia,  puta  aqua  in  potentia :fed 
tamen  fal  Ium  eft,  quod  materia  fit  {impliciter 
non  ens : quia  eft  ens  exiftens  extra  caufam,& 
intellectum. 

II.  e Generatio  non  eft  rnotrn.  Nota,  qu6d  motus 
ilmu  Hfo-  bifariam  fumi  poteft  : vno  modo  generaliter , vt 
tum  [emi  /^ezcen(|ie  ad  mutationem  quamcumquc,  & hoc 
feufi.  modo  definitur  tertio  huius.  Alio  modo  fumitur 
{pecialiter  pro  mutatione  fucccfliua  ,qux  eft  de 
(obie&o  in  fubicduro  , id  eft,  de  forma  pofitiua 
in  formam  pofiiiaam : 5c  fic accipit  motum  Ari- 
ftoteles  in  hoc  quinto . & hoc  modo  generatio  , & 
corruptio  non  funt  motus  , eo  quod  non  font  de 
fubiedo  in  fubicftum,  ita  vt  fubicdum  fit  vnum 
indiuiduum  deraonfttatum  in  vtrifquc  extremis 
eiufdem  motus , in  quo  fibi  inuicem  fuccedunt 
contraria, quomodo  (ir  in  motu  alcerationis.  Vn- 
dc , fi  Deus  crearet  aliquid  fucccfliue , quamuis 
illa  creatio  e fiet  mutatio  fuccefliua  , tamen  non 
cflet  motus  proprie  di&us  ex  eo  , qu6d  non  ellet 
ex  aliquo  fubiedo  prxfuppofito.  Ex  quofequi- 
tur.quodde  ratione  morus  eft,qu6d  habeat  pro 
fobiefto  ens  completum,  Sc  quod  fit  inter  termi- 
nos pofiriuos  oppoficos  contrarie  , vt  album , Sc 
nigrum  : Sc  randem  , quod  fiat  fucceffiue , Sc  in 
tetnporcrmodo  generationi  deficit  primum;quia 
fubic&um  generationis  eft  materia  prima  : defi- 
cit etiam  fecundum,  quia  terminus  a quo  genera- 
tionis eft  priuatio : deficit  Sc  tertium,  quia  gene- 
ratio fit  in  inftanti ; eft  ergo  generatio  mutatio 
habens  per  fc  terminum  ad  quem , a quo  fpc- 
cificatur. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

, , fligitur  i P radie  ament  a diuifa  fient.  Hoc  eft  ter- 
Tot.  io.  ^tiam  capitulum, in  quo  Philofophus  determi- 
nat dc  fpeciebus  motus : Sc  primo  proponit  in 
quibus  eft  motus.  Secundo  oftendit  in  quibus 
non  eft  motus : Sc  tertii  regreditur  ad  oftenden- 
dura  , quid  in  tllis  eft  motus , de  quibus  propo- 
fuit  ante.  Secundum  ibi  : Secundum  Subftantiam 
autem.  Tertium  ibi : Quoniam  autem  neque  fubftan  ■ 
tia.  Primi  dicit , quid  ex  quo  funt  plura  Prxdi- 
cainenta  , vt  di&uin  eft  in  j.  Hb.  Pkjfic.  text.  j. 
& j.  Metaph.  text.  14.  de  quibus  enumerat  ali- 
qua in  Utera,  necelfc  eft, quid  in  tribus  Prxdica- 
mentis  inueniatur  motus,  fcilicct  iu  Quantita- 
te, Qualitate,  Sc  Vbi. 

T«t.  u.  Secundum  1 / ubflantiam  autem.  Hic  oftendit  in 
quibus  non  eft  motus  : Sc  peimi  oftendit , quod 
ad  Subftantiam  non  eft  motus.  Secundo  , quid 
nec  ad  Ad  aliquid.  Tertii  .quid  nec  in  A&ionc, 
necin  Pallione.  Secundum  ibi:  Neque  ei  quod  ad 
aliquid.  Tertium  ibi : Neque  agentis,  aut  patientis . 
Prima  condufio  eft, quid  ad  Subftantiam  non 
Unw  mu  eft  Tnotus.  Probatur  : quia  omnis  motus  eft  de 

•i  inifian.  comrMj0  jn  contrarium,  vt  patuit  in  praeceden- 
ti capitulo  ; fcd  Subftamix  nihil  eft  contrarium; 
igitur  ad  Subftantiam  non  eft  motus.  Sed  obitei- 
tur , primo  de  motu  caeli , qui  eft  ab  eodem  in 
idem.  Secundi  , quia  in  Praedicamentis  dicitur, 
quid  quantitati  nihil  eft  contrarium  : igitur  fi 
ad  SublUntiamnon  fit  motus, co  quid  Subftan- 


tiae  nihil  eft  contruium.fequitur  quid  ad  quan- 
titatem non  eft  motus:  quia  quantitati  nihil  eft 
contrarium.  De  illis, & aliis  difficultatibus  citca 
iftara  rationem  videbitur  in  quxfttonibus. 

Neque  ei  quod  ad  aliquid.  Ponit  fecundam  con-  j 4. 
elutionem  , quid  in  Ad  * aliquid  non  cft>mo|us.  sstsu,n<«tr[l 
Probatur  • quia  ad  illud  non  eft  motu*  quod  ac-  *«  ad  ali- 
quiritur  in  aliquo  quiefeente ; fed  Ai  aliqmdffe u ‘lul  • 
relatio  acquiritur  in  aliquo,  ipfo  quiefeente;  igi- 
tur in  ad  aliquid  non  eft  motus.  Maior  patet, quia 
illa  difpofiiio , ad  quam  eft  motus , fi  acquiratur 
in  aliquo  , necellecft  illud,  in  quo  acquiritur 
moueri  fcctmdim  illam  difpofitionem.Et  minor 
probatur.  Nam  fi  Socrates  nunc  fit  dexter  Pla- 
toni, Sc  Plato  moucatur  quiefeente  SocratC,tunc 
Socrates  cfticitur  finifter,  ipfo  non  moto. 

Neque  agent  tst  aut  patient  u.  Ponit  tertiam  con-  Mstususneft 
elutionem.  Secundo  declarat  maiorem  fuxpro- 
bationis  ibi : Primum  quidem.  Tertia  conclqfiu  eft 
ifta.  Ad aftionem,&  patlionem  b non  eft  motus.  \ 

Probatur,  quia  ad  nullum  motum  eft  motus;  fed  'y 

omnis  a&io  eft  motus,  vel  mutatio : igitur  ad 
nullam  a&ionem,  vel  paflionein  eft  motas  . 

huius  rationis  Ariftotclcs  fupponit  minorem. 

‘Primum  quidem.  Hic  probat  maiorem  diftx 
rationis : & primi  oftendit  qualiter  ad  aliquid, 
vel  in  aliquo  poteft  e(Te  motus  diucrfimodc.  Se- 
cundo dc  vuoquoque  ponit  conclufiones  ibi:  Motu/ quo- 

Sed  neque  hoc pojjibile  eft. Dicit  igitur.quod  ad  mo- 
tum  efTe  motum  poteft  inrelligi  dupliciter : vno  ''  4 m’ 
modo  quod  motus  fit  fubieiftum  motus , vc 
quemadmodum  mouetur  de  albo  in  nigrum,  aut 
calefit , vel  frigefit;  ita  etiam  motus  moucatur, 
aut  calefiat,  aut  frigefiar.  Alio  modo  , quod  )d 
motum  fit  motus  tanquam  ad  terminum  , ita  vc 
vnus  motus  fit  terminus  alterius. 

Sed  neque  j hoc  poffibilt  eft.  Hic  ponit  conclu-  j 
fiones ; Sc  primo  oftendit.quod  ad  motum  non  c Telt> 
eft  motus  tanquam  ad  terminum:  fecundo  often* 
dit , quod  ad  motum  non  eft  motus  tanquam  ad 
fubiedhim : & tertio  oftendit.qualitcr  ad  motum 
fit  motus.  Secundum  ibi  : Amplius  eiuflem  eft. 

Tertium  ibi : Omnino  autem  , quoniam meuetur  om- 
ne. Eft  igitur  conclufio  quarta.  Ad  motum  non 
eft  motus  tanquam  ad  terminum.  Probatur  aua- 
dtuplicitcr.  Primo,  indu&ione:  quia  generatio 
non  eft  ad  motum  aliquem  tanquam  ad  termi- 
num.tmmo  eft  ad  rem  permanentem  , fcilicct  ad 
ejfe alicuius  rei : Sc  fimiliter  corruptio  eft  ad  non 
effit  alicuius  rei , & ita  inducendo  in  aliis  moti- 
bus, Sc  mutationibus. 

Similiter  autem.  Secunda  ratio  eft.  Si  motus 
eflet  motus  tanquam  termini,  tunc  ellet  procef- 
fus  in  infinitum  in  mutacionibustnam  fi  lanatio  ; 

ellet  ad  aliam,  eadem  ratione , illa  alia  ad  aliamf 
Sc  fic  in  infinitam:  Sc  per  confcquens  qux  mu- 
tarentur vnica  mutatione,  mutaremur  ad  quam- 
libet, quod  eft  itnpoftibile;  quia  aliquando  con- 
tingit mobile  qnicfccrc. 

Et  amplius.  Tertia  ratio  , quia  fi  vna  mutatio  |<J. 
fit  ad  aliam  mutationem  tanquam  ad  terminum, 
tunc  non  poflee  cflcad  quamlibet  indifferenter, 
fed  determinate  ad  fiiam  oppofitam,  vt  lanatio 
ad  xgritudinem,  igitur  cum  lanatio  fit  ad  fanita- 
tem  tanquam  ad  terminum, & cum  hoc  per  te  eft 
ad  xgrotationem  , cuius  terminus  eft  xgtitudo, 
igitur  fanario  fimul  eft  ad  fanirarem  ,&  xgriiu- 
dinem  , lictu  ad  terminos  contrarios , quod  eft 
impoflibile. 

Amplio,  4 autem.  Ponit  quartam  rationem;  Te,t*  ‘I* 
quia 


) : 


3*o 


f 


'7- 

T eit.  14. 


Teit.  ly. 


quia  £ muracjo  e/Tct  ai  mutationem»  i & ilia  ad 
alum,  fequcrerur  qudd  nulla  e/Tct  inutatio;con- 
fequem  implicat , fcilicet  quod  aliqua  iit  muta- 
tio ad  aliam  mutationem , & tamen  qudd  nulla 
iit  mutatio.  Confcqucnria probatur;  quia  ii  vna 
/it  mutatio  ad  aliam,Seillaad  aliam,  & /Se  in  in- 
finitum , tunc /une  lifx  infinitx  mutationes  or- 
dinata: ad  inuiccin : igitur  ci>m  infinitis  non  lic 
dare  primum,ncque  vlutmim./cquimr  quod  non 
eit  dare  aliquod  intermedium. 

simplius  f eiuf.lftu  tfl  menu.  Hic  probat  quin- 
ram  conriu/ionem,  fciiiccc,  quod  ad  motum  non 
fft  motus,  nec  ad  mutationem  muratio  unquam 
ad  fubiefium.  Probatur  quinque  rationibus.  Se- 
cundi ibi : sb*pli'm  apertet.  Tertia  ibi;  Et  rterj, <** 
«lijfUiJ.  Quarta  ibi ; Simul  autem,  & quomtde  eritf 
Quinta  ibi : simplius  fit  rei  (pectet  motu*.  Prima 
ratio  c It:  quia  /i  motus  c/ler  /ufeiedutn  motus, 
fequercrur  qu dd  motus  clfct  fubiedum  corru- 
ptionis ; eonfcqucns  cil  fultum : quia  tunc  mo- 
tum quie/ccrer,&  illud  quod  generatur  corrum- 
peretur, quod  eit  fai/um.  Confcquentia  proba- 
tur, quia  inorus,  Sc  quies  opponuntur  priuariue, 

& per  confcqucns  habent  fieri  circa  idem. 

Amplius  6 apertet.  Secanda  ratio, quia  videmus 
/n  omni  motu , quod  e/i  fubiedum  motus,  e(Tc 
alterum  i motu,  vr  homo,  quimouetur,aat  cor- 
pus. aut  aliquid  buiu/modi. 

*•  Et  rurfin  7 aliquid.  Tertia  ratio,  quia  Ii  motus 
e/Tct  fubiedum  morus  , eidem  ratione  illius  al- 
terius motus  effer  aliud  fubiedum,  de  /ic  in  infi- 
p/turn , quod  e/1  impuffibile : quia  tunc  elfent 
morus  infiniti  ad  inuicem  ordinati. 

Simul  aurem , ti~  tjucmoie  erit  Quarta  ratio, fe- 
queretur  quod  doclrinatio  effet  fubiedum  do- 
dtinationis , Sc  generatio  /ubiectum  gencratio- 
uis  i conlcqucns  cllfalfum,  quia  idem  non  eff 
fubiedum  fui  ipftus,  etiam  quia  anima  efl  fubie- 
dum  dodnnationis.  Et  confcquentia  probatur, 
quia  non  videtur  cuius  alterius  morus  dodri- 
natio  poffir  c(Tc  fubiedum  , qu im  dodnna- 
tionis. 

simplius  fi  8 tres  fiecies  metu*.  Quinta  ratio, quia 
tres  funt  fpecies  morus , vt  didum  fuit  prius; 
runequ-rro  vrrum  quilibet  illorum  indifferenter 
poflit  e/le  fubiedum  alterius : vel  vnus  motus 
determinatus  alterius  motus  determinari  , Sc 
vtrunque  apparet  impofTibile. 

Onmrte  autem  quoniam  moueturomne.  Hic  offen- 
dit quafirer  poffir  concedi,  qndd  ad  morum  lic 
motus  .dicens,  quod  tripliciter  dicitur  aliquid 
Dioucri , vr  didum  fuit  in  principio  huiu*  quinti. 

Vno  modo  , fecundum  partem.  Secundo  modo 
fecundum  accidens.  Tertio  modo  per  fe,  Sc  pri- 
mo.Tunc  dicit,quod  Ii  aliquo  modo  debeat  con- 
cedi , qudJ  mutatio  fit  fubiedum  mutationis, 
hoc  ell  iccundum  accidens ; rno dd  de  illis , q ut 
comperunr  mobili  fecundum  accidens, non clt 
noftra  conflictatio : ideo  dimiffa  erant  prius. 

Quoniam  autem  9 neque  fuitfiantia.  Hic  offendit 
in  quibus  generibus  inuenitur  morus  : Sc  primo 
facit  hoc.  Sccundd.offenJit  qualiter  in  vnoquo- 
que  illorum  generum  motus  inucnirur.  Tertio, 
reducit  motum , qui  eff  dc  miniis  ad  magis,  vel  e 
contra  in  eadem  fpecie  ad  motum , qui  eff  de 
contrario  in  contrarium : Sc  quarto , detei minae 
M>'tm  'fi  dc  immobili,  quod  opponitur  motui.  Secundum 
ibil Metue  igitur  fiumdim  qualitatem.  Tertium 
tbi : Qt!*. tutem  in  (ferie.  Quartum  ibi  : Immobile 
atuemefi,  Eff  igitur  fexta  coucluffo  iffa , quod  Co- 
rii. 


Lib.  V.  Phyficorum 


*0. 


1 9. 

Tcxr.  17. 


»?• 
Texe.  18. 


Ium  in  Quantitar*  .Qualitate,  & Vbi  inuenirur 
motus.  Probatur,  quia  in  iftis  generibus  eft  per- 
fecta contrai  ictas : igitur  cum  omnis  motus  fit 
de  contrario  in  contrarium  , (equitur  quod  in 
quolibet  i/lorumgencrom  inueniarur  motus,  Sc 
non  inuenitur  in  alii*  Prxdicamcnris,  vt  proba- 
rum eff  prius  : igitur  folitm  inuenitur  in  i/iis. 

Sed  e dobiracur.quarenon  facit  mentionem  dc 
Situ  .Habitu,  & ^wdv/RefpondeturdeSiru, 
quod  pro  tanto  non  facit  mentionem  dc  Situ,eo 
quod  Sirus  non  acquiritur , vel  deperditur , ni/i 
confecuriue  ad  aliquem  motum  localem;  Sc  idc6 
licet  in  illis  tribus  generibus  reperiarur  motos, 
tamen  motus  reperti  in  irtis  tribus  generibus 
funt  confecuri  ad  alia  genera,  (tem  dc  Habito, 
quia  Habitus  eft  eorum, qux  funt  adiacencia  cir- 
ca corpus  , aur  circa  partes  corporis,  qui  non  ac- 
quiritur nili  confccutione  ad  aliquem  motum 
localem  ; nec  etiam  deperditur.  Item , Quanda 
e/i  tempus;  modo  tempus  eft  morus , vt  paret 
4.  huiu*,  Sc  ad  motum  non  efl  motus,  vt  iam  pro- 
barum eA. 

Motu*  igitur  fecundum  qualitatem.  Hic  f often- 
dic  qualiter  in  quolibec  didiorum  trium  gene- 
rum inuenitur  motu*  , dicens . qubd  morus  ad 
qualitatem  appropriato  nomine  vocatur  «Itera- 
tio; Sc  dico  noranrer,  appropriato , quia  quili- 
bet motus  dicitur  ab  alircr  fe  habere  , Sc  ffc 
eff  nomen  commune  cuil iber  motui, l/cct  appro- 
prierur  motui  ad  Quaiiratein.  Sed  motus  ad 
Quantitatem  non  nominatur  vno  tiomine,fed 
denominatur  augmentatio , vel  diminurio.  Mo- 
tus aurem  fecundum  locum , non  habet  aliquod 
nomen  commune;  vocatur  tamen  lacio , fed  hoo 
eff  improprie;  quia  proprie  loquendo  latio  Co- 
lum dicitur  dc  illo, quod  monetur  motu  vehitio- 
Lis,  ficut  quando  homo  moucturinnaui. 

Qua  10  autem  in  eadem  (pecte.  Hic  reducit  tuo-  Tcxr.  t#. 
tum , qui  efl  de  minus  ad  magis , vel  e contra  ia 
eadem  fpecie,  ad  motu  nide  contrario  in  contra- 
rium: Sr  ponitur  iffa  concluffo  , qudd  omnis 
inorus » qui  eff  dc  miniis  ad  magis , vel  i contra, 
eff  de  contrario  in  contrarium.  Probatur  ,quia 
illud  dicitur  minus  tale , quod  magis  habet  dc 
contrario ; Sc  magis  tale,  quod  minus  habet  dc 
contrario ; igitur  omnis  motus , qui  eA  de  mi- 
nus ad  magis  , vel  c contra  in  eadem  fpecie  eff 
de  contrario  in  contrarium. 

Immobile  autem  tfl.  Hic  determinat  de  immo-  * r- 
bili,  dicens  , quod  aliquid  dicitur  immobile  cri- 
pliciter:  vno  modo, quia  omnino  impoffibile  eff  f-/tf 
ipfu  m muueei,  vel  murari;  Sc  ffc  Deus  eff  omni- 
no immobilis.  Alio  modo  dicitur  immobile , 
quod  vix  ruouerur,  vel  in  multo  tempore  pa- 
rum mouetur , aur  quod  incipic  moueri ; Sc  cale 
non  dicitur  proprie  immobile  , fed  grauiter  mo- 
bile. Tertio  m odo  dicitur  immobile , quod 
aprum  natum  eft  moueri,  Sc  de  fado  non  moue- 
tur , fcilice r in  meufura , qui  natum  eft  moueri; 

Sc  boc  rangit  per  hoc , quod  dicit.  Tunc  cum 
aptum  natura  eff , Sc  vbi,  Sc  quomodo,  Sc  dicit 
tunc  pro  ranro  : quia  licet  ctrlum  non  mouea- 
tur  in  inflanti, eo  quod  inflans  non  eff  menfu - 
ra  , qui  ctrlum  naruin  eff  moueri , 8c  quia  ter- 
ra non  eff  locus  , in  quo  ctrlum  natum  eff  mo- 
ueri : Sc  dicit  fic  ad  denotandum  qualitatem 
motus , Sc  ideo  licet  caelum  non  muueatur  mo- 
rti redo , propter  hoc  tamen  non  (equitur qudd 
quiefear  a motu  redo : quia  non  eft  narum  mo- 
neri tali  motu. 

ANNO 


Nf  i 


Qujeftio  I.  311 


ANNOTATIONES. 

9 T N ad  aliqui  i none  fi  motus.  Nota  primo.quod 
- 1 aliquo  Prxdicamentoeflc  per  fe  motum  po- 

teft  inteiligi  dupliciter;  vno  tnodo,  vt  hxc  deter- 
tuistAmt*-  minat  io  perfe,  determinet  raotum,&  fic  in  omni 
HhfsrUm  Prxdicamcnto  cft  per  fe  motus , cuius  emitaseft 
n lApr*-  fijccefliue  acq ai libi lis.  Alio  modo  (ic , qu6d  de- 
*'•  terminet  ejft , Sc  ita  in  illo  Prxdicamento  eft  per 

fe  motus , cuius  entiras  gratia  fui,  Sc  non  alicuius 
alterius,  terminat  motum.  Secundi , nota  quod 
Trmuurt  aliquid  dicitur  per  fe  terminare  motum  duplici- 
mnm  do-  ut ; vno  modo  per  ic  prim6,adco  quid  non  prx- 
flkmr  fUpponit  necellarii  aliquid  aliud  terminare  il- 
lum  motum  , vel  alterum.  Alio  modo  per  fe  fe- 
cundi ; Sc  fic  illud  terminat  aliquem  motura, 
quod  nihil  aliud  qu^m  ipfum  terminat , tamen 
neceilarii  prxfupponit  aliquid  aliud  terminare 
illum  motum:ficut  fimilitudo  per  fc  fecundi  ter- 
minat aflimilarionem  , nihil  enim  terminat  aifi- 
milationem,  nifi  fimilitudo ; tamen  ipfa  non  po- 
reft  eam  terminare,  nifi  aliqua  qualitas  prius  ter- 
minauerit  aliquam  alterationem  : cum  enim  fi- 
roilitudo  fit  relatio, ncceflarii  prxfupponit  Tuum 
fundamentum,  quod  cft  qualitas. 

Nota  tertii,  quod  ad  hoc,  quid  aliquid  per  fe 
primo  terminet  motum, tria  requiruntur.Primd, 
quod  terminet  illum  motum  inrrinfecc , Sc  idci 
locus  non  terminat  motum  localem  per  fe  primi, 
fed  vbi.  Secundo  requiritur,  quod  ratione  fui , & 
non  ratione  cuiufcumquc  fibi  accidentis , termi- 
net morum,  aliter  enim  terminaret  per  accidens, 
& non  per  fe.  Tertii  requiritur, quud  non  necef- 
fatio  prxfopponar  aliquam  aliam  mutationem 
terminari  ad  aliquem  terminum. 

I j.  Exhisfequirur  primi , quid  cum  relatio  non 
fufeipiae  magis  tSc  minus  , nec  habeat  contra- 
rium, nifi  gratia  fundamenti,  vel  termini  , qnod 
ncc  etiam  terminat  per  fc  motum  , gratia  fui,  fed 
folitn  ratione  fundamenti  , vel  tetmini ; cum 
ipfa  non  poflit  in  aliquo  de  nouo  acquiri , nifi 
prius  aliqua  forma  abfoluta  terminet  aliquem 
morum. 

Secundi  fcquitur,  quid  licet  ad  relationem 
non  fit  per  fe  pruno  motus.vt  ex  di&is  iam  parer, 
eft  tamen  bene  per  accidens : accidit  enim,  quid 
mouetur  de  albo  in  nigrum , quid  ipfum  fiat  fi- 
mile,  vel  diflimile  alteri.  Et  fi  dicas, quid  Scotus 
hic  dicit , quid  illud  quod  mouetur  ad  relatio- 
nem tranfmutaruc  fc  quiefeente , ergo  quod  ac- 
quirit relationem  de  nouo  quiefcit,3c  non  muta- 
' cur, ncc  per  fe,ncc  per  accidens.  Dico.quid  Sco- 
tus, Sc  Commentator  , cuius  funt  verba,  non  in- 
telligum  aliquid  fimplicitcr  quiefeere , Sc  cum 
hoc  ad  relationem  tranfmutar i (quia  hoc  con- 
tradictionem inuoluit } fed  intelligunr , quid  il- 
lud, quod  tranfmutatur  ad  relationem,  quiefeir, 
id  efl  ,non  mouetur  de  necefliute  , mutatione, 
quareft  ad  formam  abfolutaro.id  cft,  non  moue- 
tut  ad  fe, licet  rnoueatut  ad  alterum, de  quo  infri. 
b jii  yillionem  & Paffionem non  ejl  motus. Nota, 
Ai  Xs»*i  *l0^  non  v‘detur  bona  confequentla.y^d  motum 

( y pfiimrm  ***  f*r  r*  ; ,Tg'  *d  *&*••**  % & paffiontm 

unsftm-  non  tfl  per /i  motus.  nam  hxc  confcquentiacx  hoc 
videtur  tenere , quod  aCtio  & paflio  funt  motus, 
quod  cft  contra  Atiftotelem  in  $.  huius.  Dicunt 
aliqui, quid  h$c  confcqucntia  cenet  ex  hoc, quod 
a&io,  &pa(fiofunt  motus  faltem  materialiter, 
licet  non  fint  motus  formaliter.  Sed  hoc  non 
valet,  quia  aftio  , Sc  pallio  materialiter  nihil 


aliudeft.qulm  forma  fluens,  & ad  illam  bene 
eft  motus:  fed  fi  accipiantur  formaliter,  mant- 
feftum  cft , quid  ipfa  non  fnnt  morus.  Idei  di- 
cunt alij , quid  prxdi&a  confcqucntia  tenet  per 
locum  a fimili  : nam  eadem  cft  ratio  , quare  ad 
asionem , Sc  paflionem  non  cft  motus , Sc  quare 
admotum  non  cft  motus-,  ad  hoc  enim  quod 
aliquid  fic  fubie&um,  Sc  terminus  motus, requi- 
ritur, quod  in  fe  fic  quoddam  permanens  potens 
eflcfub  quiere , quantum  cft  ex  parre  fui : modo 
ficut  motus  non  cft  permanens  , fed  quoddam 
fiicccfliuum , ira  nec  a&io , nec  paflio ; confi- 
ftunc  enim  in  quadam  fucccflione.  Pollet  etiam 
dici , quid  prxdi&a  confcqucntia  tenet  per  lo- 
cum i maiori , fi  enim  motus  non  cft  motus,  ncc 
i fortiori  adionis  , Sc  paflionis  erit  motus  , eo 
quid  per  quemlibet  motum  confequitur  attio 
Sc  paflio  fi  ergo  ad  adfcionem  , Sc  paflionem 
eflet  motus,  etiam  motus  elfirt  motus. 
c sfd  motum  non  efl  motus  tanqtutm  ad  terminum.  1 J . 

Nora,  quod  fenfus  huius  conclufionis  cft , quid 
motus  non  acquiritur  per  motum , neque  muta- 
tio per  mutationem  : & ratio  efl , quia  omnis 
mutatio  procedit  in  fuis  terminis  per  (c , atque 
adeo , polito  termino  ad  quem  cft  motus  per  fc, 
non  requirirur  alia  mutatio  habens  alios  termi- 
nos ; St  fi  dabitur , hoc  erit  per  accidens.  Haec 
dcduiftio  pater,  quia  tali  termino  vnius motus, 
vel  mutationis  acquifito,  poteft  quiefeere  mo- 
bile , atque  ira  non  cft  per  fe  motus , neque  mu- 
tatio ad  morum , Sc  ad  mutationem, 
d Si  mutJtio  ejfet  ad  mutationem  , nulla  tffet  mu • 
tatio.  Nota,  quid  hxc  confcqucntia  ex  eo  te- 
net : quia  res  dum  fit , nondum  cft ; fi  ergo  mo- 
rus fit  per  motum:  ergo  dum  fit, nondum  cft. 

Tunc  vitri  , ille  alius  mortis  quo  fiebat , fi  per 
alium  fir , nondum  cft , dum  fit,  Sc  paritet  de  in- 
finitis ; quare  nullus  cft , quia  non  datur  primus 
motus,  quo  motus  fiar,  cum  quilibet  fiat  per  mo- 
tum : nullus  ergo  erit  mocus. 

Nota  fecundi , quid  fcquentcs  rationes,  qux 
habentur  dtext.  14.  vfque  ad  17.  communiter  ad- 
ducuntur ab  cxpofitoribus  ad  probandum,  quod 
ad  motum  non  fit  motus , vt  ad  terminum  : Sco- 
tus autem  vtitur  cis  ad  probandum  ,quid  non 
fit  motui  ad  motum  tanquam  ad  fubicdium,id 
cft , quod  mocus  non  pollic  cite  fubic&um  mo- 
tus, nec  mutatio  mutationis  ,&  eft  fatis  fnbti- 
lis  deduftio,  Sc  vt  credo  magis  ad  aures  Arifto* 
telis. 

e Sed  dubitatur , quare  non  fai  it  mentionem  de  Si- 
tu,&c.  Nota , quod  ex  eo  Ariftotclcs  non  probat 
motum  non  eflc  ad  quando , quia  quando  acquiri- 
tur in  aliquo  fine  fui  mutatione  ex  fola  adiacen- 
tia temporis;  nam  tempus  cft  menfura  morus, 
motus  autem  in  aftionc,  Sc  paflione  confidit,  at- 
que adcooftcnfo, quod  ad  a&ionem, Arpaflioncm 
non  eft  inoius  , facile  oftenditur , quid  ad  ip- 
fum quando  non  cft  motus.  Similiter , non  pro- 
bat Phitofophus , quod  ad  Habirum  non  fit  mo- 
tus, quia  ficut  relario  poteft  acquiri  in  aliquo 
fine  fui  mutarionc , ira  Sc  Habitus;  probaro 
ergo , qu6d  ad  relationem  non  eft  motus , facili 
probatur  , quid  ad  habitum  non  fit  motus.  Et 
quia  firus  non  acquiritur  de  nouo  , nifi  per  mo- 
tum localem  , cerrum  cft  autem,  quod  motui 
localis  non  cft  per  fe  ad  fitum  , fed  follfci  per  ac- 
cidens, ideh  certum  eft  , quod  ad  fitum  non  eft 
per  fe  mocus.  Nec  valer  dicere, quod  vbi  acquiri- 
tur inaliquo.ex  foUadiacemia  alterius,  & -alte- 
rius 


i™ 

riut  fuperficiei , fine  fui  mutatione : ergo  nec  ad 
vbi  ctit  pct  fc  motus.  Antecedent  patet,fuppofi- 
10,  quod  fupcrficicmcunisB.Vitginiscircundct 
aha , Sc  alia  fuperficies  actis , ipsi  immobili  per- 
manente, acquiritur  alius,  fic  alius  refpeftus  vbi- 
cantis.ad  vbicaturo.fcu  locantis  ad  locatum, cum 
fundamentum  eius.fcilicct  fuperficies  aeris  lo- 
cantis fit  aliud, & alind.Hoc, inquam, non  obdat: 
quia  non  eft  fnnile  de  Vbi , fic  aliis  Prxdicamen- 
tis  rcfpcdiiuismam  Vbi  non  poteft  acquiri  in  ali- 
quo fine  mutatione  locali  fui*  vel  altetius,  & cft 
terminus  per  fe primus  iplius  mutatioms>noneft 
autem  fic  de  aliis  Ptxdicatncntis. 
f Hic  0 ftendit , qualiter  in  quolibet  di  Horum  trium 
generum , &c.  Nota,  quod,  fi  fumamus  motam  in 
communi,  in  quantum  comprehendit  fub  fe  tam 
motus , quam  inliantancas  mutationes , quatuor 
habet  fub  fcfpecies.fcilicet  generationem, & cor- 
ruptionem ad  fubftaniiam  , augmentaiioncm,  fic 
diminurionem  ad  quantitatem  , altctationcm 
ad  qualitatem  , fic  motum  localem  ad  vbi : nam 
motus  fumit  denominationem  ^ termino  a d 
quem  modo  quatuor  funt  Prxdicamcnta , qux 
fum  termini  motus,  feu  mutationis.fcilicct  Sub- 
ftantia, Quantitas,  Qualitas, fic  Vbi.  Si  autem  fu- 
matur motus  prefsc,  quatenus  habet  ttes  illas 
conditiones , quas  affignatPbilofophus  itxboc  j. 
ttxt. fic  quas  nos  fupra  retulimus  in  j.4»»*f4- 
tione  ni  fecundum  tap.  folum  habet  tres  fpccies.ad 
quas  cft  per  fe  motus , videlicet  Quantitatem, 
Qual  i tatem,  fic  rW. 


Lib.  V.  Phyficorum 


Q_V  A S T 1 O 1. 

Vtrttm  ad fsbfantiam  fit  motus  i 

hi\(l.bie  ttxt  ro.D.  Thom.f.  Pbyfir.  tat  i.  Auecroct , & 
onitut  'wtctfictci  iblJrm  /tgidius Romanas  in  i-Pbyf. 

I» S ; liando* •»  n.  M*rsfh.f.vhima  atr.i.Cotumbiic. 
tn  \.Pkyfir.  y |.  Complmcn  Ji^xx.Pbyfu.q.  j.Hurtado 
Jrfi.ll.  Pirtfie.ftt3.il.  h\tct(x  ttm.i . PiiUftfb.fmaft.x6. 
ftlt.  1.  l uentes  s - Phjftt.qutft.  x.dijfit.  r.  mrt.  1.  Ruuiits 
ihei.  etf.  t.  -jutft.  vuita  for.  1. 

R c v t t v r quud  fic  , per  Ariftotclem 
in  Poftprxdicimemis, qui  enumerando 
ipecies  motus  numerat  generationem. 

Secundo  , patet  per  Atiftotelem  j.  buim  , qui 
declarans  definitionem  motus  per  indu&ioncra 
in  diucrlis generibus  motum,  inducit  de  genera- 
tione. qux  cft  motus  ad  fubftantiam. 

Tertio  , quia  motu»  eft  generatio partu poft par ■ 
temeint  ptrfeditnio  , ad  quam  mobile  tendit  donec 
perfuiatur ; cr  fit  ina:tu ; igitur  motus  cft  genera- 
tio. Antecedens  apparet  per  Commentatorem  ). 

buim,  qui  fic  definit  motum. Tenet  confequentia, 
quia  genus  pofitum  in  definitione  alicuius  debet 
ptxdicati  de  definito;  modfi  ad  iftam  : rnottueti 
generatio , fcquitur  per  conuctfionem,  igitur  gene- 
ratio  e fl  motui. 

Quarto, omnis  mutatio  fucceffiua,  qui  fubie- 
&um  fc  habet  aliter  quam  prius  , eft  motus ; fed 
generatio  eft  huiufmodi : crgo.ficc.  Maior  paret: 
quia  moneri  eft  aliter , fic  aliter  fc  habere, quam 
pi  iis , fic  idcA  quod  prius  , fic  poftenus  aliter  fe 
habet,  mouctur ; fic  minor  probatur : quia  in  ge- 
neratione fubftantiali  proucnit  fucceffio  propter 
partesq^nttratiuasfiibiedi. 

Quin.fi  , arguitur  per  definitionem  motus, 
quia  metw  efl  ailutenti*  in  potentia  , fecundum  quod 
tn  petentia  >(cd  generatio  cft  afhis  , fice,  quia  cft 


aftus  generabilis, fcoindum  quod  generabile, fed 
generatio  elt  motu»  ad  fubftantiam:  ergo, ficc. 

Sexti»  ,nifi  fic,  hoc  edet  m ptopofuo:  quia 
fubftamix  nihil  effet  conuatium •,  fed  ptoptet 
hoc  non , quia  in  vnoquoque  genctc  cft  vna  pri- 
ma conitaticus,vt  patet  io.Afft4pi.irxt.ii.roo- 
dd  Subftantia  cft  quoddam  Genus , igitur  Sub- 
ftantix  aliquid  cft  contrarium. 

Oppofuum  arguirur  per  Ariftotclem  in  ifto 
quinto , ttxt.  1 o.  fic  probatur  ratione , quia  omnis 
motus  cft  de  * affirmato  in  affitroatunv.fed  nnlla 
mutatio  ad  fubftantiam , eft  de  affirmato  in  affir- 
matum,nam  generatio  cft  ad  affitmatum,fcd  non 
dc  affitmato.fic  e contra  de  cotruptioneietgo.fitc. 

Secundfi  , illud  quod  mouctur , eft ; fed  illud 
quod  generatur  non  cft : igitut  quod  genetatut 
non  mouctur , fic  per  conlcqucns  genetatio  non 
eft  motus ; modo  fi  ad  fubftantiam  eflet  aliquis 
motus , maxime  clTct  genetatio : igitoc  ab  fub- 
ftantiam non  cft  aliquis  motus. 

Notandum  , qufid  motus  accipitur  tripliciter. 
vno  modo  pro  omni  mutatione  » fiue  fit  iubita,  u nui  ut  i. 

Guc  fucceffiua,  fiue  fit  in  fubic&o  in  a&u,  fiue  fit  fHm  ***&’• 

in  fubie&o  in  potentia : & ifto  modo  ifti  termini  **"' • 
motm,  fic  mutatio  c onuettuntur.  Alio  modo  acci- 
pitur motus  pro  omni  mutatione  fucceffiua',  Guc 
fit  in  fubicfko  in  a&u , fiue  in  potentia : fic  ifto 
modo  definit  Anftotcles  motum  in  buim  , fid 
etiam  ifto  modo  fumit  motum  in  Poftptxdica- 
inentis,  vbi  diftinguit  fpcctcs  motus. Tertio  mo- 
tno,  furaitur  motus  proptiiflime,  pro  mutatione 
fucceffiua  fadla  in  fubic&o  in  afiku  de  termino  4 
ejuo polit iuo  , ad  termtnura4d  fnrw»pofitiuum,fic 
fic  capit  Atiftotclcs  motum  in  ifto  quinto ,ttxt.i9. 
quando  probat,  quod  folum  in  tribus  Generibus 
inuenitur  motus,  fcilicct  in  Quantitate.Qualita- 
tc  , fic  Vbi : fic  fic  ifti  termini  metue  fic  mutatio  fe 
habent  ficut  fupetius , fic  inferius  : nara  omnis 
motus,  cft  mutatio, & non  e contra. 

Secundo  notandum, qn6d  mutatio  ad  fubftan-  4. 

tiara  , vt  generatio  , fi c b corruptio  differunt  ab  Gtnnakjf 
aliis  motibus  : nara  pct  generationem  mutari  eamqinif- 
refpondctur  ad  interrogationem  faiftam  pct  quid 
efl : fed  per  alios  motus , vel  mutationes  mutari 
refpondctur  non  ad  quid  eft , fed  folum  ad  quale, 
vel  ad  quantum , aut  ad  vbi , vel  ad  aliquid  huiuf- 
raodi.  SccundA  per  generationem  mutatur  no- 
men fic  definitio  , fed  per  alios  motus  non  , fed 
folum  mutatur  prxdicatum  accidentale  , quod 
prius  vcrificabatur.  Terttfi  , qubddc  ratione  ge- 
nerationis cft,  quod  fit  ad  terminum  ad  quem, ni- 
hil connotaudo  de  termino  d quo , fic  e contra,  de 
ratione  corruptionis  eft, quod  fit  ii  termino  d quo, 
nihil  connotando  de  termino  adquem\fed  de 
ratione  aliorum  tnoruum  , vt  altcrationis  , fic 
augmentationis  eft,  quod  finta  terminis  i qui- 
/0«,  ad  terminos  ad  quot.  QuartcN  differunt, quod 
in  mutatione  fubftantiali  non  eft  aliquod  fubic- 
Cium  in  a&u  manens  idem  ante  mutationem  , fic 
poft,  fed  folum  in  potentia  , vt  materia  prima; 
icd  in  aliis  motibus  manet  idem  fubic&umin 
a&u  poft,  fic  ante. 

Tunc  ponuntur  conclufiones.  Primaeft:Nul-  f* 
la  mutatio  ,in  qua  folum  cft  fucceffio  propter  / 
pajtes  quantiratiuas  iubicdi , eft  motus.  Proba- 
tur : quia  omni  motu  aliquid  mouctur  pr imo;fed 
in  tali  mutatione , in  qua  tota  fucceffio  proucnit 
propter  partes  quantiratiuas  fubie&i , nihil  mo- 
uetor  primo  : igitur  talis  mutatio  non  eft  morus. 

Maior  probatur  , quia  omne  quod  mouetur , auc 
mouctur 


Quseftio  I. 


mouetur  prim6,  vel  non  primo : fi  non  prim6 
moucarur,  hoc  eft  , pro  tanto,  qudd  aliqua  pars 
cius  mouetur prira6  , aqua  totum  denominatur 
moueri  non  piimo.  Et  minor  patet  > quia  illud 
fubiedum  , in  quo  eft  fucccflio  propter  partes 
quantitariuas,  vel  ipfum  torum  mouetur  prim6, 
vel  aliqua  pars  cius : non  ipfum  totum  , quia  iam 
clTct  completa  mutatio,  vel  nondum  incipcrettfi 
aliqua  pars  cius , tunc  vel  pars  illa, in  qua  difpo- 
fitio  fecundum  quam  eft  motus  , cfiet  introdu- 
da,  vel  alia  pars,  in  qua  eft  introducendi  Non 
primo  modo.quia  illa  pars  non  mouetur, fed  iam 
mota  eft  , quia  habet  terminum  ad  quem  motus: 
nec  fecundo  modo , quia  illa  pars  non  mutatur, 
fed  eft  mutanda  ; Sc  per  confcqucns  fequitur, 
quod  tali  mutatione , in  qua  prouenit  fucccflio 
propter  partes  quantitatiuas  liibiedi  nihil  mo- 
uetur; fed  omni  motu  aliquid  mouetur : igitur 
nulla  talis  mutatio  eft  motus. 

Secundo , quia  fi  per  aliquod  tale  fubiedum 
conrinue  induceretur  caliditas  fumma  tora  fimul 
in  eadem  parte  fubiedi,  fucccfliue  tamen  fecun- 
dum partes  quantitatiuas  fubiedi;tunc  illud  fub- 
iedum muraretur,  Sc  tamen  non  mouereturjnuia 
fi  fic,  moucretur  fecundum  calidi  ratem , fed  hoc 
efl  falfum:quia  nulla  pars  illius  fubiedi  eft  prius 
miniis  calida,  Sc  poftea  magis. 

6.  Tertii  fcqueretur , quod  illuminatio  confe- 
quens  vmbram  terrx  clTct  verus  morus ; fed  hoc 
eft  fa!fum,quia  omnis  verus  motus  de  fui  natu- 
ra eft  fucccfliuus,  Sc  tamen  illa  mutatio , fciliccc 
illuminationis , quantum  eft  ex  natura  fua , elice 
fubita.  Secunda  confcquentia  probatur , quia  in 
illa  mutatione  eft  fucccflio  propter  partes  quan- 
titatiuas  fubiedi.  Contra  primam  rationem  ob- 
jicitur, quia  per  eandem  rationem  poteft  proba- 
ri, quid  nihil  moucretur : quia  non  torum  irio- 
bile,  per  quod  fit  mutatio : quia  vna  pars  eius  eft 
murara*,  &alia  muranda, & per  confequens , cum 
nulla  pars  eius  de  fado  mutetur  , fequitur  quid 
illud  fubiedum  non  muutur , vel  faltem  illa  ra- 
tio probat euidenter,  quod  nihil  mutatur  primi. 
Rcfpondecur , quid  non  eft  fimile  de  motu  , Sc 
mutatione  : quia  non  eft  inconucnicns  concede- 
re, quid  nihil  mouetur  primi. Tamen  aliter  po- 
reft  dici,  quid  in  toto  tempore,  in  quo  fit  muta- 
tio, illud  fubiedum  mutatur  primo  : quia  fecun- 
dum fc,  Sc  quamlibet  partem  fui,  licet  fecundum 
nullam  eius  partem  mutetur  fimul, immo  fucccf- 
fiuc  per  partem  poft  partem. 
j,  Secunda  conclufio.  In  mutatione  ad  fubftan- 
jtmttiitnt  tiam  non  eft  fifccelfio , c fecundum  gradus  for- 
•i  faifut-  m.r  , fed  folum  fecundum  partes  quantitatiuas 
ry*  fubiedi.  Probatur , quia  nulla  fornu  fubftantia- 
lis/ccundum  quam  eft  mutat io,fufcipitmagis,& 
riiniis : igitur  in  nulla  mutatione  fecundum  fub- 
ftantiam  prouenit  fucccflio  propter  gradus  for- 
mx.Confequcnria  renet;&  probatur  antecedens, 
quia  fi  fubftantia  fufeiperet  magis, & minus,  hoc 
edet  confecti tiui  ad  intcnfioncm,&  remiflionem 
primarum  qualitatum ; fed  propter  hoc  non  , vt 
poteft  induci  per  experientiam  in  multis:qui»acr 
in  hyeme  eft  multo  frigidior,  qaum  calidus  , Sc 
per  confequens  poti  iis  cifet  aqua.qulimaer.Itcni, 
ferrum  ignitum  potius  clfct  ignis,  quam  ferrum, 
Scita  de  aliis. 

Tertia  conclufio.  Ad  fubftantiam  non  eft  mo- 
tus. Probatur  , quia  in  mutatione  ad  fubftantiam 
tota  fucccflio  prouenit  propter  partes  quantica- 
tiua$  fubiedi : igitur  nulla  mutatio  ad  fubftan- 
Scoti  «per.  Tom.ll. 


ftu>S»  [i 
nalmmgrd- 


tiam  eft  morus.  Antecedens  apparet  per  proce- 
dentem conci ufionem:&  confcquentia  renet  per 
primam.  Secundo,  quia  illa  mutatio  non  eft  mo- 
tus,qux  de  fui  natura  non  eft  fucccifiua,  fed  tota 
eius  fucccflio  prouenit  confeeutiue  ad  alios  mo- 
tus;fcd  mutatio  ad  fubftaniiamde  fui  natura  non 
eft  fucccifiua , fed  ex  eo  folo  eft  fuccefliua , quia 
confequitur  motum  fuccelfiuumicrgo.&c.Maior 
patet, quia  de  ratione  motus  eft,  quod  fit  fucccf- 
fiuus.  Et  minor  probatur,  quia  fi  caliditas  fura- 
nu  eflee  fimul  introduda  in  totum  fubicdum.ita 
quod  non  prius  in  vna  parte,  quim  in  alia , tunc 
fubitd  introduceretur  forma  fubftamialis  ignis: 
fed  cx  quo  nunc  de  fado  introducitur  caliditas 
fucccfliue  fecundum  partes  fubiedi , ita  etiam 
fucccfliue  introducitur  forma  fubftamialis  ignis. 
Et  fic  patet , quid  ad  fubftantiam  non  eft  mo- 
tus , fciliccc  accipiendo  inotum  tertio  modo 
priis  dido. 

Ad  rationes, omnes  folutz  funtperdiftindio- 
nem.  Ad  vlrimam  dico, quod  Ariftotclcs  io.Mc- 
taph.  text.i  1.  accipit  contrarictatem  large, prout 
fc  extendit  ad  oppof!iionem>qu*  eft  inter  priua- 
rionem,  Sc  habitum. 

ANNOTATIONES. 

a Afms  mottu  eft  de  aff.rmato  in  affirmatum. 

V-^Nota,  contrarictatem  requiri  inter  ter- 
minos motus  proprie  didi , qux  non  inucnitur 
in  fubftantia  : requiritur  enim  ciTc  duo  extrema 
aifirmanua  , qux  inter  fc  ita  diftent , vt  habeant 
per  fc,  & cx  natura  fua  latitudinem  qiiandatn, ra- 
tione cuius  ab  vno  ad  alterum  polfit  efle  fuc- 
ccflio; crtmquc  fubftantiz  non  fuit  diuifibiles, 
quia  quantum  de  fc  eft  , in  inflanti  introduci 
poliunt , ideo  carent  tali  laritudine , ratione  cu- 
ius ab  vna  in  aliam  tranfitus  fucccfliuus  ficti 
poflir.  * 

o Generatio  & corruptio  differunt  ab  aliis  motibus. 
Nota  , quod  alteratio  eft  mutatio  fubiefli  ftnftbilts 
permanentis  in  /itu  affeBibut : vctbi  grati  3,  quando 
homo  tranfit  de  fano  in  xgrum , manet  idem  ho- 
mo, mutatur  vero  fecundum  aftedus,  id  cft,a  fa- 
nitate  inxgritudincm.  Ex  quo  duo  colliguntur: 
primum  , qu6d  alteratio  fit  in  qualitatibus  acci- 
dentalibus rquod  infinuat  Ariftotelcs  in  Poftpra- 
dicamrvtis , cap.  de  motu,\ bi  dicit , fecundum  oin- 
nes  aftediones  accidit  nobis  alterari  tSc*nhoc  j . 
cap.  1.  vbi  loquitur  de  huiufmodi  qualitatibus, 
& j.  Aletaphyf.text.iS.cap.de  Qt salit.  Secundum, 
quod  fequitur , eft  quod  fubiedum  altcrationis 
dicitur  fenfibile,  ad  differentiam  materix  pri- 
mae , qux  quamuis  fit  fubiedum  , non  ramen  eft 
fenfibile:  quod  docuit  Ariftotclcs  1 .Phyftc.cap.7. 
& 1.  de  sJnima,  cap.6.  text.6 $.  numerans  vniucr- 
fa  fcnfibilia,  alfcrcns  in  triplici  efTc  differentia; 
videlicet,  fcnfibilia  propria , qux  vnico  femiun- 
tur  fenfu,  vt  fonus,qui  folo  auditu  fcnritur;fcn- 
fibilia  communia  , qux  pluribus  fenfibus  co- 
gnofeuntur , vt  magnitudo  Sc  motus  : Sc  fcn- 
fibilia per  accidens  , vt  quxlibct  fubftantia, 
qux  ratione  accidentium  fenfibilis  eft  : materia 
amem  prima  nullo  iftonim  modorum  fcnlibi- 
lis  eft. 

Nota  fecundi  , quod  Generatio  eft  mutatio  hu- 
ius totius  in  hoc  totum  eodem  fubittto  permanete.  No- 
mine taiiu  intclligitur  perfeda  fubftantia , qux 
mutatur  in  aliam  tocam  prima  corrupta;manen- 
tc  eodem  fubicdo , id  cfl , eadem  materia  prima 
D d manente 


8. 

C'»rrariitat 

rejuiiitur 
inttr  ttrmi- 
net  metue. 


Alteratio 

quiJfit. 


9- 

Genrrathnu 

itfuutie. 


Lib.  V.  Phyficorum 


3‘4 

manente  fub  vmque  forma : eftque  fcnfus,  Ge- 
neratio eft  tranfmuratio  vnius  perfc&x  fubftan- 
tiz  in  alteram  pcrfe&am  fubftantiam,  nulli  fub- 
ftantia  manente  eidem  numero  fub  vtroque  ex- 
rremo  tranfmuutionis , licet  maneat  aliqua  im- 
perfeda  fubftantia  in  vtroque  extremo.  Hzc  de- 
finitio  generationis  defumitur  ab  Ariftotele  i n 
hoc  cjp.text.  7.  vbi  dicit  quid  Generati*  eft  muta- 
ti* de  non  effe  ad  effe , & corruptio  c contra  : fed 
omne  quod  generatur,  ex  aliquo  corrupto  gene- 
ratur, quia  generatio  vniuseft  corruptio  alte- 
rius, vt  didtur Generatione : ergo  impof- 
fibilc  eft , quid  in  generatione  permaneat  idem 
(ubic&iim  fenfibile , Sc  eadem  perfe&a  fubftan- 
tia ; Sc  hoc  eft , quod  dicit  hic  Scorus  > quid  per 
generationem  mutatur  nomen  , Sc  definitio,  Sc 

Jjuod  in  mutatione  fubftantiali  non  eft  aliquod 
ubicdum  in  adu  manens  idem  ante  mutatio- 
nem , & poft. 

Ex  hoc  fequitur  primi , quod  alteratio  differt 
a generatione  ex  parte  fubiedi , quia  fubie&um 
altcrationis  eft  en»  in  adu,&  fubftantia  comple- 
> ta ; fubicdum  veri  generationis  eft  ens  in  poten- 
tia, vt  materia  prima. 

IO.  Secundo , fequitur  quid  generatio  differt  ab 
altcratione  ex  parte  termini  ad  <fuem,  quia  termi- 
nus ad  tjuem  generationis  eft  ens  (impliciter , & 
fubftantia  complcta;tcrminus  autem  adeptmaX- 
terationis  eft  ens  fecundum  ejuid,\ t docet  Arifto- 
teles  7.Metaph.  text.7.&  deinde,  vbi  dicit , quod 
ipfum  epud  efiyid  eft,  prima  fubftantia, eft  ens  in 
adu,  atque  (impliciter,  extera  veri  ex  co  dicun- 
tur entia,  quia  entis  entia  funt,  id  eft,  qualitates, 
aut  quantitates. 

Tertii,  fequitur  quod  generatio  , St  alteratio 
differunt  ex  parte  mutationum  : quia  generatio- 
nem immediate  przcedic  aliqua  alteratio  , quz 
difponar  fubicdumad  generationem,  fcd  fecus 
eft  in  altcratione:  quia  aliqua  alteratio  fit  fine 
difpofitione. 

f In  mutatione  ad  fubftantiam  non  eft  J uccrffio  fe- 
cundum gradu*  forma  Nota, quid  prtjtcr  diferimen, 
quod  eft  inter  generationem  , & altcrarioncm, 
caufans  differentiam  elfcntialem  inter  illas  , vr 
/cilicet  rermini  adeptos  fint  diuerfi,  inter  genera- 
tionem, St  alios  motus  datur  aliud  diferimen, vi- 
delicet, quod  cztcri  denominant  fubfedum  ; ge- 
neratio veri  denominat  terminum.  Item,  quod 
terminus  ettpto  in  motibus, eft  pofitiuus,  Sc  con- 
trarius,vr  ex  nigro  fit  albumjin  generatione  veri 
eft  priuatiuus , Sc  contradidorius , vt  ex  non  ho- 
mine generatur  homo , Sc  ex  non  leone  leo.  Af- 
fignzrur  etiam  aliud  diferimen,  videlicet , quid 
motus  fiunt  in  tempore  , generatio  veri  in  in- 
flanti i Sc  hoc  diferimen  verdne  aflignetur  exa- 
minandum venit  : quam  difficultatem  explicat 
Scotus  in  fcqucnti  quzftione , Sc  etiam  nos  ibi- 
dem eam  explicabimus. 

I f . Pro  nunc  , nora  fecundi , quod  fubftantia  po- 

Sul/Uti»  ki-  teft  accipi  dupliciter  : vno  modo  quantum  ad 
fanamfum»  proprium  modum  edendi  *aui  eft  effe  peT  fe , Sc 
non  in  alio, qui  quidem  modus  non  eft  pofitiuus, 
fcd  negatiuus;fic  quantum  ad  hoc  fubftonria  non 
fufeipit  magis,  nec  minis,  nec  infra  eandem  fpe- 
cicm  , nec  in  diuerfis : & hoc  modo  poreft  intel- 
ligi  Philofophus  in  Przdicamctis,  qui  dicit  fub- 
(lantiam  non  fufeipere  magis  , Sc  minus.  Alio 
modo  poteft  accipi  fubftanria  quantum  ad  enti- 
rarem  ftibftraram  huic  mo^o  cflendi : & ifto  mo- 
do eft  dubium , virum  fubftantia  infra  eandem 


fpeciem  habeat  latitudinem  graduoro,fccundum 
quos  fufeipiat  magis,  & minus. 

Nota  terrii»  quod  gradus  idem  eft,  quod  gtef-  Gniw  f*. 
fus  : dicitur  enim  i gradior  graderu  , fle  ex  hoc 
tranfumirur  ad  plura  alia  quia  fecundum  ifto» 
gtcffu»  itur  de  vno  loco  ad  alium  •,  ita  etiam  quo- 
dammodo pet  iftos  gradus  mobile , fiue  forma 
graditur  quodammodo  dc  vno  gradu  in  alium: 
dubium  eft  ergo  an  forma  fubftantiali»  habeat 
huiufmodi  gradus  fecundhm  quos  fucccffiue  ac- 
quiratur. 

Nota  quarti»,  quid  comparationum  quzdjm  CSftHtU^i 
eft  abufiua ; vt  cum  dicitur  , lux  eft  clarior  tene-  mdtifUt. 
bris : quzdam  eft  exccfliua , vt  chm  dicitur , infi- 
nitum eft  maius  finito : quzdam  eft  zquiuoca,vt 
cim  dicitur , fonus  eft  acutiot  faoore  : quzdam 
analoga,  vt  cum  dicitur,  quid  fubftantia  eft  per- 
fe&ius  ens,  quam  accidens : Sc  ifta  analogia  non 
tollit  omnino  vniuocationem  Mctaphyficam: 
quzdam  eft  vniuoca , vt  chm dicitur , vnura  ens 
eft  albius  alio , Sc  hzc  eft  proprie  comparatio  fe- 
cundum formam  vnius  fpcciei , de  qua  dicitur  7. 
huius,  text.j  1 . quod  comparatio  fit  in  fpccie  fpc- 
cialiffima.  Proprii  ergo  magis,  Sc  miniu  accipiun- 
tur in  forma  eiufdem  fpecici. 

Nota  quinto,  quod  matta,  Sc  minm,6c  magi/, it  11. 
miinu, differunt  & conucniunt.  Conueniunt  qui-  6* 

dem  dupliciter.  Primi , quia  vtrumque  eft  com-  mam 
parario  quzdam.  Secundo  , quia  vtrobique  eft 
comparatio  difquiparami.T,qux  oritur  ex difqui-  omniit. 
parantia  & difformitare  terminorum.  Sed  diffe- 
runt quincupliciter.  Primo, quia  motus,  St  mimtt 
important  comparationem  vnius  ad  vnum  prx- 
cisc  in  fc ; fcd  magia , dc  minia  important  compa- 
rationem vnius  ad  vnuin.non  prarcisc  in  fc.fed  in 
comparatione  alicuius  terti),  quod  participant, 
puta  alicuius  formx.  Sccundi,quia  magis,  & na- 
nus funt  aducrbia:&  ideo  diftinguuntur  fi  ait  mo- 
di } fed  maius , Sc  minus  funr  nomina ; idei  acci- 
piuntur non  modaliter,  fcd  nominalirer,&  figni- 
(icant  formas,  & non  modos  formjr. Tertii, quia 
magia,  St  minus  non  dicuntur  dc  forma  participa- 
ta *,  fed  magis  de  ipfis  participantibus  j fcd  rmuu*. 

St  mmui  contra.  Quarto  , quia  magi*  , &:  minus 
fumuntur  penes  intenfionem  , Sc  rcmiflionem 
formar ; fcd  maius, Sc  minus  penes  cxtcnfionein,& 
intenfionem.  Quinti  , quia  magis  femper  prz- 
fupponit  maius  in  fomia,&  non  c conuerfoificuc 
patet  de  quantitate.  Ex  his  facilccolligi  poteft, 
quid  fubftantia  non  habet  in  emirare  fua  gra- 
dus , fecundum  quos  fufeipiat  magis.  St  minia-, at- 
que adeo  produ&io  formz  fubftantialis  eft  in  in— 
ftanti , nam  alias  generatio  non  diftingueretur  i 
motu  proprie  diifto  , quod  eft  contra  Philofo- 
phtim  in  hoc  /. 


Q_y  jtsno  U.- 

Utrum  omnis  mutatio  ad  fubftantiam 
fit  fitcccjjiua. 

Vide  Suarem  Jift  49-  Met.  fiB.4. Flandr.  1 1.  kletofb.  au.\\. 
«rr....Itere  authoies  citatos  q»*j 1.1.&  %.hmue  ItCri. 

Rcvitvr  quid  non  \ quia  omnis  I. 
murario  j quz  eft  terminus  mutationis 
gPg*f  dinifibilis , & fuccefiliuz  , eft  indiuifi- 
bilis  , & fubita;  fcd  mutatio  ad  fubftantiam  eft 
terminus  mutationis  diuifibilis , Sc  fucccffiux: 
igitur  mutatio  ad  fubftantiam  eft  fubica,&  indi- 
uifibiiis. 


)• 

i H 

■“•»««*  U 

MW/wr 


‘•""«ii* 

**•  P**nit 
**•$*  fr*. 

£*  fd* 
i***. 


ui7ibfiis.Vl.imrprobaturfquia  fi  mutationis  diiti- 
fibilis  terminus  efTct  diuiftbil/s,iam  illius  termini 
ellcr  alter  terminus,  Sc  fic  in  infinitum.  Er  minor 
patct,quia  omnis  mutatio  ad  fubftantiatn  cft  ter- 
minus alterationis , qux  eft  diuifibilis  mutatio. 

Secundi,  omnis  mutitio  inter  conrtadi&o- 
ria  cft  fubita  , Sc  indiuifibilis  ; fcd  omnis  muta- 
tio ad  fubftantiam  eft  mutatio  inter  coruradi- 
dloria : ergo , Scc.  Maior  probatur  : quia  con- 
tradidio  cft  oppofirio,  cuius  fecundum  fc  noti 
cft  dare  medium  , vr  patet  primo  Poftcriorum, 
texr.i ).  & /.Pby/ic.tcxr.i6.&  4.  Mctaph.text.t  1. 
Er  minor  patet : quia  mutatio  ad  fubftantiam  eft 
gcneratio,vel  corruptio, & vtraquccft  contradi- 
ftoria,fci licet  inter  nonefli. 

Tcrtid.quia  cuiuflibet  rei.qux  de  nouo  gene- 
ratur, cft  dare  primum  initans  fui  efli\wt  in  ge- 
neratione Socratis  eft  dare  vnum  inftans,  in  quo 
verum  cft  dicccc  ; rmuc  Socrutexefl,^  nunrjuntn  un- 
tehtcfuit : vt  patet  8.  huius,  tcxt.65. igitur  muta- 
tio ad  fubftantiam  cft  fubita.  Tenet  coiifcqucn- 
tia:quiacx  quo  fubftantia  nunc  eft,  Sc  nunquam 
ante  hoc  fuit , fcquitur  qu&d  fubicb  fit  fa&a  imi- 
tatio de  1 ion  efle  ad  efle. 

Quarti,  quia  in  fubftantits  eft  dare  minimurti 
naturale,  vt  patet  primo  huius, tcxr.jt»  igitur  il- 
lud minimum  generatur  fubittS  : quia  fi  genera- 
retur fuccefliuc.priiks  eftet  genita  medietas, quam 
totutn  ; Sc  per  confcquens  ellec  dare  minus  mini- 
mo.quod  eft  impoftibile. 

Quinto,  nulla  fubftantia  fufeipit  magis,&  mi- 
nfts;nec  alicui  fubftantix  eft  aliquod  conrrarium: 
igitur  nulla  mutatio  ad  fubftantiam  cft  fucccfii- 
ua.Tcnet  confcquemiarqma  tota  caufa  fucccifio- 
nis  eft  contrarietas.vcl  fulcepcio  magis, &:  minus. 
Antecedens  patet  in  Prxdicamcnris. 

Oppofitum  arguitur  per  experientiam : quia 
fuccefiluc  generatur  ignis  in  ligno,  vel  in  cande- 
la,quia  primbin  vna  parte,  Sccofcqucrcr  in  alia. 

Notandum , quod  omnis  mutatio  ad  fubftan- 
tiam  vel  cft  generatio,  vel  Corruptio, & iftx  funt 
natorales;vcl  creatio,  & ifta  cft  fuperuattiralis,& 
miraculofii : vnde  creatio  fi  fit  rei  indiuifibilis, 
tunc  cft  fubita.fi  rei  diuifibilis, tunc  cft  fubita, vel 
fucceftlua, fecundum  quod  placet  crcatori;&  idc6 
dc  ipfa  non  plus  ad  prxfcns. 

Secundo , notandum  qubd  in  mutatione  ad 
fubftantiam  * poteft  imaginari  fucccdio  rroue- 
nirc  tripliciter.  Primb , propter  gradus  fornix, 
lecunduni  quam  cft  mutatio  , vt  primb  introdu- 
catur in  fubic&a  rcmilTus  gradus  albcdinis.quam 
intenfus.  Secundi,  propter  panes  quantitatiuas 
fubicdf  i ; vt  primo  introducatur  calidiras  in  par- 
tem propinquam  pafii  , quam  in  remotam  ab 
agenre.Et  tertio  modo  poteft  pcoucniic  fucccdio 
vtroque  modo. 

Tunc  ponuntur  conclufioncs.Pt  ima  cft:In  mu- 
tatione ad  b fubftantiam  non  prouenit  fucccdio 
propter  gradus  formx.  Probatur,  quia  nulla  fub- 
ftantia fufeipit  magis, & minusiigitur  in  mutatio- 
ne ad  fubftantiam  non  prouenit  iuccedio  propter 
gradus  formx, fecundam  quam  eft  mutatio.Con- 
fequentia  nota  cft,&  antecedens  probatur  : quia 
termini  dePrxdicamentoSubftantix,qux  Ium 
fubftantix  fpccialidimx,  non  ponuntur cnm  iftis 
adnerbiis  mjgtt,  Sc  minui,  ( Sc  loquor  dc  terminis 
concretis, vthomoxquusA'  huiufmodi)quia  nec 
etiam  abftrafta  aliorum  generum  ponuntur  cum 
huiufmodiadtierbiisiverDi  gratia, vt  patet  de  iftis 
terminis  tlbrd» , nigredo.  Dico  etiam  notabiliter 
Scoti of  er,  Tom.  II. 


Qiia»ft!o  1 1. 


VS 


fbeciei  fltciaflflim* , quia  concreta  aliorum  gene- 
<uni,qiix  non  funt  ipedes  /pecialiiimvx.noii  po- 
nuntur cum  huiufmodi  aductbiis : verbi  gratii, 
non  dicimus,quod  aliquid  fit  magis  quale,  quani 
aliud.ncc  etiam  conuciiicntcr  dicitur  aliquid  cfle 
magis  coloratum  alio. 

Secunda  conciufio.  Nulla  qualitas  ccnuf-  4* 
niens  ,*  Sc  naturalis  alicui  fnhicchi  agit  in  illud 
fubieflum , nili  reducendo  ipfuni  ad  qualitatem 
propriam, Sc  naturalem  : Sc  ifta  conciufio  ponitur 
propter  fequentem.  Probarur  , quia  frigiditas 
•q««  nunquam  agit  in  aquam  , nili  aqua  fucric 
extra  fuamdifpolniOncm  naturalem:  quia  fi  lic; 
tunc  agit  inipfani,vc  reducatur  ad  qualitatem 
conuenientem,&  naturalem. Nec  valet  initantia, 
qux  fieret  dc  hcterogcncis.qux  habent  in  fe  pt in- 
cipium  intrinfccum  fux  alterationis : quia  vt  pa- 
tet 1. huius,  texr.  j.hctcrogcneum  nou  agit  in  fe 
primb,  fed  vna  pars  agit  in  aliam  partem,  vt  cor 
in  cerebrum  , vel  e contra.  Ex  quo  pater , quod  , 

omnis  corruptio  cft  ab  cxtrinfeco , &:  ideo  cum 
omnis  corruptio  6 vnius  Iit  generatio  alterius,lV- 
quitur  qupd  omnis  generatio  fiat  ab  cxtrinfeco. 

Er  tener  confequentiaper  hoc, quia  ab  eodem'  dc- 
finir  elfc  corruptio.it  quo  fit  generatum. 

Tertia  conciufio.  Omnis  mutatio  ad  fubftan-  Ar,,fMt!o  ** 
tiam  eft  fucccfllua,  fciliccr  propter  partes  quan- 
t itat iuas  fubicdi.liuc  illius, quod  gcncratur.Pro- 
barur:  quia  omnis  generatio  fit  i principio  ex-  f «.««/mm- 
trinfeeo,  Sc  etiam  oninis  corruptio,  fcilicct  fub- 
ftantix  : igitur  omnis  mutatio  ad  fubftantiam  fit 
fiicccftiuc.  Confequentia  probatur : quia  agetis 
extrinfecutn  prius  difponit  partem  fibi  propin-* 
quam  pafii , quam  remotam  ; Sc  per  confcquens 
priiis  introducit  formam  In  partem  propinquam, 
quim  remotam : quia  nunquam  introducitur  for- 
ma,nifi  in  fubic&o  difpofito.Et  anrcccdcns  appa- 
ret ex  prxcedcmi  condufione. 

Contra  primam  conclulionem  arguitur.  Pri-  j. 
nib,  authoritate  Commentatoris  t.Cali.comni. 

67.  vbi  cx  intentione  probat , quod  in  gene- 
ratione elementorum  prouenit  fucccflso  pro-  . 

pter  gradus  formx.  Probatur : quia  nifi  ita  ef- 
fer , fcqueretuc  quod  ignis  pollet  ftare  fine  cali- 
ditarc.  Confcquens  eft  impoftibile.  Probatur 
confequentia : quia  remifto  vno  gradu  calidira- 
tis  ignis,  quxro  an  remittatur  aliquid  foimx 
fubftantialis  ignis , vel  nihil : fi  aliquid  , habe- 
rur  propofitum : fi  nihil , contra  ; quia  eadem  ra- 
tione poteft  remitti  alter  gradus  libi  xqualis  fine 
hoc  ,qubd  aliquid  formx  remittatur , & eidem 
ratione  tertius,  & quartus ; cum  omnes  ftnt  ciuf- 
dem  rationis : igitur  ftabit  forma  ignis  totacali- 
ditate  remifsa,&  habetur  confcquens. 

Secundo  , fcqucrctur  quod  mixtum  non  ef- 
fer plus  mixtum  , quam  fimplcx  cl ement im*. 

Confcquens  cft  impoftibile  : quia  iani  non>  di- 
ceretur mixtum.  Probatur  confequentia : qiua 
in  mixto  , vel  manent  formx  elementorum, 
vel  non  : fi  fic , Sc  non  maneant  fub  ejfe  in- 
tenfotqnia  iam  mixtum  edet  formalitcrignis, 

& formalitcr  aqua ; igitur  oportet , quod  ma- 
nent fub  efle  remilTo.  Si  dicatur  , quod  non  ma- 
neant in  mixto  •,  tunc  fequitur  , quod  mixtum 
non  cflct  plus  mixtum , quini  fimplcx  elemen- 
tum ,Sc  habetur  confcquens.  Iftx  lunt  lationes 
Commentatoris. 

Tertii  , proprix  pafilones  elementorum  in- 
tenduntur , & remittuntur : igitur  Sc  formx  fub- 
ftantialcs  eorum. Tenet  confequentia : quia  fient 
d * forma 


$i6  Lib.V.Phyficorum 


nes  formx : qviia  in  mutatione  fubftamuli  non 
pronenit  fucccrtio  per  humfmodi  gradus. 

Ad  fecundam  , negatur  maior : quia  per  idem  9. 
probaretur , quid  aheratio  citet  fubua  *.  quia  cft 
mutatio  inter  album , Se  non  album » inter  qu* 
non  cadit  medium. 

Ad  tertiam,  conceditur  antecedens  in  rebus 
permanentibus  i Se  negatur  confequcnuitquu 
licet  fit  dare  primum  inftans  *Jfe  rei  permanentis, 
tamen  res  illa  prius  acquirebatur  pet  partem an- 
tepartem. 

Ad  quartam.negatur  antecedens  ; ledbene  cft 
dare  minimum  potens  per  fc  fubfiftcrc  longo 
tempore, Se  hoc  dicebatur  fuper  primum. 

Ad  quintam , dico  quod  licet  fubftamia  non 
fufeipiat  magis  , Se  minus , nec  fubftantix  fit  ali- 
quid contrarium;  attamen  in  mutatione  fubftan- 
tiali  proucnit  fucccrtio  propter  partes  fubicdi»\i- 
ccc  non  propter  gradus  form*. 

ANNOTATIONES. 


forma  fubilanrialis  hominis  non  fufeipir  ntagis, 

& nec  etiam  propria  partio  hominis  con- 
feqtiem  formam  hominis.  Vnde  non  dicimus, 
quod  vnus  homo  fit  nugis  rifibilis , quam  alter. 

Antecedens  patet : quia  propriae  pallioncs  ele- 
mentorum fune  odtfacert , Se  frlgt/dicTt  i modo 
aliquid  calefit  magis , & aliquid  minus  ,&  ita  de 
frigrfitcfte. 

Ad  illa  refponJctur.  Ad  primum, negatur  con- 
fcquentia » ad  probationem  dico , quod , rcmillo 
vno  gradu  caliditatis,  non  remittitur  fonna  fub- 
ftantialis ignis  i nec  adhuc  rem  i (To  vno  alio  i fcd 
ficremittcndo  * cftdcuenirc  advnam  calidiu- 
ccm  ita  paruam  in  intenltone , quod  fub  ipfa  non 
porcll  liare  forma  ignis,  licet  bene  fub  qualibet 
maiori : Se  quando  dicitur , illi  gradus  funt  eiuf- 
dem  rationis,  concedo ; fed  propter  hoc  non  fc- 
quitur  , quod  fi  rcmillo  vno  gradu , maneat  for- 
ma fubftantialis  ignis , quod  etiam  remifio  alio, 
maneat : verum  c!t  tamen, quid  fi  ille, qui  fecun- 
do remittitur,  futllct  primo  remiflus,  primoma- 

nenret»radu,adhuc  daret  fonna  ignis  ficut  prius.  ,r 

Ad  ««nudum . concedo  conlcqucn.  i quid  * K D f . 

mixtum  non  di  < fubftxntiali.ee  mixtum , ex  eo  I\mr.  Nota  , quod  R'nctauopo- 

/-  r li\ _i _ nA..i  Jmr  • vno  modo  PtoaUC-  ttpttf* 


.iitmuui  iium  ...  ni.'**-"*.-”--' 

quod  in  eo  maneant  formx  fubftantiales  ele- 
^ mentorum  ; fcd  ex  eo,  quod  determinet  fibi 
quamlibet  primarum  qualitatum  in  gradu  cir- 
ca fummum. 

Ad  tertium  .negatur  antecedens.  Ad  proba- 
tionem dico,  quod  propria  partiones  g elemen- 
torum non  funt  ctltfActrt , Se  frigtfacert , abfolu- 
te  loquendo  ; fcd  propria  partio  ignis  cft  inten- 
fiffime  calefacere  i aqux  lumine  frigcfaccrc , Se 
ira  de  aliis.  Ad  authoritatem  Commentatoris  in 
propofito  non  cft  credendum  fibi, quia  alibi  con- 
tradicit. 

Contra  fecundam  Se  rertiam  condofiones  ob- 
jicitur , quia  aliquod  lubicSlum  fubitn,  & cotum 
fimul  alteratur : igitur  per  aliquod  fubieSlum  to- 
tum fiinul  poteft  introduci  forma  fubftantialis. 
Tenet  confcquenria : quia  altcrationem  confe- 
quitur generatio  , Se  corruptio  fubftantialis.  Et 
antecedens  probatur  per  Ariflotclcm  in  lib.  de 
Sc:ifu,&  Senfaro. 

Secundo , quia  aliqua  cft  generatio  abintrin- 
(cco : ergo , &c.  Antecedens  probatur  in  illis, 
qux  generantur  ex  feraine : quia  in  femine  cft 
virtus  gcncratiua.qux  vocatur  feminalis  virtus. 

Tertii  .paret  per  Arirtotclcm  t.Mcteororu.qui 
ponit, quod  generatio  feminalis  fit  ab  intrinfeco. 

Rcfpondctur,ad  primum  negatur  antecedens', 
videlicet, quod  aliquod  fubicSlum  alteretur  fa- 
bito,  Scrotum  fimul;  fed  Ariftotelcs  inrclligic, 
quod  in  altcrationc  fubicSli  ab  cxtrinfcco  non 
ell  fucccrtio  Iccundum  panes  approximaus  xque 
fgenri. 

A I fecundum  ,&  tertium  fimiliter  , dicitur 
quod  aliqua  generatio  fit  ab  intrinfeco ; ftd  illud 
principium  intrinfccum  non  fufticit  ad  generan- 
dum fine  adiutorio  principij  cxtrinfeci  j vt  vir- 
tus in  femine  non  fufficit  ad  producendum  fer- 
rum line  calorccxtiinleco  matris  ;Sc  illud  prin- 
cipium exrrinfecum  plus  iuuat  in  vna  partc,quiru 
in  alia  ; & ideo  dicte  Ariftotelcs  de  Partibus  ani- 
malium , quod  cor  inter  partes  animalis  , primi 
viuit, Se.  vlt imi  corrumpitur. 

Ad  rationes  principales.  Ad  primam  negatur 
maior.Scd  Commentator  ponens  eam  fieintclli- 
git, non  quod  fit  (impliciter  indiuifibilis, fcd  cura 
additione , fcilicct  indiuifibilis  fecundum  ratio- 


i mm  . «xwi.  , i,— — i GttrrttU  |f 

teli  dupliciter  conlidctaii : vno  modo  pioal.e- 
ratione  pr.Tuiadifponemc  fubic&um  ad  formx  "t 
fubftantialis  fufccptioncm , atque  ita  cft  motus 
proprii  di&us.AUo  modo  pro  introduttionc  for- 
mx fubftantialis  in  materia, & fic  non  cft  motus, 
fedTubita  mutatione  eodem  modo  poteft  dici  de 
corruptione.  . 

Nota  fecundo , quod  in  generationibus  iub-  ^ 

ftantiarutn  poteft  tcperici  triplex  fucccrtio.  rri-  ^rtn  ^ 

ma  cft  in  qualitatibus  formx  cortumpendx.  Se* 

eunda  in  generatione  alicuius  cotnpofiti  ex  di- 
uctfis  membris , in  animali  enim  ptnis  genera- 
tur cor,  qu^m  alia  membra  minus  principalia. 

Tertia,  quando  forma  fubftantialis  priiis intro- 
ducitur in  parte  propinqua  agenti , quam  remo- 
ta ; & hoc  modo  quxdam  funt  formx  fubftan- 
tialcs , qux  partibiliter  acquituntur , fic  quod 
vna  pars  prius  acquiritur,  quam  alia ; ficut  patet 
in  generatione  ignis  in  materia  acris : nam  quan- 
do ex  aere  generatur  ignis;  primb  inducitur  for- 
ma ignis  in  vna  pane  materi*  , deinde  in  alia,  & 
fic  fucccfliuc  : nam  in  illa  parte  materix  primi» 
inducitur  forma  ignis  , qux  prius  dtfponitur  ad 
fufccptioncm  form* , Se  qu*  eft  ad  formam  ig- 
nis magis  difpofita;  illa  autem  pars , qux  cft  pro- 
pinquior igni  generanti , prius  naturaliter  dif- 
ponitur . quam  pars  remotior , atque  adebinil- 
la  prius  naturaliter  introducitur  forma  ignis.Hoc 
tamen  non  obftantc , quxlibct  cius  pais  acqui- 
ritur in  inftanti , & ideo  licet  aliqux  generatio- 
nes , vel  corruptiones  fubftantiales  poflint  fie- 
ri fucccfliuc , modo  prxexpofito , tamen  propter 
hoc  non  funt  motus  proprie  difti  ,eo  quodnon 
funt  de  fubicOo  in  fubicftura  , vel  ab  affirma- 
to in  affirmatum ; cum  nullum  fit  indiuiduum 
dcmouftratum  fub  vtrifquc  terminis  eiufdem 
motus : Se  hxc  annotatio  facit  etiam  pro  fecundi 
conclufionc. 

b In  mutJtitnt  *d  fuWMttitmnon  prenenkfuc- 
cefjlo propter gr*diu  form*.  Nota  . qu&d  inter  Phir 
lofopkos  dubium  cft  de  formis  fubftantiaJibus, 
vtrum  poflint  intendi , vel  remitti: nam  Com- 
mentator fuftiner  , quod  faltem  form*  fub- 
ftantiales iinperfeft*  , ficut  funt  form*  ele- 
mentorum , poliunt  bene  intendi  , Se  rernic- 
ti.  Alij  veri»  iuftincnt  hocidctn  in  aliis  fonnis. 


Qusftio  II. 


V7 


vc  C.monicus  ^ Phyfic. quxftione  7. articulo  t. 
Sc  Tartaretus  in  Pncdicanientis,  cap.dc  Subftan- 
eia,  Sc  aln  ^"oriftx,  immb  Scotus  ipfc  de  hoc  co- 
piose di! putat  S.Mctaph. 9. Vndc  quidam  moder- 
nus , fcilicet  Ludouicus  Lemofius  in  Commen- 
tariis fuper  librum  primum  de  morbis  medendis 
GaJcni,quxft.7.tcncr  hanc  conclufionem.Gcnc- 
ratio  hc  in  tempore,  & non  inftanci ; cuius  fenfus 
eft,  forma  fubftanriaiis  acquiritur, aut  deperditur 
fuccciru  temporis.habtfrque  quofdam  gradus,qui 
fucccfliuc acquiruntur  ficuc  qualitates , qux  per 
motum  acquiruntur. 

Probatur  hxc  fententia  primo  ex  Ariftotele 
lib.4.  Phyfic.  cap.  14.  dicente,  omnis  mutatio,  in 
quicadir  comparatio  celeritatis, aut  tarditatis, fic 
in  tempore  i fcd  in  generatione  cadit  huiufmodi 
coparatioex  codc  Ariftotele  7.Phyf.c.4.ergo,&c. 

Secundo , probatur  ex  6.  Phyf.  cap.  j.&  6.  vbi 
Ariftotcles  dcmonftrans  motus  diuifibilitacem, 
oftendit  diuifionem  nominarim  in  generatione, 
& corruptione  ratione  temporis  , in  quo  fiunt: 
ergo  generatio,  & corruptio  in  tempore  fiunt. 

TertiA,  probatur  cx  Ariftotele  lib  i.de  Gene- 
ratione animalium  , capit.  3.  vbi  dicir,  quod 
partes  animx  non  fimul  acquiruntur,  fed  pri- 
mo pars  vegetatiua  , deinde  fcnfitiua , Sc  de- 
mum rationalis  : ergo  horfiinis  generatio  fic 
acquirendo  fucccfliuc  formam  propriam. 

Quartb  probatur.fi  forma  fubftantialis  non  ac- 
quiratur fucccfliuc , non  fiet  mutatio  ad  formam 
lubftantialem  nifi  per  accidens ; Sc  per  confc- 
qticns  generatio  non  erit  mutatio  per  fc;hoc  au- 
tem eft  contra  Ariftotclcm  in  5. Phyfic. cap.  1 . Et 
fcqucla  probatur,  non  fit  mutatio  per  fe  ad  illam 
rem, ad  quam  fluxus  antecedens  terminum 
*pum  primA , ficpct  fenon  pertinet  3 fcd  nulla  al- 
teratio  poccft  primi , & per  fe  pertinere  ad  for- 
mam fubftantialero,  fcd  ad  qualitatem  eft  omnis 
alterario  primi  , Sc  pet  fe : ergo  fi  viiiucrfus* flu- 
xas antecedens  formam  iubftantulcm  eft  tam  um 
alterario , talis  fluxus  antecedens  furinam  faV* 
ftantialcm  non  pertinet  primo, & per  fe,  ad  for- 
mam fubftamialcm  ; Sc  per  confcquens  pertine- 
bit per  accidens  ad  talem  formam  , atque  adeo 
od  illam  non  erit  mutatio  per  fc.fcd  per  accidervs. 

Vltirai  probatur, Ariftotcles  lib.  1 .de  Genera- 
tione, cap.  4.  docet  differre  generationem  ab 
alteratione  in  hoc, quod  in  alteratione  manet 
fubicftum  fenfibile , Sc  idem  mutatur  in  fuis  cf- 
fc&ibus , in  generatione  autem  , prxparatione 
fdlicet  materix,  qux  formam  fubftamialcm  an- 
tecedit, non  permanet  fubicftum  fenfibile  idem, 
fed  ncccflarium  eft  corrumpi , fed  illa  prxparatio 
materix,  qux  in  tempore  fit.eft  generatio, Sc  non 
alterario  : ergo  generatio  fit  in  tempore.  Minor 
probatur : quando  ex  femine  fic  animal , nccclTc 
eft  corrumpatur  femen  in  aliam  rem : ergo  illa 
mutatio  feminis  non  eft  altctatio  , fed  generatio 
rcfpettu  formx  fubftantialis,  qux  acquiritur.  Et 
auAdilla  prxparacio  materix  non  iit  alterario, 
fcd gcncutio.inJcpatct.quiaquando  naturaali- 
quid  generat, aut  intendit  generate  formam  fub- 
ftantialem,aut  non:fi  intendit ; ergo  dato , quod 
ptxparatio  materix  fit  alterario, imprudenter  fa- 
cit , fiquidem  tantum  quxritmutationcs.cx  qui- 
bus primA,  Sc  per  fc  formx  accidentales  emercc- 
re  pomnt.cx  quibus  forma  rubitamiaus  non  pof- 
fit  nifi  per  accidens  nafei. 

Ex  his  dicit , quod  mutatio  , quii  difponi- 
tur  materia  ad  formam  fubftamialcm , eft  gc- 
Scotioper.  Tom.  J /. 


ncratio  fiinpliciter , habens  propter  fe  termind 
formam  fuhftanrialem.  Secundo,  elicit  mutatio- 
nem illam  mftantaneam,  qua  forma  fiibftamiatis 
in  maceriam  inrroducitur  , fiue  introductionem 
ijifius  formx, dici  potius  vltimuni  generatum  ef- 
fer,quam  gcncrarioncni,  ficut  in  fine  motus  dici- 
tur mutatum  c(Te.  Et  fi  contra  illum  obiicia&cx 
ocia  110  Mctaph.  capitulo  tertio , rerum  cftcntias 
in  indiuifibili  confiftere  fi  cuti  numerum , cui  fi 
addas  vilitatem,  vel  demas,  fpcciem  varias  t fi  er- 
go rei  fubftantia  fieret  fuccefitue  , illi  aliquid  ad- 
dcrctur,&  non  confifteret  in  ii\,diuifibili.Rcfpon- 
dct,in  hoc  cflc  verum, rerum  cflcntias  in  indiuifi- 
bili pofitaseflc,  quod  fcilicet,  neque  vnus  homo 
eft  tnagis  homo, quam  alter, neque  vna  albcdo.cft 
magis  albcdo,quam  altcrajfi  tamen  magis,5c  mi- 
nus dicat  plutcs , feu  pauciores  habere  numeros, 
tunc  non  confiftunt  in  indtuifibili,non  folum  ac- 
cidentia , fcd  & fubflantix  . verbi  gratia , homo 
in  primo  mcnfc  fux  generationis  eft  miniis  ho- 
mo , quini  in  fecundo  , & in  quarto  eft  magis, 
quam  in  tertio.  Vndc  diftinguic  inter  acquirere 
formam, & generationem  : forma  enim, inquitdn 
inflanti  acquiritur, generatio  verA  in  tempore,  Sc 
fucccfliuc  fir. 

Oppofita  fententia  eft  doCtrina  Peripatetica, 
& communis  in  omni  fchola  doclilfimoium  vi- 
rorum , fcilicet , quod  generatio  fit  mutatio  in- 
ftantanea,&  non  lucccSiua.  Et  probatur  ex  Ari- 
ftotelc  in  ifto  f .texi.S.Sc  9.  vbi  dicic,quod  impof- 
fibilc  eft’,  quAd  generatio , Sc  corruptio  fint  mo- 
rus , fcd  funt  muutioncsiquia  fecundum  contra- 
dictionem fiunt, fcilicet  ex  non  fubicCto  in  fubic- 
Ctumrcx  qua  aut hoi itate  fic  arguitur  : Impoflibi- 
lc  eft  quod  generatio  fit  motus , ergo  iropoflibile 
cft.quAd  fit  id,  quod  eft  dc  eflentia  motus ; fcd  dc 
ratione  Sc  eflentia  motus  eft  fucccffio  : ergo  im- 
poffibile  eft,  quod  generatio  fic  fucccfCua.  Reflat 
modo  rationes  cius  diluere. 

Ad  auihoriiatem7.Phyf.c.4.tcX.t4.vbi  Arifto- 
tcles comparat  in  velocitate, & tarditate, &c.  Di- 
co, quAd  generatio  dupliciter  accipi  poteft.Primo 
modo  propriiflime,  pro  acquifitionc  fcilicet  for- 
mx fubftantialis, & fic.cum  fit  inftantanca  muta- 
tio,vna  non  eft  velocior  alii.  Secundo  modo,pro 
alteratione  prxuia  ad  generationem  fimul  cum 
generatione : Sc  in  hoc  fcnfu  accipit  Ariftotcles, 
velociAs  enim  generatur  mafculus,quam  fermina 
in  hominibus , nam  homo  generatur  40  diebus, 
famina  vcrA  60.  propter  maiotem  calorem  in 
tnafculo  , Sc  id  ipfura  apparer  in  aliis  feminibus 
arbotum,  quia  propter  diuerfas  temperies  poteft 
huiufmodi  prxuia  alteratio  velocius  fieri , Sc  fic 
fubftantialis  forma  citius  introduci. 

Ad  fecundam  authoritatem  6.  Phyfic.  cap.  6. 
text.j 9.  qux  clarius  videtur  loqui  contra  nos. Sic 
enim  ait  Ariftoteles : Necejft  eft  idt  quod  Jit , faflum 
ejft , & id  e}nodf*£}um  eft,nectjfe  eft Jieri  prius . Sc  ait, 
Jemper  enim  eft  ipjo  corrumpi  corruptum  ejft  prius  tipJo 
juiem  corruptum  ejft  corrumpi.  Rcfpondetut  fecun- 
dum S.Thomam,To!ctum,&alios,qu6d  Arifto- 
tcles accipit  hic  generationem  pro  prxuiis  muta- 
tionibus,& alterationibus,  qux  continuatur  cum 
generatione ; Scotus  ver6  ibidem  dicit , quid  in 
generatione  formx  fubftantialis  non  eft  fucccf- 
iio.fecundum  gradus  formx-, fcd  folum  fecundum 
partes  quantitatiuas  fubie&i : quia  prius  in  vna 
parte  fubic&i  introducitur  forma,  quam  in  alia, 
& eodem  modo  exponit  illud  dc  7.Pkyfic. 

Poflct  etiam  dici , notando  vctba  Ariftotelis, 
D d 3 qux 


Lib.  V.  Phy  ficorum 


1«. 


,7- 


Alii»  rflJu- 
fltx. 


tiutl  dup  ici- 
ttr  fumi  p»f- 
funt. 


qiue  ibi  in  6.interpomt>fcilicct>qu.Tcnnquc  diui- 
iibilia , fic  concinna  fune , vt  alia  fit  conlideratio 
gcncrauonis  fubftantix  in  homogencis , fit  alia 
in  hcrciogcncis  ;in  illis  id  quod  generatur  .tem- 
pore, quo  forma  extenditur  per  materiam,  fccun* 
dinp  eandem  rationem  generatum  cft  fecundum 
pafrem ; fle  fic  quando  forma  ignis  extenditur  per 
materiam  ante  quemlibet  ignem  genitum , gene- 
rabatur ignis,&  ante  quodlibctjfwer4ri  erat  ignis 
genitus  attenti  fucccflione  penes  partes  quanti- 
t at iiias  nutcrjx.  In  heterogeneis  autem  fecus: 
quia  fecundum  partes  generatur : prius  enim  ge- 
neratur cor , quam  exterx  partes , & fic  in  iftis 
partibus,  cum  nonfint  intiniix , aliqua  prius  ge- 
neratur, antequam  nulla  generabatur.  Sed  ni- 
hilominus dicendum  cft , qnbd  (ctnpcr  prxcedit 
alreratio  quamlibet  etiam  partialem  generatio- 
nem , & fic  accipiendo  generationem  , eft  diuifi- 
bilis,  non  autem  accepta  proripfa  formx  intro- 
d unione : quamuisenim  cxtrinfccc  altcratio  non 
terminetur  ad  fubftantiam,  fcd  ad  qualitatem, fa- 
tis cft  quod  cxtrinfccc  terminetur  ad  illam, vt  no- 
mine generationis  potiatur. 

Ad  auihoritatcin  de  Generatione  animalium, 
rcfpondctur , quod  generatio  animalis  totalis  fic 
prxccdemibus  partialibus  generationibus  par- 
tium hctcrogcncarum,  qu*  quidem,  vt  fupra  di- 
cebamus,fuas  habent  partiales  formas  fubftantia- 
Ics  miftionis : quxlibet  autem  illarum  in  inflanti 
introducitur  in  materia  priiis  difpofita  per  altc- 
rationem,  atque  ita  nunquam  datur,  quod  gene- 
ratio fit  fuccelfiaa. 

Ad  rationem  rcfpondctur,  concedendo  quid 
primi  fic  per  fe  altcratio  non  habet  pro  termi- 
no formam  fubftantialem,fcdaccidcntalemiCon- 
ccdendo etiam  ,quid  vniuerfus  fluxus  fucccfli- 
uus  'antecedens  formam  lubftantialem  ,cft  tan- 
tum altcratio  ; non  tamen  inde  fequitur , quid 
per  accidens  acquiratur  forma  fubftamialis.  Se- 
queretur quidem , fi  nulla  alia  cflet  mutatio  per 
fe  ad  formam  lubftantialem, & hoc  fibi  rcfta- 
bat  probandum  i cft  tamen  mutatio  per  feadil- 
l.i tn, videlicet  generatio , qu*  cft  mutatio  inftan- 
tanca , per  quam  acquiritur  per  fe  forma  fub- 
ftanriahs. 

Ad  vicinam  rationem , rcfpondetur  quod  il- 
la prxparatio  materi*  eft  altcratio, fic  quidem 
natura  per  alrcracioncm  intrinfccc  non  intendit 
formam  fubllanrialem , fed  accidentalem ; per 
generationem  autem  per  fe  intendit  formam 
fubftamialcm : prxmittic  autem  illas  difpofitio- 
nes  per  accidens  , vt  tantum  difponat  materiam, 
qua  difpofiu, pofiit  introducere  fonnam.Si  enim 
agens  naturale  diTpoiitam  inuenirct  materiam, 
prius  produceret  formam  fubftanrialem  , fle  fic 
ignis  prius  ignirct,quhm  calcfaccrcr. 
c AVic  tfualitM  comit  ni  ens  natur  alit  agit  in 

proprium  fnbittlnm.  Nota  primA,  quod  duplex  cft 
a&io : quzdain  cft  vniuoca.  fic  qu*dam cft  xqui- 
uoca.  Adio  vniuoca  cft,  qua  agens  producit  for- 
mam fibi  fimilcm  in  fpccie,  cum  forma  fua,  qui 
agittvr  ciim  homo  generat  hominem,  & calidum 
generat  caliduin.  Adio  veri  xquiuoca  cft  , qui 
agens  generat  formam  fpccifice  diftindam  i for- 
nia.per  quam  agit. 

Nota  fecutido,qu&d  agens,  Si:  patiens  poliunt 
bifariam  fumi : vno  modo  formaliter , & fic  non 
folum  funt  diflimilia  fpccie»  fcd  etiam  genere) 
fic  hoc  inudo  non  intelligit  Philofoph.  i . de  Ge- 
neratione, quando  dicit , qufid  agens, fic  patiens 


lt. 


fub  eodem  genere  reponuntur , quia  funt  con- 
traria. Alio  modo  poflvint  fumi  pro  umeruli» 
fcu  pro  denominatis : fi i fic  ea  differre  fpccie  po- 
tcftinte.ligi  dupliciter  vno  modo  fpccie  clien- 
tuli , ficui  homo , fic  equus : fic  hoc  modo  non 
oportet  quod  differant  fpccie.  Secundo  modo, 
fpccie  accidentali , vt  coipus  calidum , fic  corpus 
frigidum.Tcrtio,quia  funt  diflimilia  in  gradibus 
ciuldcm  fpccici.vt  corpus  habens  tres  gradus, fic 
corpus  habens  fex: talia  enim  quodammodb  con- 
tratiantur , quiavnum  fe  habet , vt  magis  petfe- 
dutn.quam  aliud. 

Nota  tertio,  quod  nem  eft  inconucniens  ali- 
qua efle  ftmilia  fecundum  aliquas  qualitates» 
fic  diflimilia  fecundum  alias.  ldei),curo  quxti- 
tur,vtriim  qualitas  fimilis  agat  in  aliam  quali- 
tatem fibi  fimilcm , vel  vtrum  fubie&um  alicui 
fimile , agat  in  fuum  fimile  fecundum  fuam qua- 
litatem , fecundum  quam  cft  ei  fimile : non  de- 
bet intclligi , qubd  fecundum  qualitatem  difli- 
milem  fiat  attio  , de  hoc  enim  non  cft  dubium, 
fcd  fuppofito,quod  aliqu*  fint  diflimilcs,ficalix 
fimiles.quxritut  vtrum  afkio  fiat  fecundum  qua- 
litates fimiles. 

Nota  quarti , quod  agens  natnrale  agit  in 
quantum  cft  in  a£kp.  Quod  tripliciter  intclligi 
poteft.  Primi  in  attu  formali ,vt  quando  id  quod 
formaliter  cft  calidum , calefacit.  Secundo  mo- 
do , virtualiter , vt  quando  aliquid  habet  vittu- 
rem  ad  producendum  id  , quod  formaliter  non 
habet , vt  Sol  virtualiter  cft  calidos  , quia  poteft 
producere  calorem , quo  formaliter  caret.  Ter- 
tio modo  dicitur  aliquid  ina&u  eminenti*,  quo 
pa&o  Deus  continet  omnia , nullaque  cft  perfe- 
ctio in  creatismu*  cmincurihsnon  fit  in  Deo. 


19. 


&io  in  creatis, qu*  cmincurihsnon  f 

Noca  quintd , quAd  multis  modis  contingit 
agere.  Primo  modo  id  dicitur  agere , quod  mo- 
uct  localiter.  SccondA,  quod  generat,  fle  corrum- 
pit.  TertiA , quod  alterat  fecundum  qualitates  1 ' 
fcnfibiles  fiue  primas, fiuc  fccundas.Q^iarto.quod 
auget , fcu  mouet  motu  augmentationis-.  VltimA, 
quod  iccundum  animam  operatur , fentiendo , 8c 
intelligcndo. 

Nota  fextA , aliquid  poflc  tripliciter  moucr i, 
fle  moucrc,  fcilicct , per  accidens , per  partem,  fic 
fqcundum  fe  totum,  qu*  diuifio  in  fuperioribtis 
expofita  cft. 

Ex  his  dico  prirnh , quAd  in  motu  locali  ali- 
quid poteft  fe  moucrc  per  accidens , per  partem, 
fle  fecundum  fctomm.Pcr  accidens, patet  de  ani- 
ma, quia  in  animalibus  mouet  fe  per  accidens, 
dum  mouet  per  fe  corpus : de  fecundo , natet  de 
animalibus , qu* dicuntur mouere  fe  ipfa  fecun- 
dum animam  tanquam  per  partem  , qu*  mouet 
corpus : terti6  , paterde  graui , fi e leui , qu*  fe- 
cundum fe  totum  mouenrur  a feipfisjvt  docet 
Scotus  in  i.Senr.dift.r.q.io. 

Dico  fecundo, in  generatione  nihil  fe  per  acci- 
dens , aut  fecundum  fe  totum  generat , quamuis 
per  parres  fe  generet.  Prima  pars  probarurrquia 
generatione  acquiritur  (impliciter  tjfe  , fic  quod 
generat  debet  habere  efle  /impliciter,  nihil  au- 
tem poteft  efle  , fle  non  efle  fimplicitcr.  Secun- 
da pars  patet  in  nutritione,  qu*  dicitur  partia- 
lis gcneratio.Idem  de  corruptione  dicendum  cft: 
nihil  enim  poteft  agere  per  fe,  fic  dirc&c  in  fe  ip- 
fum  , adlionc  corruptiua  j fcd  bene  per  accidens, 
fic  graria  partis. 

Dico  tcrtiA,quAd  idem  poreft  fe  ipfnm  per  ac- 
cidens alterate : quia  videlicet  > alterat  per  fe  id. 


4 


Quseftio  II. 


ad  cuias  altcutionem  alteratur.  Hoc  patet  ia 
anima , cjiix  dum  corpus  alterat  calefaciendo , fc 
infrigidando, per  accidens  ipfa  alteratur. 

Dico  quarto , quod  idem  fecundum  fc  rotam 
non  alterat  fc  ipfum : idetn  enim  prorfus  non  ca- 
lefacit , & ealctit : quia , quod  alterat , debet  ha- 
bere formam  ith\ , fc  quod  aircratur , debet  ca- 
rere illa  ; fcd  impoilibile  ciV , qubd  idem  (ic  ha- 
beat , & non  habeat  eandem  formam.  Oppofi- 
tum  huius condufionis  quibufdam  probabilifli- 
miim  videtur , atque  etiam  mihi  i quia  fatis  eft 
habere  calorem : vetbi  grati^virtitaliterjcarerc- 
que  illo  formalitcr , atque  ita  ipfum  totum  cale- 
fieri i fe  toto. 

Dico  quinti  ,qu6d  fimile  poteft  agere  in  fibi 
fimile  fecundum  aliam  qualitatem  libi  diflimi- 
lc,vel  in  fpccic,vel  in  gradu  intcnfioms.idcm  ta- 


ff»  Ait  tritu. 


men  no  poteft  agere  in  fibi  fimile  fccundiun  gra- 
dum^ qualitatem  fibi  fitnilcm,&  hoc  loquendo 
deadkione  proprie  di&a  Sc  reali , qux  eft  fecun- 
dum qualitates  primas  contrarias , & etiam  lo- 
quendo  de  aftionc  dircdla  , & non  teflexi:  & in 
hoc  fcnfu  imclligitur  conclufio  Scoti. 

Dico  fextb ; inaugmentatione  idem  fc  auget 
fecundum  partem : quia  anima  anget , 8c  virtus 
•ugmentatiua , & corpus  augetur.  Poteft.  etiam 
did , quid  idem  fecundum  Ic  totum  augetur , id 
eft,  fecundum  omnes  fnas  parter  formales : fcili- 
cet,  quia  in  omnibus  eft  virtus  augcndi,&  rece- 
ptiua  augmenti. 

Dico  leptimi , quid  idetn  poteft  agere  in  fc 
ipfum  a&ione  pcrfe£Uua,&  dircdla,  &:  de  per  fe: 
nam  imcllc&u*  in  fe  ipfo  producit  adlum  intcl- 
ligcndi,  5:  voluntas  adlum  volendi. 

2,1.  d Ctrrxfnio  vnitu  eft  generatio  alteritu.  Nota 
Gnurtitv-  primi , quid  generatio  fubftantialis  eft  forma 
••tu  jmome-  fubftantialis  genita, & corruptio  fubftantialis  eft 
* A'  ttrr»‘  forma  fubftantialis,qux  cormmpiturjmodi  non 
eft  poflibile  materiam  clTc  fine  forma  fubftantia- 
ii , atque  adei  rcceJentc  vna  forma  fubftantiali, 
neceftc  eft  aliam  produd  : nam  dux  formx  ne- 
queunt eandem  informare  materiam  : igirur 
quando  vna  forma  acquiritur»  alia  deperditur. 
Vnde  fcquitur, qubd  corruptio  vnius  formx,  al- 
rerius  eft  generatio , licet  non  femper  c contra. 
Primum  patct:quia  fi  vna  forma  a materia  expul- 
si,alia  non  generaretur, Sc  introducemur, mane- 
rer materia  fine  forma , quod  eft  naturaliter  im- 
pofltbile.  Secundum  probatur : quia  quando  ho- 
mo moritur , introducitur  in  materia  forma  ca- 
daueris,&  tamen  non  corrumpitur  forma  homi- 
nis, fcilicct  anima  rationalis , quia  incorruptibi- 
lis^ immortalis  eft. 

Nora  fecundb , quod  in  hac  propoficione, 
generat  io  vnitu  eft  corruptio  ait  er  i ut,  poteft  clle  du- 
plex prxdicatio , fcilicct  formalis , itavt  propo- 
Ittio  lignificct  illud  elTe,proquo  fupponit  fubie- 
dlum  ,fc  pro  quo  fupponit  prxdicatum  :&  prx- 
dicatio confecutiua , itavr  propofitio  lignificet 
illud , pro  quo  fupponit  lubicdlum , lequr  ad 
illud  pro  quo  fupponit  prxdicatum.  In  primo 
fenfu  hxc  propolitio  negatiua  eft  vera , nulla  ge- 
neratio vmtu  eft  corruptio  alteritu.  Et  in  fecundo 
/enfu  generatio  fubftantialis  vnius  eft  vniuerfa- 
Jitcr  corruptio  alterius , firilicet  confccutiuc , fc 
concomirantcr.quia  oporrer  quod  generationem 
fubftantialcm  concomitcrur  corruptio,  fc  opor- 
tet corruprionem  fubftantialem  generationem 
fequi.  Nam  fi  quando  corrumpitur  forma  fnb- 
ftaniialis,quam  nunc  habee  materia,  non  genera- 


re ur  alia,  ulls  materia  manctet  fine  forma  fob- 
ft annali : & fi  quando  generatur  fotma  Inbftau* 
tialis  in  materia,  fotma  fubftitiaVis  non  cotrupe- 
rctur.fnb  qua  modo  eft»c(lent  fimo!  plutcs  fotoMt 
fubftantiales  in  materia, quod  eft  impoflibile.Vi- 
de  Scotum  in  l.d.i  .q.  ;.ad  tertium  principale. 

Ex  hoc fcquitur , in  fememia  Atiftotelis  gc-  1 
novationes  cflc  perpetuas , quia  data  quacumque  Sf  A- 
generatione  , fuit  prxccdens  corruptio  •,  fc  per  »»* 

confcqucns  iam  aliud  primi»  genitum , fc  alia 
prior  generatio, & fic  in  infinitum : fc  fimilitet  in 
pofterum  quamlibet  corruptionem  fubfccututara 
efle  generationem  in  pctpctuum.adeoquc  fecun- 
dum eius  opinionem  non  eft  dabilis  prima, nec 
vltima  generatio. 

Nota  tcttib.qubd  in  accidentibus  non  eft  pto-  AtcUmtU 
pofitiovniuetfalitetvcta.  Nam  duplicia  funt  ac-  **'■*' 

• mlViUm  -nim  limr  r.iiv.f  — 


I 


a 


cidcntia  •,  quxdam  enim  funt  accidentia  fucccf- 
fiua  ,ficut  lunt  motus , fc  tempus  , quorum  tjji 
confiftit  in  continuo  ficti  aliud,  & aliud.  Alia 
funt  accidentia  natutx  permanentis;  & illotum 
quxdam  non  habent  contrarium , fictu  lux , v\- 
(io,adtus  intclligcndi , 8c  multa  talia.  Quxdam 
funt,  qux  babent  contrarium,  vt  lamus,  Sc 
xgritudo  , albedo  , Sc  nigt edo,  dulcedo,  Sc  ama- 
ritudo , Scc.  Sc  hxc  funt  duplicia : nam  quxdam 
funt  I quibus  fubiettum  non  poteft  denudari; 
alia  vero  funt  'a  quotum  vtroque  poteft  Cubic- 
£htm  denudari. 

Ex  hoc, dico  primi»  quod  loquendo  de  accidcn-  t 
tibus , ficut  f {fe  talium  eft  in  continuo  fieri,  ita  Sc 
in  continuo  corrumpi  ;&•  ita  videtur  qubd  in  tali- 
bus idem  funt  efle , fieri , & corrumpi  \ atque  ita  ve- 
rum eft,  qubd  in  cis  generatio  fit  corruptio  ; nec 
tamen  in  cis  verum  eft  in  prxdicationc  formali, 
quod  generatio  vnius  fit  cortuptio  alterius: ira— 
mb  generatio  vnius  eft  corruptio  ciufdcm  , cum 
in  talibus  vniucrfaliter  generatio  vnius  fit  cor- 
ruptio alterius  concomitanter.quianoncftdabi- 
le  prinuim,auc  vltimum  in  ipfis. 

Dico  fecundb, qubd  in  accidentibus  perma- 
nentibus , qux  non  habent  contrarium  , non  eft 
nccelfc  qubd  generatio  vnius  fit  corruptio  alte- 
rius , vt  produdlio  luminis  nullius  eft  corruptio. 

Dico  tertio , qubd  in  accidentibus,  a quorum 
vtroque  poteft  fubie&um  denudari  ( itaque  «cu- 
rrum neque  cius  medium  necefle  ineft  fubie&o, 
vt  fcicntia.Sc  error ) generatio  vnius  non  eft  cor- 
ruptio alterius, poteft  homo  efTe  neque  fic  fciens, 
neque  fic  ignorans,neque  aliquo  medio  modo  fe 
habens  , conflato  ex  his  extremis  : atque  adeb 
quando  fit  fciens  non  corrumpicur  aliud. 

Dico  quarto, qubd  in  accidentibus  habentibus 
contrarium,!  quibus  fubie&um  non  poteft  denu- 
dari, generatio  vnius  eft  corruptio  alterius , fc  b 
contra;vt  geniri  fanirate, corrumpitur  xgritudo, 
& c contra,  fc  ad  generatione  albedinis  fcquitur 
corruptio  nigredinis  , vel  alicuius  inedij  coloris. 

Dico  quintb,qubd  in  generatione  acciden- 
tium , quando  comproducuntur  fimul  cum  fub- 
flaiuia , tunc  quia  ad  generationem  mixti  gene- 
rantur, corutn  generatio  nullius  eft  corruptio* 
vt  quando  cum  raixro  producuntur  colores , fc 
odores.  Ex  didlis colligere  licer , quare  quxdam 
dicantur  (impliciter  generari, aut  corrump/jqux- 
dam  vero  fecundum  quid,  quia  fecundum  om- 
nes , motus  denominantur!  termino , fc  termi- 
norum quidam  fuur  fubftami.r  , quidam  acci- 
dentia ; lubftantix  autem  funt  fimpliciter  entia; 
ideb  earum  produdlio  eft  /ttnpliciter  generatio; 

D d 4 acci 


1 


r.cd 


320  Lib.  V.  Phyficorum 


accidentia  veto  funt  entia  fecundum  quid , ideo 
l eorum  generatio  cft  fccunddrn  quid.  Obferua 
tamen  ex  Scoto  in  i.  dift.  j.  qmft.;6.  quod  acci- 
dens cll  terminus  mutationis,&  alterat  ionis;non 
tamen  produdionis : Se  ratio  cft , quia  murario 
cft  per  fc  mutabilis  , & alterano  elt  per  fc  alre- 
rabilis , &:  morus  mobilis  : illud  autem  proprie 
. alteratur,  & mutatur,  quod  de  non  tali  fit  ta- 
le vr  quod  de  non  albo,  fit  album  : forma  ergo, 
qui  fit  tale,  non  mutatur,  fed  fubiedum  ; ipfa 
vero  forma  cft  terminus  mutationis , produdio 
autem  cft  udius  tetmini , qui  per  produdionetn 
acquiritur.  Ciim  ergo  forma  non  habeat  proprie 
rjfe,  fed  fit  illud,  quo  compofitum  habet  tfft:  igi- 
tur ipfa  non  dicitur  produci , neque  terminus 
rodudionis,  fed  tantum  compofitam,  quod  ha- 
et  ejji  per  produdionetn : Se  hoc  de  rigore , Se 
proprie  loquendo. 

l£.  * Sed  fi  remittendo  ,eji  deuenire  ad  vnatn  calidi - 

tatem  ita  parttam , Se  e.  Nota , quid  corpora  non 
viucntia,via  corruptionis,  terminantur  termi- 
nis cxtrinfecis  in  qualitatibuszquia  alias  res  fub- 
ftanrialcs  dcfincrcnr  elle  per  vjtimu  fui  ecquod 
cft  abfutdum.  Corrumpatur  enim  .verbi  gradi, 
aer  per  diminutionem  humiditatis  i non  dabitur 
minima  humidiras , qux  fit  minimum  tempera 
mentum  , fub  quo  aer  confcruari  poteft , quia 
tunc  talis  minima  humiditas  clTct  vltimum  effe 
acris,  fi  amplius  diminuatur  talis  humidiras : erit 
enim  verum  dicere , mote  eff minima  ineruditas , & 
poji  hoc  non  erit : Se  fimilitcr , nunc  efi  atr , & pojh 
huc  non  erit : quod  cft  definere  clTe  per  vltimum 
fui  effe , quod  non  cft  dicendum : datur  ergo  ma- 
xima humiditas  fub  qua  non  aer  confcruatur,  ve 
fic  via  corruptionis  terminetur  aer  , & reliqua 
corpora  viuentia  terminis  cxtrinfocis , quod  cft 
definere  elle  per  primum  non  elle  > illud  inflans 
enim  medium  tranfmu talionis, quod  cft  primum 
elle  rei,  qux  generatur , cft  primum  non  cflc  rei, 
qux  corrumpitur.  Hxc  funediffufius  explicata  in 
primo  huius,  in  annotationibusquxft.  u.fic  13. 
vide  ibi. 

17.  * Mixtum  non  eff  fuhflantialiter  mixtum  ex  eo, 

Sec.  Nota , quid  Auiccnna  opinatus  cft  elemen- 
ta fotmalitcr  manere  in  mixto , quamuis  diuifa 
in  minutiffimas  partes, qualitates  tamen  elemen- 
torum funt  in  ipfo  mixto  rcmiifx,  Se  temperatx. 
Quam  fententiam  fecuti  funtAlbcttus  magnus 
tradi.  6.  cap.  j . landunus  4.  Phy  fic.  quxflionc  4. 
& alij , qui  diucrfimodc  eam  explicant,  ve  vide  e 
cft  apud  Toletum , de  Generatione  , lib.  1.  Ean- 
dem fententiam  defendit  Auerroes , qui  ab  Aui- 
cenna differt  in  hoc,  quod  putat  formas  elemen- 
torum fubftantiales  remitti , Se  intendi  pofTe, 
fictu  & qualitates : quare  confitetur  elementa  in 
mixto forniaiiter  manete, eorum  autem  furmx 
funt  remiflx. 

^jr**M**‘  Scotus  veru  in  t.diftind.  1 5. quxft.i. fic  cxpli- 
mt  c.u  niixtion^n , Se  modum , quo  elementa  funt 

• in  mixto  i dictcque  quod  in  omni  genere  cft  in- 
ucnire  medium , quod  cum  extremis  conucuiat, 
vt’in  coloribus  rubor  inter  albedinem  ,&  nigre- 
dinem ; non  quidem  calircr|,quod  albedo  Se  ni- 
gredo fine  partes  aduales  ruboris ; quia  rubor  cft 
limplcx  qualitas  ficut  albedo, atque  ita  ifta  cotn- 
pofitio  non  cft  nifi  conucnicntia  naturalis  medij 
cum  extremis, non  extremi  ad  extremumrirafimi- 
liter  forma  mixti  dicitur  continere  elemento- 
rum formas : non  quia  illas  contineat  adu , fed 
quia  naturaliter  habet  conucnicntiam  cum  illis. 


Secundo, hoc  tofum  explicat  Ariftotcles, dicit 
formam  mixti  elle  perfediorem  formis  elemen- 
torum,omne  autem  imperfedum  continetur vit- 
tualiter  in  fuo  perfidiori ; formx  ergo  elemen- 
torum cominentur  virtualicer  in  forma  niixcii 
ficut  enim  forma  animx  vcgetaiiux,  Se  fcnfitiux 
eminenter.  Se  virtualiter  continemur  in  intclle- 
diua.talitcr  quod  intellcdiua  exerceat  operatio* 
nes  aliarum } ita  etiam  formx  elementorum  funt 
virtualiter  in  forma  mixti  quia  habet  operatio- 
nes confimilcs  operationibus  clcmcmorumiideA 
poftquam  Ariftoteles  dixit  quod  elementa  ma- 
nent in  mixto,  fubiunxit ; fatuatur  enim  virtus 
eorum:  quia  virtutes  elementorum  fimvirtoa- 
liter  in  forma  mixti.  Hxc  fententia  Scoti  cft  et- 
iam D.Thomx  lib. t. de  Gcncrat.tcxt.94.&  i.parr. 
quxft.76.art.4-  quam  fecuti  funt  j£gidius,  Mar  fi- 
lius,&:  Albertusde  Saxonia. 

Obferua  tamen, qu&d  cft  diferimen  inter  Tho-  18, 

miftas , Se  Scotum  , an  difpoficio  qualitatiua  ad 
mixti  formam  necelfaria , ( quam  vocant  tem- 
periem , fcu  complexionem  ) fit  forma  cotn- 
pofita,  videlicet  quatuor  qualitates  elemento- 
rum ad  temperiem  rcdadx,an  vnica  fimplex  qua- 
litas ex  illis  refultans , aliaquc  quatuor  eminen- 
ter continens  , & ab  ipfis  diftinda  , yt  rubedo, 
ux  cft  diftinda  qualitas  ab  albedine,  & nigte- 
ine  , quas  quodammodo  continet.  Nam  Tno- 
miftx  afferunt , quod  temperies  illa  cflcombina- 
tio  quatuor  qirejitarum  pi imarum,  ita  fcilicer» 
quod  quatuor  qualitates  elementorum  fint  for- 
nulitcr  in  mixto , quamuis  temperatx.  Se  remif- 
fx.  Et  hxc  fententia  partitur  in  duas ; nam  qui- 
dam eorum  afferunt , quod  qualitates  exdem  nu- 
mero,qux  erant  in  elementis  cum  eorum  formis, 
corrupta:  funt,  alixque  ciufdcm  fpecici  in  mixto 
cum  eius  forma  introdudx.  Huius  fententix  ell 
I .melius.  Alij  autem,  vt  Marfilius,&  Tolctus, te- 
nent qu6d  ipfxmet  qualitates  qux  craht  in 
elementis , poflea  manent  in  mixto , quamuis 
in  gradu  rcniiflb , itavt  temperies  illa  fit  compo- 
fita  ex  quatuor  qualitatibus  remiflis. 

Scotus  verd  in  ixlift.i  j.quxft.i.afTemrempe- 
ramentum  effe  vnam  fimpliccm  qualitatem,  qux 
virtualiter,  & eminenter  continet  quatuor  pri- 
mas qualitates ; Se  quod  ipfx  printx  qualitates 
non  formalircr  , fed  virtualiter  tantum  ma- 
nent in  mixto.  Ex  his  intelligere  facile  potes, 
quomodo  mixtum  determinat  fibi  quamlibet 
primarum  qualitatum  citra  fuinmum , ve  hic  di- 
cit Scotus. 

g Propria  pajjionet  elementorum  non  funt  calem 
facere , &c.  Nota , qu&d  hxc  refponfio  non  cft 
vera , nec  ad  aures  Dodoris : non  cft  quidem  ve- 
ra , quia  gradus  non  variat  rationem  formx ; er- 
go fi  calefacere  non  cft  pafEo  ignis  , nec  fumme 
calefacere  ; tum  etiam.quia.vt  dicit  Scorus  qux- 
ftionc  vltima  Vniucrfalium  , in  rcfponfione  ad 
primum  principale,  qualitates  elementorum  non 
funt  eorum  pallioncs.  Er  ratio  eft , quia  impof- 
fibilc  cft  fubicdum  dfc  fine  proprio,  vel  lubop- 
pofito  proprij , vel  etiam  intclligi  fub  eius  oppo- 
fitojmodo  elementa  nedum  intclligi  pofTunt  une 
repugnantia  intclledus  fub  uppofitis  qualitatum 
primarum  , fed  renlitcr  cfTc  fub  oppofitis  earum, 
vt  patet  in  tranfmutationibus  elementorum  ad 
intiiccm  : nam  [cum  generatur  ignis  ex  aqua, 
prius  alteratur  aqua  ad  calidirarcm  , rcmoucn- 
do  fucccfliue eius  frigiditatem  .manente  adhuc 
aqux  fubftantia  , in  quam  ab  agente  naturali 
caliditas 


Quseftio  1 II. 


ealiJ  itas  inducitor  , qux  cft  oppofiu  fux  quali- 
tati primx  .cuiufmoili  cft  frigiditas , qua  gene- 
retur ignis, cum  generatio  fit  terminus  altcratio- 
nis  fecundum  Philofophum.Sc  Commentatorem 
in  pluribus  locis.Ex  hoc  igitur  mauifcftcappatct, 
quid  frigidius  non  fu  proprium  ipfius  aqux  , 5: 
fimilitcr  dicendum  cft  de  aliis.  Vide  Scotum  in 
Poftprxdicamcntis,  cap.de  oppofitionc,  quxft.4. 
qua  quxrit , vtriini  poflibile  ut  aliquod  contra- 
riorum determinate  incile  a natura,  in  folptione 
tertij  principalis. 


Qjr  JL  S T I o III. 

Vtrum  in  quantitate  Jit  motus. 

AtifUd*  «*.!«  Aaer^«iw.t>.D.Thotn.^S.4  Pluo  i»  DU- 
UptMififtH.&i»  Ttrtfto.GiLlih.l.Mit  €.6.  Alb.Mig. 
f.Fkjfii.rrdB.i  tl.  *l  Tjr:  «.Complue. 

difr.ii  Pbjff.x.S  i-  Rub./iAj.Piy/.f.i.f.vaK«.  Futute* 


nvntatot  initato  dcSubftamia  oibiv : igitur  ai 
quantitatem  non  eft  motus  alius  'amotu  locali* 
quia  in  xternis  non  poteft  etTe  acquifuio.ncc  dc- 
peiditio. 

O&aub, poteft  qoxri  an  auftum  maneat  idem,  ^ t 

vel  non , 6c  pbft  etiam  fimilitet  inquirendo , an 
quxlibct  pars  audi  fit  auda  ltcm  qualitet  poteft 
faluari  augmentatio  fine  penetratione*  fcd  ifta 
pertinent  ad  librum  de  Generatione.  Oppofuum 
arguitur  per  Atiftotcletn  inifto  quimo,  texi.  18. 
qui  ponit  motum  etTe  intttaus  generibus. 

Notandum, quod  admotum  ptopric  ditium  cUhi» f1**- 
requiruntur  aliqux  conditiones.  Prima  eft,  quiid  dn*W»*  «• 


.4 


[Rcvitvr  qu6d  non : quia  in  mo- 
| tu  aliquid  nioucrur  primo  \ fed  mutatio- 

j ne  ad  quantitatem  nihil  mouctur  pri- 

m6 : igitur  mutatio  ad  quantitatem  non  cft  mo- 
tus. Maior  patuit  prius.  Et  minor  probarur,  quia 
vel  augmentatur  prxcxiftcns  ,vcl  fuperueniens: 
non  prxcxiftcns , quia  illud  non  eft  maius  poft 
aagmentarionem.quam ante:  nec  fuperueniens, 
quia  illud  anre  non  erat. 

Secundo,  quantitas  nonfufeipit  magis,  Se  mi- 
niis J igirur  ad  ipfam  non  eft  motus.  Tenet  con- 
fcquencia:  quia  tn  illis,  qux  non  fufeipiunt  ma- 
gis. Se  minus,  tota  fuccclTio  prouenit  propter 
partes  quantitatiuas;modo  fucccflio  propter  par- 
tes quanmanuas  non  fufticit  ad  morum , vt  pro- 
barum fuit  prius. 

Tertio.omnismucario  eft  de  contrario  in  con- 
trarium ; icd  quantitati  nihil  cft  contrarium  ■,  cr- 

QuartA,  nullum  aggregatum  ex  diuerlts  mo- 
tibus eft  aliquis  morus  fimplex , Se  vnusjfcd  aug- 
nienratio  cft  huiufmodi : ergo»  Sec.  Maior  nota 
eft.  Et  minor  probatur, quia  ad  augmcncationcm 
requiruntur  morus  localis  nutrimenti , cius  de- 
codiojconfcqucnter  extendo  quxdam,fiue  rarc- 
fa&io  j Se  per  confeqnens  nullus  vnus  morus  eft 
augmentatio,  fcd  aggregatura  ex  diuerfis  j Se  per 
confequens  augmentatio  non  cft  motus. 

QutntA,aiigmcmatio  eft  idem, quod  morus  lo- 
calis ; igitur  prxrcr  motus, qui  fune  ad  1 4>Jt  Se  ad 
qualitarem  , non  oporrer  ponere  motum  diftin- 
ftuin  , qui  fit  ad  quantitatem.  Antecedens  pro- 
batur , quia  illud , quod  augmentatur,  mutat  lo- 
cum,Se  occupat  maiorem  locum,  quam  anterigi- 
cur  nurrimcntummouetur  localiter. 

Sex t A , arguitur  de  dituinutionc , quia  omnis 
morus  cft  acquiliciuus ; fed  diminutio  non  eft  ac- 
quifitiua : igirur  non  cft  morus.  Maior  parct:quia 
in  hoc  cft  di  ffercnria  inter  mutationem  , Se  mo- 
tumjqttia  omnis  motus  ad  qualitatem  eft  acquifi- 
tiuus  vnius  qualitatis,  licet  fit  deperditiuus  ahc- 
riusrSr  fimiliter  morus  localis  cft  acquifiriuu$,vr 
notum  eft.  Et  confirmatur , quia  in  diminutione 
non  apparer  aliqua  mut.irio,nifi  corntprioiaur  re- 
motio alicuius  parux  partis  i modA  corruptio, 
ciim  fici  fubftanria.non  cftmorus,nec  rea&io  cft 
morus  diftin&us  a inoru  locali. 

SeptimA  1 quantitas  cft  xterna,  vt  dicit  Cora- 


acquiftaile  per  motum,  per  fc  5:  de  natura  fua  fit 
acquifibile  luccefliuc,Ce  non  lubub,ita  quod  non 
poflit  totum  ftmul  acquiti.  Secunda  conditio, 
quAd  illud  cui  fit  acquiluio»  vel  dcpetditio,  ma- 
neat idem  ante, Se  poft.ita  quod  acquifitio.vcl  dc- 
petditio fiat  alicui  manenti  idem  Tertia  conditio 
vt  illud  fit  acquifibile  fibi  per  motum  fui  ipfius, 

Se  non  ad  motum  alterius-,  Se  propter  hoc  ponit 
Atiftoteles  quAd  in  non  cft  moms,quu 

prxdicata  de  dddlitjmd  mutantur  de  aliquo  non 
propter  mutationem  fui  ipfius»fed  propter  muta- 
tionem fa&am  in  aliquo  alio.  Quaua  conditio, 
quod  motus  ille  fir  de  termino  pofitiuo  ad  ter- 
minum pofitiuum , inter  quos  terminos  cft  difti- 
tia  media  Se  ifta  fequitur  ex  prxcedemi  condi  - 
tionetquia  nifi  fit  diftantia,  fecundum  quam  pof- 
fet  fieri  fucccfiio.tunc  no  vepugnarct  motui,qu6<l 
pollet  fieri  lubitA  , Se  in  inilami  -,  & talis  diftan- 
tia terminorum  vocatur  comrarictas  , qux  m 
qualitatibus  non  cft  diftantia  iccunduru  litum, 
led  fecundum  gradus  qualitatis. 

Secundo , notandum  quod  augmentatio  acci-  4. 
pitur  multipliciter.  Vnomodo  pro  quacumque  Au^ntuit 
maioratione  quantitatis,  fiuc  fiat  aducnicntc  ali-  •"•t1 
quo.fiuc non:Sc  fic  rarefa&io  dicitur  augmenta-  mit  m *' 
tio , Se  talis  non  eft  ad  quantitatem  , imo  ad  qua- 
litatem j cuius  fignum  eft  , quod  per  rarcfa&io- 
nem  murantur  prxduftadc  genere  Qualitatis,  vt 
rarum,  denfum  de  illo,  quod  fic  augmentatur. 

Alio  modo  accipitur  augmentatio  pco  maiora- 
tione quantitatis  mediante  aliquo  aduenienie:Se 
hocmultipliciccr;vno  modo  per  aggregationem, 
vt  cumulus  lapidum  dicitur  augmentari  per  ap- 
pofitionem  lapidum.Tcrtio  modo, per  continua- 
tionem.vc  quando  aqua  apponitur  aqux.Quarto 
modo,  per  generationem , vt  quando  ignis  aug- 
mentatur per  appofitionem  combuftibiliu.Quin- 
to, quando  autktim  cftcontinuc  aliud.  Se  aliud, vt 
quando  propter  augmentum  potentix,  vel  dirni- 
mirioncm  rcfiftenrix  , continue  cft  alia , & alia 
proportio, Se  continue  maior,  Se  maior.  Et  iftis 
modis  non  accipitur  augmentatio  in  propolito: 


I 


quia  fic  augmcntaiio  non  cft  aliud  , quam  morus 
localis, vel  alteratio;aut  generatio, vel  corruptio. 
Sexto  naodo  accipitur  * augmentatio  pro  maio- 
rationc  quantitatis  viucntis  fa&a, aducnicntc  ali- 
quo.fciliccr  nurrimcnto,virture  animx, median- 
te calore  naturali ; Se  ficaccipitur  in  propofito. 
Er  ad  talem  augmcnrarioncm  requiruntur  aliqni 
motus,  vel  mutationes.  PrimA,  enim  requiritur 
alreratio  , (cilicet  dffto&io  nuttimenti  dcco- 
di  ad  membra.  TertiA  , corruptio  fubftamialis 
nutrimenti.  Et  quarto  illam  b corruptionem  fc- 
quirur  partialis  generatio  anime  viucntis.  Ec 
quintA,  requiritur  fiufti  generatione  extenfio- 
quxdam  totius  corpori$;&  hoc  fic  virtute  caloris 
naturalis. 

Nunc 


3*2.  * Lib:V.  Phyficorurh 


f.  * Nunc  ponuntur  conclnfioucs.  Piimoclt  Ad 
//?.*.*«  tftni  quantitatem  t-ft  * moras*  Probatur  i ad  illud  clt 
motus , quod  defui  natura  clt  aequifibile  fuccef- 
litu-  alicui  manenti  eidem  per  mutationem  fui 
ipfius, & non  permutationem  alterius;  fcd  qua  ri- 
tius clt  de  fui  natura  acquifibilis  fuccdJiuc  ali- 
cui,fciliccriviucwi  manenti  eidem  per  mutatio- 
nem viueotis,  & non  alicuius  alteitus  : igitur  ad 
quauiitatetn  clt  motus.  Maior  patet  per  condi- 
tiones prifo  poficas.  Et  minor  probatur, quia  ini- 
polfibile  clt  aliquid  fubit&  mutari  de  minori 
quaiuirare  ad  maiorem. 

jltffmntati»  Secunda  conclufio  :huiufmodi  augmentario 
Potc^  ^cr*  fecundum  quodlibct gentis  Quanti- 
tHf!  *it%m  tatis ; quia  poteft  fieri  tam  fccunddm  longum, 
quamiiaiu.  quam  latum, vel  profundum. 

Contta  illa  arguitur  primo : quia  ad  illud  non 
elt  motus , quod  non  acquiritur  nifi  confccutio- 
nc,Se  ex  coufcquenti  ad  alios  morus;lcd  quanti- 
tas non  acquiritur  nili  ex  coufcquenti  ad  alios 
motus:igitur  ad  quantitatem  non  clt  motus.  Ma- 
ior patet  : quia  per  eandem  maiorem  probat 
Ariftorclcs  in  littera  , quod  in  od  aliquid  non  clt 
motus. I’  r minor  probatur, quia  augmcnratio  non 
fit  nifi  confcquutiuc  ad  altcrationem  , ad  motum 
localem, Se  generationem  & corruptionem. 

6.  Secundo , quia  non  minus  cflct  augmenratio 
motus.fi  tantum  deperditur  ab  vna  parte  viucn- 
tis , quantum  acquiritur  ab  alia , quz  nunc  jit  de 
fallo, quoniam  nihil  depcrdirur,fed  fi  tantum  de- 
perditur ab  vna  parte  , quantum  acquiritur  ab 
alia , non  cllct  augmentario  ,co  qu6d  nihil  aug- 
mentaretur : quia  maneret  tantum  pblt, quantum 
erat  ante : igitur  nunc  dcfa&o  augmentatio  non 
clt  motus. 

Tertio,  feqttcreturqubd  illuminatio  cllct  mo- 
rus.Confcqucns  clt  falfum  : quia  clt  de  priuatio- 
ne  in  habitum.  Confequentia  probatur  per  ean- 
dem rationem,  per  quam  probatur  de  augmenta- 
tionc.quia  lumen  clt  aequifibile  fucccfliuc  alicui 
fubic&o  manenti  eidem  per  mutationem  illius 
fubiedit&  non  alterius. 

Quarto, dicatur  quis  illorum  motuum  debear 
'dici  augmentario , (ei licet  decodio nutrimenti, 
vel  morus  localis  ipfius  ad  membra  , vel  genera- 
tio, vel  corruptio,  vel  extenfio  conlcqucns  gene- 
rationem : & quodeumque  illorum  motuum  po- 
natur,tunc  augmentatio  non  clt  inotus , vel  non 
clt  motus  diitin&usamotu  ad  qualitatem  , vel  k 
motu  ad  vbi. 

7.  Ad  illa  rcfpondctur.  Ad  primum  negatur  ma  • 
ior:quia  dealbatio  elt  motus, & tamen  non  fit  nifi 
conlecutioncad  altcrationem  fecundum  ptimas 
qualitates:& quando  Ariltotcies  ponit  illam  ma- 
iorem , dico  quod  fic  intclligit . quod  ad  illud 
non  elt  motus  , quod  folum  acquiritur  alicui 
coii lecut ione  ad  alios  motus , Se  non  Iblinn  per 
motum  fui  ipfius , fcd  etiam  per  motum  alte- 
rius, iplo  non  mutato;&:  ideo  in  ad  aliquid  non  clt 
mortis. 

Ad  fecundum, negatur niaior:quia  in  augmen- 
ratione  neccllario  requiritur  quod  non  fiat  tanta 
diminurioab  vna  parte  , quanta  augmentatio  in 
aluqimmb  femper  requiritur, quod  fiat  maior  ad- 
ditio, quam  rcfccatio. 

Ad  rcrcium.ncgatur  confcqncntia:quia  lumen 
de  natura  fili  clt  aequifibile  fubitb  : quia  fi  lumi- 
nofus  e fiet  fubito  prxfcntatusmcdio.in  quofuf* 
ficcrct agere,  tunc  Tubit?  produceret  lumen: mo- 
do di&um  clt,  quod  illud,  ad  quod  elt  motus,  de 


fui  natura  c(l  aequifibile  fuccc(Tiue,&  non  to- 
tum limul. 

Ad  quartum,  dicunt  aliqui  quod  augmentatio  g, 
non  clt  aliquis  illorum  motuum, vel  mufario- 
numjfcd  omnes  iltos  confcqmtur.  Sed  illud  non 
valet,  quia  prarter  moras  enumeratos,  non  appa- 
ret aliquis  motus , vel  mutatio  conlcqucns.  Ali) 
dicunt , quod  augmentatio  non  clt  aliquis  vnus 
motus ; led  clt  aggregatum  ex  omnibus  motibus 
prxdidis. Aliter  dicitur  quod  illa  extentio,*1  que 
vltinutc  confequitur,  eft  augmentatio  ; Se  fi  fiat 
cenfimiiis  extenfio  in  inanimatis  , non  oportet 
quod  illa  fi:  augmentatio,  eo  qubd  non  proitcnit 
a confimilibus  caufis ; ideo  hoc  numen 
r.aie  fu p ponit  pro  illa  extentione, connotandoiU 
los  motus  drcanjcccdcntcs. 

Ad  rationes  principalcs:ad  ptimam  dico, quod 
prarcxiltcns e atigiiicntarnr,  Se  ipftim  manet  idem 
ante ,Sc  polt.vt  patuit  fupra, primo  huiusuV  etiam 
illud  idem  clt  primb  minus , Se  pollca  maius  > vt 
dicebatur  de  intentione  qualitatis  fuper  tertio, 
qu.e  clt  omnino  fimilis, quantum  ad  hoc. 

Ad  fccuiidaiiijconccditur  antecedens, & nega- 
tur confequentia.  Ad  probationem, quandodici- 
tur , quod  fuccclfio  fecundum  partes  quantirati- 
uas  non  fufiicit  ad  motum,vt  probatum  fuit.  Re- 
(pondetur,  quod  dupliciter  poteft  efie  motus  fe- 
cundum partes  quantitatiuas.  Vno  modo,  quod 
totum  mobile  limul  moticatur,&  fic  fuccrflio  fe- 
cundum partes  qitamitatiuas  fufiicit  ad  motum, 
ctiiufmodi  elt  in  propolito:  quia  quod  augmen- , 
tatur,  totum  fimulmouctur  de  minori  quantita- 
te ad  maiorem.  Alio  modo  clt  fucceffio  fecun- 
dum parces  quantitatiuas,  ita  vr  nunquam  finuU 
toi  u mobile  mouqatur,fcd  primo,  vna  pars.poftea 
alia , Se  fic confequcrter ; & runc  fucccfiio  talis 
non  fufiicit  ad  motum,vt  ptobatum  fuit  piius. 

Ad  tertiam  de  contraricrate,  videbitur  pofiea.  9. 

Ad  quartam , rcfpondctur  licut  ad  quartum 
contra  conclulioncm. 

Ad  quintam,  negatur  antecedens.  Vndc,licit 
augmentatio  prxlupponat  motum  localcnt  ante- 
cedentem , attamen.  ex  hoc  non  fcquitur , qu6d 
augmentatio  fit  inotus  localis. 

Ad  Textam  de  dimimitionc,  negatur  maior;  Se 
porclt  concedi  ,qu6ddimimuio  non  clt  ita  pro- 
prii motus  ficui  augmentatio.  Ad  confirmatio- 
nem dicitur  confimilitcr.  De  aliis  1 non  pertinet 
ad  propofitum, 

ANNOTATIONES. 

SExto  modo  accipitur  augmentatio , &c.  Nota  XO. 

primo,  quod  augmentatio  hoc  fexto  modo 
acccpia  fic  definiri  folct : yiugmtntatio  tjl  utut  tma,tV*m' 
quamitatu  additio  prae.xiHcmi  quantitati  per  intut 
Jujieptionem  alimenti  cormnfi  in  maiorem  carnem, 
quam  Jurrat  deperdita.  Et  idci>  augmentatio  pro- 
prie dicta  non  fic  line  nuttitione , Se  alicuius 
generatione.  Nutritio  enim  tfi  reparatio  humi- 
di  radicalu  con/umpti  a calere  naturali  per  humi- 
dum  cibale  conuerfum  in  fubftantiam  viuentit  ; Se 
augmentatio  addit  ad  hoc  plus  reparari , quina 
fuerit  deperditum  , atque  adci>  non  Iit  augmen* 
tatio  fine  nuttitione  ; nec  per  confequcns  fine 
generatione : quia  corruptio  vnius  clt  generatio 
alrcuus:cibus  a tue  corrupitut  in  ftomacho,&  eius 
forma  fubtfantialis  deperditur  ,&  multipliciter 
tranfntmarur  materia : nam  ex  cibo  in  (lomacho 
fit  chylus , Se  rurfus  in  hepate  cortupitur  chylus, 

Se 


Quaeftio  III. 


k gdlmfur  clljmni , (eu  rt«d»  f»rtguinatia , fc 
hcc  adhuc  Corrumpitur , & fit  caro , rictui , & 
olTa,  atque  ita  augmerit atio  non  fit  fine  genera- 
tione. 

Nota  fecundi, quid  lich  ad  augroentationem 
requiratur  motus  localis, corruptio , genetatio,& 
etiatp  vera  nutritio , ipla  tamen  reaiiter  diftin- 
guitur  ab  omnibus  illis : quia  illi  motus  iunt  rea- 
literdiftintti , quifunt  adtertninos  realiterdi- 
ftinftos : modi  generatio  eft  ad  fubftantiam » & 
augmentatio  ad  quantitatem,  altetatio  ad  quali- 
tatem, Sc  motus  localis  ad  vbi, qux  tcaliter  diftin- 

funrut  a fe  inuicem. 

Et  quarto  , itLfrn  corruptionem  /equitur  pnrtUlu 
torf  <•■  gntereuio  animo  vtuentie.  Nota  primo,  quod  au- 

s-  »*.n. 


Nota  fecundi , quid  formx  fperifiese  viucn-  pornu  j*ti- 
tium  i qua-  funt  animae , funt  in  multiplici  dtffe-  /«•  vim», 
tentia.  Alix  namqnc  funt  indiuifibiles  i ali*  ve-  ,nu"  ** 
ii  diuifibiles  fecundum  aliquos.  Primi  ordinis 
eft  anima  rationalis  , de  qua  non  eft  dubium, 
quid  fit  omnino  indiuifibilis , & independens  i 
materia  •,  quate  quando  homo  angeti*  nen  ac- 
quiritur noua  pats  ammx , fedeademmet  de  no- 
uo  informat  nouas  partes  materi*  cx  nutrimen- 
to acquifitas  : & umiluet  in  diminmionc  non 
deperditur  pars  animx  cum  parte  materie.  Alix 
funt  animx  , qux  taliter  informant  materiam, 
quid  dependent  ab  ea  fieri , & conferturi , vt  ani- 
mx fenwiux,  & vegctatiux-,&  dc  iftis  sintne  in- 
diuifibilcs,an  non , difputatso  eft  ad  'i. Ub.de  Ani- 


phtmo*  gmentatio  propria  dicitur  partialis  generatio, feu  pertinens.  Modo  opinio  eft  S.Thomx.i  .part. 

/mnetm  gCncrat jo  (pcundum  f»*i»quia  in  augmentatione  q**ft.  76.  *r\ic.  8.  quid  animalium  perfc&orum, 
conucrtitnr  alimentum  In  fubftantiam  aliti  *,  fed  cuiufmodi  funt  Icones, & cqui,&  huiufmodi  ani- 


conucrtitnr  alimentum  u»  iuwumu.1.  *»i. , 
omnis  conuerfio  in  fubftantiam  eft  generatio. 
Rnrfus  fuppofitum.quod  augetur, non  fit  funpli- 
citer , fed  ht  maius : ergo  non  eft  (impliciter  ge- 
neratio i fed  fecundum  quid ; & hoc  eft  quod  di- 
cit Scotus  inAft.44.qMft.  1.  videlicet  quid  in 
nutritione  eft  aliqua  generatio , extendendo  ge- 
nerationem ad  omnem  indu&ionem  formx  fub- 
ftantialis  in  materiam  poft  priuationem  i quia 
alimentum  non  manet  fub  forma  alimenti , ne- 
que fub  aliqua  alia , quim  fub  forma  nutriti  > & 
addic  Scocus , quid , cum  non  fit  generatio  per 
fc  entis,  prout  dicitur  illnd  per  fe  elTe , quod  non 
eft  pars  alterius , non  eft  generatio  fimpliciter, 
fed  poteft  dici  aggeneratio,  id  eft,  alicuius  gene- 
ratio,quod  per  generationem  fit  idem  alicui  prx- 
exiftenti,cui  aggeneratur.  Vel  poteft  dici  inge- 
ncratio : quia  eft  generatio  partis  in  toto , cuius 
anti  non  fuit  pari.  Dicit  infuper  Scotus , quod 
pars  aducniens  per  mitritioncm  eft  aliquo  modo 
timilis parti prxcxiftcnti , qox  infuit  per  genera- 
rionem,  «fc  aliquo  modo  di(fimilis:fimilis  in  for- 
ma  fpecifica,  &corporciratis:di(Iimilis,quia  im- 
purior. Nam  quia  omne  naturale  in  agendo  rc- 
paxirur,  quanto  agens  naturale  magis  continuar 
adioncm^nagiscius  virtus  debilitatur  cum  er- 
go virtus  nutritiua  femper  continuet  afHonem, 
agendo  in  nutrimentum, tanto  magis  debilitatur 
eius  virtus , & per  confequens , generat  carnem 
iinpcrfcdliorem  illi  , qux  fuit  acquifita  per  ge- 
nerationem in  principio  : immo  cadcmmcr  ma- 
nens in  toro , erit  imperfectior  fe  ipsa , quitn 
priis  fuir  in  principio , & per  confequens  gene- 
rabit carnem  impcrfcCtiorcm  : qualitates  enim 
confcquentes  , qux  funt  principium  alterandi 
ex  mutua  reaCtionc  erunt  imperfectiores:  quod 
exemplo  manifeftac  Ariftorcles  1 de  Gen.text.41. 
fictu  vinum  , quanto  pius  aqtix  illi  admifeetur, 
canto  magis  debilitatur,&  cius  a&iones  funt  im- 
perfectiores, ira  hic. 

Ex  hoc  fequicur.quid  primi  parentes  in  para- 
difo  exiftemes , licet  ederent  de  ligno4llo  vitx, 
quo  humidum  radicalc  reft auraretur.fi  Deus  de- 
relinqueret eos  aCtioni  naturali , ex  conditione 
fux  naturx  mouerentur , quia  calor  naturalis, 
agendo  repatererur,&  tandem  ex  continua  aCVio- 
ne,dc  repaflione  deficeret.-verum  ramen  eft,quod 
mors  non  fequeretur  aCtu  , quia  antequam  neret 
toralis  confumprio  caloris , Deus  aflumerer  eos 
ad  beatirudinem.  Hxc  docet  Scotus  ini.difti»H. 

1 9.  contra  Bonauent.  ibid.  artic.  a.  vide  qux  di- 
ximus in  Commentariis  noftris  fuper  Gen.cap .3. 
frl.1%9. 


equi,  A:  huiufmodi 

mx  funt  indiuifibiles  : impetfcCtorum  veri  ,vt 
anguium  , & lacertorum , & plantatum  funt  di- 
uinbilcs. 

V ndc  iuxta  doCttitum  , dicere  licebit , quid  1 \ • 

in  augmentatione  in  animalibus  petfc&is  ea- 
dem manens  forma  extenditur  ad  informandas 
nouas  partes  materix.  In  animalibus  veri  im- 
perfectis fimul  cum  materia  acquiritur  noua  pars 
formx : & iuxta  hinc  fentemiam  locutus  eft  for- 
te Scotus  hic,  dicens,  quod  corruptionem  (equi- 
tur partialis  generatio  animx  viuenm;8c  fecun- 
dum hanc  firmet  iam  dicitur  etiam  fieri  augmeq; 
tatio  fecundum  formam  manentem : quia  manet 
idem  modus, & figura  ipfarum  fbrmarunv.Sc  hic 
permanentia  fufticit  ad  affirmandum  , quod  fe- 
cundum tales  formas  fiat  angmcntatio.Et  fi  con- 
tra arguas  , quod  etiam  in  materia  manet  idem 
fitus  ; ergo  etiam  in  materia  fit  augmentatio. 
Refpondctur  fecundum  hanc  doCtrinam  , quod 
non  eft  eadem  tatio : quia  licet  materia  maneat 
eadem  hoc  modo,  hoc  non  habet  a fc , & quate- 
nus materia : quia  quatenus  materia , cflluit,  fed 
hoc  habet  a fc,&  ratione  ipfius;idci  etiam  in  im- 
perfeCtis  viucntibus  augmentatio  fit  fecundum 
formam,&  non  fecundim  matetiam. 

Cxterum  nobis,  qui  cnm  Scoro  ponimus  for- 
mam corporeicaris,alia  via  incedendum  eft  : at- 
que primi  dicendum  eft,  quid  omnes  animx  vi- 
uentium  funt  indiuifibiles , vt  in  fecundo  de  sini- 
mn  examinauimus , forma  autem  corporcitatis, 
qux  & miftionis  eft,  & extenfa , & quama,&  fe- 
cundum ipfam  fiunt  organa  : quare  dicendum, 
quod  in  augmentatione  acquiritur  noua  pars 
formx  corporcitatis  cum  noua  patte  materix: 
quia  huiufmodi  fotmacorporeitatis  eft  diuilibi- 
lis  , & extenfa.  Secundi  , dicendum  eft  , quid 
quando  augentur  viuentia  fcnfibilia , & vegeta- 
bilia pcrfc&a,  fiuc  imperfedla ; non  autem  requi- 
ritur noua  pars  animat  cum  noua  parte  materix. 
Er  hoc  eft  , quod  dicit  Ariftotelcs  1 . de  Generat. 
quod  augmentatio  fit  fecundum  formam  , qux 
femper  manet  eadem.  Er  probarui  hoc,quia  alias 
non  cllct  difcrimeninrer augmentum  viuccium, 
&:  uon  viuerttiumi  ignis  enim  augetur  per  hoc, 
quod  cum  noua  parre  marcrix  acquiritur  noua 
pars  formx  ; fi  ergo  viuens  hoc  modo  augere- 
tur', noneflet  diferimen  inter  illa.  Adde,  quod 
vniras  fiibicfti  fiimitur  ab  vnirate formx,  a qua 
Arentitas ; fi  ergo  formx  viuentium  crcfcunc,  & 
dccrefcunr , ira  vr  cum  noua  parte  materix  noua 
pars  formx  acqmrauir,i5c  deperdatur.porerir  da- 
ri (latus  , in  quo  viuens  habeat  aliam  formam 


*4* 


i 


3*4 


Lib.  V.  Phyficorum 


numero  diftin&am  ab  illa  quam  prius  habuit.Di- 
ccndum  eft  terti6  , qu6d  augmencacio  fit  fecun- 
dum formam  , Sc  non  fecundum  materiam  , pro 
quanto  augmentario  in  viuenie  fit  per  adue- 
nientem  ftbi  nooam  partem  matetix  cum  noua 
parte  formx  corporei  tatis  * manente  eadem  for- 
ma viuentis ; & hoc  fecundum  illas  partes  , quae 
habent  virtutem,  & efficaciam»  & debitam  quan- 
titatem ad  propriam  a&ioncm  , ad  conuerrcn- 
dum  fcilicet  fubftantiam  alimenti » qux  appel- 
lantur partes  fecundum  formam, vt  fubtiliter  ex- 
plicat Scotus  ia+Jift.  44. tpuft.i.  at  non  fit  fecun- 
dum nuteriam,id  eft,  fecundum  illas  partes, qux 
propter  fui  defe&um  huiufmodi  a&ioncro  ne- 
queunt habete. 

1 f • c quantitatem  eft  motm.  Nota,qu6d  Tolctus 

primo  de  Generatione  tenet , augmentationem  non 
efie  motum  continuum,  fed  i ndaneam  mutatio- 
nem , quam  dicit  c(Te  Commentatoris,  8.  Phy  fu. 
comm.  1 i . Sc  S.Thomx  ibidem,  & Albcrti  Magni. 
Pro  cuius  intelligentia , notat  Toletus , qudd  ci- 
bus quando  dilponitur,  & alteratur,  non  cftcon- 
tinuus , fed  contiguus , & iuxta  politus  cami , Sc 
dum  , verbi  gratii , vna  pars  fanzuinis  conuerti- 
tur  in  carnem  , difeontinuatur  ab  alia  parte»,  qux 
;ulhuc  conucrfanon  eft , fed  manet  knguis?  Se- 
cundi notat,  quod  datur  minimum  (ubftanrix 
produ&x  naturalis,  ita  vt.cum  caro  producitur, 
fit  fub  certa  quantitate , fubqua  primi  produci- 
tur : fi  ergo  datur  minimum  fubftantix  , dabitur 
etiam  minimum  fecundum  extenfionem  in  acci- 
dentibus difponentibus  ad  fubftantiam  ; dc  per 
confequens  in  quantitate ; alias  daretur  pars  mi- 
nor mininil difpofirldn  qua  introduceretur  for- 
ma fubftantiaiis.  Hoc  polito  , tic  probat  fuam 
fentemiain : aut  pars  fanguinis  fic  appofira  carni 
nutriendx  difponitur.de  alteratur  fuccclliuc, aut 
non ; non  fuccefliuc , quia  tunc  data  quacunque 
parte  difpoiiti , adhuc  minot  dabitis  eflet , quod 
eft  contra  fecundum  notabilc;datur  namque  pri- 
mum, vel  minimum  in  fubftantia ; ergo  difponi- 
tur  inftnntaner,  & per  confequens  augmentum 
non  fit  fuccefliuc,  fed  in  inftanti.  Probatur  con- 
fequentia,  quia  non  poteft  difponi  nili  in  deter- 
minata quantitate  ad  minimum  : cuiufque  au- 
tem minimi  conueriio  fupponit  alrcrationcm,  Sc 
difpofitionem  diftinctain  a difpofitione  alterius; 
ergo  cuiufque  minimi  conueriio  fit  in  inftanti, 
& per  confequens  augmentatio  eft  difeontinua, 
quia  refiduum  cibi  non  conuerfum,quod  maner, 
eft  difeontinuum  , vt  di&um  eft  in  primo  nota- 
bili. Secundo  probatur;  augmentatio  non  ha- 
bet vnum  fubie&um  : ergo  non  eft  continua.  An- 
tecedens patet , quia  aliud  fubie&um  eft  caro, 
aliud  ncruus , aliud  os , & aliud  caput , Sc  aliud 
manus : hxc  aurciK  continua  non  lunt ; ergo  au- 
gmcncatio  non  eft  continua.  Probatur  confc- 
quentia , quia  augmentatio  vnius  partis  non  eft 
eadem  numero  cum  augmentatioue  alterius, 
fictu  hxc  pars  eft  illa. 

16.  Tertio  probatur;  augmentatio  fupponit  ge- 
nerationem,& fit  fimul  cum  generatione; fed  ge- 
neratio eft  inftantanea : ergo  Sc  augmentario:& 
confirmatur  ex  Aciftorele  8.  Phyftc.  ttxt.  13.  vbi 
probat  augmentationem  non  cite  continuam.  Fit 
ergo  fecundum  hanc  opinionem  , augmentatio 
fic : difponitur  cibus , & alteratur  in  tcmpore,& 
in  fine  difpofitionis  conucrtitur  in  inftanti  in 
fubftantiam  aliti , & fimiliter  augmentum  ; Sc 
furfus  iterum  difponitur  alia  pars  cibi  ficut  ptior 


in  tempore,&  difpofita  in  alio  inftanti  poft  tem- 
pus difpofitionis  , conucrtitur  in  fubftantiam, 
qux,cum  fit  quanta, fimul  mitrit.de  auget : eft  er- 
go augmentum  intcrpolacixm>&  ex  pluribus  au- 
gmentis congregatum. 

Oppo litam  fentenciam  tenet  hic  Scotus,  & in 
A-  loco  fupra  relato, fub  lic.L.  $.ftdex iftit,auzm 
fecuti  funt  Marfilius  lib.  1.  de  Generat,  yutft.  14. 

Albcrtus  dc  Saxonia,^.  1 3.  Sc  Iandunus  8.  Phyftc. 
quaft.  7.  Sc  probatur  ex  Ariftotclc  in  hoc  y.  text. 

1 8.  docente  , ad  tria  Prxdicamcnta  efle  per  fe 
motum,  videlicet  ad  Quantitatem,  Qualitatem, 

& Vbi;  fed  augmentatio  eft  ad  quantitatem;ergo 
eft  per  fe  motus. 

Ad  primum  in  oppofitum , re  fpon  detur  quod  . *7* 
dubium  eft , an  detur  minimum  lubftantix,  im- 
mo  ipfemct  T oletus , qtuft. 4.  concluftone  1.  aflerft 
oppofitum  efle  probabilius.  Secund6,dico  quod 
cfto,qu<Sd  hoc  fit  verum  in  generatione  fubftan- 
tix, non  tamen  in  nutritionc  , Sc  in  augmenta- 
tionc,  nutritio  enim  quamuis  fit  partialis  gene- 
ratio ; quia  tamen  non  eft  fimpliciter  generatio, 
fed  potius  aggencratio,  vel  ingcncratio , idci 
etiam  fit  fuccclliuc ; alteratur  ergo  fucccfliui  ali- 
mentum^ fuccefliuc  conucrtitur  in  fubftantiam 
viucntis,&  fuccclliuc  ipfum  viuens  augetur.  Ra- 
tio autem diuetfitatis  in  nutritione,  degenera- 
tione fubftantix  complctx , hxc  eft , quod  fub- 
ftantia completa  indiget  determinatis  acciden- 
tibus , & determinata  quantitate ; fubftantia  au- 
tem, qux  eft  pars  altcrius.qualis  eft , qux  in  nu- 
tritionc acqniritur , non  indiget  qiftntiratc  cer- 
ta , Sc  determinata  , in  qua  generetur  , Sc  idc6 
non  generatur  in  tam  parua , quin  in  minori  ge- 
neretur. 

Ad  fecundum  dico , folitm  probare  augmen- 
tationem , qux  fit  in  capite,  non  continuari  cum 
auginentatione , qux  fit  in  manu ; de  hoc  tamen 
non  eft  quxftio : fed  vtrum  augmentatio,  qux  fic 
in  manu, verbi  gratii, fit  continuande  rurfus  ficut 
omnes  partes  lunt  continue  etiam  diftantcs  aliis 
intermediis  partibus,  ita  etiam  accidens  exren- 
fum  per  omnes  panes  dicitur  continuari  ad  con- 
tinuationem fubic&i  , quamuis  non  fic  fit  au- 
gmcuratio  per  partes  fuccefliuc, quod  augmenta- 
tio fuccedat  augmencarioni  alterius,  quia  omnes 
fimul  augemur  fecundum  exigentiam  cuiufque 
virtutis. 

Ad  tertium  , dico  qu6d  generatio  fubftantix 
per  fe  exiftentis , eft  inftantanea;  generatio  veri 
partis  fubftantix  in  alio  exiftentis  eft  fucccfliua. 

Ad  aurhoritarem  Philofophi  , dico  quid  Ari- 
ftoteles  loquitur  ibi  contra  Heraclitum  alleren- 
tem  omnia  efle  in  continuo  motu,  Sc  fluxu : pro- 
batque  ibi  Ariftotclcs  in  motu  augmentationis, 

Sc  altcrationis  illud  non  cCIc  verumjnam  in  quo- 
libet augmcntabili  datur  terminus  , vitra  quem 
amplius  non  augetur  viuens  , imm6  fx pe  au- 
gmcntatfr  impeditur  propter  infirmitates;at  non 
negat  ibi  Ariftotclcs  augmentationem  quamdiu 
durar,  non  efle  motum  continuum,  cim  ex  pro- 
ferto hoc  docuerit  in  hoc  f . Phyfic. 
d jilittr  dicitur , quod  iila  ext enfio , Scc.  Nota  pti-  Motent 
mo,  quod  ficut  in  generatione  prxter materiam  d"f^xrm\ 
compofitionis  , eft  etiam  .materia  altcrationis, 
fcilicet  terminus  'a  quo,  Sc  ac  t eft  terminus  a quo, 

Sc  materia  altcrationis  aqux  , quando  acr  eon- 
uertitur  in  aquam , Sc  materia  qux  erat  fub  for- 
ma acris,  eft  materia  compofitionis  aqux : ita  in 
augmentatione , materia  altcrationis  eft  cibus 

extrin 


r 

extrinfecus  fumptus , qui corrumpitur ; Sc  in  hac 
maceria  alterat ionis  conueniunc  generatio, & 
augmenucio : Sc  talis  materia  in  vtraque  cA  cor- 
pus compotitum  ; materia  tamen  compofitionis 
in  generatione,  differt  a materia  compofitionis 
in  augmen tationc , quia  materia  generationis 
noncA  corpus, fed  materia  prima : at  in  augmen* 
tationc  materia  compofitionis  eA  corpus  in  adm 
nam  cibus , qui  cft  materia  alterationis  , conuer- 
titur  in  propriam  fubAantiam  rei  viuentis  ;& 
fi c conucrlus,  Sc  fadus  adu  caro,  auget ; in  atig- 
mentationeergo,  rom  maceria  alccrationis,qu^m 
compofitionis  cA  corpus  tnadu.  Vnde  pro  ma- 
iori luce. 

Nota  fecundi , ex  Scoto  vbi  fupra , qu6d  i 
detur  in  toto  aliqua  pats , qux  fit  pars  fecundum 
formam , Sc  dicatur  A , Sc  hxc  pars  habeat  de- 
cem partes,  quarum  quaelibet  habeat  «qualem 
virtutem  ad  conuertendum  cibum  in  fui  fub- 
ftantiam , poftquam  nutrimentum  fuerit  dedu- 
P » - dum  pcrquafcumquedcpurationes , ita  vc  iara 
[ fit  fub  forma  proxima  formx  introducendi; 

tunc  illud  tale  alimentum  fub  illa  forma  , ver- 
bi grati£,fangtiinis,approx  imarum  parti  numen* 
dx  , & receptum  in  quibufdam  poris  dimiilis 
ex  fluxu  quarundam  panium  fecundum  mate- 
riam , qux  prxfuerunt  ibi , & nunc  cx  fluxu  fu® 
reliquerunt  poros  repletos  aliquo  humore  fub* 
tjliori , cx  quo  ipfum  totum  caruit  denfirate  in 
partibus  rcquiutaad  bene  e fle  cius  ibi  cxiAcns; 
tunc,  inquam,  alimentum  conucrtitur  in  ip- 
fuin  nutriendum,  vtfcilicet  reparetur  illa  den- 
fitas  in  toto  requifica  ad  bene  efle  eius  ibi  exi- 
Aens:&  ex  hoc  ficur  ante  conuerfionem  , iux- 
taponebatur  alimentum  contigue  partibus  nu- 
triendi * ita  poli  conuerfionem  mxtaponitur 
continue  aliquibus  partibus  permanentibus ; in 
poris  enim  partis  augendx  recipiuntur  partes 
nutrimenti , &ibi  exiftentes  aggeneranttlr  par- 
tibus illius  partis  nutriendir.  Vnde  parti* qux 
proprie  augetur,  & nutritur,  non  efl  iuxtapo- 
ficio  alimenti  tantfim  , fed  in  tali  parte  alia 
pars  fluxit,  Sc  alia  de  nouo  rcftauratur,  Sc  fit 
quxdam  ingenetatio , id  eA,  intrinfcca  gene- 
ratio partis  noux  loco  partis  antiqux  qux  flu- 
xit i in  partibus  verb  illis , qux  propter  defe- 
dum  fux  virtutis  proprie  non  nutriuntur , cA 
iuxtapofitio.  Recepto  ergo  nutrimento  in  po- 
ris,  virtus  viuentis  alterat  , Sc  refoluit  vapo- 
rem , qui  refultat  ex  concodionc ; Sc  ille  vapor 
faciens  nouuin  porum , propellit  partes  viucn- 
tis , qux  extenduntur, & dilatantur  versus  exte- 
riorem locum  , Sc  tunc  cibus  conucrtitur  , Sc  ali- 
mentum fit  pars  viuentis  , Sc  tunc  vitiens  fit  ma- 
ius , Sc  augetur ; fld  hoc  cA  augmentum , Sc  noui 
loci  occupatio : quia  vbi  erat  nutrimentum , cil 
iam  viucns. 

1 0.  e Praexiflens  dugmentatur , ipfum  manet  idem. 

Nora , quod  in  augmentationc  manet  idem  fub- 
iedum.  Quoniam  , ctfi  in  viucntc  omnes  par- 
/ >tag.  CfS  matcrja|es  fucceflu  temporis  fluant , & va- 
rientur, vnde  idem  fubicdum  non  potcll  dici 
manere  omnino  inuariabile  ; tamen  dicitur  ma- 
nere idcm.quia  manet  eadem  forma  fpccificain- 
uariaca.a  qua  fumicur  identitas , Sc  iniuper : quia 

3 uamui  s partes  materiales  fluant , 3i  refluant, 
uunt  tamen  iinpercepsibilicer , quali  e*o  gio- 
do,  quovuus  populus  dicitur  idem  femperroa- 
nere, aliis,  aliifque  hominibus  fucccd?mibiis,& 
funditer  vnus  fluuius  alia  , & aju  decurrente 
Scoti  optr.  T»m.  II. 


Quseftio  IV. 


aqul.  Adde  quAd , quia  totum  non  cA  fux  par- 
tes, fed  dicit  tcitiam  entitatem  realiicr  diftin- 
dain  a fuis  partibus  fimul  fumptis  , ideo  quatn- 
uis  in  augmentatione  adueniant  noux  paries,  ta- 
men manet  idem  totum  ante  augmentationem, 
Sc  poA. 

f De  Aiit  > non  pertinet  ad  propofttum.  Ad  pri- 
mum , iam  didum  cA  quomodo  audum  ma- 
neat idem.  Ad  fecundum, dico  quod  in  augmen- 
tatione viucutisquxlibct  pars  augetur  proprie: 
Sc  quando  AriAotcles  dicit , qubd  quxjibct  pars 
augetur , intclligitur  de  parte  formali , qux  pro- 
prie Sc  proporrionabilicer  augetur ; proprie,  in- 
quam , quia  habet  virtutem  ad  conuertendum 
nutrimentum  in  fui  fubAantiam  proporriona* 
biliter  autem  , quia  quanta  «A  proportio  capi- 
tis ad  digitum  ante  augmentationem  , tama  cA 
poA  augmentationem  : partes  vcr£>  materiales 
non  augemur  proprie  per  huiufmodi  conuer- 
fionem nutrimenti  , fed  per  iuxtapofitionem.* 
vide  Scotum  vbi  fupta.  Ad  tertium,  dico  quod 
non  datur  penetratio  dimcnfiotmm , quia  in  au- 
emcncatiotic  non  acquiritur  noua  quantitas, 
led  prxexiAcns  extenditur  , qux  extenfio  ni- 
hil aliud  djcit , quam  alium  , Sc  alium  ordinem 
partium  ad  panes  loci.  Vel  dicas  cum  Cano- 
nico , libro  quinto  , quajiione  4,  ad  /itandum  prin * 
cipale. 


Qj/  a sti  o IV. 

Virum  ommu  motug  fit  dc  contrario 
in  contrarium t 

Arift.iiV  iext-10.  D.Thom./#/?.  j Albert  Mjgn./if  Tkfu. 
i.f.j  Rom.  5*  \9  Mayr. 

Phy  fu.  rhj/ie.Cap.+.fiijt.i.  Anc.Rocc. 

in  uxt.dtmtt  brnim  ytitni.  ' 

I R.  c v 1 t v R quod  non  ! quia  aliquis 
r notus  cA  de  priuatione  in  habitumrigi- 

\ tur  non  omnis  motus  eft  de  contrario 

in  comtarium.  Tenet  conlcquemia , quia  fune 
diuerfx  fpecies  oppofitionis.  Antecedens  pro- 
batur,quia  in  omni  iranfinutationc  naturali  pri- 
uacio  cA  principium  motus  requifitum  nccclla- 
rih,Vr  patet  primo  huius : igitur  omnis  iranfmu- 
tario  naturalis  eA  de  priuatione  in  habitum , vel 
fiiltem  e contra. 

Sccundd,  quiaaliquis  eA  motus  inter  rclatiud 
oppofira : igitur  non  omnis  motus  eA  de  contra- 
rio in  contrarium.  Probatur  amecedens.quia  ad 
quantitatem  eA  motus, vt  patet  in  iAo  quimo.Si- 
militer  dc  miniis  ad  magis  in  eadem  fpccic  eA 
motus , vel  £ contra;  modo  magis  Sc  miniis  fune 
relatiuc  oppofira.  Similiter  morus  ad  quantita- 
tem cft  inter  magnum  , Sc  paruum  j modo  mag- 
num 5-  paruum  lum  ad  aliq<iid. 

Tertii,  morus  cft  dc  minus  ad  magis  in  eadem 
fpecic.vel  c conrra,  vi  patet  in  iftoquinro,&  hic 
non  eft  de  contrario  in  contrarium  , quia  magis, 
Sc  minus  non  differunt  fpecie,&  ramen  contraria 
differunt  fpccie.vi  patet  io.Metaph.text.js. 

Qtiartb , fi  motus  dc  minus  ad  magis  in  ea- 
dem Ipectceflct  dc  contrario  in  contrarium  , fe* 
nueretur  quod  vmim  contrariarctur  pluribus. 
Confcqucns  eft  falfum:quia  ramum  vnum  vni  eA 
contrarium, vr  patet  10.Met.rcxr.  1 9.Confequen- 
tia  probatur, quia  fi  fiat  motus  de  remiflo  calido, 
ad  iumme  calidum, & mobile  quicfcertt  in  medio 
E c motus 


Dinip»  qut- 
Jit***. 


CtntrariftMt 
futuitur  Ju- 
fiUuir. 


Ut 
fltx , 


tjl  tri • 


morus,  tunc  grados  cal  id  itatis,  fub  quo  quicfce- 
tctjCmrr  contrarius  termino  *<jue  motus:  Simili- 
ter cllet  contrarius  fummx  ealiditati,  (i  fietet  vl- 
tcriusad  liimnum  calidiorem  ; aliter  enim  non 
cHet  vtrrquc  illorum  motuum  dc  contrario  in 
couti.u imn.Oppolirum  arguitur  per  Ariftorclcm 
in  illo  quinto,tcxt.ro. 

Iu  quxftione,  pritaA  videbitur  in  generali, an 
omnis  motus  iit  dc  contrario  in  contrarium.  Se- 
cundo, inquiretur  fpccialitcr  dc  motu,  qui  eft  dc 
miniis  ad  magis’  iH  eadem  fpecie , qualiter  litdc 
contrario  in  contrarium. 

Quantum  ad  primum,  recolligenda  eft  diftin- 
ftio  de  motu , qm\d  motus  accipitur  dupliciter. 
Vno  modo,pxo  omni  mutatione  fbbira , vel  fuc* 
cefliua , fa&a  in  fhbiedo  in  afihf,  vel  rn  potetiria. 
Alio  modo  pro  mutatione  fucceffina  facta, in  fub- 
ieflo  in  a£hi;fic  fic  accipitur  in  propofitO.  '[ 
Secundd;  eft  notandum, qoAd  contrarietas  ac- 
cipitur dupliciter.  Vno*  mode  pr6prte.fi,;  fic  ad 
conrrarietatcm  requiritur  maxinu  diftantia  , vt 
patet  ic.  Metaph.  eext.  jt.  cukifmodi  eft  repu- 
gnantia inter  furnmam  caliditarem , fic  fummarn 
frigiditatem.  Alio  modo  contrarlctas  accipitur 
pro  incompoflibilitate  termirtbrum , inter  quos 
eft  dtftantia  media  , fecundihn  quam  proceditur; 
Sc  in  fic  procedendo  fit  fucccflto  propter diftan- 
tiam  mediam  : fic  ifto  modo  capitur  contrarietas 
ia  propofitodicct  hoc  iit  improprte. 

Tcrrib  notandum  , quod  nuiufmodi  incom- 
Terminerum  poffibilitas  tAmiiioritrnJimcrquds  eft  dillantia, 
imttmftffibi  eft  xripfcx, quadam  fecundum  locum-, quxdam  fc- 
cifndum  formim  ; & quidam  fcettndtim  quanti- 
tatem. Contrarietas  tccundun» locum,  quxdam 
maior  , fic  quxdam  minor , fecundum  maiorem, 
vel  minorem  diftafttiam  localem  , propter  quam 
<aufa(ur  fucc.effip  i»  motu  locali.  Et  fiquxratur, 
qualiter  attenditur  fmiufmodi  diftantia  in  motu 
circulari,  ex  quo  eft  dc  eodem  in  idem.  Rcfpon- 
. l detur , quod  htW  tft  fecundum  diuerfitarem  par- 

tium mobilis  'fecundum  fitumrquia  mobile  nunc 
eft  in  vno  fico, fic  impoflibile  eft  ipfum  fecundum 
eandem  pattem,  fecundam  quam  eft  in  vno  fitu, 
effiepro  tunc  in  alio  litu : igitur  fecundum  diucr- 
fitatem  lituum  refpettu  eiuUtaa  panis , motum 
circulariter  mouccur  fucceffiite  : fic  hxc  eft  repu- 
gnantia, fecundum  quam  caufiitur  fucccffio  in 
motu  locali.  Alii  eft  incompoflibilitas  termino- 
tum,  inter  quos  eft  diftantia  fecundum  formam; 
fic  iftaincompoflibiliras  facit  proucnire  fucccf- 
fionem  in  motu  alterationis , cuiufmodi  eft  di- 
ftantia  inter  calidltatetn , fic  frigiditatem,  vel  et- 
iam diftantia  gradualis  inter  magis  calidum  , fic 
minus  calidam. 

4.  Tertia  eft  incompoffibilins  terminorum, inter 
quos  eft  quantitas  intermedia, fic  propter  incom- 
poflibilitatem  «ftonmi  terminorum  quantitatis 
proucnit  fucccffio  in  motu  adqUamiratcm.Vnde 
quia  impoflibile  eft  aliquod  totum  cflc  fub  mino- 
ri quantitarc  , fic  cflc  fub  maiori  rotalitcr : igitur 
neccllc  eft  , quod  procedendo  ab  vno  ad  reli- 
quum. hat  fucccflio. 

Mutati»  Jt  Nunc  ponuntur  conclufiones.Prima  eft  Nulla 
r»iur*Ji0tt it  mutatio  ta&a  de  pritiationc  in  habitum , vel  i 
fltrimtnnii rtf  c<,nrrit>'vc^ conrradi&orio in contradictorium, 
mtttu.  J *n  quantum  huiufmodi.eft  morus.Probacnr,quia< 
omnis  talis  mutatio  fit  (ubito ; fed  nullus  motus 
fit  fubrtdtfgicur  nullus  mgtns  eft  huiulinodi  mu- 
tario,fciiicet  decontradiftorio  inconrradi&o- 
rium,autdepriuationc  in  habitum,  vel  t contra. 


Lib.  V.  Phyficorum 


Maior  probatur : quia  inter  priuationem , fic  Ita • 
bitumnon  eft  diftantia  media  , nec  etiam  inter 
contradi&oria,  fccundumquam,  procedendo  ab 
vno  ad  reliquum,  poffit  heri  fucccffio.  Et  minof 
pater  pci  tjuidmmimt  motus,  quia  de  ratione  mo- 
rus ell.qubd  flat  fucceffiuc. 

Secunda  conclufio.  Omnis  motas  eft  de  cbn» 
trario  in  contrarium  r quia  omnis  moras  fitfuo 
ccffiuc.aiit  fecundum  quaruitarem,aur  fecundum 
qualitatem,  vel. fecundum  t^i;  fed  quocunque 
iliorum  modorum  fiat , eft  inrer  contraria  : er- 
go, fic c.  Maior  patet  in  ifto  quinto,  texr.  10.  Et 
minor  probatur ; quia  in  quolibet  illorum  gene- 
rum eft  incompoflibilitas  rerminotu , inter  quos 
*lf  diltancutimermcdia,  quia  fi  per  Jpjfiun  proce- 
datur,facit  I ucccffionem  in  motu.  Secundd , pa- 
tet conclufio  ifta  er  prima  conclufione.  < • 

T crtia  cone  1 tilio.Hxc  confcquentia  non  valet, 
hac  mutatio  fit  confectui*  'e  ad  motum  ; ha  igitur 
mutatio  non  eft  motm.  Pro  qua  conclufionc  eft 
fciendum  , quod  repugnantia  fecundum  formam 
fubdiuiditur  ; quia  quxdara  eft  inter  qualitates 
in  inuiccra  adiuas  , vt  inter  caliditaiem  fri- 
giditatem : alia  eft  inter  qualitares  contrarias, 
quxncn  funi  aptx  nat®  in  inuicem  agere , fed 
iuot  natx  libi  inuiccm  fucccdcrcineodcm  fubie- 
do.ncm  per  adiones  proprias, fed  concopmantcr 
ad  adiones  aliarum  qualitatum.  Nunc  probarut 
conclufio  ; quia  albefadio  eft  motus^c  uni  en  fit 
confecutiuc  ad  alium  motuni : igitur,  ificc:  Maiofc 
patet-,  quia  albefadio  eft  de  contrario  in  contl-a- 
rium,  fadafucceffiue  in  fubiedo  in  adu.  Minor 
probatur,  quia  fir  confecutiuc  ad  adiones  quali- 
tatum primarum.  Et  fic  pater,  quod  omnis  mo- 
tus eft  dc  contrario  in  contrarium  , accipiendo 
fcilicet  comrarieratem  large  pro  inrompoflibili- 
catc  terminorum,  inter  quos  eft  diftantia  inter- 
media , fecundum  quam  procedirur  fucccffio*  dc 
vno  termino  ad  alterum.Et  hxc  deprimo. 

Quantum  ad  fecundum.  Dubitatur  ptim6)Vki- 
dc  proueiiianr  mngis , & minus  in  eadem  (pede, 
vel  etiam  indiuetfis  fpecicbns.  Secundb,  dubi- 
tatur , an  magis  , & miniis  fint  in  eadem  fpecie. 
Tertio,  dubitatur, vtriim  includar  repugnamiatn, 
quod  aliquis  motus  fit  de  rainiisad  magis  in  ea- 
dem fpecie;vel  c contra, & tamen  fit  dc  comiario 
in  contrarium. 

Ad  primum  disbiu  videtur  Ariftoteles  refpon- 
dcre,in  ifto  quinto,rexr.i9.  b qu^d  magis  Cani- 
nus proueniant  ex  admixtione  contrarij,  jtavt  il- 
lud dicatur  magis  tale, cui  minus  mifcctur  de 
contrario  , & illud  minus  tale,  cui  plus  mifcerur 
dc  contrario  -,  ficut  illud  didcur  magis  calidum^ 
cui  miniis  de  frigiditate  eft  admixtum  ,&  illud 
miniis, cui  plus  mixtum  eftde-frigiditate.  Et  hoc 
videtur  etii dicere  Ariftoteles  j.Topic.vbi  dicit, 
quod  albius  eft, quod  eft  nigro  impermixtius.Ifto 
tamen  non  obftante, Rcfpondetur  ad  primum 
dubium,  quod  magis , & miniis  non  nroucnienc 
cx  admixtione  contrarij , fed  cficntialiter , Sc  in- 
trinfccc  proueniunt  cx  additione  , vel  remotio- 
ne plurium  graduum  de  eadem  fpede  in  eodem 
fubiedo  , ficut  manifeft*  patet  de  lumine, quia 
illud  dicitur  magis  luminofum,  in  quo  funtplu- 
res  gradus  luminis , & illud  miniis  inouo  funt 
pauciores ; fic  isa  fimilitcrde  qualitatibus  habern 
llbwS  Cdntrarium  , quiafiicaliditatcefler  omni- 
no feparata  frigiditas , adhuc  illud  effiet  magi* 
calidum,  in  quo  eflent  plurcs  gradus  caliditatis, 
Sc  illud  miniis,in  quo  effient  pauciorcs;verum  eft 


Mttm  ,JIJ, 
ttHtrah  in 

ttr.tttrim. 


r • 

*'Ptnnti.  -* 
fla. 


L. 


£)>!  " 1 t •!  It 


Quatflio  IV. 


U7 


tamen, qu6d  ia  qualitatibus,  fecundum  quas  pro- 
prie efl  a Iteratio , femper  pluralitatem  graduum 
in  eadem  fpecie  confequitur  maior, vel  minor  ad- 
tmxcio  conttarif : quia  femper  quor  gradus  ad- 
duntur de  vno  com rariorum.t or  rcmouentur  de 
reliquo, Se  e contra. 

AJ  fecundum  dubium  re/ponderur.  Pro  quo 
fciendum,qu6d  res  quz  non  iunt  * termini,  non 
dicuntur  eiufdem  fpeciei,vel  dinerlarum  fpecie- 
rum,  rei  diuerlx  fpecies,niA  ei  ratione  qui  ligni- 
Acamur  per  terminos , quz  non  funt  diuerfarum 
fpecicrum,  vel  diucrfx  lpccics;moddiAi  cermfni 
*ugv,Sc minia  funt  diucrfx  fpecies  in  genere  Re- 
lationis,  ied  came  m qfa,Sc  minia  dicuntur,  de  ea- 
dem fpecie,  quando  termini , quibus  applicamus 
idos  terminos  m.igu , Sc  minia,  in  comparando, 
funt  eiufdem  fpeciei , rt  dicendo  magis  album» 
minui  album  : rnde  quia  ifti  termini  olbnm , & 
*Umm  /unc  eiufdem  fpeciei , id cb  dicimus , quod 
iAi  termini  mngit , Sc  minia  fune  in  eadem  fpecie. 

Ad  cercium  dubium, dico  quod  rcpugn.ir,qubd 
mocus  fu  de  magis  ad  minus  in  eadem  fpecie , 8c 
Cilm  hoc  iic  de  concrario  in  concrariuni  fecun- 
dum eandem  rarionem ; fed  fecundum  diuerlas 
rationes  hoc  eft  benb  poflibile , quia  in  mocu  fe- 
cundum qualitatem, conliderandu  prxciscquali- 
tatem,  quz  abi  icitur,  tunc  cft  mutatio  demagis  ad 
mjnbs>&  cA  fola  corruptio : fed  confidcrando,3e 
accendendo  fui bm  de  quaiirace , quz  acquiritur, 
tunc  eft  mucacio  dc  minori  ad  maius , Sc  cA  fola 

J feneratio ; ied  accendendo  ad  veramque  /imui» 
cilicet  ad  illam , qux  acquiritor,  & ad  illam  quz 
abiicirur»  cunc  eft  alterario,&  eft  de  contra- 
rio in  concracium:<5c  iic  motus  alterationis  com- 
ponitur et  generatione  , Sc  corruprione.  £t  fe- 
cundam pczdida procedunt  rationes  ante  op- 
poiicum. 


annotationes. 

S.  * OmrorietM  occipitur  dupliciter , &c.  Nora, 
Ciatrant/ st  in  illis  tribus  Przdicamentis , ad  quz  cft 

uandfmtdi  per  fe  morus , dari  conrrariecacem  , alio  tamen, 
ttmJii,* !j  ^ m°d°*'  In  qualitatibus  enim  aliquz  dan- 
fmftrnitm.  H*f»^o*ptopriiffimc  funt  conrrariz,  inter  quas 
cft  maxima  diftantia, non  quidem  localis,fed  for- 
malis, vc  inter  albedinem  , 9c  nigredinem  : quia 
cum  fubie&um  ajj  vna  illarum  recedit , nec  vlre- 
rius  pergere, quam  ad  alteram  contrariam, poteft, 
acjeo  vt  repugnet  dari  aliquid  femotius , auc  di- 
Aantius  in  quod  cendac.In  quantitate  tamen  non 
«ft  diftantia  maxima  iimplicirer.fcd  eft  diftantia, 
Sc  contrarietas  fecundum  quantitatem  magnam, 
Sc  paruam,habito  refpebtu  ad  entia  naturalia.qu* 
naturaliter  ad  magnitudinem, & paruitatem  iunr 
determinata.  In  vbicationibus  item  non  eft  /im- 
pliciter maxima  latitudo , Sc  diftantia  : /i  qua  ef- 
fet , ciret  inter  vbifwfnm,  & vbideerfum,  hzc  au- 
tem diftantia  non  cft  maxima : quoniam  non  re- 
pugnat rationi  cxiftcntizinloco,e(feaiias  exi- 
ftentias  in  loco  magis  inter  fe  diftantcs , maio- 
remque  latitudinem  habentes. 

Ww  b aJMogu  , & minia  proueniunt  ex  odmixtio- 
frer*-**'.  **  rentranp  Nota  quod  dc  caufa  lufcipiendi  ma- 
8‘* » & minus  fuit  multiplex  opinio.  Qui- 
tu. dam  dixerunt  » quod  augmentum  , Sc  decre- 
mentum fubie&i,  vel  accidentis,  id  cft,  ma- 
ior, vel  minor  extcnlio  fubic&i , vel  formz  cft 
caufa  /ulcipiendis  magis,  Sc  miniis.  Alij  dixe- 
runt, qubd  accclfus,&  rccdfus  ad  impofitio- 
Scttioper,  Tam.  I /. 


nem  vocis.  Alij  , quod  fo  nfia  fu  Tripi  t magis,  fr 
mimis  fecundum  difpotitionem  in /ubiedo ; vei 
fecundum  ejji  in  fubie&o  remanente  eius  tf- 
/entii  immutati.  Alij , quod  radicario  formz  in 
materia  cft  caufa  ftifcipiendi  magis , A:  miniis. 
Alij  verd , qubd  approximatio , Sc  remotioi  fuo 
contrario  cft  cau/a,  quare  forma  fufeipiat  magis, 
Sc  minus. 

Prima  opinio  ftare  non  poreft  : quia  runc  fe- 
quefetur  ,qubd  equus  albus  effet  albior , quam 
margarita , quod  cft  falfum ; Sc  qubd  quanto  ali- 
quis homo  effet  maior, tanto  effet  magis, quod  eft 
etiam  falfum.  • 

Secunda  etiam  opinio,  quz  eft  Gilberri  Poro- 
tani  in  libello  de  fex  Principiis,  eft  falfa : quia  ex 
ea  frquererur,qubd  nihil  eft  albedine  album, 
ni/i  effer  albiffimum  , quod  eft  falfum,  quia  tunc 
album  remiffum  non  effer  album.  Er  probatur 
coniequencia : cui  enim  non  conoeuir  /ignifica- 
tum  nominis,  non  conucn^  ipfum  nomen : ii  er- 
go album  imponirurad  fignificandumalbcdincni 
in  vltimo  gradu,  nihil  erit  album  ni/i  fu  albi  f- 
iimo  m. 

Tertia  opinio,  quz  viderureffc  Ariftorelis , Se 
Boctij  in  Przdicamenri$,cap.dcQualirate,vbidi- 
eunt  qubdiuftiria  non  dicitur  magis , vel  minus 
alia  iufticia ; fed  aliquis  dicitur  iuftior  altero.  EA 
et  ii  falfa, quia  illudejje  in  fubictlo.rcl  ilia  difpo- 
/itio  formz, auc  eft  idem  cum  ejfe  formz.vel  non: 

/i  idem,  fubcrur  propoficu;quia  cAtri  illadifpo/i- 
rio  At  maior, vel  minonergo  Scejfe formz, cui  po- 
nirur  ejfe  idem : ii  non  clt  idem , quxro  de  illo, 
vtrbm  fecundum  fuam  elfentiain  fufeipiat  magis, 
&minbs,  vel  non;  /i  /ic,  haberur  propo/irum  ; Ci 
non : ergo  erit  proccAus  in  inhnicum.  Item,habi- 
to termino fccundbm  rationem, qui  terminus, 
ceftar  morus , quoniam  habitibus  prxfcnribus  ia 
materia  ce/lacmotusi  cx  primo  de  Gencr.texr.55. 
fed  per  re  in  principio  calcfa&ionis  habetur  ca- 
lidiras  fecundutu  rarionem,  qui  eft  terminus  ca - 
lefa«ftionis:ergo  in  principio  cellabit  motus  ille, 
quod  eft  impolfibilc.  Minor  probaturrquia  omne 
quod  mouctur  habet  aliquid  de  termino*  tjuo,  SC 
aliquid  de  termino  adtfucrh.  ex  tf.huius,  text.?.  Sc 
Sj.ergo  in  principio  calcftblionis  iu  ipfo  calefa- 
dibili  eft  aliquid  dc  ejfe  caloris : /i  ergo  elTcntia 
caloris  non  iufcipltmagis , Sc  minus,  fequirur 
qubd  in  principio  cft  calor  perfc&ds , fecundum  ' 
quem  modum  cft  terminus  motus. 

Ad  Ariftotelem,bc  Boetium  dico,  qubd  eflen-  j 0t 
tia  fpeciei  in  feconiidcrata  abftrahendo  a fuppo- 
/icis.eft  indilfercns  ad  omnem  gradum , fed  ipfa 
in  vno  fuppo/iro  eft  perfeiftior  /c  ipfa  in  alio  lup- 
po/ito  , Sc  vt  cft  in  fuppoiiro  fic  denominat  fub- 
iciftum , quia  per  fe  fuppofitum  eius  non  eft  fub- 
iedlum , fed  qualitas  in  hoc  fubic&o ; non  igitur 
iuftitiaabftradc  intclligcndo  , fed  ruftum , id  eft, 
hzc  iuftitia  , vt  denominat  iftud  iubiciftum  , cft 
maior  alii.  Et  fi  quxras  ; aut  ifte  gradus , Sc  il- 
le funt  intra  clTcntiain  huius  quali  taris , aut  non; 
fific,  6c  ifte  gradus  cft  diuerfus  ab  illo : ergo  hzc 
cllentia  eft  diuerfa  ab  illa  per  aliquid  , quod  eft 
intra  elTentiam : igirur  mugit  differt  a minia  fpe- 
cie , tum  quia  omnis  diucrlitas  cllenrialis  dkrcr- 
/ificat  fpeciem.  Tum  quia  effentia  primbeft  fpe- 
ciei, non  indiuidui , alioquin  indiuiduum  pof- 
fet  habere  definitionem  fperialiorem  defini- 
tione fpeciei;  igitur  differenda  in  effentia  non 
clt  folum  differentia  numero , fed  fpecie.  Dico 
qubd  gradus  ifti  funt  intra cffcnriam  non  fpeciei. 

Eoa  fed 


5*8 


Lib.  V.  Phyficorum 


fed  irdmidui , quia  natura  fpeciffcaabllrahit  ab 
omni  gradu,  & eff  indifferens  ad  omnem  gra- 
dum ; & ideo  non  fcquirur  tales  gradus  differre 
fpecie , fed  numero  tantum, quia  per  folam  diffe- 
rentiam indiuidualeni,&  non  fpcciffcam  ad  inui- 
ccm  diil  inguuntur. 

Qunrta opinio  de  radicationc  forma;  in  fub- 
ie&o  es  eo  rciicitur : quoniam  illa  radicatio , vel 
eff  aliud  a forma  radicata, vel  non ; ii  non  , ha- 
betur propofitum , quoniam , cum  illa  radicatio 
in  maior,  vel  minor:  ergo  & forma.  Si  eff  aliud, 
vel  eff  forma  abfoluta,  vel  refpe&iua : (i  abfolu* 
ta  , habefur  propoflrum  ; ff  rclpectiua  flmiliccr, 
quia  magis , & minus  in  forma  rcfpc&iua  oritur 
ex  magis  , & minus  in  forma  abfoluta.  Adde, 
quod  Ii  maior  radicatio  forma:  cffcc  caufa  fufei- 
picndi  magis, & minus,  fcqucrctur  quod  vbi  for- 
ma effer  magis  radicata , ibi  fubiefhim  elfct  ma- 
gis tale;  quod  tamen  eff  falfum  : quia  fecun- 
dum Medicos , febris  helica  eff  magis  radicata, 
quam  tertiana  , & tamen  tertiana  eff  iutenlior* 
Se  idcd  tertianarius  eff  magis  febricitans.  Si- 
militer verecundus  eff  aliquando  rubicundior, 
& tan  .n  rubor  eff  in  eo  minus  radicatus , quam 
in  aliquo  alio  minus  rubeo, qui  eff  (anguineus 
naturaliter. 

Vltima  opinio  optime  impugnatur  hic  a Sco- 
to  : ideo  dicendum  eff  cum  Scoro  , quod  prxeifa 
rario  fufeipiendi  magis, Se  minus  eff  latirudo 
graduum  in  forma,  (iue,  quod  idem  eff,  illimita- 
tio  forma:, qua:  participatur : quia  impoflibile  eff 
formam  participari  fecundum  magis , & minus, 
nili  in  Ic  fle  ad  aliqualiter  iliimitata : nam  oppo- 
litum  prxdicari  infert  oppofftum  fubicdi ; da 
enim,  quod  non  fft  iliimitata,  quomodo  partici- 
pabitur fecundum  alium  , & alium  gradum  r Ec 
hanc  fententixm  docuit  etiam  Simplicius  in  Prx- 
dicamcntis,cap.dc  Qualitatc.vbi  referens  inultas 
opiniones  de  caufa  fufeipiendi  magis, & minus, & 
improbando  prxfcrr,  Se  commendat  opinionem 
Archytx, dicens lic; Archytas breui  fermone cau- 
f.un  cius, quod  eff  magis, & minus,inirabilitcr  in- 
limiat , dicens : QuqlitOS  enim  quoniam  infinitatem 
qu.ind.im  participat , ideo  fecundum  eim  ratio  nem  ha- 
bet , quod jit  fi  piat  magu,  & minia , & non  ex  panici- 
p.tniibm.  H are  ille. 

c Res , qua  non  funt  termini  ,%ton  dicuntur  eittfilem 
•(faciei,  &c.  Nota  , quod  propria  appellatione  illi 
dicuntur  termini,  qui  funi  per  feiignificatiui,vc 
fune  termini  categorematici , qui  poffunr  per  fc 
cllc  fubicdum  , & prxdicatum  in  propofttionc; 
termini  vero  qui  non  fune  per  fe  ligniheatiui,  ve 
fune  termini  Syncaregoremarici , magis  appel- 
lantur terminorum  modi, quam  termini , velue 
funt  adicctiua  adie&iuc  tenta,  flgna  vniucrfalia, 
vel  particularia,  & in  propolito  aduerbia.  Vnde 
magu , Ac  minus  , vt  funt  de  Prxdicamenio  Rela- 
tionis , funt  termini , quia  fumuntur-  nominali- 
tcr,&  vt  fic,diff inguuntur  fpecie:  vcnutcui  fune 
aduerbia  , non  fune  proprie  termini  > fed  termi- 
norum modi  ; Se  funt  ciufdrm , vel  alterius  fpc- 
cici,  provt  termini, quorum  funt  modi, funt  ciuf- 
dem , vel  alterius  fpccici.  Vnde,  licut  (imilitudo 
eff  relatio  proprie  (undata  fuper  ellent  iam  quali- 
tatis , ita  magu  , Se  mima ; fundamentum  autem 
magia  eff  effentia  fpeciei  fub  perfc&o  gradu;  qui 
gradus  eff  aliquid  abfolutum  de  gcncic  Qualita- 
tis, licet  ipfum  confcquatur  rcfpeChis  nugis  ad 
alium  imperfedum  in  eadem  fpecie , quem  fc- 
quicur  relatio  minus.  Et  idc& , licet  iffx  relatio- 


nes maioritas , & miner  ita*  opponantur  fpecie; 
quia  tamen  fundamenta  funt  ciufdcm  fpccici, 
dicuntur  cllc  in  eadem  fpecie , ffcut  iffx  relatio- 
nes fimile , dr  dijfimile  fecundum  fc  conlidcrarx, 
diffinguuntur  fpecie , & tamen  pro/t  fundantur 
in  eadem  qualitate  fpecie , dicuntur  ede  in  ea- 
dem fpecie. 

Q_v  astio  V. 

Virum  in  tribus  ‘Tradicamentu  fit 
motus  , non  in  aliti  >Jcilicet 
Quantitate  , Qualitate , 
tf-sOit 

Asi(\.i.Pljfjext.rtm.+.  E udem.  A lex.  apud  Simplk.Sc  ipfc 
Sirnpl.}.f,ij'/ie*»*.5.o»ij.(y/rf  j. r#jn.io. A lb.j  thjfir. 
rufi. i.r.t.D.  Tlion>.Wf.).(j*  tt.UnopkJiB.xx.  Mayr. 
paffu  14 ComplVi#  it.Pfy/if.j.f  1.  Maioret.fe 
txftf.fr*  i4e.g*uuitMtmarrt.7.  HlUt.  Siffxtfiyfit.fiiB. 
lo.Rub q.Vtuta.f.x.  Aucr f ■/«*». l .Pkdtf.  j. 
x6.ftB.ioJib.Tbanm*s* 4\x.vit.  Vide  citandos  imjr 4 

R g v 1 t v r primi*»  quid  non : immi 
quod  in  Ad  aliquid  Iit  motus  ; quia  om- 
nismutatio  fuccefliua , qux non  cftge- 
ncratio.ncc  corruptio,  eff  motus ; fed  in  Ad  ali- 
quid eff  inutartp  fuccefliua  qux  non  eff  genera- 
tio ; nec  corruptio : igitur  in  Ad  aliquid  eff  mo* 
1 115. Maior  patet  in  iff o quinto  , texr.  9.  Et  minor 
probarur,poiito,quAd  Noct&rcs  iit  albus, & Plato 
niger ; tunc  mutetur  Plato  de  nigredine  ad  aibe- 
dinem  ; tunc  mutatio  iffa,  icilim,aflimilario,  eff 
fuccefliua  ,Sc  non  cftgencratio,nc<?corruptio>fe4 
eff  de  affirmato  in  affirmatum, fodicet  de  diflimili 
ad  (imi)c;igirurcumffmile,&:  difliinilc  lim  ad  ali- 
quidiigirur  in  Ad  aliquid  eff  motus. 

Sccund6,quia  in  Ad  aliquid  eff  contrarietas,  Se 
fufeeptio  magis, A:  minus;igitur  in  Ad  aliquid  eff 
motus.  Tenet  confcquentia.quiaper  iffud  mediu 
probat  Ariffotcles  quod  in  tribus  generibus  eff 
motus : quia  in  ipfis  inucnitur  contrarietas.  Ec 
antecedens  patet  in  Prxdicamentis. 

Tertio, arguitur  expofltorie, polito  quod  deni- 
gro ffacalbum-.ad  hanc  albcdincm  eff  morus,  hsc 
albedo  eff  ad  aliquid:igitur  in  Ad  aliquid  eff  mo- 
tus. Minor  pater, quia  hxc albedo eftlimilirudo, 
modo  omnis  fimilitudo  eff  ad  aliquid  limilictido. 

Quarto , fanatio  eff  quidam  motus , vt  f* pe 
cxcmplificat  Ariffotcles  in  iffo  quinto.tex t 1 i.& 
tamen  fanatio  eff  motus  in  Ad  aliquid:  igitur  in 
Ad  aliquid  eff  tnotus.Minor  probarur : quia  fani- 
tas  eff  proportio  primarum  qualitatum»&  omnis 
proportio  eff  ad  aliud  proportio. 

Quinto, arguitur  quod  in  Vbi  no  lit  morusrquia 
omne  vbi,  fmc  locus  eff  quantitas  ; igitur  prxter 
motum, quieff  ad  quantitatc,non  debet  poni  mo- 
rus dift imitus  ad  viti.  Et  (i  dicatur,  quiid  licet  vbi, 
liue  locus  fit  quantitas, atramen  aliud  connotatuc 
per  hoc  nomen  t Si,  quod  no  connotarur  per  hoc 
nomen  quantitas  ; hoc  non  valet;qaia  illud, quod 
connotarur  per  Jioc  nomen  locwjcu  per  hanc  di- 
cionem vbi, eff  ad  aliquid  : quia  per  ipfum  deno- 
tatur habitudo  ad  locacum;igitur  Ii  ratione  con- 
notati  (it  motus  ad  vbi,  fcquitur  quod  in  Ad  ali- 
quideft  motus. 

Sexto,  arguitur  quod  in  qualitate  non  fle  mo- 
tus,quia  qua  ratione  in  vna  fpecie  qualitatis  tepe- 
rirctur  motus,cadctn  ratione  in  alia  » fed  certum 

eff. 


Quseftio  V. 


V9 


eft , quod  in  aliquibus  non  inuenitur : igitur  nec 
in  aliis.  Maior  probatur  per  It  mile  ; quia  ad  vkt 
dicitur  ede  morus  exeo,  qu6d  ad  quamlibet  eius 
fpeciem  poreftclle  morus.  Minor  probatur,  qnia 
ad  qualitates  de  prima  Cpccic  non  cil  morus , vt 
pater  feptimo  huius , text.  r 7.  ncc  ad  alias  dc  tertia 
fpecie , nec  de  quarta. 

Septimo , quia  agere , Sc pati  eft  morus ; igif ur 
in  aliis , quam  in  illis  tribus  inucnirur  morus. 
Confcquenria  nota  cA : Sc  antecedens  parer, quia 
inaclionc,  Sc  paffionc  inuenitur  conrrarieras. 
Oppolitum  arguitur  per  Ari  Aotclem  inifto  quin- 
ta, text.  10. 

J.  Notandum,  quid  morus  * non  dicitur  effc  in 
Itum  \*U*  aliquo  genere  ex  eo » quid  per  motum  acquiri- 
V**  rur,  vel  deperditur  res  illius  generis.  Probatur 
dupliciter  : primi,  quia  A Ctc , fcqucrerur,  quod 
omnis  morus  edet  morus  ad  aliquid , quod  cA 
fidfurn  : vr  patet  in  ijio  quimo.Confequcntia  pro- 
batur, quia  omnis  res  mundi  cA  eadem, vel  di- 
uerfa  caufa,vcl  cau/arum  : igitur  omnis  res  mun- 
di eft  ad  aliquid.  Tenet  confequentia  ; quia  om- 
nis res  eadem  dicitur  ad  aliud  c/Tc  eadem,  <Se  om- 
ne diucrfum  ab  aliquo  diuerfum,  Sc  omnis  caula 
dicitur  ad  aliud  caula,  & dc  de  aliis.  Ex  quo  pa- 
tet , quod  omnis  res  mundi  rA  ad  aliquid ; igitur 
A in  aliquo  genere  At  motus  cx  co  , quod  acqui- 
ritur, vel  deperditur  res  illius  generis , /equitur 
quod  omnis  motus  At  ad  aliquid. 

’ Secundo, /uppoAto  quod  quantitas  non  At  res 
di/fcn&a  a re  quanta , tunc  /equitur  quod  omnis 
motus  c/Ict  motus  ad  quacitarcm:con/equcns  eA 
fdfum.Ec  con/cquentia  probatur, quia  quxlibcc 
res,fcudilpoAcio,/ccumium  quam  cA  motus,  cA 
diuiAbilis : igitur  per  fuppohtum,  quarlibec  talis 
eft  quamiras;&  per  con/cquens  omnis  motus  cA 
in  genere  Quantitatis. 

4*  Secundo, notandum  quod  cx  co  morus  dicitur 

c/leinaiiquo  genere, qubd  mutatur  rcfponAo  ad 
quxAtum  illius  generis  <ic  mobili  poA  morum 
Sc  ante:  verbi  gratia , ex  hoc  dicitur  motus , vel 
mutatio  ad  fublbnriam , quia  mutatur  rcfponAo 
ad  quxAioncm  qtixrentem,quid  cA  hoc  i vt  quia 
hoc  nunc  cA  acr  , Sc  prius  fuir  aqua : indicamus 
. ipfum  efle  muratum  fubAantialitcr.Simiiirer  di- 
citur motus  ad  quantitatem  ex  co  , quod  per  ri- 
lum  motum  muratur  rcfponAo  ad  quantum  rfi 
hoc  , quia  poA  augmcnrarionem  rclpondrtur, 
quod  cA  bipedale , Sc  tamen  ante  erat  pedale  fo- 
lum.  Ex  quo  patet,  quod  A per  aliquem  motutn 
muretur  rcfponliode  mobili  per  prxdicata  dc  Ad 
«U quid,  tunc  ille  motus  pote  A dici  ad  aliquid:vcr- 
bigraria,A  per  aliquem  motum  Ar  verum  dicere, 
quod  hoc  «A  Amilc,&  p6A  non  erit  Amile,immb 
di/Timiic,  tunc  ille  motus  cA  ad  aliquid. 

Utm  Sed  dubitatur,  qualiter  cA  hoc, quod  tu  ponis 

in  Ad  aliquid  cA*e  motum , 6c  tamen  AriAotclcs 
tn,rt  hoc  negat.  Rcfpondctur , qu&d  in  aliquo  genere 
ntrr’  poccA  cAc  motus  dupliciter.  Vno  modo , per  fc, 
icilicct  quando  per  talccn  motum , Sc  omnem 
con/iinilcm  de  nccc/Htatc  mutatur  rclpon/io  ad 
quxAtum  illius  Prxdicamenti ; Sc  Ac  calcfadio 
dicitur  motus  per  fc  ad  qiialitaicm,quianece/la- 
riamcA,  quod  per  calchi&ioncm  imitentur  dc 
mobili  prxdicata  dc  genere  Qualitatis.  Eodem 
modo  ambulatio  eA  motus  per  fc  ad  locum,  qaia 
ncccJle  cA,  qudd  per  omnem  ambulationem  mu- 
tetut  locus.  Alio  modo  dicitur  efte  motus  iu  ali- 
quo genere  per  accidens , cx  co  quod  contingic 
quandoque  per  illum  motum  mutari  prxdicata 
Scoti  aper.  Tam.  1 1. 


illius  genetis  de  mobili,  fcd  non  de  nece/firare: 
verbi  gratia,  per  motum  ambulationis  contingic 
aliquando  variari  prxdicata  degener*  Ada/iquid 
dc  ipfo  mobili, vt  mobile  ante  ambulationem  cA 
xgrum , Sc  poli  lanum,Sclic  ambulatio  eA  quo- 
dammodo ad  aliquid.licet  per  accidens, eo  quod 
non  nece/Iario  per  ambulationem  murantur  prx- 
dicata  de  mobili  dc  Ad aliquid.  Er  lic  paret,  quod 
in  yid  aliquid  non  cA  per  fc  motus, fcd  bene  per 
accidens. 

Tertio , notandum  , vr  pacuir  prius , quod  ad  f. 
motum  proprie  di&um  requiritur , qubd  Aar  fe- 
cundum di/poArioncm,  qnx  de  fui  narura  eft  ac* 
quifibilis  fucccffiuc  alicui  fubie&o  in  a&u  per 
motum  illius  fubic6ti,Sc  nullo  modo  per  motum 
alterius  illo  fubiedo  quielcente. 

Nunc  ponuntur  concluAoncs.  Prima  conchi-  Motu*  nf  rfi 
AocA,in  Ad  aliquid  b non  eA  per  fc  motus.  Pro-  ** 
barur.quia  /ccundum  illud , genus  non  eA  per  fc 
morus,  cuius  prxdicata  variamur  dc  mobili  nec 
murarionem  radam  in  aliquo  alio,  ipfo  mobili 
non  moro;  icd  prxdicaragcneris  Ad  aliquid  va- 
riantur de  mobili  per  /olam  murarionem  fa&mi 
in  a liquo  aliorigirur  in  Ad  aliquid  non  cA  per  fc 
motus.Maior  patet  per  conditiones  requi/iras  ad 
mocum:$c  minor  probarur,quia  A Socrares  nunc 
Ar  dexter  Platoni,  ip/c  potcA  fieri  Ani  Acr,  moro 
Plarone  Ane  motu  fui  ipAus.  Sccund6,quia  nulla 
eA  mutariojvel  motus  , quem  dc  necc/Tirarc  fe- 
quitur  mutatio  prxdicatorum  generis  Ad  aliquid 
dc  ipfo  mobili : igitur  nullus  cA  motus  prr  /c  ad 
aliquid.  Con/cqucntia  renet  per  de/criptionem 
morus  per  fc,  Sc  anteccdens.ipp.iret  inducendo, 
vt  di&um  fuit  prius  de  ambulatione.  Similiter 
per  albefadionem  contingir  aliquando  variari 
prxdicata  dc  Ad  aliquid , vr  Amilc , vel  di/limilc; 
fed  hoc  non  cA  dc  ncccffirate , quia  porcA  fieri 
albe  f atrio  fine  hoc  , quod  huiufmodi  prxdicata 
varientur. 

Secunda  concluAo.  Non  ad  omnem  fpeciem 


Quantitatis  eA  inorus.  Probatur, quia  potcA  fieri  Af°rtu  **  d 
tnuracio  dc  minori  numero  ad  maiorem. fine  mo- 

. . . nrm  £uan- 

tnngicur  non  ad  omnem  ipociem  Quantitatis  crt  titntu. 
motus.  Tenet  confcquenria  , qtiia  NumcruscA 
fpccics  Quantitatis : Sc  antecedens  apparer,quia 
potcA  fieri  maior  numerus  intelligcmiarum.aut 
aliorum  indiuiAbilium  Ane  motu,  quia  nullum 
indiuiAbilc  monetur. 

Tertia  conclu/io.  Secundum  *f tre,  Sc  pati  non  Metm  no  rfi 
eA  per  fc  tuotus.  Probatur,  quia  nulla  cA  muta-  affirarm, 
cio  , quam  dc  ncce/Jitate  confequarpr  variatio 
prxdicatorum  dc  genere  Agere , vel  Pati ; igitur 
/ccundum  nullum  illorum  gcncruin  cA  per  fc 
mortis.Et  il tam  conclufionem  diffuse  probat  Ari- 
Aotclcs  in  littera:  Sc  per  idem  probatur,qu6d  in 
Quando,  Situ.ic  Habitu  non  eA  motus. 

Quarra  concluAo : In  tribus  generibus  fidum  MttmofitM- 
inuenirur  motus,  fcilicct  in  Quantitate , Quali-  ,nm  triA 
tacc,  & Vbi.  Probatur,  quia  folum  in  illis  tribus  £,  ,tT4' 
repetiuntur  conditiones  requi  Ata*  adinorum;igi* 
tur  in  illis  tribus  folhm  inucniturmotus.Anrcce- 
dens  apparet , quoniam  iu  quolibet  illorum  gc- 
neru  cll  difpoAtio  acquiAbilis  fuccc/fiuc  in  /ub- 
icdlo  in  a «Au  per  morum  illius  fubictfti , Sc  non 
per  motum  alterius ; fcd  quod  in  aliis  non  repe- 
riantur,  patet  cx  quxAionibus  prxcedentibus. 

Ad  rariones.  Ad  primam  , concedo  maiorem^  7. 

Sc  nego  minorem.  V ndc , licet  dealbatio  Ar  mbH* 
rus  fuccelAuus , attamen  non  c A motus  per  fc  ad 
aliquid  , cx  eo  quod  folum  per  accidens  con- 
ii c ) tingit 


3$o  Lib.V.  Phyficorum 


tingit  prxdicata  dc  genere  Ad  aliquid  variari  de 
mobili  ante  dealbat  ionero,&  pod. 

Ad  fecundam , conceditur  antecedens , & ne- 
gatur confequeqtia.  Ad  probationem  dico,qu6d 
Ariftoteles  ponit  illud  medium,  fed  non  fumcit, 
nili  in  illis,  in  quibus  reperiuotur  ali*  conditio- 
nes requilit*  ad  motum. 

Ad  tertiam , concedo  quOd  ad  illam  rem,  qoz 
ed  ad  aliquid,  ed  motus : immo  fic  poted  conce- 
di , qu6d  omnis  motus  ed  aJ  aliquid , vt  di&um 
fuit  in  primo  notabili. 

Adjquartam,dico  quod  ad  fanationera  non  cd 
motus, nili  per  accidens, frilicct  in  quantum  con- 
tingit fanacionem  e(Te  ambularionem,  vel  altera- 
cionem  aliquam , quz  ed  inter  qualitates , qu* 
funt  de  tertia  fpccie. 

Ad  quintam  , dico  quod  licet  omne  c vbi  fit 
quantitas  , attamen  fecundum  quantitatem , Sc 
vbi  funt  diucrfi  motus , eo  quOd  alius  ed  morus 
fecundum  quem  varianrupprxdicata  dc  genere 
Quantitatis , Sc  alius  cd  fecundam  quem  varian- 
tur przdicata  de  genere  Vbi , per  quem  tamen 
non  variantur  prxdicata  dc  genere  Quantitatis. 

Ad  fextam , de  qualitate  videbitur  in  7.  Ad 
aliam  in  agere , 6cc.  dico  d quod  non ; nec  ad  mo- 
tum fufficic  contratietas , nili  cum  hoc  finr  ali* 
conditiones  requific*  admotum.Et  hoc  dc  qux- 
ftione. 

ANNOTATIONES. 

* \ K Otm  non  dicitur  ejfi  in  a liquo  genere  ex  eo, 

IVJLftc  Nota , qu6d  Scotus  ponit  hoc  nota- 
bile , vt  doceat  modum  fudinendi  quantitatem 
non  didingui  a fe  quanra,  Sc  relationem  omnem 
efic  eandem  rpm  cum  fundamento, quam  tamen 
fententiam  ipfe  non  tenet,  vt  annotauimus  fu- 
pra.  Et  quando  dicit , quod  omnis  res  mundi  ed 
ad  aliquid,  concedi  pored  realiter,&  denomina- 
tiuc,fcd  falfum  ed  formaliter  , Sc  quiditatiuc,  vc 
ipfe  odendit  in  i.d.f  jj.y  contra  Hcnricum,  Sc  in 
i.d.q.y  ad primtem principale. 
b In  ad  aliquid  non  efi  per  fi  notut.  Nota,  quOd 
differentia  ed  inter  atdionem  , mutationem  , Sc 
motum  : quoniam  mutatio  & motus  continent 
duos  terminos , d quo,  Sc  ad  quem , vc  patet  in  hoc 
ytext.-j.  Acho  autem  per  fe,non  cotinet  nili  ter- 
minum ad  quem ; Sc  fi  continet  terminum  d quo , 
hcc  ed  per  accidens  ; quatenus  fcilicet  concurrit 
cum  mutatione , qux  duos  terminos  concernit} 
quod  autem  ed  per  fc,potcd  abfolui  ab  eo,  quod 
cd  per  accidens , atque  ita  poted  acho  repcriri 
fine  mutatione  , Qc  motu,  quod  patet  cx  D.  Aug. 
6.  de  Trinit.cap.i.  vbi  inquit , quod  fi  ignis  ellct 
«ternus,  &:  fplcndor,  qui  ab  igne  diffunditur, ef- 
fet  zternus , atque  adeo  fplcndor  ignis  ellct  per 
fe  terminus  a&ionis  ab  xtcrnt*-,  & tamen  noncf- 
fet  terminus  mutationis  nec  per  fc,  nec  per  acci- 
dens,quia  non  tranfiUct  pofitiue  dc  non  ejfi  ad  ejfi. 
Idem  patet  per  aliud  exemplum  D.  Augud.  10.de 
Trinit.cap.  j 1.  Si  pes  edet  abxterno,  in  ptiluere 
femper  ei  fubefict  vedigium  , quod  quidem  ellct 
caularum  a pede.arque  adcO  fi  ita  eflet,  vedigium 
elfct  per  fe  terminus  adhonis , Si  non  ellet  per  fe 
terminus  mutationis.  Ex  quo  fcquitur, quod  om- 
nis forma  cozita  fuo  lubicdfo , Sc  realitct  diftin- 
ab  ipfo  ed  per  fe  terminus  adhonis , & tamen 
non  cd  per  fe  terminus  mutationis  : quoniam 
alias  fubtc&um  ellet  fimul  fub  vtroque  extre- 
morum , fcilicet  fub  nonejfi , Sc  ejfi  formx , nam. 


cum  mutatio  fit  habitudo  inter  extrema  A habi- 
tudo cfle  nequeat  fine  extremis,&  fiat  mutatio  in 
iudanti , in  eodem  indanti  temporis  edet  fubie- 

dhim  fub  vtroque  extremorum. 

Ex  hoc  fcquitur  primo.quod  res  cuiufcumque  q. 
Przdicamenti  poted  ed'c  per  fe  terminus  adlio- 
nis  diftind*  ab  adrione  alterius  Prxdicamenti, 
exceptis  adhone,&paffione.  Tum, quia  res  vnius 
Prxdicamenti  ed  cdcntialicer , Sc  rcalircr  didin- 
dla  a re  alterius  Prxdicamenti,  Sc  per  confcqucns 
res  vnius  Prxdicamenti  non  accipit  ejfi  per  a Cho- 
ri em  terminatam  ad  rem  alterius  Ptxdicamcnri, 
fed  per  propriam  adhonem, excepta  adrione,  qua; 
non  ed  terminus  adtionis , quia  tunc  eder  pro- 
celTus  in  infinitum.  Tum , quia  omne  quod  acci- 
pit ejfi  dc  nouo  , accipit  ejfi  per  adhonem  imme- 
diate terminatam  ad  ipfum,  res  autem  cuiufiibct 
Prxdicamenti  accipit  tjfidc nono. 

SecundO , fcquitur  quOd  relatio  accipit  ejfit 
per  propriam  adxionem , hoc  ed , per  adtionem 
terminatam  ad  ipfammet  relationem  , quia  cOm 
relatio  accipit  ejfi : vel  ergo  per  adhonem  termi- 
natam ad  abfolutum , hoc  ed,  ad  fundamentum, 
vel  terminum , non  per  adhonem  terminaram  ad 
terminum ; quia  adkie , qux  non  attingit  fubie- 
diura  alicuius  formx.non  attingit  illam  formam, 
fed  aerio, qux  cd  ad  terminum,  non  arringir  fub- 
iedhitn  relationis  oppofirz : ergo  non  attingit  re- 
lationem oppofiram.  Tum,  quia  adtio  cuiufcum- 
que  agentis  limitati  concernit  cenam  diftan- 
tiam  agentis  ad  ctfcdhim;fed  vnum  correlatiuum 
non  concernit  certam  didantiam  alterius  eotre- 
lariui  : ergo  non  accipite^  per  produdtionem 
ipfius.  Nec  per  adhonem  terminatam  ad  funda- 
mentum. Tum  , quia  relatio  accipit  ejfi  de  nouo 
pod  generationem  fundamenti.  T um , quia  for- 
mx contrarie  non  accipiunt  ejfi  per  eandem 
adhonem  numero  ; fed  idem  fundamentum  re- 
fertur ad  diuerfos  terminos  contrariis  rc/pedH- 
bus  , fient  eadem  quantitas  ed  xqualis  rclpedtu 
vnius,&  inxqualis  rcfpedhi  alterius, qui  funt  duo 
rcfpedhis  contrarij.  Similiter  eadem  qualitas  cd 
fimilis,&  dUSmilis  refpcdtu  diuerforum ; fequi- 
tur  ergo  qu&d  relatio  non  accipit  efic  immediate 
per  adhonem  fundamenti , nec  termini  fed  per 
propriam  adtionem. 

Tcrtid , fcquitur  qu&d  fundamentum  cui  no-  Ia 
uircr  aduenit  relatio,  neceflarib  mutatur  in  ad- 
uentu  relationis.  Et  ad  Aridotclcm  qui  in  hoc  y 
videtur  dicere  oppofitum,  fcilicet  quod  fine  mu- 
tatione fundam  em  i, ipfum  fundamentum  fadtum 
cd  fimile  alteri.  Dico,qu&d  mutari cfi  dupliciter. 

Vno  modo,  ad  fe : alio  modo  ad  alterum.  Primo 
modo,  cd  in  abfolutis.  Secundo  raodo,in  rcfpe- 
dhuis;5c  primo  modo  intclligit  Aridotclcs  qu6d 
fecundum  relationem  non  cd  mutatio  in  fubic- 
dto,  vel  fundamento. 

e Omne  vbi  efi  quam  it  at , Sic.  Nota  primo,qu^d  Difiititvbi 
vbi  efi  drcum/criptio  corpori*  locati  d circumjcriptione 
loci  procedens.  Per  hanc  aurem  cireumfcriptio- 
nem  pofliimus  intelligcrc  tria.  PrimO  ipfam  cir- 
cumfcriptionein  adtiuam  loci  quatenus  intelli- 
gitur  adhuc  i loco  procedere.  SecundO  , poflu- 
mus  intelligcrc  ipfam  circumfcriptionem  paffi- 
uam  , vt  palliud  cd  adtus  corporis  circum feripti. 

TertiO , poilumus  intelligcrc  quoddam  ede  reli- 
dtura  in  corpore  ii  loco  circundante , ncc  vt  ed 
•dius  etfedtiue  procedens  a loco,  ncc  vt  ed  pafito 
locati ; fed  vt  ed  quidam  adhis  inhxrcns  mobili, 
capigns  diucrfitatem  Sc  didindlioncm  a loco  cir- 
cundante 


SfU*. 


ir. 

1 XfrmH» 
tif  miti  U- 


cundante  Iocatam,non  tamen  con fderatur, vt  cd 
etfccliuc  ab  illote  vt  de  ed  genus. 

U*ml**l*  Nota  fccundd , qudd  terminus  morus  localis 
uminmtfi  cft  duplex : quidam  itnrinfecus , qui  acquiritur 
mobiu  ranquam  dibiedo  : Cc  quidam  exuinfe- 
cus  , Cc  ille  e(l  ipfc  locus : locus  enim  non  aequi- 
rirur  mobili , nili  licut  racnfura  exrrinlcca : quia 
locus  ed  in  locante,  non  in  locato  : ramen  ipfc 
inorus  denominatur  a loco , communiter  enim 
appellamus  illum  morum , morum  localem  : Ce 
vna  caufa  ed  * quia  locus  ed  nobis  notior  quam 
vhi.  Alia  caufa  cd , quia  locus  cll  vndique  cor- 
pori locato  adxquatus , deue  Ci  edet  forma  libi 
inhxrens. 

Nota  rertii , quid  aliter  ed  in  moru  locali.  Ce 
aliter  in  aliis  moribus:quoniam  in  aliis  motibus 
^ terminus  acquiritur  quantum  ad  fuum  effi  for- 
M male  partibiUcer : quoniam  terminus  habet  par- 
tem , Cc  partem, licet  acquifitum  efft  euiullibet  par- 
tis lic  in  indanti.  In  moru  aurem  locali , licet 
terminus  extrinfecus , fcilicet  locus , acquiratur 
partibilirer ; quia  habet  parrem  Se  partem  , cum 
iit  vlrima  fupccficics  corporis  continentis  , qux 
diuilibilis  cft»cihn  lir  quantitas : tamen  terminus 
intrinfecus  morus  localis,  fcilicet  ipfum  vhi,ciim 
non  lic , nili  quidam  refpedus  extrinfecus  aduc- 
niens  cau  fatus  i loci  circumfcriprione  adina,  ac- 
quiritur in  indanri,non  quod  cius  acquidrio,  feu 
eius  via  aequi  friua,  qui  ed  morus, lir  in  indantii 
quia  morus  cll  in  tempore : fed  ipfum  viri  acqui- 
ritur in  inflanti;  hoc  eft,fuumacquiflrum  ede  Iit 
in  inllanri.  Quod  parer , quia  variatur  ad  varia- 
tionem ipdus  loci , atque  adeo  cum  mobile  in 
quolibet  inllanri  fit  in  alio , Cc  alio  loco  , adcA 
quod  non  ed  dare  in  dans  in  quo  mobile,nec  ali- 
qua pars  mobilis  lir  in  eodem  loco,  licur  prius, 
aliter  quiefeeretin  remporc  intermedio  : fequi- 
curquod  licut  in  quolibet  indanti  locus  ed  alius, 

Cc  alius : ira  in  quolibet  in danri  lir  aliud,  Cc  aliud 
t!i.  Pti  ergo  quantum  ad  fuum  effi  formale  im- 
partibilirer  acquiritur ; tamen  quantum  ad  effi 
fundamentale,  fcilicet  quantum  ad  ipfum  locum 
partibilirer  acquiritur  i nec  oportet  quid  in  om- 
ni motu  terminus  intrinlccus  partibilirer  acqui- 
ratur. Quod  dico, propter  morum  localem, quo- 
niam in  aliis  ed  bene  dare  terminum  i nrr  in  fe- 
cum partibilirer  acquilitum  , via  tamen  ad  viri 
partibilised  ; quam  partibilirarem  habet  ex  fpa- 
rio , fu  per  quod  ed  motus , vr  parer  6.  huim.  Et 
ii  dicas : nullum  in  initanti  acquilitum, ed  termi- 
nus tnotus.Dico.qu6d  verum  ed,  fnmcudo  ly  ac- 
quifitum pro  acquilirione  primaria;  vt  ft  dicamus, 
cuius  acquilirioed  in  indanti, ipfum  non  ed  ter- 
minus motus,  hoc  ed  verum ; fumendo  aurem 
acquilitionem  pro  acqufito  effi , non  ed  verum. 

Et  fi  iterum  dicas : ergo  motus  localis  non  dif- 
fert a mutatione , quoniam  pei  te  terminus  mo- 
rus acquiritur  in  indantUiccc  eius  v ja  lit  in  tem- 
pore, ica  dicam  de  generatione , qu6d  via  acqui- 
/itiua  formx  fubdantialis  ed  in  tempore  ; eius 
autem  introdudio,&  acqufirumejjh  elt  in  inftau- 
ti.  Dico,  qubd  quantum  ad  hoc  non  cd  differen- 
tia, fed  in  hoc , quod  motus  ed  a fubiedo  in  Ciilv 
i edum , mutatio  autem  a non  fubiedo  in  fubie- 
dum , vt  generatio , vel  a fubiedo  tn  non  ftib- 
icdum , vt  corruptio.  Vel  dicas , quod  differen- 
tia cd  quantum  ad  aliquos  tcrminosmotus.quo- 
niam  in  motu  terminus  acquiritur  partibiliter, 
vel  quoad  terminum  imrinfccum  , vel  falcem 
quoad  terminum  extrinfecum,  vt  in  motu  locali. 


Qusftio  V. 


Forma  autem  fubdantialis,  qux  cd  terminus  ge- 
nerationis non  fic,  fed  iraparribilirer  acquirimr. 
Et  etiam  ed  dilferentia  , quia  generationem , Cc 
corruptionem  fem per  prarcedir  alterario,  non  lic 
aurem  oporrer  in  quolibcc  moru,licct  aliquando 
continear  in  quibufdain. 

jid  “ aliam  in  agere , Ccc.  Dico , quod  non  , Ccc. 
Nota , quod  ira  dici  poliet  dc  fuu  Cc  habere,  qu6d 
etli  in  eis  inueniaror  confrarictas ; hxc  tamen 
non  ell  condicio  fuficicnsad  morum,  prxter- 
quam  quod  conrraricras , qux  inuenitur  in  Prx- 
dicamenris  Sirus , & Habere  prouenic  ratione 
locorum , atque  adeo  huiufmodi  politiones,  fci- 
lice t iaccrc , Cc  dare.  Itein,  & illis  modis  ede  ve- 
dicum , vel  nudum , non  acquiruntur  per  fc per 
motum , fed  omnes  illx  diuerfitares  confeqvun- 
rur  loci  mutatio  nem  ; quod  fc  videre  Jicer.Njin 
f quxratur.quo  pado  cx  iaccnre  aliquis  fadus  ed 
dans , non  alia  dabilis  ed  rario , quam  quod  auc 
rorum  corpus,  aur  parres  corporis  locum  mura- 
uere,  ex  qua  mutatione  fequura  ed  diuerlitas  fi- 
xus , Cc  idem  proporcionabiliccr  dicendum  cd  de 
modis  Habere. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

POft  i hac  nutem  dicamus.  Ide  ed  fecundus  rra-  1 J 

darus  huius  quinti , in  quo  Philofophus  de-  Text- 
rerminar  de  vnitate  morus :Cc  diuiditur  induo 
capitula.  In  primo  deferibit  quofdam  terminos, 
quibus  vrcrur  podea : Cc  in  fecundo  determinat  • 
de  vnitate  morus.ibi : rmu  autem  motus.  Primum 
capitulum  diuiditur  : quia  primo  deferibit  ter- 
minos. Secundo  , odendit  in  quibus  reperiun- 
tur  aliqui  illorum  , Cc  comparar  eos  ad  inuicetn, 
ibi : Quoniam  autem  omnis  mutatio.  Primi , prx- 
mittir  inrentioncm  , Cc  paret  in  littera.  Prima 
defnitio , quod  i Hin  dicuntur  * fitnul , quacunque  Tcxt.it 
Jitm  in  eodem  loco  , Primo  ; vt  materia  , Cc  forma 
ciufdem  fpecici,  fundantia, & fua  accidentia.Se- 
cunda  defnitio  , HLt  dicuntur  fip  arat  i m, quacunque 
fttnt  in  diuerfit  lects ; prxeipue  f loca  fua  propria 
in  nullo  conuenicnr.  Tertia  definitio , /da  fi  b 
tangunt , quorum  v/timn  fimt  firmtl , fcilicet  finiuj 
perpriuationem  corporis  inrcrmedij.Quarta  de- 
fnitio , Medium  efi  in  qued  continue  mutans  natum 
eft  priiu  attingere , quam  vltima , fecundum  * natu- 
ram continue  murant  : Cc  dicit  continue  mutam  ad 
differentiam  mutationis  indanranex,  in  qua  non 
ed  medium  fecundum  motum.  Et  fubdit , quod 
ad  hoc  , qudd  dicatur  medium  , oportet  quod 
dnt  duo  extrema , inter  qux  dc  illud  medium ; & 
illa  extrema  dnt  contraria.  Quinta  definitio  3 Tcxraj. 
Illud  continue  monetur , cuius  motus  non  interrumpi- 
tur per  quietem  mediam ; Cc  quandoque  4 apparer 
nobis  motus  conrinuus , qui  non  ed  continuus 

Ster  hoc,  quia  interruptio  quieris cdinlcn- 

s.  Sexta  defnitio , Contraria  4 ficundiem  lo-  Texr.  14. 
cum  funt  tUa  , qua  maxime  diftant  fecundum  e //- 
neam  re  fiam , quia  , vt  patet  io.  Mctaph.  coijtu- 
rieras  eddidantia  pcrfeifla.  Erqti6d  ilJacfl  lu- 
menda  fecundum  lineam  redam  , patet , quia  li- 
nea reda  cd  menfura , qux  pored  duri  inter  duo 
punda : modo  idx  lunt  proprietates  co#uenicn- 
tes  menfurr.  Septima dednirio;  quod  f Iliadi-  Trxt.ij. 

cuntter  confiournter , inter  qua  f nutit.m  efi  medium 
eiufdem  getierit  j licut  duo  homines  fune  confc- 
quenter  te  habentes  , inter  quos  nullus  cd  alter 
homo , Sc  dato  quod  aliquid  dr  inrermcdium  al- 
terius generis  , non  propter  hoc  oportet,  quod 
i 4 illa 


IV 


Lib.V.  Phyficorum 


1 f* 

Teit.17. 


Jtxt.it. 


illa  non  fc  habeant  confcqucntcr.qnia  dicit  Ari- 
ftoteles  quod  dux  domus  dicuntur  confequcnter 
fe  habcrc.inter  quas  non  cft  domus  mcdia.OAa- 
tn6  definitio.  * Habitum  cf , quod  nonfoliun  confe- 
tjutntrr  fe  habet  ad  aliquid  , immo  (imi  hoc  tangit 
ipfum , ita  vt  vitra  rationem  confequrntisfoabi t nm  ad- 
dat tangere. 

Quoniam  autem  omnis  mutatio.  Hicoftendic  in 
quibus  inucniuntur  prxdi&i  termini : & primb, 
oftendit  in  quibus  inucnitur  medium  mutatio- 
nis. Secundo  , in  quibus  inucnitur  continuum. 
Tertib.comparat  'ad  inuicem  t angere  yconfeque nter, 
& continuum : & quartb,  infert  corollarium, text. 
i }.&  4 Metaph.Sccundum  ibi , Cont  imum  quidem 
ejl.  Tertium  ibi,  Manifefumautemefl.  Quartum 
ibi : Quare  fi  ejh  punchun.  Primo,  ponit  iftam  con- 
clufionem.  Medium  mutationis  inuenitur  in  con- 
trariis. Probatur,  quia  omnis  mutatio  cft  inter 
oppofiu;tunc  igirur  medium  mutationis,  vel  in- 
ucnitur in  conrradifloriisdk  hoc  non:quia  inter 
conrradifloria  non  cft  dare  medium  , vt  patet  i. 
Poft.  texr.  1 7.vcl  inter  contraria ; & haberur  pro- 
pofitum.Er  accipitur  conrrariccas  large,  prOut  fe 
extendit  inter  priuationero,&  habitum,  quia  in- 
ter puram  priuationena , & habitum  perfeflum 
bene  cft  medium. 

Continuum  7 quidem  e fi.  Hic  oftendit  in  quibus 
h inuenitur  continuum, dicens, quod  in  illis  inuc- 
nitur continuatio,  qux  nata  funt  fc  innicem  tan- 
gere,& tangendo  vniuntur,ita  vt  ex  cis  fiat  vnutn 
extremum  , quia  quamdiu  remanent  duo  extre- 
ma,non  funt  continua, & eo  modo, quo  nata  funt 
vniri.fiue  naiuraliicr/mc  artificialiter,  fiue  pro- 
prie , fiue  improprie , illo  modo  nata  funt  ad  in- 
uiccm  continuari 

Manifeflnm  8 autem  e ?.Hic  comparat  ad  inui- 
cem confe quenteTft angere , CT  continuum  ; & cft  con- 
ciufio  illa.  Confequenter  cft  prius,  quam  tangere , 
& tangere  prius  quam  continuum.  Probatur  , quia 


illud  cft  prius  , a quo 


non  conuertitur  fubfiften- 


Tcxt.  jo. 


16. 

Qha  Jieutur 
eft  ftmul. 


Quo  ft  tan- 
gunt. 


di  confcquentia ; led  a confequenter  ad  tangere  non 
conuertitur  fubfiftcndi  confcquentia  , nec  a tan- 
geret ctf«//w«wicrgo,A:c.Maior  paret  5 .Mctaph. 
text.  r 6.  Se  minor  probatur ; quia  fequitur , ifla 
tangunt  fe ; igitur  confequenter  ft  habent : tc  non  fc- 
quitur  c conuerfo.  Similiter  (equitur,  Ifla  funt 
continua,  igirur  fe  inuicem  tangunt , 1 & non  fcqui- 
tur  i conuerfo. 

Quare fi  9 eft  punihmAnfcrt  corollarium, quod 
fi  vnuas , & punflus  finr  res  fcparatx  a fenfibili- 
bus,  ficui  pofuit  Plato,  impollibilceft , qubd  ea- 
dem res  fit  vnitas  ,&  punflus : quia  punfla  nara 
funt  fc  tangere  , & vnitares  confequenter  fc  ha- 
bere , non  autem  tangere.  Et  tunc  10  in  fine  rc- 
capitulat,  & patet  in  littera. 

ANNOTATIONES. 

* T Ua  dicuntur  fimul , qua  funt  in  eodem  loco.  Hoc 

1 imcMigiriu  dc  loco  proprio,  & non  commu- 
ni : nam  ad  dic  fimul  non  cft  fatis  efle  in  eodem 
loco  communi , alias  Mantua,  Florentia,  & Ro- 
ma ciiciu  fimul, cum  fine  in  eodem  orbe’,  requiri- 
tur cig%  , qubd  finr  in  eodem  loco  adxquato» 
. quemadmodum  excmplificat  Scotus  de  materia, 
8c  forma,  fubftaiyia,  & accidente, 
b IHafe  tangunt  quorum  vltima  funt  fimul.  Nota, 
quod  extremuin  linex  cft  punflom  , extremum 
fuprrficici  cft  linea  , & extremum  corporis  cft 
fupctficics.  Si  ergo  in  plano  duas  deducas  lineas» 


quarum  altera  incipiat,  vbi  altera  definit, poftre- 
ma  punfla  funt  fimul , co  qubd  ambobus  idem 
rcfpondet  punflus  in  plano : nam  cum  punflum 
additum  pun&o  non  reddat  maius , poliunt  duo 
eidem  refnondere  punflo.  Proportionabilitcr 
dux  fuperheies  fc  tangunt , quando  linex  extre- 
mxcorrcfpondcnt  eidem  linex  loci , ac  denique 
duo  corpora  fetangttnt,quando  extremx  fuperfi- 
cics  rcfpondcnt  eidem  linex  circumflantis  loci; 
vt  fi  manus  inngas , videbis  internas  fupcrficics 
cidqn  linex  circumftantis  acris  in  circulum  re- 
fpondete. 

« Secundum  naturam  continue  mutam.  Nota, qubd  17. 

idcb  hxc  verba  addit  Ariftotclcs,quia  fi  clict  An-  pd 
gelus,  qui  non  dependet  a loco , poftet  ab  extre- 
ino  ad  extremum  mutari  line  medio  ficut  cogita- 
tione ego  polium  dc  ccrlo  ad  terram  mutare  non 
cogitando  de  medio.  Medium  ergo  cft , ad  quod 
prius  natum  cft  pcrucnire  id , quod  monetur, 
quam  ad  terminum  : verbi  gratiii , ignis  cft  me- 
dium inter  Lunam  & ncrem:quia  quod  continue 
defeenderer  a concauoLunx,  pribs  tranfiretper 
ignem  quam  per  acrem.  Et  notamerdixi^d  quod 
priiu  natum  eft  peruenire,Sc  non  peruenit : quia  om- 
ni motu  cellante , ignis  nihilominus  mediat  in- 
ter ctrlum  & terram. 

d Quandoque  apparet  nobii  motui  eewbwjw.Nota,  Cu>'n‘'" 
qubd  ad  hoc.qubd  motus  fit  continuus,  oportet, 
qubd  nulla  fit  interruprio  in  tempore ; poteft  ra- 
men  ede  modica  interruprio  in  magnitudine,  fu- 
per  quam  fit  motus  : vt  qui  per  lapides , qui  in 
tranfiru  torrentis  propinque  eriguntur , tranfit, 
facit  continuum. motum  , licet  pedem  non  figat 
in  medio  fpatio  inter  lapidem  & lapidem.  Arifto- 
teles  autem  dat  exemplum  de  pulfante  citharam: 
cum  enim  euharerdus  poft  hypatem,  hoc  cft, fir- 
mam Se  grauiffimam  chordam , conti nub  tangic 
nerem, id  cft,  primam  acutilfimam,  fonus  fit  con- 
tinuus , tamerfi  medix  chordx  non  tangantur: 
quia  non  interrumpitur  tempus , quamuis  inter- 
rumpatur magnitudo. 

e Qua  maxime  diflant  fecundum  lineam  reClam.  1 8. 
Nota  , qubd  menfura  debet  dic  finita , id  cft,  dc-  Umfm 
terminata  & certa '.minima  autem  linea, id  cft.li-  k,r  J 
nea  refla,  eft  finita , id  cft , certa  & inuariabilis. 

Vndc  minima  diftancia , qux  eft  inter  duo  punfla 
fignaca,  cft  linea  refla-.quam  contingit  efle  vnam 
tantum  inter  duo  punfla.  Lineas  autem  curuas 
contingit  interdum  in  infinitum  multiplicari  fe- 
cundum qubd  accipiuntur,  vt  arcus  aliorum  ma- 
iorum , vel  minorum  circulorum  ; atque  adeb 
diftanria  , qux  cft  inter  duo  punfla  , fiue  intec 
duo  vltima  magnitudinis  fupra  quam  fit  motus, 
debet  menfurari  per  lineam  rcftam  : verbi  gra- 
cii,  didam  ia  inter  duo  punfla  A , & B indicanda 
cft  fecudiun 
linea  reflam 
ab  vno  in 
aliud  : qux 
quidem  clle 
nopotclliii* 
fi  vna  : cir- 
culares ve- 
rb.qux  pro- 
trahuturper 

modum  arcus,  non  funt  certa  mcnlura  : quia  illx 
funt,  vel  efle  poliunt  inaiorcs,vcl  minores  in  in- 
finitum fecundum  qubd  alius  femper  circulus 


rtcft  fuper  alium  dclcribi. 

Ida  dicuntur  confequenter  t & c.  Nora,  qubd 

ad 


mfi.  a<lhoc,qublaliqiulintconfequcnttT,(luoreqtii 

A fiimum,  quid  inter  ea  non  Ii r medium, 

velli  Iit , quod  Iit  alceciui  generi* ; vi  in  p/uljii- 
ge  militum,  illi  fe  confequcmet  habent.  Inter 
quos  non  mediat  alius  miles ) nihil  tamen  oh. 
nat  Ii  mediet  hilla , vel  aliquid  aliud ; fed  tamen 
tertius  miles  confajuciKtT  Ce  habet  ad  primum, 
eo  quod  intercedit  fecundus.  Secundum , quod 
confcquenrer  fe  habens  Iit  pofterius  eo , cui  di- 
citur conlequentet  fe  habere;  St  idei  vnum  non 
le habet  coutequcmcr  ad  duo,  nequenoua  linea 
ad  fecundam  lineam. 

V * c.  Nota,  qubd  habitum  idem 

2 i ‘n  ProP°J‘to  <Iu<^d  contiguum.  Boetius  ve- 

^ ' z°  Pro  contig**m  vertit  /tabitumjed  non  arr/n- 
gir»  vr  quidam  dicunt , Atiliotclis  incentio- 
nem : nam  Grxcc  cft  , quod  fignifi- 

car  & id  quod  habetur,  Sc  id  quod  alteri  hzret, 
quod  cll  ctTc  contiguum  : in  qua  fignificarione 
accipitur  hic.  Idcd  Themifiius  lignificantius  ver- 
tit adhibitum,  vel  baretu , quod  idem  pollet,  quod 
_ . conrieuum. 

dodust*  In  ,Uls  ,m™l,ur  contutuum , Sc  c.  Nota  qudd 
nomen  continui  dic/rur  a continendo  : dicitur 
enim  aliquid  continuum  , quia  mulra  par- 
te» continentur  in  vno , Sc  quafi  fimui  fe  re- 
nent j fed  hoc  non  pollet  c irc , Ci  virima  folum 
Client  limul : ergo  oportet  qndd  iit  v/ium.  Vn- 
de,  in  illis , in  quibus  non  cft  natum  fieri  vnum , 
nm  fecundum  conradum  , non  potell  e/fe  con- 
tinuatio. Idcd,  vr  hic  bene  norar  Commenta- 
tor .triplex  cft  continuatio.  Alia  efi  artificia- 
li* , vt  duo  ligna  clauo , aut  glutine,  & duo  lapi- 
des in  pariete  carmenro  calcis  , Sc  arte  continen- 
tur, id  cft , fimui  renentur:  & hic  , vt  inquit 
Themifiius,  non  cft  propria  continuatio  , ni/i 
forte  tempore  longo  crmenrum  verratur  in  la- 
pidem , runc  enim  ex  duobus  lapidibus  fi  c vere 
vnus.  Alia  eft  continuatio  naturalis,  vr  quan- 
do arbor  arbori  inferitor.  Alia  eft  conrinuario 
Mathematica,  vrpartes  linei  continuanrur  pun- 
<fto » partes  verd  fuperficiei  linei , Sc  partes  cor- 
poris uipcrficie. 

10.  1 Et  non  /equitur  e comterfo.  Nora  , quod  non 

quorumcunquc  fe  tangentium  necclTeeft  extre- 
ma  ede  vnum  ,fcd  fatis  cft  extrema  efle  /imul , vr 
patet  in  ctrlo , & igne ; Sc  in  equo , Sc  fella ; at 


Qus/lio  V. 


m 


. . a - 1 « uiu  , ac 

quorumcunque  extrema  funr  vnum,  necc/Tceft  i 
fortiori,  quod  finr  fimui,  vt  paret  de  furculo,  qui 
ramo  inferirur;  vr  enim  coalcfcar , Se  continuetur 
arbori , neccfle  eft  vt  tangat  arborei , non  ta- 
men fi  tangat,  ftarim  fequitur,  vt  recipiat  hu- 
morem , Se  coalcfcar , quia  non  quicumque  ar- 
bor apta  eft  cuiuis  conferi. 

1 PuttOa  nata  funt  fi  tangere.  Nota , qudd  Ari- 

ftotclcs  duplici  ratione  probat,  quod  fi  pun&us, 
& vnitas  eflcnr  res  a corporibus  fepararx  ( ve 
erat  in  opinione  Pythagoriorum ) non  c/fcnt  ea- 
dem res.  Prima  ratio  eft,  qui»  punda  contin- 
git fe  tangere,  id  cft , funr  in  his,  qux  nata  funt 
fe  tangere  fecundum  ptinda,  vr  paret  in  duobus 
pnndis  extremis  duarum  linearum  , qui  fibi 
cfient  contigui.  In  vniratibus  verd  noninuc- 
nitur  corttadus ; nam  licet  vnitaribus  contin- 
gat confcqucntcr  fc  habere , non  tamen  fe  tan- 
gere. Secunda  ratio  cft  : quia  inter  quicumque 
duo  punda  cft  medium , fcilicetiinca  : fed  non 
oponer,qudd  inter  duas  vnirares  fit  medium, 
nam  inter  primam  vniratem  binarij,&  fecundam 
non  cft  medium. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

VA 7 tu  nutem  i metui  dicitur  multipUc  iter.  Hoc  1 1 • 
eft  fecundum  capitulum  huius  tradatus , in  Te,t* 
quo  Ariftoteles  dererntinar  de  vnirarc  motus: 

Se  diuidirur ; quia  primo , dillinguir  triplicem 
modum  vnitatis  morus.  SecundS,agit  de  ini- 
tate materiali  motus : ibi , Quanta*  uncem  couti - 
num  omnis  motus  efi.  Primd , determinat  de  vnf- 
rare generiea  motus.  Secundo , de  vnirate  fpcci- 
fica.  Tcrtid , dc  vnirate  numerali.  Secunda  ibjj 
Specte  nutem  zmtt  efi.  Tertia  ibi : Simpliciter  nu- 
tem imus  motus  efi.  Primi , dicit  quid  illi  morus  M„„f  .*/ 
funt  idem  genere,  qui  funt  ad  res  eiufdcm  gene-  fint 
fis  i vr  omnis  motus  localis  cuilibet  alteri  motui  t*™*. 
locali  eft  eiufdcm  generis,Se  omnis  altcrario  om- 
ni airerarionl. 

Specie  nutem  x vntu  efi.  Hic  determinat  dc  TfXt 
idenrirare  fperifica  mortis.  Er  primi , de  fpc-  ’ 5 * 
cie  fpecialifnma.  Secundi,  dclpccie  fiibaltrr- 
na.  Er  rerrio , moucr  dubium.  Secunda  ibi: 

Si  nutem  funt  tpttuLm.  Tertia  ibi : Dubitabit  nu- 
tem  uliquit.  Primi, dreir  quid  illi  morus  fnnr  Mk/us  ,;»f. 
eiufdcm  fpedei  fpedalifTimi , qui  funr  ad  res  d*m 
ciufdem  fpeciCi  fpcciali/limi ; vtquia  omnis  ai-  Am- 
bedo omni  albedim  cft  eidfdem  fpcciei  ; ideo 
omnes  dealbationes  funt  eiufdcm  fpcciei  fpccia- 
liffim  i. 

Si  nutem  fiunt  epudatm.  Hic  oftendir , qui  mo- 
rus fint  eiufdcm  fpedei  fubalrerni , dicens  quid 
illi  motus  funt  ciufdem  fpcciei  fubalrerni,  qui 
funt  ad  res  eiufdcm  fpcciei  fubalrerni  : & fic 
albario, Sc  denigrario  funt  eiufdcm  fpecici fub- 
alternz. 

Dkbitnbit  5 nutem  nlitptir.  Hic  ponit  dubium;  Texr.  ju 
poftto  quod  aliquis  moneatur  de  vno  loco  ad 
alium  , motu  vetiionis , deinde  ab  eodem  loco 
moucarur  ad  eundem  locum , mocu  deambula- 
tionis, vtrim  ifiiduo  motus  finr  ciufdem  fpe- 
cici? Videtur  quid  fic  quia  idcmitas.motus  cft 
ab  identitate  termini  nd  quem , vt  iam  di£him  cft, 

Sc  in  illis  duobus  moribus  eft  idem  terminus  ad 
quem  : ergo,  Scc. 

Aut  determinatum  4 efi.  Rcfpotidetur , quid  Text.  jj. 
ifti  motus  1 non  funt  idem  fecundum  fpecicm 
quia  non  folum  eft  attendendum  ad  terminum: 
motus;  immi  etiam  ad  moduni mouendi , vt/t 
vnus  fit  motus  rcttus,&  alrcr  circularis. 

Simpliciter  f nutem  vntu  mottu  efi.  Hic  de-  j-exc 
terminat  de  vnirate  motus  /impliciter.  Et  pri- 
mo facit  hoc.  Secundo , moucc  dubitationes, 
ibi : Socratem  nutem.  Notandum  , quod  identi- 
tas fpecifica,  vel  generiea  non  dicitur  identitas 
/impliciter  , fed  exrrinfeca denominatione,  quia 
ipforum  cft  idem  genus , vel  eadem  fpccies  ; fed 
iJla  qui  funr  eadem  fecundum  numerum  dicun- 
tur idem  fimplicirer.  Vndc , ad  identirarem  nu-  */<*/«*  r.umt. 
meraiem  motus  , requiruntur  tria.  PrimA , vni-  r»lu lUntitns 
tas  mobilis , quia  motas  quo  Socrates  mouetur,  tria  ftJluUt. 
eft  alter  i motu  Platonis.  Secundo,  requiritur 
vnitas  termini  nd  quem: quia  licet  Socrates  in 
eodem  remporealbcfiar , Sc  calefiat,  propter  hoc 
tamen  non  oportet , qubd  albatio  fit  calefacio; 
proprer  hoc , quod  ifti  motus  fint  ad  diucrfos 
termino*.  Tertid , requiritur  vnitas  temporis,  in 
quo  fic  morus ; nam  inorus  fatfti  in  diucrfis  tem- 
poribus per  interruptionem  quietis  medii, non 
dicuntur  vnus  motus.fcd  bene  6 polluor  dici  mo-  Texr.  jf. 
tus  habiti ; vel  melius  poliunt  dici  motus  confe- 
quenrcr  fc  habentes. 


Socratem 


334 


Lib.V.  Phyficorum 


m- 

Tai.  )7. 


Teu.  |l. 


14. 

Text.  js>. 


ttm  numtra- 

It m motus. 


Trrt.  40, 


Tcxr.  41. 


Socrttem  7 Av/fm.  Hic  mouct  duas  dubitatio- 
nes. Secunda  ibi  sf/Jw  .m/tm.  Prima  cfl.  Po- 
lito quuJ  Socrates  nunc  altctctur  ad  aliquam 
quaiimcm.poflcainalio  tempore  alteretur  ad 
qualitatem  eandem  fecundum  fpccicm  ■,  vtriim 
illi  duo  motus  fint  idem.  Rcfpondct  Ariflorclcs 
quod  non , nili contingat  idem  in  numero  cor- 
ruptum reparati  , Sc  refpondct  condicionali- 
ter: quia  nondum  manifcilum  cfl , IcJ  manifir- 
Aabirur  in  i.deGcnerauoue,qu6d  impoflibilc 
eft  corruptum  regenerari. 

Htket  8 tutem.  Secundum  dubium  elhvttutn 
fit  eadem  fanitasde  mane  A devcfpcri,&  moue- 
tur  propter  opinionem  Heracliti , qui  ponebar, 
quod  omnia  fuut  in  continuo  fluxu , Sc  n maneat 
eadem  fanitas.non  cfl  ratio, quin  reuertatur  idetn 
morus.  Refpondetur.quod  proprer  continuam 
refolurionem  adxquatz  complexionis , in  qua 
confidit  faniras,non  maner  eadem  fani tas  fecun- 
dam fe  toram ; poreft  tamen  dici  eadem  propter 
continuam  fucccflioncm  partium  illius  unitatis 
ad  inuicem. 

Qutnitm  Mutem  9 continuus omnis  motus  efi.  Hic 
determinat  de  vnitarc  motus  fimplicitet  i & di- 
cit quod  motus  dicitur  vnus , ex  eo  quod  cfl  con- 
tinuus. Secundo,  quod  dicitur  vnus  ex  eo,qu6d 
e*t  rtauiru-  cft  perfaflus.  Tcrcni , qubd  dicitur  vnus  exeo, 
sht  «i  vtira-  quod  cd  regularis.  Secundum  ibi : simplius *Htrm 
jfrinp  vntu  Tertium  ibi : Amplius  tutem  puter 
eiiBtt.  Primum  diuiditur  , quia  primd  , oflendit 
quod  ad  vniratem  motus  requiritur, qu6d  motus 
lir  continuus.  Secundi , quod  requiritur  identi- 
tas Ipecifica  difpofirionis  fecundum  quam  cfl 
motus.  Tertii , quod  requiritur  identitas  inobi- 
Jis.  Et  quarti,  quod  requiritur  continuitas  tem- 
poris. Secundum  ibi : Non  enim  fiet.  Tertium  ibi: 
Et  velnti  Itmpts.  Quartum  ibi : Qutpropter  ne~ 
sejft  rfi.  Ita  quod  lunt  quatuor  conclufiones. 

Prima  concluliocfl  ifta:  Ad  vniratem  motus 
requiritur,  quod  motus  lir  continuus.  Probatur, 
quia ‘omnis  inorus  cfl diuifibilis;  igitur  partes 
eius  non  dicuntur  vnus  motus, nili  quia  ad  inui- 
cem continuantur. 

Secunda  conclufiorAd  vniratem  motu»  re- 
quiritur identiras  Ipecifica  difpofirionis  , fe- 
cundum quod  cfl  motus.  Probatur,  quia  motus, 
qui  fune  ad  difpofitioncs  diuerfas  fecundum  fpc- 
cicm , non  polium  ad  inuiccm  continuari : igitur 
cx  i piis  non  poreft  efle  vnus  motus.  Tenet  con- 
Icqumtia  per  prxccdcntcm  conclufioncin;  Sc  an- 
tecedens probatur : nam  dcalbationon  poteft  ef- 
fe  continua  ambulationi , quia  illorum  vltima 
non  poliunt  die  limul  j tamen  illi  motus  bene 
poliunt  elle  habiti,id cfl , confcquenter  fe  ha- 
bentes. 

Tcrriaconclufio : Ad  10  vniratem  morus  re- 
quiritur identitas  mobilis.  Probatur , quia  Ii  dc 
lampade  4 effundatur  oleum  in  aliam  lampadcm, 
iravr  continue  fiar  fntcnfio,  Sc  alterius  mate- 
riar , runc  licet  illi  motus  fine  ad  eandem  dif- 
pofirionein  fecundum  fpccicm,  Sc  etiam  tem- 
pus illiusinrcnfionis  fit  continuum , tamen  non 
dl  idem  motus , ex  eo  qu id  non  cfl  identiras 
mobilis. 

Quarta  conclufio  dl : Ad  vnirarem  1 1 morus 
requiritur  vnit.is  tcmporis,in  quo  fit  motits.Pro- 
barur.quia  ille  morus  non  ell  vnus, qui  imerrum- 
pirur  per  quierem  mediam : fed  fi  morus  non  fie- 
ret in  eodem  tempore  conrinuo,iam  interrumpe- 
retur per  quietem  mcdianircrgo  ,&c. 


Amolitu  11  tutem  dicitur  vnm.  H»c  oflendit, 
quid  * motus  dicitur  vnus  ex  co,  quod  c(l  pctfc-  tcu.  41. 
dus.  Probatur,  quia  ficut  cfl  dc  aliis  ubus.ua 
cfl  dc  motu  i fcd  m aliis  tebus  aliquid  dicitur 
vnum,  quando  cfl  perfedum  \ Sc  non  dtc  vmtm, 
quando  non  cfl  pctfeduro : igitur  ita  debet  dici 
demotu. 

Amplius  tutem  1 } prtter  difies.  Hic  oflendit,  Tat.  «j. 
qu«  d motus  cx  co  dicitur  vnus , quod  cfl  regula- 
ris. Secundo, oflendit  in  quibus inuenitur  tegu- 
lariras.  Tertio , diflinguit  modos  irregularitatis. 

Et  quarto,  concludit  corollarium.  Secundum  ibi: 

Efi  tutem  in  omni  motu.  Tertium  ibi:  Irrtpdtriieuu 
tutem  di  ferent  it.  Quattum  ibi : Quot  e necne  gr  mu. 
tts,  Sc  c.  Primi), ponit  illam  conclufionem.Motus 
dicitur  f vnus  cx  eo , quod  cfl  regularis.  Ptoba- 
tur , quia  motus  dicuntur  diucrli  ptoptet  hoc, 
quod  cx  apiis  refultat  vnus  motus  irregularisdgi- 
tur  motus  dicitur  vnus,  ex  co  quod  cfltcgulaiis. 

Efi  tutem  in  ormi  motu.  Oflendit  in  quibus  re- 
pentur rcgulatitas, fic  irtcgularitas,  dicens,  quid 
an  omni  motu  rcpcriuntui  tara  regularius, quam 
irregularitas,  vt  in  motu  locali  tam  rc&o.quam 
circulari, etiam  in  augmenutione,  & dimiuutio- 
ne,&  in  motu  «Iterationis. 

Irrtgultritttu  14  tutem  diferentit.  Hic  oflendit  Tat4f 
inodos , quibus  proucnit  irregularitas,  dicens, 
quid  irregularitas  motus  ptouenit  primo  cx  dif- 
formirate  illius,  fupplc  medij , in  quo  fit  motus. 
Secundo, cx  augmento  potentis,  remanente  rtfi- 
flcntia,vel  etiam  diminutione.  Et  tertii,  ex  aug- 
mento , vel  diminutione  rcfiflentuc  , remanente 
potentia:  & ifli  tres  modi  reducuntur  ad  vnum, 
qui  proucnit  cx  velocitate, & tarditate : nam  ille 
dicitur  in  ejularis , cuius  in  vna  parte  temporia 
motus  cfl  velocior, quam  in  alia. 

Qutre  neejue  gnwittt.  Hic  infert  cor  ollarium* 

Et  primo,  infert  vnum  corollarium.  Sccundi,rc* 
tnouct  dubium.  Tertio , infert  duo  alia  corolla- 
ria. Primum  corollarium  ell  illud  ; quid  veloci- 
tas, Sc  tarditas  non  funt  fpecies  motus.-quia  tunc 
h omnis  motus  differret  lpccic:quia  omnem  mo- 
rum contingit  efle  velociorem, aut  tardiorem  ali- 
quo alio.  Secundum  corollarium, quod  velocitas, 

& tarditas  non  funt  idem,  quod  grauitas,&  leui- 
tas.Probarunquia  g iam  idem  eflet  grane A Icuc: 
nam  omnis  motus  aliquo  motu  cfl  velocior, & 
aliquo  alio  tardior. 

Vnm  icitur  1 5 irregularis  efi.  Hic  rcmouct  du-  Io**  41 
bium:quia  ditium  fuit  prius, q»id  motus  irregu- 
laris non  cfl  vnus,  immo  ex  irregularitate proue- 
nir  diucrficas  motus:immi  crederet  aliquis.quid  ' 
mbtus  irregularis  nullo  modo  eflet  vnus.  Dicit 
Ariflorclcs  quid  immi  : quia  motus  irregularis 
potcll  elle  continuus  fecundum  tempus, attamen 
ell  minus  vnus, quam  motus  regularis.  Tunc  in- 
fert tertiu  corollarium, ibi : Si  tutem  omnem,  quid 
motus  fecundum  difpofitiones  diuerfas  fccun- 
ddm  fpcciem  non  polfunt  elle  vnus  motus , Sc 
continuus.Probatur,quia  omnem  morum  A'  con- 
rinmiin  contingit  clTercgularcm,&  irregularem; 
fed  non  contingit  motus, qui  funt  ad  dilpofitio- 
nes  diuerfas  fecundum  fpccicm,  elle  vnum  mo- 
rum rcgularcm:igitur  non  contingit  illos  motus 
elle  vnum  inorum, & continuum, tamen  illi  mo- 
tus poliunt  elle  confcquenter  fe  habentes,  vt  di- 
tium fuit  prius.  Sed  dubitatur  dc  maiori  huius 
rarionis.-quia  motus  corii  ell  vnus,  Sc  continuus, 

& tamen  uonconringir  ipfum  elle  irregularem. 
RcfponJctur,  redicit  Commentator,  quod  non 
icpuapu 


Lib.V.  Phyficorum 


catii in  mota ; ita quid  ille  motus  dicitut  regu- 
laris,cuius  eft  eadem  velocitas  pet  totum, & itie- 
gularis  cuius  non 

g Osltudit  Ww,  fmV-wi  pretunit  irrtgdmitM. 
*»'***  1**-  Nou  ( vl  Coimnemator  hic  admoncOquid  qoa- 
r*w/C/T  tl,or  cau^s  diffotmitas  velocitatis  > Se  tardita- 
tis motus  proucuire  poteft , fcilicet  ratione  fpatij 
difformiter  refiftentis ; aut  ratione  motoris, licut 
in  motibus  liberis,  vtcum  figulus  rotam,  vt  vult, 
circummouct  ; aut  ratione  tettnini  ad 
qualitas  fpiritualis  velocius  producitur , quara 
corporalis . Se  calor  velocius , quim  frigus  i aut 
__/■  ratione  virtutis  intrinlecx  ipiius  mobilis  , vt 
grauius  velocius  defccndcret,  etiam  per  vacuum, 
quam  leuius : fcd  hic  modus  ad  fecundum  re* 
ducirur.  ‘ 

h Omni*  metat  difemt  frteit.  Nota,  quod  diftc- 
renti*  eflentiales  non  poliunt  eidem  fpeciei 
fimul  conuenirc ; vt  homo  non  cft  fimul  rationa- 
lis,& irrarionalisjvclocitas  autem, & tarditas  cui- 
cunque fpeciei  motus  conucniunt  * fcilicet  altc- 
rattoni,  motui  locali,  tam  circulari,  quam  redo; 
«rque  adei  non  funt  fpecies  elicntialesialiis  om- 
nis motus  a feipfo  differret  fpecie. 
i Um  idem  ejfet  graat , & itat.  Nota,  quid  le- 
uius determinatur  ad  motum  furfum , fic  graui- 
tas ad  morum  deorfum  ;ciun  ergo  velocitas,  & 
tarditas  in  omni  motu  repetuntur , tam  motus 
furfum , quim  deorfum  poteft  cll*c  Ce  velox  , fic 
tardus  : fi  ergo  leuitas , fle  grauius  eflent  idem, 
quod  tarditas,  Se  velocitas,  iam  idem  cflet  graue. 
Ce  Icue. 


I. 


motus  fa£kus  pet  diem  eft  vnus,  Se  rameutetnptts 
in  quo  fit  non  eft  vnuimquia tempus  citcunucn-  • 

ptii  tertii,  & quinti  p-utibus  uou  cfttcmp* 
continuum. 

Quinto, tunc  fcqueretur  qm d calcLOio , & 
fiigcfaftio  non  pollent  ClVc  vnus  motu^  Confe- 
quens  cft  falfum.pct  definitionem  continui, quia 
(Mttimu  funt  qucruifi  i trima  funt  vmn  :inodb  ei- 
lcfa&ionis  frigefadionis vitta*  luut  vnum, 
fcilicet  caliditas  ad  quara  terminatur  calefadlo. 

Se  incipit  frtgcfacliodc  tamen  non  funt  in  eodem 
tcmpote:igitur  ad  vmtatem  motus  nontequiti» 
turvnitas  temporis. 

Sexto, quia  motus  cccli  cft  continuus, Se  umen 
fit  in  diucrfis  temporibus  ciufdcm  dici:crgo,  fice. 

Septimi»,  arguitur  quod  non  requiritur  vnitas 
termini  ad  tfaem : quia  motus  coeli  cft  motus  con- 
tinuus, & vnus, Se  tamen  nullus  cft  terminus 
figiubilis , ad  quem  fu  ille  motus ; igitur  ad  vni- 
tarem  motus  non  requiritur  vnitas  termini  ai 
(jaem.  i 

O&aui , quando  fit  motus  abvno  contradi- 
ctoriorum ad  reliquum,  tunc ifte  motus  eft  vnus, 

& continuus  , Se  tamen  nullus  eft  vnus  terminus 
ad  quem  eft  iUc  motus : igitur  ad  vnitatem  motus 
non  requiritur  vnitas  termini  W^nrw.Minor  pa- 
tet, quia  fi  in  medio  motus  mobile quicuiflet, 
tunc  gradus  fub  quo  quicuillet , futflet  terminos 
ad  <futtn , Se  modi»  non  eft  minus  terminus  «d 
9wr»t„quam  tunc  fuiflee  : igitut  iftius  motus  plu> 
res  funt  termini  ad  quem  , Se  per  confequcnsad 
vnitatem  numeralem  motus  non  requiritur  vni- 
tas  termini  adcjt.tm. 

Nono,  quia  fi  motor  nullum  terminum  inten- 
deret,non  minus  ille  motus  eltct  vnus  t igitur  ad 
vnitatem  numeralem  motus  non  requiritur  vni- 
tas termini  ad (jutm.  Oppofitum  arguitur  per  Ari- 
ftotclcm  in  ifto  quinto, rcxt.ji. 

Notandum  , quod  ifta  quxftio  intelligicut  fo- 
linn  fecundum  potentias  nrturales  : quia  non  cft 
dubium  , quin  motus  poflit  efte  vnus  fine  aliquo 
mobili  per  potentiam  fupcrnaruralcm ; vt  patet 
de  altcratione , vel  demotu  locali  in  Sacramen- 
to Euchariftix.  Secundi,  notandum  quod  aliqua 
3 dicuntur  vnum  gcncrc.vel  numero,  vel  fpecie, 
iacrux^/rr.*.  ----  vt  Mtct  t.  Metaph.  vnde  illi  motus  dicuntur  ii- 

&»«  fcTdu,n  d,rponr„ 

a J ciufdcm  genens,  vt  omnis  alteratio  omni  altera- 

cioni  eft  ciufdcm  generis  , eo  quod  omnis  alte- 
ratio  cft  fecundum  qualitatem.  Sed  illi  motus 
dicuntur  idem  fpccie^ui  funt  fecundum  difpofi- 
t ion  es  ad  eandem  fpecicm  ,flc  praecipue  tunc  di- 
cuntur motus  idem  lpeciei,quando  difpofitioncs 
fecundum  quas  funt, fune  in  eadem  fpecie  fpecia- 
1 illima;  fed  ad  vnitatem  numeralem  motus  re- 
quiritur omne  illud  quod  requiritur  ad  elfc  mo- 
tum. Vnde  aliquid  dicitur  vnum  numero  dupli*  l 
citer  : vno  modo , quia  cft  , Se  non  eft  plura ; Se  ' 
fic  foltim  indiuifibile  dicitur  vnum.  Alio  modo,  1 
quia  cft  vnum,licct  fir  plures  partes;&  hoc  dupli- 
citer : quia  ve!  partes  Ane  funt  fimul  exiftentes  fe- 
cundum permanent  iam,quemfldmodum  dicimus 
Solem  efle  vnum  ; aut  partes  fibi  inuicem  fucco- 
dunt,fle  fic  vocatur  vnum  numero  fccundimcon- 
rinuationem  partium  in  fucceflione.  Etifti  mo- 
di identitatis,  fcilicet,  quibus  aliqna  dicuntur 
idem  numero  , differunt  i duobus  prxcedcnti- 
bus  dupliciter : quia  de  illisqux  funt  vnum  ge- 
nere , vel  fpecie  lotam , non  dicitur  ab  folliti, 
quiJ  fine  vnum ; fcd  cum  additione , quid  fune 

vnum 


Qjr  iSTIO  VI. 

Utrum  at i 'vnitatem  numeralem  motu/ 
requiratur  unita/  mobili/ , vnita/ 
tempori/,  vnita/ termini 
ad  quem. 

^ M D.Thom  .Wlrfl.7  * « Maior. 
<■»  Alb  "dl  ,J  l.laocU»»  D.  n,m. 

/.;ri  t 7-Soro  ] ArtuJillo  Oti/  *«.Vc- 

raanillrr.,  J . i arr..l’cicr.(i*.i,.».». 

. . r ~ « * a . ...  ..a  . D ama  mhSJ  a * 


fUx. 


Rcvitvh  primi  quod  non  requi- 
:itur  vnitas  mobilis  : quia  fi  aliquod 
jgrglkjj  animal  caderet  ab  aliquo  loco  valde  al- 
to,ita  vt  in  medietate  vi*  moneretur,  tunc  ille 
motus  efTet  vnus,  & continuus,  & tamen  mobile 
non  edet  idemrquia  non  cft  idem  mobile  viuuro. 
Ce  mortuum. 

Secundi,  quia  fi  vna  virga  defeendat  a furfum 
vfque  ad  deorfum ,cuius  vna  medietas  cft  virens, 
Ce  alia  arida,runcmotus  cft  continuus ; Ce  tamen 
mobile  non  eft  idcm:crgo,dcc. 

Tertii , quia  fi  aliqua  aqua  fluat  fuper  fp.it  ium 
calcf.ittuin.illc  motus  fluxus  cflet  vnus.  & tamen 
mobile  non  eft  vnum , Ce  idem  : immi  continue 
aJiud  , & aliud  propter  continuam  refolutionem 
aqux  fadlam  a caliditate  fpatij,fuper  quo  fluit. 

Quarri , arguitur  quid  non  requiritor  vnitas 
temporis  ; quia  fi  aliquod  inobile  continui  mo- 
ucarur  per  visam  diem,&  in  tcrria,&  quinta  par- 
ribusdiei  nulla  anima  numeret  morum,  runc  per 
definitionem  remporis,in  tertia.  & quinta  parti- 
bus nuiium  cft  ccmpus.  Tunc  arguitur  Ile,  ifte 


# 


Quajftio  V I. 


117 


vnum  genere , Tei  fpecie  , fcd  de  illis  , qux  funr 
idem  numero, dicimus abfolute.quod  (une  vnum; 
ficut  Socrates  Sc  albus  fune  vnum.  Secundo  di f- 
» ferunt;  quia  illi  motus  non  dicuntur  idem  , quia 
funt  vnum,  fcd  quia  habent  idem  genus,  vel  fpe- 
cicm.fccuseft  de  idem  numero. 

^ Item , notandum  quod  ad  motum  requiruntur 

fco  concurrunt  multa.  Primi,  terminus  adtjutm, 
mlu  & mobile;  & irta  dicit  Coromcntatot  elfcintrin- 
tmrmt.  fcca motui. Secundo  requiritur  motor, Sc  tempus; 

Sc  ifta  dicit  efle  cxtrinfcca  motui.Tertio, concur- 
rit refiftentia,  licet  non  ad  omnem  motum : quia 
motus  caeli  fit  (increfi ftentia  mobilis  ad  moto- 
rem ; verum  eft  tamen  , quod  relidentia  ponitur 
fubmobili;&  ideo  femper  Aiiftoteles  vocat  refi- 
ftentiam  mobile  in  inde.  Quar- 

ti, concurrut  regularitas,  Sc  irregularitas  motus, 

?[uantum  ad  tempus.  Et  quinto,  concurrant  vni- 
orraitas,vel  difformitas  motus, quantum  ad  par- 
tem fubie&i.  Tunc, inquirendo  an  omnia  ifta,vel 
aliqua  requirantur  ad  vnitatem  numeralem  mo- 
tus,ptim5, ponuntur  conci  udones  negariuz. 
mjw-  Prima  conclufio.Ad  vnitatem  numeralem  mo- 
rar» U tus  non  k requiritur  vnitas  motoris.  Probatur, 
vmtMtm  qUj4  j]  nauljj  trahant  nauem  , motus  illius  nauis 
r~  *nu$  # & COntinuus ; Sc  tamen  non  fu  ab  vno 
motore , fed  a diuerds : igitur  ad  vnitatem  mo- 
tus nen  requiritur  vnitas  motoris.  Secundi, quia 
fi  Soctates  mouear  nauem, deinde  Plato , remoto 
Socrate  continue , Sc  line  interruptione  quietis, 
tunc  ille  motus  nauis  eft  vnus,&  tamen  cft  a mo- 
toribus diuerlis. 

Secunda  concludo.  Ad  vnitatem  motus  non 
requiritur  vnitas  relident  ix  per  quam  fit  motus. 
Probatur , quia  ii  graue  limplcx  defeenderet  per 
i£ncm,&  acrem, & aquam  continue,  tunc  motus 
eius  edet  vnus.Se  continuus,  Sc  tamen  fit  per  di- 
uerfas  rcliftemias;ergo,&c. 

y.  Tertia  concludo.  Ad  vnitatem  motus  non  re- 
quiritur vniformitas  ,&  regulat  itas motus : quia 
difforme , At  irregulare  folum  diuetltficant  mo- 
tum fecundum  magis  , & miniis , (icut  velox  , Sc 
tatJum.lt  em, motus  corii  dicitur  vnus  , Sc  tamen 
morus  coeli  ed  didutmis, licet  lit  regularis. 

Deinde  ponuntur  condofioncs  afbrmatiux. 
Ptima  concludo  cd.  Ad  vnitatem  c numeralem 
morus  requiritur  vnitas  numeralis  mobilis.  Pro- 
batur , quia  motus  cft  a&us  mobilis : igitur  vnus 
motus  cd  a<ftus  vnius  mobilis. 

Secundo,  quia  d Socrates , Sc  Plato  mutentur 
ad  caliditarem  dmul  in  eodem  tempore , adhuc 
dicimus  idos  ntorus  efle  diuerfos  eo  folo  ,quid 
mobilia  funt  diucrfa. 

Contra  concludonnn  obiicitur:quia  capiatur 
aliquod  flexibile  deut  virga,  cuius  vna  pars  pri- 
mo fle&atur  aliis  partibus  non  motis,  deinde  fe- 
cunda. podea  tertia,&  dccontinuejtuncidc  mo- 
tus cd  vnus,&  ramen  non  cd  vnius  mobilis,  im- 
mo  continui  alterius,  Sc  alterius.  Secundo , quia 
morus  nauis,  & omnium  exidentium  in  nauj,  ed 
vnus;&  tamen  non  ed  vnius  mobilis.immi  mul- 
torum mobilium  ad  inuiccm  aggregajoru:igitur 
non  ad  omnem  morum  vnu  requiritur  vnitas  mo- 
bilis. Rcfpodetur  ad  primum, quid  ille  motus  ed 
vnus  dupliciter  , fcilicer*  Sc  fecundum  fucceflio- 
nem continuam  partium  in  tempore, & fecundum 
fucccflionem  partium  mobilis  : modo  ad  vilita- 
tem motus  non  requiritur  permanentia  omnium 
partium  mobilis  dmul , fcd  fudicic  quid  panes 
mobilis  dbi  inuiccm  fucccdant  continue. 

Sctti  optr.  Ttm.  / /. 


Ad  fecundum , dico  quid  fufficit  huiufmodi 
vnitas  per  aggregationem  ad  vnitatem  numera- 
lem motus. 

Secunda  concludo.  Ad  vnitatem  numeralem 
motus  requiritur  vnitas  tcmporis.Probatur.quia 
illi  motus  funt  diuerd,qui  interrumpuntur  ad  in- 
uiccm  per  quietem  mediam ; fcd  morus  fadlJ  in 
diuerds  temporibus  funt  huiufmodi  : igitur  illi 
motus  non  funt  vnus  motus. Et  patet  in  exemplo: 
quia  d Socrates  hodie  calefiat , Sc  cras  quiclcar, 
deinde  poft  cras  calefiat , tone  iftx  calefa&iones 
funt  diuerfx,ex  eo  quid  fiunt  in  diuerds  tempo- 
ribus. 

Contra concludoncm  obiicirur : quia  ad  vni- 
tarem  alicuius  non  requiritur  vniras  illius,  quod 
cft  dbi  cxtrinfecum  ; Icd  tempus  cft  extrinfecum 
motui:ergo,&c.  Maior  probatur, quia  quodlibet 
vnum  edet  vnum,  quocuquc  cxtrmfeco  circum- 
fcripto,&  minor  patet  ex  ^.hwmjicxt.yj.  & init. 
quia  tempus  cft  menfura  cxtrinfeca  motus.  Rc- 
fpondet ur.quod  ad  vnitatem  motus  non  requiri- 
tur vnitas  temporis , nid  arguitiue  ad  iftum  fen- 
fum.cx  eo  quid  motus  cft  vnus,  habemus  argue- 
re, quod  tempus  cocxiftcns  illi  motui , cft  vnum, 
Sc  c conucrfo. 

Tertia  concludo.  Ad  vnitatem  motus  non  fuf- 
ficit  vnitas  mobilis,&  vnitas  tcmporis.Probatur, 
quia  tunc  fequeretur  quod  calefa&io,  Sc  dealba- 
tio edent  vnus,&  idem  motus , quod  cft  falfum; 
Sc  patet  confcquentia  , podto  quid  in  eodem 
tempore  Soctates  dat  albus, Sc  calidus. 

Exiftis  fcquitur  quarta  concludo,  quod  ad 
vnitatem  motus  requiritur  vnitas  termini  4 d 
^Mrw.Probatur.quiacx  eo  folo  albefadiio,&  calc- 
fadlio  dicuntur  motus  diuecd  in  cafu  prxdi&o; 
quia  funt  ad  diuerfos  terminos : igirur  ad  hoc, 
qnid  aliqui  motus  diu  vnus  « oportet  quid  duc 
ad  eundem  terminum. 

Sed  obiicirur,  podio  quid  centrum  mundi  cf- 
fet  petforatum  , Sc  defeenderet  vnum  geaue  con- 
tinue vfquead  centrum , Sc  adhuc  vitra  propter 
impetum  acquidtum ; tunc  ille  motus  cft  vnus,& 
continuus , quia  fuper  eandem  lineam  fa&us , Sc 
dne  interruptione  quietis  tamen  non  cft  ad 
eundem  terminum  , quia  primi, cft  motus  deor- 
fum  , Sc  fecundi  motus  furfum.  Rcfpondctur, 
quid  ille  non  cft  vnus  motus  , fcd  cft  duo  motus 
contraiij.qui  fununter  contrarios  terminos.  Ex 
hoc  infertur  , quod  non  inter  quollibet  motus 
contrarios  eft  quies  media. Ex  quibus  patet.quid 
ad  d vnitatem  numeralem  motus  requiritur , Sc 
fufficit  vnitas  numeralis  mobilis , vnitas  termini 
ddt]uem,Sc  vnitas  temporis. 

Ad  tationes,ad  primam  dico,  quid  ille  morus 
non  eft  vnus  & contmuus;fcd  eft  duo  motus  con- 
tigui:&  eodein  modo  dicitur  de  virga , cuius  vna 
medietas  eft  viteus, fic  alia  arida.Tamen  aliter  di- 
, cirur,  * quid  quilibet  illorum  motuum  cft  vnns. 
Vndcde  animali  dicitur,  quid  manet  idem  mo- 
bile , quia  manet  eadem  materia  prima  : Sc  hoc 
fufficit  ad  identitatem  motus.  Dc  virga  , dicitur 
quid  motus  ille  virgx  cft  vnus,  non  obftanrc, 
quid  partes  eius  lint  diucrfa-  fecundum  fpccicm, 
quemadmodum  & motus  * animalis  cft  vnus, 
cuius  tamen  mulrx  partes  organicx  differunt  fe- 
cundum fpecicm. 

Ad  tertii  dc  aqua, dico  quid  licet  non  ff  maneat 
ibi  idem  mobile  fecundum  permanentiam  om- 
nium partium  fimul , tamen  eft  idem  mobile  fe- 
cundum continuationem  partium  in  lucccflionc. 

Ff  Ad 


lAb.V.  Phacorum. 


Ad  , dicitur  vno  modo, quod  non  eft 

poflibilc  naturaliter,  quin  aliqua  pctfana  nume- 
ret ,vt  Intclligcntia.vel Dcus-.Sc  dato, quod  nulla 
amnu  numerat  et , adhuc  non  obftatet  ad  conti- 
nuitatem motus  ; quu  licet  tempus  cocxtftcns 
iUi  motui  , de  fatto  non  effiet  vnum  , attamen  fi 
fibi  cocxtitiffct  .tempus  pet  totum  illud  fuiffet 
vnum. 

$,  Ad  quintam,  dico  qubd  impoffiibilc  c(V,  quod 
calcf  alito  , Se  ftigcfa&io  fint  vnus  motus-,  Se 
quando  dicitur  , quod  iUorum  motuum  vltima 
funt  vnum:dico  quod  non  fufticit,fed  requiritur, 
quod  fint  continue  tendentia  ab  vno  contrario- 
rum ad  reliquum  v vt  patet  pet  definitionem 
motus. 

Adfextam.dico  quod  licet  fiat  in  diuerfis  tem- 
poribus, tamen  illa  tempora  funt  vnum  tempus. 

Ad  aliam  de  motu  cceli  , dico  quod  in  motu 
cceli  non  eft  affignandus  aliquis  terminus  > ad 
quem  terminatur  ille  motus , Ccd  lignandi  funt 
diuerfi  termini , ad  quos  terminamur  motus  par- 
tium ccxli.licct  non  vltimatc. 

Ad  o&auam  Se  nonam, dicitur  confimilitcr. 


9- 

Vnittu  rt' 


wi«4lri» 

tr*Um. 


ANNOT  AT  IONES. 

a \ Liqua  dicuntur  vnum  genere,  vel  ff/ecie  ,vtl 
XjL»«wr»,Scc.Notaprim5,qu6d  vnitas  rea- 
tnftqmtur  pcopticcai  ncccffiario  confequcns  entita- 

lcm  realem.ira  vtimplicet  comradi&ioncm, ali- 
quam entitatem  realcm  effie  line  vnitate  reali  li- 
bi ptopria;8c  ideo  diucrfitas  vilitatum  ncccfTatid 
fcquitut  ad  diucrfitatrm  cnritatum : fi  enim  ali- 
qua entitas  fit  rtanfcenJens  ipfam  , confequituc 
vnitas  libi  propria:  Se  fi  cnnui fit quidiras  gc- 
nerica, ipfam  confcquirnr  talis  vniras.qux  c(l  ge- 
netica i fi  eft  quiduas  fpccifica , habet  vnitatem 
fpc  e i Ii  eam,  fi  numctalis,  mimcralrm:&  ratio  hu- 
ius cft.quia  vnitas  eft  propria  pallio  entis. 
jtlijmiJ  di-  Nota  fecundo  qudd  aliquid  poteft  dici  vnum 
eitmr  vnum  dupliciter : vno  tnodo  extrinfccc,  alio  modo  in- 
duflictter.  uinfecc.  Vnde  motus  imrinfece  dicitur  vnus 
propter  vnicarcm  formalem  fibi  intrinfecamjcx- 
rrinfece  verd  propter  vniratem  fibi  cxtrinfecam, 
qux  eft  vnitas  alianus  exrrinfcci,  vt  puta  mobi- 
lis,temporis,  vel  termini  ad  quem. 

Nota  tertii»,  duplicem  ellc  terminum  ad  quem 
motus, principalem, videlicet^  vltimarum  : mi- 
nus principalem , Se  non  vltimatum.  Terminus 
principalis, & vlrimatuscft.ad  quem  mobile  non 
impeditum  .pcrtienire  por eft  , Se  fub  quo  mobile 
primd  qniefcit : ve  mobile  recedens  a calido , fi 
non  impediatur  perucniet  ad  frigidum  , Se  rece- 
dens ab  albo , perucniet  ad  nigrum  : & in  mora 
auginenrarionis  terminus  vlumarus  crir  , ad 
quem  illud  quantum  , quod  augetur  naturaliter 
porerit  peruenire , videlicet  quanriras  iJJa.quam 
viribus  narurx  acquirere  porerir.  Se  in  motu  Io-  ■ 
ali  illud  vl>i  ad  quod  mobile  naruralircr  perue- 
nire valet. ni/i  impediar  ur;vr  cocauum  orbis  Lu- 
nx  eft  terminus  vitimarm.ad  quem  ignis  tende- 
re valer.  Terminus  non  vlrimatus  eft  quicunque 
alius  ante  vltimuum,  fi  cur  in  motu  alrcrarionis, 
quxltber  formx  pars  acquilita  duranrc  motu, 
jo.  Nora  rerrid , motum  contiderari  polle  Se  fe- 
cu ndir-n  propriam  naturam,  Se  rationem  motus, 
quo  pafto  conlideratur  in  ordine  ad  ter  minum 
tultjuem.  Secundo,  e onfidcratut  fecundum  fuas 
qualitates , Se  accidentia ,-  vtquod  fit  naturalis» 
vel  violentus. 


Ex  bis  dico  primb.qobd  illi  motus  funt  udem 
genere,  qui  ad  terminos  emfdem  Ptxdicxmcnti 
tendunt .V ater, quia  vnitas  motus  accipitur  ‘a ter- 
mino ad  quem-, ergo  fi  in  termino  ad  qtunt  eft  vnl- 
tas  genetica, motus  et  it  vnus  genere. 

Dico  fecundi»,  quod  vnitas  fpccifica  motus 
futnitut  pet  fc  ptiir.6  ab  vnitate  fpecvhca termi- 
ni ad  quem  vlumati. Probatur,  quia  fi  vnitas  fpe- 
cifica  motus  non  fumetetut  pet  fc  ptimb  ab  vni- 
tate  fpccifica  termini  ad  quem  vltitnati , fcquete- 
tut  ,quhd  afccnfus  ignis  ad  concauum  otbis  Lu- 
nae non  effiet  vnus  motus : quia  termini  ad  quem 
non  vltimaii  huius  afccnfus, funt  multi,  & diffe- 
rentes fpccic.  • m 

Dico  tctiib , quod  vnitas  fpecifica  motus  non 
requirit  vnitatem  fpccificam  terminorum  'a  qui- 
but,  etfi  quandoque  pet  accidens  inueniatut  talis 
vnitas.  Primum  patet , quia  alias  motus  actis  a 
concauo  Lunx  ad  fuura  locum ,Sc  a tetra  ad  eun- 
dem locum,  differrent  fpccic  , quod  eft  falfuttr, 
quia  terminus  ad  quem  vltimus  eft  idem.  Secun- 
dum etiam  pater , quia  contingit  hoc  nigrum  mo- 
ueri  ad  albcdincra  , Se  illud  fimiliter  nigrum  ad 
albcdmcm.Sc  tunc  il!q  dealbationes  erunt  motus 
ciufdcm  fpecici, Se  ratione  terminorum  adquei,Sc 
Se  ratione  terminorum  'a  quibm. 

Dico  quattd,  qudd  in  motu  locali  noti  foldro 
fumi  tut  vnitas  fpecifica  motus  ab  vnitate  fpccifi- 
ca termini  ad  quem  vltimati , fcd  etiam  ab  vnita- 
te fpatij  formalis:  dicitur  formalis,  id  eft,  fecun- 
dum figuram  redam  , aut  circularem.  Patet, 
quia  fi  fiant  duo  motus  ab  A in  B , vnus  per  li- 
neam redam  ; Se  alius  per  circularem  , fcu  obli- 
quam j ille  motus , qui  declinat  a linea  recta.dc- 
clinat  etiam  a fine  vltimato  linex  rcdx-,&fic 
fi  demum  perucniet  ad  B , hoc  erit  per  accidens: 
quare  , cum  ratione  fpatij  non  habeant  per  fe 
eundem  vltimatum  tcnninum,oon  funt  ciufdetn 
fpecici. 

Dico  quintb  , qudd  fi  motus  confideretur  fe- 
cundum fua  accidentia  , non  eft  ittconuetiicns 
aliquos  motus  efic  diuerfos  fpccie.Sc  habere  rer- 
minum  vltimatum  vnum  fecundum  fpcciem. 
Probatur  ex  Atiftoicic  cap.S.buim , docente  mo- 
tum ignis  Se  lapidis  ad  concauum  Lunx  efie  di- 
uerfarum  fpecicrum , quamuis  habeanr euqdera 
terminum  vltimatum.  Ex  quo  fequitur , qudd 
motus  violentus  dupliciter  contrariatur  motui 
naturali.  Primd , ratione  principiorum  j fi  enim 
mobile  naturaliter  recipit  motum  , talis  motus 
eft  naturalis  : fi  veto  non  recipir  naturaliter  mo- 
tum,eft  violentus.  Secundd , ei  ratione, qui  mo- 
tus cft.fciliccc  ratione  termini  vltimati.  Conea- 
uum  enim  Lunx , verbi  grarii,  noncl } terminus. 
vltimarus  morus  lapidis  ad  ipfum  afeendemis, 
eft  vero  terminus  vltimatus  motus  ignis.  Poteft 
etiam  hxc  concln  fio  probari  a fimiJnbomoenim 
albus.  Se  equus  albus  funt  ciufdcm  fpecici  ratio- 
ne albedinis,  Se  homo  albus, & homo  niger, funr 
diuerfx  fpecici  rarioneaJbedinis  , Se  nigredinis. 
Similiter , morus  lapidis  furfum , Se  mortis  ignis 
futfum  funt  diucr/p  Cpcdei,tatione  accidentium, 
qux  fibi  accidunt,  videlicer,quia  taliter,vci  tali- 
ter recipiuntur  infubicQis. 

Dico  fextd  , qudd , cum  morus  fit  rna'enrf- 
tas  prxdicamcnralis  diftinda  ab  aliis , ipfe  nec 
eft  vnus  , nec  differens  intrin  fece , Se  formalitec 
per  m obile,vci  terminum, vel  tempus, vel  aliquid 
aliud  ab  eo  reali  ter  diftintftum  . immd  omnibus 
illis  fcclulis , omnis  motus  clfct  vnus  numero 


Qusftio  V I.  339 


vnitate  Abi  inrrinfeci  , qux  eft  ex  differentia  in- 
dtuiduali  contrahente  quidiratem  ad  cftcindiui- 
fibile : quamuis  enim  communicer  dicat  ur , qu6d 
accidentia  numerantur  ad  numerationem  fubie- 
Aorum,&  ab  eis  habeam  vnitatem  ,&  diftinAio- 
nem  .tainen  hoc  non  eft  verum,  nif»  fiat  fermo 
devnitate  , & diftinAione  cxtrinfcca  , cum  non 
firpollibileaccidcntia diuetfa  tam  gencte.quam 
fpecie , quam  folo  numero  in  eodem  fubieAo 
fimul  cfle. 

h vfd  vnitatem  numeralem  motui  non  requiritur 
vnitas  motoris.  Nota.qudd  hoc  dictum  eft  verum, 
prout  in  conclufionc  explicatur : quia  Ci  eftent 
plures  motores , qui  inoueanc , vnus  poft  alium, 
motus  non  erit  vnus  numero, fietit  pater  per  Phi- 
lofophum  huius, qui  dicit  quod  motus  proicAio- 
nis  non  eft  vnus , eo  quod  in  illo  motu  non  eft 
tantum  vnum  mouens. 

c jdd  vnitatem  numeralem  motus  requiritur  vni- 
tas numeralis  mobilis.  Nota  ,quod  vnum  accidens 
numero  non  poteft  efte  in  duobus  fubicAis  nu- 
mero, nec  poteft  ex  vno  in  alterum  migrarc:crgo 
vnus  motos  numero  nequit  efle  in  duobus  fubie- 
Ais  numero,  neque  migrare  de  vno  in  aliud;  at- 
que adeh  mobile,  quod  eft  fubie Aum  motus,  de- 
bet efte  vnum  ad  hoc, quod  motus  fit  vnus. 

I J.  d Ex  quo  putet , quod  ad  vnitatem  numeralem  mo- 
tus,Q-c.  Nota,  quod  ad  vnitatem  numeralem  mo- 
tus extrinfecam  reqniritur  vnitas  numeralis  tem- 
poris ,&  vnitas  numeralis  termini  ad  quem  prin- 
. cipalis  8c  vltimati : non  tamen  requiritur  vnitas 
numeralis  cuiuftibet  termini  ad  quem\ requiritur 
etiam  vnitas  mobilis  per  fc, 8c  non  per  accidens: 
oportet  enim  fecundum  Philofophum  qudd  mo- 
bile fit  vnum  per  fe,eo  quod  idem  fubieAum  per 
accidens  poteft  firaut  moucrt  diuerfis  motibus: 
illud  autem  eft  mobile  per  fc  refpeAu  alicuius 
motus,  quod  gratia  fui,  & non  gratia  alterius 
eft  fubieAum  motus ; mobile  amem  fecundum 
accidens  eft  mobile  gratia  partis , ficur  patuit  fu- 
petius.  Idem  etiam  motus  numero  poteft  efte  in 
diuerfis  fubie  Ais  per  accidens. 
e Tamen  dicitur  aliter  , quod  quilibet  illorum  mo- 
tuum tjl  vnu*.  Nota  , quod  quidam  dicunt , quod 
ad  vnitatem  motus  non  requiritur  vnitas  nume- 
ralis fubieAi  denominationis,  fed  fubieAi  inhx- 
fionis.  Ibi  autem  eft  idem  fubieAum  inhxfionis 
in  toto  motu , fcilicec  materia  informata  forma 
. corporcitatis,  qu*  poteft  efte  eadem  in  genito, & 
corrupto.  Vel  dicatur  ,qu6d  fi  nulla  forma  fub- 
ftantialis  manet  eadem  in  genito , & corrupto, 
tunc  ibi  fune  plures  motus  non  continuati  ad  in- 
uiccm,  fed  habiti. 

f Quemadmodum  & metue  animalis  eft  vnus ,&c. 
Nota , quod  motus  progreffiuus  animalis  non  eft 
continuus , aut  vnus  fitnpliciter  ; componitur 
enim  ex  multis  motibus,  vc  motu  pulfus,  & mo- 
tu craAus  , 8c  forte  etiam  ex  multis  quieti- 
bus.Sc  idcd  non  eft  continuus , atque  adeo  Sco- 
rus  non  inrelligic  hic  de  motu  animalis  pro- 
grefliuo,  fed  de  motu  alteutionis  augmen- 
utionis. 

K jld  tertium  de  aqua  , dico , &c.  Nota  , quod 
illa  pars  motus , quae  fuit  fubicAiu£  & adxqua- 
tc  in  parte  moucntc  vfque  ad  finem , eft  con- 
tinua, & vna  numero,  & habet  fubieAum  vnum 
numero:  tamen  partes  motus , qua:  fuerunt  in 
aliis  partibus  mobilis  , terminato:  funt , St  dc- 
ficruntcflc,  cum  partes  mobilis  corrumpeban- 
tur. 

Scoti  oper.  Tom.  / /. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

A M piius  I autem  determinandum  eft.  Iftc  eft  14. 

tertius traAatusquinti,in quo  Philofuphus  Texi.  4*. 
determinat  dccontrarjctatc  motus  Sc  quietis  : & 
diuidirur  iu  tria  capitula.  In  primo  determinat 
dc  contratietare  motuum  inter  fc.  In  fecundode 
contrarietate  motus  ad  quietem , & qtiictutain- 
terfe.  In  tertio  determinat  de  folucioncquo- 
tundamdubiorum  circa  contrarictatcs  motuum, 

& quietum.  Secundum  ibi : Quoniam  autem  mo- 
tui. Tertium  ibi:  Dubitabit  autem  aliquis.  Primum 
diuiditur:  quia  primo  prxmictit  quandam  diui- 
fionem.  Secundo , proloquitur  de  contrarietate 
motuum,  ibi : Eft  autem  qui  ex  contrario.  Diuifio 
eft  ifta,  qudd  ex  quo  motus  non  funt  ad  inuiccm 
contrarij  ratione  icmpotis,  vel  fubieAi  in  quo 
fiunt,  neceftceft  quod  fintad  inuiccm  contrarij 
ratione  terminorum.  Et  hocmultiplicitcr;ptimo 
modo  , quhd  motus  ab  aliquo  termino  iit  con- 
trarius motui  ad  eundem  terminum.  Secundo,  a Utut  «•/- 
quid  illi  fint  contrarij,  qui  funt  i contrariis  ter-  tupojfmut 
minis.  Tertio  , quid  morus  fine  contrarij , qui  ,dteln^4rt’ 
funt  ad  contrarios  terminos.Quarto.quid  motus 
ab  vno  contrario  fit  contrarius  illi , qui  eft  in  • 

aliud  contrarium.  Quinto , quid  illi  motus  fune 
contrarij , qui  funt  a contrariis  terminis  ad  con- 
trarios terminos;  Se  ifta  diuifio  eft  fufficiens.iiec 
poteft  fieri  variatio  pluribus  modis. 

Eft  autem  1 qui  ex  contrario.  Hic  profcquitur;&  Text.  47. 
primi,  de  contrarietate  motuum,  qui  funt  ab 
extremo  ad  extremum.  Secundi,  dc  contratieta- 
tc  mutationum , & tertii  dc  contrarietate  mo- 
tuum, qui  funt  dc  extremo  in  medium  , aut  de 
medio  in  extremum.  Secunda  ibi : Quibus  autem. 

Tertia  ibi:  Qui  autem  ad  medium.  Primi  , ponit 
quinque  conclufiones.  Secunda  ibi : Neque  qui  ex 
contrario  ei.  Tertia  ibi  : Sed  magis  in  contrarium. 

Quarta  ibi : Relinquitur  igitur.  Quinta  ibi : Quo- 
niam autem  differt.  Primo  dicit,  quod  motus, qui 
eft  ab  vno  contrario  , non  eft  contrarius  *.  illi, 
qui  eft  in  aliud  contrarium.  Probatur  : quia 
idem  motus  eft  ab  vno  contrario  iu  aliud  con- 
trarium ; modo  idem  non  contrariatur  fibi  ipfi, 
tamen  dicit  Ariftoteles  quod  licet  fit  idernmo- 
tus.qui  eft  ad  fanitatem  , & ad  argritudinem,  ta- 
men fecundum  aliam , & aliam  rationem  fic  de- 
nominatur. 

Neque  ; qui  ex  contrario.  Secunda  conclufio  I f. 
eft, quod  motus  b ab  vno  contrario  non  eft  con-  Te».  4». 
trarius  motui,  qui  eft  ex  alio  contrario.  Proba- 
tur,quia  pudibile  eft, quod  fint  ex  terminis  con- 
trariis; & tamen  non  fint  nifi  mutationes;  mo- 
di mutationes  non  funt  motus , vt  prius  patuir, 

& per  confcquens  nec  motus  contrarii.  Verum 
eft  tamen, qu6d  ifta  conclufio  eft  fialfa;  fed  intel- 
ligitur  fic , quod  cont rarictas  motuum  non  fuffi- 
cienter  attenditur  penes  hoc  , quod  funt  ex  ter- 
minis contrariis. 

Sedtnagts  in  contrarium.  Ponit  tertiam  con- 
clufionein  , quodmagis  eft c attendenda  contra- 
rictas  motuum  penes  terminos  ad  quos  fune 
motus  , quin*  penes  terminos  a quibus  funt  mo- 
tus. Probatur  : quia  penes  illos  magis  attenditur 
contrarietas.qm  maximi  intenduntur  per  motfi, 
fed  per  motum  intenditur  terminus  ad  quem-,  er- 
go,&c.  Secundo, quia  motus  denominatur  a ter- 
mino ad  quem  , & 11011  ^ termino  a quo  , vt  patuit 
prius:igitur  potius  attenditur  contrarietas  penes 
terminos  ad  quos, quim  penes  terminos  a qwlms. 

F f a Relin 


L'\b.  V .PhyCicotum 


Rtlinquititr  igitur. H\c  ponit  quatiam  conclu- 
fioncm  •,  ftc  ptimb  oftendu  .quot  tactubta  tcflant » 
diccus , quod  non  reflant  mC\  duo  tr.etnbta  ,Cci- 
\tcct , dc  motibus  , qui  funi  ad  tetminos  contra- 
rios •,  St  dc  \Uis,  qui  tum  i tctminis  comtatiis  ad 


quiamcodctn  motu  inuenitut  KuiuCmodi  con- 
ttatictas  tctmtnotum. 

b Aiotwubvno  contrario  non  tfl  contrarim  mo-  lUtmftk 
t m , &c.  Senfus  huius  condufioms  c(i,  quod  mo-  Uk««  t„. 
tus  quatenus  habent  tetminos  a quibat  comta-  "•••* » qui* 


tctmmos  contuitos,  & tacet  de  ptimo  membro,  sios  non  funt  conti  ari) : verbi  gratia , motus  ab  ^ ***'•* 
in  idem : quia  de  iUo  faciet  albo , motus  a nigro  non  funt  conturij.  Ra-  tmi4 1 


i C. 

Text.  49. 


f<tt.  i o. 


quod  cft.  ab  eodem 

poftea  mentionem  5c  fubdit , quod  impoflibile 
cft  motus  i\\os , qui  funt  ad  conttatios  tetminos. 
efle  a contrariis  tctminis  , tamen  cire  non  idem, 
id  eft,  non  ftc  dicuntur  fecundum  eandem  ratio- 
nem. Et  ex  hoc  fequitut  quatta  concludo  .fcili- 
cet,qu6d  ex  eo  praecise  non  dicuntur  motus  con- 
trai»} , quod  fini  ad  conttatios  tetminos.  Patet, 
quia  quantum  eft  ex  ratione  terminorum» poflunt 
clTc  mutationes , 8c  pet  confcqucns  non  motus 
contriti}. 

Quoniam  4 .tutem  di  fert.  Quinta  concludo  cft, 
qudd  illi  motus  funt  contrarii, qui  «i  funt  it  con- 
trariis terminis  ad  comtarios  tetminos.  Proba- 
tur dupliciter  -,  primo  , quia  motus  determinat 
tibi, quod  dt  dc  fubieQo  in  fubic&um,  vt  patuit 
prius : igitur  illi  motus  funt  contrarij,  qui  font  a 
fubie&is  contraitis  ad  fubietta contraria.  Secun- 
di), patet  5 induttionc;  5c  inducendo  dicit  quod 
addifccrc  , * fic  decipi  funt  contraria , & hoc  eft 


vetum:  quia  per  fe  ipfum  cftcomuriura  cj.quod 
eft  decipi  per  fe  ipfum  : & eodem  modo  addifcc- 
re  pet  alium  eft  contrarium  ci , quod  eft  decipi 
per  alium. 

Tett.  j t.  Quibat  6 autem.  Hic  determinat  de  contrarie- 

tAtc  mutationum;  & ponitur  ifta  conclufio.quod 
mutatio , qux  cft  ab  aliquo  termino  , cft  contra- 
ria mutationi , qux  eft  ad  eundem  terminum.  Ec 
probat  exemplariter  de  generatione  , & corru- 
ptione, quarum  vna  eft  ab  aliquo  rermino,&  alia 
eft  ad  eundem  terminum. 

^Text.  js.  Qui  tutem  7 ad  medium.  Determinat  dc  con- 
trarictate  * motuum  , qui  funt  ab  extremis  ad 
medium,  aur  dc  aliquo  mediorum  ad  extremum, 
diceus  , quod  eodem  modo  illi  motus  funt  con- 
trarij , quemadmodum  illi  qui  funt  ab  extremo 
ad  extremum : nam  medium  comparatum  ad  ex- 
tremum, habet  vicem  alterius  extremi, vt  diftum 
fuit  prius : verbi  gratia  , fufeum  comparatum 
albo  habet  vicem  nigti , & comparatum  nigro 
habet  vicem  albi. 

ANNOTATIONES. 


tio  cft  , quia  ambo  poflunt  tendete  ad  eundem 
terminum  vltunatum  •,  5c  ftc  motus  acris  i con-  / 
cauo  Lunae  ad  concauum  ignis  , 5t  motus  ciof- 
dem  acris  k centro  terrx  ad  idem  concauum 
ignis, non  fune  contriti}  •,  quia  conttaucias  non 
fumitut  a tctminis  a quibus.  Patet  etiam  , qaia 
duo  motus  in  idem  tendentes  non  funt  contra- 
n}  i duo  autem 'motus  ,qui  funt  a tctminis  con- 
ti avus  , poliunt  in  idem  tendete : nam  motus  ex 
albo  non  femper  terminatur  in  nigtum.fcdin 
medio  colote  coloratum  , puta  in  rubeum  :U 
pamer  motus  qui  cft  ex  nigro  poteft  terminati  in 
rubeum  .motus  autem  ,-qui  funt  ad  eandem  for- 
mam , non  vident  ut  c fle  contrar  i}.  Adde  quod, 
vt  hic  dicit  Scotus , motus  non  differrent  a mu- 
tationibus : nam  & dux  mutationes  funt  a ter- 
minis contrariis , vt  generatio  k nentfe,ic corru- 
ptio ab  eft. 

c Magu  tfl  attendenda  cantrarietae  metuum,  &c. 

Nou , quod  illi  motus  funt  contrarij  .quotum 
tetmini  ad  quot  funt  conti aiij , vt  motus  adfa-  * 
nitatem , & ad  xgtitudinem ; & illi  motus  funt  ^rnjH|  ^ 
contrarij, quorum  termini  a quibus,  Sc  termini  ad  q00, 
quos  lunt  contrarij  ,vt  motus  a fanitate  ad  xgti-  «wwy. 
tudinem , & motus  ab  xgritudine  in  fanitatem. 

Illi  etiam  motus  funt  contrarij , quorum  termi- 
nus a quo  vnius  eft  terminqs  ad  quem  alterius, 
vt  fi  moneatur  aliquod  mobile  k calore , & aliud 
ad  calorem,  funt  motus  contrarij.  Et  cxhocfc- 
quitur , quod  generatio  opponitur  corruptioni, 
hoc  vltimo  modo , quia  terminus  a quo  genera- 
tionis hominis , verbi  gratia  , eff  terminus  ad 
quem  corruptionis  ipfius , exteri  autem  duo  mo- 
di conuemunt  motibus  contrariis;  Scotus  ta- 
men notat  vnum  in  quarta  condufione:  quod 
non  dicuntur  prxeise  motus  contrarij,  quia  fune 
ad  terminos  contrarios  , quia  etiam  mutationes 
fum  ad  tertninos  conttatios , & tamen  non  funt 
motus. 

A Ilii  motus  funt  cemranj,  qui  funt  a centruriu,&c.  Cmremtu 
Nota , quod  fenfus  huius  condufioms  cft , qudd 
contrarictas  motus  fumitut  k — ^ 


contrarictate  , 


*7- 

Ilum  In  ju» 

rerminui  i qudd  motus  in  quo  terminus  a que  eft  contrarius 
qoo#/f  <m-  termino  ad  quem,  non  poteft  dici  contrarius  ei, 
tmriuj  ter-  • fn  fuum  contrarium  , id  eft  , motus  quo- 
tnm*  ad  que  1 ,,  . ^ 

nitenti  ne  ru,n  terminus  4 7«*  vnius  cft  terminus  ad  quem 
tut  »:n  ejl  tlli  alrcrius , tantum  abeft  vt  fint  contrarij , qudd 
etntrnrun.  funt  vnus , iddmquc  motus  rcalitcr;  nam  idem 
motus  cft  dc  termino  a que  ad  termintlm  ad  quem, 
qui  funt  termini  contrarij ; idem  enim  cft  motus 
fecundum  rem , qui  eft  a fanitate , & qui  cft  in 
Xgritudinem  , differens  folii  m ratione:  quia  eft 
generatio  vnius , fcilicet  «grirudinis  , & cu rru- 
ptio  alterius,  fcilicet  fanitatis.  Er  ex  hoc  fequi - 
rur,  quod  motus,  in  quo  terminus  a que,  eft  con- 
trarius termino  ad  quem  alterius  motus , non  eft 
liii  contrarius : vetbi  grarii , fi  morus  aliquis  fit 
ab  alhcdine,  & alius  ad  nigredinem  , non  funt 
contrarij  ei  ratione,  qui  terminus  m que  vnius 
opponitur  termino  ad  quem  alterius ; Sedatio  cft. 


vtriufque  rei  minorum  ; quia  contrarietas  ali*  tno/futm 
* \jfOtmqui  tfl  ab  v no  contrarie , frc.  Nora,  quorum  fumitur  fecundum  fpeciem  , $c  ratio-  mtemm. 
IVAquod  fenfus  huius  condufioms  eft,  nem  ipforum  ; fcd  propria  ratio  motus  eft,  qudd 

fit  inter  duos  terminos  poficiuos.  Aliter  enim 
ccnfenda  eft  contuderas  motuum,  & aliter  mu- 
rationum  : cum  enim  inter  mutationem  , Se 
morum  hxc  fic  differentia , quod  illa  fit  inter 
terminum  «Armatum , &c  negatum  coutradi&o- 
rios , hic  verd  inter  duos  poficiuos  contrarios , 
vt  ditftum  cft  ftipri  text.  7.  fequitur  contiarium, 
quod  contrarius  fit  ci,  qui  econuerfo  habet  ter- 
minos contrarioj.vr  motus  ex  faniratem^gritu- 
dinera  contrarius  cft  ci , qui  cft  ex  xgritudine/n 
/anirarem. 

c Addifcere,  & decipi  funt  contraria.  Nota, quod  1 9- 

feientia  fir  aur  per  ftudium  finedodore,  & hxc  Sei***?*  . 

dicitur  in  uentio : aur  accipitur  k dodore.  & hxc  *****'  J 
dicitur  difciplina,  quatenus  recipitur  in  difeipu- 
lo:  dodtlna  vero  prout  procedit  k magillro,  vel 
k dodore.  Ec  pariter  error,  liue  ignorantia , aut  Erae  f«* 
fir  ab  inrciufcco  per  amilUonctn  feientix  3c  hxc  e4M>l 
dicitur  ,mr’ 


Generatio 

bfUM. 

Geuetationet 
f uourodtfnt 
mmnru. 


10. 


II. 


Quaeftio  VI.  341 


dicitor  obliuio;  quz  contrariatur  inuentioni: 
aut  iit  ab  alio : Sc  hxc  dicitor  deceptio  « qua; 
contraria  eftdifcipltnx,  Sc  hoc  cft  quod  ait ,difct- 
re  contrarium  die  ipii  decipi  .,  non  per  fe  ipfum, 
fcd  per  alium. 

F Mutitio  qua  efi  ab  ili  quo  terminato, &c.  Nora, 
qudd  duplex  cftgencrario,fcilicer, generatio  (im- 
pliciter , quz  cft  ad  ejfe  (impliciter  , quod  eft  effi 
fubftamix ; & generatio  frcunddm  quid , quz  eil 
ad  effe  fecundum  quid , fcilicet  ad  tjft  accidenta- 
le. Vnde  generationes  fecundum  quid,  in  qui- 
bus (impliciter  funt  contraria , cont rat iantur  Co- 
lum ratione  terminorum  id  quot : quia  termini 
'aquibm  non  funt  poiitiui , ied  negatiui , vt  ge- 
neratio albi  ex  non  albo  ; contrariatur  genera- 
tioni nigri , ex  non  nigro , ratione  albedinis  , Sc 
nigredinis  : quia  non  album  , & non  nigrum  ni- 
hil dicunt  poiitiuuin.Mutationum  autem  (impli- 
citer , quz  proprie  non  habent  contrarium,  qua- 
les funt  generationes  fubftantiarum  , contraric- 
tas  fumitur  refpeftu  eiufdcm  termini , qui  cft 
terminus  4 quo  vnius  mutationis,  Sc  terminus  id 
quem  alterius  ; vt  corruptio  acris  contrariatur 
generationi  eiufdem  , quia  corruptio  e(l  perdi- 
tio ip(ius  tffe  , generatio  verd  eiufdcm  acquifi- 
tio;  terminus  enim  id  quem  corruptionis  non 
exprimitur  pofitiud,  (icut  nec  terminus 4 Rege- 
nerat ion  is. 

I Determinat  de  contririetite  metuum , &c.  No- 
ta , quod  motus  procedentes  i terminis  conrra- 
riis  ad  medium  , Sc  i medio  ad  terminos  contra- 
rios , funt  oppo(iti  ■,  verbi  gratia , motus  ab  albo 
in  fufeum , Sc  motus  a nigro  in  fufeum : Sc  fimi- 
liter  motus  a fufeo  ad  album  , & i fufeo  ad  ni- 
grum. Piobatur,  quia  medium  habet  rationem 
vtriufque extremi.  Ex  his  fcquitur  contrarictas, 
morum  primd , Sc  per  fe  fumi  & terminis  id  quot, 
quamuis  eonfecotiue  fumatur  a terminis  aqui- 
Ime.  Sedviderur  Ariftotclcs  c(Te  (ibi  contrarius 
hic,  & in  ttxt.  48.  vbi  arguebar  contrai ictatem 
motuum  non  attendi  penes  terminos  1 quibus, 
eo  quod  nonnunquam  tendunt  io  eundem  ter- 
minum , fcilicet  in  medium  : hanc  contradictio- 
nem tollit  Scotus  illis  verbis : fufeum  computa- 
tum ilbo  bibet  vicem  nigri  , & comparatum  nigro 
habet  vicem ilbi:  quibus  verbis  vult  dicere  ,qudd 
liede  motus  ab  albo  in  rubeum , & a nigro  in  ru- 
beum fim  contrarij : non  tamen  propter  conrra- 
rictacem  iliorum  terminorum  1 quibus , fcd  pro- 
pter contracieratem  terminorum  id  quot. nam 
rubeum  clt  quodammodo  nigrum  contrarium 
albo , Sc  quodammodo  album  contrarium  nigro; 
Sc  ide$  vrimur  co.vt  duobus  contrariis;  atque 
adeo  motus  ab  albo  in  rubrum  cft  ab  albo  quo- 
dammodo in  nigrum ; Sc  motus  d nigro  in  ru- 
beum e(t  i nigro  quodammodo  in  album  ; Sc 
proptcrca  funt  conrrarij , Sc  eadem  ratione  mo- 
rus ex  rubeo  in  album  cft  quodammodd  ex  ni-» 
gro,  demotus  ex  rubeo  in  nigrum  , cft  quodam- 
modo cx  albo. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Qfroniim  autem  1 metui  non  folum  metuo  , &c. 

Hoc  eft  fecundum  capitulum,  in  quo  Ati- 
ftotcles  determinat  de  contrariecate  motuum,  & 
quietum  inter  fe:  & diuidirur, quia  primd  , de- 
terminat de  contrarierare  motus  ad  quietem.  Se- 
cundd,de  contrarierare  quietum  inrcr  fe.  Ec  ter- 
tio 1 de  contrarietate  mutationis  , Sc  immutatio- 
Scoti  oper.  Tom.  1 /. 


nis.  Secundum  ibi : Simul  neten , & intucem.  Ter- 
tium ibi:  Quibo*  lutem  non  funt  contrarii.  In  pri- 
mo oftendir , qudd  morus , Sc  quies  conti arian- 
tur.  Secundo , oftendit  qualis  moius  quali  quieti 
(it  conrrariu$,ibi : Qualt*  autem  quali.  Prima  con- 
cludo eft,  qudd  motus,  Sc  quies  contrariantur. 
Probatur,  quia  non  foliis  habitus  contrariarur 
habitui,  fcd  habitus  etiam  contrariatur  priua- 
tioni , accipiendo  fciliccr  contrai  ictarem  largi, 
prout  fe  extendit  ad  oppofirionem  inter  priua- 
tionem  , Sc  habitum  ; fed  quies priuariuc  oppo- 
nitur motui  : igitur  motus  , Sc  quies  contra- 
rianrur. 

Quili*  lutem  quali.  Hic  oftendir  qualis  morus 
quali  quiert  (ic  contrarius.  Vbi  fcicmlum , quod 
refpe&u  eiufdcm  morus  funt  dux  quietes;  vna 
fciliccr  in  termino , 1 quo  , Sc  alia  in  termino  id 
quem.  Tunc  ponitur  ifta  concludo  , quod  motu» 
non  contrariatur  quieti  in  termino  id  quem. Pro- 
batur , quia  motus  ad  aliquem  terminum  , Sc  ille 
terminus  (ic  fe  habenr,  (icut  finis , & 'ordinatum 
ad  finem , quz  non  contrariantur  ad  inuicem. 
Sccundaconclufio  , morus  * contrariatur  quieti 
in  rcrmino4R0.  Probatur , quia  morus,  Sc  quies 
conrrariancur , per  primam  conclufionem  •,  fed 
inorus  non  contrariarur  quicri  in  termino  id 
quem,  per  fecundam  conclufionem : igitur  cont  ra- 
riarur  quieti  in  termino  1 quo. 

Simul  x autem,  Hic  oftendir  quietes  effe  ad  in- 
uicem contrarias:  & ponitur  ifta  conclufio, quies 
contrariatur  quieti.  Et  capit  hic  quietem  pro 
difpofitionc,  fecundum  quam  mobile  quiefeit  In 
altero  terminorum  morus.  Probatur  conclufio, 
quia  morus  funt  ad  inuicem  conrrarij : igitur  Sc 
quietes  funr  ad  inuicem  conrrariz. Tenet  confc- 
quentia,  quia  non  apparet  poflibile.qudd  motus 
contrarientur  , (inc  hoc  qudd  contrarientur 
quietes ; & tunc  cxcmplificat  Atiftotcles , qudd 
in  motibus  contrariis  quies  in  termino  4 quo- 
vnius  non  contrariarur  quieti  intermino  ad  quem 
alterius ; (icut  fanatio  , Sc  xgrotatio  funt  inorus 
contrarij,  Sc  ramen  terminus  .i  quo  vnius  cft 
idem  cum  termino  ad  quem  alterius , fcilicet  fa- 
ni tas:  fed  quies  in  termino  ad  quem  vnius  contra- 
riatur quieti  in  termino  id  quem  alterius , & eo- 
dem inodo  de  termino  1 quo , Sc  vniucrfalircr 
rofpc&u  eiufdcm  motus  quies  i qua  incipit  ille 
motus,  contrariatur  quieti , ad  quein  terminatur 
ille  motus. 

Quiboe*  3 autem  non  funt  contrarii.  Hic  deter- 
minat dc  contrarietate  mutationis  , Sc  immuta- 
tionis. Et  primd , prxmitrit  vnain  fuppofitio- 
nem, dicens , qudd  terminus  priuatjuus  mutatio- 
nis , vr  terminus  ./  Regenerationis , non  debet 
dici  quies,  fed  immutatio.  Tunc  mouct  dubium, 
quia  fi  generatio  eficrex  fu  b i eft  o in  fubicftum, 
tunc  non  efler  dubium  , quinquies  in  termino 
a quo  conrrariaretur  generationi, fed  quia  non  cft 
de  difpofitionc  affinnariua , ided  dubium  cft, 
an  quies  fibi  contrarictur.  Refpondctur  , po- 
nendo iftam  conclufionem , qudd  immutatio  in 
termino  1 Regenerationis  cft  contraria  genera- 
tioni. Probatur,quia  (icut  fe  habet  quies  ad  mo- 
tum .ira  immutatio  ad  mutationem  ; fcd  quies 
contrariatur  motui : igitur  immutatio  contraria- 
tur mutationi.  Sccundd  arguitur , qudd  quies 
non  contrarictur  morationi : quia  omne  illud, 
cui  contrariatur  quies  , cft  motus , vel  quies  , vt 
patet  cx  przccdcnribus ; fed  mutatio  nec  cft  mo- 
tus, nec  quies ; ergo,  Scc. 

Ff  > 


Motui  ton- 
t unatur 
quieti. 


Motui  *'* 
oouirnnainr 
quieti  in  ter- 
mino  ad  quf, 
fed  $n  termi- 
no a quo. 


IX. 

T:xt.  ,4. 
eoi 

tnrintnr 

quieti. 


M- 

Tctt.  i J. 


Immutatio 
in  termino  i 
quo  ftnora- 
ttonu  efi  e in- 
trari* rent- 
rationt. 


ANNO 


lib.  V . T h^ficorum 


XNliOTXTlO. 


OmaW  nmimi  * \K  0 1 tu  contr  oriantur  quieti  in  termino  i quo. 

«i»  fontF4f.ui  IVXNoia , qubd  omnis  motus  eft  conua- 
?t*  ? * tius  quieti , quae  cft  fub  tetmino  « quo ; vetbi  gta- 

^ tia , motus  lui  fum  eft  comi  anus  quieti , qux  cft 

deotfum  , & motus  calcfaftionis  conttatiatut 
quieti»  quae  eft  fub  frigiditate.  Nam  motus con- 
tiatiauu  quieti  eiufdcm  genetis  motus*»  vc\  ergo 
quieti » qux  Cub  tetmino  ai  qncrn,  vc\  quieti,  quz 
cft  fub  tetmino  4 quo  ; nqn  quiiti  fub  tetmino  ad 
qnotn.quia  comtatia  non  limul  acquiruntur,  mo- 
tus autem,  & tetminus  ad  quem,Sc  quies  fubtet- 
mino  ad  quem  , ftmul  acquituntut  ;etgo  motus 
conttatiatut  quieti  , qux  cft  fub  tetmino 4 qua. 
Dixi  notantet  , manu  centrorutntr  (j  usti  i tiufdem 
generi*,  quia  conttatia  debent  effe  eiufdcm  ge- 
netis ; modb  quies  Sc  motus  opponuntur  in  ra- 
dice  conttatietatis , fciiicei  ptiuatiuc . V nde  mo- 
tus deaibationis  non  opponitur  quieti  in  fanita- 
te , fcd  quieti  in  nigredine. 


14. 
Texi.  5«. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

Dubitabit  1 autem  aliqui*.  Hoc  cft  tertium 
capitulum  huius  tra&atus,  in  quo  Philofo- 
phus  foluit  quxdam  dubia  circa  comrar ietatctn 
motus  8c  quietis:  Sc  prirob  mouct  tres  dubitatio- 
nes. Secundo,  mouet  alias, ibi : Dubii  atterit  autem 
fmajft.  Pnma  in  tres  , fecundum  rres  dubitatio- 
nes. Secunda  ibi : Habet  autem  dubitationem.  Ter- 
tia ibi  : Habet  autem.  Piim6  , mouet  dubitatio- 
nes. Sccundd,  foluit, ibi : Aut  fi  eft.  Dubitatio  eft 
ifta,  quare  in  tnoiu  locali  inuenitur  conttarictas, 
fecun  lum  'naturam  , frater  naturam  ; Sc  tamen  non 
in  aliis  motibus  ,vel  mutationibus: vetbi  gratia, 
graue  naturaliter  defecndit , Sc  violenter  afeen- 
dic , ira  vt  eius  afccnfus , Sc  defccnfus  ftnt  con- 
irarij.non  fimpliciter,  fcd  quantum  ad  hoc,quod 
eft  elfe  fecundum  naturam  • vel  prxter  naturam, 
Sc  tamen  in  aliis  motibus.vcl  mutationibus  non 
eft  ita  , quia  ficut  dicimus  aliquid  generari  na- 
turaliter, ita  dicimus  aliquid  corrumpi  naturali- 
rer ; Sc  ita  dealiis  mutationibus. 

Tctt.  57.  Aut  fi  1 e fi.  Hic  foluit  dubitationem  , ponen- 

*^am  condufionem  • qudd  in  omni  genere 
tnutmtur  motuum  inuenitur  conrraricras  fecundum  natu- 
trwurieta*  ram,  & prurr  naturam.  Et  primo, probat  cara.  Se- 
fituik m na-  eundo  , oftendit  in  fpeciali  de  quibufJam  quali- 
*“  ter  contrariantur  fecundum  prxdiftum  modum, 
ibi : Erunt  eigo.Priaia  concluflo  probatur  primd, 
de  corruptione  : nam  quxdam  cft  corruptio  • 
naturalis,  quz  fit  ex  fen  ia  , Sc  alia  violenta,  vr 
iacerfc<ftio,vei  con>buftio,&  huiufmodi:  modd 
zcfpc&u  eiufdcm  rei  iftx  corruptiones  coatra- 
rianrur  non  flmpJicircr:  quia  funr  eadem, fcd 
quantum  ad  hoc . quod  eft  efte  fecundum  natu- 
ram , & przrer  naturam.  Secundo , patet  dege- 
neratione; nam  quxdam  eft  naturalis,  vc  notum 
cft,&  quxdam  violenta,  St  prxter  naturam  ; vr 
ii  propter  inordinationem  temporis  in  hyeme 
generentur  flores , ifta  generatio  dicitur  prxter 
naturam,  coqudd  flat  prxter  confi  ictum  curfum 
narurx,  firnon  poteft  expedare  debitum  flneni, 
fcilicet  fructuum.  Similiter  poteft  dici,  qudd 
generatio  fequens  corruptionem  violentam  eft 
etiam  prxter  naturam. 

Tcrrid.pater  de  augmentatione,Sc  diminutio- 
ne  ,'vr  A aliquid  augmentetur,  rei  diminuam r 
propter  iufkivitatcm,yt  accidit  iuuenes  augmen- 


. tf 
f*utr  notu- 
ram. 


*!■ 


tari  multum  poft  febrem  acuum,  propter  excef- 
fum  caloris.  Quarto,  patet  ) inalxctaiione*  quia 
fanatio  dicitut  natutalis,  fi  h ai  in  diebus  criticis, 
fit  dicitur  prxter  naturam  , fi  non  fiat  in  diebus 
criticis. 

Erunt  ergo  carrupt  knei  contraria.  Hic  declarat  in  1*. 
fpeciali,  qux  conttatiantuc  ad  inuicetn  prxdido 
modo, fcilicct, fecundum  naturam  , Sc  prxter  na- 
lutam.  Et  primb,  oftendit , qux  mutationes  funt 
prxdi&o  modo  conttatix.  Secundo  , qui  motus. 

Tcrtib  qux  quietes.  Secunda  ibi:  Omni»»  igitur. 

Tertia  ibi ; Et  quietu  etiam  firmliter.  Primi»  dicit, 
qubd  non  folura  cottuptio  cft  conttatia  genera- 
tioni *,  fed  etiam  corruptiones  funt  ad  inuicetn 
conttatix, non  fimpliciter,  fcd  fccund&m  predt* 
das  conditiones, quia  quxdam  cft  fecundum  na* 
tutam  , & quxdam  pxxter ; 8c  vocat  Ariftoteles 
corruptionem  fecundum c naturam,  dulcem  ,6e 
violentam,  ttiftcm.V nde  corruptio  natutalis  di- 
citut  dulcis,  fcilicet  minus  triftis  , qu^m  violen- 
ta; tamen  fecundum  antiquos  in  corruptione 
naturali  non  cft  triftitia. 

Omnino  4 igirw.Hic  oftendit, qobd  motus  funt  Tcst.  1». 
ad  inuicem  contrarij  ,dido  modo , dicens, quod 
refpedu  eiufdcm  mobilis,  vt  grauis,  motus  con- 
trari),  vt  motus  futfuin.de  motus  deorfum  ,non 
folum  funt  contrarij  fimpliciter,  immb etiam  fe- 
cundum ptxdidas  conditiones , quia  terra  natu- 
raliter defeendit,  & violenter  afeendit. 

Et  quietes  5 etiam  firmliter.  Hic  oftendit,  qux  *£• 
quietes  fune  ad  inuiccra  conttatix  fecundum  Tcstso. 
prxdi&as  conditiones,  dicens,  qu&d  vniucrfalitec 
quies  in  termino  ad  quem  motus  naturalis , eft 
contraria  quieti  in  termino  adquem  motus  vio- 
lenti : Sc  caufa  cft  , quia  motus  qui  funr  ad  illas 
quietes  funt  ad  inuicetn  connati) , & contrane- 
us  motuum  prouenit  ex  contranetatc  termino- 
rum, vt  patuit  prius. 

Habet  6 autem  dubitationem.  Hic  mouet  fecun-  Tcxt.  i\ 
dam  dubitationem, 5c  cft  ifta.vtrum  omnis  quie- 
tis , qux  non  femper  cft.flt  generatio  ? Arguitur 
qubd  fle : quia  omnis  illius  , quod  aliquando  eft, 

Sc  aliquando  non  eft, eft  gencratio:ergo,  Scc.Rc- 
fponder  Philofophus,  ponendo  iftam  concluflo- 
nem  , quAd  non  omnis  quietis . qu*  non  Icmper 
cft,  cft  generatio  naturalis.  Vbi  kiendum , quod 
pctfiare  intendit  inclinari  ad  quietem.  Hoc  Ibp- 
pofiro,  probatur  concluflorquia  quietem  genera- 
ri non  eft  aliud  , quam  mobile  motum  inclinari 
ad  quietem;  fcd  non  omne  mobile  motum  incli- 
natur naturaliter  ad  quietem , fcilicet  ad  quam 
tendit  ille  motus;  igitur  non  omnis  quietis  eft 
generatio  naruralis.Maior  parer  ex  fuppoflto;& 
minor  probatur  dupliciter.  Primd,  quia  mobile, 
quod  inclinatur  naturaliter  ad  quicrem,  vrlocitb 
mouerurinflnc  motus, quam  in  principio.  5e- 
cundd,  quia  mobile  motum  nunquam  tradit  na- 
turaliter ad  quietem , nifl  moucaturad  fuum  lo- 
ca m naturalem  , fed  non  omnis  quies  alicuius 
mobilis  cft  in  fuo  loco  naturali : igitur  non  om- 
nis quietis  cft  generatio  natutalis. 

Habet  7 autem  dubitationem.  Hic  mouet  ter-  *7* 
fiam  dubitationem  ; Sc  cft  ifta  , vtrum  quies  in  Text.su 
tetmino  d quo  flr  contraria  morni?/lrguitur  quod 
non : quia  quies  in  termino*  quo  , Sc  motus  funt 
Amuli  igitur  non  conrrariantur.  Tener  confe- 
qu entia  : quia  nunquam  contraria  funt  Annii.  i 
Rcfpondet  Ariftoteles  quod  motus  magis  con-  nuttoriot" 
tratiatur  motui, qnbm  qnies  quieti : quia  illa  ma-  f*'" 

gis  contrariantur,  qux  non  poliunt  c(Tc  timui  fe ■ 1*" 

eundum 


=■ 


Quatio  VI. 


343 


ift. 

Tau*. 


Tat.<f. 


imfttrt  tjl 
tturt  «ex- 


eundum fe  torum , nec  fecundum  partem  , quam 
illa  qu*  padunt  cfle  fimul  fecundam  pateem; 
modo  comranj  motus  non  po/Tunc  ede  hmul, 
nccaliquar  partes  eorum  ; & tamen  motus,  & 
quies  liant  fimul  .faltem  fecundum  partem  :quia 
mobile  , quamdiu  mouetur  , habet  aliquid  de 
quiete  in  termino  k quo quia  habec  aliquid  de 
difpofitione,fub  qua  quiefeebat  ante  motura. 

Dubitttterit  8 tutem  forujfe  qui/.  Hic  Ariftotc- 
les  mouet  <*  alias  tres  dubitationes.  Secundam 
ibi : Qucnitm  tutem.  Tertiam  ibi : Forte  tutem. 
Et  idx  dubitationes  funt  valde  propinque  dua- 
bus pritis  motis.  Prima  dubitatio  ed.Cura  quies 
preter  naturam  , vt  quies  grauis  furfum  contra- 
detur motui;  vtr&m  hac  illa  quies , videtur  qu&d 
fic:quia  illa  quies  ed,ciim  ante  non  fuerit;  igitur 
fir.  Sed  contrarium  arguitur : quia  quietem  heri 
non  ed  aliud  quam  dare, id  ed,  inclinari  ad  talem 
quietem  ; fcd  mobile  non  inclinatur  ad  talem 
quietem  , vt  diftum  fuit  prius:crgo.  Rcfpondec 
licui  foluebatur  ante, quod  illa  quies  non  hc  natu- 
raliter,id  ed, fecundum  naturalem  inclinationem 
mobilis, fcd  ht  violenter,  fcilicec  contra  cius  na- 
turalem inclinationem. 

QuonUm  9 tutem.  Secunda  dubitatio  ed  , quia 
ex  quo  motus  furfum  contrariatur  motui  deor- 
funi , & duplex  inucniacur  motus  furfum  ; vnus 
fcilicet  ignis , qui  afeendit  naturaliter ; Bc  alter 
terre , qux  afeendit  violenter : dubium  ed , quis 
idorum  motuum  furfum  contrarictur  motui  dc- 
orfutn  iphus.Rcfpondet  Philofophus  quod  vrer- 
que  hbi  contrariatur, fcd  diuerfimode  : quia  mo- 
tas furfum  iphos  ignis  contrariatur  libi  fecun- 
dum terminos, & fecundum  didantiam ; fed  mo- 
tus furfum  terre  contrariatur  libi  dupliciter.fci- 
licet  fecundum  terminos, & etiam  fecundum  na- 
turam^ preternaturam. 

Ferte  10  tutem.  Hic  mouet  tertiam  dubitatio- 
nem , que  ed  omnino  eadem  cum  tertia  dubita- 
tione prttis  mota  in  prima  partc.Habet  autem  du- 
bitationem fi  contraria, Bcc. 

Explicit  expohtio  libri  Phylleorum. 

AN  NOTATIONES. 

* V tdtm  e fi  corruptio  netur  «lis  , que  fit  ex  fe~ 

Nota  quid  Aridoteles  x.de  Catio  text. 
j7.ait , quid  fenefeere  ed  contra  naturam.  Dicas 
quod  illic  loquebatur  Philofophus  de  natura  par- 
ticulari, qua  vnaqueque  res  appetit  fcconfcrua- 
re  in  effit , nihilominus  fene&us  ed  ab  intrinfeco 
ex  a&ione,&  repaflione  calidi, & humidi. 
b Si fitt  im  diebus  criticit.  Nota  quid  critici  dies 
idem  funt, qui  iudiciales, puta, quibus  futuitur  iu- 
dicium  infirmitatis;  Bc  in  illis  (olent  morbi  natu- 
raliter terminari : quoniam  ergo  in  aliis  diebus 
infperatoinhrmi  liberantur,  dicuntur  fanationes 
quodammodo  violente. 

c Corruptionem  fecundum  neturum  dulcem , Bcc. 
Nota  quod  per  corruptionem  dulcem  D.  Tho- 
mas  intelligir  eam  corruptionem  , qua  imper- 
f eidum  corrumpitur,  pcrfeidumque  generaturjvt 
cum  aer  corrumpitur  in  ignem  : fed  tridis , in- 
quir.ed  illa,  qui  c conuerio  ignis  conuertittir  in 
acrem.  Quidam  ver  A dicunt  qu6d  Aridoteles  lo- 
quitur de  corruptionibus  accidentalibus,  vt  cor- 
ruptio egritudinis  dicatur  dulcis , corruptio  ve- 
r6  fanationis  nidis.  Scotus  vero  vnittcrfalitcr 
dicit  corruptionem  naturalem  eflc  dulcem, id  ed, 
mintis  tridem  ,quim  fit  ea  que  cd  contra  na- 


19. 


tutam.  Vnde  colligit  Aridoteles  qnAd  corruptio 
/impliciter,  id  ed,  ea  ratione,  qua  corruptio  uon 
opponirur  alteri  corruptioni , fed  generationi; 
cottuptio  autem  talis  , id  ed.quatenus  haber  ta- 
lem qualitatem, puta  quod  ed  natutalis,  aut  lua- 
uis,  opponitur  corruptioni  habenti  contrariam 
qualitatetu.vr  pote  violente  ttidi. 

« Dubis  tuer  it  tutem  forttjfe  y»o,&c. Nota  quod, 

vt  dicit  S.Thomas,  in  exciuplatibus  Gtxcis  fc- 
quentes  textus  non  habentur , nec  etiam  ( vt  di- 
cit Commetator)  habentur  in  omnibus  Atabiris; 
videntur  autein  hic  a(Tumpti,vcl  ex  Eudemio,vel 
ex  Theophrado.Ec  certe  nec  materia , nec  di&io 
grauitatem  refert  Aridotelis  , neque  Argyrop. 
neque  Varab.  nec  boni  tradu&orcs  transferunt. 

Nota  fccund6,qubd  cum  Philofophus  dicit  in  Lil(frM  fe^M 
text.}  j. lineam  regiam,  Bc  lineam  circularem  non  & tMrmM 
e/Teciufdcm  fpeciei,  hoc  debet  intclligicx  parte  qutm»d»dif- 
re&itudinis , & curuitatis.  Vnde  edo  qu6d  ea-  ferent  finit. 
dem  lineq  aliquando  fit  reda , Bc  interdum  circu- 
laris, vt  puta.li  incuruerur , vel  in  redum  exten- 
datur , reditudo  tamen  Bc  curuitas  alta , Bc  alia 
fpecic  cd. 

Nota  tertio, quid,  cum  Philofophus  dicit, 
text.  41.  quid  oportet  omnem  motum  c(Tc  regu- 
larem,  & irregularem;  quid  fecundum  Com- 
mentatore ed  proprium  corporis  ctrlcdis, fecun- 
dum quid  cd  cceledc:quia  motus  cius  femper  cd 
xqualis , fcd  non  cd  proptiuin  corporis , Iccun- 
dum  quod  ed  motum,  nulli  enim  corpori  lecun- 
dim  quod  cd  motum  repugnat  quid  motu*  cius 
(itxqualis,&  inxquaiis,  regularis,  & irregularis: 
nunc  autem  ed  ferroo  in  hoc  libro  de  motu  non 
fecundum  quid  ed  motus  alicuius  corporis  , fcd 
fecundum  quid  ed  motus  rantuin.Ei  ft  arguatur, 
quod  motus  ed  irregularis , qui  non  ed  vnifor- 
rais.fccundura  omnes  fuas  partes  in  velocitate, & 
tarditate ; fed  omnis  motus  cd  huiufmodi : ergo 
quilibet  motus  cd;irrcgtilari$,&  nullus  regulans. 

Minor  patet  de  motu  fphxrx.qui  dicitur  ede  re- 
gulari (fimus  ; quia  partes  eius  circumferentiales 
velocius  monentur, quim  partes  centralc$:quaii- 
to  enim  aliqua  pars  eius  cd  propinquior  cirtum- 
fercniix,canto  citius  mouetur  ; cum  maiorem 
circulum  deferibat  in  xquali  tempore  , quam 
pars  centralis  in  eodem  tempore.  Similiter,pro- 
baretur  de  qualibet  fphxra  cuiuflibct  corporis 
cccledis.  De  aliis  motibus  patet  , quia  omnis 
motus  naturalis  velocior  ed  in  huc  , quam  iu 
principio,  Bc  omnis  motus  violentus  c contra. 

Cum  ergo  omnis  motus  h t naturalis,  vel  violen- 
tus , fequitur  qu&d  nec  motus  cccli , ncc  aliquis 
alius  motus  cd  regularis. 

Dicendum  , quod  duplices  funt  partes  motus.  . 0 
Quxdam  accipiuntur  fecundum  diuihouem  mo-  u»tmpert*t 
bilis , quia  alia  , Bc  alia  pars  motus  cd  in  alia  & funt  dupli- 
alia  parte  mobilis : Bc  quxdam  accipiuntur  fc-  «1. 
eundum  diuilionem  temporis  , fecundiim  quod 
dicimus  vnam  partem  motus  elTc  przrcritaiu  , Bc 
aliam  futuram  : ille  ergo  motus  dicitur  vnifor- 
mis , Bc  regularis  ,qui  cd  vniformis  in  omnibus 
fuis  partibus  acceptis  fecundutn  diui/ionem  tem- 
poris, cuius  fcilicet , nulla  pars  cd  velocior  in 
vno  tempore , quim  in  alio  : vel  quia  nulla  pars 
mobilis  velocius  mouetur  in  vno  tempore  quim 
in  alio.  Ex  quo  pater , quod  motus  ctrli  huc  pri- 
mi otbis , cd  regularis , quamuis  vru  pars  eius 
velocius  moueaiur , quam  alia  , tamen  nulla  pars 
eius  velocius  mouetur  in  vno  tempore , quam  iu 
alio.  Et  cum  dicitur , omnem  motum  naturalem 
F f 4 ede 


W4 


Lvb.V.  Plvy  ficorum 


eflc  velociorem  m fine  » quam  in  principio  , hoc 
debet  intclligi  de  raoiu  natui  ali  rc&o  fic  hoc 
fuppofito,qubd  non fit  aliquod  violentum  impe- 
dient intentionem  eiiu.  Similiter  , cum  dicituc, 
qubd  motus  violentus  cd.  taediot  in  fine  quam 
in  principio , debet  intclligi , nifi  (it  aliquid  im-  , 
pediens  temiflionem  cius-.poi  eft.  tamen  talis  mo- 
tus (icti  regulatis  per  impedimentum  remifiio- 
nis  eius  in  fine. 

Nota  quattb  , quod  , cum  dicit  Philofophut 
motus  fccundbm  Ipecicm  , vel  genus  diftin&os 
non  polle  ad  inuicem  continuari , hoc  debet  in- 
tellegi , qubd  per  fe  , fit  inttinfece  ,fic  fecundum 
fuas  formas  non  potiunt  ad  inuicem  continuari; 
exttinfecc  tamen  potiunt  .V ndc  calefa&io.fic  fri- 
gefiCkio  bene  continuantur  gratia  temporis  , fed 
hoc  eft  exttinfecb.  Similiter  ,quod  dux  virgx, 
quarum  vna  eft  arida,8c  alia  viridis , poflint  con- 
tinuari graiil  qu  ani  it  at  is, non  tamen  gratia  fua- 
rum  formarum. 


Q_v  Jt  s t l o VII. 

Vtrum  quies  contmrietur  motui. 

AriRot.j.P Ujfic.  ttxt.^i.crfequmt.  Auerroet  in  ttmment. 
nmfJrm  ttxt  & exteri  interpretes  iW.  D.Thomut* 
rhyfic.UO. 9 Do-fior  fupra  in  expoft.trxi.\ j.  Albet. Mag. 
ibiJtrufl  \.<nf.C  iCeidtutRotnanuiiW.rext.ti-intn.W' 
IP  Maior .expof.lw.s  Pbyfit.fne.  Conimbr.  & Ruutus 
•n  txpefit.  tat. 6.  Aaton.  Roccus  h I ttxt.  titat»  hutm 
libri. 

KR  c v i t v R qubd  non  : quia  quies  fic 
, morus  non  funt  eiufdent  gencris:igitur 
[ru,- J noncontratiantur.  Tenet  confcquen- 
tia , quia  contraria  debent  efle  eiufdem  gene- 
ris ; vc  patet  10.  Metaph.  ttxt.  14.  & antecedens 
patet, quia  motus  eft  de  genere  Pa(Coms,fic  quies 
non. 

Secundo, nulla  perfe&io  contrariatur  fuo 
pcrfe&ibili ; fcd  quies  eft  pcrfc&io  motus : igi- 
rur  quies  non  contrariatur  motui.  Maior  pacer, 
quia  vnum  contrariorum  non  potcft#efle  perfe- 
«dio  alterius : Sc  minor  probatur  per  Commcnta- 
rorem  f .hteim  ,comm.  f 4.vbi  dicit, quod  motus  non 
ditfert  a termino  ad quem , ni/i  licut  minus  perfe- 
dum  a magis  perfedo  , raodb  terminus  ad  quem 
motus  ed  quies. 

Tcrtid, quies  vel  contrariatur  motui , quando 
motus  ed, fit  hoc  non  ; quia  tunc  non  ed  quies. 
Vei  quando  non  cd  , Sc  runc  non  : quia  illi  quod 
nihil  eft.nihil  cd  contrarium. 

Qtiartd  , fcqucrcrur  qubd  vnum  contraria- 
re  cur  multis  ; confequens  ed  falfum , vr  patet 
l o.  Afetaph.  rext.  1 4 .&  17.Sc  primo  Carli.text.10.xbi 
dicitur , qudd  ranrbm  vni  vnum  cd  contrarium. 
Conrequenfia  probatur:  quia  quies  ficuc  corirra- 
riatur  motui  fuifum  , ita  deber  etiam  con tranari 
motui  deorfum. 

Quiutd  , illud  quod  acquiritur  per  morum, 
non  contrariatur  motui ; fcd  quies  ed  huiuhno- 
di:crgo,firc.  Maior  pater , quia  vnum  contra- 
rium non  cd  via  in  reliquum ; Sc  minor  proba- 
tur: quia  permotum  deorfum  acquiritur quie* 
deorfum. 

Sexto  , illa  noo  conrrar/anrur , qux  (c  rompa - 
ciunrur;fcd  motus  Sc  quies  funt  huiufmodi : nam 
aliquid  quiefeith  motu  locali,  Sc  mouerur  moru 
glterationis. 

Septimo,  quia  motus  Sc  quies  funt  priuatiuc 


oppof\ta:\giiuc  non  conttatia.T enet  confcquen-  j 

tia-.qui»  funi  diftinttx  fpccics  oppofuionis. 

O&aub,  nam  quies  conuariaiut  primo  motui: 
igitur  non  alieni  alteri. Tenet  confequentiatquia 
piimus  motus  ed  caufa  tcfpc&u  aliorum  mo- 
tuum : fic  antecedens  notum  cd.quia  impoflibi- 
le  cd  c(Tc  quietem  a ptimo  motu.  Oppofuum  at- 
guitut  per  Ariftotclcmm  ijlo  quinto , tro&at*  tdti- 
ru«^rxi.{  $. 

In  quxftione  ida  fupponendum  ed  ,ex  tertio  Dfcjjj,  ^ 
libro,  quod  motus  cd  idem  , quod  mobile  conti-  jliiaii. 
nub  aliter , fic  alitet  fe  habens  rcfpcdu  alicuius 
quicfceniis-,  vel  faltem  ed  mobile  , quod  aliter  fe 
habet,  vel  aliter  fe  haberet  ad  aliquod  quiefeens, 

G aliquod  quiefeens  eflet. 

Secundo  , fupponitur  ex  codein  » qubd  motus 
altcrationis  non  cd  aliud, quam  qualitas , fecun- 
dum quam  ed  altetatio , vt  calcfa&io  non  cd 
aliud  qu^ra  caliditas , fecundum  quam  mobile 
continui  alteratur. 

Tctttb  , fupponitur  qubd  quies  a moto  locali  , 
non  ed  aliud  quam  mobile  localiter  eodem  tno-  ']}*£** 
do  fe  habens  prius, fic  podenus.rctpedu alicuius 
quicfcentis,ft  aliquod  qtlicfcens  eflet. 

Quarto , fupponitur  qubd  quies  in  moru  alte-  . . 
rationis, non  eflet  aliud  quam  difpofitio,fcu  qua- 
licas, fecundum  quam  mobile  quiefeit  in  termino 
motus  j vt  quies  in  calcfa&ione  ed  frigiditas  in 
termino  a qnotSc  caliditas  in  termino  ad  quem. 

Ex  quibus  fequitur  , qubd  ifta  confcqucntia  . 
non  valet : hoc  mobile  qui  eft  it  4 mota  locali  : imitar 
quie/cit , quia  hoc  verbum  quiefeere , includit  nega- 
tionem ; modb  ab  infetior»  ad  fuperius  negatiui 
non  valet  confequencia. 

Notandum, qubd  conrrarietas  eft  duplexrqux- 
datn  inter  terminos  , Sc  alia  inter  resextraaoi-  “4X' 
tnam  cxiftcnres ; quia  de  illa , qux  eft  inter  pro- 
poiitiones.non  cftad  propofitum.  Conrrarietas 
qux  eft  inter  res  extra  animam  , accipitur  dupli- 
citer: vno  modo  pro  repugnantia  duarum  forma- 
rum incenflbiliutn  & reraiflibilium  , qux  non 
poliunt  efle  fimul  in  eodem  fubic&o.actamen  na- 
tx  funt  fibi  inuicem  fuccedcrc  per  asiones  fuas 
proprias,  ficnonconfecutiui  ad  adiones  aliarum 
qualiratumi&  Gc  dicimus,qubd  caliditas,  Sc  fri- 
giditas funt  formx  contrarix. 

Alio  modo  accipitur  comratietas  pro  huiuf- 
modi  repugnantia  duarum  formarum  inrenflbi- 
lium,  Scc.  flue  fintnarx  fucccdcre  fibi  inuicem 
per  a&ioncs  proprias  , flue  per  aftiones  aliarum 
qualitatum ; Sc  ficdico , qubd  albedo,&:  nigredo 
contrariantur  ad  inuicem. 

Tunc  dc  ifta  contrarictate , fic  prima  conchi-  AUfufoit 
flo.  Aliqua  quies  contrariatur  motui.  Probatur, 
pofiroqubd  albedo,vel  caliditas  quiefeat  ,Sc  fri- 
giditas mouearur.fluc motu  alterationis.flue  mo- 
tu locali, ad  motum  fubicdi:  tuncidx  qualitates 
funt  ad  inuicem  contrarix,  prxdi&o  modo  ; iftx 
qualitates  funt  morus  , Sc  quies : igitur  quies  A: 
morus  funt  ad  itwicem-contratix. 

Tcrtid  notandum  , qubd  conrratieras  tetmi - 4* 


norum  accipitur  dupliciter: vno  modo,pro.repu-  J J||>(lir 
guantia  duorum  rerminorum  , qui  non  poliunt 
dici  fimul , Sc  fcmcl  de  eodem  fubiedo  inanentc 
in  aiflo ; Sc  vrerque  cerminus  flgniflcat  ^tfientati- 
ub  i Sc  Uli  duo  termini  flgniflcanr,  vei  connoranc 
res  contrarias  altero  prxJiciorum  modorum ; Sc 
fleifti  t erni  1 n i, alium, nigrum,  funt  termini  contra- 
rij.  Alio  modo,  fumi rur  conrrarietas , pro  repu- 
gnantia duorum  terminorum  , qui  uon  poliunt 

dici 


Quzftio  VII. 


345 


jBitrrmvii 
nom,  9 
(jairi  faf 


dici  Gmul  dc  eodem  fabic&o;  Se  vnus  illorum  Ci- 
goiGeat  affirmari  uc  illud  idem,  quod  alter  1 igni - 
/icar  negariue:Sc  i/lo  modo  contrarietas  Ce  exten- 
dit ad  oppoGtionem , qux  ell  inter priuationem, 
Se  habiturrv.Sc  il lo  modo  illi  termini  cacum, Sc  vi- 
dent contrariam  ur. 

Tunc  Cit  fecunda  conclu lio.  Illi  termini  metat, 

Sc  quies  funt  contrari j prxdifto  modo.  Probatur 
fte : quia  illi  termini  Cunr  contrari  j, quorum  vnus 
/igni ticar  aliquam  rem  affirmat iuc,  Sc  alter  ligni- 
ticat  eandem  rem  negati  ut : Se  lic  ctl  de  illis  ter- 
minis motat, Se  faiet.-quia  ille  terminus  metat  fup- 
ponit  pro  mobili , connotando  affirmaciue  mo- 
tum ipfum  ; fed  ille  terminus  quies  Cupponit  pro 
mobili , non  connotando  moram ; Scillam  con- 
cluCioncm  intendit  Atiltotcles  in  i/fefa/rtte,  curn 
dicit, quod  motus, Sc  quies  contrahantur. 

Dubitatur  primd : quia  AriHorcles  dicit  in  ifle 
quinte,  qudd  quies  contrariatucquieci:modd  hoc 
non  poteft  exponi  dc  terminis , quia  id  i termini, 
ftitt  Sc  quies  non  contrahantur. 

Secundd , dubitatur  de  illa  contrarietate  mo- 
raum,quam  rangir  Ariftorcles  in  littera  , qux  eft 
fecundum  nattlralc,Sc  violentum,  Sc  vnde  morus 
dicatur  naturalis,  Sc  vnde  violentus  , Sc  qualiter 
contrarientar. 

j-.  Tertio, dubitator  de  aliis  contrarieraribus,  qu  x 
fum  fecundum  velox  A'  tardum, regulare  Sc  irre- 
gularc;vniforme>&  difforme. 
fmn  «w-  Ad  il la  refpondetur:ad  primum, quies  contra- 

mUttptrm-  riatur  quieti.  Rcfpondctuc  , qudd  hoc  potcil 
tmiapatti.  CJCponj  alrero  trium  modorum : vno  modo  de  rc-. 

bus , quod  eiufdem  mortis  quies  in  termino  ad 
qn/m  contrahetur  quieti  in  termino  a quo  , vt  in 
motu  dc  fumma  caliditatc  ad  fummam  frigidita- 
tem , fumma  calidi tas  contrariatur  fumma;  fri- 
giditati. Secundomodo  exponitur  de  terminis; 
quia  /fti  rermini  quies  in  termino  d que,  Sc  quies 
in  termino  ad  quem  contrariantur ; quia  impolli- 
bileert  illos  terminos  vcrificari  de  eodem  ino- 
bili , Sc  rcfpe&u  eiufdem  motus.  Tertio  modo 
fupponitur,  qudd  quies  contrariatur  motui,  non 
impliciter  loquendo , fed  fecundam  illas  condi- 
tiones naturale  Sc  violentum : quia  quandoque 
mobile  quiefeit  naturaliter , Sc  qaandoque  vio- 
lenter. 

ValiHam,  Ad  fecundam  dubium  rcfpondctur , qudd 
^ MT v‘°^emum  » & naturale  dicuntur  xquiuoci  dc 
* motu » nam  qaandoque  cx  eo  motus  dicitur  na- 
Mta,  turalis  , quia  fit  fecundum  confuetum  concur- 
fum  natur* : Sc  violentus , cdtn  fit  prxtcr  com- 
munem curfum  natur*  ; Sc  illo  modo  fumendo 
naturale,  Sc  violentum,  ell  minus  proprii  loqui. 

Alio  modo  fumitur  naturale,  quod  fit  fecundam 
inclinationem  pafli;  & violentum  , quod  fit  con- 
tra inclinationem ; & ulis  motus  violentus , qui 
fit  contra  inclinationem  padi,  quandoque eft  i 
principio  cxtrinfeco,  vt  patet  in  ptoic&is;  Sc 
quandoque  a principio  intrinfcco  ,fadko  tamen 
ab  extrinfcco  , vt  quando  fetrum  mouctut  ad 
magnetem  , hoc  cfl  pet  inclinationem  tcccptam 
ab  extrinfcco  a magnete. 

Ex  quibus  infero  primd  , quod  violentia , Sc 
naturalitas  motus  nullo  modo  attenditur  ex  pac- 
te motoris , fed  cx  parte  pafli  ; &ided  dicitur, 
l.Ethic.  qudd  naturale  efl,  quod  fit  a princi- 
pio intrinfcco  , palfo  conferente  vim  agenti, 
ita  vtex  hoc  dicatur  motus  naturalis , quia  fit 
fecundum  inclinationem  pafli ; Sc  cx  boc  vio- 
lentus , quiafh  contra  eius  inclinationem  , & 


illa t differenti* , fcilicet  naturale,  Sc  violentam 
poliunt  inueniri  in  quolibet  genere  motuum: 
nam  quidam  cfi  morus  naturalis,  quidam  vio- 
lentus.Item  quxdam  altcrario  naturalis, quxdam 
violenta. 

Ad  tertium  dubium  rcfpondctur , quod  i lix  v*U*  $ 

dilfcrcntix  velox, Sc  tardam,  funt  ditfcrencix  rcla-  tardwm  yi„/ 
tiux  ; Sc  faciunt  contrarietatem  relatiuorum,  dig*mne 
& illas  differentias  confequuntur  alix , regulare,  fnotiaa. 

Sc  irregulare , vniforme , Sc  difforme ; Sc  illxcon - 
trarictates  differunt,  quia  dicitur  regulare  , Sc 
irregulare  , fecundum  parres  temporis : fed  dh  * 
citor  vniforme,  Sc  diffbrme , fecundum  narres 
fubic&i. 

Quartd  dubitatur  , ex  quo  quies  contraria-  7* 
rur  motui ; vrrum  polUbile  fu  idem  fimul  mo-  ,Jem 

ueri , Sc  quiefeere.  Arguitur  quod  fic  ; pofito 
qudd  Socrates  mouearur  pet  primam  parrem  qJZfiJz 


6. 


proportionalem  horx,  Sc  quiefeat  modicum  in 
fine  partis.  Item  mouearur  per  fecundam  , Sc 
quiefeat  in  Une  illius  , Sc  fic  in  infinitum  per 
omnes  partes  proportionales  horx  ; tunc  in  in - 
ftanri  terminante  horam , verum  eft  dicere, qudd 
immediate  ante  hoc  Socrates  raoucbatur , Sc 
immediati  ante  hoc  quiefeebat  f igitur  Gmul 
mouebacur  , Sc  quiefeebat.  Antecedens  proba- 
rur  , quia  ni/i  ante  hoc  Socrates  mouebatur , Sc 
quiefeebat  , fui/Tct  dare  vhimain  partem  pro- 
portionalem , quod  eft  impoflibilc.  Sccundd, 

/•n c duo  lapides  adamantini  i duabus  parribus 
vnius  ferri  xque  diftantis ; tunc  iftud  ferrum 
non  monebitur  ad  aliquam  partem  , quiaquan- 
ta  virtute  trahitur  ad  vnam  partem,  tanti  tra- 
hitur ad  reliquam : igitur  ad  nullam  partem  mo- 
uebirur  , fed  quiefeit  in  meiiio.  Deinde,  ponan- 
tur alij  duo  lapides  zqualis  virtutis  , vnus  a 
parte  fuperiori , Sc  alter  d parte  inferiori , probo 
tunc , qudd  illud  ferrum  mouebirur  Sc  quiefcct. 
Primd  ,qudd  quiefcct , quia  prius  quiclccbat,& 
nunc  ab  vtraque  parte  addita  funt  xqualia  : igi- 
tur non  plus  mouebimr  ad  vnam  partem  , quam 
ad  reliquam;  fed  qudd  moucbitur , quia  d parce 
inferiori  eft  xqualis  rra&us  adamantis,  neuri 
fuperiori ; Sc  cum  hoc  eft  inclinatio  naturalis 
ad  deorfum  : igitur  illud  moucbitur  deotfum. 
Tcrrid  arguitur  , pofito  qudd  in  centro  terra; 
eflet  vna  fphxrula  ignis , tum  illa  moucbitur, 
quia  eft  extra  fuum  locum  naturalem  non  impe- 
dita , fed  quiefcct.  Probatur , quia  qua  ratione 
moueretur  ad  vnam  partem  , eadem  ratione  ad 
alteram. 

Ad  illa  refpondctur  , qudd  impoflibilc  ell 
aliquid  fimul  moueriA  quicfccce;  ficut  patet  in 
expofitione  quxftionis ; quia  motus  , fic  quies 
contrariantur.  Et  ad  argumenta. Ad  primum  ca- 
fum  admitto  , ad  imaginationem  , licet  non  fic 
poflibilis  naturaliter , Sc  tunc  quando  probatur, 
quod  in  fine  horx  verum  eft  diccrcAc.Kcfpon- 
detur  , qudd  in  fine  horx  verum  eft  dicere, 
qudd  immediati  ante  hoc  Socrates  mouebatur, 

Sc  quiefeebat  •,  Sc  negatut  confcquentia  , qui 
inferebatur , igituc  fimul  mouebatur  , & qui- 
efeebat , immo  liant  fimul , qudd  immedute 
ante  hoc  Socrates  monebatur  , Sc  quiefeebat, 

Sc  immediate  ante  hoc  prius  mouebatur , quam 
quiefeebat.  Item  , qudd  immediate  ante  boc 
luccefliuc  mouebatur,  Sc  fucccfliuc  quiefeebat, 
Sc  tamen  nuuquam  fimul  mouebatur  , St  quief- 
ccbat. 

Ad  fecundum  dicitut  , qudd  illud  fccium  po- 
fitum 


346 


Lib.  V.  Phyficorum 


(itum  inter  duo»  lapide»  squalis  virtutis , Sc 
xquc  diltantcs , nullo  modo  inourbicur  ; fcd 
quando  apponuntur  alij  duo  , vnus  1 parce  fope- 
periori , de  alius  in  parte  infcriori.licct  addantur 
aequalia, attamen  non  xqualiter  , quialapis  pofi- 
tus  a parte  inferiori  trahit  tama  vittate , quanti 
trahit  lapis  politus  a parte  fuperiori,  & cum  vir- 
tute tragus  lapidis  inferioris  cit  tragus  grauita* 
tis  naturalis  illi  ferro:igitur  illud  ferrum  moue- 
N bitar  deorfum, dc  uonquicfcct. 

Ad  teruum  dico.  qu6d  Iphxra  ignis  circumpo- 
lira  centro  mundi  xqualiter , nullo  modo  mo- 
uebitur : dc  quando  dicitur  , e(l  extra  fuum  lo- 
cum naturalem , verum  ert  , fcd  tamen  impedi- 
tur i (itu  in  quo  ed:quia  vna  medietas  fphxrx  ab 
vna  parte  centri  detinet  aliam  partem»  ne  afccn* 
dat  lurfum.dc  c conuerfo. 

9«  Quinti  dubitatur  , an  poflibile  (it  idem  mo- 

An  idtm  Ueri  motibus  contrariis.  Arguitur  quid  fierde 
Pro*'c,antur  ^uo  lapides  squales  ad  aquam, tunc 
ttnriU  ‘ * v,<^cmus  experientiam , quod  ab  illis  duobus 
lapidibus  fiunt  circulationes  oppofits » dc  tamen 
fecundum  quemlibet  idorum  mouctur  tota  fu- 
perficies  aqus  : igitur  illa  fupeificies  aquz  mo- 
uetut  motibus  contrariis.  Secundi  , fit  vna  vir- 
ga , vel  lancea , qus  debeat  defeendere  deor- 
iutn  : lunc  pono , quod  quanti  velocitate  do- 
fcendat  deorfum  , quid  tanta  velocitate  rare- 
fiat i parce  fuperiori  : tunc  illa  virga  mouctur» 
vt  patet  per  cafum  » dc  non  folum  deorfum» 
quia  nunquam  erit  magis  deorfum  » quam  nunc 

% cd  defa&o:nec  folum  futfum  , eidem  ratio- 
ne , quia  femper  eius  medius pun&us  xqui  didat 
i centro  : igitur  (imul  mouctur  furfum,  dc  deor- 
fum ; dc  per  confequens  motibus  contratiis.Ter- 
tio.poicd  argui  dc  alterabit!  polito  xquedidan- 
ter  inrer  fumme  calidum.ic  furmne  frigidum : Sc 
dc  hoc  radium  fuit  fupra  tertium » quzdtone  de 
Contrariis. 

Refpondetur  , quid  impoflibilc  ed  aliquod 
mobile  fimul  moucri  motibus  contrariis.Ad  pri- 
tnam  rationem  de  duobus  illis  lapidibus » dico 


quid  illatum  circulationum  vna  fupponirur  al- 
teri» de  ilis  circulationes  fiunt  fccundimdiuer- 
fas  partes  aqux:de  fi  vnus  illotum  lapidum  faciat 
maiorem  impetum  reliquo , circulatio  facta  i 
minori  rumpitur  per  maiorem , de  fimile  edde 
acre » quando  audiuntur  voces  squales  , vel  in- 
squales. 

Ad  fecundam  , dico  primi,  quid  illius  lances 
medius  pundtus  manet  in  eodem  fitu»  ita  vt  eiiu 
rnedius  pundtus  continui  fit  xquc  didans i cen- 
tro. Secundi, dico  quid  continue  ipfius  ed  alius, 
de  alius  medius  punftus.  Tertii » dico  quid  illa 
lancea  fecundum  diucrfas  fui  partes  mouetur 
motibus  contrariis:quia  fecundum  eius  medieta- 
tem fuperiorem  afeendit  per  rarefa&ionem.de 
fecundum  aliam  defeendir. 

Ad  rationes  principales.  Ad  primam  , dico 
quid  idi  termini  tmotui  Sc  flw/J,funt  eiufdem  gc- 
neris:quia  funt  de  genere  Palfionis : nam  ad  idem 
Przdicaraentum  perrinent  priuatio.de  habitus; 
& fic  diceretur  ,quid  ficut  ide  terminus  lumen 
pertinet  ad  rertiam  fpeciem  Qualitatis, ita  etiam 
idc  terminus  tenebru. 

Ad  fccundam,cnncedo  maiorem ; Sc  ita  fundi- 
ter concedo , quod  quies  in  termino  udtpum , ca- 
piendo quietem  pro  difpofitione  » fecundum 
quam  mobile  quiefeir,  non  contrariatur  motui, 
immo  (olum  differunt  fecundum  magis.de  mi- 
nis'; fcd  hoc  non  obdante  idi  termini  metui,  Sc 
tjuiei  contrariantur  prxdi&o  modo. 

Ad  tertiam  .didhim  ed  fupra  in  tertio  ,quid 
neutro  modo  , quia  forti  idc  terminus  centrurin 
ed  terminus  ampliatiuus. 

Ad  quartam  , negatur  confcquentia : quia  ea- 
dem quies,  loquendo  de  rebus,  non  contrariatur 
motui  furfum  , Sc  motui  deorfum ; fed  tamen  ide 
• terminus  metus, Sc  ide  terminus  opponuntur 

priuatiuc.fiue  contrarie,  de  neuter  illorum  oppo- 
nitur alicui  alteri  eodem  modo.t  Et  confimilitcr 
poted  dici  ad  fequente*. 

Expliciunt  quxdiones  quinti  libri  Phyfico- 
rum  Magidri  Ioannis  Scoti. 


10. 


FINIS  LIBRI  QVINT1. 


LIBER 


I 


LIBER  SEXTVS 

PHYSICORVM. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

I autem  i continuum  & ton- 
geas , & confrquemer.  Ille  efl 
' textus  liber  Phyticorum , in 
r.  quo  a Philofophus  deter - 
I minar  de  moru,  quantum  ad 
/diaifionem  eius  in  partes 
I quanriratiuas  : & diuidirur 
* in  tres  tradatus.  In  primo 
tridiru  oflendit  , quod  nullum  continuum  efl 
compotitum  cx  indiuifibilibus.  J»  fecundo  deter- 
minat dc  dimlione  motus , & quietis.  In  tertio , 
reprobat  errores  antiquorum  dc  tnotu.Secundus 
ibi : Ntceffe  efl  autem.  Tertius  ibi:Zena  nutem  tna/e 
ratiocinatur.  Primus  tranatus  diuiditur  in  tria  ca- 
pirula.In  primo  capitulo  probat  continuum  non 
effe  compofitum  ex  indiuifibilibus  , per  rationes 
fumptas  ex  definitionibus  continui , contigui , Sc 
coufrquenttr.  In  fecundo  probat  hoc  idem  per  ra- 
tiones fumptas  ex  hoc, quod  motus  liat  fupra  ma- 
gnitudinem. Et  in  tertio  probat  idem  per  ratio- 
nes fumptas  cx  parte  velocitatis , & tarditatis 
motus.  Secundum  ibi : Eiufiem  autem  rationu  efl. 
Tfrrinm  ibi  : Quoniam  autem  omnia  magnitudo. 
Primd.proponir  conclufioncm ; fecundo  , probat 
ibi : Napu  enim  tuum.  Primo  ponit  iftam  con- 
Cmtiouum  clufi0nem.  Si  definitiones  b continui  , contigui , Sc 
Hfantx*  tonfilMenttr  fintbenedatx,  impoffibjleeft  conti- 
nuum c(Tc  compofitum  ex  indiuifibilibus.  Vnde, 
vt  diftum  fuit  in  quinto,  Continua funt  quorum  vl- 
tima  fient  vmtm.  Contigua  funt,  quorumvltima  fient  fi- 
mul.Sed  confequemer  fe  habentia  funt  inter  qut  nullum 
efl  medium  eiufiem  generia.  cft  igitur  conclufio 
principalis  huius  capituli , quod  nullum  conti- 
nuum cft  compofitum  cx  indiuifibilibus, 

Neque  enim  inumfum.  Hic  probat  didam  con- 
clnfionem  tripliciter.  Secundb  ibi : Zmpliut  ne- 
ctffe  efl.  Tertio  ibi : simplius  Jiuideretur.  Prima  ra- 
tio cft  , qubd  fi  continuum  efTec  compofitum  cx 
indiuifibilibus  j vel  illaindiuifibtlia  citent  ad  in- 
uicem  continua,  vel  contiguajfed  neutro  modo: 
quia  continuorum  vltima  funt  vnum  , & conti- 
guorum  vltima  funt  fiiuul : modb  indiuifibilium 
nulla  funt  vltim4. 

1.  tsimpliut  i nectffe  efl.  Ponit  fecundam  ratio- 

Teit.i.  nem, qua:  c non  efl  nifi  fortificatio  prxccdcntis; 

quia  fi  continuum  cflet  compofitum  cx  indiui- 
fibilibus , vel  illa  Indiuifibilia  cirem  ad  inuiccm 
continua , contigua,  vel  confequentcr  fe  haben- 
tia •,  non  continua  , nec  contigna , propter  duo. 
Ptimb  , quia.vt  didum  cll  .indiuifibilium  nulla 


mJmtJhiU- 


facerent  extentionem.  Si  dicatur, quod  lint  con - 
fequenter  fe  habentia ; runc  inter ipfa  cll  aliquod 
intermedium , vel  nullum : fi  nullum  interme- 
dium, tunc  cx  illis  non  ellct  compofitum  conri- 
nuum;  fi  aliquod  tunc  ipfum  non  ctl  niti  aliquod 
continuum,  vt  linea, vel  indiuihbile,  vt  pun&usi 
igitur  inter  punfta  data  efl  aliquod  intermedium 
eiufdem  generis  ■,  Se  per  confequens  non  erunt 
confequentcr  fe  habentia. 

simplius  j Jiuideretur.  Hic  ponit  rertiam  ra-  Tcjr 
tionem.  Secunda  declarat  quoddani  fiippofirum;  **  '3‘ 
8e  tertid  infert  quandam  aliam  dubitationem. 

Secunda  ibi:  N iillum  autem  aliud genui. Tertia  ibi: 
Monifeflum  autem  ejl.  Tettia  ratio  efl  illa  : Si 
continuum  cflct  compofitum  ex  indiuifibilibus, 
tunc  continuum  «liuidereror  in  indiuiftbiliafton- 
fcquens  efl  falfum,  quia  femper  videmus  illa , iu 
qtix  continuum  diuidicur.efic  diuifibilia.  Confc- 
quentia  tenet , quia  vnumquodque  cft  diuifibilc 
in  ea. ex  quibus  componitur. 

Nullum  autem  aUudgeuut.  Hic  declarat  quod-  » 
dam  fuppofitum : quia  fuppofitum  crar  prius  in 
prxcedenti  ratione,  quod  inter  punch  confc- 
qnenter  fe  habenria  non  cft  medium  alterius  ge- 
neris. Hoc  probatur : quia  vel  illud  medium  eft 
diuifibilc , vel  indiuifibile : fi  indiuifibile  , igitur 
punda.qux  ponebamur  fe  habere  confequentcr,  - v 
non  fc  habent  confequentcr , quia  inter  cacft 
aliud  indiuifibilc.Si  illud  medium  fit  continuum, 

& diuifibilc  , tunc  quxricur  , verum  illud  fit 
compofitum  cx  indiuifibilibus, vel  non:fi  fic:  igi- 
tur indiuifibilia  data  non  erant  confequentcr.  Si 
nonrigitbr  eadem  ratione  ncc  aliquod  aliud  con- 
tinuum efl  compofitum  cx  indiuifibilibus. 

Maniftfium  autem  tfl.  Infert  fecundam  conclu-  Ctnrhuum 
fionem  , qubd  in  femper  diuifibilia  continuum 
cft  diuifibilc.  Probatur,  quia  continuum  non  efl  J.  ''JT**9 
compofitum  cx  indiuifibilibus  : igitur  illa  , in 
qux  continuum  eft  diuifibilc  ,fum  femper  diui- 
fibilia. 

ANNOTATIONES 
Patris  Arretini. 

» T N quo  Pbilofophui  determinat  de  motu.  Nota  0*J»,&een- 
Iquod  * 


quod  quidam  dixetutA' bene, qubd  quatuoc  Ex- 
primi libri  Grqcc  inferibuntur  dc  principiisiqua-  l 
tuor  verb  reliqui  dc  motu  , & idcb  poftquamin  * 
fupetiorc  libro  explicati  funt  fpecics  motus, quq 
funt  vclut  cius  partes  fubicftiux.difputat  in  hoc 
fexto  libro  Atiftoielcsdc  partibus  integrantibus 
motus : Se  quoniam  declarando  vnitatem  numc- 
fum  vltima.  Sccundb.fi  indiuifibiliatangerent  fc  ralem  rooius, dixerat  in  fuperiori  libro  , cius  vni- 

fe  inuiccm  continue  ,vcl  contigue  •,  tunc  aut  to-  'tatem  numeralem  in  continuatione  confiftcrc 
tum  d indiuifibile  tangit  totum,aut  pats  partem:  ideo  in  hoc  fexto  motus  continuationem  cxpli- 

non  pats  pariem  , quia  iam  non  eflet  indiuifibi-  care  fublequitur  in  ordine  ad  partes  cius  quanti- 
le  ,(ed  diuifibile,  cx  quo  haberet  partes  : ncc  to-  tatiuas.vel  imcgrales.  • 

tum  tangit  totum, quia  tunc  ilU  indiuifibilia  non  b Si  definitiones  comiuui , &c.  Nota  quod  bxc  4. 

• ratio 


54» 


Lib.  V I.  Phyficorum 


T*rt  hfe 
rism  fomitu 

W'  & 

imfrtfnf. 


ratio  Ariftotelis  fic  polTcc  deduci : fi  continuum 
componeretur  cx  indiuifibilibus  , aut  talia  indi* 
uifibilia  funt  inter  fc  continua,  aut  contigua, aut 
confcquentia;fcd  nihil  ex  his  dabileeft:ergo,&c. 
Primum  non , quia  ca  , qux  funt  continua  , talia 
funt.vt  eorum  vltima  lini  vnum;fcd  indiuifibilia 
non  habent  v!timum:ergo  indiuifibilia  non  funt 
continua.  Maior  cft  definitio  continui  tradita  ab 
Atiftotde  in  prxcedenti  libro,  hic  relata.  Minor 
probatur  ; quia, quod  habet  vlt imum, habet  par- 
tes,indiutfibile  non  habet  partes : ergo.&c.  Nec 
etiam  fecundum , fcilicet  contigua.  Contigua 
enim  funt, quorum  vltima  funt  fimul,  vel  qux  in 
yltimis  fc  tangunt : fed  omne  quod  alterum  tan- 
git,aut  tangit  illud  vt  totum,aut  vt  pars  partem; 
ied  neutro  modo  indiuifibile  tangit  aliud  indiui- 
fibilc.ita  vc  continuum  faciat: ergo,  &c.  Minor 
probatur : indiuifibile  non  habet  partes  : ergo 
non  tangit  aliud  , vt  pars  partem  : quia  hoc  cft 
tangere  fecundum  aliquam  fui  partem.  Neque  vc 
pars  cotum  , quia  tunc  vna  pars  omnes  alterius 
panes  tangeret  , quod  , & quia  indiuifibile  non 
habet  parces, Sc  quia  vna  pars  omnes  partes  alte- 
rius totius  xqualis  priori  tangere  nequit, & cft 
impofiibilc.  Neque  vt  totum  tocum^ita  vt  ex  tali 
contaUu  continui  compofitio  fcquatur  : quia 
continuum  habet  partem  extra  partem  fitu,&  lo- 
co «fellantem  ; cum  autem  torum  tangit  totum, 
non  habet  fitum, neque  locum  diucrfumtquiata 
lisconta&us  impoCGbilis  cft  fine  corporum  pe- 
netratione , quia  hoc  cft  fe  tangere  fecundam 
omnes  fuas  parces;  fi  ergo  indiuifibilia  non  funt 
continua,  neque  contigua  , fequitur  quod  neque 
confcqucntcr  fe  habent.  Probatur,  illa  fe  habent 
confcqucnrcr , inter  qux  nihil  mediat  eiufdcm 
generis;  fed  inter  qux  non  funt  contigua  aliquid 
mediat  : ergo  inter  indiuifibilia  , qux  non  funt 
contigua  , aliquid  mediat : ergo  non  fc  habent 
confcquenter:arque  adei  indiuifibilia  non  com- 
ponant conrinuum:&  fic  manet, quod  inter  pun- 
ita mediat  linea , Sc  inter  mutam  effit  mediat  mo- 
tus, Sc  inter  inftantia  mediat  tempus. 
e Qya  non  tjl  nifi  fortificatio  prtcedentie.  Nota 
quid  ex  his  duabus  rationibus  magnum  fumituc 
argumentum, quod  punitum  fecundum  Philofo- 
phum  diftinguatur  a linea  , Sc  lineaafuperficie; 
quod  Sc  infubfeqocntibus  pater. 

® Aut  totum  indimfldk  tangit  totum  , Scc.  Nota 
quod  illa  ratio  Ariflotelis  nifi  aliter  declaretur, 
poteft  ad  Juci  contra  ipfum:quoniam  dno  corpo- 
ra fe  tangunt  in  fnperficie : ergo  fuperficics  erit 
pars  cotporis, cuius  oppofitnm  intendit  probare. 
Item, dux  lincx  fe  tangunt  in  pun&o  tantum  ter- 
go puncta  funt  partes  linex  , cuius  oppofitum 
* probare  intendit.  Ideo  dicenduip  eft, quod  Ari- 
' ftotclcs  non  accipit  ibi  partem  proprie,  fed  vocat 
partem  omne  illud  , quod  eft  aliquid  per  fc  ali- 
cuius, Juni  tamen  non  fic  totum.  Quid  fi  dicas; 
omne  quod  cft  aliquid  alicuius  per  fe,  vel  eft  ta- 
tum.vcl  pars.  Dico  quod  falfutncft  : quia  termi- 
nus rei  non  cft  ipfa  ies  , nec  pars  eius  proprie  di- 
lla  Ita  dico  a fimili,  cum  punitus  fic  terminus  li- 
nex,non  cft  pars  linex,ncv  cft  idem  quoJ  ipfa  li- 
nea,fed  cft  terminus  tantim  continui.  Similiter 
dico  de  inftanci  temporis,  Sede  nmtatoeffe  in  mo- 
tu. Prnpofitio  ergo  Philofophi  fic  intelligitur/ 
quod  ilia  qux  fe  tangunt , vel  fecundum  totum 
tangunt  fe , vel  fc  tangunt  fecundum  ahquid  fui, 
Si  fecundum  aliquid  non;  fed  punita  non  fe  tan- 
gunt fecundum  aliquid  fui  ,&  fecundum  aliquid. 


cum  punitus  fit  fimplex  Sc  indiuifibilia : ergo  ta- 
lius punitorum  eft  fecundum  fe  cotura,atque  ita 
eorum  talius  ctit  fupcrpofitio.Sc  per  confequcns 
non  faciet  magnitudinem:  quia  omnis  magnitu- 
do habet  partem  extra  partem. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

E/ufdem  i autem  rationie  tft.  Hoc  cft  fecundum  6, 
capitulum  huius  trallacus  , in  quo  Philofo*  Texi.4. 
phus  oftendit,  quid  nullum  continuum  eft  com- 
pofitumex  indiuifibilibus  per  rationes  fumptas 
cx  hoc,  quid  motus  fit  fuper  magnitudinem : Sc 
diuiditur  in  quinque  partes.  Secunda  ibi : Si  igi- 
tur nectjft  eft  id.  Tertia  ibi : Si  veri.  Quarta  mi: 

Si  igitur  nectfft  eft.  Quinta  ibi : Perinde  autem  ne - 
ctfft  eft.  Prima  conclufio  cft  illa,  quid  motus, 
magnitudo  , Sc  tempus  funt  eiufdcm  rationis, 
quantutn  ad  componi.Probatur  de  motu,&  mag- 
nitudine: quia  fi  fupra  1 magnitudinem  AJljc,  Text.j. 
compofitam  ex  indiuifibilibus  fiat  motus  !>,£,£, 
tunc  cuilibet  parti  magnitudinis  correfoondet 
aliqua  pars  motus  ; fed  non  poteft  correfpondc- 
rc  pars  motus  diuifibilis:  igitur  pars  motus  in- 
diuifibilis  , Sc  per  j confequcns  , ficuc  raagnitu-  Tau. 
doeft  compolica  ex  tribus  indiuifibilibus , ita  Sc 
motus  fuper  illam, eflbe  compoficus  ex  indiuifibi- 
libus. 

Si  igitur  4 ntctffe  eft  id.  Secunda  conclufio  cft  Tat7. 
ifta,  quod  fuper  indiuifibile  non  poteft  ficti  mo- 
tus.  Probatur,quia  impoflibile  eft,  quid  illud, 
quodmouctur  ad  aliquem  terminum  , iam  fit  ad  fiiU, 
illum  terminum , vel  nondum  moueri  ad  eun- 
dem : igitur  fi  aliquod  mobile  mouctur , neceiTe 
eft, quid  partim  fit  in  termino  adtjuem  motus , Sc 
partim  in  termino  a tpto  motus  ; fed  fupra  indi- 
uifibile non  poteft  cile  partim,  quia  iam  indiuifi- 
bile cflet  di uifibile : igitur  fupra  indiuifibile  non 
poteft  fieri  mortis.  Et  ponit  Ariftoteles  exem- 
plum in  litteris ; qnid  A fic  indiuifibile  fupra  • 
quod  fir  morus,  ScO  fit  mobile,  Sc  motus  fe- 
cundum quem  monetur,  fit  D . fi  O mouetur  fu- 
per A motu  D, impoflibile  eft, quod  totaliter  iam 
iit  fuper  A%  quia  iam  non  monetur  fuper  ipfum, 
fc4clfct  motum  ; nec  O eft  fuper  aliud  fpacium 
omnino  diftinltum  abyf.quia  tunc  nondum  mo- 
pcrctur  fuper  A . igitur  fi  moneatur  fuper  A% 
oportet  quod  partitu  habeat  aequi  fitum  dc  A,  Sc 
partim  acquirendum, & cum>4  fit  indiuifibile,fe- 
quitur  quod  indiuifibile  ciTec  pactibile.quod  im- 
plicat. 

Si  vero  j per  totum.  Tertia  conclufio  eft , im-  7. 
poilibile  eft  ficti  motum  fuper  magnitudinem  Tcn.1. 
compofitam  ex  indiuifibilibus.  Probatur  , & fic 
A,B,Ct  magnitudo  comnofica  ex  tribus  indinifi- 
bilibus , fupra  quam  debeae  fieri  motus  D,£,F, 
tunc  fcquerentur  rriainconuenicnria.  Primum,  •* 
quid  motus  non  componitur  cx  motibus  , fed  ex  "tanftil 
momentis.  Confcqucntia  probatur,  quia  fupra 
partem  A non  fit^otus ; quia  fupra  indiuifibile 
non  poreft  fieri  motus  per  prxccdentcm  conclu- 
fionem  : igitur  fi  fuper  A fic  aliquid  ipfius  mo- 
tus, illud  eft  momentum  , Sc  eadem  ratione  fuper 
B fiet  momentum  , Sc  etiam  fuper  C ; Sc  tunc  fe- 
quitur confequcns, quid  motus  D,£,  £,  fit  cora- 
pofitus  ex  momentis.  Secnndum  inconueniens, 
quid  aliquod  fpatium  eft  pertranfitum  per  mo- 
rum , & tamen  fuper  nullam  patrem  ciusfadus 
eft  motus,  quia  fupra  magnitudinem  A>B,C,  pet 
cafum  , fallus  cft  motus  D>E,F  ,Sc  tamen  non 

fupra 


Capra  aliquam  partem  eius  , vt  probatam  fui  e. 
Tertium  inconuemens , quod  aliquod  mobile  ti- 
mui mouerctVst  fuper  aliquod  fpatium , Acquie- 
Cceret  fupetidem  fpatium  (capiendo  quitfetre  pro 
non  maneri)  quia  mobile , quod  moucrur  , fuper 
aliquod  /patium  A,B,C, moucrur,  vt  potitum  clt , 
te  tamen  non  moucrur, quia  nec  fuper  A,  nec  fu - 
pe r C:igitur  non  moucrur, & per  confequens  ali- 
quod dmulmouerur,3e  non  moucrur. 

Textj.  Si  igitur  6 necejft  ejl.  Quarra  concludo  etl.qudd 

tittm  w»  motus  non  componitur  ex  indiuitibilibus.  Pro- 
batur : quia  niti  fic  , feq ucrcfur  qudd  motus 
Mtkm,  J n°n  componeretur  ex  motibus;  confequens  cll 
fallutn  , tc  parer  confequentia  : quia  nullus 
motus  e/l  indiuitibilis  ; fcd  iftud  confequens 
concederet  aduerfarius. 

Perinde  7 nutem  ntcejfe  eft.  Quinta  concludo 
fatift  cft.qnud  tempus, morus,  Se  magnitudo  funt  e iuf- 
dem  rationis , quantum  ad  componi  ex  indiuid - 
bilibus,  vel  non  componi.  Probatur,  quia  mobi- 
le,quod  mouerur  fuper  aliquam  magnitudinem, 

• in  minori  p arte  temporis  , pertrande  partem 
magnitutiinis,qaam  totam  magnitudinem  ; de  d- 
militer  partem  tnocus,qu^m  totum  motum  ; igi- 
tur /a  vnumiftorum  componatur  cx  indiuilibili- 
bus,&  reliquum  componetur  ex  indiuiiibilibus. 

£t  notandum  , qudd  cx  ifta  tertia  conclufione 
huius  capituli  cum  illa ; (addito  quod  fupra  mag- 
nitudinem fic  motus)  lequirur  concludo  princi- 
palicctintenca.quod  nullum  continuum  eit  com- 
potitum ex  mdiuidbilibus. 

Tnur.  Quoniam  Mitem  8 omnis  magnitudo.  Hoc  cft 

tertium  capitulum.in  quo  Phiiofophus  oftendir, 
quod  nullum  continuum  eft  compofitum  ex  in- 
diuifibilibus  per  rationes  fumptas  cx  parte  velo- 
citatis %te  tarditatis  motus:  fic  primo  prxmk- 
tit  definitiones  velocioris.  Secundo, probat  eas. 
t Terrid.prolcquitut  intentum. Secundum  ibi : Sit 

enim  ipfnm  in  quo.  Tertium  ibi : Aiamfeshsm  ejl 
autem.  Primo  , prxmittic  intentionem  , qudd 
omnis  magnitudo  eft  diuifibilis  in  magnitudi- 
nes. Probatur , quia  nullum  continuum  cft  com- 
potitum cx  indiuitibilibus , vr  probatum  cft  ; fcd 
omnis  magnitudo  cft  continua  : igitur  nulla 
magnitudo  cft  compofita  cx  indiuifibilibns  ; Se 
per  confequens  omnis  magnitudo  cft  diuifibilis 
DfjSsinjn/i  ,n  magnitudines.  Deinde  proponit  definitiones 
viiuurn.  velocioris  i tc  prima  eft  ifta.  Feloeim  ejl , quod  in 
minori  tempore  pertranfit  maius.  Secunda : vetocim 
ejl , quod  in  minori  tempore  pertranfit  plue.  Tertia, 
velocius  tjj , quod  in  minori  tempore  pertranfit  equule. 

Sit  enimipfumin  quo.  Hic  piobat  iftas  definitio- 
nes. Secundum  ibi : At  vero  ,&in  minori.  Tertiam 
ibi  : Mxmfefhrmefl  nutem.  Prima  probatur,  quia 
, velocius  alio  , vel  pertranfit  maius  fpatium  in 
squali  tempore  , vel  minus , vel  xqualc  : fi  ma- 
ius , habetur  ptopofitum : fi  squale  ,non  cft  ve- 
locius , fcd  xque  velox  : fi  minus  , tunc  non  cft 
velocius  , fcd  tardius.  Er  ponit  Ariftotcles  in 
liitcris:nim  fi  mobile  A moucatur  fupra  fpatium 
C.D.in  tempore  R,Sc  E, mobile  tardius  non  eflet 
motum  vfquc  ad  D.fed  minos. 

9 , At  vero  9 ($■  in  minori.  Probat  fecundam  : quia 
Tai.11.  fcquitur  cx  prima  , quod  fi  in  xquali  tempore 
pettranfeae  maius  , qudd  etiam  in  minori  tem- 
pore pertranfeat  maius : nam  fi  mobile  A , velo- 
cius moucatur  in  tempore  B , de  C , vfque  ad  D , 

(k  in  eodem  tempore  , E moucatur  dc  C vfque 
ad  F , fignetur  aliquis  punftus  in  medio  inter 
C,6t  D,  qui  fit  T,tunc  A in  minori  tempore  per- 
Scotiopor.Tom.  1 1. 


Expofitio  textus. 


349 

trande  magnitudinem  C,T,  qulm  C,D:  fit  igitur 
illud  tempus  minus  G : tunc  fcquitur , qudd  ex 
quo  A pertrande  magnitudinem  C,  F , qua:  eft 
maior  magnitudine  C,  T,  in  tempore  G , quod 
clt  minus  tempore  B,in  quo  E.perrranduir  mag- 
nitudinem, fcquitur  qudd  A velocius  in  minori 
tempore  pertrande  maius,quam  E,  tardius. 

AionifeRum  1 o ejl  aurem  ex  bu.  Prubae  ter-  Texi.  1 
tiam,duplieiter.Pnm6,ibi : Amplius  autem.  Ptoba C 
tertiam  in  litteris  dc  ; Ac  dt  magnitudo  D,in  qua 
A pertrande  in  tempore  minori  S,P,7(,  quam  B, 
pertranfeat  magnitudinem  E, A,  in  tempore  ma- 
iori S,P,H,Ac  dt  P,S  tempus  in  quo  pertrande  A, 
magnitudinem  E,Xxqualc  magnitudini , quam 
pertrande  B,  in  tempore  P,  H,  tunc  dc , P,H , e(l 
tempus  maius  quam  dtP,B  , Ac  P,B,  eft  maius 
quam  dt  7*,JVigirur  P,F,e/l  maius,  qui m dt  P,S , 
quia  quicquid  eli  maius  maiore, eft  niaius  mino- 
re; fed  A velocius  pertrandr  E,Xin  tempore  P,S, 

Ac  B,pertrandt  E,Xin  tempore  P, H:\gitut  in  mi- 
nori tempore  vc locius  pertrande  xqualc  fpatid. 

Amplim  1 1 outrm.  Probat  fecundd,quia  mobt-  10. 
le  velocius  in  aliquo  tempore  perrranfir  xquale  Texr.  14. 
perrranfitum  i mobili  tardoraut  igitur  in  rempo- 
remaiorifAc  hoc  non;quia  tunc  ellcr  tardius : auc 
in  xquali,&  hoc  non:quiac/7cr  xque  velox  .'igi- 
tur in  minori,&  habetur  propofitum. 

Quoniam  autem  ix  omnis.  Hic  profrquirurin-  Tcxmj. 
remurn  ; 6c  ponit  tres  conclufiones.  Secundam 
ibi:  Amplius  autem.  Tertiam  ibi:  Maniftilum ejl 
if/Vor.Primd  , prsmirrit  fuppofitiones.  Secundd, 
propotiic  conclufionem.Er  ter rid  probar.  Secun- 
dum ibi : Hu  autem.  Tertium  ibi  : Quoniamenim 
('jltnfntn  e)?.  Prima  fuppofitio  cft,qudd  omnis  mo- 
tus fit  in  rtmpore.Sccunda.qudd  in  omni  tempo- 
re potfibile  eft  fieri  motum.  Tertia , qudd  omne* 
quoJ  mouctur, contingit  velocius, & tardius  mo- 
net i.  Quarta,  qudd  in  omni  tempore  poteft  fieri 
morus  vclocior,& tardior.Contra  tertiam  fuppo- 
fitionem  arguitur,  de  motu  cccli , qui  non  poteft 
fieri  velocior.  Refpondcc  Commentator  qudd 
non a repugnat  fieri , quantum  eft  ex  ratione  ge- 
nerali motus,  licet  bene  repugnet  fub  ea  ratione» 
qua  eft  motus  huius  corporis, vel  illius. 

Hu  autem  1 j exii  entivju. Hic  probat  condufio-  Tcxt.itf. 
nem, fciliccr, quod  neceffe  cft  6 c tempus.de  mag- 
nitudines effe  diuifibiles  in  femper  diuifibilia. 

Quoniam  enim, Scc.  Probat  condufionem  fici&  fic 
A mobile  velocius  > fic  B tardius  : tunc  ponamus 
qudd  B rranfeat  magnitudinem  C,D,  in  tempore 
F,G:tunc  fcquitur, qudd  A rranfit  illam  magnitu- 
dinem in  minori  tempore  per  fuppofitiones  po- 
fitas ; & fit  illud  tempus  F,  H\  tunc  vitra  in  illo 
tempore  F,G,  B quod  cft  mobile  tardius , tranfic 
minorem  magnitudinem,fic  fit  illa  C,L,I,  fic  igi- 
tur in  infinitum  velocius  arguit  diuifionero  cem- 
poris,fic  tardius  diuifionem  magnitudinis. 

Ampli  tu  autem  14  & ex  confiatis . Hic  often-  f ( 
dit,quod  tempus,  8c  magnitudo  funt  eiufdcm  ra-  Text.17. 
tionis » quantum  ad  finitatem , fic  infinitatem» 
tam  fecundum  diuifionem , quam  fecundum  ex- 
trema : fic  primd  probae  qudd  tempus  6 c magni- 
tudo funt  eiufdcm  rationis  quamum  ad  diuidi» 
vel  non  diuidi  in  fempet  diuifibilia.  Secundo, 
probat  qudd  tempus. 6c  magnitudo  funt  eiufdcm 
tationis, quantum  ad  finitaicra,8c  infinitatem, fe- 
cundum exttcma.Tcttid.per  hoc  foluit  quandara 
rationem  Zenonis.  Quatrd » probat  quod  pto- 
pofuit  dc  finirate%  fic  infinitate.  Secunda  ibi : Et 
fi  ait  t rutrum.  Tertia  ibi : Quapropter  Ztnonu  ratio. 

C g . Quarta 


Tfxt.il. 


II. 
Texi.  15. 


Teit.xo. 


/ 


«$• 

Text.ti. 


350  Lib.  V I.  Phyficorum 


Quarta  ibi : Neque  ergd.  Primi,  ponit  iftam  con- 
clufioncin.qudd  tempus, fle  magnitudo funt  ciuf- 
dcm  rationis  quantum  ad  diuidi , vei  non  diuidi 
in  femper  diuifibilia.  Probatur , quia  fcmpcr  mi- 
nori tempore  pertranfitur  magnitudo  minor» 
quini  maior  : igitur  ad  diuifionem  temporis» 
magnitudo  eft  diuiiibilis» fle  c contra  femper  mi- 
nor magnitudo  pertranfitur  in  minori  tempore» 
quam  maior ; igitur  ad  diuifionem  magnitudinis 
tempus  eft  diuifibile. 

Et  fi  1 j ni:  n turum.  Htc  probat , quod  tempus 
fle  magnitudo  fint  eiufdem  rationis  quantum  ad 
finitatem  , fle  infinitatem  fecundum  extrema  i fle 
b vocatur  infinitum  extremum  , quod  eft  ex- 
tenfum  fine  termino  fecundum  longitudinem» 
vei  durationem  i tunc  ponit  » quod  fi  tempus 
fit  infinitum  , nccciTe  eft  magnitudinem  cfle 
infinitam, fciliccr,  quzpertranfitur  illo  tempore: 
& c contra,  fi  maguitudo  fit  infinita,  tempus  eft 
infinitum. 

Quapropter  1 6 Zenonis  ratio.  H»C  CX  didis  fol- 
uit  quaudam  rationem  Zenonis  , per  quam  pro- 
babar , quod  impoftibile  eft  aliquod  fpatium 
pertranfiri , quia  quodlibet  fpatium  habet  par* 
tes  infinitas , quarum  quamlibet  oportet  tangi, 
fle  pertranfiri  : fi  illud  fpatium  pertranfeaturi 
fed  impoftibile  eft , quod  aliquod  fpatium  per- 
tranfeatur.  Refpondctur,  c quod  ficut magni- 
tudo , fine  fpatium  habet  partes  infinitas  , ita  & 
tempus  in  quo  pertranfitur , habet  partes  infini- 
tas:igitur  non  eft  inconuenicns.quid  in  partibus 
infinitis  tempotis  pertranfeantur  infinita:  partes 
magnitudinis. 

Neque  ergo.  Probaf  quod  prius  propofuit  de 
finitate,&:  infinitate  magnitudinis : fle  primi, po- 
nit duas  conclufiones.  Secundo  probat  , ibi : Sit 
tuim.  Prima  conclufio  eft  ifta  , quod  impoftibile 
eft  magnitudinem  finitam  pertranfiri  in  tem- 
pore infinito.  5ecunda  eft , quod  impoftibile  eft 
magnitudinem  infinitam  perttanfiri  in  tempore 
finito. 

Sit  enim  17  magnitudo  finita.  Hic  probat  didas 
conclufiones.  Secundam  ibi : Eodem  autem  dt- 
monftrotio.  Primam  probat  duabtis  rationibus. 
Secundam  ibi  : Amplius  autem.  Prima  ratio  eft, 
quod  fit  magnitudo  A,  B , qux  debeat  pertranfi- 
ri in  tempore  infinito  , fle  fir  illud  tempus  infi- 
nitum G , tunc  accipiatur  aliqua  pars  finita  B, 
temporis  G , in  qua  pertranfeatur  aliqua  pars 
magnitudinis  ; & fit  illa  pars  temporis  G , D , fle 
pars  magnitudinis  pertranfira  fit  £,£,tunc  mag- 
nitudo B ,E  , mulroties  d fumpta  , menfura- 
bir,  fle  excedet  magnitudinem  A , B ; fit  igitur, 
quod  magnitudo  B,  E ,millcfics  fumpta  reddat 
magnitudinem  A , B ; cum  igitur  magnitudo 
£,£,penranfeatur  in  tempore  finito  G,D.  fcqui- 
rurquhd  tota  magnitudo  vf , £ , perrranfibitur 
in  mille  partibus  xqualibus  parti  G , D , igitut 
tempus  G , in  quo  pertranfitur  A , B , magni- 
tudo , quod  ponebatur  elfe  infinitum  , eft  fini- 
tum : quia  compofuum  ex  finitis  partibus  fe- 
cundum multitudinem, & fecundum  magnitudi- 
nem. 

tsftnpliiit  18  autem.  Secunda  ratio  eft, quia  ali- 
qua pars  magnitudinis  pertranfitur  in  tempore 
minori , quam  tota  magnitudo  i fed  omne  tem* 
pus  minus  tempore  infinito  , eft  finitum  : igitur 
aliqua  pars  magnitudinis  pertranfitur  in  tempo- 
re finito  : igitur  illa  pars  multories  fumpta  red- 
det magnitudinem  finium,qux  ponitur  pertran- 


firi in  tempore  infinito  : igitur  etiam  tempus  fi- 
nitum , in  quo  illa  pertranfitur  toties  fumptum 
reddet  totum  tempus  finitura  , iif  quo  pertran- 
fitur tota  magnitudo  ; fle  per  confcqucns  illud 
tempus  torum  eft  finitum. 

Eadem  autem  demonfirotio.  Hic  probat  fecun- 
dam conclufionem;fle  dicit  qu6d  per  eandem  ra- 
tionem probatur  fecunda, per  quam  probatur  pri- 
ma,fciliccr,  quod  magnitudo  infinita  non  poteft 
pertranfiri  in  tempore  finiro. 

Afunifeflum  eft  igitur.  Hic  ponit  conclufio- 
nem  principaliter  intentam , fcilicet , quod  nul- 
lum continuum  eft  compofitum  ex  indiuifibili- 
bus  : quam  primi  innuit  fequi  ex  przcedenti- 
bus : quia  tempus  , Sc  magnitudo  funt  diuifi- 
biles  in  femper  diuifibilia  : igitur  pari  ratione, 

Sc  quodlibet  aliud  continuum  : igitur  nullum 
continuum  eft  compofitum  ex  indiuifibilibus. 
Secundi  , 19  arguitur  ratione , fle  fint  duo  mo- 
bilia vnum  velocius  alio  fecundam  hcmioliam 
proportionem , id  eft  , fefquialteram  propor- 
tionem , quz  eft  trium  ad  duo  i fle  velocius  per- 
tranfc.it  magnitudinem  trium  indiuifibilium  in 
rempore  compofito  ex  tribas  indiuifibilibus: 
igitur  tardius  in  eodem  tempore  pertranfit  mag- 
nitudinem compofiram  ex  duobus  indioifibili- 
bus ; igitur  cum  magnitudo  illa  pertranfita  & 
tardiori , fit  diuifibilia  in  duas  medietates ; Sc 
per  confequcns  indiuifibilc  diufderur , quod  eft 
impoftibile.  Similiter  poteft  probari  ex  patte 
magnitudinis  , quod  indiuifibilc  diuiderctur; 
verbi  gratil  .pofito  quid  velocius  fe  habear  in 
duplaproportione  ad  tardius:igitur  fi  in  tempore 
trinm  indiuifibilium  velocius  pertranfeat  mag- 
nitudinem ex  tribus  indiuifibilibus  , fcquirur 
quid  tardius  perrranfibit  in  eodem  tempore  in- 
diuifibile  cum  dimidio,  quod  eft  impoftibile.  Ec 
fcicndum.quid  magnitudinem  trium  indiuifibi- 
lium nominat  fub  quatuor  litteris,  fcilicet , A,Bt 
C.D,  Sc  magnitudinem  duotum  indiuifibilium, 
quz  pertranfitur  i tardiori  vocat  iribus  litteris, 
vtZ,£,/.ltcm  vocat  rempusjquo  velocius  moue- 
tur  , per  iftas  litteras  HtL,M,N , fle  tempus  , in 
quomouetur  tardius, nominat  E,Z,f. 

ANNOTATIONES* 

a T>  Efivftdet  Commentator  quod  non  repugnet , 

XVfltc.  Nota  quod  aliqui  refpondenr,qufld, 
licet  motus  eiufdem  orbis  non  fit  velocior , fle 
tardior  ; tamen  motus  fuperioris  orbis  velo- 
cior eft  motu  inferiori.  Commentatori  autem 
quem  fcquitur  D.Thom.  hic,  fle  Scotiis , propin- 
quius ad  rem  accedens,  dicit  quid  Philofophus 
loquitur  de  motu  fecundam  generalem  rationem  • 
motus : nam  rationi  motus  non  repugnat  cfTe 
velociorem  fle  tardiorem, fed  in  particulari  ratio- 
ne fubie&i  naturx  carli  repugnat , vt  fit  motus 
eius  difforrais,  quemadmodum  quantitati  in  ge- 
nere non  repugnat  diuidi  in  fempe^  diuifibilia, 
fle  quodeunque  recipere  incrementum,  licet  cui- 
libet rei  naturali  ptzfcriptus  fit  terminus  aug- 
menti , fle  decrementi.  Et  dicit  Commentator 
quod  illa  propofitio;  omne  motum  poteft  moneri  mo- 
tu velociori.cd  pollibilis  per  fc,  Sc  impoflibilis  per 
accidens  ■,  quia  fcilicet  accidit  motui,  quod  fiat 
in  rebus  naturalibus,  vnde  inquit  quod  caufa 
quare  omne  motum  fecundam  quod  eft  motum, 
poftibile  eft , quod  moneatur  motu  velociori  fuo 
motu, fecundum  quid  motus  cft,quia  motum  eft 

de 


Quzftio  I. 


de  genere  Continuorum , & velocitas  in  motu 
e (i  timtlis  diuilibilitati  in  conci  nuo  : quantum 
igirur  diuifibilitas  in  continuo  procedit  infini- 
tum , ita  velocitas  in  motu.  Quare  fi  velocitas 
fumererur  in  motu  fc eundum  quod  motus  efl, 
e/Iet pofDbile  morum  fieri , vel  fuiffc  in  inflan- 
ti , Sc propter  hoc  dixit  prius  , quod  omnis  mo- 
tus ell  in  tempore.  Ex  illis  didis  Commentato- 
ris inferuntur  quaruor  propoli  t iones.Prima, om- 
ne motum , fecundum  quod  ell  motum, potefl 
niQucci  motum  velociori  fuo  motu ; & hoc  de- 
bet inrelhgi  potentia  Logici  , qux  ell  hon  re- 
pugnantia terminorum.  Nam  Commentator 
per  illam  fuppolitionem  afhrmatiuam  intelligic 
hanc  negariuam  : NuUi  mero  , fecundum  quod eji 
metum  , repugnat  moneri  motu  velociori  fuo  motu. 

8c  hoc  ell  verum  : non  enim  repugnat  morui 
in  quantum  morus  , velocitas,  vel  tarditas ; at- 
i , que  adeo  nec  etiam  moto  repugnat  in  quan- 

tum moto, quod  moneatur  motu  velociori  moto. 

St  tamen  illa  propofitio  acciperetur , vt  cft  vna 
rcdupficjciua  aflirmariua  ,e(lct  falfa : quia  ciim 
omnis  aiHrmatiua  reduplicatiua  inferat  fuam 
prxiacentem  ,lex  illa  (equitur  , quod  omne 
morum  potefl  ferri  motu  velociori  fuo  motu, 
quod  cft  falfum  fecundum  ipfum,  licuc  patet  de 
calo.  * « 

IJ.  Secunda  propofitio;  motus  ell  degenere  con- 
tinuorum,de  velocitas  in  moru,cft  /imi{js  diuifi- 
bilirati  in  continuo  i ided  ficut  non  repugnat 
continuo  diuidi  in  infinitum  } fic  non  repugnat 
motui  in  infinitum  veiocitari. 

Tertia  propofitio  i fi  velocitas  fumererur  in 
motu  fecundum  quod  eft  motus,  cllcr  poffibile 
motum  ficti  in  inflanti : hzc  autem  videtur  efle 
falfa.eo  qubd  fecundum  Commentatorem  motui 
repugnat  fieri  in  inflanti ; dato  enim  quod  eflct 
vc/ociffimus,  cfTet  in  tempore, & non  in  inflanti: 
fed  de  hoc  poflea. 

Quarta  propofitio; fi  huic  ptopofitioni  , fi 
metui  naturale*  funt  idem  in  velocitate  nuione  cor- 
porum naturalium,  coniuncla  fuerit  aliqua  pro- 
pofitio , in  qua  dubitatur , fciliccc  illa  ; omne 
motum  potefi  moueri  motu  velociori  fuo  motu  ; 8c  con- 
cludat impoflibile , fciliccc  , motu*  c*li  non  efl 
determinatu, i in  velocitate ; iflud  impoflibile  non 
fequitur  ex  poflibili , non  fequitur  ex  hac  pro- 
politione  , non  repugnat  alicui  moto  in  tjuanturn 
moto , tfuod  moueatur  velocius ; fed  fequitur  ex  hoc 
jnrelle&u  impoflibili  propofitionis.iq  qua  dubi- 
tatur , omne  motum  ratione  ejud  tale  motum , fcilicet 
ratione  talis  fubic&i  motus , potefl  moneri  motu  ve- 
lociori fuo  motu. 

b Et  voratur  infinitum  fecundum  extremum.  No- 
hfiuitid*.  Ia  d infiniti  duplex  c(l  genus ; alterum,  quod 
u.  catcc  extremis  punftis  , fcilicet , quia  efl  quan- 
tum non  terminatum;  6c  hoc  appellat  luc  Ati- 
ftoreles  infinitum  fecundum  extremum.  Alterum 
efl  infinitum  diuilione,  quod  fcilicet  efl  diuifibi- 
• le  in  fempet  diuifibilia , quod  etiam  infinitum  in 

potentia  appellatur , & fic  quodeumque  conti- 
nuum cft  infinitum. 

c 'Rei  frondetur , quod  fient  magnitudo  ,fiue  (patiunt, 

Ccc.  Nota  quod, ficui  didkum  efl  , dupliciter  dici- 
tur  aliquid  infinitum  ; fciliccc  aut  diuifione, 
aut  quia  caret  extremis,  lllad  infinitum  , quod 
caret  extremis  , tangit  totum  , ac  pcmanfici 
non  potefl  in  tempore  finito  ; fed  illa  qutt  di- 
uifione funt  infinita  , petteanfui  poflunt  tempo- 
tc  finito  , nam  vt  in  magnitudine  finita  lutu 
Scoti  oper.  Tom.  II., 


W 

punda , ita  in  tempore  finito  infinita  funt  in- 
llantia.  Cxteidm  lolutio  vera , quam  dabit  in 
8 .libro , non  efl  hxcfed  qndd  in  magnitudine  fi- 
nita non  funt  infinita  puncla,& partes  in  afku,fed 
folum  in  potentia  ; & i de  6 non  numerantur  fin- 
gillatim  per  morum,  ficut  nec  inflantia  temporis, 
hic  autem  folum  rcfpondet  ad  hominem  , quia, 
ficut arguebat  Zeno, infinita  putuSa  effein  mag- 
nitudine infinita  , aduertere  debui Ifct , etiam  in 
tempore  finito  effe  eodem  modo  infinita  inllan- 
tia, atque  aded  none  fic  maiorem  magnitudinem, 
quam  tempus. 


Q^y  je  s t i o I. 

V trum  continuum  fit  compofitum  ex 
indiuifibilibM. 

Atiflot.  ile  text.l.  dr  /de  linei  imfettihitikmr.  Auettoes, 
Themitlius,  Simpliciut,  & Majronios  itidem.D.Thom. 
leS.t.  Auiceaaaif.  netur  alium  part.  f.  eaf.x.  Algazclus 
tr*3.  x.fua  MetapA.D.  Augutlia.lt.  de  7>»*/>.r.  jo. AJbcr. 
t.Pbyfie.  traU.i.  taf  \.  & hb.  de  Itntu  indimfiMiluj. 
Scotos  in  x.difl.x.  fua/f.f,.  Durandus  yutft. 4.  Grcgorius 
f ua/l.i.  Canoni  c.  t.fiyjie.  jutjt.  vnita.  Cemimbr.eaf.i. 
fMe/.i  Compluten.dijp.if.  ftujf.x,  Ruuius  emf.X.troQ. 
petuliari de  iae  r». Roccut  qunjl.  1. Fucate  f.x.d/fiu.x. 


Rc  vrtvR  qubd  fic  : indiuifibilia 
funt  fibi  inuicem  proxima : igirurcon- 
tinuum  efl  compofitum  ex  iiidiuifibili- 
bus.  Conftqucmia  nota  cft,  & elicitur  ex  ifto 
fexto : & antecedens  probatur , quia  duorum 
corporum  fc  inuicem  rangemium  vltima  fuper- 
ficies  vnius  cft  immediata  vlciinx  fupcrficici  al- 
terius. 

Secundi  confirmatur  , quia  fumpta  aliqua 
linei , capio  pun&um  terminans  illam  lineam; 
quxro  virum  inter  ipfum  & omnia  alia  pundla 
line*  fic  aliquod  intermedium , vel  nulturn.  Si 
nullum  ; igirur  pundlum  terminans  illam  li- 
neam omnibus  aliis  efl  immediatum , & habe- 
tur propofitum.  Si  aliquid  , tunc  illud  non 
potefl  effe  nrli  linea , vel  pun&us  ; 6c  quod- 
cunquc  detur,  non  omnia  pundla  przter  termi- 
nans erant  prius  accepta , quod  cil  contra  po- 
fitum. 

Tcrtib,  ponatur  qu6d  pundus terminans  ali- 
quam lineam  , corrumpatur ; tunc  quzro  vtrum 
linea  maneat  terminata  , vel  non.  Si  non  : igi- 
tur per  folam  ablationem  vnius  indiuifibilis , li- 
nea finita  efficietur  infinita.  Si  fic ; tunc  quartam 
dc  puniflo  terminante  illam  lineam  , vtrum  erat 
immediatum  punifto  ablato  , & habetur  propofi- 
tum : vel  mediatum  , Sc  hoc  cft  contra  politum, 
quia  ponebatur , qubd  nihil  aufertetur  nifi  pun- 
dlus terminans. 

Quartb  , aliquod  indiutGbile  dcfa&o  molie- 
tur : igirur  aliqualinca  efl  compofua  ex  indiuifi- 
bilibus. Confcqucnria tenet, quia  pun&um  fluens 
caufat  lineam , vt  imaginatur  Anftotclcs  1 . Cali , 
if.vi.4.  & Comtn.  j.  Phyfic.com. 6o.Sed  qubd  cx  in- 
diuifibilibus  fit  compofitatptobatut,quia  indiui- 
fibilc  motum  caufat  continue  indiuifibile  pofl 
alterum.  Antecedens  paict , quiainicllcau*  no- 
fter  mouetut.qui  tenetur  efle  indiuifibilis.  Item, 
Angelus , vt  multi  concedunt,  per  fcmouetur. 
Item , indiuifibile, vt  pundlus  , mfuetur  ad  mo- 
tum iplius  , in  quo  efl , nec  minus  defetibit  li- 
neam , fi  per  accidens  moueatur  , quitu  fi  pet  fc 
moueatur. 

G g 1 Quintb, 


Digitiziad  by  Go 


^T-T* 


Lib.  V I.  Phyficorum 


35* 

Qutntb  > fi  fphxricum  moucretur  fuper  pla- 
num, caufarcc  lineam  compotitam  cx  pun&isjfcd 
hoc  cft  poffibilc : igitur  poffibilc  cft  , quod  linea 
componatur  ex  punitis , 6c  qua  ratione  de  vno 
continuo  » eidem  ratione  de  quolibet  : igitur 
«juodlibct  continuum  cft  compoiicum  cx  indiui- 
libilibu*.  Antecedens  probatur  , quia  fphxricum 
tangit  planum  ptxcise  in  punfto.vt  patet  in  Pro- 
oemio de  Anima : igitur  fi  fphxricum  moucretur 
fuper  planum  , continue  tangeret  punitum  poft 
punitum,  U per  confequcns  linea  deferipta  clfet 
compotita  ex  indiuifibilibus. 

Sc  xro  , continuum  refoluitur  in  indiuifibilia: 
igitur  cft  compotitum  ex  indiuifibilibus.  Confc- 
quentia  tenet , quia  vnumquodque  refoluitur  in 
ea  , ex  quibus  componitur ; & antecedens  proba- 
tur {quia  (i  continuum  cflct  diuifum  in  omnia, 
in  qux  cflct  diuifibiic,  iplum  clfet  diuifum  in  in- 
diuilibilia ; fcd  fi  cflct  diuifum  in  omnia  , in  qux 
cflct  diuifibiic  , iplum  non  edet  diuifum  in  alia, 
quam  in  ilia  ex  quibus  de  fallo  componitur ; igi- 
tur continuum  de  fafto  componitur  ex  indiuifi- 
bilibns.  Antecedens  probatut  :quia  vel  remaneret 
indiuifibile  , & habetur  propolitum  ; vel  diui- 
fibile  , 6c  tunc  non  fuilTet  continuum  diuifum  in 
omnia,  in  qux  erat  diuifibiic  , quod  cft  contra 
pofigum.  • 

Septimi, quia  punitus  cft  pars  linexi  igitur  li- 
nea componitur  ex  pun&is.  Tenet  confcqnenria, 
quia  totum  componitur  ex  fuis  partibus.  Antece- 
dens patet  , quia  punitus  ponitur  in  definitione 
linex,  modi  definitio  explicat  partes  definiti , vt 
habetur  7.  Metaph.  lext.i  3.  & hoc  idetn  dicit 
Commeut  ^.hnitu.cefnm.^  1. 

O&auo.ficut  fe  habre  vilitas  ad  numerum, ita 
punitus  ad  lineam  , vt  fxpe  ponit  Ariftotclcs,  fcd 
numerus  componitur  cx  vilitatibus  per  defini- 
tionem numeri  : igitur  linea  componitur  cx 
punitis.* 

Vltimi  , arguitur  per  Ariftotclem  primo  Ptjf, 
tert.fo.  vbi  dicit , quid  fubltantia  linex  ex  pun- 
itis cft. 

Oppofitum  arguitur  per  Ariftotclem 
texr.i  Et  probarur  * ratione  i quia  ex  illis  non 
componitur  Aliquid , quibus  additis,non  refultar 
aliquid  maius  , indiuilibihbus  autem  additis  ad 
inuicem  non  refultat  aliquid  maius  :ergo&  ex- 
tera Maior  nota  cft  ,quta  oportet,  quid  illa  qux 
componunt  magnitudinem  , faciant  extenfio- 
nern.  Irem, pater  ex  alio  , quia  fi  efTent  duo  cor- 
pora fic  Ic  habentia  , quod  fimul  cum  quolibet 
vnius  effet  aliquid  alterius  , & nihil  vnius  efTct 
extra  reliquum,  inimagtnabile  cft , quid  illa  duo 
corpora  facianc  maiorem  extentionem,  quam  al- 
terum illorum  tanrum.fi  per  fc  clfet.  Minor  pro- 
batur ; Sc  fit  linea  falta  cx  tribus  indiuifibilibus, 
(a\icci,j4,B,C,  vel  igitur  C tangit  /?,  fecundum 
illud  idem , fecundum  quod  A tangit  B , vel  fe- 
cundum aliud.  St  fecundum  aliudiigitur  B cft  di- 
uifibiic , quod  cft  contra  potitum.  Si  fecundum 
idcmugirur  tfta  punita  non  faciunt  extra  fe  inui- 
cem exccnfionenii&  habetur  propofitutn. 

. Secundi, fi  queretur  quod  indiuifibile  clfet  di- 

uifibiic ; confequcns  implicat.  Ec  confequentia 
probarur : pofiro  quid  lineam  faftam  ex  tribus 
indiuilihilibus  perrranfear  mobile  velocius  in 
aliqu»  icmposc,\  ponatur,  quid  in  eodem  tem- 
pore fiipcr  eandem  lineam  moueatur  mobile  in 
dupfo  vclocii* , igitur  duplum  fpatium  pertranft- 
bit.de  per  confequcns  punitum  cum  dimidio. 


Tertii, illa  indiuifibilia  vel  elTent continua,' 
vel  contigua  , vel  confcqucmcr  fc  habentia: 
non  continua , quia  continua  funr,  quorum  vlti- 
ma  funr  vnum  , Sc  tamen  indiuifibilia  non  ha- 
bent vltima.  Ncc  contigua  ,b  , quia  contigua 
funt  , quorum  vltima  fune  fimul  : modi  indi- 
uifibilium  non  funt  vltima.  Ncc  confequen- 
tet : quia  confequenter  funt , inter  qux  non  eft 
medium  ciufdem  generis  , & non  proximum: 
modi  per  ce  punita  fune  ad  inuicem  proxi- 
ma , cum  cx  cis  componatur  continuum  : er- 
go ,dcc. 

Quarto , fequererur  quid  nihil  pofTet  rare- 
fieri ad  minus , quim  ad  fubduplum  ; confe- 
qucns eft  contra  experientiam.  Et  confequentia 
probatur,  fuppofito  quid  in  rarefaftione  vna 
quxiiber  pars  rarefafti  fic  rarcfa&a.  Tunc  fup- 
pofito vno  indiuifibili , vel  illud  indiuifibile  ra« 
refiet  ad  duo  indiuifibilia , vel  ad  minus;  fi  ad 
duo  , ita  fimilirer  argueretur  de  quolibet  indiui- 
fibili  illius  continui , Sc  per  coufequens  totum 
continuum  rarefit  vfque  ad  fubduplum.  Si  ad 
minus, tunc  fequitur  , qu&d  cft  dare  minus  indi- 
uifibili , quod  eft  irrationabile.  Eodem  modo 
probaretur , quod  impoffibile  cflct  aliquid  con- 
dcnfaci  , nifi  cflct  duplam  : ita  vt  quxlibet  duo 
punita  efficerentur  vnum ; vel  quod  vnom  indi- 
uifibile fieret  mitius,  quatn  ante,  quod  eftdmpof- 
fibile.  . 

Notandum  , quod  ifta  quxftio  eft  inrelligen-  y 
da  de  indiuilihilibus  fimpliciter  habentibus  po-  im,i 
fitionem  in  continuo  , cuiufmodi  imaginan-  fnj*-, 
tur  elfe  punita,  Sc  hoc  pono  ad  differentiam  opi- 
nionis Democriti  ,qui,vt  patet  1.  d<  Generat. po- 
fuit  corpora  componi  cx  magnitudinibus  mdiui- 
fibilibus. 

Tunc  ponitur  ifta  conclufio.  Nullum  conti- 
nuum cft  compofirum  ex  indiuifibilibus.  Proba- 
tur,quia  fi  fic,fequerctur , quod  efTct  dare  minus 
indiuilibilnconfequens  cft  falfum,&  confcquen- 
tia  probatur,  & « fit  A A,  vna  linea  fex  punlto- 
rum , gratia  exempli,  fuper  quam  per  corollarium 
primi  Euclidis  , conftituarur  triangulus  duorum 
xqualiiim  laterum  , quotum  quodlibet , gratii 
exempli  , fit  trium  punitorum  , Sc  concurrant 
ifta  duo  lacera  in  punito  G , tunc  in  ambabus 
,lineis  A , G fignet  pun- 
itum/?,quod  diftet  ab  A 
per  duo  punita,  Sc  pro- 
trahatur linea  B,  B,  de- 
inde in  eifdcm  lineis  fi- 
. ; t gnetur  punitum  C, quod 

/ \*  diftet  A B,  per  duo pun- 

♦ / - — \ 4 lta,dcindcl),qu6d  diftet 

i C per  tantu.poftca  £,&  fic  confequenter  vfque 
ad  G;tunc  ifto  polito  arguitur  fic:punlta  B miniis 
diftant  ab  inuicem  quam  punita  A \ fcd  punita 
./f, diftant  per  quatuor  puncta  : quia  rora  linea  A 
ponitur  fex  punitorum  : igitur  punita  B , ad  mi- 
nus dtftant  per  tria  punita.  Et  iterum  punltaC, 
minus  diftant , quam  punita  B ; igitur  ad  miniis 
diftant  per  duo  punita.  Iterum  punita  D, diftant 
minus , quam  punita  C , igitur  ad  miniis  diftant 
per  vnum  punitum ; fed  punita  £, minus  diftant, 
qudm  punita  D : igitur  punita  £,  minus  diftant 
qutnv  per  indiuifibile : & habetur  propofitmn 
condufionis. 

Sccundii , fcqucretur  quid  aliqui  dux  linex  ^ 
concurrerent,  (e  illx  exdem  non  concurrerent, 
quod  cft  contradiltio.Confcqucntia  probat  ur;4c 

fic 


•/A. 
//-— Y. 


i 


Quseftio  I. 


fic  vna  linea  crtom  pandorum,  A ,B  ,C , fupra 
quam  per  'primam  primi  Euclidis  conftituatur 
triangulas  arquilacerus , cuius  vnum  latus  iit  A, 
FJ),Sc  aliud, C,£,D,cunc  quxro , vtrum  punda 
F,B, concurrant, vel  nomveiifto  modo  formetur 
diuifio  ; inter  punda,  E,  F,  eft  aliquod  interme- 
dium.vcl  nullum;ii  nullum, £,£, funt  igitur  vnus 
pondus , 6c  concurrunt.  Igitur  triangulus  datus 
non  cft  .rquilaterus,  quia  bafis  cft  trium  pundo- 
rum  , & quodlibec  alio- 
rum laterum  cft  duorum 
prxeise , quod  eft  contra 
pofitum.Si  dicattir.quhd 
inter  ipfa  eft  aliquod  in- 
. termediumrvel  igiruril- 
' e lud  eft  indiuifibile,  vel 
minus  indiuifibili  , vel 


maius.  Si  indiuifibile : igitur  linea  A.D,  8c  C,Dt 
fisnt  $quc  diftantes:quia  inter  punda/f  .C  eft  pr$- 
dse  tanta  diftantia.ficuc  inter  punda  f ȣ;  igitur 
per  definitionem  xque  diftantiu,  illx  Ii  nex  nun- 
quam concurrerent  in  infinitum  protradx  ; fcd 
nunc  de  fado  concurrunt  in  pundo  D , vt  poli- 
tum cft  ; igitur  qua:  nunquam  concurrerent, 
concurrunt , quod  eft  contradidio.  Si  dicatur, 
qudd  minus  : igitur  eft  dare  minus  indiuifibili, 
quod  eft  impoflibile;  fi  maius , igitur  linex  A, 
D,6c  C , D,  plus  diftanr  i parte  fuperiori  quam  ab 
inferiori : igitur  fi  i parte  fuperiori  in  infinitum 
protraherentur  in  continuum, & diredum,  nun- 
quam concurrerent,  ied  continue  pius  diftarenr, 
& per  confcquens  ex  eis  non  fieret  triangulus, 
quod  eft  contra  politum. 

Tertii  , fequere tur  quid  indiuifibile  eftet  di- 
uifibile  in  duas  medietates  xquales ; confcquens 
implicat.  Et  confcqucntia  probatur,  & fit  vna  li- 
nea compofira  ex  tribus  indiuifibilibus:igiturper 
decimam  primi',  poQibileeft  illam  lineam  diuidi 
per  duo  xqualta  : igitur  quxlibet  medietas  cric 
compofira  ex  pundo  cum  dimidio  , & habetur 
conlequens. 

Quarti , fequererur  quid  diameter  quadrati, 
Sc  eius  coftaelfenrad  inuicem  cquales  ; confc- 
quens cft  impoflibilc: 
quiafe  habent  ad  in- 
uicem in  proportio- 
ne , qux  eft  medietas 
duplx.  Confequentia 
probatur*,  & fit  quod- 
Sibet  Uterum  quadra- 
ti fex  pundorumjtunc 
i quolibet  pudo  vnius 
do  vnius  lateris  ad  fibi 
oppoiitum  alterius  protrahatur  linea  reda  , fe- 
quitur  quid,  cum  iftz  linex  fic  protradx  occu- 
pent totam  fuperfipiem , quid  non  erunt  plura 
punda  in  diametro,  quam  in  cofta,  & per  confc- 
quens erunt  xquales. 

Quinta  ratio , capiatur  vna  linea  trium  pun- 
dorurn  , qux  moneatur  circularitcr  fic  , quid 
cius  extremum  circumfcribat  circulum  *,  tunc 
quxro  .quando pundus  extremus  S.yfperrran- 
lit  vnum  pundum, quantum  pertranfiuir  pundus 
iJ.fibt  immediatus.  Si  dicarut , quid  vnum  indi- 
uifibile •,  tunc  fequirur , quid  circulus  interior 
elfetxqualis  fuperiori ; & tamen  ambocircum- 
feribumur  circa  idem  centrum, quod  eft  impofli- 
hilc.  Si  dicatur  , quod  minus  ; tunc  fequirur, 
quid  cft  dare  minus  indiuifibili.  Si  maius , igi- 
Sftti  • ptr . Totn,  I J. 


353 

tur  circulus  interior  deferiptos  circa  idem  cen- 
trum effet  maior  circulo  exteriori , quod  cft  im- 
polfibile. 

Sexto  , fequeretur  quod  pundus  efier  xqaalrs 
portio  circuli : confcquens  cft  impolfibile,  quia 
tunc  vnum  indiuifibile  cflet  xqualc  dinilibili. 
Confcqucntia  probatur , polito  qudd  circulus  A 
deferibarur  circa  aliquod  centrum:  tunc  a quoli- 
bet pundo  citcumfcrentix  , vfqae  ad  centrum 
protrahatur  linea  reda,&  nulla  illarum  linearum 
circa  centrum  coinctdar  cum  alia;  tunc  circa 
idem  centrum  fiat  circulus  R , in  circulo  At 
tunc  quxro  vtrum  vnus  pundus  in  centro  B, 
tangat  prxeise  vnam  lineam  protradam  a cir- 
cumferentia ad  centrum  ; vel  duas  , vel  plu- 
rcs.  Si  prxeise  vnam  : igitur  toc  erunt  punda 
in  circulo  Bt  quot  funt  in  circulo  Ay  & per 
confcquens  A , Sc  B funt  circulari  xqua- 
les , quod  cft 
impolfibile.  Si 
tangat  plurcs; 
fit  igitur  quod 
tangat  duas, 
deinde  fiat  cir- 
culus C,  minor 
B , & eadem 
ratione  proba- 
bitur , quod 
vnus  pundus 
in  circulo  C 
tanget  tres  , vei  quatuor  lineas  protradas  i 
circumferentia  A ad  centrum  ; & fic  fiar  cir- 
culus,fi  D tanget  fex,  vclodo  ; igitur  vnus  pun- 
dus in  circulo  D tanget  totam  portionem 
vnius  citculi  , Sc  per  confcquens  cllet  xqua- 
lis  illi  portioni  , quia  fibi  luppofitus  nec  ex- 
cedit , ncc  exceditur.  Ex  quibus  apparet  , quod 
nullum  continuum  cft  compotitum  cx  indiuifi- 
bilibus. 

Ad  rationes-  Ad  primam,  negatur  antecedens, 
in  eodem  continuo  ; fcd  hoc  eft  verum  in  diucr- 
fis  continuis  :nam  corporum  fe  inuicem  tangen- 
tium fupcrficies  terminantes  libi  inuicem  fune 
immcdiatcjfcd  hoc  cft  impolfibile  in  eodem  con- 
tinuo. 

Ad  fecundam , dico  quod  inter  pundum  ter- 
minantem , Sc  quodlibet  aliud,  eft  aliquid  in- 
termedium, fcilicet,  linea  media.  Et  fiquxratur, 
vtrum  inter  pundum  terminantem, & omnia  alia 
fimul  fumpta.fir  aliquod  medium?  Refpondctur, 
quod  non  : quia  nulla  funt  omnia  alia  punda  fi- 
mul fumpta. 

Ad  tertiam  , dico  quod  impolfibile  eft  pun- 
dum terminantem  corrumpi, nifi  alio  genera- 
to , quod  efficitur  pundus  terminans : immd  fi 
aliquis  pundus  terminans  non  poreft  remoucri, 
nifi  infinitis  pandis  remotis,  Sc  infinitis  de  nouo 
additis. 

Ad  quartam  .concedo  anteceJcns,&  vitra  con- 
cedo,quod  deferibit  lineam, fcd  non  compofitam 
cx  pundis.Et  quando  arguitur  vitri,  quod  conti- 
nue caufat  pundum  poft  pundum ; concedo, fcd 
tamen  nullum  pundum  caufat  continue  poft 

f undum ; irarao  immediate  poft  pundum  caufat 
ineam. 

Ad  quintam  concedo  qu&d  fphxricum  , fi 
mouetecur  fupet  planum,  tangeret  lineam  , fed 
non  compofitam  ex  pnndis  , & concedo , quod 
continue  caufat  pundum  poft  pundum  , ta- 
G g j nicn 


354 


Lib.V  I.  Phyficorum 


xncn  nullum  pun&ura  tangit  continue  poft 
punitum , immd  poft  punitura  tangit  continui 
lineam. 

Ad  festam  , negarur  antecedem.  Ad  pro- 
bationem ( negatur  confequentia  ; quia  ar- 
guitur ex  hypotheticis  conditionalibus  ad 
vnam  categoricam  ; quz  confequentia  non 
valer. 

Ad  feptimam. punitus  d cft  pars  linex;conce- 
do.ad  illum  fcnfutn  , qubd  iftc  tct  minus puncltu 
cft  pars  definitionis  linex  ,&  quod  ponitur  in  de- 
finitione lineae. 

A d oltauam . rcfpondetur , quod  in  aliquo  eft 
fimilc,  Sc  in  aliquo  diflimile.  Simile  enim  eft 
in  hoc.  quod  ficot  vnitas  ponitur  in  definitio- 
ne numeri  , ira  punitus  in  definitione  lineae. 
Item  , vterque  terminus  connotat  indiuifio- 
nem.  Sed  diOimile  eft  , quia  feraper  punitus 
eft  res  indiuifibilis : fed  quandoque  vnitas  cft 
res  diuifibilis > quia  vnitas  non  eft  aliud , quam 
res  vna. 

Ad  vltimam,  dico  quid  Ariftoteles  intclligit, 
quod  definitio  linex  datur  per  punitum. 

AN  NOTATIONES. 

IO.  f~\Ppofitum  mr guttur  per  Ariftottlem  C.  buitu. 

Ofrni»  /,f-  V-/Nota  qudd  circa  hanc  quxftionem  funt 
fi**.*»"*-  tres  opiniones  ; quarum  duz  funi  exrrcmz  , Sc 
t mtmm  jit  vna  media.  Prima  fuit  Democriti , Sc  Platonis, 

* fftuam  defendunt  Gerardin  Odonis,  Sc  Nicolaus 

hUkm.  Turoncnfis;  )quz  dicit  omne  continuum  efte 
compofitum  ex  indiuifibilibus.vt  lineam  ex  pun- 
itis , nec  aliquod  efte  diuifibile  in  femper  diui- 
fibilia,  Secunda  eft  , quod  continuum  non  eft 
compofitum  ex  indiuifibilibus , eo  qu6d  nulla 
funr  indiuifibilia  in  continuo  , neque  termini 
fontinuorum  fune  indiuifibiles  ; immb  fi  line 
punita  , line* , & fuperficies  in  corpore  , quz- 
iibet  illarum  eft  corpus  diuifibile  in  infinitas 
partes  , & hzc  opinio  communiter  tenetur  k 
Sophiftis.  Tcctiaeft  opinio  media  , quzponic 
punita  Sc  lineas , & alia  huiufmodi  efte  qtix- 
dam  indiuifibilia  non  extranea  continuis , fed 
tamen  non  elfe  partes  continuorum  , nec  ea 
ex  illis  componi , & hanc  communiter  tenent 
Peripatetici  , quam  hic  defendit  Scotus  , Sc 
in  i.  difiintt.i.  yiufl.t).  in  refponfiont  *A  x.  princi- 
pale. 

jniiuifibiU  b Nec  contigua.  Nota  quod  indiuifibile  imer- 
•?  multi - dum  accipitur  pro  eo , quod,  cum  habeat  partes, 

fl'*‘  naturaliter  diuidi  nequit , ita  vt  indiuifibile  non 

dicat  negationem  partium  , fed  potentiz  natu- 
ralis ad  hoc , quod  diuidatur  ; quale  eft  ccc- 
lum  , quod  licuc  incorruptibile,  ita  indiuifibi- 
le dici  poteft;  Sc  minimum  naturale  diceretur 
hoc  modo  indiuifibile  in  partes  fcotfum  pet 
fe  fubfiftentcs , quemadmodum  forte  Anaxago- 
res  Sc  Democritus  ponebant  fuos  atomos  in- 
diuifibilcs.  Aliquando  fumitur  indiuifibile  pro 
eo , quod  nec  habet  partes  , nec  diuidi  po- 
tcft  quod  duplex  eft  ; aliud  extra  Prxdica- 
mentum  Quantitatis , vt  Angelus , Sc  anima 
rationalis.  Aliud  verb  de  Psxdicamcnro  Quan- 
titatis rcdulbiuc : Sc  hoc  adhuc  eft  duplex  ; vel 
indiuifibile  fecundum  difetetionem  , vt  vnitas; 
Vel  fecund&m  continuationem, vt  inflans,  & mu- 
tutum  tffie. 

1 1*  Rurfus  indiuifibile  fecundum  continuatio- 


nem , cft  duplex  Kvel  enim  eft  fimplidter  indiui- 
fibile fecundum  V*  , vt  linea,  & fuperficies.  In 
przfenti  quxftione  cft  fermo  de  indiuifibili  fe- 
cundum continuitatem.  Ex  his  autem  indiuifi- 
bilibus nequit  continuum  componi,  quia  aut  ta- 
lia indiuifibilia  cftcnt  inter  fe  conrinua,  aut  con- 
tigua , aut  confequentia : non  continua , quia 
non  habent  vltima : continua  autem  fune  quo- 
rum vlcima  funt  vnum  , vediltuincft  tjmntobu- 
im  : nec  funt  contigua , quia  contigua  funt,  quo- 
rum vlcima  funt  fiinul , vel  quz  in  vltimis  fe  tan- 
gunt ; fed  omne  quod  alterum  tangit  , aut  tan- 
git illud  vt  totum  , aut  vt  pars  totum  , aut  vt 
pars  partem  ; fed  indiuifibile  non  taneic  aliud, 
ve  pars  patrem  ; quia  hoc  eft  tangere  lecund&nt 
aliquam  fui  partem  , neque  vr  pars  totum  ; quia 
tunc  vna  pars  omnes  partes  alterius  tangeret, 
quod  cft  falfura  ; tum  quia  indiuifibile  non  ha- 
bat  partes , tum  quia  vna  pars  omnes  partes  al- 
terius torius  xquaiis  priori , tangere  nequit , Sc 
eft  impoilibile;  neque  vt  totum  totum, itavt 
extali  conta&u  continui  cotppofitio  fcquatur, 
quia  continuum  habet  partem  extra  partem  fi- 
tu  , Sc  locodiftantem,  cum  aurem  totum  tau- 
git  totum,  non  habet  fitum,  neque  locum  diuer- 
Tum  , quia  talis  conra&us  impoflibilis  cft  fine 
corporum  penetratione  , quia  hoc  eft  fe  tange- 
re fecundum  omnes  partes.  Si  ergo  indiuifibi- 
lia non  funr  continua  , neque  contigua , fcqui- 
turqu&d  neque  confcqucntrr  fe  habeant;  nam 
illa  fe  habent  confequenter  , inter  quz  nihrhne- 
diat  eiufdem  generis  ; fed  inter  quz  non  funt 
contigua , aliquid  mediat ; ergo  inter  indiuifi- 
bilia,qux  non  funt  contigua,  aliquid  mediat, 
atque  adc6  non  fe  habent  confequenter  ,Sc  fic 
patet  qubd  indiuifibilia  non  componunt  conti-' 
nuum. 

e Confit quemiu fraimtur  fr  fit  A,  A. linea.  Nota 
qudd  hzc  demonftratio  poteft  alio  modo  dedu- 
ci , videlicet , fiat  vna  linea  ab  A ad  B , ex  tribus 
punitis  conftaiy , fuper  hanc  lineam  ducamur 
duzatiz  linex  facientes  triangulum  ab  illis  vf- 
que  ad  C , firque  quzlibet  harum  duarum  linea- 
rum ex  quinque  punitis  compotita  , Sc  a punitis 
vnius  lateris  ducantur  linex  icltz  ad  punita  al- 
terius lateris  fibi  corrcfpondcntia,qux  linezquo 
magis  acceftcriut  ad  angulum, erunt  breuiores,  vt 
patet  in  hac  figura.  Hoc  pofito,  fic  argaitur,  fi  li- 
pca  A, componatur  cx  «ibus  punitis,  ("equitur 
• aliam  lineam  dultamab 

/\  vno  Utere  aliarum  II- 

V nearum  ad  latus  alte- 

fij  — \g  rius , quz  fuper  priorem 

^ \ * deferiptq  faciebant  ttii- 

/'  2 \m  gulum  vfqucad  £,efte 

\ ^ maiorem  lineam , quim 

' linea,  A,B  ; confcquens 

eft  falfum  ad  fenfum.Probarur  feauela;  deferiba- 
tur, verbi  gtatia,  fub  C.vna  linea  ab  vno  latere  ad 
aliud , quz  fit  7),  E , quz  quidem  cum  fit  linea, 
ad  minus  habebit  duo  punita  ; rurfus  infra  il- 
lam ducatur  alia  linea,  quz  fir  F,G , quz  cum  fic 
maior fuperiori  .habebit  ad  minus  tria  punita; 
deinde  aliainferior  defcribarur.qux  fit  H,/t  quz 
etiam,  cum  fit  maior  przcedenti , ad  minus  con* 
Itabit  quatuor  punitis  : ergo  huiufmodi  linea 
erit  maior  , quam  linea  A , B,  quz  conflabat 
tribus  punitis.  Item , Sc  alia  poteft  defcribi, 
quz  fit  L , M>  pixdiltam  excedens , quz  ad  mi- 


ti. 


Qu^ftio  II. 


155 


IJ- 

Vmtm , & 


fomr. 


*&W 


nas  confttbic  Quinque  pun/lis  ; excedet  ergo 
huitifrnodi  linea  lineam  A>  B in  duobus  pun&it, 
eritque  ilii  maior  ; quod  ad  feufum  pacet  c(Tc  fal- 
fum. 

d Punflm  efi  pars  line a.  Nora , qohd  lic^t  fub- 
ftantia  linex  fit  ex  pandis  formaliter  termi- 
nantibus eam  , non  eft  tamen  ex  pundis  il- 
lam integrantibus.  Vel  poiTet  dici , qubd  illud 
exemplum  primi  Pofieriermtn  pofitnm  eft  fecun- 
dum opinionem  Platonis , nec  eius  requiritor 
veritas. 

e In  aJitjtu fimile , ftr  in  aliquo  difftmile.  Nora, 
qubd  diuerfa  eil  ratio  difereri  ii  ratione  cfirinui: 
continuum  enim  non  quia  quantum  eft , fibi  re- 

anat  compofitio  cx  indiuifibilibus:  fcd  quia 
er  parces  inter  fecondnuas , loco , Sc  litu  di- 
ftantes , quas  fic  non  haberet , fi  ex  indiuifibili- 
bus componeretur : numerum  autem  , cum  ab- 
ftrahat  a litu , Sc  loco , non  eft  inconueniens  ex 
indiuifibilibus  compoficuin  elfc.Non  ergo  fe  ha- 
bet omnibo  eodem  modo  pundum  in  quantita- 
re,  ac  tuitas  innumero.  Sed  folliti  ab  Ariftote- 
le  in  hoc  comparantur  , quod  vnitas  Sc  pun- 
dum funt  fuo  modo  indiuifibilia,&  quemadmo- 
dum vnitas  eft  principium  numeri  ,tra  pundum 
principium  quantitatis.  Differunt  tamen  , quia 
pundum  habet  politionem  in  continuo,  vnitas 
vero  non  , vt  docet  Ariftoteles  in  Pradicamemis 
tap.  it  Quantitate  y & i.  Pofler.text. 41.  & f.  A/e- 
taph.  text.  1 a.  nam  in  continuo  funr  punda  ante, 
deretrd,  prius, & pofterius  , numetus  autem 
( quia  defignac  quantitatem  dife/eram  ) non  di- 
cit vnitates  habentes  ordiuem  ,&  eadem  ratio- 
ne numerus  confiat  ex  vnitatibus  feorfum  diui- 
fis , vt  quinarius  ex  quinque  vniratibus,  quarum 
quxlibet  dicitur  jndiuifibilis  in  ratione  numeri: 
vnus  enim  lapis,  vt  pars  binarij,  non  efi  amplius 
diuifibilis,  licet  diuidacur  in  ratione  quantitatis 
cominux.  Continuum  aurem  non  componi- 
tur ex  pundis,  fed  ex  quantitatibus  continua- 
tis per  punda. 


C>_y  iESTIO  II. 

Vtrum  continuum  fit  diuifibile  in  fimper 
" ifibdia f 


Arifiot.  tf.  Vhyfi*.  text.  j.  Simplic  D.  Thom.fc  alij  iocer- 
pteres,  thJ.  Aucrroe»  rem.  3.  Scotos  in  1. 

& ).  Metopii  fudft  10  Durandus  r»  iVf/f.39.  jmfl.i.fr 
di  fi.  a.Cxcpor^»  x.difi.tg.  qntfi.  1.  Csnonic.4. 

Fbyjieor.qiufi.  v««<.  Nymph.f.  Mdtt.  <ju ifl.g.  Soncin. 
qmefi.xo  Fonfcca  qmfi.g.  fed.  j.  Sorus  iit  j.  Fhyfit. 
tjmefl  j.ToIet.  ht.  g.  j,  ttncl.  3.  Perer.  Ut. 10. 

eay.i  i & xs-Coinplaten.W^.x^.jiiayf.+.Fucnce  jusfi.t. 
dtgu.\. 


R c v 1 t V r quod  non  : quia  tunc  fe- 
r'  queretur,  quod  in  continuo  elfent  inti- 
jysD  nitx  paitcsiconfcqucnscft  falfum.quia 
vel  e fient  in  adu , vel  in  potentia  : non  in  adu, 
vt  dicit  Ariftoteles  j.  hnim  ,text.6y.  non  in  po- 
tentia , quia  illa  potentia  non  petefi  reduci 
ad  adum , nifi  per  diuifionem  , Sc  per  hoc , da- 
to quod  tunc  diuiderctur , iam  non  efiec  conti- 
nuum. 

Secundo , quia  efi  dare  vltimam  partem  pro- 
portionalem continui  : igitur  continuum  non 
eft  diuifibile  in  femper  diuifibilia.  Probatur  an- 
tecedens ,Sc  imaginetur  aliqua  pars  hominis  di- 


uifa  per  partes  proportionales , fecundum  pro- 
portionem duplam,  Sc  imaginetur  C.  fpatium 
confimilircr  diuidi,  Sc  terminetur  ad  pundum, 
vel  ad  lineam  D,  versus  partes  minores;  tunc 
pono  quod  A , Sc  B mobilia  debeant  moueri 
fupra  C fpatium  in  hora  fic  diuifa , ita  vt  Emo- 
neatur in  duplo  vclociits , qulm  B,  Sc  incipiat 
moueri  i partibus  minoribus  versus  maiores, 
Sc  in  fine  cuiufiibet  hora:  quiefeat  mobile  A, 
donec  ibidem  veniat  mobile  B , tunc  quxro, 
vtrum  in  fine  horx  A,  Sc  ifxquc  citd  veniant 
ad  pundum  D,  vel  non : fi  fic;  igitur  B moue- 
batur  atque  velociter  ficut  A , quod  eft  contra 
pofitum.  Si  non , fcd  A citius  venit  ad  D quam 
fugitur  quando  yfprimd  attingit/), inter  ipfum 
Sc  B eft  aliquod  fpatium  intermedium ; & tunc, 
vel  illud  eft  vna  pars  proportionalis,  vclplures: 
non  plures , quia  rtinc  non  in  fine  cuiuflibct  par- 
tis A ex pedafict  B , quod  efi  contra  politum.  Si 
vna  fola  ; igitur  efi  vlrima  pars  proportionalis, 
Sc  habetur  intentum. 

Tertii , fint  A,  B duo  corpora  fc  inuicem 
tangentia ; & diuidatur  B fecundum  partes  pro- 
portionales ; tunc  arguitur  fic : B fecundum  ali- 
quam fni  partem  tangit  A immediati : igitur 
aliqua  eft  vliima  pats  proportionalis  ipfius  B. 
Confequcntia  tener:quia  inimaginabiie  cft,quod 
aliqua  multitudo  tangat  aliquid  , vel  fit  fibi  im- 
mediata , nifi  aliquid  illius  multitudinis  fit  im- 
mediatum illi. 

Quart6  , nullus  numerus  efi  infinitus ; omnes 
partes  continui  funt  numerus:  igitur  nullx par- 
tes continui  funt  infinite , Sc  per  confequens 
continuum  non  eft  diuifibile  in  femper  diuifi- 
bilia. 

Quinrd,  infinitis  repugnat, quod  fint  accepta; 
fed  omnes  partes  continui  funt  acceptx  : igitur 
nullx  partes  continui  funt  infinirx.  Maior  pa- 
tet per  definitionem  infiniti; quia  infinitum  efi 
enim  quantitatem  aecipientibm  femper  contingit  vi- 
tra accipere:  Sc  minor  probatur:  quia  accepto  ali- 
quo toto , accipiuntur  omnes  partes  cius. 

Sextd,  fequeretur  , quod  nullum  continuum 
pollet  pertranfiri,  quod  eft  contra  experientiam. 
Et  probatur  confequentia,  quia  in  quolibet  con- 
tinuo funt  parres  infinitx,  Sc  non  contingit  infi- 
nita pertranfiri. 

Septimi  , fequeretur , quudquodlibcr  conti- 
nuum efiet  infinitum;  confequens  eft  falfum. 
Confequentia  probatur : quia  plures  partes  fa- 
ciunt maiorem  extenfionem , quam  pauciores: 
igitur  infinitx  partes  faciunt  infinitam  extenfio- 
ncm,&  cum  in  continuo  fint  infinitx  partes,  fe- 
quitur,  quod  continuum  eft  infinitum. 

O&auo,  in  continuo  non  funt  infinitx  partes 
eiufdem  quantitatis:  igitur  nec  ciufdcm  propor- 
tionis. Antecedens  patet  j. bnim  , ttxt.  67.  Con- 
fequentia probatur , quia  in  quotcunque  par- 
tes eiufdem  proportionis  poteft  diuidi  conti- 
nuum, in  tot  etiain  eiufdeui  quantitatis  ,quia 
totum  poteft  diuidi  in  duas  medietates.  Item, 
quxlibet  medietas  in  duas.  Item  quxlibct  quar- 
ta in  duas,  & fic  in  infinitum. 

Nono  , fequeretur  , quod  in  toto  non  clfcnc 
plures  partes,  quam  in  parte ; confequens  eft  fal- 
fum , quia  totum  habet  omnes  partes , quas  ha- 
bet fua  pars , Sc  cum  hoc  alias  alterius  partis. 
Confequentia  probatur  : quia  infinitis  non  funt 
aliqua  plura  , Sc  tamen  tam  in  toto, quam  in 
pane  funt  iafinitx  partes. 

G g 4 Oppo 


-i. 


156  Lib.  V I.  Phylleorum 


Oppofirum  arguitur  per  Ariftotelcm  in  ifie  6. 
text.  ).  quia  nili  continuum  e (Te  e diuifibile  in 
fempet  >i  iui(ibilia,ipfum cITet  compofitum  ex  in* 
diuilibilibus  , cuius  oppofiruin  c(l  probatum 
prius. 

Secondo.arguttur/uppofiris  definitionibus  ve- 
locioris  in  ifto  6.tex.  i 2. datis, x quia  quolibet  mo- 
tu dato  poteft  dari  motus  tardior  \ vt  pacer  de 
motu  fphxrxfuper  polos  immobiles;tuQC  (i  ali- 
quod mobile  perrranfear  aliquod  fpatium  in 
aliquo  tempore,  mobile  in  duplo  tardius  per- 
traniibu  idem  fpatium  in  duplo  tempore,  Sc  me- 
dietatem in  eodem  tempore, & mobile  in  duplo 
tardius  qu^nt  illud  pertranfibit  medietatem  me* 
dictatis , & fic  in  infinitum  , quod  non  eilet,  ni* 
fi  illud  fpatium  eilet  diuifibile  in  femper  diui- 
fibilia. 

4*  In  iftaquxftione  funt  tres  dubitationes.  Pri* 

Vniifit  f*4-  raa  an  j^a  conccdcndaj  Aliquo portet  con - 
**  tinuifunt  cmnet  portet  continui.  Secunda , vttum 

ifta  (it  concedenda  de  prxfenti. Infinito  funtpor- 
tti  continui , vel  etiam  pnrtet  continui  fitnt  infini- 
to. Tertia,  an  iila  fir  concedenda  de  poilibili, 
continuum  pottfl  diuidi  in  infinitum. 

D, ^10 omnis  Quantum  ad  primum , notandum  , quid  hxc 

inkuiimi  & omnu  fumitur  quandoque  diftributiuc  ; & 

ttJUSini'  fic  hxc  cftct  falfa  ; oliquo  pnrtet  continui  fitnt  om- 
nes portet  continui,  nili  efiet  aliquod  continuum 
tale  i quod  prxeise  haberet  duas  partes  i quod 
eft  impoflibile.  Alio  modo  fumitur  collc&iuc, 
& tunc  denotat  terminum  communem , cui  ad- 
ditur accipi  pro  maiori  numero  fuppofitorum 
coiitenrotuni  fub  illo  numero  , defignando  cum 
hoc  quod  nullum  fit  fuppoficum  contentum 
fub  illo  termino  , nifi  fit  aliquid  multitudinis. 
Exemplum , fi  in  ifia  propofirionc : otnntt  Apo- 
ffoli  funt  duodecim , Ij'  omuet  accipiatur  collc<ftiuc: 
& tunc  fenfus  eft , quod  maior  numerus  fuppo* 
fitorum  ifiius  termini  Apofloli  cfi  duodecim , & 
cum  hoc  , quod  nullus  fit  Apofiolus.qui  non 
fir  de  numero  illorum  duodecim.  Tunc  inpro- 
pofiro  cfi  concedendum  de  aliquo  toto  haben- 
te infinitas  partes,  quod  aliqux  funt  omnes  il- 
lius totius : verbi  gratia , fi  aliquod  habet  pre- 
cise  quaruor  partes,  tunc  illis  fignatis  , verum 
efi  dicere  , quid  ifix  parces  funt  omnes  partes 
huius  continui. 

Secundo , dico  quod  dc  nullo  toto  haben- 
te infinitas  partes,  verum  cfi  dicere  , aliqux 
partes  funt  omnes  partes  illius  totius  : quia 
quibufeumque  partibus  datis,  adhuc  funt  aliz 
qux  funt  paries  illarum  pariium : & fic  paret 
quod  fecundum  nullum  fenfum  hxc  cfi  conce- 
denda, oiiquo ponet  eontimti  ,funt  omnes  portet  con- 
tinui , & hoc  de  prima  dubitatione, 
y.  Dc  fecunda  , nota  , quod  hxc  di£io  infini- 

Infinitum  tum  accipitur  (juplicircr  : vno  modo  categorc- 
fmitmr  h-  maticc  i & fic  cfi  terminus  priuanuus  oppofi- 
fonotn.  |U$  buic  termino  finitum : modi  de  ratione  pri- 
iiatiui  cfi  fignificarc  illud  idem  negatiue , quod 
fuutn  pofuiuum  (ignificat  afhrmatiuc,  conno- 
tando  cum  hoc  apiitudinem  ad  fuum  pofiti- 
uum  i ic  fic  illud , de  quo  dicitur  ifie  terminus 
infinitum  , cfi  cxtenfum  fine  termino  , vel  ca- 
rens ictminis  , aptum  natum  tamen  efle  termi- 
natum. , 

An  portu  *Vcrum  cfi  tamen , quid  licet  dc  ratione  pri- 
t utium  fimt  uatiui  fit  lalircx  fignificarc,  tamen  non  vtimur 
infi,tito,vtli  ifio  termino  infinitnm  catcgorcmaticc  fumpro, 
ttmrof  nj(j  fignihcct  idem  , quod  ifia  oratio  : cu- 


rent termino.  Alio  modo  fumitur  fyncategore- 
tnaticc , fic  tunc  quidam  fic  exponunt , non  tan- 
tum quin  maius:  igitur  infinitum.  Sed  ifia  ex- 
politio non  valet  : quia  tunc  fequetetur , quod 
Chimxra  efiet  infinita  ; quia  Chimxra  non  cfi 
tanta,  quin  inaior : igitur  efi  infinita:  & idei 
exponitur  fic  infinitum  , id  efi*  quodlibec quan- 
to maius , & infinita , id  efi , quotlibci  plura, 

& quibufiibcc  plura  ; & ita  ifia  ‘.infinita  parte» 
funt  in  continuo , (ignificat  idem  , quod  ifia  ora- 
tio ; quot  libet  portibut  pluret  portet  funt  in  conti- 
nuo:  verum  efi  tamen,  quid  ad  ifiara  expolitio- 
nem affirmati uam  feqiurur  illa  negariua  repro- 
bata. Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  con- 
cludo : nullx  partes  continui  funi  infinite,  fu- 
tnendo  hanc  dictionem  infinitum  cacegorcma- 
ticc  i patet  , quia  omnes  partes  continui  fune 
tetminatx;  nec  aliqux  funt  cxtenfx  fine  termi- 
ti o : igitur  omnes  funt  finite. 

Secunda  conclulio ; capiendo  hanc  diclionem 
infinitum  fyncatcgorematicc,hxc  cfi  vera  -,  infinita 
portet  funt  in  continuo.Scetnm  a parce  prxdicati^x 
continuo  fimt  infinif  oportet.  Probatur : quia  quotli- 
bet  partibus  continui  plurcs  partes  funt  in  con- 
tiuuo;igirur  infinite  partes  fune  in  continuo  per 
defcriptioncin.Er  antecedens  appatct:quia  quot- 
cunque  partes  continui  fignentur  fecundum  ve- 
ram dclcriptioncm, adhuc  poliunt  fignari  alix.Ac 
plurcs  , iccundum  defcnptioncm.  Secundo, 
quia  in  conriuuo  funt  aliquot  partes.  6c  non 
tot , quin  piures  : igitur  infinite.  Ex  ifio  fcqui- 
(ur , quod  hxc  didlio  infinitum  poteft  eque  fumi 
fyncatcgorcmarici  k paric  predicati,  (icut  & par- 
te fubicdtt',  quoJ  umen  ruulti  negant:  & hoc 
de  fecundo. 

Quantum  ad  tertium , notandum  , quod  ( Io-  (, 
quendo  in  propofitionibus  dc  poilibili.  aut  de  RtroUk 
przrerito,  aur  dc  futuro)  oporter  vri  duabus 
regulis , quas  mulri  ponunt  vniueriales.  Prima 
regula  eft  ifta : Omnis  propofitio fingularis  , vel  in-  t't  ^ ^ 
definito  de  poffibili  debet  poni  in  effe  per  vnom  pro-  tori, 
pofttienem  de  profinti  , vt  ifta  : Socrates  poteft 
currere  , ponenda  efi  in  effe  per  vnam  propoli- 
tionem  , & non  per  piures  , fciliccr  Socrates 
currir.Sccunda  regula,  quod  In  omni  propofttio - 
ne  de  pojjibili  , out  de  proterito,  vel  de  futuro,  pre- 
dicotum  opptllot  fitom  formom , & non  fubUtlum-, 
hoccftduftu  , qqid  talis  propofitio  debet  po- 
ni in  effe  per  vnam  de  confimili  predicaro,& 
non  oporter  quid  per  vnam  de  confimili  fub* 
ic&o  : Sc  poteft  cxemplificari  dc  ifta  : olbum  po- 
teff  effe  nigrum.  Dico  ramen  quid  ifix  regule 
funt  modificande.  Primi  , fi  alterum  extre- 
mum fir  pluralis  numeri , non  oporter  , quid 
illa  propofitio  ponatur  in  effe  per  vnam  de  prx- 
fenri : verbi  gratu  ,ifii  cumbunt , ad  hoc  , quid 
hxc  fir  vera  , non  oporter,  quid  ifia  aliquan- 
do fuerit  vera , iSK  currunt ; fed  fufficir , quid 
hxc  vna  vice  fuerit  vera  ; ifie  currit  , & illa 
jdja  vice ; ifie  currit.  Secundo , fi  alterum  ex- 
tremum fir  copulatum,  tunc  non  oporter , quid 
per  vnam  propolirionem  ponatur  in  effe , fed  per 
plurcs  , vc  ifta  : eclipfit  Solis  , & Luno  fuerunt-, 
quia  nunquam  ifia  fuit  vera ; eclipfit  Solit  & Lu- 
na funt.  Tertii  , quando  ab  vno  extremo  pro- 

Eofirionis  ponitur  terminus  numeralis  ,tuncil- 
i ponenda  efi  in  effe  per  plurcs  propofitiones; 6c 
non  per  vnam.  Exemplum:  rcr  poraui  vinum. 

Quarti  , quando  a parte  prxdicati  propoficionis 
ponitur  fyncarcgotema , vel  aliquod  includens 

fynca 


*V 


Qu^ftio  II.  357 


fyticategorema , tunc  non  oportet , quando  illa 
propofitio  ponitur  in  effe , qubd  illud  lyncatcgo- 
rcma  maneat  fub  propria  forma  & patte  prxdica- 
ti:  immb,  fi  illud  fyncatcgorema  fit  fignum  vui- 
uerialc  , debet  poni  in  effe  per  plura  ligna  parti- 
cularia libi  correfpondentia:  verbi  gratia, hxc  cd 
poflibilis  naturaliter : videbo  omne  aflrutn,  &c  hxc 
cfl  iinpolfibilis  : video  omne  Aptum  , idcb  illa  dc 
futuro  debet  aliter  poni  in  efft  per  plure*  propo- 
litione* : explicando  lignum  vniucrlale  per  plu- 
ra ligna  particularia.  Et  idisquatuor  conditio- 
nibus obferuatis , illx  regulx  fune  vniuerfaliter 
concedendi. 

_ Ec  fccundbm  hoc  rcfpondetur  ad  dubitatio- 

'*  nem;  primb.qubd  hxc  ed  falfa  ; in  infinitae portes 
pottfl  diuidi  continuum  , in  femper  diuifibilio  potet} 
diuidi  connrtuum.Cmfi  huius  cd,qtiia  li  tales  pro* 
politiones  ponerentur  in  eff r per*  vnam  , vel  per 
plures, oporteret  prxdicatum  faluare  fub  propria 
forma  per  regulam  fecundam  propo litam, & fem- 
per ida  cd  falfa : in  aliquae  portes  ejl  diuifum  con- 
tinuum , quia  li  lit  diuifum  iam  non  cd  conti- 
nuum. Sccundb  dico, quod  hxc  cd  concedenda: 
in  infinitae portet  continuum  efl  diuifibilt , in  fimptr 
diuifibilia  continuum  eji  diuifibilt : & probatur  in- 
du&ionc.  Tertio  dico,  quid  idx  funt  conceden- 
di : continuum  efl  diuifibilt  in  femper  diuifibilt a; 
continuum  efl  diuifibilt  in  infinitum  -,  nec  oportet 
quod  prxdicatum  faluetur  in  propria  forma, 
quando  ponitur  in  fj/e,eoqu6d  prxdicatum  con- 
tinet manifede  aliquod  fyncatcgorema',  & lic 
patet,  quid  continuum  cd  diuilibilc  in  femper 
diuilibilia. 

Ad  rationes.  Ad  ptimam  , tunc  in  continuo 
edent  infinitx  partes,  concedo ; capiendo  fynte- 
gorcmatic*.  Et  quando  arguitur,  vel  inattu,auc 
in  potentia , concedo  qubd  funt  infinitx  partes 
ina$u  ab  inuiccm  dilkin&x  , licet  non  in  adu 
ab  inuicem  fcparatx ; & hoc  intclligit  Aridote- 
Ics  i .huiue,  ttxt.  67.  & inde , quando  negat  partes 
continui  cllc  infinitas. 

Ad  fecundam  , negatur  antecedens , nifivna 
medietas  vocetur  vlcima,  aut  vna  tertia,  aut  vna 
quarta, & fic  dcaliis-Ad  probationem  dico.qubd 
ji.Sc  B xque  citu  venient  ad  pun&um  D,  nec 
ida  confequcntia  valet  : quamlibet  portem  (pati/ 
pertranfiuit  si  prius  quam  B,  igitur  omnes  portes  ffo  • 
tt/  pertranfiuit  A prius  quam  B.  quia  per  antece- 
dens non  defignatur  , nili  qubd  per  quamlibet 
partem  A prius  pertranfiuit,  quam  ?in  aliquo 
indanti ; modo  ex  hoc  non  fcquitur,qubd  prius 
in  aliquo  indanti  pertranfiuit  omnes  patres, 
quam  B,  quia  antecedens  ed  verum  , & conle- 
quens  falfum:  licut  non  fcquir ur, Dem  prius  creo - 
uit  Adam,&  N te,  quam  Petrum : igitur  in  aliquo  in- 
flanti creouit  illos. 

g'  Ad  tertiam , concedo  cafum  : & dicitur  vno 

modo  , qubd?  tangit  A , fecundum  fuperficiem 
terminantem  ipfum  A, qux  cd  immediata  A\  ta- 
men dato,  qubd  non  conlidcrentur  idx  fupcrfi- 
cies;dicitur  qubd  nulla clTct  pars  proportionalis, 
nec  hoc  ed  inimaginabile , nili  poneretur  qubd 
in  continuo  folum  Client  finita-  partes. 

Ad  quartam,  concedo,  fumendo  catcgorema- 
licb  hanc  di&ionemut/fffi/«ni.  Et  fic  limiliter  Tu- 
mendo conclufioncm  , quod  nullx  partes  conti- 
nui funt  infinitx.  Et  fi  quxratur  qualiter  ed  hoc, 
quod  Aridotelcsi*  ].buiue,ttxt.6'tS.  concedit  nu- 
merum clfc  infinitum.  Dico  qubd  ipfe  lic  intel- 
ligit  , qubd  non  cd  tama  multitudo  continui 


fecundum  vnam  diferetionem  , quin  pollit  elTc 
maior  multitudo  partium  continui  fecundum, 
aliam  diferetionem  ; fcd  fic  non  cd  de  magnitu- 
dine , quia  de  fadlo  cd  maxima  magnitudo , qux 
poted  clfc. 

Ad  quintam, cpncedo  qubd  infinitis  repugnat 
elfe  accepra : quia  qaodlibet  eorum  fcorluiu  , & 
feparatim  lic  acceptum  fecundum  didm&ioncm, 
infinita  tamen  bene  poliunt  clfc  accepta  fecun- 
dum aliam  didin&ionem. 

Ad  fextam, negatur  confequcntia.  Ad  proba- 
tionem , negatur  qubd  infinita  non  poliunt  j>cc- 
traofiri  fumendo  ly  infinitum  fyncatcgorcmati- 
cc:quia  lic  fumendo,  illi  termini  finitum , & infini- 
tum, non  funt  oppofiti  plufquatn  omnu,8c  aliquu. 

Ad  feptimam, negatur  confequcntia.  Ad  pro-  9* 
bationem:Plure$  paries, 5cc. negatur, nifi  illx  par- 
tes fint  xqualcs,aut  maioris  quamitatis;quia  du$ 
quartx  non  faciunt  maiorem  cxrcnlioncm,quam 
vna  medietas. 

Ad  o&auam, negatur  confequentia. Ad  proba- 
tionem , dico  qubd , licet  lic  diuidendo , pollet 
concedi  , qubd  fine  infinitx  partes  eiufdem 
quantitatis;atramcn  hoc  non  contradicit  Arido- 
teli.quia  ipfe  dicit  lic  , qubd  accepta  aliqui  par- 
te continui  certx  quantitatis  , impollibile  cd, 
qubd  in  eodem  continuo  fint  parces  infinitx 
eiufdem  quantitatis:quia  tunc  totum  ellct  infini- 
tum. 

Ad  nonam, concedo  confcaucns : quod  patet: 
quia  in  xquinotliali  non  funt  plures  partes 
quam  in  tempore, in  quo  pcrtranlitur , fciliccc  in 
vna  dic  naturali  Jccm.tot  funr  partes  in  vno  pac- 
uo  circulo  versus  polum, licut  in  circulo  arllico, 
quot  etiam  irwdic  naturali;  quia  cuilibet  parti 
dici  naturalis  correfpondec  vna  pars  illius  cir- 
culi,qux  percranfibicur  in  illa  parte  dici,&  fic  in 
ftuioti  circulo, & in  minori  non  funt  plures  par- 
tes in  vno, quam  in  rcliquo,&  fic  non  funt  plures 
partes  in  coto.quim  in  parte. 

ANNOTATIONES. 

Otaprimb,  qubd  tota  difficultas  in  hac  IO. 
quxdione  confidit , an  in  continuo  fine 
infinitx  partes , & quomodo  : Vnde , quidam  di- 
cunt,qubd  plura  adlu  diuifa  funt  (impliciter  plu- 
ra : exterum  plura  a&u  indiuifa , vr  abllrahunc 
a diuifione  , funt  plura  fecundum  ^Nid,&  vnum 
fimplicitcr  propter  indiuifionem.  Quare  in  con-  * • 
tinuo  funt  infinitx  partes  fecundum  quid,it  non 
fimplicitcr  ; atque  adeo  quodlibet  continuum 
poted  dici  inlinirum  fecundum  qutd,Sc  ponere 
infinitum  fetandum  quid  nulla  efl  repugnantia. 

Quidam  verb  dicunt,  qubd  in  continuo  funt  In  continuo 
duplices  partes : quxdatn  aditiales ; quxdam  po- 
tcntialcs.  Partes  adluales  dicuntur  parres  eiuf-  ^«4/«  fr 
dem  quantitatis, & ex  numero , & quantitate  ta-  ftuntialn. 
lium  confurgit  magnitudo  totius.  Patres  verb 
potcntialcs  dicuntur  partes  eiufdem  proportio- 
nis^ fecundum  numerum  illarum  partium  non 
variatur  corpus  fcctidbm  magnitudinem , & par- 
uiratcm;quia  tot  funt  partes  tales  in  grano  niilij, 
vel  in  millefima  parte  cius, quot  in  toto  vniuctfo: 
quia  vtrobique  funt  infinitx.adcbquc  fecundum 
hanc  fententiam  in  continuo  funt  infinitx  par- 
tes potcntiales  ,fiuc  eiufdem  proportionis  ; fcd 
non  infinitx  adlu.ilcs.liuc  eiufdem  quantitatis. 

Alius  ed  modus  dicendi , qubd  in  continuo 
non  funt  partes  infinitx  , fcd  finiti  in  infinitum, 


358 


Lib.  V I.  Phyficorum 


ita  quod  nunquam  cfl  deueniie  ad  vlrimum.  Ali- 
ter dicit  quidam  Dodor,  quod  in  continuo  non 
Amt  partes  infiniue,nec  finite  numero  adu,  quia 
nullum  numerum  con(liruunt:diuifio  enim  con- 
tinui numerum  caufac.  Nam  ex  diuifione  conci- 
nui caufatur  numerus, terti»  bniu*.  Cum  ergo  non 
fint  partes  diuifx , fequitur  quod  nullum  nume- 
rum conftituant , Sc  iuxta  hanc  modum  dicendi 
poffet  responderi  ad  quartani  huius  quzflionis. 

I t.  Aliter  dictr  quid.im  fic, quid  aliquid  cfTc  infi- 

JmlSakmmf-  nitum  potefl  c(leduplicitcr:primo  niodo.in/wt/a 
ufi  liti  *li - effetSi  in  decepto  ejfe.  Secundo  rnodo.in  fieri , St  in 
mdu  decipiendo.  Primo  modo  dicitur  infinitum , cuius 
tot  funt  accepta  , quod  nou  pofTunt  plura  accipi; 
vt  dicatur  linea  infinita  fic , cui  nulla  potcfl  heri 
additio  : Sc  hoc  modo  probat  Arifloteles  in  \ .bu- 
iut  ttxt  41.  & inde  *i  yy.  quod  non  poflit  corpus 
infinitum  elfe. Secundo  modo  dicitur  infinitum, 
cuius  poli  aliqua  plura  accepta, funt  plura, & plu- 
ra in  infinitum  ; tta  quod  accipiendo  fucccffiuc 
vnum  poli  aliud  , non  cfl  dare  terminum.  Pri- 
mum appellatur  infinitum  in  adu:fccundum  ve- 
ri in  potentia  Sc  in  fieri.  Vltcrius  dicir,  quod  di- 
yifibilc  non  denominat  adum  , fcd  potentiam: 
quia  diuifibile  dicitur, quod  porcfl  diuidi ; atque 
adei  continuum  non  habet  partes  infinitas  in 
Accepto  ejfe,<\\ix  conflituant  infinitum  in  adii,ha- 
bet  tamen  infinitas  in  fieri, St  in  accipiendo  vnam 
pofl  aliam  , Sc  ideo  fufficit  quid  fit  infinitum  in 
potentia. 

Nota  fecundi  , quod  partes  in  continuo  funt 
duplices  : quxdam  Tunc  xquales  in  quantitate, 
vel  xquaiis  quantitatis  , fic  quod  vna  cfl  xquaiis 
alteri  aequalitate  quantitatis  ;alix  funt  zquales 
in  proportione,  fic  quod  vna  cfl  xqualis  alteri  in 
proportione,  dehabent  proportionis  xqualira- 
tcm.E xcmpluni  primi, omnes  imex bicubitz,  vel 
tticubitx  funt  ciufdem  quantitatis.  Exemplum’ 
fecundi . fi  primo  accipiatur  medium  quantitatis 
darx.poflea  medium  medij, deinde  medium  alte- 
rius medi), atque  ita  femper  accipiatur  fecundum 
mcdicraccm  ; priores  pqrtes  appellantur  partes 
eiufdcin  quantitatis,  quz  funt  parces  determina- 
tx  menfurx,qux  per  ipfatum  replicationem  pof- 
funt  reddete  totum,  de  per  eas  totum  ipfum  con- 

* fumitur  : verbi  gratii  , fit  vqa  quantitas  decem 
palmorum ; in  hoc  quanto  potcfl  reperiri  vna 
ceria  inenfura,  q >x  reddit  certas  partes  in  nume- 
ro , vt  quantitas  vnius  palmi  per  replicationem 

• * eius, decies  reddit  determinatas  partes  innume- 

ro , pofleriores  vero  appellantur  partes  ciufdem 
proportionis , de  funt  illae , in  quibus  non  potcfl 
reperiri  aliqua  vna  menfura  certa  , per  cuius  re- 
plicationem icdduntur  omnes  illx  partes, de  con- 
fummatur  totum  illud  fecundum  duas  partes; 
nani  cum  illx  partes  non  fint  in  numero  certo,  Sc 
determinato  , imuio  ponantur  communiter  infi- 
nitx,  de  infinito  repugnet  talis  menfura  , de  ta- 
lis confuinmacio,  ideo  non  repetitur  ratio  men- 
furx.  • 

ji.  Idei  dicitur  communirer.quod  continuum  cfl 

diuifibile  in  infinitas  partes  eiufdcm  proportio- 
nis , non  autem  in  partes  eiufdcm  quantitatis; 
quoniam  fi  aliqua  magnitudo  quantuincumque 
magua.diuidatur  in  partes  digitales,  confumere- 
tur;fed(i  diuidctetur  continue  in  partes  eiufdcm 
. proportionis,  nunquam  confumeretur , diuiden- 

do ; vel  (i  diuidatur  aliquod  continuum  in  duas 
medietates,  vel  in  duas  partes  ,Sc  ita  alia  pars 
in  alias  duas  medietates , Sc  fic  in  infinitum: 


nunquam  erit  dcucnirc  ad  indiuifibile. 

Nota  tertio , quid  ficutcffein  potentia  acci- 
pitur dupliciter, ita  cfTe  in  adu.Primo  modo  cfle 
in  potentia  accipitur  ptoejfe  vuruali.fcilicci, pro 
ej/e , quod  habenc  res  in  vitturc  fuz  caufx : dc  res 
qux  tal ctjfe  habent , nihil  funt  in  fc , fed  habenc 
denominationem  £ potentia  Dciadiua,  in  qua 
adualitcr  continentur  : dc  iflo  modo  creature 
antequam  crearentur, erant  in  potentia.Sccundo 
modo.cllc  in  potentia  idem  cfl , quod  importare 
aliqua  in  adu  non  diflindo.nec  determinato : Sc 
iflo  modo  dicimus,  quod  genus  importat  fpecies 
in  potentia;  quia  implicite,  & indeterminati: 
iflo  etiam  modo  totum  horrtogencuni  importac 
partes  in  potentia , quia  mditlin&e.  Similiter 
adus  potcfl  dici  dupliciter : vno  modo,vc  oppo- 
nitur primx  porentix  : dc  iflo  modo  alius  idem 
cfl,  quod  in  fc  csillere , dc  efTc  extra  nihil ; & iflo 
modo  vnaquxquc  res  creata  ponitur  extra  nihil, 
dc  in  adu , ita  quid  non  cfl  in  virtute  fuz  caufx 
tantum , dc  hoc  modo  partes  funt  in  continuo: 
nam  continuum  confliruunt  , dc  vt  fic  dicunc 
adum  hoc  primo  modo  acceptum,  eo  quid  adu 
cxiflunr  extra  nihil.  Alio  modo  effe  in  adu  idem 
cfl, quod  cile  terminatum,  dc  claufum in  fuapro- 
pria  ent itate, fic. quod  cfl  a quocunque  alio  fepa- 
ratum , dc  in  propria  realitarc  fubfiflens ; & hoc 
modo  non  funt  in  continuo  infinirx  partes, fcili- 
cet  in  adu  diflinHo.de  determinato. Vndc omnia 
ifla  fune  vera , fcilicct  quod  partes  in  continuo 
fumaduens  , dc  quod  adu  conflituunt  conti- 
nuum ; dc  quid  funt  adu  in  continuo : non  ta- 
men fcquicut , quod  fint  in  adurdiflindo  , dc  de- 
terminato : dc  idei  non  pofliinc  confli  tuere  adu 
infinitum. 

Et  fi  dicas,  ante  diuifionem  quxlibet  pars  exii 
Ait  in  continuo:etgoanrc  diuifionem  habet  pro- 
priaro formam  i forma  alterius  partis  diflindani, 
quia  adus  efl  forma.  Dico  quid  , licet  quxlibet 
pars  in  continuo  ante  diuifionem  habeat  for- 
mam,non  tamen  habet  eam  diflindc, quinimmo 
omnes  partes  concurrunt  ad  vnam  formam  to- 
talem, qux  cfl  in  adu ; funt  autem  multx  formx 
in  potentia  ,dc  quando  dicitur  , quod  fomucfl 
adus,&  adus  efl  forma.  Dico  quid  adus  diftin- 
dus  cfl  a forma  totali , dc  complcta,non  tamen  ii 
forma  partiali,  quinimmi  eo  quid  cfl  pars , non 
cfl  adu  diflindo,  dc  determinato ; ntfi  talis  pars 
fit  ipfcmct  adus.  Vnde,  licet  vna  pars  vere  nege- 
tur ab  altcra.puta, dicendo ; hxc  non  cfl  illa;  non 
propter  hoc  funt  diflindx,fed  diflinguibiles. 

Nora  quarti , pro  quibufdam  rationibus fol- 
uendis  in  hac  materia;  qu«Sd  quando  arguitur  ab 
aliquo  termino  communi  fupponente  confuse 
tantum  refpedu  alicuius  multitudinis  ad  eun- 
dem terminum, fupponente  pet  funali  ter  refpedu 
alicuius  magnitudinis , non  cfl  bona  conftquen- 
tia ; quoniam  committitur  fallacia  figurx  didio* 
nis.  Quod  declaratur  in  hac  ratione  : folet  enim 
probari  a quibufdam, quid  multitudo  non  podit 
crefeere  in  infinitum : quoniam  fi  fic  , tunc  vitra 
omnem  multitudinem  finitam  datam  ,elfet  dare 
finitam  maiorem  ; fed  multitudo  maior  omni 
multitudine  finita  cfl  multitudo  infinita;  ctgo  fi 
vitra  omnem  mulritudincm  finitam  datam , efiet 
dare  multitudinem  finitam  maiorcm.fcquererur, 
quod  aliqua  multitudo  finita  effet  multitudo  in- 
finita ; quod  efl  impofSbilc.  Quod  autem  vitra 
omnem  mulritudincm  finitam  datam , effet  dare 
multitudinem  finitam  maiorem  » fi  multitudo 
crcfccrc 


"*<'•&  tf, 
ioMOn  fc/*. 

riM  fmm « 


u- 


Stttiue 

rt£ir.4m. 


«4- 


J Jtercere  poflec  in  infinitum.paret  quia  quilibet 

J finguUris  huius  vniuerfalis  eiTct  vera  ; nam  vitra 

4 hanc  muititudinrm  finitam  dacam , eflct  dare 

u multitudinem  maiorem  finitam  , Sc  vlrtaiftam, 

*ium  maiorem,&  fic  in  infinitum. 

c ii*  • c™  ranonem  ^fpondetur , qudd  hic  eft 
tallacra  figura  didioois  , quoniam  in  maiori  ifte 
terminus  multitudo  in  prxdieato  prima  propofi- 
no«u  iupponic  confuse  tantum  , Sc  dicit  ya* 
f*»«;in  minori  autem  propofitionefupponit  ran- 
tum  determinate  refpedu  eiufdero  multitudinis 
importata  pet  fignum  vniuctfale , fle  idc6  muta- 

ewi—  kec‘“l*iJ- 

luiJi  « w-  , ot*  P°“tem6 , quid  continuum  eflTe  diuifi- 
fmmfvtti  infinitum  , non  eft  habere  infinitas  par- 

fmdfiit  tes  fimul  adu  categorematice  , neque  habere 
infinitas  partes  in  potentia  , ita  qudd  per  diui- 
fionem  tales  partes  de  nouo  fiant.  Diuifio  enim 
nA*L^L°^U-C,t  nouo  aliquam  quantitatem:fed 
eft  habere  infiniras  partes  fyncategorematice  , id 
efi*  non  toc , quin  plures : quia  non  in  tot  poteft 
dtuidi , quin  in  plures  diuidi  poflit : & hoc  folcc 
dici  Rabere  infinitas  partes  in  potentia.  Ex  his 
fequitur  , quod.eum  continuum  componatur  cx 
partibus  diuifibilibus  , vt  probatum  eft  in  prxee- 
denti  quxftione.erir  etiam  diuifibile  in  tales  par- 
tesivnumquodqueenim  diuiditur  in  ca,cx  quibus 
componit  ur.*fle  c&m  ipfx  tales  partes  eandem  ra- 
tionem habeant, quu  funt  continux  , rurfus 
erunt  diaifibiles  in  partes,  ex  quibus  vnaquxque 
pars  componitur  , qux  partes  adhuc  funt  conti- 
nux,  fle  per  confequens  diuifibiles  in  partes  con- 
tinuas , ex  quibus  componuntur  , & fic  in  infini- 
tum  ; ergo  quot  parres  i continuo  fepares,  rema- 
nent  diuifibiles,atqueadc6  continuum  cfi diuifi- 
bile in  femper  diuifibilia. 


Quajftio  III. 


1S9 


Q \ A S T I O III. 

ytrum  in  continuo  fmt  oliijut  res  indiuifi- 
biles,vt  punflus. 

****■>”•«*■*■& j.  M.r.ffc, 
Thcmift.Auertoct,a;a|i|  inteiptctes  C.tyjEr.D.Thoiu. 
' <£»  .hMfb.Ua.il.  &op*ft.\<.  Alenfis  Mn. 

Thcoph.  j.  i»  Arum.  *d  tow.if.  Scotus  » ». 
' 1»‘/t  X.1H4 ft.9.  Caprcol.  Jifl  i.cfuifl.i, 

«'t.J.Hirpatco^MS^.t.  Xrt.4.  Duratvd.  fiM/f.4  Occham 
M logus  €*p.4t  jHMHtitMU , in  tr*a.d*  Euebonfiia  t»p.  1 . 
& * \fi  9 Caictan. ypmrt  tjtufl  4.  Mrt.t.  & 

‘V  "'fMMffaJ/.  Sotut  in  prtdiromtnt»  d»  «nnntittue. 
Suarezr«m.t.  Mtt.di^o./ia.^.  num.  18.  Cooimbric.4. 
Pbyjir.tMp  1 sjMtfl  |,  Ruuius  tr*B.  dt  eomp.etntinui  n. 7. 
6* /ifWfl.Complutcn.4tf»/.»y.  guoft.  1.  Fuentc  ni«  , 

d>Jpt . 1 . 

r R c v 1 t v R qubd  non  : quia  fi  fiat  dt- 
uifio  linex  fupet  punctum  continuan- 
tcm»  luncquxro  ,vttum  pundus  con- 
tinuans vadat  ad  vnam  pateem , vel  ad  aliam, 
vel  corrumpatur  »vcl  vadar  ad  vtramque.  Non 
ad  vnam  partem  , nec  aliam ; quia  nulla  eft  ratio 
quare  potius  iret  ad  hanc  partem, quim  ad  illam, 
ex  quo  fuper  ipfo  xqualicet  fiat  diuifio.  Non 
ad  vtramque  , quia  iam  edet  in  diuerfis  locis, 
quod  eft  impoflibilc.  Si  dicatur, quod  corrumpa- 
tur,hoc  eft  falfum:quia  ponamus,  quod  illa  linea 
fit  linea  materix  piimx-.modo  materia  prima 
eft  ingcncrabilis,&  incorruptibilis,vt  patet  prima 
hui  m. 

Secundi,  circumfctibatur  per  potentiam di- 


uinam , vel  imaginationem  pundus  terminans 
aliquam  lineam  ; tunc  quxro  vetum  iinca  firfi- 
nira  , vel  infinita  : non  infinita  , quia  piius  erat 
finita  ,&  non  eft  fibi  aliquid  additum,  ncc  eft 
rarefada  : igitur  nunc  non  eft  infinita.  Si  dica- 
tur ,quid  m finira;  tunc  vel  finitur  per  putidum 
alium  ii  prxcedcnti.vel  non.  Si  fic } igitur  illa  duo 
punda  eram  immediata.fciiiccr.puudus  circum- 
•criptus  , & ifte.  Si  non^igitur  fruftra  ponebatur 
pundus  terminans  ad  terminandum  lineam  ,cx 
quofe  ipsi  eft  terminata. 

TcrriA , fequerecur  qu6d  indiuifibile  moucre- 
tur  localiter ; confequens  eft  falfum  , vr  patet  in 
ifhfixt»,  ttxt. 87.  Confequentia  probatur : quia 
moto  corpore  moucntur  omnia, qux  funt  in  cor- 
pore: mod6  pundus  eft  in  corpore  : ergo  , &c. 
Ncc  valet,  fi  dicatur,  qu6d  indiuifibile  poteft 
moucri  per  accidens,licet  non  per  fe,quia  omnes 
rationes  Ariftotelis  quibus  probat , qu6d  indi- 
uifibile non  moucrur , xquf  probant , quid  non 
mouetur  per  accidens  «ficutqudd  non  mouctur 
per  fc  , ficur  eft  illa  : omne  quod  monetur  eft 
p*rtim  in  termino  a quo  , & pnrtim  in  termino  ad 
quem. 

Quart6,fi  in  continuo  fit  aliquis  pundus  i vel 
hoc  eft  ad  continuandum  , vel  ad  tetmiiunduin: 
non  ad  continuandum ; quia  circumfcriptis  om- 
nibus pundis  continuantibus  alicuius  linexj 
quxro  vtrum  aliquid  linex  remaneat, vel  non  :fi 
fic ; igitur  aliquid  eflct  linea  , in  quo  non  ellec 
pundus.  Si  non, igitur  liuea  non  eflct  aliud  ptx- 
terilla  punda  continuantia  ; & per  confequens 
illa  linea  componebatur  ex  iliis  pundis.  Ncc  ad 
rerminandum,quia  quantitati  competit,  qu6d  fic 
fe  ipsi  rcrminata.vei  interminata. 

Quinti  , fcqueretur,  quid  quodlibet  conti- 
nuum cfTet  infinite  perfedum  : quia  in  quolibet 
continuo  eflene  infinita  punda  , quorum  quod- 
libet eflct  ccrcx  perfedionis  ; modi  ex  infinitis 
perfedionibus  compofitis  rcfultar  vnum  infini- 
tum perfedum. 

Sexto, quia  vel  pundus  eflct  fubftantia.vel  ac- 
cidens : non  fubftantia  j quia  ncc  materia , nec 
forma, ncc  compofitum.vrpatec  inducendo  j nec 
accidens.quia  omne  accidens  habet  fubicdum  fi- 
bi adxquatumifed  pundus  non  habet  huiufmodi 
fubicdum  , quia  vel  illud  fubicdum  eflct  acci- 
dens i & tunc  quxreretur  de  fubiedo  illius  acci- 
dentis , & fic  in  infinitum  procederetur.  Si  fub- 
ftantia^oc  eft  falfum  , vt  faciliter  poteft  deduci, 
quia  nec  matcria.ncc  forma, ncc  compofitum. 

Septimo  , firqucrctur  quhd  continuum  eflct 
compofitum  ex  indiuifibilibus  i confequens  eft 
falfum  & probatum  eft  6.  hniw , ejuoft.  1 . Confe- 
quentia probatuf:quia  in  linea  eft  date  pundum 
maxime  remotum  , fcilicer  pundum  in  extremo 
linex  remotiori  : igitur  fimitircr  eft  dare  pun- 
dum propinqniflimuimcunc  igitur  vel  inter  pun- 
dum terminantem  pundum  fibi  propinquif- 
fmutm  eft  aliquod  intermedium  , vel  nullum  : fi 
aliquod, cum  illud  non  fic  nifi  linea, vel  pundus, 
fequitur  qn&d  pundus  datus  non  erat  propin- 
quiflimus:fi  nullum  ; igitur  illa  punda  erant  im- 
mediata , Sc  per  confequens  ex  iplss  componitur 
continuum.  Confirmatur  confequentia.quia  vel 
Inter  pundum  terminantem  •,  & omnia  alia  pun- 
da eft  aliqnod  inrcrntcdium.vclnon  , fi  aliquod, 
cum  illud  non  fit  nifi  pundus,  vel  linea,  Sc  in 
qualibet  linea  fint  punda  , fequitur  quod  non 
omnia  punda  pnjtct  terminantem  erant  accepta, 

quod 


j6o  Lib.  V I 

quod  eft  contra  pofitum.  Si  nullum ; tunc  feqni- 
rur,  quod  pundus  terminans  fit  immcdjatus.Se* 
eundo  confirmatur  confequemia:  quia  fi  fine 
dux  fphzrx  immediate  fe  rangenrcs  fecundum 
conuexum  , tunc  in  linea  re£b  terminante  per 
locum  contactus  erunt  duo  punfti  immediata! 
igitur  cx  illis  componitur  continuum.  Tertii 
confirmarur:quupunda,qux  funi  in  continuo, 
vellunt  continua,  vel  contigua,  velfeconfe- 
quentia  : non  continua , quia  ipforum  non  funt 
aiiqua  vltima.Sec.  vt  deducit  AriftoceJes  in  ifto  6. 
ttxt.  i.  & a.  (Confirmatur  quarti  ; fi  in  continuo 
fiint  aliqua  pun da,  /equitur,  quid  fi  pandus 
fluerer , rcl  etiam  fi  /epararum  moueretur  fuper 
planum , quod  tunc  deferiberet  lineam  compo- 
fitani  ex  pundis. 

4,  Odaui , ad  principale  arguitur:  firqueretur, 

quid  aliquo  moto  infinita  velocitate,  aliquid 
aliud  moneretur  velocius  , confequens  eft  im- 
poflibile:  quia  cx  quo  velocitas  eft  infinita, non 
potcil  dari  velocitas  maior.  Confequcnria  pro- 
batur ,quia  fi  elfet  vnus  pundus  infinitus  in  va- 
cuo, ille  moneretur  infinita  velocitate:  quia  non 
haberer  refiftcntiam,  Se  tamen  aliquid  aliud  mo- 
uerctur  velocius , vt  fi  vnum  corpus  graucfim- 
plex  ijsidem  poneretur:  quia  in  corpore  graui 
funt  infinities  infinita  tantx  grauitates. 

*Nono  reqtieretur , quod  vnus  pundus  altera- 
ret vnum  magnum  corpus  exrenfum,  ficut  vnam 
magnam  fpharram  ; cortfequens  eft  falfum : quia 
agens  naturale  quanto  eft  minoris  virtutis.cxte- 
ris  paribus , tanto  ad  minorem  diftanriam  fuffi- 
cit  agere : igitur  fi  omnino  careat  magnitudine, 
ad  nullam  diftanriam  aget  : fcd  pundus  caret 
magnitudine : igitur  pundus  non  alterabit  ali- 
quod corpus.  Confequemia  probarur  : quia  fi 
pundus  poneretur  in  centro  vnius  fphxtx  rc- 
nnfjc  frigida  , Se  ille  pundus  efl*ct  fumme  cali- 
dus,tunc  alteraret  pundum  poft  pundum,  donec 
cotum  corpus  clTct  alteratum. 

Oppofitum  arguitur  ex  Ariftotelc  inifio/ixto , 
text.  i . & inde , qui  in  pluribus  locis  ponit  ram 
punda,  quam  initantia.  Secundo,  patet  per  defi- 
nitionem pundi,  quia  puntlm  eft,cuiut  pars  non  eft 
habens  pofuiotum  in  continuo. 

Ofinit  iu-  De  ifta  quxftione  funt  dux  opiniones  oppofi- 
tx,  quarum  prima  * ponit , quod  ita  continuo 
*,fibtl,yu4  in  non  aliqua  res  indiuifibilis,  immo.qnbd  nul- 
centmne.  fCS  cft  indiuifibilis, nifi  intcllcdus.fub- 

ftantix  fcparatx , fle  adus  iutclligendi : fle  iftam 
opinionem  probant  rationes  ante  oppofirmq. 
Notandum,  quod  ifti  funt  diuerfi ficati  in  faluan- 
do  dida  Mathematicorum  , & Ariftotelis,  qui 
ponunt  punda  cire.  Nam  quidam  dicunr , qudd 
omnes  irtx  propofitiones  funt  falfc  \punciu*  efl, 
linea  eft, longitudo  eft.  Se  extera : nam  in  omnibus 
illis  eft  aliqui»  terminorum  , qui  pro  nullo  fup- 
ponunc.ldcb  dicunt, quod  propofitiones  Mathe- 
maticae^ quxdam.quas  Ariftotcles  ponit  in  ifta 
C.  folumfmu  intclligendx condicionaliter.  Ali) 
dicunt,  quod  non  oportet  hanc  eflc  veram ; pun- 
Ihueft,  fcd  ad  intentionem  Mathematici  fufficic 
imaginabile  eflc  pundum  eflc , quia  dicit  Com- 
mentator ^.Metapb.  comm.6o.  quod  propofitio- 
nes Mathematicx  funt  in  capitulo  propofitio- 
num  imaginabilium.  Ali j dicunt , faluando  ifta 
dida,Sc  fupponcndo.qubd  ifte  terminus  punllm 
fit  terminus  priuatiuus , fle  idch  ficut  ifte  rermi- 

, nns  magnitudo , fupponit  pro  corpore  connotan- 

do  cxtcnfiouero,  ita  ifte  terminus  puntlm  fuppo- 


, Phyficorum 

njt  pro  corpore  non  connotando  extenfioncinj 
fcd  fupponit  pro  corpore  fecundum  qu6d  conci- 
pitur fub  ifto conceptu, quod  eft  terminus diftan* 
tix,vel  magnitudinis : «c  ifto  modo  qualibet  res 
mundi  poteft  dici  pundus:  qucmadtpodu  Aftro- 
Jegus  volens  menfurare  diftantia  inter  duas  ftel- 
las,  quamlibet  illarum  ftcllarum  vocat  pundum. 

Secanda  opinio  eft  contraria  preccdcnti  ; & J. 
ponit  qaod  in  conrinuo  funt  partes  indiuifibiles 
ficut  punda;  ita  vt  duplicia  fim  pundarquxdam 
terminantia  lineam, fle  font  in  extremitatibus  li- 
nex.  Alia  funccominuanfia,fupcrqax  fit  diuifio 
Jinex : nam  inter  duo  punda  non  poteft  fieri  di- 
uifio:quia  iam  illa  punda  fuiflent  immediata,  fle 
cjc  eis  componeretur  continuum. 

Ifta  pofitio  probatur:  nam  fi  anima  intclledi* 
ua  ponatur  fuper  aliquam  magnitudinem , ita  vt 
fit  in  vno  loco , fle  non  in  pluribus , tunc  quxro, 
vtrum  animz  intcllcdiux  corrcfpondeat  portio 
diuifibilisiJlius  magnitudinis : aut  indiuifibilis. 

Si  dtuilibilis  , igitur  indiuifibile  eft  xqualedioi- 
fibili,  quod  eft  impoflibilc : quia  iam  indiuifibile 
efler  diui(ibile,quod  implicat.  Confequcria.pro- 
batur,  quia  illa  funt  xqualia, quorum  vnumfup- 
ponitur  alteri , nec  excedit  ipfiim  , nec  exceditur 
ab  iplo.-lcd  indiuifibile, fcihcet  inrellcdos.fuper- 
pomtur  parti  diuifibili  magnitudinis,  quxfibi 
corrcfpondet.  Et  ii  dicatur  quod  fibi  cortefpnn- 
der  portio  indiuifibilis  , habetur  propofitum, 
quod  in  magnitudine  eft  aliquod  indiuifibile;  8c 
illud  voco  pundum. 

Secunda;  aliqua  eft  fuperficies  indiuifibilis  fe- 
eundum  profundum  : igitur  aliquis  eft  pundus 
indiuifibilis.  Confequemia  tenet,  quia  defuper- 
ficic,linca,fle  pundoeft  idem  iudicium.quia  ne- 
gantes vnum  , negant  fle  reliquum.  Antecedens 
probatur ; fle  fit  ignis  vnus  pundas  fumme  cali- 
dus,qui  debeat  agere  in  aliquod  paflum;tuncifte 
ignis  agit  jn  p.allum  fecundiim  partes  applicatas 
paflo,  Se  non  fecundum  omnes  partes  in  profun- 
do,vt  probatum  fuit  in  i.huim,<juoft.^. igitur  agit 
fecundumaliquampartcin.flc  nonnifi  fecundum 
fupcrficicm  indiui/ibilem  approximatam  paflo: 
igitur  aliqua  eft  fuperficies  indiuifibilis.  Minoe 
probatur  : quia  pars  infrxillam  fupcrficicm  non 
poteft  agere  in  paflum  diftans , nili  agendo  per 
partem  intermediam  : modii  hoc  eft  impoflibile, 
quia  illa  aflimilata  fibi. Nec  valet  fi  dicatur, qudd 
ignis’ agit  fecundum  aliquam  fui  partem  in  illud 
paflum  , tamen  fecundum  nullam  totam  partem: 
quia  contra, ifte  ignis  agit  in  illud  paflum,  Sc  non 
agit  primd  in  ipmm:quia  non  quqlibet  pats ignis 
agit  in  ipfum : igitur  ille  ignis  agit  per  aliquid 
fui, quod  agit  primd.  Confequemia  tenet  per 
Ariftotelcm  j .Imitet , ttxt.  i . quia  illud  quod  mo- 
lietur non  primo , denominatur  motum  ratione 
partis, quxprimo  mouctur. 

Tertio,  fcqucrctur.qubd  aliqua  corpora  nunc 
cflent  contigua.  Ac  poftea  continua.non  fada  mu*, 
tatione;  confequens  eft  falfum.  Probatur  confo- 
quentia  , pofico  quod  fint  duo  corpora  contigua 
immediata, ira  vt  fine  mocu  locali  alterante, poli- 
tione partium  fiant  continua  , tunc  ifta  corpora 
funt  continua, qu?  prius  erant  contigua, fle  tamen 
nulla  eft  mutatio  fada , nifi  quod  corruprx  fune 
dux  fuperficies  terminantes : igitur  fi  non  pone- 
rentur huiufmodi  fuperficies,  nulla  eft  ibi  muta- 
tio fada. 

Quarto , poteft  argui  de  vifibili  opaco , quod 
videtur,  cuius  nulla  pars  in  profundo  videtur: 

igitur 


Itl 


7»  fuOht 
tentum»  fiat 
infuit*  litti. 


nam  4 ii. 

Oiflilu  in 
/miti  ijfn$. 
tkiit. 


Igfcur  (equitur  quod  fola  fuperficies  videtur  ; fle 
per  confcqucs  aliqua  cft  fuperficies  indiuifibilis. 

Quintd,  quia  aliter  mulrx  propofiriones  Ma- 
themacicx,  qux  finit  dcmonftratx,  vel  qux  fune 
principia  demonftrarionis.clllnr  falfx.quod  non 
cft  concedendum  j & fic  patent  quxftionis  opi- 
niones. 

Ide6  fit  conclufio : Aliquis  cft  pundus  mate- 
rix primar,  fle  aliquis  formx  fubftantialis,&  ali- 
quis eft  pandus  qualitatis»  fle  aliquis  compofirus 
ex  materia , fle  forma.  Probatur , quia  aliquis  cft 
pandus, per  prxccdcnrcm  concluhonemivcl  igi- 
tur ille  cft  pundus  quantitatis , vel  materix , vel 
formx,  aut  qualitatis, & fic  de  aliis:  fle  quocum- 
que dato,  fequitur  quodlibet  aliorum ; quia  fi  fit 
pundus  materix , fequiturquAdfit  pundus  for- 
mx ipfam  informantis : fle  Ii  cft  pundus  formx» 
fequitur  quod  eft  pundus  qualitatis : quia  non 
eft  dare  formam  fubftanrialcm  fine  qualitatibus» 
auz  ipfam  naturaliter  confcquunrur.  Irem,  fi 
Fic  pundus  quantitatis,  fequitur  ( cum  quantitas 
non  poftit  dTe  feparata  a materia, nec  etiam  pun- 
dum  quantitatis)  qu&d  cft  pundus  materix  cor- 
refpondcnsilli  pundo  quancitarisjfle  fic  quocun- 
que  dato,fequitur  reliquum. 

Tertia  conclufio : Eft  aliqua  linea  indiuifibilis 
fecundam  latum, & fecundum  profundum:imm6 
it  quolibet  continuo  funt  linex  infinitx.  Proba- 
tur cx  prima conclufione.  Secundo,  quia  fi  co- 
lumna rotunda  poneretur  fuper  planum, ipfa  tan- 
geret planum  : non  primo  , quia  non  fccundiim 
quamlibet  partem  eiusrigitur  tangit  planum  fe- 
cundam aliquam  parte,  qux  tangit  ipfutn  primo, 
fle  illa  pars  non  cft  mfi  linea  indiuifibilis.  Minor 
patet , quia  fi  illa  pars  efiet  diuifibilis  iam  aliqua 
pars  edet  circulat  a,  vel  columna  non  efiet  perfe- 
dc  rotunda, quod  cft  contra  pofi tum. 

Quarta  conclufio:  Aliqua  cft  fuperficies  longa, 
& lata, indiuifibilis  tamen  fecundum  profundum. 
Probatur , quia  nifi  ita  efiet , fcquererur  quod 
quando  duo  corpora  tangerent  fc , quod  vnum 
penetraret  reliquum.  Confequcns  eft  falfum  » vt 

Eatct  4.huius,  tcxt.j  j.  fle  jy*  Confequcntiapro- 
atur.quia  vel  tangerem  fe  fecundum  fuperficies 
indiuiitbiles » fle  lubetur  propofitum  ; vel  fecun- 
dum partes  in  profundo,  fle  habetur  confequens. 

Ex  quibus  fequitur, qudd  ficut  aliquis  eft  pun- 
dus compofitus  ex  materia, & forma.ira  etiam  cft 
aliqua  linea  compofira  ex  materia , fle  forma  ; fle 
Cum  hoc  etiam  aliqua  fupetficics.Et  fi  objiciatur: 
tunc  fequeretur  quod  pundus  efiet  diuifibilis, 
quia  pofict  diuidi  in  materiam,  & formaro.  Rc- 
fpondetur , quod  non  eft  inconucnicns  pundum 
diuidi  in  partes  cficntiales , ficut  in  materiam , fle 
formam:  tamen  non  cft  diuifibilis  in  partes  quan- 
titatiuas. 

Contra  primam  conclufionem  arguitur : quia 
Ii  in  continuo  efiet  aliquis  pundus  indiuifi- 
bilis, firqueretur  qu6d  pundus  efiet  diuifibilis, 
vel  qubd  materia  prima  efiet  generabilis.  Prima 
pars  confcquentis  implicat  conrradidioncm.  Et 
fecunda  cft  falfa,  vt  patet  primo  huius  , texr.  8 1. 
Confequentia  probatur;  fle  capiatur  vna  linea 
materix  primx,  qux  diuidarur  fuper  pundum 
continuans;quiaimpofiibilc  eft  ipfam  diuidi  in- 
ter duo  punda.nifi  pundafint  immediata.  Tunc 
igitur  ille  punduscontinuans.vel  vaditad  vnam 
partem>vel  ad  aliam.fle  hoc  non  , quia  qui  ratio- 
ne, flec.  ficut  argutum  eft  ad  principale  : vel  cor- 
rumpitur , & habetur  propofitum » quod  materia 
Scoti  eper.  Tum.  / /. 


Qu^ftio  IIT. 


S6' 


prima  eft  corruptibilis.  Refpondcrur  abaliqui- 
nus,  qu6d  non  eft  inconucnicns  vnum  pundum 
materix  primx  corrumpi,  vei  vnam  fupcrficiem» 
vel  lineam,  quia  propter  hoc  ni>n  minuitur  ma- 
teria prima.  Aliter  refpondetur.  Pro  quo  prxmir- 
ritur , quod  materia  prima , quantum  cft  cx  parte 
fui , non  determinat  fibi  aliquam  quantitatem, 
imnio  ( ficut  paruit  primo  huius  ),non  repugnat 
fibi,  quod  condcnfcrur  vfquc  ad  indiuifibile,  ape 
extendatur  ad  quantitatem  cccli. Secundi, fuppo- 
nitur.quid  quando  linea  formx  diuiditur,  tunc 
corrumpitur  pundus  Continuans , fle  generantur 
duo  punda  de  nouo  terminantia  partes  linex  di- 
uifx.  Tertio,  fupponitur  quid  non  poreft  diuidi 
linea  materix  primx  , nifi  cum  hoc  diuidatur  li- 
nea formx , quia  impoffibile  cft  materiam  efle 
fine  forma.  Ex  quibus  patet, quid  quando  linee 
materix  diuiditur  , tunc  pundus  formx  fupra 
quem  fit  diuifio  corrumpitur , fle  generantur  duo 
punda  terminantia;  ita  dico  quid  ex  pundo  ma- 
terix» fiiperquem  fit  diuifio  , fiunt  duo  pundi~ 
terminantia , correfpondentia  illis  duobus  pun- 
dis formx , quorum  vnus  vadit  ad  vnam  partem 
linex  diuifx,fle  alter  ad  aliam.  Terrio  modo  rc- 
fpondetur  , quod  ex  illo  pundo  continuante  fit 
portio  diuifibilis  materix , fci licet  portio  linex, 
cuius  vna  pars  vadit  ad  vnam  partem  , fle  alia  ad 
alteram : nec  hoc  eft  inconucnicns,  cum  materia 
dc  fui  natura  fit  quantumlibet  diuifibiiis:Ae  ficut 
dicitur  dcdiuifionelinex  fuper  pundum, ita  coii* 
formiter  diceretur  dc  diuifionc  fupcrficici  fuper 
lineam. 

Ad  rationes  principales.  Ad  primam  dicitur» 
quod  pundus  continuans  corrumpitur, fi  fit  linea 
formx, vel  qualitatis  ; fle  duo  punda  dc  nouo  ge- 
nerantur : fcd  fi  fit  linea  materix  , tunc  ille  pun* 
dus  efficitur  portio  diuifibilis,  vel  faltem  fit  duo 
punda,  quorum  vnum  vadit  ad  vnam  partem,  SC 
aliud  ad  aliam. 

Ad  fecundam , dico  quod  hoc  non  cft  poffibi- 
le  , nili  altero  duorum  modorum  , fcilicct  quod 
vel  portio  linex  dcftruatur.  Et  tunc  refiduum  re- 
manet terminatum  pundo  tcrminantc.qood  tion 
erat  immediatum  primo  pundo,  fed  portio  diui- 
fibiiis  refccata  erat  intermedia  ; vel  quod  fi  pun- 
dus terminans  auferatur»  vel  corrumparur.opor* 
tet  qudd  vnus  alter  dc  nouo  generetur.  Alij  di- 
cunt, admittendo  (impliciter , quod  pundus  ter- 
minans poteft  remoucri.  Et  tunc  dicunt,  quod 
linea  remanet  terminata  fc  ipsi  , nec  ex  hoc 
fequitur  , qudd  fruftra  ponitur  pundus  ter- 
minans. 

Ad  tertiam  , fcquererur qu&d  indiuifibile,  flec. 
De  hoc  fiet  quxftio  poftea ; tamen  pro  nunc  con- 
cedo confequens.  Ad  probationem,  omne  quod 
mouetur , partim  cft.flcc.fi  intdligatur,  quod  ha- 
bear vnam  partem  in vno loco, qui  cft  terminus 
a quo,  Sc  aliam  in  alio , qui  eft  terminus  ad  quem. 
Illa  maior  cft  falfa  ; fed  fi  intclligatur,qu6d  om- 
ne quod  mouetur,  eft  in  aliquo  loco,  vel  fitu.qui 
refpediuc  dicitur  terminus  a quo,Sc  cum  hoc  ter- 
minus ad  quem  ;tunc  concedo ; modiS  fic  eft  in 
propofito , qutSil  indiuifibile  bene  cft  partim  in 
termino  a quo , fle  partim  in  termino  ad  quem  ; 6c 
illud  magis  declarabitur  poftea. 

Ad  quartam.dico  qu6d  v troque  modo.Et  quan- 
do dicitur  : non  ad  terminandum  ,5: c.  Dico 
quod  imtno  ; quia  quantitas  cft  fe  ipsa  terminata, 
fcilicct  feipsi,vel  parte  fui:mod£>  pundus  cft  pars 
quantiutisndco  «x  quo  terminatur  pundo, parte 
H h fui 


Materia 

«.«H»  iott** 
minat  fit  a- 

t natem. 


$61  Lib.  V I.  Pb y/icorum 


fui  terminatur.  Ex  quo  patet , qudd  illa  diuifio 
non  cft  fufficictis  : omnis  par*  alicuius  totius  eft 
quanritatiua  , vel  elfcntialis , fuppofito  qu6d 
qijjnnus  Et  r«  diflinda  a fubdznt ia,  & qualita- 
te. Tunc  enim  punclus  non  cller  pars  quantita- 
tfaa,nili  valde  improprie ; ncccilcr  pars  clfcntia- 
lis,Sc  eodem  modo  de  punfto  cosnpodro  ex  ma- 
teth,&c  forma. 

Ad  quintam  negatur  confcquentia.Ad  proba- 
tionem  dico, quod  non  /equitur, in  continuo  /unc 
in  finit  j puncta, quorum  quodlibet  cftpcrfcihim, 
ve  i per  fe&io:  igitur  quodlibet  continuum  cft  in- 
finite perfedum  ; quia  debet  addi  in  anrcccdcn- 
re,in  conrinuo  fune  infinita  , quorum  quodlibec 
e/1  perfectionis  aliquam*  zqualis.veJ  maior, ali- 
cui perfedionidat*:igitur  continuum  cft  infini- 
te pcrfc&hm  ; fed  modo  antecedens  eft  falfum, 
quia punduin  non  eft  abquanrz  perfectionis, fed 
indiuifibilis. 

Ad  fextam,  dico  quod  vtroquemo do.  Ad  pro- 
bationem dico, quod  eft  punitus  tam  materiar, 
quam  formx,  vel  qualitatis,  cuius  fiibie&um  ad- 
xquarnm  eft  punitus  indiuifibilis  materi*  pri- 
ni*. Similiter  punitus  compotitus  ex  materia,  Ac 
forma. 

Ad  fepti mam , negatur  con/equentia  : imm& 
inter  quxlibct  duo  punita  eft  linea  media  in  eo- 
dem corpore  continuo.  Et  hoc  dico  notabiliter, 
quia  in  di/continuis  poliunt  efte  punita  imme- 
diata. Item , inter  quafcumque  duas  /ineas  eft 
fuperficies  media,  Ac  inter  quafliber  duas  /u perfi- 
cies corpus  medium.  Ad  probationem  , eft  dare 
punitum  maxime  remotura,  concedo:igitur  ma- 
xime propinquum  Negatur  con/equentia. 

Ad  confirmationem,  fi  line*  reda  tranleat  per 
duas  fphxras  fc  contingentes.  Dico , qudd  h il- 
lae fpharrx  fine  difeontinuz , non  eftinconuc- 
nicns,quod  punita  contalkus  fint  immediata;  Ac 
ramen  linea  per  illas  fphxras  tranfiens  non  eftec 
concinua:quia  fi  fuerit  linea,  vna  ncccfle  eft  illas 
fphxras  efle  continuas. 

Ad  fecundam  confirmationem , vel  inter  pun- 
itum, &c.  Dico,  quod  inter  punitum  terminan- 
tem , & quodlibet  aliud  eft  linea  media.  Vel  fi 
formetur  ratio  fic  ; vel  inter  punitum  terminan- 
tem, Ac  omnia  alia,  eft  aliquod  intermedium,  vel 
nihil.  Refpondeturdiftinguendo,  quia  vel  aeri- 
is hoc  lignum  , omne , colleltiuc , vel  diftributi- 
ie:fi  diftributiucjtunc  concedo,  quod  inter 
punitum  terminantem, & omnia  alia  eft  aliquod 
medium , fcilicet  linea  : fed  fi  accipiatur  collcdi- 
uc  , dico  qudd  non  ; quia  nulla  funt  omnia  alia 
punita  a punito  terminante , vt  patet  in  prarcc- 
denti  quxftione;fignum  antem  vniuerfale  colle- 
diue  fumptum  non  poteft  addi  termino  commu- 
ni habenti  infinita  fuppofita. 

Ad  aliam.dico  quod  nullo  modotquia non  ha- 
berent inter  fe  ordinem  litus  aliquo  modo. 

Ad  altanum  principale , negatur  confeqnen- 
tia.  Ad  probationem  .concedo  ad  imaginationem, 
qudd  fi  pandas  grauitatis  poneretur  in  vacuo, 
vel  non  moucrctur : vel  mouerctur  fubito ; Ac  di- 
co qudd  fuppofito.quid  elTct  vnum  graue  infini- 
tum iuxta  politum  , ipfum  non  moneretur  vclo- 
eiiis ; nam  ii»  vacuo  graue  fimplex  non  mouerc- 
tur velocius,  quam  faceret  quarta  pars  eius,  fi  cf- 
fet  feparata. 

* Ad  nonam , negatur  confcquemia ; quia  pro- 
pter multitudinem  agentium  approximat ornm 
ftitim  corrumperetur. 


ANNOTATIONES. 


1 


£ 


T) Rims ponit,  tjuod ia  continuo  non eft  alitpta  rtt  in-  n, 

1 diuifibilu.  Nota , quod  tenentes  iftam  opinio-  t**8m  (k. 
nero  dicunt,  quod  duplex  eft  vfus  huius  nomi-  bft- 
n is  punflm,  Ac  vterque  conucniens.  Vnus  cft  n*m' 
vfus  Mathematicus , Ac  cft  fidus  per  imagina- 
tionem. Alius  eft  vfus  naturalis , provt  hoc  no- 
men punHsu  habet  iniccorrefpondcntiatn,ita 
quod  /upponir  proaliqua  re.  Vfus  itaque  Mathe- 
maticus cft , confiderando , quod  inter  panes  li- 
ne* /ibi  inuiccm  continuas  fit  res  indiuifibilis, 
ad  quam  partes  line*  terminantur , qui  voca- 
tur punlhis , Ac  qudd  etiam  cuiufiibet  line*  fini- 
t*  extremitas  fit  res  indiuifibilis,  quz  vocatur 
pundus:&  ita  fimiliter  imaginatur,  qudd  in» 
ter  partes  fuperficiei  fit  longitudo  indiuifibi- 
lis  fecundum  latitudinem , Ac  profunditatem, 
ad  quam  partes  fuperficiei  fibi  inuiccm  conti- 
nu*  copulantur  , & quod  hoc  vocetur  linea.  Et 
ita  imaginatur  de  fupcrficic  inter  panes  corpo- 
ris ad  inuicem  continuas.  Et  valdi  bene  polii- 
bile  cft  quod  fecundum  tales  fidas  imaginatio- 
nes imponantur  nomina  ad  fignificandum , qux  , 

taincn  pro  nulla  re  fupponum : ficut  eft  hoc  no- 
men vacuum , v cl  hoc  nomen  chimera ; Ac  tunc 
ficut  dicimus  chimxram  nihil  efle  fecundum  tto 
Icm  fignific  itionem  , de  virtute  fermonis  *,  ita 
dicitur,  qudd  punitus  nihil  eft,  atque  aded  ne- 
gantur omnes  propohrioncs  affirmariux,  quibus 
dicitur , punthu  eft  in  linea , punfhu  eft  centrum 
circuli , punfhu  eft  t et  mi  n tu  linea , pwiEltu  eft  inditu- 
ftiilu  ; quia  omnes  dc  rigore  fcTmonis  funt  falfx. 
Similiter  negarentur  ift*  : Ivttu  eft fuperftcies  cer- 
potu:  linea  rft  longitudo , Acc.  Sicur  etiam  ifta  eft 
falfa  ; Ponent*  eft  Iocm  privatur  corpore. 

Secundd  dicunt,  quod,  hoc  non  obftanre,hxc  IJ. 
oratio  , locus priuattu corpore , Ac  hxc  longitudo fine 
latitudine, & profunditate,  fimi  bon*  deferiptiones 
huius  nominis  tantum;  Ac  huius  nominis  linea. 

Et  fi  dicatur:  igitur  male  negabas  iftas  propofi- 
tiones.fi/Y4  rft  longitudo  fine  latitudine , Acc.  va- 
cuum eft  locus  privatus  corpore ; oucniam  vera  de- 
feriptio  debet  prxdicari  de  deferipto  vcr$.  Re- 
fpondent  , quod  bona  defetiptio  dicens  tjuid 
rei, , debet  prxdicari  dc  deferipto  vere ; fed  bona 
deferiptio  declarans  foiun»  tjuid  nominis  , non 
prxdicarur  verede  deferipto  mediante  hocver- 
bo  eft , fi  deferiptum  pro  nulla  re  fuppenat ; con- 
ceditur tamen  vere  prxdicari  de  deferipto  ad 
hunc  fcnfutn  : Poenus  eft  lotus  privatus  corpore , id 
eft, hoc  nomen  vacuum  omnia  ca  fignihcat,& 
connotar,qiuc  fignificar  , Ac  connotat  illa  oratio, 
locus priuatus  corpore.  Sic  etiam  , lima  eft  longitudo, 

&c.  id  eft,  hoc  nomen  linea  omnia  eadem  ngnifi- 
car.  Ac  connotar,quz  hxc  oratio,  lorgitudofine la- 
titudine. 

Er  hanc  fententiam  confirmant  aurhorirate 
Commentatoris, qui  *. buius.com. 60. dicit, quod 
Mathematicus  poteft  vti  talibus  fidis  imagina- 
tionibus, & qudd  propofiriones  Mathematicx 
funr  in  capitulo  propolttionum  imaginabilium, 
qur  funt  quali  fundamenta  Geomettix  .abfque 
hoc, quod  fit  ita  in  re.Dicir  etiam  Commentator 
qudd  Mathematici  poliunt  ponere  menfuram 
maiorem  ccclo.cumnon  fit  differentia  inter  ma- 
gnum, Ac  paruum  incoquoindigcnri 

Et  fi  dicatur ; fi  tales  propohtioncs  dc  virta-  14. 
te  fermonis  funt  falfx  , Ac  ill*  funt  fundamen- 
ta Geometri* , fcquitur  qudd  fundamenta  Geo- 
metri* 


QiKeftio  III.  36 3 


mctrlz  fum  falfit ; atque  ita  per  ea  non  poteft  ali- 
qua conclufio  dcmonftrari,  quia  quamuis  ex  ful- 
fxs  fequatur  verum  , tamen  nunquam  ex  fallis 
poteft  dcmonftrari  verum  , faltcni  oftcnfiuc  , vt 
paret  i.Poftcriorum,  text.  10.  Rcfpondcnt.qubd 
nunquam  Mathematicus  fupponit  aliquod  fal* 
fum  j atque  adeo  non  cft  verum,  quod  Mathema- 
ticus fupponat  aliquam  magnitudinem  clfc ma- 
iorem ctrlo  j fed  folutn  fupponit  qudd  imagina- 
ri polliimus  magnitudinem  maiorem  coelo.  Mi- 
nor probatur : in  prima  conciufionc  Geometria: 
dicitur,  quod  fuper  omnem  lineam  datam  con- 
tingit triangulum  xquilaterum  conftirucre ; Sc 
non  cllct  vera  de  virtute  Termonis  : quia  fi  pone- 
retur diamecralis  totius  mundi , non  poficc  fu- 
per eam  triangulus  xquilaccrus^collocari , nili 
eirct  magnitudo  extra  ccclum : igitur  Mathema- 
ticus non  ponit  talem  propolitioncm  fecundum 
intclledum  catcgoricum  , fed  fecundum  intcl- 
Icduin  hypotheticum , fcilicct , quod  fi  clfct  tan- 
ta magnitudo , quantam  pollemus  imaginati, 
tunc  luper  omnem  lineam  finitain  datam  con- 
fingeret triangulum  xquilaterum  collocare ; ta- 
men Mathematicus  feribit  illas  propofitiones, 
& conclufioncs  categoricc  propter  breuilo- 
quium. 

Tertid  , dicunt  quod  hoc  nomen  puntlus  fe- 
cundam vfum  naturalem,  cft  nomen  priuatt- 
uum.  quodpatcrt.de  Anima, text.  ij.vbi  di- 
cit Ariftotclcs  quod  pundus  cft  omnis  diuifio; 
& fic  indiuifibile  nominatur , ficut  priuatio  ; A: 
ipfc  vocat  pundhiro,aut  inftans  diuihonem  : quia 
linea  intclligitur  diuidi  per  punctum  ,&  Com- 
mentator, exponendo  dtdum  Ariftotelis  dicit, 
quodpunckum  ligni ficac  priuationem  diuifibili- 
tatisin  magnitudine. 

Quarto,  dicunt  ,quod  nomen  priuatiuum  re- 
quirit in  fua  fignificationc  fubftratum  , & cir- 
ca illud  fubftratum  lignificat, vel  coimotatca- 
remiam  alicuius  difpolitionis  ; & fic  ligniri- 
cat,vcl  connotat  illam  difpofitionem  nvgati- 
uc:modo  in  fignificationc  huius  termini  pun- 
, magnitudo  eft  fubftratum,  & dntilibili- 
taseft  difpnfitio , quam  hoc  nomen  puntlus  lig- 
nificat negatiuc  circa  huiufmodi  magnitudinem  j 
ita  vt  pundus  fignificet  carcntiam  diuilibilita- 
tis;vcl  negationem  diuifibiiitatis  in  magnitu- 
dine. Quod  bifariam  intclligi  poteft : vno  mo- 
do ,qu6d  hoc  nomen  puntlus  fignificet  (impli- 
citer non  diuifibilitatcni  in  magnitudine  j & hoc 
non  cft  verum,  quia  tunc  pundus  nihil  ellcr, 
cum  nulla  fit  magnitudo  carens  diuifibilitate. 
Alio  modo  poteft  intclligi , quod  hoc  nomen 
funthu  fignificet  negationem  diuifibiiitatis  in 
magnitudine , non  (impliciter , fed  diuifibiiita- 
tis diltributiuc  in  eius  partes  quanritatiuas  , per 
hoc  nomen  totum  fumptom  dtftribmiuc ; & fic 
debet  intclligi  fignificatio  huius  nominis  pun- 
itus , ita  quod  fignificatio  pundi  explicetur  per 
iftam  orationem  : magnitudo , nulla  tora  magni, 

utda  .Similiter,  fignificatio  inftantis  explicetur 
per  hanc  orationem  : temput,(f-  nullum  torum  trm- 
p**,S<  ideo  quicquid  attribuitur  illi  fubicdo  mag- 
nitudo,c. 7 nulla  tota  magnitudo,  poteft  attribui  huic 
nomini  puntlus : verbi  gratia , aliqua  magnitudo 
eft  extremum  magnitudinis  finitx  nulla  to- 
ta magnitudo  cft  extremum  cius : igitur  punitus 
dicitur  clfc  extremum  eius.  Similiter , temporis 
finiti  aliquod  tempus  eft  principium  tamen 
nullum  totum  tempus  eft  cius  princtpiunv.igitur 
Scoti oper.  Tom.  I /. 


dicimus  cjuAd  inftans  cft  cius  principium  : 6c  iti 
iiinilitcr  dc  fine. 

Quinto, dicunt,  quod  ifta  nomina,  corpus, 
fupt  rficits , linea , Sc  punctu r,  pro  eadem  rc  lup- 

{•ununt;  quxcft  diuilibilis  IccUnduin  longum, 
arum,  Sc  profundum : fecundiun  enim  quod  in  - 
iciligicur  diuilibilis,  Sc  mcnfurabilis  Iccundum 
triplicem  diametrum,  vt  dicitur  j.Cccli.texi.i  jt 
illa  magnitudo  vocatur  corpus  rfed  vocatur  iu- 
pcrficics  , fecundam  quod  intclligitur  diuifibi- 
lis  , Sc  meniurabilis  fecundum  duplicem  diame- 
tri et  rutn  , circumfcripta  diuifibilitate : vel  snen- 
furabilitate  fecundiun  tertium  diametrum.  Di- 
co circumfcripta  iccundum  intclledum  , vetbi 
gratia , quando  menfuramus  pannum  fecundum 
longitudinem  non  menlurando  latitudinem,  vel 
profunditatem,  pannus,vt  fic, habet  rationem  li- 
nex:  fed  quando  menfuramus  ipfum  fecundum 
loginidincm , & latitudinem  /ic,  habet  raiio- 
nem  fuperficici.  Et  fi  cum  hoc  addamus  menlu- 
ram  profunditatis,  fcilicct  fpilliiudiniseiusitunc 
vt  fic  conucmrct  fibi  ratio  emporis  itave  quan- 
do proprie  volumus  loqui  dc  linea , (upcrficic, 
& corpore  :tunc  li  fune  aliqua  praedicata,  qux 
conucniant  huic  fubicdo  totum  corpus , vel  tot 4 
magnitudo  , provt  hxc  dictio  totum  dillribuit  par- 
tes lecundiun  triplicem  diuilioncm  i tunc  illud 
prxdicatum  debet  attribui  huic  nomini  corpus ; U 
vero  prxdicatum  conucnut  magnitudini  toti 
provt  hoc  nomen  totum  diftribuit  partes  fecun- 
dum duplicem  dimcnfioncm  i tunc  ptoprie  non 
debet  attribui  huic  nomini  corpus, ie d huic  nomi- 
mini  fupcrfuics:  verbi  gratia,  vnum  coipus  tan- 
git aliud  corpus  Iccundum  ic  totum  , provt  hoc 
nomen  totum  dillribuit  folutnmodo  pattes  diui- 
fas  fecundum  longitudinem,  fic  Ltitudinennquia 
tangit  quamlibet  carum  , (cd  non  tangit  coipus 
fecundum  fc  totum  , provt  hoc  nomen  totum  dt- 
ftribuic  partes  fecundum  trinam  dimcnfioncm, 
quia  non  fecundum  profunditatem,  innue»  fi  Iu- 
lum tangeret  primam  medietatem  , & non  fe- 
cundamjvcl  prinum,  Sc  tertiam  ,Sc  non  alias 
duas , vel  primam  ccnteliitum,&  non  aliatn  alia  • 
ru,  Sc  fic  111  infinitum, illud  corpus  non  dicciecur 
tagere  altet  u corpus,  nili  fecundiun  fuperheiem. 

Et  ex  hoc  inferunt , quod  quia  locus  non  di- 
citur locus  proprius , nili  yi  quantum  tangit  lo- 
catum, ideti  Ariftotclcs  non  dixit,  quod  locus  efi- 
fet  corpus  : fed  quod  locus  clfct  fuperficics : fed 
tatnen  non  debet  negari  iinipiicitcr , quod  cor- 
pus fit  locus  proprius,lcd  debet  dici, quod  quam- 
uis corpus  fit  locus  proprius , tamen  non  dicitur 
locus  proprius  fecundum  illam  rationem, fecun- 
dum quam  dicitur  corpu$;fcd  fecundum  illatn  ra- 
tionem,fecundum  quam  dicitur  fuperficicsificur, 
licet  Socrates  fit  homo,&  albus, tamen  non  dici- 
tur homo  fecundum  illatn  rationem,  fecundum 
qua  dicitur  albus, fed  fecundum  aliam  rationem. 

Hxc  opinio  , licet  fit  fatis  apparcns,cft  tamen 
aperte  contra  iurcntionem  1’hilofophi , ficut  pa- 
tet per  totum  illum  fcxtutn:non  enim  videtur 
quare  Philofophus  fcciflct  tantam  difficultatem 
dc  indiuifibilibus , nili  edent  aliqua  talia  : fuffe- 
cillct  enim  oftcndete,qu6d  nulla funt  indiuifibi- 
lia , quod  tamen  non  fiicit : immo  dicit  manife- 
ftum  clTc , qu&d  in  tempore  cft  aliquod  indiui- 
fibile , quod  dicimus  clfc  ipfum  nunc ; &;  manife- 
ftu  cft  ex  his, qux  dida  func,qubd  in  ipfo  nunc  ni- 
hil moucatur.Tcncatur  ergo  lentet iaScoti  in  hac 
quxft.qiix  eft  lententia  omniu  Peripateticorum. 

H h & Vide 


Vefnitienrt 
vslteieru  « 
f litantur. 


364  Lib.  V I.  Phy  ficorum 

Vide  Scpnrni  in  1 .dift.i.  quxd.fi.  fub.lit.L,  §M  «Jaionibus,  qu*  dicentur.  Probatur, quia  nili  ve- 
fecundam  probationem.  iocius  in  xquali  tempore pertranfiret  inaius , fc- 

querecur,  quod  velocius  non  cliet  velocius. Con- 
* Icqucns  eft  ialfum.  Conlcqucntia  probatur, quia 

Q^V  jE  S T 1 O IV,  vclociusinxquali  tempore,  vel  pemanlit  maius, 

y Jr  . . ...  . vetaninus, vel  xquale : fi  quius, habetur propoG- 

Vtrum  definitiones  velocioris, ponit  tum.  Si  xquale:tunc  non  edet  velocius,  fcd  xque 

oArifiotclcs  in  i flo  C.fwt  bonx?  vclox- Si  rainus» tanc  c(lct  tudim,  non  velocius. 

J Secunda  definitio  probatur, quod  velocius  in  mi- 

Atiffotc. t tert,  f x.  A atriJHS.  St  ali j intetprern  D.Thom.  nori  tempore  perrranfit  maius  , quia  velocius  in 

IkI  j Alb  tun.  i.r.f.  Suar.  ttm.i.Mtt  Jijp  feH.f.n.s.  xquali  tempote  pertranfir  maius 

‘ Ro“0“''  r"‘'  "roPore 

probatur , quia  excellus  ille, quo  fpatium  per- 
I,  Rcvitvs  qudd  non : quia  prima  tranfitura  a velociori  excedit  pertranfitum  a tar- 

definitio  dicit,  qu td  velocius  eft,  quod  diori , eft  diuilibilis,  Sc  per  confequens  medietas 

io  eodem  tempote  pertranlit  maius,  illius  prius  pertranfibitur  ,quam  totum  :&  per 
quod  h ita  ellet ; tunc  /caucrctur,  qu6d  vir  ima  coniequens  in  minori  tempore  pertraniitur  ma- 
iphxra  non  mouererur  vc/ocius, quam  orbis  Lu-  tus.  1 crtia  definitio  probatur , fcilicec  qu£>d  in 
nx.  ConJequens  eft  falfum.  Conlcqucntia  pro-  omni  tempore  velocius  perrranfit  xquale:  quia 
batur : quia  vlrima  /pbxra,  & orbis  Lunx  tranfi*  tn  minori  tempore  velocius  pertranlit  maius.-igi* 
eunt  xquale  /parium  in  eodem  tempore  , quia  in  tur  in  minori  tempore  pertranlit  xqualc.Conle- 
eoJcm  tempore  circumeunt  omnia.  quentia  tenet  : quia  prius  pertraniitur  xquale. 

Secundo, quia  velocius  in  eodem  tempore  quam  maius, 
pertranlit  xquale;  igitur  non  perrranfit  nuius.  Secunda  conclufio.Prxdiiftx  definitiones  funt 
Confequcncia  tenet;  aliter  enim  fpatium  ellet  verx , fpatio  quiefccntc , aut  imaginato  quicfcc- 
inaius , Se  xquale.  Confequcntia  probatur , po-  re : quia  li  fpatium  contra  moueatur , illae  defini- 

fito  quod  aliquod  mobile  moneatur  fuper  ali-  tiones  iuntfalfx.  Sccnndb,  lmclligcndx  fune  de 
quod  (parium  , iravt  continue  per  mobile  Ipa-  fpatio  non  condcnfato  , n?c  rarefacio : quia  pcc 

f/um  rarefiar , iravt  in  fine  rorum  fpatium  fit  rarefattionem  fpatij  tardius  in  minori  tempore 

rarefa&um  ad  duplum  , Sc  moueatur  vnum  aliud  poccll  per  tranlirc  maius;  Sc  percondenlationcm 
velocitate  dupla,  fpatio  non  rarcfa&o;tunc  iftud  Ipatij  velocius  in  maiori  tempore  pertranliret 

mouetur  in  duplo  velocius  ;&  tamen  fpatium  minus.  Terno  , intclligcndx  iunt  detinixiones 

perrran/irum  ab  vno  eft  prxeise  xquale  fpatio  dc  fpatio  lineari,  & non  dc  fpatio corporaliiquia 

petiranlito  ab  alio  : igitnr  velocius  in  eodem  fic  totum  femper  inouetetur  velocius  fua  paac, 

teinporc  pertranlit  prxcisl  xquale.  quod  eft  falfum. 

Tertio , moueatur  mobile  duplo  velocius  per  Ex  bis  (equitur , quoJ  li  aliquod  mobile  per- 
aliquod  fpatium  ad  aliquem  terminum,  Se  ab  eo-  tranlibit  aliquod  fpatinm  pluies  in  eodem  tempo- 

dcrarenninoreaertaturad  terminum  vnde  venit;  re,  quod  illud  mouetur  velocius,  iicur  ponebatur 
tunc  iftud  mouetur  in  duplo  velocius  per  caliim,  in  vno  argumento,  qutid  mobile  mouetur  ad  ali* 
&ramcn  pcrtranlir  prxeise  xquale  fpatium.  quem  terminum, & ab  inde  moneretur  ad  termi- 

Qu  uro , fcqucretur  quod  motus  fadlus  in  in-  num-  vnde  venit.  Secundo , (equitur  quod  illud 

ftanti  non  ellet  velox,  neque  tardus.  Confequcns  mouetur  velocius , quod  in  eodem  tempore  per- 

cft  falfum,  quia  mutatio  inftanranca  eft  omnium  tranlit  plura  fpatia  xqualia:ficut  (i  vnum  mobile 

vclocifTima.  Tenet  confequcntia,  quia  tu  definis  dclcribat  duas  iphxras  , Se  aliud  non  v nam  tan- 

vdocius  per  tempus,  Sccum  moueatur  fubicl»,  tum ficucaliqua illarum.  Tefctio , fequitut  qood 

non  mouetur  in  tempore.  velocius  mouetur  illud,  quod  in  eodem  tempote 

Quinto, moneantur  duo  mobilia.licqubd  mo*  pertranlit  tantum  fpatium  , cum  aliqua  portio- 
bilc  tarduin  deferibat  vnam  paruam  fpbxram  in  «e  alterius  Ipatij,  (icuc  li  aliquod  mobile  drferi- 
vna  hora  i & mobile  velocius  deferibat  duas  bu-  bat  fpbxram  in  aliquo  tempore , deferibat  can- 
iufmodi  parius  fphxras  ; tunc  iftud  mouetur  in  dem  fpbxram  cum  portione  alterius  fphxrx  ,ip- 
duplo  velocius  , Se  tamen  non  pertranlit  maius  fuin  mouetur  vclociits. 

fpatium : quia  fpatium  perrranmum  ab  vno  eft  Conira  conclulioncm  arguitur  : quia iftacon- 
prxeise  xqtulc  fpatio  pcrtranlito  ab  alio : igitur  fequentia  non  valet  ,ifli  duo  orem  fimul  incipiunt 

prxeise  xque  velociter  mouctur,quod  eft  contra  oriri,  eir  continue  maior  pars  peroritur  de  vno, quamde 

cafum.  alio : igitur  Ule  arens  ejl  citius  per  ortus  cuius  maior 

Oppofitum  arguitur  per  Ariftotclem  in  ifto  par 1 erat  continua per  ori  a\  igitur  definitio  non  eftbo- 

fcxro.tcxc  1 x.vbi  probat  tres  definitiones  velocia-  na ; qua  dicitur , quod  velocius  eft  , quod  in  co- 
ni : quarum  prima  eft  ifta.  Velocius  ejl , quod  in  eo-  dem  tempore  pcttTanlit  maius.  Probatur  conle- 

dem  t empore  pertran fu  maius.  Secunda , velocius  ejl,  quentia : quia  ille  arcus,  cuius  maior  pars  conti- 

qttod  in  minori  tempore  pertratjit  aquale.  Tertia,  ve - nue  eft  pet  orta,  veloci  iis  oritur ; ex  quo  in  eodem 

Iocius  e(l,  quod  in  minori  tempore  pertrsotfit  maius : Sc  tempore  inceperunt  oriri,&  tamen  ille  arcus  non 

illam  Ariftotclcs  ponit  fecundam.  deferibit  maius  fpatium, ex  quo  in  eodem  icmpo- 

Notandum , quod  velox  & tardum  , aut  etiam  re  ambo  funt  orti,&  antecedens  apparet  per  Au- 
vtlocius,3c  tardius  non  dicuntur  nifi  in  compara*  thorem  de  Sphxra,  qui  ponit  dc  duabus  quartis, 
tione  ad  alium  motum  ; S:  ideo  fi  in  toto  inundo  quarum  vna  eft  pars  xquino&ionalis , Sc  alia  zo* 
non  eftet  aliquis  motus  nifi  vnus, nec  aliquis  fuif-  diaci , quod  iftx  quarrx  fimul  incipiunt  oriri , Sc 

fet  in  prxtcnro  ad  quem  pottiillet  comparari, ille  continue  maior  pars  eft  perorta  de  quarta  zodia- 
motus  non  diceretur  velox, nec  tardus.  ci , quim  de  quarta  xquinoftialis  , & tamen  illx 

Hoc  ftante, ponitur  ift.i  conclufio.Definitioncs  quarrx  fimul  lunr  perorrx- 

prxdi&x  funi  bonx,  obferuatis  quibufdara  con-  Secundo , fit  vnus  tiiaji  gulus  orthogonus  A, 

B,C, 


i igitur  in  mi- 
Conlcqucntia 


Qua^ftio  V. 


B,  C,  & defcendar  C lacus  per  latus,/?, C.',  Sc  £ 
concra,  vtrumqnc  *qui  velociter  ficuc  reliquum; 
donec  coniungantur  cUm  bafi  A ; tunc  iftx  dux 
lineae  mouentur  aeque  velociter  per  cafum,&  ta- 
men vna earum  pertranfit  maius  fpatium , quam 
reliqua ; igitur  non  feraper  velociiis  pertranfit 
maius  fpatium.  Minor  probatur , quia  linea  At 
C defcendic  per  lineam  oppofitam  maiori  angu- 
lo, fcilicer  per  lineam  oppofitam  angulo  redo; 
fed  linea  B,  ^defcendic  per  lineam  oppofitam 
angulo  acuto  folum  : igitur  linea  A,C  pertranfic 
maius  fpatium  in  eodem  tempore, quim  linea  Bt 
C & tamen  xqu£  velociter  mouctur  per  cafum, 
vt  patet.  Si  dicatur,  qu«Sd  ex  quo  xque  velociter 
moueretur  , quando  linea  B,C  erat  coniunfla 
cum  bafi,nunquam  A,C  coniungetur.ex  eo  qudd 
^IjCperirifitper  maiorem  lineam.  Hoc  non  va- 
let : quia  ex  quo  quaslibet  illlrum  linearum  mo- 
netur per  aliam, impoflibilecft,  vnam  prius  cort- 
tungi  cum  bafi, quim  reliquamtigitur  nccefte  eft, 
quodambx  fimul  coniungantur. 

Tertio,  fuit  A,B, dux  virgx  perpendicularirer 
ere&x  fupec  aliquod  planum  , qux  caufent  vm- 
bras  xquales ; & fint  duo  luminofa  xqualiter  ap- 

firoximata  virgis,  qux  continui  afcendant  xqua- 
iter , donec  vnum  fupcrponatur  xqualiter  alte- 
ri, & aliud  alter! ; tunc  fint  duo  mobilia,  fcilicet 
C,  D in  terminis  vmbraru,  qux  caufantur  in  Vir- 

f;is  AtB,Sc  moueantur  illa  mobiliaproportiona- 
iter  ad  diuifionem  vmbrx ; tunc  pono  vlterius, 
qu6d  virga  A continue  diminuatur  fecundum 
quod  luminofum  proportionaliter  afcendit  ad 

Sancum  fibi  perpendicularlter  fuperpofitum. 
‘ane  iftis  fuppofiti$,arguiturfic:mobile  C.quod 
ponitur  in  termino  vmbrx  virgx  A , mouetur  in 
duplo  velocius,  quim  mobile  tamen  prxei- 
scpertranfitxquale  fpatium  ; igitur  non  oportet 
quod  velociiis  in  xquali  tempore  nerrranfear  ma- 
ius fpatium.Maior  prbbatur,quia  habet  duas  cau- 
fas  velocitationis  fui  ttiotus , vnam,  fcilicet,  di- 
tninutionem  virgx  A,Sc  aliam,  fcilicet  accclTum 
Juminofi  ad  pun&um  perpcndiculariter  fitpra 
politum  virgx  ./4;  quia  per  quattilibet  illarum 
caufarum,dato  qu6d  alia  non  elTer,  xque  veloci- 
ter mouererur  C,ficut  fligitur  ex  quo  niic  habet 
vtramque , velocius  in  duplo  mouctur.  Minor 
probatur  : quia  in  principio  ille  vmbrx  erant 
xquales  , Sc  xque  citb  erant  confumptx  per  ca- 
fum , Sc  mobilia  C,  D mouentur  fecundum  diui- 
fionem  vmbrarum;igitur  prxeise  in  xquali  tem- 
pore deferibunt  xquale  fpatium, 

Quartb , fint  dux  columnx  A,  B, creCtx  per- 
pendicttlaritor  fuper  planum , fuper  quas  cadunt 
dux  trabes  xquales  in  magnitudine, & in  ponde- 
re concurrentes  in  medio  pundo  plani  inter  duas 
columnas,  qux  trabes  fint,  C,  D,  Sc  imaginentur 
illx  trabes  defeendere  xque  velociter  per  diuifio- 
nem  illarum  columnarum  ,itavt  illx  columnx 
continue  xque  velociter  confutuantur  ; & tunc 
volo,  qubd  in  illo  dcfcenfu  columna  A aliquali- 
ter incu ruetur  non  incuruata  /?-,tunc  illo  cafu  po- 
fito,trabs  C velociiis  mouetur, quim  D,  & ramen 
in  eodem  tempore  pertranfeuntur  xqualiarigitur 
non  oportet , qubd  in  eodem  tempore  velocius 
pettcanleat  maius. Maior  probatur,quia columna 
A,  per  quam  dcfccdit  C, xqualiter  mouetur  ficui 
■S: igitur  quantum  cft  exparte  confumptionis 
columnarum  C,  Sc  D,  xqualirer  dcfccndunt , fed 
vitra  hoc  C habet  iuuamentum  ex  mutatione  co- 
lumnx figitur  pro  tunc  velocius  defeeodit. 
Scnioper.  Ttm.  II. 


QuintA,  feqnerctur  quod  aliqua  srijne  veloci- 
ter mouerentur  per  vnam  horam,  Sc  tamen  nullo 
gradu  velocitatis  xque  mouerentur  velociter; 
Confequens  cft  falfum.  Confcqucntiaprobatur, 
pofito  quod  vnum  mobile  continue  intendat 
motum  futim  per  horam, & aliud  continue  remit* 
tat.dr  incipiat  vnum  tnoucri  ab  illo  gradu  veloci- 
tatis , ad  quem  terminatur  motus  alterius , & fic 
fequitur  confequens. 

Ad  illa  refpondetur.  Ad  primum  dico  , quid 
verum  eft , quid  ifta  confequcntia  non  valet ; Sc 
negatur  confequcntia,  quid  propter  hoc  defini- 
tio velocioris  non  valeat.  Et  ad  probationem  di- 
co.quid  ibi  fit  recompenfatio  in  partibus  pofte- 
rioribus  temporis, quia  licet  fit  maior  pars  conti- 
nueperorta, tamen  hoc  cft  continue  minus, & mi- 
nus. Erfiquxratur,  quando  incipit  fieri  tccom- 
penfatro  , illud  cft  difficile  dicere ; tamen  poteft 
dici, quid  in  primo  inftanti , quo  iftx  incipiunt 
oriri, incipit  fieri  recompenfatio. 

Ad  fecundum  dicitur,  quid  cafus  non  eft  pof-  6 
fibilis  naturaliter : quia  impollibile  eft  , quid 
quodiiber  illorum  laterum  dclccndat  per  reli- 
quum, Sc  hoc  xque  velociter  : quia  ex  hoc  infer- 
tur euidcnrcr, quid  non  xque  velociter  mouetur, 
vr  dedudum  fuit  in  ratione. 

Ad  tertium, de  luminofis,  dico  quid  licet  vm- 
bra  virgx  A in  principio  diminuatur  velociiis; 
ramen  versis  finem  diminuitur  tardius  , Sc  idci 
diuifio  virgx,  qux  in  principio  fuiteaufa  dimi- 
nutionis  diuifionis  velocioris  vmbrx,  in  fine  cft 
caufa  retardationis  illiusdiminutionis.  Aliter  di- 
citur,quod  quando  dux  caufx  concurrunt  ad  ali- 
quem cfFcftum,  quarum  ambx  non  plus  facerent 
ad  illum,  quam  faceret  altera  illarum;tunc  ambx 
illx  eaufx  non  funt  rcputandx.nifi  quafi  vnius  cf- 
fe&us  caufa:  modo fic  cft  in  propolito  , afccnlio 
luminofi,&  diminutio  virgx, iftx  dux  fimul  fum- 
ptxnon  plus  faciunt  ad  diminutionem  vmbrx* 
quam  faceret  altera  illarum. 

Ad  quartum, dico  quid  trabs  C prius  mouctur 
velocius  ratione  illius  incuruarionisjfed  poftea  fic 
recompenfatio  , & mouetur  tardius  in  quantum 
poftea  deferibit  lineam  circularem  illius  incurui- 
tatis.fcu  incuruationis,vbi  fi  non  fuillcc  fa&a  in- 
curuatio , non  oportuilTct  dcfccndilfe  nifi  per  li- 
neam rc&am. 

Ad  quintu, conceditur  confcquens:tamcn  in  illo 
cafu  dicitur, qu6d  fub  gradibus  mouctur  xque  vc- 
lociter.Kat  iones  principales  fuht  folutx  in  quxft; 

Q_v  A s t i o V. 

ZJtrum  rvclocitat  motutfit  attendenda 
penei  ftatium  in  tanto  tempore 
pertranjitum. 

Atirtot.  bit  uxt.  tx.  Vide  Authoret  citatos  j utjl. 

uttinti. 

Rcvitvr  primd  quid  onn  : quia  j 
tunc  fcqueretur,quod  maius  mobi)e,cx- 

teris  paribus, moueretur  velociiis,  quim 

mobile  minus.Confcqucns  cft  falfum  : quia  qua- 
driga  non  mouetur  velocius  equo  trahente  qua- 
drigam  Trobatur  confequentia,quia  maius  mobi- 
ledeferibie  maius  fpatium, quim  minus. 

Secundo , fequeretur  quod  totum  moueretur 
velociiis  fua  parte»  Confequens  eft  falfum , quia 
Hh  4 ici 


Pini  fit  JUM- 
fitome. 


Io  emoi  "fttM 
ttnfiierond* 
«fi  Jifiohtio 
terminorum. 


$• 

Jo  tnttH  rfi 
i rtenfi* , (y 
inteofit. 


3 66 

in  conrimiis  prs  & torum  moucrrarorrodcm 
moJo ; quia.vc  patet  j.huioi,  tcxM#.fl:  / udem 
c/lmorusrotiiis, ^pariis. 

Tertio , ponatur  qmVd  inrer  duas  Jmeas  arque 
di/lantes, ponantur  du*  trabcs;vna  maior,  & aJia 
mino r /ecundAm  longitudinem.*'  vtraque  trabs 
/ecundum  vnum  extremum  rangat  alteram  Ii- 
i) earum , fle  motu  continuo  moueatur,  donec 
reliqua  Umo 1 tanger ; tunc  certum  c/l, quod  trabs 
minor  mouerur  velocius  ;&  tamen  trabs  lon- 
gior tantum  /patium  dcfcribit,/icui  breuior . igi- 
tur ii  penes  fparium  dcCcripcum  attendarur  velo- 
citas,/equitur  quod  ili*  trabes  xque  velociter 
mouerentur. 

Quarto , requerctur  quod  fphxra  , vel  cir- 
culus maior  circuiret  velocius  , quam  fph*- 
ra  , vd  circulus  minor.  Confcquens  crt  fal- 
fum  : quia  vterque  in  eodem  tempore  circa  idem 
centrum  pnrcise  complet  Cium  circulationem; 

Sc  per  confcquens  xque  velociter  mouenttir. 

Quinto,  quia  in  motu  alrcrationis  nonper- 
tranlitur  aliquod  fparium ; igitur  cius  velocitas 
non  attenditur  penes  /patium  in  tanto  tempore 
deferiptum. 

Sexto, poteft argui  deaugmenrarione  , 8c  di- 
minurionc  , in  quibus  non  attenditur  velocitas 
penes  fpatium  pertran/itum , fed  potius  penes 
quantitatem  acquifitam,vel  deperdwam. 

Oppo/itum  arguitur  per  Ariftotelem  in  i/lo 
fcxto.texr.t  J.fle  patet  ex  definitionibus velod»ru: 
nam  velocius  eft  , quod  in  xquali  tempore  per- 
tran/it  maius  fpatium  , fic  in  minori  maius , fle  in 
minori  xqualc  ; igitur  ex  hoc , quod  maius , vel 
minus /patium  pertran/itur,  eft  maior,  vel  mitior 
velocitas ; fle  per  confcquens  penes  huiufmodi 
fpatium  cft  attendenda  velocitas. 

In  quxltione  primd  videbicur.quid  cft  veloci- 
tatem attendi  penes  aliquid  in'generali.  Secun- 
d<S  , videbitur  fpecialircr  de  motu  locali  redo. 
Tertio,  de  motu  circulari,  Quartd,  de  aliis  moti- 
bus confequcnrcr. 

Quantum  ad  primum.notandutn  quud  in  mo- 
tu quolibet  c/l  confidcrandavia.feo  diftanria  ter- 
minorum , fecundum  quam  procedendo  abvno 
terminorum  ad  reliquum , e/l  fucceflio  in  mo- 
tu ; & huiufmodi  di/lancia  in  motu  locali  voca- 
tur fpatium, & tranfumptiuc  in  aliis  motibus  po- 
teft  vocari  fpatium  , fle  <ic  in  omni  motneft  ima- 
ginanda di/lancia  localis  , vel  formalis  inter  ter- 
minos motus. 

Sccundb , notandum  quod  ficut  in  qualitati- 
bus’c/1  cxrcnfio  qualitatis , fle  intendo  , ita  c/l  et- 
iam in  motu : nam  exten/io  fubie&i  in  qualitati- 
bus vocatur  exten/io  qualitatis  ; & multitudo 
graduum  in  eadem  parte  fubic&i  vocatur  inten- 
fio  qualitatis  , fed duratio  illius  vocatur  eius  ex- 
tendo ; fle  ideo  ficut  differunt  qualitas  maior  , & 
qualitas  intendot,  ita  ctiain  differunt  motus  ma- 
' ior , fle  motus  velocior : quia  ille  motus  c/l  ma- 
ior , qui  maiori  tempore  durat  ,&  ille  motus  ve- 
locior, quo  in  minori  tempore  maius  percranfi- 
tur.  Ex  quo  patet , quod  velox , fle  tardum  defi- 
niuntur in  comparatione  ad  tempus  , fle  ad  Ipa- 
tium,quod  acquiritur  tanto»  vel  tanto  tempore. 

Et  ex  iUo /equitur,  quod  motus  inftantaneus non 
e(l  velox,  neque  tardustquia  velox  fle  tardum  de- 
finiuntur tempore. 

Tcrtid  notandum  , q»od  vclociratvm  motus 
attendi  penes  aliquid  non  c/l  aliud  , quito  feire 
quid  c/l  illud , per  quod  poffumus  cognofeete 


JLib.  V f.  Phyficorum 


e/fc  velocius  alio : verbi  gratil , d qum- 

tur  penes  quid  attendatur  longitudo  corporis: 
i/la  quxftio  petit  certificari  de  menfuta,  median- 
te qua  poffumus  cognofcere  longitudines  corpo- 
ris: jcave  i/la  qux/lio  peoes  quid  attenditur  ve- 
locitas motus, petat  certificari  de  illo , quo  noto, 
po denius  cognofcere  de  motu  quantus  fit  in  ve- 
locitate. 

Quarti, notandum, quod  illud  penes  quod  at- 
tenditur velocitas,  debet  effe  notum  inuariabile, 
immobile,  quemadmodum  menfura  magnitudi- 
num debet  clfc  fine  augmenratione,  flediminu- 
tione.  Ec  d dicatur  nullum  c/l  tale,  quod  Iit  /im- 
pliciter inuariabile,  fle  immobile , per  quod  pof- 
urcognofci  velocitas:  igitur  fru/lra  ponuntur  il- 
is conditiones.  Refpondetur  , quid  licit  nul- 
lum dt  tale,  hoc  tamen  non  obftar , quin  per  hu- 
iufmodi lineam  imaginabilem  immobilem, pofli- 
mus  ccrtificatc  de  motu, quantus  cft  in  velocita- 
te : quemadmodum  per  lineas  imaginat aactnifc» 
camus  dc  proportione  magnitudinum. 

Item, notandum  quod  duo  concurrunt  ad  ve-  4. 
locitarem  motus  ,ocr  quorum  quodiibet  poteft  Aiv*UtiU’ 
cognofei  quanta  c/l  velocitas,  fcilicct  proportio  mtm  ** 
potenti*  motoris  ad  rcfiftcntiam  moti  i & quali- 
ter  penes  hoc  attendatur  velocitas,  didum  fuit 
fuperius.  Sceundb,  concurtit  fpatium  pertranli- 
tuin  a mobili,  & magis  proprie  attenditur  velo- 
citas penes  fpatium  deferiptum  a mobili , quam 
penes  proportionem  potenti*  ad  rcfiftcntiam. 

Primb  ,quia  illud  fpatium  cft  nobis  norius  ; fed 
proportio  potenti*  ad  rcd/lentian»  non  cogno- 
fcitur  nid  arguitiue , fle  ex  confcqucnti , eo  quod 
talis  proportio  non  dentitur.  Secundo,  quia  fpa- 
tiiun  ponitur  in  definitione  vel*ei«ru,3c  ideo  ipa- 
tium  videtur  magis  dc  intendonc  velocitatis, 
quam  proportio  potenti*  ad  refiftcnriam.Terrib, 
quia  huiufmodi  proportio  potenti*  ad  refiften- 
tiam  cll  caufa  velocitatis  ; fed  fpatium  • per- 
tran/itum c/l  qua/i  cfic&us:modh  in  naturalibus 
efferius  funt  nobis  notiores  caufis  j igitur  potius 
dcucnimus  in  notitiam  velocitatis  per  fpatium, 
quam  'per  ptoportionem  potenti*  ad  rcfiftcn- 
tiam* fle  patet  in  generali  quid  c/l  velocitatem 
attendi  penes  aliquid*  h*c  deprimo. 

Quantum  ad  fecundum , fit  prima  conclufio 
i/la  : Velocitas  motos  localis  redi  non  eft  atten- 
denda  penes  maximum  fpatium  corporale , vel- 
fuperficialc  deferiptum  a corpore  moto.  Ptoba- 
tur.quia/iitacffct  ,tunc  fcqueretur , quod  nul- 
lus effet  motus  vniformis.ncc  poflet  effe.  Confe- 
quenseft  falfura.  Confcquentia  probatur, cx de- 
finitione motus  vnifortrm:  nam  b motus  vnifop- 
mis  cuiuflibct  pars  mouetur  *que  velociter  ficut 
totum;  fed  nullius  totius  aliqua  pars  deferibit 
totum  fpatium  corporale,  vel  fupcrfidale, quod 
totum  deferibit : igitur  fi  penes  huiufmodi  fpa- 
tium attenderetur  velocitas  «nullius  totius  pars 
moneretur  xque  velociter  ficut  totum.  Etpev 
confcquens  nihil  moucrctur  vniformiter.  Se- 
cundo , fcqueretur  quod  femper  maius  mobil« 
moneretur  velocius  minori.  Confcquens  eft  fal- 
fum,  quia  vnum  paruum  plumbum  dcfccndit  in 
vna  hora  dc  fphxra  ignis  vfque  ad  centrum : fle  fi 
vnum  magnum  lignum  moueatur  cx  tranfuerfo 
in  eadem  hora,  certum  eft  , quod  illud  plumbum 
mouetur  velocius  ; fle  tamen  maius  fpatium  cor- 
porale deferibitur  a ligno , quam  a plumbo.  Tcr- 
ti6,quia  illud  alteratur  velocius  quod  per  maio- 
rem partera  fui  recipit  qualitatem,  quam  illud, 

quod 


quod  per  minorem : igitur  illud  mouecur  velo- 
cius, quod  deferibit  nuius  fp.it ium  corporale. 
Confequentia  tenet  per  firnilc;  & antecedens  ap- 
paret,quia  penes  extenfionem  qualitatis  per  lub- 
ie«ftum  non  accenditur  intenfio  qualitati s,fcd  pe- 
nes pluralitatem  graduum  in  eadem  parce  fubic- 
&i  ;&idob  dicit  Authot  fex  Principiorum,qu^d 
margarita  cft  albior, quam  albus  equus. 

Secunda  conclufio.  Penes fpatium  lineare  de- 
/criptum  a toto  corpore  moto,non  eft  attenden- 
da velocitas  motus  localis  refti.  Probatur  , quia 
tunc  fequeretur,qu6d  velocius  motum  mouerc- 
tur  tardiiis , vel  xque  velociter.  Confequens  cft 
falfum.  Confequentia  probatur  per  vnam  ratio- 
nem ante  oppofitum  , fcilicet , polito  quod  in- 
ter duas  lineas  xque  diftanccs  line  dux  trabes  in- 
aequales fecundum  longitudinem ; tunc  minor 
trabs  velocius  mouecur, & tamen  xquale  fpa- 
tium lineare  deferibit  fpatio  deferipeo  a trabe 
maiori- 

Tertia  conclufio  : Velocitas  motus  c localis 
redi  eft  attendenda  penes  fpatium  lineare  ab  ali- 
quo pun&o  fui  moti  deferiptum , & ira  fcquitur 
exprxcedcntibus.  Sed  tunc  rcftat  difficultas,  an 
huiufmodi  velocitas  fit  attendenda  penes  fpa- 
tium lineare  deferiptum  i nundo  vclociffimc 
moto , vel  a pundo  medio  , Icilicet  centro  cor- 
porum motorum.  Tunc  ponitur  ifta  conclufio: 
Penes  lineam  deferipeam  a pundo  vclociffimc 
moto  eft  accendenda  velocitas  motus  localis  re- 
di. Probatur : quia  penes  illud  cognofcitur  ve- 
locitas, quo  noto  poteft  cognofci  de  velocitate 
quanta  fit , fed  nota  linei  deferipti  a pundo  ve- 
lociffinic  moto, cognofcitur  velocitas  quanta  eft, 
igitur,&c.  Maior  patuit  prius, quia  hoc  intelligi- 
mus  pet  velocitatem  attendi  penes  aliquid.  Mi- 
nor probarurs  quia  pundus  vclociffiuuis  eft  pun- 
dus  notiifimus  corporis  moti  \ ideo  linea  ab  ipfo 
deferipra  cft  notiffima  ; ficut  patet  in  fpharris  dc 
Jinea  media  inter  duos  polos , vt  de  linea  xqui- 
nodiali.  Secundo,  quia  quodliher  mobile  tan- 
tum fpatium  pertranfir,  quantum  ab  aliqua  fui 
parte  pertraniitur ; fed  maximum  fpatium  deferi- 
ptum ab  aliquo  mobili  eft  fpatium  deferiptum  a 
pundo  vclociffimc  moto  : igitur  huiufmodi  fpa- 
tium cft  maximum  fpatium  deferiptum  ^ mobili, 
6c  penes  talia  attenditur  velocitas  : crgo,&c.  Mi  - 
nor  patet  per  definitionem  velocioris  : nam  velo- 
cius cft,quod  in  minori  tempore  pertranfir  maius 
fpatium. 

Contra  conclufionem  arguitur  primi  , quod 
non  quodlibet  eft  ira  album  , ficut  aliqua  pars 
eius  eft  alba  : igitur  ita  nec  quodliber  ita  veloci- 
ter mouetur,  ficut  pars  cius  vclociffimc  mota. 
Antecedens  apparet  dealbcdinc  vniformiter  dif- 
formi , qux  non  eft  inccnfior , quam  gradus  cius 
medius.  Secundi , quia  poffibile eft,  quid  alicu- 
ius mobilis  nullus  fit  pundus  vclociffimc  motus: 
ergo, &c.  Tertii, pofito  quod  mobile  rarefiat 
fecundim  partes  anteriores  ; tunc  continue  cft 
alius , & alius  pundus  vclociffimc  motus : igitur 
penes  nullam  huiufmodi  lineam  eft  attendenda 
velocitas.  Quarti  , pofito  quid  fint  A,gc  B duo 
mobilia, quorum  fupcrficies antecedentes  r qua- 
liter procedant , fed  fuperficics , fcu  pars  ante- 
rior i plui  s B condenfetur ; tunc  ifta  duo  mobilia 
xque  citi  venient  de  termino  ad  terminum  : igi- 
tur xque  velociter  moucntur , & tamen  ipfius  B 
aliquis  pundus  velocius  mouetur,  quim  alius 
pundus  ipfius  A jigitur  penes  lineam,  &c.  Quin- 


QusefHo  V.  1^7 

ti , fequeretur  quid  fi  Socrares .Plato  xqui 
velociter moucrcntur determino  ad  icimiuum, 
quid  tunc  , fi  in  illo  termino  motus  Socrate» 
extenderet  digitum, Socrates  moueretur  vclociis 
Platone. 

Ad  ifta  rcfpondetur.  Ad  primum,  concedo  an- 
tecedens,& nego  coufequemiam  : quia  non  con- 
fimiliter  fit  denominatio  ab  albcdiuc » & a motu;  ■ 
quia  non  quilibet  gradus  albedinis  luiucit  ad  de- 
nominandum fubicdum ; fed  quilibet  motus  be- 
ne fufficit.  Ad  fecundum  ,dico  quod  non  opoi- 
tet,  quod  talis  linea  deferibatur,  fed  lufficii  ima- 
ginata : quia  per  hoc  cognofci  poteft  quantitas 
velocitatis.  Ad  tertium  confimilitct : quia  liccc 
fit  continue  alius, & alius  pundus  vclociffimd 
motus,  tamen  cft  idem  xqniualcoccr.  Ad  quar- 
tum , poteft  concedi  qutid  B mouetur  velocius, 
quiun  A,  licet  xque  cito  veniant  ad  tcrminumi& 
hoc  idem  habet  concedere  ponens,  quod  veloci- 
tas attendatur  penes  lineam  deferiptam  a medio 
pundo.  Quod  probo,  retento  eodem  calu : quia 
illud  mouetur  velocius*  cuius  medio  pundo dc- 
feribitur  maior  linea  i quia  (i  B non  fiiificr  con- 
dcnfacum  , tunc  fuillcnt  xquales  linea:  deferiprx 
per  media  punda  At&B  , fed  tunc  maior  linea 
deferibitur  a medio  pundo  ipfius  B ,dc  quanto 
medius  pundus  plus  appropinquat  ad  partes  an- 
teriores : igitur  , &c.  Ad  quintum  , conceditur 
qu6d  extendens  digitum  versus  finem  motus  ve-  . 
lucius  tnouetuc  i fed  hoc  non  cft  nili  in  quantum 
motus  digiti  per  expullioncm  vclocitatur  vitra 
motum  corporis  ; & fic  patet  penes  qu  d fit  at- 
tendenda velocius  motus  localis  redi : & hxc  dc 
fecundo. 

Quatirum  ad  tertium , nota  quod  poffibile  eft, 
quod  aliquod  corpus  moneatur  citcularitcr , & 
non  alio  motu;&  quod  velocius moucatur, quam 
circumeat : & poffibile  cft  c ^ntra , quod  velo- 
cius circumeat, quam  moucatur:  vctbi  gratia  , in 
exemplo : fint  duo  grauia, quorum  vnum  defccn- 
dac  pcrpcndicularitcr  ad  centrum , & aliud  xqui 
velociter  defccndar,  non  tamen  pcrpendiculari- 
tcr,fed  cx  tranfucrfo>&  fit  primum  A,  fecundum 
B ; tunc  A mouetur  xque  velociter  cum  B,Sc  ta- 
men dcfccndit  velocius , quia  plus  appropinquat 
ad  centrum »ita  fimiliter  cft  demotu  circulari, 
vel  fphxrico : nam  circulus  xquinodialis  mouc- 
tur  velocius , quam  circulus  minor  in  fphxra  , & 
non  Circuit  velocius,  immbprxcisc  xque  velo- 


7- 

&hbi!t  ptttfl 
Veleriki  me. 
meri,  (V  ter. 
diiit  tinum- 


citer  : quia  prxeise  in  eodem  tempore  ma- 
ior circulus, 6c  minor  complent  fuam  circula- 
tionem. 

Idcb  hic  cft  duplex  dubitatio.  Prima , penes 
quid  attendatur  velocitas  circularis  motus.  Se- 
cunda, penes  quid  attendatur  velocitas  circui- 
tionis, fcu  circuitio.  Ad  primam  rcfpondetur 
ficut  dc  motu  locali  redo , qubd  huiufmodi  ve- 
locitas cft  attendenda  penes  lineam  dcfcriprnm  i 
puncto  vclociffim*  moto  : verbi gra lia,  ccrlum 
xqu£  velociter  mouetur , ficut  circulus  xquino- 
&ialis.  Parer , quia  ille  pundus  cft  notiffimus 
in  calo : quia  medius  inter  duos  polos.  Et  fi  ob- 
jiciatur, tunc  fequeretur , qtibd  fi  vni  rotx  cir- 
cumdudx  colligaretur  vnus  baculus  a centro  ad 
circum fcrcntiam.qubd  tunc  illa  rota  xque  velo- 
citer mpuetur , ficut  cxtrcnjapars  illius  baculi. 
Secundo,  fequeretur  quod  per  folam  attenuatio- 
nem rotx  vclocitatetur  motus  circularis.  Confc- 
qucnscft  falfum  : quia  adhuc  manet  eadem  pro- 
portio poccntix  ad  rcfiftcntiam.  Tenet  conlc- 
H h 4 quentia: 


V»!$titdt  m*i 
ime  tirtmlm- 
rit,(jr  t irent- 
ticitu  fenti 
J mi >i  ar<fu4- 


9- 

rtUti/v  au- 

gmtntMtitnu 
ftmn  quidtft 
strtnJtnJ *\ 


36  ff  Lib.  V I.  Phyficorum 


^rientia : quia  per  folam  attenuationem  pars  cir- 
cmn&rnma/is  imiorem  lineam  defcriberet.  Re- 
fpor.dctur , negando  eonfcquentiam  j quia  con- 
dufio  intclligi  debet  de  corpore  redufto  ad 
fphzricitatem . Aliqui  ramcii  concedunt  confe- 
quem,  quod  ralc  mobile  mouctur  velocibs,ficut 
extrema  pars  eius.  Ad  lccundam,conccJo  confe- 
qnens : quia  ex  attenuatione  rot*  quodammodb 
diminuitur  reiiflentia,  5c  ideo  intenditur  veloci- 
ra».  £r  /ciendum,  quod  velocitas  non  attendi- 
tur '/impliciter  penes  buiufmodi  lineam,  fed 
Penes  illam  lineam,  & numerum  replicationis  il- 
lius Uner. 

Ad  fecundam  dubitationem  refponderur , po- 
nendo iftani  conclu/ionem  : Circuitio, ^ /eu  velo* 
ciras  circuitionis  eft  attendenda  penes  angulos 
deferiptos  circa  cenrrum ; ita  (cilicet,  qubd  illud 
duplo  velocius  circuir , quod  in  eodem  tempore 
duplum  angulum  circa  ceikrum  defcribir.Proba- 
tur , quia  penes  huiufmodi  angulos  deferiptos 
circa  centrum , Aftrolog:  menfurant  ad  inuicctn 
omnes  motus  corporum  cceleftium.  Secundo,  fe- 
queretur  quod  Sol  non  mouercrur-duplo  velo- 
cius Marte.  Confcquens  eft  falfum,vt  parer  in 
fphzra : quia  Sol  complet  Tuam  circulationem  in 
anno , Mars  ver&  in  duobua.  Confcquens  proba- 
tur,quia  Sol  non  pertran/it  duplum  Ipatium,  im- 
mo  cum  fphzra  Martis  fit  multo  maior,  qu>m 
. fphzra  Solis,  multo  maius  fpatium  pcrtranfitur  & 
Marte.quam  a Sole,  nifi  attendendo  velocitatem 
penes  angulos  deferiptos, Sc  penes  numerum  an- 
gulorum deferiprorum.  Sed  obiicitur  2 Maxsmo- 
uetur  velocius  Sole,  quia  perrranfit  fpatium  plus 
quam  in  duplo  maius  fphxra  Solis  : Sc  non  mo- 
uerur  velocibs  nili  circumeundo:  igitur  velocius 
Circuit , quod  eft  contra  prxcedcmem  conclufio- 
nem.  Refpondcrur/concedcndo  antecedens;  Sc 
negando  confc^cntiam  : quia  non  lequitur  A 
monetur  vclpcffts , quam  B , Sc  non  nili  defeen- 
dendo  ; igitur  A velocius  dci'ccndir,quam  B, po- 
(ito  qubd  B defccndat  pcrpcndiculariter  ad  cen- 
trum , Sc  A moucutur  velocius  ex  tranfuerfo , Sc 
indire&o  versus cencrum.Et  /ic patet  penes  quid 
fit  attendenda  velocitas  motus  circularis,  Sc  mo- 
tus circuitionis.Et  hxede  tertio. 

Quantum  ad  quartum  deaugmenratione.cft 
prima  conclufio  ifta  ; velocitas  augmentationis 
non  eft  attendenda  penes  acquifitum  ad  iftum 
fenfum  , quod  illud  non  augmentatur  velocius, 
cui  maior  quantitas  acquiritur  in  eodem  tempo- 
re i nec  illud  tardius,  cui  minor  quantitas  acqui- 
ritur ; nec  illudxqualiter,  cui  acquiritur  xqualis 
quantitas , ( & proportionalitcr  dicitur  dc  dimi- 
nutione.  ) Probatur , quia  fi  parua  herba,  Sc  ma- 
gna arbor  augmententur  in  eadem  hora,itavc 
vtrique  acquiratur  quantitas  pedalis,  certuin  eft, 
quod  iftx  magnitudines  funi  inxquales.  Primo; 
ad  expcricnriam,  Sc  communem  vfum  diceremus 
herbam  multo  plus  augmentatam , quam  arbo- 
rem. Secundo , quia  illx  augmentationes  lunc 
inxquales , quarum  vna  eft  infcnfibilis  ,& im- 
manifefta,  Sc  alia  fcnfibilis , & manifcfta ; modb 
augmentatio  herbx  eft  fcnfibilis , Sc  arboris  in- 
fcnlibilisrergo.flcc. 

Secunda  condnfio:Velociras  augmentationis 
attenditur  penes  proportionem  acqoifitiad  prx- 
exiftens  , fcilicct , qubd  illud  eft  xque  velociter 
augmentatum , cui  in  eadem  hora  eft  acquiiita 
xqualis  propofitio  magnitudinis  aduenientis  ad 
prxcxiftciucm  : Sc  idcb  fi  vnum  pxruuro  animal 


tiW,  frm- 
m*lt 


vc  mufca,augmenreriir  ad  duplum  Ac  vnum  aliud 
animal  magnum  in  eadem  horaaugroenictur  ad 
duplum , ifta  duo  «que  velociter  augmentantur, 
non  obftante.quod  multo  qsaiot  quantitas  acqui- 
ritur vni.quim  alteri. 

Tertia  conclufio  : Velocitas  rarefaftionis  non  VtUdtm 
eft  attendenda  penes  exrenlionem.fed  oenespro- 
portionem, qux  eft  acquifiti  ad  pixcxiltcns : quia 
quantum  ad  hoc  eft  idem  iudicium  dc  aogmen- 
tationc , Sc  rarcfa&ione.  Dt  altcrarionc  dicetur 
fuper  7.  huius.  Patet  igitur  in  quolibet  genere 
motuum, penes  quid,  fcilicct  tanquam  penes  ef- 
fedum,fit  attendenda  velocitas  motus:  & hxede 
quarto. 

Rationes,  licet  fint  fatis  folutx ; tamen  ad  pri- 
mam negatur  confequenria,  quia  penes  fpatium 
corporale  non  attenditur  velocius , quemadmo- 
dum prxfupponic  ratio. 

Ad  fecundam,  negatur  confcqu entia, propter 
eandem  caufam. 

Ad  tertiam  , dico  qubd  illa  ratio  prxfupponir 
velocitatem  attendi  penes  lineam  dclcriptam  i 
toto  corpore  motoimodb  hoc  eft  falfuin : fcd  at- 
tendenda eft  penes  fpatium  lineare  deferiptura  a 
pundo  vclociflinic  moto. 

Ad  quartam  , negatur  confequentla;  quia  li- 
cet fphxra  maior  velocius  moneatur,  tamen  non 
velocius  circuk.co  qubd  fphxra, vel  circulus  ma- 
ior,Sc  minor  poliunt  in  eodem  tempore  deferibe* 
rc  angulos  xqualcs  circa  centrum. 

Ad  quintam,  dico  qubd  licet  non  fitibifpa- 
tiurn  locale, attamen  eft  ibi  Ipatium, id  cft,dift»n- 
ria  formalis  inter  terminos , fecundum  quam  eft 
fucccftio  ab  vno  termino  ad  reliquum. 

Ad  fextam  de  augmentatione  , dico  qubd  nec 
attenditor  penes  fpatium, nec  penes  quantitatem 
acquifitam.vcl  deperditam, fcd  penes  proportio- 
nem quantitatis  acquifitx,vcldeperditxad  prx- 
exiftens. 


ANNOTATIONES. 


ii. 

Vi*  rwBJfi* 


• Q Pinum pertrin/itum  tft  <jna/i  rfftElm.  Nota, 

^qubd  duplex  eft  viarem  aliquam  cogno- 
fccodi , vr  adnotauit  Ariftotclcs  in/Prologo  hu- 
ius. Prima,  quo  ad  nos  per  etfe&um , quod  eft 
nolT*c  quia  eft  , id  eft  , hoc  efle  hoc  , vt  videntes 
hominem  ridere  cognolcimus  efle  rifibilem  ,& 
fecunda  ordine  naturx  per  caufam/juodeft  cog- 
nofccrc  propter  quid  , in  quo  proprie  confidit 
ratio  fcientix.  Scotiis  in  hac quxftionc  inueftigat 
velocitatem  motus  ex  cffc&u;  tum  quia  cognitio 
noftra  incipit  a fen/u,  in  7. au tem, qux /cruta- 
tur  viam  qux  eft  per  caufam. 

b r net  tu  vmfermu  athtJUbet  pzrtu  m-  Ut*  dim 

ti  monetur  velociter.  Nota , qubd  motus  eft  ™*ft>**,‘* 
duplex,  vniformis,  Sc  di/formis,  Sc  vtraque  dif-  m 
ferentia  poteft  confiderari  refpedtu  fubtcdli , Sc 
refpedto  temporis.  Kefpedlu  lubic&i  motus  eft 
vniformis , cuius  omnes  partes  aequi  inter  fe  ve- 
locitate moucntur  , vt  eft  videre  in  continuo  re- 
€te  moto  pec  planum : fi  enim  lapis  pedalis  per 
planitatem  mouearur,  omnes  eius  partes  mouen- 
tur  xqualiter : difformis  vetb  motus, quo  ad  fub- 
icdtuin  eft  , quo  non  omnes  partes  mobilis  mo- 
uentur  xqualiter : qui  duplex  eft , vniformiter 
difformis , fle  difformiter  difformis.  Motus  vni- 
formiter  difformis  eft  motus  lubiedli , ita  diffor- 
miter  moti , vt  cuiufcunquc  portionis  line*  fe- 
cundum talem  cxtcnfioncin  pundtum  medium  ei 

pto 


Qua?ftio  V.  360 


proportione  exceditur  ab  extremo  intenfiflimo 
talis  portiunculx,qui  excedit  alterum  cius  extre- 
mum rcmifliffimum.qui  quidem  inter  motus  lo- 
cales fol&m conuenit  circulariter  motis, Sc  il- 
lis omnibus, vt  apparet  in  mola  frumentaria,  cu- 
ius centrum  indiuifibile  immobile  daret , fi  mo- 
tus edet  pcrfelte  circularis  •,  Sc  li  circumferentia 
moucretur  vt  $.pun<ftum  medium  inter  ipfam,& 
centrum  moucretur  vt  4.  & medjum  inter  cir- 
cumferentiam , & 4.  mouerctur  vt  6. Sc  medium 
inter  4.  Sc  cenrrum  moucretur  vt  t.  Motus  dif- 
formirer  difformis  quoad  fubic&um , cd  morus 
fubic&i  • ita  di  dormiter  moti,  vt  non  cuiufcum- 
que  portionis  fccund&m  talem  exrcnlioncm,pun- 
dum  medium  xqualirer  excedat, &:  excedatur,  vt 
fi  quadrupcdale  itainvna  hora  alteretur , quod 
prima  pedaliras  accipiat  calorem  vniformiter  vt 
vnum,fccunda  vniformiter  vt  l.vclvt  ;.&:c.nam 
pun&utn  medium  talis  pedalicatis, neque  excedit 
vnum  extremum, neque  exceditur  ab  altero ; ex- 
terum motus  localis  honpotcd  ede  difformiter 
difformis  quoad  fubic&um : quoniam  rc&us  ne- 
quit vllo  modo  ede  difformis.cum  omnes  partes 
coDtinui  xqualirer  moueantur , circularis  verd 
omnis  ed  vniformiccr  difformis. 

Motus  vniformis  quoad  tempus  cd  ille,  quo 
idem  mobile xquis  portionibus  temporis  xquas 
itidem  pertranut  longitudines  fpatij , vr  in  regu- 
lariflimo  motu  coelorum  perfpe&um  cd  ; fpatij 
videlicet  veri , vel  imaginarij : quia  fccundiim 
rhilofophos  monetur  primum  mobile  , fuper 
quod  puranc  non  extare  locum.  Morus  autem 
difformis  quoad  tempus  ed  ille , quo  partibus 
xqualibus  temporis  inxqualia  pertranfeuntur 
fpatia,  vel  inxqualibus  xqualia  j Sc  cd  vti  fupe- 
rior , vel  vniformiter  difformis  , vel  difformiter 
difformis.  Motus  vniformiter  difformis,  quo  ad 
rcmpus,cd  motus  ita  difformis,  vt  fi  diuidarur 
fecundum  tempus,  fcilicct  fecundum  prius  Se  po- 
derius,  cuiufque  partis  pun&um  medium  illa 
proporrione  excedit  remiffiflimum  extremum 
illius  partis , qua  exceditur  ab  intenfiflimo.  Hxc 
motus  fpccics  proprie  accidit  naturaliter  motis, 
& proicdis,  vbi  enim  moles  ab  alto cadir  per 
medium  vniforme , velocius  mouctur  in  fine, 
quim  in  principio  ; proicdorum  verb  motus  rc- 
niifllor  ed  in  fine , quam  in  principio : atque  ad- 
eo primus  vniformiter  difformiter  intenditur; 
fecundus  verd  vniformiter  diffonniter  remitti- 
tur. Motus  vero  difformiter  difformis , quoad 
tempus  cd  motus  taliter  difformis,vr  fi  diuidarur 
fecundum  tempus  non  cuiufcumque  partis  me- 
dium ea  proportione  excedit  vnum  extremum, 
qui  exceditur  ab  alio:  vt  (i  ita  res  aliqua  mouerc- 
tur per  horam,  vt  per  aliquam  partem  vniformi- 
ter moucretur  vr  vnum, per  aliam  vt  duo,vcl  tria, 
Sc  cxtera.vt  videri  poted  in  motibus  progrefliuis 
animalium,qux  quidem  fpccics  motus  crebri  ac- 
cidit in  altcrationc  corporum  animalium  , & po- 
ted forfan  contingere  in  motu  augmenti , Sc  de- 
crementi. 

c lrelocii.u  f nat  tu  localis  rtlli , &c.  Nora , quod 
hxc  concludo  poted  hoc  exemplo  explicari : vt 
fittt  duo  mobilia  A , & B , qux  non  xque  velo- 
citer moneantur  , fi  conferantur  in  velocita- 
te, qualis  proportio  fuerit  inter  lineas  eodem 
tempore  percraufitas, talis  erir  proportio  inter 
velocitates ; & eadem  cd  ratio , fi  inotus  eiufdem 
mobilis,quo  vno  tempore  mouctur,  comparetur 
«d  cum,quo  mouctur  in  alio;  vt  fi  A mobile  in 


vna  hora  percurrat  milliaria  qtiatuor  ,in  quo  B 
peteurrat  tria, monebitur  in  lefquiterrio  velo- 
cius ; Sc  fi  B percurrat  duo , monebitur  in  duplo 
vclocius,&  (1  tantum  vnum,in  triplo. 

J Circuit  io  i ftn  veloe  itas  circuitionis  cjl  at  unienda, 

Scc.  Nota,qu6d  non  penes  idem  attenditur  velo- 
citas circulationis,  & velocitas  motus,  qui  fir  per 
circulum.Nam  ve- 
locitas circulatio- 
nis, vt  hic  dicic 
Scotus,  attenditur 
penes  magnitudi- 
nem anguioFG,  qui 
deferibumor  circa 
centrum  : exempli 
gratii,  fi  tria  mo- 
bilia circumirent 
in  eodem  tempore 
tres  circulos,  taliter,  vt  quo  tempore  infimutn 
mobile  mouerctur  ab  A ad  B,  mcduim  percurrat 
a C ad  D , Sc  fupremum  ab  E ad  i-',  xqualirer 
circumirent  ; quia  in  eodem  tempore  xqua- 
les  angulos  deferibunt  circa  idem  centrum  : om- 
nes enim  fex  illi  anguli  deferipti  in  tribus  circu- 
lis funt  xquales1,  quippe,  quibus  idem  opponi- 
tur in  centro : Sc  ideo  eodem  tempore  fmgula 
peragent  fuos  circulos.  Sed  tamen  non  tnoucn- 
rur  xqualirer:  quoniam  velocius  mouctur  me- 
dium mobile , quam  infimum.multoque  celerius 
fupremum  ; quoniam  bafes  illorum  angnJoiutn 
non  fune  xquales , quapropter  quanto  per  ma- 
iorem circulum  eodem  tempore  vnumquodque 
mouctur,  tanto  maiorem  deferibit  lineam,  ita  vt 
ccelcdcs  omnes  orbes  xqualirer  circumeant , ta- 
men tanto  quifquc  velocius  , quamo  aliis  dipe- 
rior ; nam  eodem  die  omnes  complent  fuos  cir- 
culos ad  motum  primi  mobilis , tametfi  longe 
inxquales:&  ideo  quanto  orbis  eff  inferior, tanto 
motu  diurno  tardius  fertur.Eadcm  ratione  in  ea- 
dem fphxra  omnia  puncta  circumeunt  xqualirer, 
licet  quanto  funt  propinquiora  polo , tanto  ini- 
nori  velocitate  moueantur. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Ectfli  autem  1 cft,  & ipfum  nunc.  Ide  cd  ^ 

1^1  fecundus  trattatus  huius  fexti , in  quo Phi-  jei*\ 
lofophus  determinat  de  diuifione  morus  ; & di-  ‘ 
uidirur  in  fex  capitula.  In  primo  capitulo  prx- 
mitritduo prxambula  ncccdaria  ad  fuum  ptopo- 
fitum.  In  fecundo  determinat  de  diuifione  mo- 
tus. In  tertio  determinat  de  mutato  ejfe  fecun- 
dum fc.  In  quarto,  determinat  de  mutato  ejje  m 
comparatione  ad  motum.  In  quinto,  determinat 
de  diuifione  motus  in  comparatione  ad  tempus, 

Sc  ad  magnitudinem.  In  fexto,  determinat  de  di- 
uifione datus  ,6c  quietis.  Secundum  ibi : Mo- 
tus autem  rfi.  Tertium  ibi : Quoniam  autem  omne 
quod  mutatur.  Quartum  ibi : Quoniam  aut  ito  cmne 
quod  mutatur  in  tempore.  Quintum  ibi : Quoniam 
autem  omne  id , quod  mtiutur.  Sextum  ibi : Quo- 
niam autem  omne,  quod  monetur , aut  quiefit.  Pri- 
mum capitulum  diuiditur  in  quatuor  parres , fe- 
cundum quatuor  concluliones , quas  ponir.  Sc-  lojUiefttm. 

eunda  ibi : Quod  igitur  fit.  Tertia  ibi:  A 'ectfje  er-  *">*  iiUiuifi- 
go , & moneri  id.  Quarta  ibi : Quoniam  enim  , & *'■*• 
quoddam  in  quoddam.  Prima  conclulio  ed  , quod 
nunc  Acu  ind.ms,  ed  omnino  indiuifibile.  Ptoba- 
cur, 4 quia  illud  cd  omnino  indiuifibile,  quod  fic 
ed  finis  prxteriti , ita  vt  nihil  fit  ipfius  prxteriii; 

Sc 


370  Lib.  V I.  Phy  ficorum 


Ecquod  ira  cfi  initium  futuri, itavt  nihil  fit  ipfius 
futuri  ; fcd  inflans  cfl  vmim  , Se  idem  , quod  fic 
dl  initium  foturi  ,Se  fini*  prxtcriti  ,quod  nihil 
tll  ipfius  futuri, fiue  etiam  ipfius  praetenti : igitur 
inflans,  Ctacmtnc,  ell  omnino  indiuifibile.  Maior 
probatur, quiu  fi  cllct  diu  'fibilc.non  cllct  diuifibi- 
ic  nifi  in  praeteritum , Se  futurum ; Se  per  confc- 
qucm,non  fic  edet  finis  prxtcriti , quin  cllct  ali- 
quid ipfius  prxtctiti  ; nec  initium  futuri, quin  cf- 
fct  aliquid  ipfius  futuri. 

* ~ j * Ntcrjfe  i efl  aut  em.  Probat  minorem  •>  quia 

Tcit.  VC1  idem  inflans , quod  cfl  finis  prxtcriti , & 

initium  fururi,  vel  diucrfa  ; fi  idcm.nabctur  pro- 
pofirum  *,  fi  diuctfa , vel  funt  mediata,  vel  imme- 
diata : non  immediata  , vt  probatum  cfl  piius ; fi 
mediata , tunc  inter  ipfa  ell  tempus  medium  ; Se 
per  confequens  nunc  acceptum  non  fic  erat  finis 
prxtcriti, & initium  futuri, quin  elTec  aliquid 
Texe.  17.  ipfius  futuri.  Secundo.)  probatur  conclufio:quia 
nili  mmc  cllct  indiiulibilc  , (equiretur  quod  ali- 
quod exi  flens  in  prxtcrito  cfTct  in  futuro  ,Se  £ 

1 contra,  quod  cfl  impoflibilc.Confcquentiapro- 

batur : quia  illud,  quod  lubct  cllc  in  nunc , habet 
clfic  totum  fimul : igitur  fi  nunc  fit  diuifihile  in 
prxterituin,&  in  fututum, fcquitur  quod  aliquid 
fimul  cfl  in  prxtcrito,  Si  futuro,  quod  cfl  impof- 
Text. ^1,  .fibilct  Tertii, 4 quod  fiwioic fit  dmifibile,  tunc 
non  accipitur  nunc  nifi  metaphorice  , pro  paruo 
tempore  i & fic  non  cfl  ad  propofirum  , Se  tunc 
imclligit  conclufioncm  cum  probatione:&  patee 
in  littera. 

Text.  19.  Quod  aurem  j nihil  in  ipfo  nunc  monetur.  Hic 
probae  fecundam  conclufioncm  ; Si  cfl  primum 
prxambnlum  principaliter  intentum  in  ifto  capi- 
Mttme  nfp*-  titio.  Et  primb , ponit  conclufionem.  Secundo, 
tti  fini  in  ponir  vmm  aliam,  ibi: W/  vero.  Secunda condu- 
iuj  *nn.  Jio  cil , quod  in  inflanti  non  porcfl  fieri  motus. 

Probatur , Si  fit  ita,  quod c mobile  velocius  per- 
tranfear  magnitudinem  A , B in  inflanti , igitur 
tardius  in  eodem  inflanti  pertranfibit  minotem 
magnitudinem , fcilicct  A,  G:  tunc  ex  quo  tar- 
dius in  toto  nunc , fiue  inflanti , pertranfibit  ean- 
dem magnitudinem  inmcnfura  minori,  quam  in 
inflanti : igitur  inflans  erit  diuifibile,  quod  cfl 
contra  prxcedcnrcm  conclufioncm. 

I $ At  vero  6 neque (juiefcere.  Ponit  tertiam  conclu* 

Texr.  jo.  fionem  ,qudd  in  inflanti  non  potcfl  fieri  quies. 

S iyiu  nrife.  Pr okutir  tripliciter : quia  in  illo  non  potcfl  fieri 
trti  tini  in  motus  ; fcd  in  inflanti  non  potcll  fieri  morus:igi- 
•ujlsitti.  rur,  xiaioi  probatur,quia  illud  dicitur  quic-  * 
lccrc, quod  cfl  aptum  natum  moucri, & non  mo- 
lietur , quando  aptum  natum  cfl  moucri  eo  mo- 
do , quo  aptum  natum  cfl  moucri , vt  patuit  in 
quinto.  Et  minor  patet  per  prxccdcntcm  con- 
clufionein. 

Texe.  jt.  Amplius  - Ji  idem.  Secunda  ratio : quia  fi  in 
inflanti  pollet  ficti  quies  , fcqucrctur  qubd  idem 
fimul  moneretur  & quicfccrct.  Confequens  cfl 
impotfibilc.Conrequcncia  probatur,  polito  quod 
aliquod  mobile  moucatur  per  aliquam  horam,  Se 
quiefeat  per  aliam  immediate  fcqucntcm  i tuno 
fi  mobile  natum  cfl  quicfcccc  in  inilanti  imme- 
diato , fcquitur  quid  in  illo  inilanti  fimul  moue- 
tur,  & quiefeit : quia  qua  ratione  moucrctur.ea- 
dem  ratione  quicfccrct. 

Text.  ji.  Amplius  $ autem  quiefeert.  Quia  quicfccre  cfl 
fimilirer  fc  habere  prius.  Se  pollcrius  ; fed  in  in- 
flanti non  cfl  prius , nec  pofleiius ; igitur  inin- 
Atume  omuii  fonti  non  potcfl  cllc  quies. 
tjl  m tiftre.  Nectfli  efl  ergo.  Ponit  quartam  tationem,  fcili- 


cct quod  omnis  motus  cfl  in  tempore.  Probatur, 
quia  omnis  motus  ell  in  tempore , vel  aliquis  in 
inflanti ; fed  nullus  cfl  in  inilanti,  vt  iam  proba- 
tum ell  ; igitur  omnis  motus  cfl  in  tempore. 

Quod  autem  mutatur.  Probat  quintam.  Et  fe- 
eundo  remonet  dubium,  ibi : Dieo autem.  Quinta 
conclufio  ell , quod  nullum  indiuifibile  potcfl 
moueii.  Probatur  , quia  fi  fic;  fcqucictur quod  KJUminf, 
indiuifibile  elldt  diuifibile.  Confequens  cflim- 
poffibilc.  Confequentia  probatur , quia  omne 
quod  monetur  de  aliquo  termino  in  aliquem  ter- 
minum, paitim  ell  in  termino  a quo , Se  partim  in 
termino  ad  quem  ; fed  per  te  , indiuifibile  mouc* 
tur  : igitur  indiuifibile  ell  partim  in  tamino  a 
quo.  Se  partim  in  termino  ad  quem.  Maior  proba- 
tur,quia  fi  cllct  totaliter  in  termino  'a quo,  iara 
nondum  moucretur  ; immu  nondum  inciperet 
moucri  i & fi  cllct  totaliter  in  termino  ad  quem, 
iam  non  moucretur,  fed  elfct  motum. 

Dico  autem  id , quod  mutatur.  I fic  rcmouet  du- 
bium:quia  fi  fiat  mutatio  de  albo  in  nigrum, tunc 
fi  mobile  iit  partim  in  termino .» quo,Se  partim  in 
termino  ad  quem,  tunc  fcquitur,  quod  mobile  ef- 
fer fub  albedine , a qua  ell  motus.  Se  fub  nigredi- 
ne, ad  quam  ell  motus.  Rcfpondct , quod  non 
oportet  mobile  cllc  in  quocumque  terminorum 
vltimorum  , fcilicct  in  termino  viti  mato,  a quo 
cfl  motus  i nec  etiam  in  termino  vltimato  ad 
quem  ell  motus ; fed  fub  intermedio  inter  illa 
duo;  vt  in  mutatione  de  nigro  ad  album,  mo- 
bile cfl  fub  fullo,  aut  pallido,  aut  alio  colore  in- 
termedio. 

ANNOTATIONES. 

* /~^\Jla  illud  efl  omnino  indiuifibile,  Scc.  Nota,  l8. 

V^qubd  per  tempus  hicinicliigitur  prxte-  Nor i.f* 
ritum , Se  fututum ; nunc  enim , fiue  prxfcns  non 
cfl  tempus,  led  illud  quod  prxccdit , cfl  prxtcti- 
tum  i Si  quod  fcquitur , ell  fututum.  Quod  au- 
tem pratens  non  firpars  temporis,  probatur: 
quia  omnis  pars  temporis  habet  panes ; fed  prx- 
Jens  non  haber  panes , quia  cuiufiibet  luctcffi- 
ui  habentis  partes  vju  pars  fucccdit  alteri,  & vna 
cfl  ante  aliam  , £c  vna  ell  fa&a  ante  aliam  ; in 
prxlcnti  autem  non  potcfl  afiignari , quod  vna 
pais  fuCktd.it  alteri , nec  quod  vna  pars  fit  fa- 
dla  ante  aliam : quia  quicquid  cfl  pars  prxfcn- 
tis,  ell  prx lens , quod  vero  ell  futium,  vel  ell 
ficnduni,  non  ell  prxfcns.  Ex  hoc  fcquitur,  qu&d 
prxfcns  non  cft  aliud  . quam  ipfum  ir.diuilibi- 
le , vel  ipfum  mure,  vel  inilans : vel  ipfum  con- 
tinuans partem  prxtcriti  cum  futiiro;namquod- 
ctimquc  dicitur  cllc  prxfcns  .dicitut  cflc  nunc, 

Se  e contra  : igitur  nunc.  Se  prxfcns  funt  idera. 
Obferuandum  cfl  tamen,  quod  non  foliim  cfl  in- 
flans  prxfcns, fcd  & hora , fic  dics,&  mediis, 

& annus  funt  prxfcntcs : fcd  differenter,  quia  fiupifm* 
hora  non  cfl  nunc  per  fc  primo  prxfcns  , quia 
non  efl prxfcns  fecundum  fc  totam , fcd  fecun- 
dum inflans , quo  pars  cius  prxtcrita  continua- 
tur cum  futura : & pariter  dies,  menfis , & annus. 

Inflans  verb  ell  prxfcns  per  fc  primb : quia  ell 
nunc , non  ratione  alterius , fcd  per  fc  totum, eo 
modo  quo  indiuifibile  dicitur  totum.id  cft, quod 
nihil  illitis  efl  nifi  modo,&  hoc  cfl , quod  (in- 
tendit hic  Arillotcles,  quia  prxteritum  cfl  tenui- 
natum  a parte  ante , cimi  non  extendat  fc  ad  ali- 
quid de  prxtcrito : ergo  in  prxtcrito  cfl  terminus 
nnali*>&  in  futuro  ell  terminus  initialis;fod  nihil 

aliud 


Qu^ftio  V I.  37i 


aliud  cfl  nunc  nifi  terminus  , vitra  quem  non  cft 
prxteritum  , & ante  quod  non  cft  futurum : er- 
go in  vtroquc  tempore , fciiiccc  prxterito , Sc  fu- 
turo cft  nunc,  ficut  terminus  in  terminato.  Er  ex 
hoc  fequirur , quid  mute  cft  indiuifibile , quia, 
cum  mtne  /it  diftin&um  a tempore  , & /it  termi- 
nus prxtcriti,  Sc  futuri  i cum  infra  terminum 
prxteriti  /it^otum  prxteritum,  & infra  termi- 
num futuri , fit  totum  futurum , fcquitur  quod 
mtne  nihil  includit  de  prxterito , ncqtic  de  futu- 
ro •,  de  per  confcqucns  ipfum  cft  indiuifibile.  Si 
enim  eftet  diuifibile,  haberet  partem  priorem,  de 
pofteriorem  , de  per  confcqucns  haberet  in  fe 
prxeeritum  , de  fururum  ; quia  cuiufiibet , quod 
cft  rempore,  pars  prior  cft  prxterita  refbc£hi 
pofterioris , de  pofterior  pars  eft  futura  re/pe&u 
prioris. 

B Si  diuerfk  , vel  funt  mediat  a , vel  immedi*t*. 
Nota, quod  ficut  impo/fibile  cft  imaginari  ali- 
quam partem  linex  , quin  ipfa  terminetur  duo- 
bus pun&is , de  claudatur  inter  duo  punfta , per 
modum  cuiufdam  interualli ; nec  etiam  pofiunt 
imaginari  duo  pun&a  , quin  inter  ipfa  cadat  me- 
dium , fiue  media  linea  , quoniam  indiuifibile 
non  eft  immediatum  indiuifibili.  Sic  etiam  pro- 
portionalitcr  non  poteft  imaginari  aliqua  pars 
temporis,  quin  ipfa  cadat  inter  duo  indiuifibilia; 
cum  enim  quxlibct  pars  temporis  fit  continua, 
ortet  quid  partes  temporis  per  aliqua  indiui- 
ilia  copulentur , Sc  continuentur , quoniam 
hxc  eft  deferipeio  continui.Cim  igitur  pars  prx- 
leritafit  quid  continuum , oportet  quid  in  par- 
te prxterita  finrinfinita  indiuifibilia , ficut  de  in- 
finitx  partes : de  nullo  autem  indiuifibili  cft  ve- 
rum dicere , quod  finr  duo  prxfcntia  , quoniam 
ficut illapars  in  qua  funt  , prxteriic,  ita  de  indi- 
uifibiliaip/aprxtcrienintjfolim  ergo  de  illo  in- 
diuifibili eft  verum  dicere, quid  fit  prxfcns,quod 
copulat  partem  prxteritam  cum  futura.  Et  cx 
hoc  fcquitur , quid  idem  eft  nunc : quod  eft  finis 
prxteriti , de  initium  futuri ; quia  li  eftet  alte- 
rum, Sc  alterum : vel  ilUeftenc  immediata,  quod 
prius  improbatum  eft,  vel  diftantiaa  fc  inuicem, 
& tunc  inter  ea  eftet  tempus  medium , quod  eft 
impoflibile;  quia  tunc  prxteritum , de  futurum, 
qux  funt  continua , non  haberent  fc  confequen- 
ter ; tum  quia  tempus  omnecim  fit  diuifibile, ip- 
fum nunc  eftet  diuifibile : cim  enim  quicquid  in- 
tercipitur inter  prxteritum, de  futurum,  lit  mtne: 
quia  mute  nihil  aliud  eft.quam  prxfens,  quod  nec 
prxteritum,  nec  futurum  eft.  Confcqucns  cft,  vt 
ipfum  Ume  fit  diuifibile. 

e Quod nubile  velsciits pertrxnjeat , Scc.  Pro  in- 
telligentia  huius  probationis,  fignetur  magnitu- 
do , quam  mobile  velociis  pertranfitin  nunc  -,  Sc 
fit  magnitudo  A,  B ; nunc  veri  in  quo  magnitu- 
do pertranfitur  lit  D,  fupponatur , quod  in  quo- 
cumque tempore  eft  motus  , cftc  proinde  po- 
teft , & velocior,  5c  tardior  , qux  funt  acciden- 
tia motus.Hoc  fuppofiro  , fic  formetur  ratio : In 
quocumque  tempore  cft  motus  , in  eo  poteft  cf- 
!e  velocior , Sc  tardior ; fed  in  ipfo  mtne  motus 
nequit  cftc  velocior,  Sc  tardior : ergo  neque  /im- 
pliciter motus.  Minor  probatur , fi  in  ipfo  mtne 
quod  vocatur  D , cftc  poteft  motus  velocior , Sc 
tardior  fir  ergo  mobile  tardius , quod  in  ipfo  D 
tranfit  A,B : fcquitur  quid  mobile  velocius  pet- 
tran/ibit  A , B , in  minori  menfura , quam  fit  D , 
fiue  mutc  -,Sc  per  confequcns  aliquid  eft  minus 
ipfo  mtne : atque  ita  ipfum  eft  diuifibile  i fed  pro- 


batum eft  cftc  indiuifibile  ; ergo  moucri  in  illo 
qui  equam  cft  juipotTibilc. 


Q^v  a i t i o VI. 

Vtrum  in  inflanti  pojfit  fieri  motus» 

Arirtot  kit  trxt  19.  Aueri  tent.yo  Alberi. /r*#  i.r.8  Scor. 
in  x.dift.x.ij  9 $ Aa  aliud.  Kichatd/»  lutr/i  f 1 7 j Du- 
undus  in  y.diji  9y.tf.vlt.  lonnd.-  Colonia  7. 164  Tait. 
f.rhjf.inbume  trxt.RiAnem  x.fntmu.-j.nri  j.Vjicj.l.f. 

197  f.x.^uaicz  tim.t.Mrt.diJ}-  jo  ftft  4.ConuJ*bi  St 
Ruuiu*  in  txptfititn*  r.j  iib  4 I bjfii.Hutt.dift.  xi.HjJtn 
/»#.»0.5.70.  luente  I.  Ructus  is  Pnrn- 

fhrafi.f+mm*  x.j.tjy-  1 cr  7 j. 

R g v 1 t v a qued  fic:  pofito  quod  fit 
aliquod  opacum  Iphxritum  nnuusiu- 
minoie,cui  obiicitur  Sc  moucatur  vnu 
mobile  ad  motum  vmbrx  illius  opaci , ita  vt  po- 
natur in  extremo  vmbrx  * tunc  pono  quod  opa- 
cum continue  augmentetur  vfquc  duin  fit  xqua- 
le  luininofo  ; tunc  per  lecundam  conclulioiiccn 
fecundi  Pcrfpe&iux  patet,  quod  vinbra  corporis 
opaci  eftet  in  infinitum  protcufa , Sc  tamen  iiera- 
perante  terminabatur : igitur  illud  mobile  uunc 
diftar  a corpore  opaco  per  ipatium  infinitum , Sc 
immediate  ante  diftabat  folurn  per  ipatiufa  fini- 
tum : igitur  illud  mobile  muratum  cit  iubito  , Sc 
habetur  propofitum. 

Secundi, quia  alteratio  fit  fubito  omnis  alce- 
teratio  cft  motus.igitur  motus  fir  m inftanti.  Mi- 
nor pater  in  $.  huius,  tcxt.81.  Et  maior  piobatur 
tripliciter.  Primi, per  Aciftorelctn  in  lib.ue  Scn- 
fu,  Sc  Senfato,  vbi  dicit,  quid  contingit  aliquod 
coram  fimul  alterari, & dimidium  prius.Sccundi, 
quia  illuminatio  fic  in  inftanri,  vt  paret  in  fecun- 
do dc  Anima,  rexr.71.  Tertii,  per  Ariftotclem  8. 

Ethicor  vbi  dicit  quod  dele&atio  fit  inin/tumi. 

Tertii,  ad  principale:  quia  augmeutatio  fit 
fubirirquia  fine  rcfiftentia  mobilis  ad  motorem, 
vnde  neccft  rclirtciuia  exrrinfcca.nec  imrinlcca: 
quia  mouens  in  augmentatione  extenditur  per 
torum  corpus,  fcilicet  anima  vegeraciua  cum  ca- 
lore naturali,&  tamen  eft  morus:ergo,&c. 

Quarti,quia  generatio  fit  in  inftami.co  quid 
eft  terminus  nutritionis  diuifibilis  , vt  dicit 
Comm.p.huius,&  tamen  generatio  cft  motus.vt 
patet  in  Prxdicamenris.  Similiter  patet  }.  huius, 
text.  6.  vbi  Ariftotelcs  definiens  motura  inducit 
de  generatione, quod  non  eftet,  nifi  generatio  ef- 
fer motus. 

Quinti, fequeretur  quod  nunquam  eftet  verum 
dicere,  motus  cft;quod  cft  falfum,vt patuit  j. hu- 
ius, quxft.6  quia'nunquam  eftet  verum  diccrc.nifi 
motus  ficrcr  in  inftanti,quia  de  tempore  non  ha- 
bemus nifi  inftans. 

Sexti , /equcrctur  quid  non  poftemus  videre 
motum  localem.  Conlequcns  cft  contra  expe- 
rientiam. Conlequenria  probatur : quia  vifio  fic 
in  inftanri ; ideo  nifi  motus  fictcc  in  inftanti,iam 
non  poftet  cftc  vl/io  moras. 

Oppofitum  arguitur  per  Ariftotelem  in  ifto  1. 
/cxto,rext.z9.In  quxftione  primi  vidcbitur,quid  Diuifi*  |m- 
cft  poftibilevirratc  agentis  naturalis.  Secundo, 
videbitur  quid  cft  po/Jibile  virtute  agentis  fuper- 
naturalis. 

Quantum  ad  primun>;primaconclufioeft  ifta: 

Nulla  alteratio  ad  qualitates  paimas.aut  illas,  Alunti»  ni 
qux  primas  confcquuntur  , poteft  fieri  in  in-  •• 

ftanti.  Probatur , quia  quxlibct  talis  fic  cum  '"fi**11- 

refi 


171  Lib.VI.  Phyficorum 


rcfiftenrta,  qux  eft  caufa  fufficiens  fuecefllonis. 
Secunda  conclufio.  Quxlibet  illuminatio  fit 
jM.rjfiMi.  fuccefliuc.  Probatur,  quaelibet  illuminatio  fit 
conlcquentct  ad  motum  fuccefliuum,quia  vel  fit 
per  generationem  lummoll,  aut  eius  approxima- 
tionem.vtl  remotionem  oblluculhaut  aliter  qua- 
litercumque eft  poflibile  peragent  naturale .& 
quocumque  modo  dicatur , femper  fit  fucccfliut. 
Vndc  de  motu  alterationis , vt  de  illuminatione, 
fic  aliis  huiumofdi  alterationibus  funt  alia  fpc- 
ciales  difficultates.  Ideo  nunc  ad  prarfens  lolfim 
cll  dicendum  demotu  locali  A cft 
J . Tertia  conclufio.lmpoflibile  eft  motum  loca- 

M»tt*  liratu  lem  fieri  fubito.Probatur  fic,quia  fi  fic,fcqueretur 
qudd  aliquid  moneretur  velocius  in  mcnlurami- 
nori.quam  in  diuifibili.Confcqucns  implicat.  Et 
confequenria  probatur.quia  fi  A mobile  pertrSf- 
car  aliquod  fpatium  in  inflanti  ; tunc  capio  aliud 
mobile  duplo  velocius,  fic  quxro  an  Illud  per- 
tranfibit  idem  fpatium  in  eadem  menfura , vel  in 
minori, vel  in  tnaiori;fi  in  eadem,  tunc  cllct  xqui 
velox ,qu6d  cft  contra  pofitum  ; fi  inmaiori,tunc 
eftet  tardi us, quod  etiam  eft  contra  pofitum  i fi  in 
minori, habetur  propo  litum. 

Secundo, fi  fic-,fequeretur  quid  idem  fimul  mo- 
^ neretur, fic  quiefeeret.  Confequens  cft  impoffibi- 

le.  Et  coniequentia  probatur , fic  moneatur  ali- 
quod mobile  per  horam,  & quiefeat  per  fcqtien- 
tem.  Tunc  probo , quod  in  inftanti  medio  illud 
fimul  mouctur,  fic  quiefeit.  Probatur  fic : quia  il- 
lud , quod  mouctur  in  aliquo  tempore , mouctur 
in  quolibet  illius  temporis, in  quo  natum  cft  mo- 
ucri ; fcd  per  te  , mobile  natum  cft  mouei  i in  in- 
flanti , & illud  inflans  cft  pars  temporis  , in  quo 
mobile  monetur,  quia  idem  inflans  cft  finis  prx- 
tcritiA  initium  futuri;igitur  in  illo  inflanti  mo- 
bile mouetur  ,fic  eadem  ratione  probabitur, qu^d 
in  illo  inflanti  illud  mobile  quicfcct. 

Notandum  tamen, quod  iftx  rationes  funt  fatis 
probabiles, loquendo  prxeise  virtute  agentis  na- 
turalis;attamen  non  funt  dcmonftratmx:quia  ad 
primam  diccrctur,qu6d  illud,  quod  mouctur  fu- 
bitd,  nec  cft  velox,  nec  tardum.  Sccundb, dicere- 
tur,quod  motu  fubito  non  poteft  efle  aliquid  ve- 
locius. Tcnid, diceretur  quod  eftet  aliquid  vclo- 
cius, tamen  non  definiretur  fic:Vclocius  cft, quod 
in  minori  menfura  pertranfit  xquale;fcd  defi- 
niretur ifto  modo  : Velocius  cft  ,quod  inxqua- 
li  menfura  pertranfit  maius  : & ideo  illud  , quod 
fubittS  perttanfiret  lineam , moucretur  velocius, 
quam  illud  quod  fubitd  pertranfiflet  pedem 
prxeise. 

Ad  icenndam  rationem  diceretur , negando 
confcqticmiam  ; quia  diceretur  quod  in  illo  me- 
dio inftanti  mobile  non  mouerctur,imm6  eft  pri- 
mum inflans  non  ede  morus:&  hxc  de  primo. 
Motui  f-utfl  Quantum  ad  fecundum , ponitur  ifta  conclu- 
ftwfumn *m  fto:iicr  potentiam  * fupcrnaturalcm  poflibilceft, 
*lu^  l*ubiti  fiat  motus  localis.  Probatur,quiara- 
inUsHii.  lis  potentia  fupcrnaturalis,  cft  infinita ; igitur  in 
innnftum  modica meufura  poteft  exercere  fuam 
operationem. 

Contra  conclufioncm  arguitur : quia  fi  ita  ef- 
fet.tunc  fequeretur  qti&d  in  tempore  finito  pof- 
fer  pertranliri  fpatium  infinitum  motu  vniformi. 
Confequens  cft  falfum  , vt  probabitur  qua  ft.  8. 
Confcqucnria  probatur  , quia  fi  in  quolibet  in- 
flanti alicuius  temporis  mobile  pcrrmnfear  peda- 
lc»iuncpertranfiruminfine  cllct  infinitum  A ta- 
mc  motu  vniformi,quia  in  quolibet  inftanti  tem- 


poris pcrtranfiiur  tantum, quantu  in  alio  inftanti. 

Secundo, fequeretur  quod  nihil  portet  moucri 
fubiro,  nifi  indiuifibilc.  (Confequens  eft  falfum, 
quia  illa  potentia  quam  tu  ponis  polle  mouere 
indiuifibilc  , poteft  etiam  mouere  diuifibilc. 
Confcquentia  probatur.quia  fi  mobile  fit  diuifi- 
bile.tunc  in  ipfo  eft  prius,  fic  pbftcrius  Iccundum 
parres  magni rudinis, igitur  eft  etiam  piius  & po- 
fterius  fecundum  partes  motus  Tenet  confequcn- 
tia:quia  mdtus  & magnitudo  diuiduntur : modi 
vbi  cft  prius ,&  pofterius,ibi  eft  fucccflio:igitur  in 
inftanti  cft  fucccflio,quod  eft  impoffibile. 

Tcnio.lcqucrctur  quid  illius  moti  fubitiquz-  y 
libet  pars  eftet  infra  aliam  partem  , fic  quxlibet 
pars  penetraret  aliam.  Confequens  cft  falfum, 
quia  tunc  non  haberet  partem  extra  paiurcfic 
per  confequens  cllct  indiuifibilc. 

Quarto  , quia  tu  negas  definitionem  velocio- 
ris » icilicet  quod  velocius  eft  , quod  in  minori 
menfura  pertranfit  xquale,  qux  tamen  priiis  erat 
vniuerfalitcr  concefla, 

Quinto , fi  aliquod  mobile  poteft  moueri  fu- 
bito , ponatur  quid  corium  circumuoluatur  ab  * 
Oriente  in  Occidentem , fic  Iterum  in  Orientem 
fiibito  i tunc  quxro, cuius  coloris  fit  calura;fi  di- 
catur quid  illius  coloris,  cuius  nunc  cft.  Contra, 
quia  foliim  cft  per  torum  ad  medium  circuli  ab 
Oriente  in  Occidentem;  it  iterari  ad  Orientem. 

Si  dicatur , quid  fit  coloris  Solis.  Contra , quh 
quxlibet  pars  cccli  eftet  vbi  cft  alia  : icitur  cum 
alix  parres  cccli  non  coloratx  vt  Sol , fini  plura 
& maiores  , fequirur  quod  calum  potius  appare- 
bit coloratum  colore  aliarum  partium,  quam  co- 
lore Solis. 

Sexto  , quia  fi  ccrlunf  poflet  circumuolui  vnl 
completi  icuolutione, eadem  ratione  poflet  bis 
circumuolui  in  eodem  inftanti;  modo  iniroagi- 
nabilc  cft  quod  bis  fiat  circulatio  cccli,  quin  vna 
fiat  ante  aliam  ; igitur  in  inftanti  eftet  ant£  , fle 
poli, quod  eft  impofljbilc. 

SrptimcS,  quia  fi  calum  circumuolueretur  fu- 
bito.probo  quod  noncircumuolueretur,quianoB 
haberet  fealircr.quam  prius. 

Ad  illas  rationes  rcfpondctur.  Ad  primam  di- 
co, qu6d  in  motu  fubu&  non  cft  inconuenicns, 
quod  fubit?»  fic  vniformiter  pertranfeatur  fpa- 
tium  infinitum  in  tempore  finito  ; modo  hoc  ne- 
gabitur de  Ipatio, cuius  quxlibet  pars  pcrtranli- 
tur  fuccefliuc  , in  hac  vcri>  quxftiont  pono  qudd 
partes  fparij  pertran  icant  ut  fubitb  , fic  fic  non  cft 
inconuenicns. 

Ad  fccund#am,  negatur  confequcntia  Ad  pro- 
bationem dico.qubd  motus  A magnitudo  confi- 
tniliter  diuiduntur,loqucndo  de  motu  fuccefliuo: 
quia  non  nifi  motus  fuccefliuus  poteft  fieri  vir- 
tute agentis  naturalis. 

Ad  tertiam,concedo,fed  ex  hoc  non  fequinir, 
quod  vna  pars  fit  extra  aliam  ; fic  ex  hoc  cotice* 
ditur.quod  idem  fit  in  diuerfis  locis. 

Ad  quartam  , concedo  quid  velox,  fic  tardum 
non  dicuntur  nifi  de  motu  fuccefliuo : quia  defi- 
niuntur tempore;  & lic  demotu  fuccefliao  ili* 
definitiones  funtbonx. 

Ad  quintam , dico  quid  calum  coloraretur 
colore  medio. 

Ad  fextam , concedo.quid  bis  poteft  fieri  re- 
uolutio  ca  li , rer,vel  quater,  fine  hoc,  quod  vna 
pixccdac  aliam. 

Ad  feptimain  , dico  quod  aliter  fe  habet, fcd 
hoc  non  poteft  percipi  fecundum  differentiam 

snen 


Qufcftio  VII. 


37$ 

tu:  cum  ergo  virtuti  diuinx  , qux  efl  infinita, 
non  podit  aliquid  relidere  , (equitur,  quod  po- 
terit mouere  per  inflans,  &fine  fucceffionc  , fi 
velit;  prima  tamen  rcfponfionc  videtur  confor- 
mior. 

k Hoc  verbum  cfl  connot.tt  temput.  Nora  , quAd  Htc  frtftfi. 
ifla  propolitio  , motui  efl , habet  duplicem  intel-  tu,m*rw  *Jt, 
le&um : vnum  quod  nunc  fit  menfura  alius  de-  t%“ 

fignati  , Sc  illo  modo  efl  falfa : quia  motus  in-  U * m’ 
danti  non  menfuratur.  Alium  imclledtum  po- 
tcfl  habere , quAd  nunc  dicat  menfuram  compo- 
fitionis  prxdicati  cum  fubiedlo , vel  huius  veri- 
tatis prxdicati  ad  fubie&um,&  i flo  modo  efl  ve- 
ra : nam  in  omni  propofitione  vera  dc  prefenti, 
prxdicatum  vnitur  fubie&o  pro  inflanri  indiui- 
fibili ; ita  vr  cius  veritas  menfuretur  inflanti  in- 
diuifibili : non  tamen  oportet , quod  altus  defi- 

J;narus  per  prxdicatum  menfuretur  indiuifibili: 
ed  ifla  flant  fimul , quod  alius  defignatus  men- 
furetur  tempore,  Sc  tamen  quod  in  inflanti  vnia- 
tur  prxdicatum  fubicdo. 


menfurx.in  qua  fit  reuolutio,  fed  fecundum  dif- 
ferentiam fitus  partium  cccli  ad  partes  magnitu- 
dinis, circa  quam  voluitur. 

Ad  rationes  principales.  Ad  primam  , dico, 
quAd  non  cfl  poffibile  virtute  alicuius  agentis 
naturalis  quod  aliquod  mobile tnoucatur  fecun- 
dum motum  continuum  talis  vmbrx. 

Ad  fecundam  de  altcratione.dico,  quAd  non 
fitfubitA  ,&  etiam  in  propofito  intendimus  de 
motu  locali. 

Ad  tertiam  de  augmentationc.  dico , quAd  ibi 
cft  refiflentia.tam  in  motu  alimenti,  quam  etiam 
in  corruptione. 

Ad  quartam  de  generatione,  diUura  fuit»» 
quinio. 

Ad  quintam  .negatur  confequentia ; vt  patet 
fbper  tertium,  hoc  b verbum  eft  connotat  tem- 
pus, & non  inflans. 

Ad  fexram,  concedo,  quod  morus  videtur, 5:  fi 
aliqua  vifio  fiat  in  inflanti.illa  efTct  alterius  vifi- 
bilis,  quam  motus. 

ANNOTATIONES. 

* D^r pottntiom  Ji$j>ernAtur*Um  poffibile  eft,  (jrc, 

X.  Nota,  quAd  ( (allinendo  tempus  efle  dura- 
tionem , vel  continuationem  fuccefliuam  motus 
ipfi  motui  inhxrenrem,  per  quam  formalitcr  di- 
citur continuus,  & fuccclfiuus,&  quAd  talis  Ju- 
ratio, vel  continuitas  fucccfllua  motus  rcalitec 
difiinguatut  ab  enritare  motus, atque  adeA.qund 
fine  implicatione  contradictionis  fit  a motu  fe- 
patabilit  ) facile  fullineri  po(Tct  motum  polfe 
fieri  in  inflanti.  Nam  ficut  fubftantia  confiflit  in 
indiuifibili , etiam  a quantitate  feparata  realiter 
fibi  inhxrente , i qua  formaliter  dicitur  quanta, 
&diojfibilis,ita  fi  tempus  feparctur  a inoru, mo- 
tus efTct  indiuifibilis  ; Sc  hoc  diuifione  oppofita 
diuifioni , qux  cfl  in  partes  fumptas  fecudum  di 
uifionem  temporis : Sc  ratio  efl, quia  fucccffio  efl 
relatio  partis  prioris  ad  partem  pollcriorcm  fun- 
data in  tempore  racnfurancc  vtum  partem  mo- 
tus,& terminata  ad  partem  temporis  menfuran- 
tis  aliam  panem  motus : atque  adeo  ficut  pofiti 
quantitate  in  duabus  fubflantiis  (latim  confurgit 
relatio  xqualitatis,vel  magnitudinis,  Acparuita- 
tis.Ac  ei  ablata , (latim  etiam  aufercur  talis  rela- 
tio i ita  etiam  pofita  vna  parte  motus  in  vna  par- 
te temporis,  Sc  alia  in  alia  parte  temporis, (latim 
ponitur  relatio  partis  prioris  ad  partem  pofle- 
riorem , ita  vt  ea  ablata  inter  pattes  motus , non 
fit  priuriras,  aut  poflerioritas. 

Ex  quibus  fequitur  primo,  quod  non  implicat 
concradiUionem  motum  fieri  in  inflanti , cum 
omnes  partes  cius  poffintertein  inflanti.  Sequi- 
tur fecundo,  quAd  non  implicar  comradi&ionem 
motus  cflc  fine  tempore , nec  omnes  partes  mo- 
tus fimul  ertc  in  eodem  inflati.  QuAd  autem  mo- 
tus pofTct  fieri  in  inflanti,  Sc  fine  temporef  patet 
primo, quia  motus, Sc  tempus  realiter  diflinguun- 
iur , nec  motus  dependet  a tempore  in  genere 
caufx  intrinfccx  i immo.fccundAm  multos, non 
cflnifi  vnum  tcmpus,&  illud  efl  paffio  primi  mo- 
tusjeum  ergo  non  fit  irnpoffibilc.ccrtanre  primo 
motu, alium  motum  fieri, ficut  fuperius  patuit, fe- 
quitur , quod  (ecundAm  eos  oportet  dicere  mo- 
rum polle  fieri  fine  tcmporc.quamuis  non  fit  vc- 
rum.quod  dicunt  tantum  cfie  vnum  tempus  om- 
nium temporalium.  Porter  etiam  probari : quia 
fucccffio  in  motu  non  prouenit  nili  cx  rcfiflcn- 
Scoti  optr.  Tom.  I /. 


Q_v  fSTIO  VII. 

Vtrum  indiuijiltilc  moucri  foJSitf 

Arirtoc.  bie  text.  ji.  Auerrocs , & reliqui  interprete*  ibiJ. 
Alber.rra/f.i.ejp.?  Scotut  in  i.  dijl.i.qmo/l.  j.Lychcrus, 

& Tjrrarcrus  iliJ.  Mayron.  ibtJ.qne/t.  u.  Oregorios 
f/tuft  i.nrt.l.  RjJa  ttm.i.tentron.y  .xrt  j.  Tolec.tf.  Phy- 
fic.  qutjl+.  Vallcf.  t Fuente  6.  Phy- 

fir.qtufl.iJifie.i  Ruuiut,&  Coniutbtic.iiiV.in  expefit. 
tnp.  j R occas  ibU.  (y  e »p  4 . 

I.' 


R c v t t v r quod  fic  : quia  fi  aliquod 
corpus  frigidum  condenfctur  vfquc  ad 
duplum,  eius  frigiditas  efier  in  duplo 
imcnlior.quim  prius : igitur  adhuc  efl  potentior 
ad  condcn fandum  , quam  prius  erat;  fed  prius 
potuit  condenfarc  ad  duplum  : igitur  adhuc  po- 
t cfl  condenfarc  ad  duplum ; Sc  tunc  efTct  in  du- 
plo intenfior  frigiditas, quam  prius ; igitur  adhuc 
poterit  condenfare,  Sc  fic  in  infinitum  vfque  ad 
indiuifibile.  Tunc  arguitur  fic;  illud  quando 
erat  diuifibile  porerat  moucri  deorfum : igitur  Sc 
nnne  quando  efl  indiuifibile:  quia  grauitas  fua 
cll  in  infinitum  intenfior  quam  prius ; Sc  in  infi- 
nitum minus  de  medio  fibi  refillir. 

Secundo,  quia  materia  prima  efl  indiuifibilis, 
quia  non  efl  quid  , nec  quale , nec  quantum , vt 
patet  7.  Meutpb . text.  8.  Sc  tamen  poicfl  mo- 
ucri. 

TcrtiA.quia  inrcllellus  noder  efl  indiuifibilis, 
& tamen  mouecur:quia  motis  nobis  mouentur 
omnia,  qux  funt  in  nobis. 

QuattA  , aliqua  magnitudo  mouetur;  fed  in 
omni  magnitudine  cfl  aliquod  indiuifibile : igi- 
tur aliquod  indiuifibile  mouetur.  * 

Quinto  , quia  aliquod  indiuifibile  potefl 
quielcere;  quia  ell , Sc  non  mouetur  : igitur  po- 
tefl moucri : quia  funt  priuatiuc  oppofita  , qux 
poliunt  fieri  circa  idem. 

ScxtA  , quia  indiuifibile , vt  intclIcHus  , patia- 
tur : verbi  gratia , ab  obicllo  : igitur  mouetur: 
quia  pati  efl  moucri. 

SeptimA,  aliquod  indiuifibile  generatur : igi- 
tur mutatur.  Confequentia  tenet , & patet  ante- 
cedens dc  adibus  imclltgendi,&:  fpccicbusin- 
tclligibilibus. 

OltauA , quia  indiuifibile  moucri  non  impli- 
I»  cac 


Dic 


j 


Lib.VI.  Phyficorum 


574 

cat  contradi&ionem,8c  ipfo  pofiro  in  cfte  nullum 
fequitur  impoflibile  i igitur  poteft  moueri.  Op- 
pofitum  probatur  cx  Ariftotele  in  ifto  6.  lext.  jx. 
vbi  cx  intentione  probat  quod  nullum  indiuifi- 
Diuifi*  quo-  bile  mouctur.  In  qiurflione  primo  videbitur  fi 
fluau.  indiuifibile  potcil  moueri  localiter;  & fecundo, 
fi  poteft  alterari. 

l.  Quantum  ad  primum  , notandum  , quod  ali- 
indiuifibile  quid  dicitur  indiuifibile  multipliciter.  Primo 
iuuttr  mui - modo  per  carentiam  diutfionis  in  partes  diuer- 
ttfUtUtr . farum  rationum  i 8c  fic  materia  prima  dicitur  in- 

diuilibili s ; & etiam  forma.  Secundo  modo  per 
priuanonem  diuifionis.fcilicet  feparationis  par- 
tis ^ parte,  licet  a&u  habeat  partes , & fit  exten- 
fum  ; Sc  ifto  modo  corium  dicitur  indiuifibile. 
Tertio  modo  per  priuationem  extentionis, &:  hoc 
dupliciter : vno  modo  ficui  pun&us  habens  po- 
fitionem  in  cohtinuo:  alio  inodo  ficutiutcllc- 
&u$,  vel  intelligntia. 

JtlfHiJ  di-  Secundi, notandum.quod  aliquid  dicitur  mo- 
r'mr.  yeri  tripliciter : vno  modo  per  fe.quia  indiuifum 
1 a fe , & diuifuin  i quocunque  alio  inouetur  , vt 

homo.  Alio  modo  dicitur  moueri  fecundum  par- 
tes , vr  illud , quod  denominarer  moueri  ex  eo, 
quod  aliqua  pars  eius  mouctur : & tertio  modo 
dicitur  moueri  aliquid  per  accidens , vt  qualitas 
ad  motum  fubiedti. 

Indiuifibile  Iftis  premi  (Jis , ponit  Ariftotcles  duas  con- 
*u*  pi/ift  elutiones.  Prima  eft;  indiuifibile  non  poteft  mo- 
faer  fotfi  uct'  ^ocabtcr  per  fe.  Probatur  , quia  omne  quod 
per  fe  mouctur  localiter , partitu  cft  in  termino 
dquo , & partim  in  termino  4d  ejuem , fcd  nullum 
indiuitibile  e fi  partim  in  termino  a ejuo , & par- 
tim in  termino  ad  quem  : igitur,  fice.  Maiot  pro- 
batur , quia  vel  cft  totaliter  in  termino  dquo , fic 
hoc  non  ; quia  iam  non  mouetur.fed  mouebirur; 
vel  totaliter  in  termino  ad  quem:  fic  hoc  non; 
quia  iam  motum  cft  , fic  non  mouctur;  vel  in 
veroque  i fic  hoc  cft  impoflibile;  quia  iam  ctTcc 
( in  diucrfis  locis;  vel  nullo  modo  cft  in  aliquo 
terminorum  , fic  hoc  non ; quia  mouetur  de  vno 
ad  reliquum ; igitur  relinquitur, quod  cft  partim 
in  termino  d quo  , fic  partim  in  tetmino  ad  quem: 
fic  minor  patet, quia  tunc  indiuifibile  haberet 
partem. 

j.  Secundd,  fequerctur,  quod  * indiuifibile  eftet 
diuifibiic  ;con(equcnscft  falfum.  Confequentia 
probatur , quia  indiuifibile  mouctur ; fit  igitur 
qubd  per  aliquod  tempus  moucatur  fuper  indi- 
uifibile ; igitur  cum  quocunque  motu  dato  pof- 
fit  dari  tardior  , fic  illo  non  pertranfibitur , nifi 
vnum  indiuifibile , quia  non  minus  indiuifibili, 
quia  iam  eftet  xque  velox, vel  vc!ocior;crgo,ficc. 

Tertio  , fequerctur , quod  b continuum  eftet 
compofitum  cx  indiuifibilibus ; confcqucns  eft 
falfum,  vt  patuit  in  ifto  6.  texr  i . & inde.  Confe- 
quentia probatur,  quia  indiuifibile  motum  prius 
pettranfit  indiuifibile,  fic  confcquenter  aliud, 
quod  non  elfct  nifi  pettranfitum  componeretur 
ex  indiuifibilibus. 

jndimfibile  Secunda  coiiclufio:  Indiuifibile  mouetur  per 
^uiUeni  acc‘^cns-  Probatur,  quia  motis  nobis  mouentur 
omnia  , qux  funt  in  nobis ; fcd  in  nobis  funt  in- 
diuifibilia  ; ergo  , ficc. 

^ Tertia  condufio  eft  fpecialitcr  dcintcllc&u 

Anielnt  humano, & Imelligcntiis,  qliAd  huiufmodi  in- 
unimupf-  diuifibilia  poftunt  per  fe  tnoueri ; vnde  imagi- 
funt  fe*  f*  nandum  eft,  quod  huiufmodi  indiuifibili*  occu- 
ritUfn • pent  aliquem  totum  locum  , ita  quod  in  ifto  lo- 

co,fic  in  qualibet  parte  cft  totum  illud,  fic  quaeli- 


bet pars  eius  ; quemadmodum  tota  humana  in- 
telligcntia  cft  tota  in  corpore  htmiano,4e  tota  in 
qualibet  parte  eius ; fic  tunc  huiufmodi  indiuifi- 
bile mouctur  cum  toto  illo  corpore,quod  occu- 
pat non  per  inhxrcntiam , fed  per  appropriatio- 
nem, fic  huiufmodi  indiuifibiliu  quanto  aliquod 
eft  perfc&ius  , tanto  maiorem  locum  occupanfic 
ideo  Deus.cum  fit  fumme  perfe&us , cft  vbjquc. 

Ideo  non  obftantibus  iftis  conclufionibus  cft  no- 
tandum, quod  illae  tres  rationes  adduftz  non 
funt  dcmonftratiux  : & xque  probant,  qu6d  in- 
diuifibile non  mouetur  per  accidens ; ficutqufid 
non  mouetur  per  (e.  Ideo  ad  primatn;quando  di- 
citur omne,*  quod  mouetur,eft  parum, ficc.dico, 
quod  hoc  non  conceditur ,nifi  ad  iftum  fenfum, 
qu6d  omne , quod  mouctur,  pertranfiuit  pattem 
de  tetmino  d quo  , fic  pertranfibit  partem  de  ter- 
mino «i  quem:  vel  ifto  modo,omne  quod  moue- 
tur cft  in  aliquo  fitu  , qui  refpeftiuc  dicitur  ter- 
minus a quo  , fic  rcfpe&iuc  dicitur  terminus  ad  % 

qun/r,  fcd  non  oportet, qu6d  illius,  quod  moue- 
tur , vna  pars  fit  in  termino  d quo , fic  alia  in  ter- 
mino ad  quem. 

Ad  fecundam j negatur  confequentia.  Ad*1 
probationem  dico,  quod  impoflibile  eft  «quod 
aliquod  indiuifibile  motum  pertranfeat  in  tem- 
pore prxeise  indiuifibile,  imm6  in  quolibet  rem- 
ore pertranfit  diuifibiic;  fic  quodlibet  indiuifi- 
ile  perrranfit  fubitd. 

Ad  tertiam,  negatur  confequentia : quia  fetn- 
per  e pun&usmotus  pertranfibit  lineam  , vtdi- 
&um  fuit  prius.  Ex  quo  patet,  quid  iftz  rationes 
non  obftanc.quin  aliquod  indiuifibile  poflit  mo- 
ueri localiter ; fic  hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum  , notandum , quid  fi  !• 
qualitas  alicuius  corporis  poneretur  in  pun&o 
indiuifibili, ipfa  eftet  infinita  intenfiu^.Quqd  pa- 
tet , quia  fi  qualitas  vniformis  alicuius  corporis 
per  imaginationem  moucatur  in  fua  medietate, 
ipfa  eftet  in  duplo  intenfior,  quam  ante, fic  in  fua 
quarta  ipfa  eftet  in  quadruplo  intenfior;  fic  fic  in 
infinitum  : igitur  fi  ponatur  in  pun&o  ipfa  eftet 
infinita.Secund6,przmitto,qu6d  de  fado  eft  ali- 
quod indiuifibile  qualificatum  , quia,  vr  patuit 
prius, in  quolibet  continuo  cft  indiuifibile, mod6 
quodlibet  continuum  eft  qualificatum  : igitur 
etiam  quilibet  puntftus  mareriz  continui  eft  qua- 
lificatus ; fic  hoc  patuit  prius, quia  concedebatur, 
qu6d  eftet  date  punctum  mareriz,  pundum  for- 
mx.fic  pun&um  qualitatis. 

Ex  iftis  fequitur  ifta  conclufio,  quod  impoffi- 
bile  cft  aliquam  qualitatem  exiftentem  in  pundo 
extendi  per  corpus  diuifibile.  Probatur  , quia 
uxlibet  qualitas  alicuius  pundi  eft  finita  in  ten- 
ue , quia  non  eft  intenfior  qualitate , aut  parte 
qualitatis  illius  totius, cuius  ipfc  eft  pundtus;  fed 
fi  eftet  pofita  cxtenfiue,  per  fubie&um  diuifibile, 
probaretur  per  primum  notabile , qudd  fi  pone- 
retur^ pun&o,  eftet  infinita;  ergo,  ficc. 

Secunda  conclufio  ; indiuifibilia  ,cuiofmodi 
funt  inrelledhis,  poftunt  alterari  alteratione.qux  ***"jK> 
cft  receptio  qualitatis.  Item , fecundum  fidem 
alio  modo  , qtiia  intclledus  cft  paftlbilis  i qua- 
litatibus primis. 

Tertia  conclufio:  Indiuifibilia  habentia  f po- 
litionem in  continuo  , poftunt  alterari  ad  altera- 
tionem  fuorum  fubiedorum , fiuc  ad  alteratio- 
nem  illorum,  in  quibns  habent  politionem. 

Quarta  conclufio : Nullum  tale  indiuifibile 
poteft  alterari  per  fefeparatim  exifteas  i toto. 

Patet, 


7- 

c oafofot- 
ufunu  io 
mna  U*ali 
tftdufUx. 


Quasftio  VII.  $7$ 


Patet, quia impoflibile  eft  aliquod  tale  fepara- 
cum  cxifterc.  Ex  quibus  patet , quAd  non  repu- 
gnat, quin  indiuifibile  poflir  moueri  localiter, & 
etiam  alterari : tamen  naturaliter  hoc  non  eft 
pollibilc  de  punito  indiuifibili  exiftente  fcor- 
fum , At  fcparatiin  ab  aliis. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico,quAd  nullum 
ens  naturale  poteft  in  tantum  condcnfari  per 
aliquam  virtutem  naturalcm.Vnde  licet  per  con- 
denfationem  frigiditas  fiat  intenfior , attamen 
formr  cum  qua  ftar,  repugnat  amplias  conden- 
fari.  Ad  fecundam,  folura  eft  in  textu.  Tertia  de 
intelligcntia,  conccfTa  eft.  Similiter  quarta, quAd 
indiuifibile  monetur  per  accidens.  Ad  quintam, 
negatur  Antecedens ; nec  fequitur  i eft , 4c  non 
mouerur : igitur  quiefeir.  Ad  fexram  • conceftiim 
eft,  quAd  intellc&us  eft  alterabitis , Ac  etiam  in- 
diuilibile  eft  alterabile  ad  alterat  loncm  continui 
in  quo  eft.  Ad  fcptimatn  confimiliter.  Ad  o&a- 
uam  , non  implicat  contradiUionem:  igitur  eft 
pofEbile : negatur  confequemia;  quia  f«c  proba- 
retur, quod  Deum  non  eftecfter  pofEbile. 

ANNOTATIONES. 

* P E eundo  ,/rqueretur , quod  indiuifibile  effet  di - 
duifibile.  Nota,  ex  Scoto  in  a.d.  i.  quoji.  9.  in 
refponfione  ad  tertium  ptincipale,qu6d  in  motu 
locali  duplex  eft  fuccefltonis  caufa:  vnafumitur 
ex  diuifibiiitate  mobilis ; altera  verd  ex  diuifibi- 
litatc  fpatij  A qualibet  illarum  caularum , per  fe 
Ac  folitaric  fumpta  fufticit  ad  caufandain  fuc- 
ccfBonem  motus,  ira  vt  fi  mobile  elfec  diuifibile. 
Ac  moueretur  fupet  fpatium  indiuifibile , nimi- 
rum fuper  punitum, prius  perrranfiret  illud  pun- 
itum fecundum  vnam  fui  partem , quam  fecun- 
dum aliam  atque  ita  fuccciEue.  Si  vero  mobile 
elTet  indiuifibile  , diuilibilitas  fpatij  fufliccrct  ad 
caufandum  motus  fucccfEonem,quia  mobile  in- 
diuifibilefemperprius  pertranfirec  vnam  partem 
fpatii,quam  aliam  ; atque  ade6  fucccfEo  in  motu 
locali  fufficicrer  caufatur,  vel  i diuifibiiitate  fpa- 
lij.vcl  a diuifibilitatemobilis.lftarum  tamen  ra- 
tioni cdcntialior  eft  magnitudinis  diuilibilitas, 
hoc  eft, fucccfEo  in  tr.otu,quz  futuitur  ex  diuifi- 
biiitate magnitudinis  , eft  motui  cfTcntialior. 
Quod  patet  ex  Ariftotclc  5.  Metaphc.  dc  Quan- 
to ,text.  1 Sr  in  fine  illius  capituli,vbi  docet,  quod 
motus  eft  diuifibilis  non  propter  mobile,  fed 
propter  magnitudinem  ; Ac  iftafunt  verba  eius. 

Dico  autem  non  quod  monetur,  fed  quod  motum  eft, 
&c.  Vbi  vult  Ariftoteies  ,qu6d  motus  fit  quan- 
tus ,Ac  diuifibilis  non  abeo,  quod  mouetur,quod 
eft  mobile,  fcd  abeo  , quod  moturo  eft  ; intelli- 

2gcndo  per  illud  quod  motum  eft, illud  fecundum 
uod  rtt  motus  A mobile  mouctur : illud  autem 
rcundum  quod  motus  eft, eft  ipfa  magnitudo  A 
fpatium.  Veruin  eft  tamen  ,quod  Anllotclcs  in 
hoc  6.  ponit  vtramque  continuationem  nccefTariA 
ad  motum  requiri,  atque  adeo  negat  indiuifibile 
poftc  moueri  localiter , quia  ex  parte  cius  non 
poteft  accipi  continuitas  metus;  Ac  hoc  probant 
rationes  fux,  quarum  fecunda  , quz  hic  ponitur 
ab  ScotoA  qua:  habetur  in  hoc  6.  text.  8$.  in  hoc 
confiftit,quod  in  otnni  tempore  eft  accipere  mi- 
nus tempus, in  quo  poteft  minus  mobile  moueri: 
igitur  omni  mobili  poteft  accipi  minus  mobile 
in  infinitum.  Ac  ita  nullum  indiuifibile  eft  mobi- 
le. Confequcntia  patet , quia  indiuifibili  non  eft 
accipere  minus. 

Scoti  oprr.  Tom.  1 1. 


b Continuum  effet  compefitum  er  indiuifibilibm, 

&e.  Nota,  qubdiizc  ratio  ftar  in  hoc.quia  omne 
quod  mouctur  , prius  pertranfit  fpatium  libi 
xquale,  vel  minus  fe,  quim  maius  fe;  indiuifibi- 
le autem  non  prius  pertranfie  minus  fc , cum  ni- 
hil fit  eo  minus : igitur  pertranfit  prius  arquale, 
quim  maius  fe;  fed  quod  eft  xquale  indiutfibilf, 
eft  indiuifibile : ergo  fi  indiuifibile  mouerur  per 
fecontinuc.perrraulit  femper  zquale  A per  con- 
fequens  indiuifibile;  atque  adeb  in  magnitudi- 
ne , fuper  quam  moueretur , efTcr  continue  indi- 
uifibile poft  indiuifibile , eflecque  in  magnitudi- 
ne indiuifibile  immediatum  indiuifibili , Ac  fic 
magnitudo  effirt  compofita  ex  indiuifibilibus; 
quod  eft  impofEbile. 

c */fd  primum , quando  dicitur  omne  quod  meue-  9’ 

tur,&c.  Nota,  quod  licet  Angelus  fit  indiuifibi- 
lis  , tamen  quia  occupat  locum  diuifibilcm  , vt 
ptobat  Scotus  in  i.d.i.quaft.6.  idet»  poteft  mone- 
ri localiter  motu  continuo , fucccfEone  accepti 
ex  diuifibiiitate  fpatij , ita  vt  fiicccffiuc  pertran- 
firet  illud  fpatium  ; efto  etiam , qubd  effet  in  lo- 
co indiuifibili,  vt  fi  effet  in  loco  pundali , adhuc 
moueri  poffer  motu  continuo.  Vndead  primam 
rationem  Ariftotelis  dicitur  primb,  quod  con- 
cludit de  mobili  diuifibili : tale  enim  fi  mouctur 
fecundum  partem.  Ac  partem  fui,  eft  in  rermino. 

Ac  termino  , non  eft  totaliter  in  terminor  quo, 
quia jrunc quicfccret ; nec  totaliter  intermino 
ad  quem,  quoniam  eflct  motum  , Ac  non  moue- 
retur , vt  pacet  a Philofopho , vbi  fupta : fed  lo- 
quendo de  mobili  indiuifibili , illud  non  poteft 
eite  partiro  in  rermino  d quo , Ac  partim  in  termi- 
no adquem,  loquendo  de  partibilitate.quzeft  ex 
parte  mobilis;  at  loquendo  de  fecunda:  partibi- 
litate,qux  fe  tenet  ex  parte  fpatij , falfum  eft 
quod  non  fit  in  aliquo  medio , quod  medium  eft 
aliquid  vtriufque  extremi ; Ac  fiefub  mutatione; 
atque  ita  poteft  continuare  partes  motus,  quz 
continuitas  fumiruc  cx  parte  fpatij.  Dicitur  fc- 
cundA , quod prfrnnvquandoquc  opponitur  ly  to- 
taliter, Ac  fic  Angelus  ,dam  mouctur , eft  partim 
in  termino  d quo , Ac  partim  in  termino  ad  quem, 
quia  non  eft  totaliter  in  termino  d quo,  nec  tota- 
liter in  termino  ad  quem.  Alio  modo  lypartim, 
opponitur  ad  l^r  totm  , Ac  fic  idem  eft,  partim  eft 
iu  termino  d quo,  id  eft  , fecundum  vnam  partem 
eft  in  termino  a quo , Ac  hoc  eft  falfum  dc  mobili 
indiuifibili ; fed  tantum  eft  verum  dc  mobili  di- 
uifibili , Ac  fic  procedit  ratio  Ariflotclis , qui  ac- 
cipit fucccfEonem  in  motu, tam  cx  partiTpatij, 
quam  ex  parte  mobilis.  Et  hxc  rclponfio  eft 
Ioannis  Canonici  i.Phyfit.qneft.i  utd  j. principale, 
quam  dicit  cite  Scoti , Ac  eam  accepit  Ocham  in 
i.d.  1.  Ac  eft  eadem  cum  rcfponfionc  Scoti  in  hac 
rufi-  vt  patet  confidcranri. 

d zy4d probationem  dico , &c.  Nota,qu^d  illa  10. 
propolitio , omne  quod  mouctur  prius  pertranfie 
minus , vel  xquale,  quam  maius , vera  eft  de  mo- 
bili , penes  quod  accipitur  continuitas  motus, 
hoc  eft  de  mobili  diuifibili : fed  non  eft  vera  de 
mobili  indiuifibili  , cuiufmodi  eft  Angelus, Ac 
punitus.  Et  fi  dicatur  , femper  indiuifibile  dum 
mouctur  eft  in  fpatio  fibi  xquaii , & fi  pertranfit 
totum,  commcnfurat.vel  deferibit  totam  lineam 
fuppofiiam,  atque  ita  illa  linea  fuppofita  cric 
compofita  exiudiuifibilibusrdico  quAd  I y femper, 
aut  diftribuic  pro  quolibet  inftanti  prxeise , aut 
pto  quolibet  inflanti,  AC  tempore  ;vt  ii  tenfus, in 
omni  inftauti , Ac  iu  quolibet  tempore.  Pruno 
1 i 1 modo 


376  Lib.  V I.  Phyficorum 


modo  veram  eft,  quod  in  quolibet  inflanti  eft  in 
(patio  fibi  xquali,  hoc  eft,  in  aliquo  indiuifibili 
fibi  fuppofito : at  fecundo  modo  eft  falfum : nam 
in  A initanti  eft  in  fpatio  fibi  xquali,  Se  in  tem* 
pore  immediate  habito  ad  inflans  eft  fpatio 
fibi  inxquali : nam  indiuifibile  non  eft  immedia- 
tum indiuifibili , atque  ita  poli  indiuifibile  im- 
mediate non  eft  in  fpatio  indiuifibili  , fed  di- 
uifibili : licet  ergo  in  quolibet  inflanti  fit  in  fpa- 
tio indiuifibili,  tamen  iu  quolibet  tcmpure.de  in 
qualibet  parte  temporis  eft  in  Ipatio  diuifibili: 
quia  impoGibile  efl  ( vt  hic  dicit  Scotus ) quid 
indiuifibile  motum  pertranfeat  in  tempore  prx- 
cisd  indiuifibile : quia  non  mouetur  de  pundo  in 
pttndum  , & dc  indiuifibili  ad  indiuifibile  fuper 
fpatium  magnitudinis  fuppofirz ; fed  mouetur 
potius  continuando  omnia  , qux  funt  in  fpatio, 
ncmp£  punduro  magnitudini,  de  magnitudinem 
puncto ; de  hanc  partem  magnitudinis  alteri  par- 
ti magnitudinis , per  medium  pundum  ; atque 
ira  in  quolibet  initanti  temporis  eft  in  pundo 
(ibi  xquali : in  tempore  autem  eft  iu  magnitudi- 
ne accepta  inter  duo  pundamam  inflans  in  tem- 
pore corrcfpondet  puncto  in  magnitudine , Se 
tempus  magnitudini,  ficut  mutatum  effe  in  mo- 
tu, inflanti) temporis,  dc  punito  in  linea  cor- 
refpondct ; motus  autem  tempori , de  line» ; dc 
ideo  dicit  bicl  Scotus,  quod  quodlibet  indiuifi- 
bile percranfit  fubito. 

J f c Srmprr  puntlm  motui  pertrunfibit  limum  , &c. 
tR  ^ota» duplex  eft  mobile,  fciliccc  diuifibile, 
dupli*.  penes  quod  potefl  accipicontinuitasmotus  , de 
indiuifibile , penes  quod  non  potefl  accipi  mo- 
tus continuitas.  Indiuifibile  autem  , fi  moue- 
retur , vtique  tnouercturin  tempore.  Et  fi  infe- 
ras , quocuuque  tempore  dato  contingit  dari 
minui , concedo;  quia  tempus  efl  diuifibile  in 
infinitum:  & fi  fubinferas ; ergo  mobile  minus 
mobili  indiuifibili  poterit  moucri  in  illo  minori 
tempore  : nego  confequentiam  : quia  non  eft 
dare  mobile  minus  mobili  indiuifibili , nec  pro- 
portionantur  mobile  indiuifibile.de  rempus;quia 
omne  tempds  eft  diuifibile  in  infinitum , de  pun- 
itus, vel  Angelus,  de  anima  funt  indiuifibiles; 
fed  bene  fcquitur  confcquens  de  mobili  diuifi- 
bili. N.  m fi  A mobile  diuifibile  mouearur  in 
B tempore . de  B tempus  eft  diuifibile  in  duo 
tempora  ; igitur  minus  mobile  ipfo  A , poterit 
moucri  in  tempore  minori  ipfo  B tempore : quia 
talia  mobilia, de  tempus  pofTunt  proportionari 
in  diuifibilirate. 

j»  miN  «/.'<■-  f Indiuifibili u habentiu pofitionem  in  continuo  , & 
rAtianu  du-  everu.  Nora,  quod  etiam  in  motu  alterationis 
pl*x  pMtjt  p0te^  duplex  caufa  fucceflionis  aflignari , fcili- 
eomfofutttf-  cct  um  cx  parte  mobilis , quam  ex  parte  Formx. 
fienu.  Patet , quiaex  diuifibilirate  formx,  mobile  prius 
recipit  vnatn partem  formx  , quam  aliam : cum 
enim  forma  fit  diuifibilis , ideo  mobile , quod 
alteratur  fccundftmeam,  prius  recipit  vnatn  par- 
tem formx , quam  aliam ; atque  ira  fuccc(uu£} 
de  hoc  fi  intelligatur  mobile  recipere  formam 
fecundum  fc  totum.  Porter  eriam  caufari  fuccef- 
fioex  parte  mobilis  habentis  parces;  fic  quod 
prius  alterentur  fecundum  vuaro,  quara  fecun- 
dum aliam,  de  forte  etiam  in  moru  augmenta- 
tionis  pofTcr  artignari  hxc  duplex  caufa  fuccef- 
fionis:  dc  dixi  forte:  quia  eft  magis  difficili  afli- 
gnarc  in  motu  augmenrationis , quomodo  fuc- 
certio  fit  tanrum  ex  parte  formx,  fie  non  ex  parre 
mobilis ; quia  non  videtur  ,qu6d  poflic  ibi  afE- 


gnari  mobile  indiuifibile;  qu&d  facccfEux fit 
quantitatis  fufcepnuum ; in  a Iteratione  vetd  be- 
ne potefl  afCgnari,  quia  punitus  habens  pofi- 
cionem  in  continuo,  alceratur  fuccetliue,  ex  fuc- 
ceflionc  partium  formx  : de  efl  etiam  lucceflio 
mobilis  diuifibilis,  quod  alteratur. 

Vnde  fi  quxras,an  indiuifibile  poflit alterari.  It, 

Dico  qudd  indiuifibile  de  genere  Subflantix , vt 
Angelus, de  anima,  potefl  alterari ; quia  Angelus, 
de  anima  polTum  recipere  aliam  , de  aliam  opi- 
nionem ; de  fimiliter  gaudium.de  rriftitiam  , at- 
que ita  pofTunt  alterari  , fuse  accipiendo  altera* 
tionem,  pro  mutatione  ad  qualitatem. 

Et  fi  quxras , an  indiuifibile  de  genere  Quan- 
titatis, poflit  recipere  aliquam  quantitatem,  fic 
quod  mutetur  dc  vna  qualitate  in  aliam.  Scotus 
hic  dicir  quod  fi  tale  indiuifibile  eflee  feparatum 
a quantitate , non  polfcr  alterari , quiaimpoffi- 
bile  eft  aliquod  tale  feparatum  exiflere:  indiui- 
fibile tamen  habens  pofitionem  in  continuo  po- 
ceft  alterari  ad  alterationem  fuorum  fubicdo- 
nim  , fine  illorum  in  quibus  habent  pofitionem. 

Nora  tamen  quod  pundum  eflc  alccrabilc, potefl 
bifariam  intclligi ; priori  modo  fic , quid  rea- 
piat  certam  qualitarem  dererminatx  intctifionU; 
de  fic  potefl  probabiliter  dici:  quod  non  cftal- 
terabiie  , vt  docere  videtur  Scotus  in  4.  difl.  10. 
qusfi.tp.ud  fecundum  primi pult, vbi  dicit  qu6d  nul- 
lum lumen  eft  pundale.  Pofteriori  modo  intel- 
ligi  potefl  indiuifibile  alterari  qualitate,  qui 
partes  alix  alterantur , quas  tamen  continuat  ad 
inuicem  5 de  vt  fic  dici  potefl  probabiliter,  qu6d 
punitus  eft  alterabitis , fed  hoc  eft 'per  accidens, 
fcilicet  ad  alterationem  partium  , quas  conti- 
nuar ad  inuicem. 

Er  fi  quxras  poftrcmd,an  punitus  poflit  aug- 
mentari  i Dico  quid  non : quia  punitus  non  po- 
teft  moucri  motu  augmentarionis,de  diminutio- 
nis,  quia  hoc  fibi  repugnat  ab  intrinfeco. 

EXPOSITIO  T EXT  V S. 

MOtm  t nutem  eft  diuifibilis , &c.  Hoc  efl  fe-  I J. 

eundum  capitulum  huius  tradatus,in  quo  Tat.  )}• 
Philofophus  determinat  de  diuifione  motus: 
de  diuidiiur,quia  primo  oftendit , quod  motus 
eftdiuifibilisaddiuifioncm  temporis,  de  magni- 
tudinis. Sccundd  oftendit , quod  motui  , moneri, 
mobile , de  difpofitio,  fecundum  quam  eft  motus, 
proporrionabiliter  diuiduntur.  Et  tertid  ponit 
quoddam  incidens.  Secundum  ibi : QuonUmuU- 
tem  omne.  Tcttium  ibi  : Et  in  hoc  quod  finitu  effit. 

PriroA  ponit  duasconclufiones.  SecundA  probat 
ibi  i Fi  fi  ipfum  A,  C.  Prima  conclufioeft:Motos 
eft  diuifibilis  fecundum  diuifionem  mobilis.  Sc- 
eunda  eft:  Motus  eft  diuifibilis  ad  diuifionem  uifinmm- 
temporis  -,  Sc  per  iftas  conclufiones  non  debet  klk. 
imaginari , quod  motus  fit  res  diflindaamobili; 
fed  Ariftoreles  inrelligir , quod  dato , quod  mo- 
rus eflet  res  diftinda  a mobili,  adhuc  motus  eflee 
diuifibilis  ad  diuifionem  mobilis , de  diuifionem 
temporis. 

Fi  fi  iffium  A , C.  Probat  didas  conclufiones. 

Primo  primam.  Secundb  fecundam  ibi : Aliu  nu- 
tem eft  fecundum  tempus.  Item  , primo  prxmittic 
aliqua.  Secundo  probat  quod  rertat  probandum 
ibi : Noceffo  igitur.  Supponit  igitur,  qu£>d  totum 
mobile , quod  motierur,fit  At  C,  Sc  vna  pars  eius 
fit  A.B.Sc  alia  B,C,  dcindeponatur  qudd  motus 
D,E  fit  motus  partis  A,B,Sc  qudd  motus  E, E fit 
motus 


r 


14- 


Tea.  1«. 


Tea.JJ. 


»1- 
Tat.  j 6. 


T«(.'J7. 


Tea.jJ. 


Qu^ftio  vir. 


177 


motus  partis, S, C\  ift is  fuppodtis  non  rcftat  pro- 
bare, nili  quod  totus  motus  D,F,(n  motus  totius 
mobilis  A>C. 

Ntcejfe  igitur  totum  in  quo  D,  F.  Probat  quod 
rcftat  probandum  , fcilicct  qudd  totus  motus 
D,F  /it  motus  totius  mobilis  AtCtSc  hoc  probat 
quadruplicircr^ccunda  ibi : Nulln  enim  mouetur. 
Tertia  ibi  : simplius  unum  fi  emnu.  Quarta  ibi: 
uAmplius  autem  fi  efi  quidem.  Probatur  : quia 
patres  mobilis  A%C  mouentur  partibus  D F:  igi- 
tur totum  mobile  ^.C.mouetur  toto  motu  DtF , 
confcqucntia  tenet  ,quia  cotum  fc  habet  ad  to- 
rum iicut  parces  ad  partes , prxeipue  cum  partes 
non  iint  aliud  i toto. 

Nulla  enim  movetur.  Secunda  ratio : quia  nulla 
pars  mobilis^.C.mouetur  roro  motu  l?,F,quia 
neutra  pars  mouetur  motu  alterius  partis : igitur 
motus  Z>,  F.eft  morus  totius  mobilis  AtC. 

uAmpliusi  nutem  fi  omnts.  Tertia  ratio, qur  cft 
propinqua  prxcedenri : quia  morus  D,  F,cft  mo- 
tus alicuius  raobijis:  vel  igitur  cft  motus  A,  C, 
vel  alicuius  parris  cius » vel  alicuius  extranei : li 
ipfins  A,C, habetur  propofituro;(i  alicuius  partis 
eius,hoc  cft  falfum  : quia  neutra  pars  eius  moue- 
tur motu  alterius  partis : ii  alicuius  extranei, hoc 
cft  impoflibilc : quia  partes  motus  Z),F,funt  par- 
tium mobilis  A,C,  Sc  non  alicuius  extranei. 

^Amplius  nutem  f fi  efi  quidem:  quod  nobile 

C, mouetur  aliquo  motu:  vel  igitur  mouetur 
raotuD.f,  & habetur  pcopodtunv,  vel  aliquo 
alio  ; Sc  fit  ille  G,  H»  tunc  igitur  illi  motus  (unc 
xqualej;auc  vnus  maior  alio:  d arquales , tunc 
deut  panes  morus  D%Ff\ unc  motus  partium  mo- 
bilis A,C,it*  quAd  partes  motus  <?,//, eftent  mo- 
tus earundem  partium ; quod  cft  falfum:  quia 
tunc  vnus  illorum  motuum  fuperfluerct , cx  quo 
vnius mobilis  debet  elle  vnus  motus.  Si  verd  G’, 
H,  lit  maior,  Sc  hoc  per  excedam  /,  A' ; (equitur 
audd  motus  I,  A\  nullius  cftct  mobilis  ,quod  cft 
falfum.  Si  dicatur,  quod  e contra,  tunc  aliqua  ef- 
fer pars  mobilis,qux  moneretur . Sc  tamen  ipdus 
nullus  cft  morus, quod  eft  impoflibile. 

oAli*  4 nutem.tiic  ponitur  fecunda  concludo, 
quod  motus  cft  diuidbilis  ad  diuidonem  tempo- 
ris. Probatur , quia  femper  in  maiori  tempore  dt 
maior  motus , quam  in  minori : igitur  necclTe  eft 
quod  motus  proportionabiliter  diuidatur  tem- 
pori. 

§luoninm  mitem  j omne.  Hic  ponit  tertiam  con- 
cludoncm  , fcilicct  qudd  motat , rnone/i , tempat 
mobile  & dijpofitio , fecundum  quam  cft  moti^s, 
condmilitcr  diuiduntur;  & licet  aliqua  iftarum 
non  dnt  ab  inuicem  diftintU, tamen  non  eft  cu- 
ra in  propodto ; quia  Ariftotelcs  intclligit.quid, 
dato  quod  eftent  diftln&a  ab  inuicem , adhuc 
condmiiicerdiftinguerentur.  lfta  concludo  pro- 
batur dngillacim  quantum  ad  partes  i & prim6 
quantum  ad  motum,  & tempus:  quia  d aliquod 
mobile  moueatur  per  aliquod  tempus  aliquo  to- 
to motu , in  medietate  temporis  mouetur  media 
parte  motus;  & in  minori  parte  temporis  moue- 
tur ininori  parte  motus ; Sc  dc  femper:  quod  non 
cftct,  nid  ifta  condmiliter  diuiderentur.  Secun- 
di 6 probatur,  quantum  ad  motum,  Sc  moneri: 
quia  femper  minori  inotui  corrcfpondct  minus 
moucri , &:  maiori  maius , & dc  femper;  quod 
non  cftct, nid  ifta  condmiliter  diuidercnrur.Tcr- 
(ii  probatur  quantum  ad  motum , & difpodiio- 
nem,  fecundum  quam  eft  morus,  quia  noti  con- 
dmiliter diuiderentur,  tunc  cftei  aliqua  pars  mo- 
Scoti  oper.  Tom.  I /. 


tus, cui  non  correfponderet  difpodtio.fecundura 
quam  cft  motus , vel  e contra,  quod  eft  impofli- 
bilc.  Quarti  probatur  7 de  mobili , Sc  motu  eo  Tcxt.  j >. 
modo,  quo  di&um  fuit  prius ; Sc  dc  patet , quid 
omnia  ifta  condmiliter  diuiduntur,  nid -quod 
vnum  diuiditur  c per  fe,  & aliud  per  accidens. 

Et  in  hoc  quod  finitu  tfie.  Ponit  quoddam  inci- 
dens .fcilicct  quid  omnia  prxdidia  condmiliter 
fe  habent  quantum  ad  diuidonem , & quantum 
ad  dnitatem,& indnitatem.  Probabitur  poftea;& 
hoc  notum  cft  de  omnibus,  quid  condmiliter 
diuiduntur  mobili,  nid  dc  tempore;  Sc  idei  pro- 
batur de  tempore  , quid  dgnato  aliquo  termino 
prarteriro  in  Ipatio  pertranfeundo  , ille  terminus 
in  minori  tempore  pertrandbitur  a minori  parte 
mobilis,  quam  a maiori , quod  non  cftct ,nid  ifta 
condmiliter  diuiderentor. 

ANNO  TAT  IONES. 

* \ A Otue  efi  diuifibilis  fecundum  diuifionem  mo - j£. 

lWbilu.  Nora  , quid  motus  bifariam  con-  Met*,  bif 
ddetari  poteft ; vno  modo  generaliter,  quatenus  riom 
accidens : alio  modo  fecundum  propriam  ratio-  **rni  ttufi» 
nem  motus,  qux  eft  res  fucccfliua.Piimo  modo, 
cum  motus  extendatur  per  totum  mobile, quem- 
admodum albrdo  extenditur  per  totum  fubic- 
dum, morus  diuiditur  fecundum  diuidonem  mo- 
bilis: loqtiirurcnim  Ariftotelcs  de  morti,  vt  hic 
dicit  Scotus,ac  d cftct  res  diftin&a  a mobili, licuc 
albedo.  Nam  Scotus  in  his  quxftionibus  , 8c  in 
hac  expodtione  libri  Phydcorum , tenet  motum 
non  diftingui  a mobili , vt  vidimus : quid  autem 
lit  tenendum  explicauimus  fupri.  Secundo  mo- 
do motus  diuiditur  diuidone  temporis,  qua  mo- 
bile priori  parte  motus  trandr  priorem  partem 
fpatij . & pofteriori  trandt  pofteriorem. 

Nota  fecundo  cx  D.  Thoma,qnod  diuido  mo- 
tus fecundum  diucrfas  partes  mobilis, tripliciter 
poteft  imclligi : vno  modo  , qudd  viu  pars  pri- 
mo mouetur,  qulim  alia  ; Sc  hoc  non  cft  poftibi- 
le, quando  totum  conrimium  homogeneum  mo- 
uctur : vt  d lapis  tripedalis  moueatur  eodem  in- 
ftanti,  in  quo  incipit  moucri  prima  pars , incipit 
moucri  fecunda.  Quare  ifto  modo  non  eft  diui- 
do motus  fecundum  partes  mobilis.  Secundo 
modo  poteft  intclligi  fecundum  aliquod  dgnum 
fixum  in  (patio:  vt  quando  Sol  oritur  per  lineam 
Horizontis,  prius  apparet  prima  medietas  So- 
lis , quam  fecunda  ; & neque  dc  ifta  loquitur 
Ariftotelcs  , quia  pertinet  ad  fucccffioncm  tem- 
poris : licut  quando  lignum  calefit , prius  re- 
cipit calotem  pars  propinquior  igni , quam  re- 
motior. 

Tertio  ergo  modo  inrclligitur  diuifio  motas,  17. 
deut  aliorum  accidentium : vt  enim  aliam  par- 
tem caloris  habeo  in  facie,  aliam  in  manu , ita& 
aliam  partem  motus  habeo  in  facie,  & aliam  in 
manu:  demonftrat  ergo  primA  diuidonem  motus 
ad  diuidonem  mobilis  hoc  pa&o:  dt  enim  mo- 
bile bipedale.^,/?,  C,d  totum  moactur,fequitur 
quod  Sc  prima  pedaiiras  A,R , & fecunda  B,C pa- 
riter moue^mur.  Signetur  ergo  pars  motus, quz 
fubie&atur  in  parte  A,B , Sc  dt  illa  B,C%  Sc  pari- 
ter dgnerur  pars  motus.qux  fubiettatur  in  parce 
B,C,Sc  dr  E.F-,  cx  his  fequitur , qu£>d  totos  mo- 
tus quo  A,  B,  C, mouetur,  dt  D,  E,  F,  dquidetn 
partibus  mobilis  dngillatim  refpondent  partes 
motusjergo  deut  mobile  A,B, C, diuiditur  in  par- 
tes AtB  Sc  B,  C»  ita  totus  motus  D,  £,  F , diuidi- 
I i 3 nir 


378  Lib.VI.  Phyficorum 


tur  in  D,  E,  Sc  i bD,F,  Sc  per  confequens  ad 
diuifionem  mobilis  lequitur  diuifio  motus.  Hac 
ratione  bene  intellegi  facillime  intelliguntur 
fequentes. 

*>  Patii  i mobili*  A,C  moutntur  partibus  D,F.  No- 
ta , quod  hac  ratione  intendit  probare  Ariftotc- 
lcs,  quod  totus  motus  D,E,F,  iit  adzquatus  mo- 
tus totius  mobilis  A,  D,  C.  Si  enim  non  eft  ita; 
dicitur,  inquit,  alius  motus  ciufdem  mobilis.qui 
' fit  adzquatus,  Sc  fit , verbi  gratia, Sy.  Tunc  de- 

mantur dux  partes  A,GfB,  quz  fint  motus  par- 
cium  A.  B,  Sc  B,C,  quas  quidem  partes  motus 
neccflc  cll  clfcxqualcs : partibus  D,E,  Sc  E,F, fi 
quidem, iftx  vt  probatum  cll, funt  motus  illarum 
partium  mobilis. 

lgv  Tunc  rurfus , aut  partes  ift*  , quz  demuntur, 

A,G,H,  adzquant  totum  G,H,Sc  indcmantfcfte 
fcquitur,  quid  totus  motus  G , H eft  zqualis  toti 
motui  D,  E,  F,  quandoquidem  partes  adaquan- 
tes rotuin  funt  «quales,  & per  confequens  funt 
idem  motus.  Si  vero  ili*  partes  non  adzquant 
totum,  fcd  deficiunt,  ita  vt  fuperfitaliquid:  ver- 
bi gratia,/,//,  fcquitur  quid  illa  pars  motus  nul- 
lius mobilis  erit  motus , quia  neque  totius  illius 
mobilis , neque  partium,  iiquidem  fingulis  par- 
tibus mobilis  iam  fignatz  funt  partes  motus;  ne- 
que erit  motus  alterius  mobilis,  nam,  ciim  totus 
motus  G,  H , fit  continuus  , non  poteft  clfc , nili 
vnius  mobilis ; Sc  iam  probatum  eft  ad  vnitatem 
motus  neccflartam  efle  vnitatem  mobilis.  Simi- 
liter, fi  partes  ili*  motus  non  adzquant  totum 
G , H , fcd  excedant , fequitur  quod  illa  pars  ,in 
qua  excedunt,  nullius  mobilis  erit  motus:  cum 
autem  hxc  omnia  fint  impoflibilia  ; fcquitur 
primum  intentum, quid  ille  totus  motus  D,E,Ft 
eft  adxquatus  illius  mobilis  A,  B,  C,  Sc  per  con- 
fequens motus  diuidirur  ad  diuifionem  mobilis. 

Dmifio  eft  c 

vnum  iiuiditur  per  fe,&  Aliud  per  mc- 

frr  jsrjj*  Nota , quid  aliqua  diuiduntur per  Ic , & 

tUn.  aliqua  per  accidens;  nam  illud  quod  eft  per  fe 

quantum , eft  per  fc  diuifibile : quod  autem  non 
eft  per  fe  quantum , eft  diuifibile  per  accidens; 
atque  adei  quamuis  mobile,  mata,  ternpm,  moneri, 
& illud,  in  quo  eft  motus,  fcilicct  Jpatium,Sc  di - 
frojitio,  fecundum  quam  cll  morus. proportiona- 
bihtcr  diuidautur : non  tamen  fimiliter  diuidun- 
tur : quia  mobile,  Sc  fpatium  , Sc  motus,  Sc  tem- 
pus, Sc  quantitas  .diuiduntur  perfe,  tamerfi  di* 
uifiones  tftx  pullulent  ex  diuifione  inobilij, 
quod  eft  fubtc&um  Sc  temporis  , Sc  motus : nam 
diuifo  fubie&o  diuiduntur  omnia  , quz  in  ipfo 
funt ; qualitas  veri  , quz  eft  terminus  altcratio- 
nis  , quia  non  eft  de  genere  Quantitatis , ftmpli- 
circr  diuidirur  per  accidens  ad  diuifionem  mo- 
tus altcrationis. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

19,  /'"X  fortium Auttm  1 omne, quod  muratur.  Hor  eft 

Text.40.  V^tcrtium  capitulum  huius  tra&atus , in  quo 
Philofophum  determinat  de  mutmtoeffe , Sc  hoc 
pro  tanto : quia  ficur  linea  imaginatur  diuidi  fu- 
pra  pun&um  , ita  motus  fupra  mutatum  efft.  Ec 
diuidirur,  quia  primo  oftendit, quod  omne  quod 
mutatur , quando  mutat  ur, eft  Sc  in  illo  quo  mu- 
tatum eft. Secundo  oftendit, quod  illud, in  quo  eft 
aliquid  primi  muratum.eft  indiuifibile.Et  tertio 
oftendit  qualiter  in  motu  eft  mutAtum  *ffe,Sc  qua- 
liter non.  Secundum  ibi  : In  quo  mutem  primo. 
Tertium  ibi : dicitur  mutem  id  in  quo  primo.  Primi 


probat  conclufionem.  Secundi  prxmictit  vnam 
fuppofitionem  : & tertii  probat  intentum.  Se- 
cundum ibi : Quod  mutAtum  eft.  Tertium  ibi:g«»- 
nimm  ergo  vnm.  Eft  igitur  conclufio  illa  : omne  Omne  quu 
quod  mutatur,  quando  mutatum  eft  , cll  in  illo  rfl 

in  quo  muratum  eft.  “ **  “ f* 

Quod  mutatum  eft.  Prxmirtit  illam  fuppofitio-  mutUam'f 
nem  , quid  * mutAtum  eft  effit  rcccflilfc  ab  aliquo 
termino  , leu  etiam  dcfcciflc  ab  aliquo  rerinino, 

Sc  fi  illa  non  funt  idem  , attamen  fc  immediati 
ncceflarii  confcquuntur.  Probatur : quia  ficur 
fc  habet  mutari  ad  deficere , fcu  ad  recedar* , ita  fe 
habet  mutatum  effe  ad  defetiffe,  modi  mutAritd 
recedere  ab  aliquo  termino ; ergo,&c. 

Quoniam  1 ergo  vnm.  Hic  probat  di  diam  con-  Tat.  41. 
elutionem  dupliciter.  Secundi  ibi : Ampliia  , & 
perfe.  Prima  ratio  ell  illa.  Illud , quod  mutatum 
eft  de  non  elTe  ad  ede , eft  in  cftc,&  illud , quod 
mutatum  eft  de  e fle  ad  non  efle  , eft  in  non  efle; 
igitur  quod  mutatum  eft,  eft  in  illo, in  quod  mu- 
tarum eft.Confequcntiaeft  nota,  quia  tam  gene- 
ratio, qufcm  corruptio  eft  generatio.  Antecedens 
probatur : quia  quod  generatur  recedit  & non  efle 
per  fuppofitionem  , igitut  habet  efle  , per  illud 
principium  dequolibci  efle, vel  non  cH*c.  Eodem 
modo  atguitut , quid  illud  , quod  corrumpitur, 
quoniam  corruptum  cll, habet  non  efle.  Et  dicit 
Ariftotclcs,  quod  ficur  eft  de  illis  mutationibus 
fecundum  conrradi&ionem,  ita  eft  de  aliis. 

tsfmpliut  ; & per  fi.  Ponitur  fecunda  ratio:  19. 

quia  fi  fiat  k mutatio  dc  A in  B\  tunc  quando  Tcn.41. 
mobile  mutatum  eft  in  B , vel  ipfum  ell  in  B,  vel 
in  A,  vel  in  aliquo  intermedio.  Si  in  B, habetur 
propofitum : fi  in  At  vel  in  C,  hoc  eft  impolEbi- 
le : quia  poflet  adhuc  mutari  in  B , ex  quo  muta* 
tioeft  continua, fine  interruptione  Ac  A,  in£; 
modo  impoflibiie  cll  aliquid  mutari  ad  illud , in 
quod  iam  mutatum  eft. 

Aimnifeflum  4 igitur  tff.  Infert  corollarium, 
quod  oinnc  quod  fa&um  eft, quando  fa&um  eft,  Omm  jmi 
habet  efle,  Sc  omne  quod  corruptum  eft , quan- 
do  corruptum  eft, habet  non  efle,  Sc  ita  vniuerfa-  ***,lf'- 
liter  deomni  mutatione,  licet  fit  magis  manifc- 
ftum  de  mutatione,  quz  eft  fecund&m  contradi- 
ctionem: nam  fi  fiat  mutatio  continua  de  vno 
termino  pofiriuo  in  alium  terminum  pofitiuum, 
vt  de  calidirare  in  frigiditatem ; tunc  quandocft 
complere  mutatum , mobile  eft  fub  frigiditate, 

& quando  eft  medio  modo  mutatum , Sc  incom- 
plete ; tunc  partim  eft  fub  calidicatc,  Sc  pattim 
fub  frigiditate. 

In  quo  j mutem  primo.  Hic  oftendit,  quod  illud,  Tat4f 
in  quo  aliquid  primo  mutatum  eft  , cll  mdiuifi- 
bilc  ; Sc  intclligit  per  ly  in  quo  menfuram,  iniqua 
primo  mutatum  cft;&  exponit  primum , fcilicct 
in  quo  toro  muratum  eft  , Sc  non  folum  in  parte 
cius.  Tunc  probatur  conclufio  : quia  fi  illud  in 
quo  primi  mutatum  cfl , fit  diuifibile , tunc  fic 
A,B , C,  ita  vt  partes  eius  fint  A,B,Sc  B,C,  tunc 
igitur  illud,  quod  primi  mutatum  eft  .aut  primi 
mutatum  eft  in  neutra  parte  ipfius  A,  B,  C,  aut 
folum  in  parte  A,B,  aut  folum  in  parte  B,C,  vel 
in  vtraque.  Si  dicatur , quid  in  neutra,  tunc  non  . 
eft  mutatum  primo  in  A , C,  quod  eft  contra 
pofitum  : fi  in  parre  A , B,  folum  ; tunc  non  eft 
mutatum  in  toto,  fed  folum  in  parte  eius,& 
in  toto  A,  C,  ratione  partis  folum  , quod  eft 
contra  pofirum  ; quia  ponebatur  illud  , in 
quo  toto  non  rarione  partis  aliquod  primi 
mutatum  eft  , eft  indiuifibilc.  Eodem  modo 

proba 


V 


Quxftio  VII. 


379 


probatur , quod  non  eft  mutatu*»  in  parte  B,C , 
folum.Si  dicatur, quod  in  vtraque,hoc  eft  impol- 
fibile,  quia  prius  mutaturo  eft  in  parte  priori , Sc 
poftcrius  in  poftcriori : igitur  illud  non  eft  primo 
murarum  in  toto  tempore  yf,C;quia  prius  muta- 
batur in  parce  iplius.  Et  per  iftam  conclufionem 
Ariftoiclcs  non  intelligit  aliud  , nili  quod  quan- 
do aliquod  mobile iarn  motum  eft  .menfura,  in 
qua  primum  verum  eft  dicere  , hoc  eft  mutatum, 
fitindiuifibilis;  vt  1 i Eat  mutatio  decalidicate  ad 
frigiditatem , tunc  in ftans , in  quo  prim£  eft  ve- 
rumdiccrc.frigiditas  fumma  eft  generata,  eft  in- 
itans indiuilibile. 

1 1,  Afnnifefhtm  6 efl  igitur.  Infert  corollarium, fci- 
Tm.aJ-  licet  qudd  illud  , in  quo  aliquid  eft  primd  corru- 
ptum,eft  indiuilibile.Similiter,qu6d  illud  in  quo 
aliquid  eft  primi  fa&um,eft  indiuifibile;8c  fequi- 
tut  corollarium  ex  prxcedemi  concluiionc. 

Dicitur autem idjm quo.  Hic  oftendit  qualiter 
in  motu  eft  mutatum  effe ; 8c  qualiter  non : Sc  pri- 
mo diftinguit.  Secundo  ponit  concluiiones  iuxra 
membra  diftin&ionis.Sccundum  ibi : Quodigitur 
circa  finem.  Primo  dicit,  qu6d  illud, in  quo  aliquid 
primi  mutatum  eft , poteft  c imaginari  duplici- 
ter : vno  modo  k parte  principij ; Sc  alio  modo  i 
parte  finis:  verbi  gratia,  fi  fiat  mutatio  de  calido 
in  frigidum , tunc  primum  inftans  efte  motus  eft 
primum  mutarum  effe  a parte  principij ; fcd  pri- 
mum mftans, in  quo  motus  eft  completus, eft  pri- 
mum mut4tum  effe  a parte  finis. 

Tat.44.  Quod 7 igitur circ*  finem.  Hic  ponit  conclufio- 
nes  ; Bc  primi  oftendit  qu6d  elt  dare  primum 

Ctatumtjfek  parte  finis.  Secund5  oftendit, quiVi 
poflibileeft  dare  primum  mutatum  effe  a parte 
Fnmwmnu-  principi) , ibi  : Quod  autem.  Primi  ponit  iftam 
'dHT  *k*  concJufi°nefn»quod  eft  dare  primum  mutatum  ejfe 
ujum  ^ P3r*efini{  ttanfmutaiioni«,hoc  eft  dictu, eft  da- 

re primum  inftans  non  efte  motus  a parte  finis. 
Probatur, quia  neccfTc  eft  mutationis  cltc  aliquem 
finem,  fciUcet  in  quo  primo  motus  finitus  eft  , & 
illum  finem  neccffc  eft  elle  indiuifibilem  , per 
prxcedentcm  conclufionem  i igitur  in  mutatio- 
ne , fiue  in  menfura  mutationis  eft  dare  inftans 
indiuilibile  , in  quo  ptiroiS  fa&a  eft  mutatio  illa, 

& illud  inftans  non  eft  vltimum  cftc  motus  , fed 
cftcxtrinfecum  motui,  quia  eft  primum  inftans 
non  elfceius. 

tl.  Quod  autem  fecundum  principium.  Hic  oftendit, 

quod  impoflibilc  eft  dare  illud,  in  quo  aliquid 
primd  mutatum  eft  a parte  principij , id  eft  , non 
eft  dare  primum  inftans  efte  motus.Et  primi  pro- 
bat hoc  ex  parte  temporis, in  quo  fit  mutatio.Se- 
cundo  ex  parte  mobilis, quod  mutatur.  Et  tertio 
ex  parte  difpofitionis,  fecundum  quam  eft  muta- 
tio.Secunda  ibi : AmpUitt  Ji  in  C.  Tertia  ibi  :£*w- 
niam  nutem.  Prima  ratio  eft  ifta : quia  fi  eft  dare 
primum  mutatum  effe  a parte  principij  , tunc  ca- 
piatur primum  inftans, in  d quo  eft  motus  j tunc 
vel  illud  inftans  eft  immediatum  inftanti  in  ini- 
tio raotus.vcl  mediatum;!!  mediaturo  .-  igitur  in- 
ter illa  duo inftantiamobile  mouebacur  j & per 
confequens  inftans  datum  non  erat  primum  in- 
ftans efte  morus. Si  immediatum, hoc  eft  impofll- 
bile, vt  probatum  fuit  prius. 

Amplius  fi  in  C.  Secunda  ratio, quia  fi  eflet  dare 
primum  inftans  efte  motus  , fequeretur  quod 
idem  fimul  mouererur,&  non  moueretur ; confe- 
quens implicat  contradidlionctn.  Confequentia 
probatur » quia  illud  inftans  primum  ctTe  motus, 
cum  non  polEt  elfc  immediatum  inftanti  in  ini- 


tio motus  « oportet  quod  fit  mediatum ; tunc  in 
illo  inftanti  mobile  non  mouctur.ncc  in  alio  in- 
ftanti libi  immcdiato.ncc  in  tertio,  Sc  fic  dc  alus; 
igitur  in  nullo  inftanti  initiariuo  motus  motic- 
tur,  8c  per  confequens  non  mouctur : igitur  ali- 
quid fimul  mouctur,  6c  non  mouetnr  , quod  im-  * 
plicat.  Et  ifta  tatio  cuidcntcr  probat  , audd  ccm- 
pus  non  eft  compofiuun  ex  indiuifibilibus. 

Quoniam  8 autem.  Tertia  ratio  quia  omne , e Tcxr.47. 
quod  mouctur  , prius  moucbatur ; igitur  non  eft 
primum  mutatum  effe  i parte  principi).  Confe- 
quentia tener, & anrecedens  probatur : quia  mo- 
tus eft  diuilibilis  in  femperdiuifibilia  , cum  pro- 
portionalitcr  diuidatur  tempori, & magnitudini, 
vt  probatum  fuit  prius. 

Neque  9 igitur  citet.  Hic  probat  didam  con-  t f . 
clulionctn  ex  parte  mobilisjfic  vult  probare  iftam  Texr.41. 
conclufionem  , quod  non  eft  dare  primam  par- 
tem mobilis  , qux  pettranfiuit  aliquod  lignum 
lignatum  in  fpatio  pcrtranleundo.  Probatur, fup- 
ponendo,qu6d  mobile  debeat  fuccefliuc  pertran- 
lire  Ipatium  illud ; tunc  arguitur , quod  illa  pars 
inobilis,qux  pcrtr*nfiuic  lignum,  vel  eftdiuilibi- 
lis,vcl  indiuifibilis : non  iudiuifibilis , quia  iam 
non  eftet  pars  mobilis : cum  mobile  non  compo  • 
natur  ex  indiuilibilibus.vt  probatum  eft  : fi  diui- 
libilis , tunc  lignum  perttanfitutn  ab  ilia  parte, 
prius  pcrrranlibarur  k medietate  illius  partis 
quam  a tota  parte,  & prius  i medietate  medieta- 
tis^ quiin  k tora  medietate,  & fie  in  infinitum: 
igitur  quacunque  parte  mobilis  data  , a qua  per- 
tran libatur  illud  lignum  , prius  pertranlibatur  k 
parte  minori, & per  confequens  nulla  fuit  prima, 
a qua  pertranfibaturj& habeturpropofitum. 

JBud  autem  10  quo  mutatur.  Hic  probat  didam  Tcxt.49. 
conclufionem  ex  parte  difpofitionis  , fecundum 
quam  eft  motus;&  diuidirur.quia  primd  prxmic- 
tit  quandam  differentiam  inter  altcrationem  , Sc 
alios  motus.  Secundi  probat  intentum  ibi : Quo~ 
niam  neque.  Primo  dicit , quid  ad  mocum  tria  re- 
quiruntur,(cilicet  mobile, quod  mouetur,  difpo- 
fitio  , fecundum  quam  eft  motus  , Sc  tempus  , in 
quo  eft  motus.  Vnde  quantum  ad  illud  , fecun- 
dam quod  eft  motus , eft  differentia  inter  alte- 
rationem, & alios  motus , nam  difpofitio , lecti n- 
dum  quam  eft  alteratio,  eft  diuifibilis  non  per  Ce, 
fed  per  accidens  folum  ad  diuifionem  fui  fubie- 
di;fcd  difpofitio  , fecundum  quam  eft  aliquis  al- 
ter motus.eft  diuifibilis  per  fe,  vr  fpatium  fecun- 
dum quod  eft  motus  localis  ; & magnitudo  , fe- 
cundum quam  cftaugmenratio,&  diminutio;  Sc 
ira  de  aliis. Poteftcriam  addi  differentia  alia;quia 
difpofitio  fecundum  quam  eft  alteratio  , eft  du- 
pliciter diuilibilis: vnn  modo  per  accidens  ad  di- 
uifioncin  fubiedi ; alio  modo  eft  diuilibilis  fe- 
cundum gradus  formx, fcd  fpatium.feu  magnitu- 
do non  eft  diuilibile  nili  vno  modo. 

Qupniam  neque  in  iu  erit  primum.  Hic  probat  ^.A. 
conclufionem  principalem  ex  pattedifpofitionis, 
fecundum  quam  eft  motus  ; & intendit  jftam 
conclufionem, qudd  non  eft  dare  primam  partem 
fpatij  pcrtranlicaro  a mobili.  Probatur, quia  cum 
illa  pars  fit  diuilibilis,  Sc  motus  fuccelliuus , me- 
dietas parris  fpatij  prius  pcrrranlibarur,  quamto- 
ta  parsrigitur  Sc  prius  medietas  medictacis,  quam 
roramedictas,te  fic  in  infinitum  : igitur  quacun- 
que parte  fpatij  pertranfici  data  , prius  tranliba- 
tur  pars  minor,  & per  coofcquens  nulla  erat  pars 
prima  pertranlita ; Sc  coniimilucr  argueretur  de 
magnitudine  , fecundum  quam  eft  augmentario. 

Ii  4 vel 


I 


$8o 


Lib.V  I.  Phyficorum 


vel  dimimitio  ; fc  de qualitate , fecundum  quam 
cft  alteratio.  Ncc  c(l  differentia , nifi  quantum 
ad  hoc  folum , quid  fpatium  A magnitudo  funt 
per  fe  Hinnibiles , fcd  qualitas  f cft  per  accidens 
diuifibilis. 


'V 


AN  NOTATIONES. 


Rrlinquer» 
terminum  i 
ejuo,  ty  mu- 

t*rl  Utm 

fmut. 


a tfft  efl  rtceffijfr  ah  aliquo  termine. 

IV Jl  Nota  , quid  Ariftoteles  in  hac  ratione 


1 6. 


fupponit , quid  qtiicquid  mutatur  difccdir  i ter- 
mino d quo.  aut  , quod  idem  eft.relinquit  ipfum. 
Nam  relinquere  aut  cft  idem  quod  mutari  , aut  rt- 
UnfjHrre  (equitur  ipfum  mutari : relinquere  enim  & 
mutari  idem  motus  realiter  funt  ,9c  foli  ratione 
differunt  ; nam  mutari  cft  acquirere  terminum  ad 
tjurm , & relinquere  cft  difcederc  a termino  a quo: 
priit  autem  naturi  cft  intentio  in  finem  , qiriun 
difceflio  i termino  i quo,  eo  enim  difcedo  ab  hoc 
loco, quia  tendo  in  alium. 
b GLH'4  fi  fi4*  mutatio  de  A iw  B.  Nota  quid  in 
hac  ratione  Ariftoteles  duo  fupponit.  Primum, 
quid  mutatio  fit  fine  interruptione  de  vnoloco 
in  alterum. Secundum, quod  impoffibile  cft,  mu- 
tatum,quando  mutatum  eft,adhuc  mutari  in  ter- 
minum ad  quem  mutatum  eft  •,  immo  fi  vitra 
mutetur, mutabitur  ab  illo,&  non  in  illum.  Ar- 
guitur ergo  fic  : illud  quod  mutatum  eft  de  A in 
/?,vel  eft  in  -d.vel  in  /?,vel  in  aliquo  intermedio, 
vt  in  C,  fcd  non  cft  in  A ,quia  feparatum  eft  ab 
eo,  nec  eft  in  intermedio  ; quia  adhucmutaretur 
in  B, cum  ponatur  continue  mouctiA  fine  inter- 
ruptione de  A in  R\  relinquitur  ergo  > quod  illud 
mutatum  eft  de  A in  B. 

* i ii  ui  , iw  quo  aliquid  mutatum  eft  , potefl  inttUigi 
dupliciter.  Nota  quod  quicquid  incipit  crte  per 
primum  cfte  , incipit  efle  per  indiuifibile  : quia 
nunc  cft,  & immediate  ante  hoc  non  fuit ; & ea- 
dem ratione  quicquid  definit  efTc  per  primum 
fui  non  efTe  , definit  per  aliquod  indiuifibile;  & 
hac  intentione  docet  Philofophus  id  temporis, 
in  quo  mobile  per  fe  prim6  mutatum  eft,  e(Te  in- 
diuifibile. 

H Primum  inflant  in  quo  tfl  mot mi.Noi a quid  hic 
ratione  Ariftoteles  ducit  ad  duo  inconueni€ria;fi 
illud  primum  ede  motus  fit  indiuifibile.  Primum 
inconueniens  cft  , quid  tunc  duo  inflantia  indi- 
tiifibiliaeftent  contigua  A immediata  A hoc  in- 
conucniens  fic  deducit  San&.  Thom.  Si  enim  in 
A,B , cft  motus , hoc  eft  in  inftanti  indiuifibili, 
qood.dcfignat  fub  duabus  luteris  , quia  eft  finis 
prrteriti  temporis  , & initium  futuri , A,Bt  eft 
tempus ; fc  per  confequcns  conftat  cx  duobus 
indiiiffihilibus.  Sed  ego  non  video  hanc  confe- 
cutioncm  : nam  qui  diceret  A,B,c(Tc  vnum  indi- 
tu  ibilc.ncgatct  proinde  elTc  tempus  , & cflc  duo 
iudiuifibilia. 

Themiftius  ita  exponit , quod  fi  cft  indiuifibi- 
le,in  illo  non  eft  motus  , vt  rr.rMjj.oftenfumefl, 
non  tamen  explicat , quomodo  duo  inflantia  cf- 


»7* 


quacunque  parte  A inftanti  illius  quiefeit.  Con- 
fequentia  hic  reuera  non  tenet , quia  in  inftanti 
non  poteil  efTe  quies  ; valet  tamen  ad  hominem, 
conccllb.quod  in  inftanti  potcll  efTe  motus : nam 
tunc  eadem  ratione, qua  morus  incipit  intrinfei 
per  primum  inftans,definit  & quies  per  vltimura, 

Sc  immediate  ad  inflans  quietis  in  inftanti  moue- 
tur : ergo  inflans  cft  immediatum  inftantiA  hic 
expolitio  eft  Scoti  in  hoc  textu  ,fi  perpendatur 
cius  fenfus , nifi  quod  Scotus  iuxta  fenfum  Ari- 
ftotelis  probare  intendit , qu6d  non  cft  dare  ali- 
quod indiuifibile , in  quo  aliquid  mouctur , quia 
vel  fequeretur  , quod  illud  inflans  e fiet  indiuifi- 
bile , vel  quod  inflans  effet  immediatum  inftanti. 
Confequentia  in  hunc  modum  deducitur , quia 
in  inftanti  in  quo  prim6  incipit  motus , nihil  ad- 
huc mutatum  eft  , illi  autem  inftanti  nullum  in- 
diuifibile eft  immediatum:quia  indiuifibilia  non 
funt  fibi  proxima  A tamen  fi  cflct.in  quo  aliquid 
ptim6  mutatum  cft  , oporteret  illud  cflc  imme- 
diatum illi  primo  inftanti ; ergo  illud  primum 
non  erit  indiuifibile, fcd  diuifibile. 

* Omne  quod  monetur  priitt  monebatur.  Hic  ratio 
fic  polTct  deduci , fi  cfTetdarc  illud  , in  quo  pri- 
mo aliquid  mutatum  eft  , vel  illud  eft  diuifibile, 
vel  indiuifibile ; fcd  neutrum  cll  dandum  : ergo, 

Scc  Minor  probatur  A prtmtV  qu&d  non  diuilibi- 
le : quia  fi  ponatur  mobile  quiefeere  in  toto  tem- 
pore C,A, tunc  adhuc  in  inftanti  A, ipfum  mobi- 
le quiefeit, id  cft,  non  mutatur,  nec  mutatum  eft. 

Ponatur  cigo  fecundum  aduerfarium  , qu6d  fic 
primum  mutatum  ita  A,B , tunc  fic  arguitur;  fi 
A.B.ed  indiuifibile, vel  idem  cum  A, vel  cft  pro-* 
ximum  ipfi  A : non  proximum , quia  indiuifibildP 
non  cll  proximum  indiuifibili ; nec  etiam  A»Bt 
Ac  AtC\ unt  idem, quia  politum  cft, quid  in  A, non- 
dum mutatur , nec  mutatum  cft ; tamen  in  A,B , 
ponitur  primo  cfle  mutatum;ergoAc.Minor  ve- 
roquantumad  aliam  parrem,fcilicer,quAd  illud, 
in  quo  prim6  muratura  eft, non  fit  diuifibile, pro- 
batur fic:quia  ficur  prius  arguebatur;  vel  in  vtra- 
que  parte  muratum  eft,  vel  in  neutra, vel  in  alte- 
ta  tantum;  fi  in  neutra,  tunc  non  eft  mutatum  in 
toto  ; fi  in  altera  tantum , tunc  non  prim&  muta- 
tum in  totorfi  verA  mutatum  eft  in  vtraque;tunc 
prius  mutatum  eft  in  priori  parte,qukm  in  pofte- 
riori  A fic  non  cft  mutatum  in  toto. 
f Sed  quali  tat  efl  per  accident  diuifibilu.  Nota  1 
quod  hic  Ariftoteles  non  negat  qualitatem  efTe  nn  f**” 
per  fe  dioifibilem  fccundiim  gradus  formi,vt fu-  ^ 
pra  notauit  Scotus ; & ex  hac  ratione  fequitor, 
quod  non  datur  minimum  in  qualitate  , fiuc fe- 
cundum extenfionem,  fiue  fccundiim  intenfio- 
nem  : nam  quando  lignuin  applicatur  igni , non 
datur  minima  pars , qux  primo  habeat  calorem, 
fcilicet.  D qudeumque  data,  minor  priits  eft  cale- 
fadlaA  quocumque  dato  gradu  intcnfionis,ante 
illum  fuiraliusgradus. 

Et  fi  quiras,  an  qualitas  fepatara  a quantitate 


l8. 

Dimitto 


..  ..  fit  diuifibilis.Dico  quod  diuifibile  bifariam  fumi 

fent  contigua.  Quidam  neotericus  Thomifta  ita  poteft  : vno  inodo  pro  diuifibili  potentia  pro-  t*?? 

confcquentiam  deducit  , nempe  qudd  fi  detur  pinqua:  alio  roodo  pro  diuifibili  potentia  remo-  ntm‘wm' 

motum  futurum  terminati  intrinfecc  per  pri-  ta.lllud  dicitur  diuifibile  potentia  remota,  quod 

habet  formam  fufficientcm,  non  tamen  fub  mo- 
do conucnicnti,  fub  quo  oportet  eam  haberi , ad 
hoc  quod  diuidatur.  Diuifibile  autem  potentia 
proxima  dicitur , quod  fic  habet  eam , quod  ccf- 


roum  inflans  , efTe  indiuifibile  , eadem  ratione 
quies  prrterita  terminaretur  intrinfecc  per  vlti- 
tmim  inflans. & fic  duo  inflantia  cfTent  immedia- 
ta. Quod  ira  explicat : nam  cum  A > D,  fit  termi- 


nus A ptiteriti  tcmpopsA  fututi ; detur  quid  fante  impedimento  ftatim  pofTet  fequi  a&us  ad 

ut..*  — u;i-  n a diuidendum.  Dico  ergo  quod  qualitas  feparata  **’*'*;,«, 

* .A  j : C L : I : . : :!.Ci ‘ , r 


illud  mobile  in  toto  tempore  pritcrico CtA 
quicuerit.Tunc  fi  tempore  pritctito  quicuit  ,in 


a quantitate  non  cft  diuifibilis  in  partes  ciufdcra  qmmti»  J it 
rationis  dntftilw. 


■ f / 
/ 


Qusftio  VIII. 


rationis  potenti!  propinqui, eft  tamen  d iuifibilis 
in  potentia  remota. 

Er  ii  dicas  ; ergo  talis  qualitas  efTct  fpiritualis; 
nego  confequcutiam.coqubd  nata  cft  informare 
corpus  , tuodd  nulla  forma  accidentalis  fpirirua- 
lis  nata  cft  informare  corpus. 

Q_v  yESTlO  VIII. 

Vtrum  in  motu  fit  dare  primum  muta- 
tam dic  a parte  principij. 

Ariftot.  hi*  tmr.+t.  D.Thom./#/?  6.  & reliqui  interpretet 
Aid. Klbet.tr ul-t-emp  4.ThcniiIt-f*«4*T*itaictu5  hic 
& im  i.dijt.i.y**fl.9.VtUc(  ecntrou  uf.mJ  tyrenei  Sotut 

f.  Phy  fit.  fucJl.yT  olet.  fiu/f  4 Percrius  l.i\.t*p  9.  Co- 
Qimbr.r«p.f  v«rr«.Ruuiu(™/  6 fucft.vmica.  Roc- 
cut  fuofi.y  Fucate  fucfl.i.  difit.\.  Aucrfa  tcm.  1.  fhiJof 
fmcfl.io. 

j R c v i t v r primi  quod  ficiquia  ficut 
1 fe  habet  pun&us  ad  lineam  , & inflans 
asiicsc «empus, ita  & mutuum  eft  ad  motum; 
ledin  linea  cft  dare  puu&um  in  vtroque  extre- 
mo, k in  tempore  inftans.-igitur  in  motu  cft  dare 
manuum  tfe  in  vtroque  extremo  ; 6c  per  confe- 
quens-a  parre  principij. 

Sccundd , omnis  motus  linitus  terminatur  in 
vtroque  extremo, & non  nili  ad  mutuum  ejfe ; igi- 
tur in  omni  motu  finito  cft  dare  primum  muta- 
tum  tft  a parte  principi  j. 

Tertio  , in  motu  cft  date  primum  mutatum  tft 
i parte  finis:  igitur  & i parce  principij.  Antece- 
dens patet  ner  Ariftocclcm  in  ifto  fexto.  Confe- 
quentia  probatur,  quia  ficut  motus  terminatur  a 
parte  fini t,ira  a parce  principij. 

Quartb , defeendat  aliquod  viuens  a concauo 
orbis  Lunx,  vfque  ad  deorfum,&  in  medio  illius 
dclcenfus  moriatur, tunc  eft  dare  primum  inflans 
non  elTe  illius  viuentis:igitur  in  illo  inflanti,  vel 
illud  mouetur.vel  quiefcir.non  quicfcit.quia  po- 
nebatur, qu6d  defccnfus  efTct  continuus:Gmoue- 
tur.hoc  cft  primum  inllans  , quomouerur : quia 
nunquam  ante  moucbatur,co  qubd  nunquam 
ante  fuit : igitur  hoc  cfl  primum  mutuum  tft  k 
parte  principij. 

Quinti,  circunducator  aliqua  rota.cui  figatur 
aliquis  clanus;runc  cft  dare  primum  inflans,  quo 
ille  clauus  eft  affixus : igitur  in  illo  inflanti  ille 
clauus  mouctur, quia  ponebatur  motus  rot*  con- 
rinuu$;fed  ante  ille  clauus  non  mouebaturngitur 
hoc  ed  primum  inflans, in  quo  ifle  clauus  inoue- 
tur , & per  confequensefl  dare  primum  mutuum 
efe  i parte  principii. 

Sexui, arguitur  fpecialitcr  de  motu  locali, quia 
fi  ex  aliquo  leoi  exiflcnte  furfum  fiat  grane,  tunc 
cfl  dare  primum  inflans  cfTe  illius  grauis : igitur 
& primam  patrem  fpatij,  quam  illud  graue  occu- 
pat:igitur,&  primum  mutuum  tft  in  moru : quia 
fibi  inuicern-correfpondcnt  prima  pars  fpatij 
pertranfcundi,&  primum  mutuum  tft. 

Septimi,  fi  non  effer  dare  primum  mutuum  tfe 
i parre  principij, hoc  effer  pro  tanto  : quia  omne 
quod  mouctur  , prius  mouebatur,  fic  poftea  mo- 
uebitur  . ita  vt  ifla  confequentia  effet  bona  :bcc 
monetur : igitur  hoc  mouebitur-,  fcd  confequcns  cfl 
falfum:  quia  vel  mouebitur  neceffarii , vel  con- 
tingentenfed  non  neccffarii  , quia  hoc  cft  futu- 
rum contingens  , quod  per  liberum  arbitrium 
poteil  impediri : fi  contingenter;igiiur  pofEbilc 


cft. quod  non  mouebitur,  8c  per  confequcns  tunc 
ifla  confequentia  non  erat  bona  : boc  monti ur,igi . 
tur  hoc  mouebitur. 

Odauh,  fi  cft  aliqua  mutatio  indiuifibilis , cfl 
dare  primum  muratum  i parre  principij ; fcd  fic 
eft.ergo.&c  Maior  piobatur ; quia  fi  aliquitfmu- 
tetur  fubiio,tunc  verum  cfl  diceic,  quod  in  illo 
inflanti  mouctur,  & prius  nonmouebaturrigitur 
hoc  cfl  primum  inflans,  in  quo  mouctur ; & per 
confcquens  cfl  dare  primum  mutuum  tft  i parte 
principij.  Minor  patet  ex  procedenti  quarlhone, 
falcem  quoad  hoc,  quid  cft  poffibile.  Item, patet 
dcilluminationc.de  dclcelarionc,&  vifione:quia 
licet  vifiofiat  fubiti,  & licet  continuetur  fucccfi* 


fiui.cft  dare  primum  inflans, in  quo  organum  al- 
teratur fecundum  vifioncm;&  per  contequt 
lud  cft  piimum  mutuum  efe  altcrationilP 


Deinde  argaitur  , quod  non  cft  dare  p(jqmin 
mutuum  tft  a parte  finis : quia  non  cft  dart  pri- 
mum mutuum  tft  i parte  principij : igitur  neci 
parre  finis.  Consuentia  probatur,  quia  ficut 
motus  terminaturi  parre  finis, ita  i parte  princi- 
pij. Secundo  , quia  non  cft  dare  vltimam  partem 
fpatij  pertranfiti.igitur  nec  vltimum  inftans  effe 
motus  ; & per  confequcns  non  ell  date  primum 
mutuum  efe  i parte  finis.Oppofitum  arguitur  per 
Ariftotclem  inifto  G.text.  4 6.  vbi  ponit  quid  cft 
dare  primum  mutuum  tft  a parte  hnis;fcd  non  i 
parte  principij. 

Ia  quoftione  primo  videndum  efl,de  motario-  j. 
ne*  inftantanea.feu  indiaifibili.Sccundi  de  mu-  Dimifit  fut- 
utione fucccfEua.  flimu. 

Quantum  ad  primum  , notandum  , quod  per 
primum  mutuum  efe  2 parte  principij  intelligttur 
primum  inftans  effe  motus , ita  quod  in  illo  in- 
flanti verum  eft  dicere, hoc  mouetur,&  ante  non 
mouebatur : fcd  per  primum  mutuum  tfe  a parre 
finis  intelligitur  primum  inftans  non  e fle  motus, 
ita  quid  in  illo  inflanti  fit  verum  dicere,  mobile 
non  mouetur,&  immediate  ante  mouebatur. 

Nunc  de  hac  mutatione  indiuifibili , fit  prima  hfuuitmh 
concludo  ifta:CuiuOibrt  mutationis  indiuifibilis  „ 

eft  dare  primum  mutuum  efe  2 parte  principij,  ita 
vt  fit  dare  primum  inflans,in  quo  illud  mutatur.  /*  h p4,r* 
Probatur, quia  in  illo  inflanti, in  quo  mobile mo- 
uctur,&  ante  non  moucbatur;igitur  illud  eft  pri- 
mum inftans  effe  motus ; & per  confcquens  pri- 
mum mutuum  tfe ; ex  quo  fcquitur  quid  in  mu- 
tatione indiuifibili  non  valet  ifla  confequentia; 
boc  mutatur, igitur  prius  mouebatur. 

Secunda  conclufio  cft  ifla:  ImpofEbile  eft  dare  Muuinit 
primum  mutatum  eft  mutationis  indiuifibilis  k mdtuifihtlm 
parre  finis.  Probatur,  quia  tunc  fequeretur.quod 
continuum  effet  compofitum  ex  indiuifibilibus,  mZctueh  ,jf, 
Sc  tempus  ex  inflantibus;  confcquens  cfl  falfum.  a p*n,  fin*. 
Confequentia  probatur  , quia  piimum  mutatum 
tfe*  parre  finis  eft  primum  inftans  non  effe  mo- 
tus ; modo  impoflibileeft  dare  primum  inftans 
non  effeminationis  indiuifibilis.  quia  eft  dare  vl- 
rimum  inllans  fui  clTc : quia  in  eodem  inflanti, in 
quo  eft,  definit  efle;  aliter  enim  non  effet  imliui- 
fibilisiigi  ur  ficum  hoc  effet  dare  primum  inflans 
non  effe  ip(itu;iguur  inflantia  effent  immediata. 


Ex  quo  fequitur  quid  de  mutatione  indiuifibili 
ifta  confequentia  non  valet ; boc  mutatur  , igitur 
poftea  mutabitur. 

Ex  quibus  conclnfionibus  fcquitur , qualiter 
exponendx  funt  propofitiones  de  illis  verbis, 
incipit , & definit  in  mutationibus  indiuifibilibus; 
nam  illa:W  incipit  mutari , exponitur  fic;hoc  na- 
tatur. 


38i 


Lib.  V I.  Phyficorum 


jjHtAthnii 
futttffi» 4 
datur  primi 
mutatum  if- 
fi  i p*>tc 


Jujlam  pri- 
tutim  rfff  mt- 
tu 4 pon  da- 
Ur. 


Mutmitnu 
futetjfi.it  da 
imr  primum 
lautarum  rjft 
h farte finu. 


tatur.fc  immediate  aml  non  mutabatur : 6c  ifta, 
hoc  definit  mutari , exponitur  fic  j hoc  mutatur, & 
immediate  pofl  non  mutabitur.  Exquo  fequitur, 
quod  eft  vmim  inflans  , in  quo huiulmodi muta* 
Cio  tndiuifibilis  incipit eflc , & delinit  efic;3t  hoc 
non  eft  inconnenicns , quando  ly  incipit  exponi- 
tur aliter , quam  contradictorie  de  ly  definit.  Et 
hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum  , ptima  conci u fio  eft 
ifta:  Non  eft  b dare  primum  mutatum  effi  in  muta- 
tione fuccefliua  a parte  principi), exponendo  fic- 
ut  prius.  Probatur, quia  vel  illud  inflans  eflet  im- 
mediatum inflanti  in  initio  motui,  vel  media- 
tum, non  immediatum  : quia  tunc  continuum 
componeretur  ex  indiuifibilibus;ncc  mediatum: 
quia  tunc  in  tempore  intermedio  mobile  muta- 
batur ,%  per  confequcns  mutatum  erat  i igitur 
tnnutttttn  tfji  datum  non  erat  primum. 

Secundo, nunquam  aliquod  cfl  mutarum, 'nili 
prius  mutabatur : tunc  capio  tempus, in  quo  mu- 
tabatur; tunc  hoc  mutabatur  in  ifto  tempore: 
igitur  erat  mutatum  in  ifto  tempore : & hoc 
mutabatur  immediate ; igitut  erat  mutatum  im- 
mediate , & fic  in  infinitum  ; & per  confequens 
ante  qnodeumque  mutatum  tfft  datum, erat  aliud 
piutatum  ejfi , & per  confequens  nullum  erat  pri- 
mum. Ex  conclufione  fequitur, qu&d  non  eft  dare 
primum  inflans  eflc  motus ; fcd  eft  dare  vltimum 
in  quo  non  eft.  Secundo,  fequitur  quid  in  motu 
locali  non  eft  dareprimatn  partem  fpatij , qux 
per  morum  acquiritur , quia  quacumque  parte 
data  , eius  medietas  prius  acquirebatur , & prius 
medietas  medietatis, & fic  in  infinitum;  & eodem 
modo  dicitur  de  forma  , qnx  acquiritur , vel  de- 
perditur fucccfliue  , quod  non  cfl  dare  primam 
panem  furmx  aequi  litam, vel  deperditam. 

Secunda conclufioeft:Noneft  dare  primu  mu- 
tdtkmeffi  a parte  finis  in  motu  fucccfliuo.  Proba- 
tur,quia  vel  cfl  dare  primum  inflans , in  quo  ali- 
quid cfl  complete  mutatum,  vel  vltimum  in  quo 
non;fi  primum  in  quo  fit,  habetur  propofitum;fi 
vltimum  in  quo  non  : igitur  adhuc  reflat  aliquid 
acquirendum  : & cum  illud  non  podit  acquiri 
fubito,  fequitur  qudd  tempus  eft  antequam  illud 
cflet  acquifitum ; & per  confequens  in  medio  il- 
lius temporis  iftud  monebitur : igitur  inflans  da- 
tum non  eratavltimum,in  quo  illud  mobile  com- 
plete erat  mutatum.  Ex  iflis  fequitur, qualiter  in 
terminis  fignificantibus  mutationes  fucccfliuas 
funt  exponendar  ptopofitiones  dc  iflis  verbis  , in- 
cipit,*•  Hi  definit.  Vndc  ifta;  .<4  incipit  nw*m';cft  fic 
exponenda  ; Au unc  non  tnouctur,&  immediati 
pofl  hoc  moucbitur ; & illa  expolitio  cfl  impof- 
libilis : A nunc  mouetur,  & immedi^c  ante  hoc 
non  monebatur.  Item  ifta;  A definit  moueritigirur 
A nunc  non  mouetur : & immediate  ante  hoc  moneba- 
tur : & ifta  cfl  Impoflibi  lis;  A nunc  mouetur. & im- 
mediate pofi  hoc  non  monebitur. Secundo  fequitur  cx 
prxdi&ts  , quod  ifta  cfl  falfa  ; tnottu  incipit  tffe: 
quia  exponitur  fic  ; motus  non  cft,&  immediati 
pofl  hoc  erit : igitur  motus  incipit  eflc  : modo 
prima  exponens  oft  falfa , fcilicct  ifta  : motui  non 
eft ; quia  fua  comradidloria  cfl  vera  , fcilicet  ifta; 
omnn  motm  eft.  Et  fic  patet  qualiter  in  motu  fuc- 
cefliuu  cfl  dare  primum  mutatum  ojfil  parte  finis; 
6 c inm  it  parte  prinrtpij.ik  hxc  dc  Iccundo. 

Ad  rationes.  Ad  primam,  concedo 1 quanthm 
ad  huc,  quud  iicut  punttuscft  terminus  linex.ita 
inflans  ell  terminus  temporis  ; & ficut  prxeer 
Pentium  terminantem  lineam  non  cfl  dare  pri- 


mum pun&um  intrinfecum  line*  , ira  nec  ettun 
cfl  dare  primum  mutatum  effi  intrinfecum  mo- 
tui. 

Ad  fecundam,  concedo ; fed  alio  modo  termi- 
natur , quam  tu  ponis : quia  non  terminatur  ad 
vltimum  inflans  non  «fle  motus  it  parte  princi- 
pi) ; fcd  ad  primum  inflans  non  cllc  a parce  fi- 
nis ;&  fic  in  neutro  extremo  terminatur  aftir- 
mattue.  , * v J 

Ad  tertiam , negatur  confequcntia ; ad  proba-  £ 
tionem  dico,qu6d  verum  cfl , quod  ficut  rermi- 
natur  in  fine  , ita  in  ptincipio , fcd  diuerfimod£: 
quia  in  fine  terminatur  ad  primum  inflans, in 
quo  mobile  cfl  complete  mutatum  ; fed  a parte 
principi)  non  terminatur  ad  primum  inflans,  tn 
quo  cfl  mutatum, fcd  ad  vltimum,  in  quo  non  cfl 
mutatum. 

Ad  quartam,admitto  cafum,&  quando  queri- 
tur.an  in  primo  inflanti  efl*e  cadaucris  ipfum  mo- 
uctur.vcl  quicfcit.  Dico  qudd  neutro  modo  , fed 
incipit moueri:quia  nunc  nnn  mouetur, & imme-  _ # 
diate  pofl  hoc  moucbititr.Et  fi  obiiciatur , qudd 
materia  primacum  qualitatibus  fymbolis  , qux 
fiunt  in  corrupto,  nuncmouetur,igitur  & forma 
inhxrens  illimaterix  ; negatur  conlequentia, fed 
fuflici  t,  quod  illa  forma  incipiat  mouen  curo  illa 
materia. 

Ad  quintam  , dico  qudd  in  primo  inflanti , in 
quo  ille  clauus  cfl  afluus , ille  clauus  non  moue- 
tur,fcd  incipit  tnoucti  vna  cum  rota. 

Ad  fex  tam,  concedo  quod  cfl  dare  primam  par- 
tem fpatij, quam  illud  graue  occupat  per  genera- 
tionem nouam  cx  leui , fcd  non  efl  dare  primam 
partem  ipacij , quam  acquirit  per  motum  inde*, 
fcendendo. 

Ad  feptimam.concedo  quod  hoc  efl  pro  tanto, 
quod  omne  quod  mouetur,  prius  moucbatur , & 
poflea  moucbitur.  Et  quando  probatur  , quid 
non.  Dico  qudd  hxc  confequcnria  efl  ncceluria; 
hoc  mcuetur.igitur  hocmeutbitur.  Et  quando  quxri- 
tur  vel  moucbitur  neceflarid , vel  contingenter. 

Dico  qudd  ficut  mouetur  contingenter ; ira  mo- 
ucbtturcomingcntcr.Er  quando  dicitur,ponarur 
in  cflc.quod  non  moucbitur.  Dico  qudd  fi  ponis 
in  eife  quod  non  moucbitur ; eo  ipfo  ponitur  in 
efle,  quod  non  mouetur;  & fic  ponis oppolicum 
antecedentis,  quia  bene  fequitur ; hoc  non  mouebi- 
tur, igitur  hoc  non  mouetur. 

Ad  o£huam,didum  eft. 

Ad  nonam  , qua  probat  qudd  non  cfl  dare  i 
parte  finis, &c.Negatur  confequcntia.  Et  quando 
dicitur, ficut  terminarur,  flte.  verum  efl  ; fed  hoc 
cfl  diuerfimodc.ficutdi&umcft. 

Ad  decimara.negatur  confcquenria : quia  boc 
non  intelligimus  per  primum  mutatum  effi  a par- 
te finis;  fcd  intelligimus  primum  inflans , in  quo 
mobile  efl  completi  mutatum. 

ANNOTATIONES. 

\Rim'o  videndum  eft  de  mutatione  infiantarua.  7* 
Nota  quod  mutari  accipitur  duplicitet:vno  ^ 
modo  vt  diflinguitur  contra  moueri  fucccfliue, & fBr 
fic  capitur  in  primo  articulo  huius  quxflionis. 

Alio  modo  vt  idem  eft  quod  moueri  motu  fuccef- 
fiuo;&  ita  fiimtturin  fecudo  articulo. Moueri  au* 
te.H:  motm  polium  capi  dnplicitcr:vno  modo  pro  w 
denominato ; Sc  fic  non  funt  ad  aliud,  qudro  lub- 
ictflum  quod  mouetur, aut  mutatum  cfl.  Alio  mo- 
do pro  per  fc  fignificato , aut  pto  formali ; & fic 


‘P* 


Quajftio  VIII. 


383 


Jutum  m* 
tu  , ft  muta- 
umtf*. 


Aut  tnait 
nutuum  rjft 


moneri  non  eft  aliud  quim  quiditas  motui  con- 
cretius dcfignata,  motus  autem  Ac  moneri  prxeise 
idem  fignificant,  diuerfimode  tamen  i fed  mutati 
eft  enneas  indiuifibilis  reali ter  continuans  par- 
te* niotus.Ac  ah.ei*  realiter  diftmtfa. 
h Non  eft  dare primum  mutatum  efle  in  mutatio- 
nt  fuccejjiua.  Nota  in  omni  motu  repetiti  inflans 
jndiuifibile  , quod  eft  medius  terminus  partem 
prarteritam  cum  futura  copulans , quod  dicitur 
mutatum  ejfe , habccque  fead  motum  ficut  tunc  ad 
tempus, & ficut  pun&uin  ad  lineam. Vnumquod- 
queenim  horum  continuatiuum  eft  partium, feu 
continui  i Ac  de  hoc  mutatum  efte  nfletit  concludo 
ipfum  non  dari  in  principio  motus ; bene  tamen 
in  fine,  hoc  eft  , datur  primum  non  efc  motus, 
quando  finitur  motus  in  quo  eft  verum  dicere, 
nunc  non  eft  motus , & immediate  ante  hoc  fuit 
motus : quod  contingit, quando  iam  perfc&us  Ac 
finitus  eft  motus;non  tamen  in  inceptione  motus 
datur  primum  elfe  motus : quia  motus  non  inci- 
pit per  primum  fui  efle, fed  Ihce  quodcunque  mu- 
tuum ejfe  eft  aliud  mutatum  eft  vfque  in  infini- 
tum. Probatur : quia  fi  in  principio  motus  dare- 
tur tale  mutatumejfe , vel  illud  eflet  ille  terminus 
primus^  quo  incipit  motus, vel  eflet  mutatum  efte 
terminans  primam  partem  motus ; fed  ille  pri- 
mus terminus  motus  non  dicitur  mutatum  ejft , vt 
patet ; neque  poteft  dari  mutatum  ejfe  terminans 
primam  partem  motus  : quia  fi  daretur  primum 
mutatum  ejfe  terminans  primam  partem  motus, 
dabitur  etiam  prima  pars  motus ; (ed  prima  pars 
motus  dari  non  poteft,  quia  quacumque  data, 
dabilis  eft  prior  vfque  in  infinitum;  cum  motus 
fit  diuifibilis  in  infinitum : ergo  neque  poteft  da- 
ri primum  mutatum  ejft. 

Quod  non  detur  prima  pars  motus  parer, 
quia  fi  damur , etiam  daretur  prima  pars  tem- 
poris , in  qua  fieret  illa  prima  pars  motus  ; fed 
prima  pars  temporis  dari  non  poteft:crgo  neque 
prima  pars  motus.  Maior  patetiquia  partes  tem- 
poris correfpondcnt  partibus  tnotus,  Ace  contra. 
Minor  probatur:quia  aut  illa  prima  pars  tempo- 
ris eflet  indiuifibiiis,  aut  diuifibilis:primum  dici 
non  poteft,quia  pars  temporis  eft  tempus , Ac  per 
confequcns  diuifibilis:  neque  diuifibilis,  quia 
tunc,  cum  iam  habeat  partes  /ergo  vel  in  neutra 
erit  motus,  aut  in  vtraque  ,aut  in  altera  tantum: 
quocunque  daro.fequitur  motum  non  fuiflepri- 
mu  in  tota  illa  parte  temporis  ; nam  fi  motus  fit 
in  altera  tantAm  ,aut  in  neutra , mani  fertum  eft 
inotuni  non  el Te  primA , td  eft , adxquate  in  tota 
parte.Si  autem  fit  in  vtraque, cum  prius  fuerit  in 
piima.cfficitur  etiam,  vt  non  fuerit  primA  in  to- 
ta parce  diuifibilhnon  ergo  datur  primum  r»«r4- 
tum  ejft  in  motu  in  principio,  fed  ante  quod  libet 
mutatum  ejfe, iam  aliud  Ac  aliud  ell  mutatum  ejfe. 

« Nunquam  aliquod  eft  mutatum  efle , ni/i  prius 
mutabatur.  Nota  quod  hxc  propofitio  , ante  omne 
mutari  eft  muratum  ejfe  , poteft  bifariam  exponi: 
vno  modo  fic , quod  quocunque  temporc.in  quo 
verum  eft  dicere, quAd  aliquod  mutatur, pixccffit 
aliquod  inftans  , in  quo  verum  erat  dicere,  quod 
aliquod  muratujn  eft  A'  fic  eft  vera  : quia  fignifi- 
cat  , quod  non  eft  dabile  aliquod  tempus,  in 
quo  verum  eft  dicere, quod  aliquid  mutatur,quin 
illud  prxceflerit  aliquod  inftans , in  quo  fuit  ve- 
rum dicere,hoc  mutatum  eft.  Alio  modo  poteft 
exponi , quamcunquc emitatem  , qux  eft  mutari 
prxccffit  aliqua  entitas , qux  eft,  mutatum  efte  \ 8c 
fic  adhuc  eft  veta , etfi  illi , qui  dicunt  mutari , Ac 


9- 

Re > imi  tu 


mutatum  ejfe  non  diftinguli  mobili, hoc  non  con- 
cedant. 

Nota  IccundA  /quod  aliquid  poteft  effe  pri-  Trimum  di L 
mum  dupliciter : vno  modo  fecundum  fc , Ac  fic 
illud  eft  pi imum  , quod  nec  ante  le,  nec  ante  ali-  f 
quid  aliud  fui  habet  aliquid  prius.  Altero  modo 
dicirur  primum  fccuudAtn  alterum,  Ac  eft  illud 
quod  habet  aliud  ante  fc,quo  eft  aliquid  prius,& 
aliud  quo  nihil  eft  prius, 
d Propofitionrs  de  iftit  verbie  incipit , & definit. 

Nota  quAd  dupliciter  res  incipiunt , Ac  definunt 
efle ; vel  enim  incipiunt  per  primum  fui  efle, vel  m.rJ^  £‘4. 
per  vlrimum  fui  non  efle:  Acdcfinunr  per  pri-  ,jftm 
mum  non  efle , vel  per  vlrimum  fui  efle.  Res  illx 
incipiunt  per  primum  fui  efle,  qux  fine  moru  in- 
cipiunt,quales  fune  fubftantix  , ram  generabiles, 
quam  fprrituales.Similirer  Ac  iudiuifibilia,  vt  in- 
ftancia,(quamuis  fubftancialis  formx  corporalis, 
qux  extenditur  per  fubie&i  partes, hoc  eft, in  ma- 
teria: quia  hoc  per  inoruin  contingit  , quo  ad 
hoc  non  habet  primum  fui  efle  per  accidens  ta- 
menjlllud  aurem  dicitur  primum  cllc  rei, quia  in 
nullo  inftanti  ante  hoc  res  erat , Ac  in  hoc  tota 
res  rotum  fuum  efle  habet , atque  ita  exponitur: 
res, nunc  eft  & ante  non  erat.lllx  autem  res  inci- 
piunt per  vlrimum  fui  non  eflc,in  quibus  eft  af- 
fignabilc  vltimum  inftans  inter  alia, in  quibus  ta- 
lis res  non  erar,poft  quod  talis  res  iam  erit, Ac  fic 
exponi  folet:res  nunc  non  eft,  Ac  immediate  poft 
hoc  erir.  Hoc  pa&o  incipiunt  motus  , Ac  tempus, 

& aliqux  qualitates , qux  cum  motu  incipiunt. 

Definunt  etiam  res  per  primum  non  c(Tc,quando 
videlicet  datur  inftans , in  quo  res  non  fic , ante 
quod  inftans, in  toto  ante  tempore  exiftebat  : Ac 
fic  exponitur  huiufmodi  terminus  defirionis, 
nunc  non  eft, Ac  immediate  ante  hoc  erat : Ac  hoc 
modo  definunt  tam  motus, qu^m  omnia, qux  per 
motum  definunt  cfle.Similiter  Ac  fubftantix, qu$ 
per  conrrarij  pugnam  corrumpuntur.  Res  tan- 
dem definunt  per  vltimum  fui  efle, quando  datur 
inftans  vltimum, in  quo  eft  res,  poft  quod  imme- 
diate non  erir, Ac  fic  cxponitur;res  nunc  cft;Ac  im- 
mediate poft  hoc  non  erir.  Hoc  pa&o  definunt 
efle  res, qux  fine  contrarij  pugna  corrumpuntur, 
videlicet  fubftantix  fpirituales,  vt  Angelus,  fi 
Deus  illum  perderet.  Ac  fimilitcr  anima  rationa- 
lis,nec  non  Ac  in ftantia , Ac  indiuifibilia  qtixquQ 
hxc  namque  fuum  clfc  Ac  in  inftanti  iiinul  ha- 
bcnr,Ac  in  inftanti  fimul  perdunr. 

* Concedo  quantum  ad  hoc , quod  ficut  funditet  ,Acc. 

Nota  quAd  Ariftotclesinon  intendit  negare  om- 
nem mutationem  claudi  duobus  tei minis,  eo 
feilicer,  in  quo  definit , qui  eft  primum  nou  efle 
mutationis  , Ac  co,  a quo  incipit, qui  eft  vltimum 
non  cllc  mucaeionisifcd  quoniam  mutatum  efte  vo- 
catur rerminus  ance  quem  prxcefli;  aliquis  mo- 
tus,ideo  ille  terminus, quoiinirur  motus , appel- 
latur rc&c  mutatum  efte  , illevero  ii  quo  incipit 
motus,  non  dicitur  mutatum  ejfe : quia  ante  illum 
nonprxceflic  motus,  quia  quamuis  ante  illum 
non  fuerit  ntotus, neque  in  illo,  tamen  immedia- 
te poft  illum  futurus  eft  motus;  vult  ergo  Atifto- 
telcs  in  omni  mutatione  dari  vltimum  mutatum 
efte,[ioli  quod  nullum  aliud  fequatur  ; non  tamen 
dari  primum  mutatum  efte, tunc  quod  nullum  prx- 
ccflcrir. 

Ex  his  fcquirur  , aliter  fe  habere  pundlura  in 
linea , Ac  aliter  mutatum  efte , in  moru  ; punftum 
enim  nonncceflario  antecedit  lineam, ideo  datpr 
in  linea  primum  punctum  ; at  mutatum  efte 
ncccflariA 


384  Lib.V  I.  Phy  ficorum 


neceflario  prxcedit  motus  , & ob  id  motus  non 
poteft  incipereantc  mut«tumefe:T\ccefocxi\m  eft 
vt  antecedat  motus,  quia  mutatumefe  mutationis 
eft  linis. 

Secundo  , fequitur  quod  omnes  hx  propofi- 
tioncs  fintverx  in  Phylica  , Se  pertrite  : Ante 
auodlibtt  moueri  procedit  mutuum  tjfe.  sinte  quod  li- 
bet mutatum  e ffepracedit  moturi. 

1 1.  Tertii,  fequitur  quod  \f\c  mutatum ejfet  fi  con- 
feratur ad  aiia  mutat*  tjft , qux  prxceflerum  in 
motu  , dicitur  vltimum  ; fi  vcr&  conlideretur  fe- 
cundum tempus  fcquens  poft  finem  motus,  e(l  & 
dicitur  primum  mutatum  tjft,  ita  vt  fenfus  fit , in 
hoc  infianti , quod  eft  primum  omnium  fcquen- 
tium  , motus  dicitur  fa&us.  Quarto  , fequitur 
principium,  Se  fine  motus  cfle  cxmnleca  motui: 
non  autem  intrinfeca  , illud  enim  mutatum  tjft 
quod  in  fine  motus  datur, rxtrinfccum  eft  motui, 
quia  runc  iam  non  eft  motus;  & vocatur  primum 
non  e (Te  morus, ficut  inftans  inceptionis  vocatur 
viti mum  non  c(Tc  motus. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Text.f  I.  Voniam  autem  t omne, quod  mutatur, in  tempore 

K^mutatur.  Hoc  cft  quartum  capitulum  huius 
tradlarus  , in  quo  Philofophus  determinat  de 
mutato  tffe  in  comparatione  ad  motuni:8t  diuidi- 
fur  in  fex  partes , fecundum  qu6d  ponit  fex  con- 
clufioncs.  Secunda  ibi : Hoc  autem  oflen fi. Tctiiz 
ibi : Non  filum.  Qaarra  ibi : Manifrftum  efi  igitur. 
Quinta  ibi  : Similiter  autem  & in  eo.  Sexta  ibi: 
Quate  in  quacunque fit. Pro  prima  conclufione  prq- 
mittit  vnam  fuppofitionem  , quid  cum  omne 
quod  mutatur,  in  tempore  mutatur,  aliquod  po- 
teft  dici  mutari  in  tempore  dupliciter:vno  modo 
Mutan  iu  aliqujj  dicitur  mutari  in  aliquo  tempore  primi, 

ttmperr  <*/,-  r j*  . 1 . . * r ... 

juiJ  diettur  ‘c,*,ccl  *luod  mutatur  in  qualibet  parte  illius 
iuflitittr.  temporis.  Alio  modo  non  primo  , fcilicer  quod 
mutatur  in  paric-illius  tcmporis;vt  Icilio  dicitur 
fieri  in  illa  die  , eo  quid  fit  in  patte  huius  diei. 
Nunc  ponitur  ifta  concludo  prima : omne  quod 
monetur  in  aliquo  tempore  primi  , muratur  in 
qualibet  parte  illius  temporis.  Probatur  ex  defi- 
nitione illius,  quod  eft  moueri  in  aliquo  tempore 
Text.  js.  primo.  Secundo  probatur, 1 Se  fit  tempus  in  quo 
aliquid  mouetur  primo , A,B,C , quod  diuidatur 
fecundum  B,  ita  quod  partes  temporis,  in  quo  fit 
motuslinr  A.B.Se  B.C,umc  mobile  quod  mone- 
tur, vel  mouetur  in  viraque  parte  temporis  A,Bt 
C,  vel  in  altera  tantum  , vel  in  neutra.  Si  in  vtra- 
que, habetur  ppopolitum:fi  in  neutra, hoc  cft  fal- 
fum,  quia  tunc  non  moueretur  in  A,B,Ct  ex  quo 
in  nulla  parte  eius  moueretur:fi  in  altera  tantum; 
tunc  mobile  moueretur  in  illo  tempore  non  pri- 
mi quod  eft  contra  pofirum. 

1 1.  Hoc  autem  $ ofitnfi.  Hic  ponit  fecundam  con- 

Texx.jj.  clulionem.quam  probat  tripliciter.  Secunda  ibi: 
simplius  autem.  Tertia  ibi : / Impiius  autem  fi  id. 
Concludo  cft  ifta  : Omne  quod  mutatur  in  ali- 
quo tempore  ptirni , neccfle  cft  ipfum  c(Tc  mo- 
tum prius.Ptobatur  dc,fit  vtf  mobile, quod  morie- 
tur in  tempore  B,C,  pt  imo  per  magnitudinem  D. 
EiSe  dt  B mobile,  quod  moucatur  xqtie  velociter 
in  medierare  illius  temporis, & incipiant  duo  ifta 
mobilia  moueri  in  eodem  inflanti ; illo  pofiro, 
probatur  ifta  concludo  fecunda , fcilicer  quod 
omnc.quod  mouetur,  neccfle  cft  motum  cfle  pri- 
mo ad  iftum  imelle&um,  quid  omne,  quod  mo- 
uctut  in  aliquo  tempore  primi , nccefle  cft  mo- 


tum efte  prius, quim  illud  tempus  fit  tranfadtjm, 
quia  in  quocumque*  tempore  mouetur  B , mo- 
uetur etiam  A , cum  xqtte  velociter  moueantur. 

Se  incipiant  in  eodem  inflanti , fed  B cft  motum 
priis  quam  tempus  B,Ct  fit  tranfa&um ; vt  patet 
ex  cafu ; igitur  A eft  motum  otitis  quam  tempus, 

B,C, in  quo  mouetur  primi, ut  tranfa£lum,&:  ha- 
betur propofitum. 

Amplius  4 autem.  Secunda  ratio , fit  tcmpus.fn  Tot.j* 
b quo  mobile  mouetur  y^,C;tunc  in  inflanti  me- 
dio illius  temporis  quxro  vtriim  mobile  moue- 
tur,vel  iam  motum  efl:non  mouetur, quia  in  in- 
ftanti  non  poreft  fieri  motus : igitur  iam  motum 
eft ; &r  per  confcquens  priufquam  tempus, in  quo 
mouetur  primi  , fit  tranfa&um,  ipfum  eft  mo- 
tum. 

Amplius  f autem  fi  id.  Tertia  ratio  , quia  illud,  Tcxt.sj. 
quod  conrinnc  mouetur  in  aliquo  tempore  pri- 
mi , Se  in  nullo  inflanti  illius  temporis  definit 
moueri ; tunc  vel  in  quolibet  inflanti  illius  (em- 
poris mutarur,vcl  mutarum  cll ; fed  impoflibile 
cft  , quod  mutetur  in  inftanti , vr  probatum  fuit 
pnis : igitur  in  quolibet  inftanti  muratum  cft,8c 
cum  qnodlibet  inftans  fit  prius, qu&m  illud  tem- 
pus fit  iranladlum  , fcqutrur  quod  prius quim  il- 
lud inflans  (it  tranfadhun,  in  quo  aliquid  moue- 
tur primo, ipfum  mutatum  eft,&  habetur  propo- 
fitum. 

Non  folitm  6 autem  id.  Hic  ponit  tertiam  con-  i j. 
clunonem  , quam  probat  primi  de  motu  locali.  Textj#. 
Secundi ,dc  generatione, Se  corruptione, & alte- 
racione.ibi : Eadem  enim  demon  fbatio  eft . Primum 
probat  dupliciter.  Secundi  ibi : Amplius  autem. 

Tertia  concludo  cft  ifta : Non  folum  omne  quod 
mutatur  prius  eft  mutatum , fed  neccfle  eft  etiam 
omne  mntarum  prius  tnucari , ira  vr  non  folum 
mutarum  fit  , fed  in  mutari.  Probatur,  fuppo- 
nendo  quid  omne  , quod  mouetur  de  aliquo 
termino  in  aliquem  terminum  , mouetur  111  tem- 
pore. Ptobaiur  fuppofitio:  quia  fi  fiat  mutatio 
de  A in  A. tunc  in  eodem  inftanti  non  poteft  cfle 
in  A,  St  sn  B,  vt  oftenfum  eft  prius : igitur  opor- 
tet , quid  in  aliquo  inftanti  fit  in  A Si  in  alio  in 
B : vel  igitur  illa  inflantia  funt  immediata  , vel 
mediata:  nbn  immediata, quia  tunc  tempus  com- 
ponctctur  ex  inflantibus  : fi  mediata , tunc  inter 
ipfa  cadit  tempus  medium,  & per  confcqueos 
mutatio  fadade  A in  /Uiebat  in  tcmporc.Tunc 
iflo  fuppofito  , probatur  condufio  ; quia  7 cum  Totj?. 
omnis c mutatio  fiat  in  tempore, & omne  tempus 
fit  diuifibile  in  partem  priorem , & poiteriorem, 
fequitur  quid  omnis  mutatio  eft  dnulibiiis  in 
partein  priorem.  Se  pofleriorem : igitur  fi  in  ali- 
quo tempore  aliquid  mutarum  cll  per  conti- 
nuum morum,  prifrs  monebatur  in  medietate  il- 
lius temporis, & prius  in  medietate  mcdictitis;& 
fic  in  infinitum  ; Se  per  confcquens  omne  mura- 
tum prxcedit  mutari. 

Amplius  8 autem.  Secunda  ratio  eft, fit  magni-  M- 

tudo  , in  qua  pertranfitur  in  aliquo  tempore  Texet* 
primo  C ,D ; tunc  vel  C,D,  fune  indiuifibilia 
fibi  inuiccm  coninn&a  , vel  inter  ipfaeft  me- 
dium : fi  fibi  inuicem  coniun&§  ; tunc  magnitu- 
do eflet  compofira  ex  indiuifibilibus  , quod  eft 
impoflibile , vt  probatum  fuit  prius  ; fi  intet 
ipfa  cft  medium ; tunc  fequitur  quod  magnitu- 
do C,D , eft  in  infinitum  diuifibilis : igitur  fi  ali- 
quid ell  mutaram  fuper  magnitudinem  C,D, 
prius  mouebatur  fuper  eius  medietatem,  & prids 
fupra  medietatem  medietatis,  quim  fuper  totam 
magnitu 


Quaeftio  VIII. 


f mnuJofit 

fafr- 


magnitudinem, Ac  fic  inKnfinitomtigitnt  ame  om- 
ne mututum  tffe  fupcriftam  magnitudinem  ptiils 
ctat  habetur  propofuum. 

Eadem  9 enim  demonllratio.  Htc  piobat  dictam 
conclufionem  in  aliis  motibus  a motu  locali,  di- 
cens,quod  in  d aliis  mutationibus , vt  in  gencta- 
tionc,  8 c corruptione  , Ac  in  mutatione  itreon- 
ttariis , vt  in  altcrationc , per  eandem  rationem 
probabitur  , quid  omne  mutatum  pixcedit  mu- 
GrwMir*  tari.  Sed  dubitatur  primo  , qualiter  generatio  fit 
fuccctiiua  , ex  quo  forma  fecundum  quam  cft  gc- 
neratio  ,non  habeat  partes  gtaduales.  Secundo 
dubitatur  de  hoc,  quod  dicit , fecundum  eontta- 
di&ioncm  omne  mutatum  prxcedic  mutari»  quod 
cft  falfum , quia  fubitb  fit  mutatio  de  vno  con- 
tradictorio in  reliquum  ; aliter  enim  inter  con- 
tradictoria edet  dare  medium.  R.cfpondcrur  ad 
primum,  quid  in  generatione  formx  fubftamia- 
fis  non  cft  fucceflio  fecundum  gradus  forma: , fed 
folim  fecundum  partes  quantitatiuas  fubieCti: 
quia  prius  in  vna  parte  fubieCti  introducitur  for- 
ma,quam  in  alia.  Ad  fecundum  refpondctur,quod 
per  mutationem  de  contradictorio  in  contra- 
dictorium intelligit  mutationem  de  pura  priua- 
tionc  formx  ad  effe  completum  fotmx  fecun- 
dum totum  fubieCtum : modi  inter  ifta  duo  bene 
cft  medium,  fcilicctrj/r  formx  fecundum  partem 
fubieCti. 

Quire  nertjft  eft  id  quod  mutatum  r/ ?.  Infert  co- 
rollarium , quid  omne  mutatum  ejji  prxee dit  mu- 
tari, ge  omne  mutari  prxccdit  mutarum  effe.  Et  cau- 
fa  huius  eft : quia  nullum  indiuilibile  eft  imme- 
diatum aiten  indiuifibili ; fed  quodlibct  conti- 
nuum eft  diuifibile.in  femper  diuifibiiia. 

Mamfeftum  i o igitur.  Quarta  conclufio  eft, 
quid  omne  quod  faCtum  cft , nccclfe  eft  fieri 
prius, & omne  quod  cft  in  j ?rri,ncccflc  cft  faCtum 
fuilfe.fcilicct  fecundum  partem.  Probatur : quia 
* omne  quod  fit, mutatur  , Ac  omne  quod  faCkum 
cft , mutatum  e jl ■»  fed  omne  mutatum  tjft  prxccdit 
mutari , & omne  mutari  prxccdit  mutatum  effe  , ve 
probarum  cft : igitur  omne  faCtum  prxccdit  Jieri, 
Ac  omne  fieri  prxccdit  fattum  effit. 

Similiter  autem  e-  in  e e.  Quinta  conclufio  eft, 
omne  quod  corrutr.pitureft  priis  corruptum , Ac 
omne  corruptum  cft  prius  corrumpi.  Probatur, 
quia  tam  corrumpi , quam  corruptum  effe  cft  diuifi- 
bilc  in  infinitum ; & ideo  fient  nihil  fit  nifi  prius 
faCtum  fuerit , nec  aliquid  faCtuin  fuit  nifi  prius 
fiat : ira  nihil  corrumpitur , nifi  prius  corruptum 
eft.ncc  aliquod  corruptum  cft, nifi  prius  corrum- 
patur. 

Quare  ia  quorumque  /it.  Sexta  ccnclufio:In  nullo 
motu  cft  dare  primum  mutari , aut  primum  muta- 
tum tjft : quia  fi  fic,iam  eflet  aliquod  mutari, quod 
non  prxccdcrcr  mutatum  effe : vel  aliquod  muta- 
tum effe  quod  non  prxcedcrct  mutari  i quod  cft 
conrra  prius  pofira. 


entia  in  a£ku)  ita  & mutata  efft  continuantia  mo-  mutatu  ejf' 

i ...  II. 


tum  funt  in  potentia  * quando  veri  mutatum  tjft 


in  fotiuti*. 


M- 

T«t.  <o. 


ANNO  TAT  IONES. 


* 


l6.  1 TN quocumque  tempore  monetur  B »&c.  Nota 

iquod  quemadmodum  in  linea  confideran- 
rurpun&a , ita  Ac  in  moru  funt  mutata  effe  indiui- 
fibilia ; atque  adeo  firuc  in  linea  pun&a  conti- 
nuantia non  funt  acftu  , fed  potentii  ; quando 
tamen  linea  atftu  diuidirur , punitum  renninari- 
uum  eft  a&u : quia  terminat  diuifionem  ; ( ficu t 
partes  quando  funt  adtu  continux  , funr  entia 
in  potentia  ; quando  veri  fiinr  a&u  Jiuifx  , funt 
Scoti  aper.  Tora.  /J. 


aftu  terminat  motum  , tunc  cft  in  attu.  Dc- 
monfteatio  «go  Artftotclis  cft  , qubd  ficut  in 
linea  ame  quamlibet  panem  , cft  punftum  , ita 
Ac  in  motu  ante  quamlibet  partem  motus  cft  mu- 
l.uumeffe  : fed  quia  mutat umejfe  cuidcntiuS  appa- 
ret, quando  attu  terminat,  Ac  rumpit  motum, de- 
roonllrationem  format  in  duobus  mobilibus  ,vt 
in  littera  patet. 

**  Sit  tempus  in  quo  mobile  mouetur , Ace.  Nota 
qubd  Ariftoteles  ex  hac  ratione  colligit , qubd, 
cum  omne  tempus  quantumcumquc  minimum, 
fit  diuifibilc , Ac  inter  duo  nunc  femper  mediat 
tempus  , Ac  cuilibet  nunc  corrcfponder  in  mo- 
tu , mutatum  effe  •»  atque  adeo  inter  quxeum- 
que  mutata  effe , mediat  motus  j fcquitur  qubd 
veluti  ante  quamlibet  particulam  temporis  ptx* 
cefteruiit  infinita  nunc;  ira  ante  quamlibet  par- 
ticulam motus  ptcccllerunc  infinita  mutata  effir,Sc 
per  confcqucns  quicquid  motictur,infinicies  fuic 
mutarum. 

e Quia , cum  omnu  mutatio  fiat  in  tempore.  Nota 
quid  Ariftoteles  non  accipit  hic  mutatum  effe  vt 
ha&enus.pro  termino  motus,  qui  cft  in  inftawi; 
fed  pro  eo  quod  cft  mutari : Se  loquitur  de  motu 
proprie, vt  diftinguitur  & mutatione.  Nam  gene- 
ratio , qux  . verbi  gratia , cft  mutatio  de  non  effis 
ligni  ad  efft  ignis  , It  accipiatur  pro  inceptione, 
ipfa  non  fit  in  tempore : quoniam  , vt  videbimus 
lib. 8.  generatio  fir  per  primum  effit , Si  quia  non 
datur  vltimum  ligni  : vnde  generatur  ignis, 
nullum  cft  medium  tempus  inter  vltimum  effe 
ligni , & primum  effe  ignis , fed  idem  inftaus, 
quod  eft  primum  effit  ignis, cft  primum  non  effe 
priuationis  ignis,  puta  ligni.  Si  autem  accipiatur 
generatio  pro  toto  moru  alrerationis  prxcedcn- 
tein  ligno  , qui  terminatur  ad  effe  ignis»  ille  fir 
quoque  in  tempore. 

d In  altu  rnnt.it  ionibur  vt  in  generatione, Scc.  No- 
ra quod  ex  duabus  Jcmonftrationibus , quas  fe- 
cerat Ariftoreles,priorcm,  qux  ex  diuifionc rem- 
poris  procedit , dicit  habere  locum  in  altcratio- 
ne , & generatione , Se  corruptione  : nam  altera 
qux  ex  diuifionc  fparij  fumebatur  , in  folo  motu 
locali  verum  habet,  Ac  applicari  etiam  poteft  mo- 
tui augmenti, Ac  dccrementi.Vt  enim  ante  quod- 
libcr  punitum  fpatij  , in  quod  mobile  muratum 
eft  , prxccffic  fpacmin , per  quod  mutabatur , Se 
ante  quamlibet  parrem  Iparij  prxeeiferat  pun- 
itum , in  quo  fuerat  mutatum  , ita  & in  aug- 
mento quantitatis  anre  quemlibet  terminum, Ac 
punitum  acquirebatur  quantitas ; Ac  ante  quod- 
libct  acquiri  pixccflit  terminus.ad  quem  res  aug- 
mentata  eft. 

In  intenfione  autem  qualitaris  ,non  eft  adeo 
parens  quomodo  ex  parre  rei  acquifirx  anre 
quodlibct  mutatum  effi  (it  moueri  ,Si  ante  quodli- 
bct moneri , mutatum  effe : & idedcuidcnrius  iudi- 
carur  er  parte  temporis  : omnis  enim  intenlio, 

Ac  xernUUo  Iit  in  tempore » S:  ame  qoamlibcr  par- 
tem remporisprxccflir  inftans,inquo  res  cft  mu- 
rata , Ac  ante  quodlibct  inflans  prxccfllc  tempus, 
in  quo  mouebatur;  generatio  verd  Ac  corruptio, 
licet  accepta  pro  inccprione , Ac  delitione  fub- 
ftanrix.non  fiant  in  tempore, ramen , fi  accipian- 
tur pro  motu  alrerationis.qui  terminarur  ad  defi- 
rionem,  verbi  gratia,  aqux.  Ac  inccptionemactis, 
in  tempore  fiunr,vt  fxpiiis alibi  dicit  Scoriis  : vel 
ficut  dicit  hic , in  generatione  non  cft  fucceflio 
K k fecundum 


1 


'7- 


i8. 


386 


fecundam  gradus  formx , fed  folum  fecundum 
parces  quanritatiuas  fubic&t. 
e Omne <juoll fit  mutatur, Occ.  Nota,  quid  alia  eft 
con/ideratio  fubftantiz  in  homogcncis , & alia 
mUtmudl  /•  *n  beccro^jcneis.  In  homogeoei*  namque,  cuius 
Partcs  fune  ciufdem  rationis , id  quod  generatur 
& 4/1»  u tempore  , quo  forma  extenditur  per  materiam, 
brU'ȣ,nm  fecundum  eandem  rationem  generatum  cft  (e- 
*• rfunMur . cunj,j|n  partem ; vr  cim  forma  ignis  extenditur 
per  maceriam  ligni,  ante  quemlibet  ignem  geni- 
tum generabatur  ignis, & ante  quodlibct^raerxr* 
erat  ignis  aliquis  genitusifed  in  heterogeneis,  rr, 
vetbi  gratii,  in  animali , non  fetnper  id  quod  ge- 
neratur prxceflit  fecundum  eandem  rationem, 
fed  fecundum  partem  altetius  rationis;  vr  quan- 
do in  animali  animantur  pedes  , prius  fuit  ani- 
matum cerebrum , Sc  ante  cerebrum  fuit  anima- 
tum cor ; de  hoc  cft  quod  infinuat  exemplo  do- 
mus , cuius  fundamentum  prxiacitur  parietibus. 
At  vero  quia  minimum  vtriufque  fubftantiz  pro- 
ducitur in  inftami , ante  illud  mutatum  effit  non 
prxcedir  moucri  fecundum  eandem  formam, 
fcilicet  fubftnntialcm  ; fed  prxcedir  alteratio, 
quia  prior  corrumpebatur  fundantia,  quz  qui- 
dem alteratio  quodammodi  continuatur  cum 
generatione;  atque  ita  verum  eft  quodammodi 
fcmper.quid  omnequod  fadum  cft.prius  aut  fe- 
cundum partem,  aut  fecundum  alterationem  fie- 
bac;&  onine  quod  fic  partirn  fa&um  erar : de  pa- 
riter in  corruptione , omne  quod  corruptum  cft, 
corrumpebatur , & omne  quod  corrumpitur  par- 
tim  corruptum  erat : etenim  alteratio  ipfaquz 
terminatur  non  folum  ad  qualitatem , fed  etiam 
ad  defitionem  vuiusfubftantix,  & generationem 
alterius, vocatur  non  folum  alteratio , fed  6c  cor- 
ruptio,degeneratio. 


Qj/  JE  S T I O IX. 

ytritm  omne  quod  monetur  poffit  velocius, 
tardius  moucri. 

Atiftot.iir  cnp.i.ttxt.t  1.  Auerroct.Thcmiftius, Simplicius 
>hJtm  Albntas  tmft.t.  D.Thom.lrtf.i.  Vidcau- 
thotes  citatos /o  ff.  4 .cr\. 

i R c v J T v r primi  quod  non  omne 
! quodmouctur  poflit  mouen  velocius; 
j quia  artum  mouctur,  de  tamen  non  po- 
teft tnoueri  vclocius:crgo,&c. Prima  pats  antece- 
dentis patet  ad  experientiam  : & fecunda  pats 
probatur;  quia  nullum  inuariabilc  motum  a mo- 
tore immobili  poteft  moucri  velocius  ; fed  coe- 
lum  cft  inuatiabile , de  mouctur  'i  motore  im- 
mobili : ergo  , &c.  Maior,  paret  , quia  maior 
velocitas  non  poteft  proucnire  nili  vel  ex  dimi- 
mitione  rcfiftciuiz,  vel  auginencatione  potentix 
motoris  :de  quocumque  modo  detur, eft  variabi- 
litas.de  mutatio.  Minor  probatur  pro  ptima  par- 
te in  1 Corii,  tm.to.  & i xo.  de  pro  fecunda  8.  />#- 
i ut, texe.}  4.  & inde.  & x.  Metapb.  ttxt .3  f.  &intle. 
Confirmatur  antecedens,  quia  fi  coelum  pollet 
moucri  velocius , fcqucrctur , quod  centum  anni 
dutatent  prxeise  tantum  , quantum  nunc  durat 
vnus  dies  ; de  confcquens  videtur  impofiibilc. 
Confequeniia  probatur, quia  fi  in  eadem  propor- 
tione motus  cttli  velocitatetur  , in  qua  centum 
anni  fe  habent  ad  vnam  diem ; tunc  tantum  du- 
rarent ptxcisc  centum  anni , quantum  nunc  du- 


Lib.  V I.  Phyficorum 


rar  vna  dies.  Tertii  fequctctwr.  quid  aliqua  po- 
tentia toto  tempore  xternoelfct  fruftra;  confe- 
queus  eft  falfum ; quia  natura  nihil  facit  fruftra, 
vr  patet  }.de  jinim*jext.4$.&  1 . Cali,  ttxt.  j x.  & 
x.Cceliyjo.cr  /^.Confequentia  probatur;quiapo- 
rentia  a qua  ccclum  poteft  moucri  vclocius»nun- 
quatn  reducetur  ad  a&um.  Quarti , fcqucrctur, 
quid  cccJurn  de  fa&o  moueretur  velocius,  quin» 
moucatur  ; confequcns  implicat  contradidio- 
nem.Confequentia  probatur, quia  motus  cali  cft 
xternus , modi  in  xternis  non  differunt  tfe , de 

pofe. 

Secundo,  arguirur  ad  principaje;fi  omni  motu 
dato  contingeret  dare  velociorem  , fequerctur 
quid  fpatium  infinitum  perrranfirctur  in  tempo- 
re finito, vel  faltem  pollet  perrranfiti;  confequeos 
cft  impofiibilc , vr  paret  in  ifto  6.text.6j,  Confe- 
quentia  probatur;  quia  fi  in  prima  medietate  ho- 
rx  aliquod  mobile  moucatur  aliqui  velocitate, 
runerxquo  ifte  motus  poteft  velocitari,  quan- 
tumlibet  ponatur.quod  in  fecunda  parte  propor- 
tionali horx  moucatur  in  duplo  velocius,  quim 
in  prima;de  in  rertia.in  duplo  velocius , quam  in 
fecunda,  de  fic  in  infinitum:tunc  in  qualibet  par- 
te proportionali  horx  pertranfitum  erat  tantum, 
quantum  erat  pertranfitum  in  prima  parte;vt  po- 
reft  faciliter  demonftrari : igitur  pertranfitum  in 
tora  illa  hora  clfct  compofitum  cx  infinitis  xqu> 
libus.-de  per  confequcns  clfer  infinitum,  de  tamen 
hora  eft  finica.igitur  in  tempore  finito  pertranfi- 
rur  fpatium  infinitum. 

Tertii,  fequerctur  quod  nulla  potentia  adiua 
efTet  terminata  ad  maximum,nec  aliqua  reliften- 
tia  ad  minimum  ; confequcns  eft  falfum , vt  pa- 
ter, 1. Caeli,  rexr. 6}. & inde.  Confequcntia  proba- 
tur;quia  motus  vclocitarur  per  augmentationcra 
potcnnx  de  per  dimimitionem  rcfiftcntix  ; mo- 
di fi  pojcft  velocitari  in  infiniruin  per  aug- 
mentum pqtcntix  , runc  porenria  non  cft  ter- 
minata per  maximum. Si  per  diminutionem  refi- 
ftentix  , runcrefiftcntia  non  efiec  terminata  ad 
minimum. 

Quarti  , fi  aliquid  moueretur  motu  velocifli- 
mo,  non  omne  quod  mouctur  poteft  moucri  ve- 
lucius;  fedaliquid  mouetur  veloci flimc:crgo,ficc. 
Maior  patet , quia  aliter  clfct  dare  motum  ve- 
lociorem velocifiimo  : de  minor  patet  4.  hmmt 
t*xt.  1 5 ; . vbi  ponitur , quid  calura  mouctur  ve- 
loci (fime. 

Deinde  arguitur,  quid  non  omni  motu  dato 
poteft  dari  tardior , quia  runc  fequeretur  quid 
potentia  non  eflet  terminata  ad  minimum  , nec 
rcfiftcntia  ad  maximum : confequcns  cft  falfum, 
vt  pater  primo  tali \text.6j.  Confequcntia  proba- 
tur, quia  motus  non  retardatur,  nili  per  augmen- 
tum rcfiftcntix, vel  diminutionem  potentix. 

Secundi, aliquod  mouetut  infiniti  velocitate; 
igitur  non  omni  motu  dato  poteft  dari  tardior. 
Confequcntia  tenet , quia  aliter  infinito  polfct 
elfc  aliquod  maius.  Antecedens  probatur : polito 
quid  aliqua  linea  non  moueatnr  circularitcr  cir- 
ca fuum  extremum ; tunc  pundlus  terminans  fe- 
cundam medietatem  mouetur  tardius, quam  pun- 
dhis  rciminans  primam  medietatem.  Item  termi- 
nans medietatem  medietatis  mouetur  tardius  in 
duplo , qium  terminans  primam  mcdictarctn ; & 
fic  in  infinitum: igitur  aliquis  pundus  mouetur 
infiniti  velocitate. 

Tettii, fcqucrctur  quid  fupra  fpatium  finitum 
pollet  fieri  motus  tempore  infinito : confequcns 

eft 


Quseftio  IX. 


1*7 


eft  falfam  , vt  patet  ini/l o fexto  , text.6i . & 6x. 
Confcqucntia  probatur , quia  fi  aliquod  mobile 
pcwanfeat  pedem  in  vna  die  , deinde  retaidctut 
motus  in  duplo, tunc  in  duobus  diebus  pettranfi- 
• bit  medietatem  pedis : iterum  retatdetur  in  du- 
plo, non  pettranfibit  nili  medietatem  medieta- 
tis i & fic  in  infinitum  : igitur  tempore  infinito 
mouebttur  ,&  tamen  non  pcrttanlibit  nili  (pa- 
rium vnius  pedis. 

Quarto, capiatur  vna  virga  flexibilis, fnpet  cu- 
ius vno  extremo  ponat  pondus  minimum , quod 
illa  virga  non  poteft  fuftinere  *,  tunc  arguitur  fic: 
ifla  virga  deprimitur  infiniti  caedit  atcttgitur  im- 
poflibilc cft, quod  aliquid  tatdius  moueatur : ali- 
ter enim  cfTet  dare  tarditatem  maiorem  maxima. 
Antecedens  probatur , quiati  aliquid  poteft  mo- 
uexi  tatdius  ; vel  hoceflct  i pondere  maiori , vel 
minori  .vel  ab  xquali : non  i maiori  ,quia  ab  illo 
velocius  deprimeretur  virga  : nec  a minori,  quia 
minorem  fufficcrct  virga  fuftinerc  , vt  patet  per 
definitionem  ponderis  minimi  quod  non  poteft; 
quia  ab  xquali  pondere  xqualiter  deprimeretur. 

Quintd  poteft  argui : quia  ctrlum  non  poteft 
tardibs  moueri  per  eafdem  rationes  , quibus 
probabatur  , quod  coelum  non  poreft  velocius 
moueri. 

\.  Oppofitum  arguitur  per  Ariftotelem  6.  hui  ut, 
rw.ii.C7  iWe.qui  hoc  fupponic.qu&d  omni  mo- 
tu dato, contingit  dare  velociorem  , & erum  tar- 
diorem. Secundo  probatur  ratione  : • quia  omni 
medio  dato  poteft  dari  medium  fubtilius  fecun- 
dum quamcumque  proportionem  ; & etiam  me- 
dium denfius : igitur  omni  motu  dato  poteft  dari 
motus  velocior,  & etiam  tardior.  Coufequcncia 
tcnerquiaad  fubtiliationem  medij  fequitur  pio- 
portionalitcraugmentario  velocitatis,  & ad  eius 
condeufationcm  Icquitur  proportionalitcr  mo- 
tus retardatio, faltem  in  grauibus  , & lenibus , vt 
paruit  per  Ariftotelem  in  ^.buimjext.y  i . & ante- 
cedens apparet  in  illo  fexto. 

Notandum,  qu6d  tenendo  opinionem  Arifto- 
telis  difficile  cft  fatuare  di&am  fuppofitionern 
efTcveram.de  qiiaficqiixftio:quia  fecundum  opi- 
nionem fuam  ipfa  cft  impoffibiiis  ; vt  probant 
plures  rationes  ante  oppofitum.  Secundo,  cft  ea- 
dem difficultas  de  quadam  ratione , quam  facit 
Ariftoteles  4 huiut,  rrxt. 7 1 . ad  probandum  qu6d 
graue  fimplex  moueatur  fubitd : pro  qua  ratione 
fupponebat , qudd  omni  medio  dato  poteft  dari 
medium  fubtilius  fecundum  quantamcumquc 
proportionem  : & tamen  hoc  cft  impoflibile  fc- 
eundum  Ariftotelem , quia  igni  puro,  vel  etiam 
ctrlo.impoflibile  cft  dari  corpus  fubtilius.  Ter- 
tio , eft  idem  iudicium  de  ratione  quam  facit 
7. hui iu,  text.i.  ad  probandum  ,qudd  omne  quod 
. mouctur.moucrur  ab  alio , quia  omne  quod  mo- 
uerur.quicfcir  ad  quietem  alceriastmodd  hoc  cft 
impoflibilc  , quia  impoflibile  eft  fecundum  Ari- 
ftotcletn  ctrlumquiefcccetigitur  ipfum  no  poreft 
quiefeere  ad  quietem  alterius.  Quartd.cft  eadem 
difficultas  de  ratione , perquam  probat  Aiirtorc- 
lcs  %Jwmjtxt.)4.  quod  in  moucntibus,  & motis 
non  eft  proceflus  in  infinirum ; quia  in  illa  ratio- 
nefupponir,  qudd  ex  omnibus  mobilibus  conti- 
guis fiat  vnum  continuum  ; fed  hoc  fecundum 
Ariftotelem  cft  impoffibile:  quia  impoflibilc  cft, 
quod  fphxrx  cxleftes  ad  inuiccm  conlinuenrur: 
quia  iam  non  eflee  diuerfus  morus  ccrli,quod 
Ariftoteles  reputat  impoffibile, a. de  Generatione. 

Ad  omnes  iftas  difficultates  nititur  b Coin- 
Scoti  o2tr.  Tem.  //. 


mentator  refpondere  fic : qubd  licet  non  repu- 
gnet motui,  mobili,  & quieti  quantum  cft  ex  ra- 
tione generali  motus , mobilis  , & quietis , quin 
omne  mobile  moueatur  vclocihs  , & etiam  tar- 
dius : attamen  repugnat  mobilibus  ex  ratione 
fpeciali  talium  , vel  talium  mobilium  : modb 
quia  in  propofuo  infidimus  foltim  in  rationibus 
generalibus  motus  , & mobilis  : igitur  quod  cft 
impoffibile  fecundum  iftam  rationem  genera- 
lem , & etiam  quod  eft  poflibilc  , debet  reputa- 
ri impoflibilc  ,vel  poflibilc  : & ideo  motum  ve- 
locitari,&  retardati  quamumlibet  debet  repu- 
tari poflibilc  fimplicicer  in  propofito,ex  quo  cft 
poflibilc  per  rationes  generales  motus  & mobilis. 

Sed  contra  iftam  (olucionem  arguitur  : quia 
quodlibet  illorum  , de  quo  argutum  cft  , eft  fim- 
plicitcr  impoflibile : igitur  ex  nulla  tali  fuppo- 
fitione  poteft  prxdicati.  • Confcqnentia  tenet: 
quia  ad  impoflibile  fequitur  quodlibct  , quia 
quanta  euidentia  per  talem  rationem  probaretur 
aliquid  , tanti  euidentia  probaretur  fuum  oppo-  S 

fiium. 

Secundi), quia  ex  tali  fuppofiiioncpoflibili  fe- 
cundum rationes  generale*  morus , & mobilis*, 
impoflibilc  tamen  fccondiim  rationes  fpcciales 
mobilium,  poteft  inferri  (impliciter  impoflibile: 
igitur  nullum  tale  debet  fupponi  ad  aliquid  pro- 
bandum. Confcqucntia  nota  cft : & antecedens 
probatur  , quia  illa  cft  vera  ; aliquod  nobile  mone- 
tur, & :um  illa  capio  iftam  poflibilem  fecundum 
rationes  generales  mobilium  eo  modo  , quo  lo- 
quitur Commentator,  videlicet  :cmnc  mobile  quie- 
frit:  tunc  arguatur  fic  in  Difamis, nimirum. fwd- 

etum  mobile  monetur,  omne  mobile  quiefclt:igitur  quod- 
dum  quod  quitfeit  monetur.  Conclufio  cft  falfa: 
igitur  aliqua  prxmiflarum,&  non  maior.quia  il- 
la ponirur  clVc  vera  : igitur  minor  eft  (implicirer 
impoffibilit,  quocunque  modo, ex  quo  conclufio 
fequens  ex  illa  eft  (impliciter  impoifibilis  fecun- 
dum quamcunquc  rationem. 

Ex  quibus  patet , qudd  illx  probationes  Ari- 
ftotelis  de  quibus  ta&um  cft  , non  valenr  ; mfi 
ili  quantum  illx  fuppofitiones  funt  poflibiles, 
quas  tamen  Ariftoteles  reputat  impollibilcs  fe- 
cundum potentias  naturales.  . 

Ideo  ad  videndum  qualiter  fuppofitio  de  qua  6. 
fit  quxftio , eft  pudibilis,  8c  qualiter  fic  vera , & Aiatmeteli 
qualiter  non  ponuntur  conclufiones,  difeurren-  f ;“•**** 
do  per  diuerfa  genera  moruum:&  primo  de  motu  Af 
circulari,  fuppofiroquod  eius  velocitas  attenda- 
tur penes  arcus  deferiptos,  fic  non  penes  angulos  . 
circa  cenrrum. 

Prima  conclufio:  Quilibet  e pnn&us  alicuius 
fplixix  cxfeftis  prxrcrquam  vfrimx  , mourrur 
aliquando  velocius, fic  aliquando  tardius.  Proba- 
t ur.quia  in  qualibet  fphxra  prxrcr  vltimam.mo- 
ucrur  fuper  diuerfos  polos, & Caper  polos  mundi, 
fic  luper  polos  Zodiaci : igitur  quilibet  punilus 
alicuius  iphxrx  cxfeftis  prxrcr  vitimam , quan- 
doque appropinquat  ad  lineam  mediam  inter 
polos,&  quandoque  elongarur ; fed  quandocun- 
que  appropinquar  ad  illam  lineam,  mouerur  ve- 
locius , quam  p ficis  ; & quando  elongatur  ab  illa 
linea,  monetur  tardius  : ergo,  Scc.  Verum  cft  ra- 
men.qudd  hoc  non  obftantc  rorum  mobile  fem- 
per  mouerur  vniformircr. 

Secunda  conclufio  eft  Suppolito  quod  moror 
caeli,  Se  caelum  fiur  inuariibilia , vt  vjdcrur'Ari- 
ftoreles  innuere  S.buiwjext.$+,&-  (Sf  . impoflibile 
eft  qu6d  caelum  moueatur  velocius , quam  de 
K k a facio 


g88  Lib.VI. 

fallo  mouetur, vel  etiam  tardius.  Probatur;  quia 
nunquam  poteft  prouenirc  maior,  vel  minor  ve- 
locitas nin  ex  variatione  motoris. 

Tertia  conciufio;Suppofita  innariabilitatemo- 
torum,&  mobilium  c^lertium,dc  fallo  eft  aliquis 
punctus  vclocrfltmc  motus , quo  impofltbilc  cft 
aliquid  moueri  velocius.  Patet  de  quolibet  pun- 
Ilo  deferibente xquinoltialem  circulum,  quia 
quilibet  talis  punitus  dcfcnbic  lineam  maximam 
polfibilem  deferibi. 

y.  Sed  dubitatur  prirn^,  quia  aliquis  cft  motus 

circularis  infcnftbilis  propter  velocitatem, vt  pa- 
ter de  trocho  circumdu&o , qui  apparet  quiefee- 
re,&  tamen  morus  circulatis  arquino&falis  cft 
valde  feulibilis : igitur  videtur,  quddifte  motus 
trochi  cft  velocior  motu  xquino&ionahs.Sccun- 
do  dubitatur , quid  Iit  dicendum  , attendendo  ve- 
locitate penes  angulos  deferipros  circa  centrum. 

Ad  primum  rclpondetur,  qudd  dato  quod  ille 
motus  (it  infrnlibilis , attamen  in  valde  magna 
proportione ; Sc  quali  incomparabiliter  motus 
xqnino&ionalis  cft  velocior ; Sc  hoc  pro  tanto, 
quia  linea  xquino&ialis  cft  linea  maxima  poffi- 
bilis  cire,  nec  linea  trochi  adhuc  multoties  repli-, 
cata, cft  (ibi  comparabilis. 

Ad  fecundum  dico, quod  attendendo  velocita- 
tem motus  circularis  penes  angulos  deferiptos, 
nullus  pun&us* alicuius  fphxrx  moucrur  velo- 
cius, quam  alter , immd  quilibet  xque  velociter, 
quia  quilibet  in  xquali  tempore  deferibit  angu- 
lum xqualem  circa  centrum. 

• Quarta  conclufiotSuppofitoqudd  motor  cocli» 

& caelum  lint  variabilia;  ccrlum  poteft  moueri 
velocius, & etiam  tardius.  Probatur, quia  Ii  mo- 
tor ccrli  poteft  velle  velocius  niouere  caelum: 

Sc  ciun  caelum  non  rcfiftat  , immd  potius  in- 
clinetur ad  morum  , fequitur  quod  caelum  poteft 
moueri  qualibet  velocitate:&  d eodem  modo  ar- 
guitur de  tarditate. 

8.  Qatnia  concludo  :Dcfa&o,ccclum  eft  varia- 

bile , A'  etiam  motor  poteft  velle  mouere  ccrlum 
velocius, Sc  etiam  tardius, ficot  placet  (ibi,&  illud 
habemus  credere  ex  fide. 

Centum 4 nni  ‘rto  Equitur ,qudd  pollibilc  eflct.qu&d  cen- 

dtttATt ptjftfit  tum  anry  Jurarent  prxeise  tantum, quantum  mo- 
i Anium  m-  Jo  Jurat  vnus  dies:&  hxc  dc  motu  circulari. 
mi,  parum  pc  motu  autcm  fello  lit  prima  conclulio  ifta; 

Quolibet  motu  ic&o  dato  poteft  dari  velocior, & 
g*‘l,btr  m»  etiam  tatdior.  Probatur.fupponendo  qudd  quill- 
tm  r fl'  i«r*  bet  motus  rcllus  fir  a potentia  motoris  , concur- 
f,erj1  diri  remc  fef, dentia  mobilis  intrinfcca.Secundo  fup- 

vtUntr.  ponitur , quod  intentio  velocitatis  proucnit  ex 
intentione  potentix  motoris. vel  ex  diminutione 
rcftftentix,  manente  potentia,  vel  quandoque  ex 
vtraquc.His  fuppofitis, probatur  conclulio ; quia 
cniuflibet  motus  localis  redii  contingit  poten- 
tiam diminui,  & tcfiftcntiamaugmcntati  :igituc 

Se  motum  retardaci:&  c contra  contingit  poten- 
tiam augmentati,  Sc  tcfillcntiam  tninuirigitur  Sc 
motum  velocitati. 

Secunda  couclufiotSuppofitoquid  motus  cir- 
cularis, 8c  tellus  lini  comparabiles  in  velocitate; 
tunc  quocumque  motu  rcllo  dato  poteft  dari 
circularis  velocior , etiam  rat dior.Et  eodem  mo- 
do probatut  dc  generatione  , Sc  corruptione, 
de  augmenutione  , Sc  diminutione  ; quia 
quilibet  talis  motus  fuccclJious  fit  cum  redftcn- 
tia  , quam  contingit  diminui  , vel  potentiam 
augmentati : igitur  contingit  talem  moturo  ve- 
locitari. 


Phyficorum 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico , quod  carlam 
non  poccll  velocitati  per  agens  naturale  agens 
fecundum  confuctum  curfuro  :&  hoc  admido, 
negatur  minor  probationis.Ad  confirmationem, 
concedo  confcquens.  Ad  tertiam , negatur  con- 
fequentia:  tamen  Commentator  diceret,  quid 
non  eft  inconucniens  de  potentia  ad  indiuiduum. 

Ad  4.  confirmationem.negatur  confequentia.Ad 
probationem:in  xtemis  non  difterunt  efte,  & poft 
ft.Uico  qu6d  Ii  caelum  moueretur  vclocius,qtura 
nunc  moueatur,  ille  gtadus  velocitatis  non  elTct 
xrernus. 

Ad  fecundam  principalem,  concedo  poffibili-  5. 
tatem  confcqucntis  ad  imaginationem  demotu 
di(formi;&  dc  hoc  fiet  quxftio. 

Ad  tertiam, conccdo.vt  patuit  fuperprimo;fcd 
rlla  authoritas  intelligitur  1 quod  cft  date  maxi- 
mum numerum  in  integrum  , vt  in  ponderibus, 
vel  in  aliquo  tali, in  quod  poteft  potentia  alliua; 
fed  non  eft  verum  de  frallionibus. 

Ad  quartam,  concedo  minorem  ; quia  aliquid  Pudui  i,. 
moucrur  velocidime  dc  fallo , fcilicet  punlbis 
deferibens  xquino&ionalem  , ex  hoc  tamen 
non  fequitur,  quin  ipfopodit  aliquid  moueri 
velocius , faltem  per  potentiam  fupernaturalitct 
agentis. 

Ad  alias  rationes,  quibus  probarur  ,quod  non 
omni  motu  tardo  dato  poffit  dari  tardior.  Ad 
primam , concedo  quod  porentia  non  eft  termi- 
nata ad  minimum.  Ad  fecundam  , negatur  an- 
tecedens. Ad  probationem  ; moueatur  aliqna 
linea  circa  eius  extremum  , concedo,  &dico, 
quod  ifta  cft  concedenda  : infiniti  tarditate  ali- 
quid mouetur-,  Sc  tamen  I em  per  ifta  neganda  ell: 
aliquid  mouetur  infiniti  tarditate.  Ad  tertiam  , po- 
teft concedi  ad  imaginationem  de  motu  diflbr- 
mi.  Ad  quartam  de  virga,  concedo ; Sc  dico  qu6d 
illa  virga  drptimrretur  ab  illo  pondere  cbadiu- 
uante  proptiagrauirate;  Sc  virga  poreft  moueri 
tardius  ab  vno  alio  motore,cuiufmodi  edet  agens 
liberum, vel  aliud  tale.  Ad  quintam, dillum  cft  in 
quxftionc. 

ANNOTATIONES. 

a /^V  Mni  medio  dato  poteft  dari  medium  fubti - 10. 

y^/liue.  Nota  quod  in  motu  quatuor  funt  hmetufim 
confideranda , fcilicctid,  quod  mouetur , Sc  vir-  £“”'7*' 
tus  i qua,  & tempus  in  quo,  Sc  fpatium  per  quod 
mouetur.  Virtus  cft  id  quod  edicit  motum:  id 
quod  mouetur  cft  refillentia  ,qux  i virtute  mo- 
trice  fuperanda  eft:  nam  cft  regula  hic  fuppo- 
nenda , qudd  a proportione  xqualitatis , aut  mi- 
noris inxquahratis  nulla  fir  allio  , nempe  vbi  re- 
lidentia !itxqua,auc  maior , quam  vinus  agen- 
tis ; fedfolilm  vbi  proportio  ell  maioris  in*-, 
qualitatis  agentis  adpaffum.  Virtus  autem  tam 
alliua , quam  qux  ren  (lit , ede  poteft  aut  interne 
inhzrcns  mobili,  aut  cxtriufcceadiacCns:vtdum 
graue cadit, graoitasipfa eft  interna  virtus  mo- 
trix.&qux  illud  expellit  cft  cxttinfcca.Itcm, me- 
dium ipfum  per  quod  cadit,  feu  aqua  lit , feuacr, 
exrtinfeca  ell  refillentia ; virtus  prxterea  alliua 
ede  poterit, aut  fpiritualis,  aut  corporalis;  natu- 
ralis,aut  libera;  fatigabilis,  Sc  corruptibilis,  vt  m 
clcmemis,&  elemcnratis, atque  infatigabilis.  In 
hacqaxftibnc  promifcul  comprehendit  Scotos 
omnes  fpecies, tam  vinotis.quam  relidenti*. 

*•  Nititur  Commentator  rtftondereN idc/uprl  an- 
notationem ad  textum  tj. 

C Quiliht 


"5  • 


Qusftio  IX. 


589 


c Quilibet  punllm  tlUuiue  frh*r*  taleihe , &c. 

Nota  qubd  lolutio  huius  quxftionis , quantum 
•d  motum  circularem  , ftat  in  duabus  conclu- 
fionibus.  Prima  cft : Motus  primi  mobilis  cft 
velociffimus  , qui  potcft  c(Tc  per  naturam  cft 
namque  menfura  omnium  corporalium  mo- 
tuum , vt  libro  cfH.tr t a di&um  cft.  Secunda  con- 
clufio  , fi  diuinam  potentiam fpc&cs  , nullus  eft 
motus  aJco  velox, neque  e fle  potcft, quo  velocior 
cfle  non  poflit : quz  concluflo  noti  (lima  eft  iis» 
qui  norunt  non  e fle  poftibilem  motum  veloci- 
tatis infinitx,  nam  citra  illum , quocumque  dato 
cum  virtus  Dei  fit  infinita  , poteft  eadem  virtu- 
te citius  quidquam  moneri : nam  quocumque 
tempore  dato  , quo  res  aliqua  i certo  in  cerrum 
pundfcum  moueatur  , porcric  in  parte  illius  tem- 
poris i (quod  abfquc  fine  cft  diuiflbile)  per  idem 
Ipatium  moueri.  Addas  , qu&d  quicunquc  mag- 
nitudine cxlcftis  orbis  data,  poterit  Deus  maio- 
rem orbem  defuper  creare , qui  die  naturali  per- 
aget circulum  diurnum , qui  ratione  in  infini- 
tum fyncategoremacice  augeri  poterit  motus 
velocitas. 

k Et  e e dem  medo  urguiiur  de  ttrdittt».  Nota 
qu&d  loquendo  de  tarditate  motus  , funt  qui- 
dam fentientes  revera  cfle  in  otbe  czlefti.  Aiunt 
enim  aliquam  partem,  verbi  gratia,  primi  mo- 
bilis, aliqua  tarditate  moueri , quod  nemini  du- 
bium eft , poftquam  nulla  eft , qux  infinita  velo- 
citare  moueatur.  Et  qux  in  duplo  propinquior 
eft  polo,  in  duplo  mouctur  tardius : id  quod  pa- 
riter concedimus,  fuppofico  polum  eflcpun&um 
immotum  i quoniam  in  motu  vniformiter  dif- 
fotmi  incipienti  a non  gradu  ,qui  proportione 
pundum  quodque  propius  accedit  non  gradui, 
quam  alteium  tardius  mouctur:  at  veri  , cum 
«c colligunt,  hoc  pun&um  tarde  mouctur , Sc 
quod  in  duplo  eft  propinquius  polo,mouetur  du- 
plo tardius  , & quod  in  quadruplo  eft  propin- 
quius,in  quadruplo  mouctur  tardius, & fic  in  in- 
fiuitum : ergo  datur  pun&utn  tardidime  motum. 
Nonfolum  nulla  cft  confequentia,  verum  con- 
traria prorfus  infertur  inde  concluflo:  eo  enim 
quod  in  infinitum  procedit  illa  diuiflo,  aliquod 
pun&um  mouctur  tarde , & aliud  in  duplo  tar- 
dius , & aliud  in  quadruplo , &c.  fequitur  quod 
nullum  dabitur  tatdidimc  motum  , fleue  non 
dabitur  vltima  pars  proportionalis  mobilis  ver- 
sus polum.  Star  ergo  fencentia  Scoti , quod  de 
potentia  abfoluta , vc  non  datur  fumma  velocf- 
tas  motus, ita  neque  fumma  tarditas.  Immu  am- 
plius dicimus  de  tardicare  , qu6d  cum  a&u  nunc 
detur  pun&utn  vciociflimc  motum  per  naturam, 
vr  cftpumftus  deferibens  xquino&ionalcm  cir- 
culum, nullum  tamen  cft  a&u  rardiflime  motura 
versus  polum. 


»!• 

Text.fi. 


11. 

Tat.  «i. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

QVoniam  i tutem  omne  id.  Hoc  cft  quintum 
capitulum  huius  traditus, in  quo  Phiiofo- 
phus  determinat  de  finicare  & infinitate  motus: 
Sc  diuiditur  iu  noucm  partes , fecundum  quod 
ponit  nouem  conciuflones  ; partes  patebunt. 
Ircni,primd  prxmittit  concJofloncni.  Secundd 
probat  ibi : Quod  igitur.  Primo  prxmittit , quod 
omne  quod  mouctur , mouctur  in  tempore , Sc 
quod  in  maiori  tempore  pcrtranflrur  maior  mag- 
nitudo , fupple , xque  veloci  motu  ; tunc  ponit 
i.laro  conclufloncm  primam  capituli:Impo(EbiJe 
Scoti  oper.  Tom.  //. 


eft  magnitudinem  finitam  pertranfui  motu  vni-  MqpdtipiM 
formi  , tempote  infinito.  Et  exponit  concluflo- 
nem  fupponendo,  quod  non  fiat  reiteratio  fuper 
eandem  magnitudinem  , quia  flinfinities  fleret  imptfbilt 
reiteratio  \ tunc  edet  poflibile , qu6d  in  tempote 
infinito  perrranfiretur  magnitudo  finita.  Secun- 
db.cxpoiiitut  conclnfio, qu6d  mobile  non  deno- 
minatur moueri  in  aliquo  lempote,  ex  co , quid 
mouctur  in  parte  illius  iemporis:quia  fi  ficitunc 
mobile , quod  in  vna  die  perrranflrct  fpatium  fi-  i 

nitum  , in  tempore  infinito  pcrtranfilfct  fpatium 
finitum. 

Quod  igitur.  Hic  probat  conclufioncm  expoli- 
tam , quod  fi  magnitudo  finita  pertranfeatur  in 
tempore  infinito  : tunc  ponatur , quod  in  vna 
parte  finita  illius  pertranfeatut  pars  magnitudi- 
nis illius , cum  tota  magnitudo  pertranfita  in 
tempore  infinito  fe  habeat  ad  illam  partem  in 
certa  proportione, vt  puta  in  centupla , fequitur 
quod  in  centum  partibus  temporis  xqualibus 
parti  temporis  acceptx  pertranfibirur  tota  mag- 
nitudo, ex  quo  motus  eft  vniformis:igitut  totum 
tempus, in  quo  pertranfibitur  tota  magnitudo, cft 
finitum ; quia  eft  compofitum  ex  finitis  partibus 
fecundum  multitudinem , Sc  fecundum  magnitu- 
dinem. 

Sed  & fi  i noneefuc  vtlociter.Secunda  concluflo 
eft  ifta:lmpoflibilc  eft  magnitudinem  finiram  pe- 
tranfiri  in  tempore  infinito, motu  difformi,  Sc  ir- 
regulari. Probatur , quia  fi  fic ; tunc  iequeretur 
quod  tempus  finitum  eflet  infinitum  , quod  eft 
impoftibikc.Er  cotifequentia  probatur  ;&  fint  //, 

B , magnitudo  finita  , qux  debet  pertranfiri  in 
tempore  infinito  C,D; tunc,  cum  fit  neccfle  prius 
pertranfirc  partem  magnitudinis  , quam  totam 
magnitudinem,  accipiatur  de  magnitudine  A,B, 
pars  A, E,  qux  aliquoties  fumpta  numerer  mag- 
nitudinem A,  B ; Sc  fit  ita , quid  centies  fumpta 
numeret  ipfam  toram;tunc  pars  >d,Cpcrrranfltur 
in  tempore  finito;quia  in  tempote  minori,  quam 
fit  tempus  C,D ; Sc  omne  tempus  minus  infinito, 
cft  finitum  : igitur  pars  ^,£,pcrtranfirur  in  tem- 
pore finito:igiturcum  pars  A, E, centies  fumpta, 
reddat  magnitudinem  A, ^fequitur  quid  in  cen- 
tum partibus  teporis,  pertranfibitur  tota  magni- 
tudo ; Sc  nihil  reftar.flue  illx  partes  flnt  xquaies, 
flue  inxquales;quiacx  centum  finiris.flue  xqua- 
libus , flutinxqualibus  , impoflibilc  cfl  refultare 
infini(um:igirur  totum  tcmpus,in  quo  pertranfl- 
tur, magnitudo  A,B,c(l  finitum ; 8c  tamen  pone- 
batur cfle  infinitum  , Sc  habetur  confcquens.  Et 
noraodum , quid  contra  iftas  duas  conrlufiones 
poliunt  fieri  inftantix  quafl  infolubiies;  fcd  di- 
mittantur vfquc  ad  quxiiiones. 

Similiter  tutem  & in  quiete. Tert  ii  concluflo  eil, 
impofltbilceft  mobile qutefccrerempore  infinito 
* fuper  magnitudinem  finitam.  Et  fcicndutn,qudd 
per  quietem  intclligir  tendercad  quietem  fleue 
exponebamus  de  flatu  in  quinto  buiemfext. fj.Pto- 
barut,quia  ralis  quies,  id  cfl  , tendenda  ad  quie- 
tem , cft  mutus;  modo  impoflibilc  cft  quod  in 
tempore  infinito  fiat  morus  fuper  magnitudinem 
finiram  per  prxcedentcs  condufloncs. 

Qtyere  neque  fieri. Quarta  concluflo. ImpoQibile  f 

cfl  aliquid  generari, vel  corrumpi  tempore infini- 
ro.  Probatur,  quia  omne  generatum.,  vel  corru-  mh^uUgimi- 
ptum  eft  magnitudo  finirajmodo  fuper  magnitu-  ™ w/  w- 
dinem  finitam  non  potefl  fieri  motus  tempore  n,mfi 
infirmo. 

Etdetn  $ tutem  Tttiotjl.  Quinta  concluflo  eft.  Text.oj. 

Kk  } Impofli 


TextV*. 
JJihU  infi- 
nitum m-H 
fottfi  ma/ni- 
taiintm  fini- 
tam frrtraa- 
firt  in  t,mf  o- 
?t  jiant. 


«f* 

Mobil*  fini- 
tam non  ft 
frjt  fortran- 
Jirt  jfiatinm 
infinitam  tf- 
fora  finite, 

Tcxt.ts. 

Jmptjfibilt 
tfl  mebil*  in- 
finitam frr- 
tranfft  jja 
tiam  infini- 
tam in  tem- 
f:rt  finiti. 


T««  <7. 


390  • Lib.VI, 

Impoflibile  eft  aliquod  mobile  moueri  tempore 
finito  fuper  fpatium  infinitum.  Probatur  ficuc 
fecunda  conclufio  probabatur:  quia  illius  tempo- 
ris finiri  accipiatur  vna  pars , in  qua  pertranfitur 
•liqua  pars  magnitudinis  infiniti, fupra  quam  fit 
morus  in  tempore  finito j tone  illa  pars  temporis 
aliquoties  fumpta  reddet  totum  tempus  finitumi 
igitur  in  roro  illo  non  pemanftbitur-nifi  magni- 
tudo finit  j;quode(t  contra  pofirumidc  deducatur 
confequcntia , ficut  in  probatione  prcccdencis 
conclufionis. 

Hh  natem  4 demonftratu. Sexta  conclufio:  Non 
eft  poffibile , quod  mobile  infiuitum  pertranfeac 
magnitudinem  finitam  in  tempore  finito.  Proba- 
tur, quia  tunc  fequeretur  , quod  mobile  finitum 
perrranfiret  fpatium  infinitum  in  tempore  finuoi 
quod  eft  contra  priceJentem  conclufionem. 
Confequcntia  probatur  : quia  quando  aliquod 
mobile  mouetur, non  eft  differentia  in  propofito, 
fiue  mobile  moucatur /patio  qoicfccnce/iuefpa- 
tium  moucatur.niobili  quiefcentc.niodb  certum 
eft , quod  fi  mobile  infintrum  poneretur  quie- 
fcere  , fic  fpatium  finitum  poneretur  moueri , ita 
vr  periranfiret  illud  in  tempore  finito ; iam  fc- 
quitur  propofitum.  fecundo,  quia  mobile  infini- 
turo  totum  occupat  ; igitur  non  poteft  moueri 
de  vno  loco  ad  alium  locum ; Sc  fi  non  mouctur, 
fcquitur  quod  non  mouetur  per  fpatium  finitum 
in  tempore  finito.  Et  fciendum , quod  rationes 
huius  conclufionis  ponuntur  in  parce  fequenti; 

Sc  conclufio  fequens  debet  concludi  in  parte  pro- 
cedente illam. 

Quoniam  natem  f finitam.  Hic  ponitur  fepti- 
ma  conclufio , fcilicet  quid  mobile  finitum  non 
poteft  perttanfire  fpatium  infinitum  in  tempore 
finito  i Sc  ifla  ell  eadem  cum  quinta  condufio- 
ne ; vel  euidenter  fcquitur  ex  ea : Sc  poteft  pro- 
bari ficut  fecunda  , lignando  partem  finitam 
fpatij  infiniti,  quz  pertranfitur  in  parte  temporis 
nnitii&  arguatur  ficut  prius. 

At  vero  6 neque  infinitam.  Odlaua  conclufio 
eft : Impoflibile  efl  mobile  infinitum  pertranfi- 
ic  fpatium  infiuitum  in  tempore  finito.  Proba- 
tur : quia  fi  mobile  infinitum  pertranfeat  fpa- 
lium  infinitum  in  tempore  finito , fequeretur 
u6d  periranfiret  fpatium  finitum  in  tempore 
mto  : confcqucns  cft  contra  fextam  conclufio- 
nem.Et  confequcntia  probatur  ; quia  fpatium  fi- 
nitum eft  pats  fpatij  infiniti  modo  in  eodem 
tempore,  in  quo  pertranfitur  totum , etiam  per- 
tranfitur pars  eius.  Secundb , quia  accepti  vna 
parte  temporis  finiti, in  qua  pcrtranfirctur  vna 
pars  finita  fpatij,tunc  cum  totum  rempus  aliquo- 
ties przcise  contineat  illam  partem  ,lequitur  et- 
iam qu6d  toties  illa  pats  magnitudinis  replicata 
& non  pluries  pcrtranfirctur  in  illo  tempore ; Sc 
per  confequens  non  totum  pettranfirum  in  illo 
tempore  clfet  infinitum. 

Quoniam  autem  7 neque  finitum.  Ponitur  nona 
conclufio , quod  impoflibile  eft  motum  infini- 
tum fieri  in  tempore  finito,  aut  contra.  Proba- 
tur , quia  vel  motus  eflet  infinitus  ratione  mobi- 
lis , vel  ratione  fpatij, aut  ratione  temporis  : non 
ratione  fpacij.quia  impoflibile  eft,  qubd  tempore 
finito  pertranfeatur  fpatium  infinitum, vt  proba- 
tum cft  prius : nec  ratione  mobilis, vel  temporis, 
vt  fimiliter  probatum  cfttergo.Scc.Ex  quibus  in- 
fert 6nalc  intentum  iu  hoc  capitulo , quod  mag- 
nitudo , motus  , Sc  tempus  fimiliter  fe  habent, 
quantum  ai  finitacero,&  infinitatem. 


Phyficorum 


Q_y  jtixio  X- 

Z/truro  in  temfore  finito  fofiit fieri  motus 
, infinitus. 

Ariftor.  enf.y.  ttat  .tff.  Thciniftius , Pbilopoaos,  ictlij 

ibtdtm.  Auctroct  ttmm. gg.  D.  T hornas  1*8.9.  Albe  n. 

trnS.i.taf.9.  Miyroa.7.  Phjfit.  fari.7.  Cooimbr.  & 

Ruuius  i»  txfojit.  taf.y. 

Rcvitvx  quod  fic  : quia  muutio 
fubita  fit  in  tnenfura  finita  ;&  tamen 
mutatio  fubira  eft  infinita:igitur  muta- 
tio infinita  fit  in  tempore  finito.  Maior  paret, 
quia  multi  ponunt , qu6d  inftans  non  fit  res  di- 
ftin&a  a tempore : igltut  fi  fiat  in  in ftanti,  opor- 
tet quod  fiat  in  temporci  Sc  non  in  tempore  infi- 
nito, vt  notum  eft.Sc  minor  patet:  quia  fit  in  in- 
finitum modica  menfura. 

Secundo, y*  poteft  moueri  in  hora,  Sc  B poteft 
moueri  in  eadem  hora ,Sc  C,Sc  D,  Sc  fic  deinfini- 
tisrigitur  morus  infinitus  poteft  fieri  in  tempore 
finito.  Antecedens  apparet , quia  vnum  illotum 
non  impediret  reliquum.  Er  patet  confequcntia, 
quia  motus  aggregatus  ex  omnibus  illis  ciTctin- 
finitus. 

Tcrtib , motus  poteft  velocitari  in  infinitam: 
vt  patet  ex  pricedeoti  quiftionc , igitur  motus 
infinitus  poreft  fieri  in  tempore  finito. 

Quartb.aliquis  motus  finitus  fit  tempore  infi- 
nito: igitur  pofltbile  cft , quod  c conuerfo  ali- 
quis morus  infinitus  fiat  in  tempore  finito.  Con- 
lequentia  tenet  per  fimilc;&  antecedens  apparet, 
quia  motus  cccli  eft  finitus,  quia  eft  mobilis  fini- 
ti,&  tamen  fit  tempore  infinito : quia  aliter  non 
eflet  perpetuus. 

Quim6,quja  motus  in  infinicura  tardus,  fi  t in 
tempore  finito:  igitur  criam  morus  in  infinirum 
velox.  Antecedens  apparet  4?  partibus  fphiri 
moti , qui  fune  prope  polum  immobilem , quia 
quicumque  patre  dati,  qui  aliqui  tarditate 
mouetur,  eft  dare  aliam  , qui  mouetur  in  du- 
plo tardius  -r  Sc  aliam , qui  in  triplo , 8c  fic  fe- 
cundam quamlibet  proportionem.  Confequen- 
tia  probatur  : quia  quanto  eundo  versus  vnum 
extremum  vna  pars  mouetur  tardius  , tanto 
eundo  versus  reliquum  alia  pars  mouetur  velo- 
cius : igitur  fi  aliqua  pars  mouetur  in  infinitum 
tarde, (equitur  qu6d  alia  mouebiturin  infinitum 
velociter. 

Sexti,  ficut  fe  habet  pun&us  ad  lineam . ita  fi- 
nitum ad  infinitum,  vt  dirit  Commentator  ia 
Prologo  8.  hmm  ; fed  pumftus  pettranfit  lineam 
tempore  finito  , vt  fi  punitam  mouearur  fupec 
planum : igitur  fuper  fpatium  linitum  poteft  fieri 
motus  infinitus.  Oppofitum  arguitur  per  Arifto- 
telem  in  ifio  6. 

Notandum  , quid  motus  poteft  efle  infini- 
tus vno  modo ; quia  eft  mobilis  infiniti. Alio  mo- 
do , quia  licet  fit  mobilis  finiti , Sc  cum  hoc  fiat 
tempore  finito  , attamen  ipfo  pertranfitur  fpa- 
tium infinitum. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.Prima  eft.  Motu 
vniformi  impoflibile  eft  tempore  finito  pertran- 
fire  fpatium  infinitum.  Pronatur  , quia  fi  ita 
fit,oporrer  quid  aliqua  pars  fpatij  finita  per- 
tranfeatur in  aliqua  parte  temporis ; aliter  enim 
quilibet  pars  fpatij  pcrtranfirctur  fubiti  } Sc 
perlconfequctis  torum  fpatium , quod  eft  conte* 
politum: 


Quasftio  X. 


$9' 


pofitum : fit  igitur  vna  leuca  . qux  pertianfuur 
in  centeGma patie  temporis  finiti : tunc  cura  il- 
lo tempore  fint  przcise  centum  partes  x quales 
parti  temporis  acceptz;  & cum  motus  Gt  vni- 
forrais , (equitur , qubd  in  qualibet  parte  tem- 
poris non  perttanGtur  plus  quire  in  parte  tem- 
poris accepta  ; fic  per  confequens  in  tota  hora 
pcnranGbuntur  przcisi  centum  leucz  * qux 
non  faciunt  fpatium  inGnitura. 

Secunda  condufio-.fupra  fpatium  Gnitum  po- 
ccft  Geri  motus  continuus  difformis  tempore  in- 
Gnito.  Probatur  , pofuo  qu6d  aliquod  mobile 
pertranfeat  dimidium  pedem  in  vna  die,  deinde 
lupet  fecundam  partem  proportionalem  retar- 
detur motus  in  duplo  ; tunc  G fecunda  pars  elTct 
cqualis  prime , ipfa  tranGrctur  in  duobus  die- 
bus; igitur  cfcm  nunc  fit  fubdopla.fequitur  qubd 
pertranfibiturin  vna  die.  Deinde  fuper  tertiam 
partem  fiet  motus  in  duplo  tardior  qukm  fuper 
lecundam  , fic  fic  in  infinitum.  Tunc  probatur 
ficut  prius , quod  quzlibet  pars  proportionalis 
perttanGtur  in  vna  dic : igitur  chra  fint  ibi  infi- 
nitz  partes  proportionales , fequitur , quid  in 
infinitis  diebus  pertranGbitur;  fic  per  confequens 
in  infinito  tempore  pertranGbitur  przcise  fpa- 
tium pedale  motu  continuo. 

Ex  illo  fequitur  ,qubd  talis  motus  irregularis 
non  correfpondet  alicui  regulari , quia  iam  ali- 

J|ui»  motus  regularis  Geret  tempore  Gnito,  fuper 
patium  infinitum , quod  improbatur  in  prima 
conclofione. 

Secundi  fequitur , qubd  fuper  fpatium  fini- 
tum poflet  fieri  motus  continuus  tempore  infi- 
nito ab  vtraque  parte.  Probatur  , fic  ponatur 
quod  A debear  moueri  fecundum  cafuropofi- 
tutn  in  probatione  fecundz  conclufionis : dein- 
de ponatur  vlrerius,  qabd  A indic  przccdenti 
perrranfinit  dimidium  pedis,  fic  in  dic  ante  di- 
midium dimidij , fic  fic  in  infinitum ; fic  fequitur 
propofitum. 

Tertia  conclufio:  Motus  infinitus, fcilicet  mo- 
bilis infiniti , poteft  fieri  tempore  finito.  Proba- 


fictet  in  eodem  tempore,  fic  fuper  idem  fpa- 
tium , ex  przccdenti  conclufione. 

Tenii,  fequitur,  quod  ratio , quam  facit  Ari- 
ftotclcs  in  6.  buim  , tm.  67.  in  contrarium , non 
valet.  Ideb  dico  , quid  Atiftotelesintclligu  de 
motu  cegulati , & non  de  irregulari. 

Quinta  conclufio , licet  prxdi&z  conclufio- 
nes  fini  poflitnlcs  ad  imaginationem  , fic  per  po- 
tentiam dtuinam , attamen  non  eft  ita  de  fa&o; 
idci  fafficit  Ariftoteli  , quid  hoc  nonctl  pofli- 
bile  fecundum  potentias  naturales. 

Contra  quattam  conclufionem  arguunt  qui- 
dam fic : fi  Deus  poteft  illo  modo  velocitate  mo- 
tura per  plurcs  partes  proportionales  hotz,  tunc 
fequerctur  , quod  aliquod  mobile  in  hora  per- 
tranfiit  plus  quam  infinitum;  confequens  eft 
impollibilc,  immi  implicat  comtadi&ionem. 
Confequentia  probatur,  pofito  quod  duo  mobi- 
lia A fic  B , in  hora  velocitcnr  motus  fuos  pet 
partes  proportionales  horc  in  duplo , ita  quid 

IertranGtura  ab  A in  prima  parce  proportiona- 
i , Gr  pedale ; fic  pettranGcum  i B»  fit  vna  leuca; 
ita  quid  continue  per  totam  horam  pertranfi- 
tura  i B eft  plufquam  pertranfitum  ab  A : fed  ia 
fine  horx  pertranfitum  ab  A eft  infinitum  : igi- 
tur in  fine  horx  pertranfitum  \ B eft  plufquam 
infinitum.  Secundi  , fequerctur , quid  aliquod 
infinitum  eflet  Gnitum,  quod  implicat : quia  iam 
non  elfec  infinitum.  Confequentia  probatur; 


tm,  >d  tfl, 

m itl* 


a lar»^  imaginaretur  vna  columna  in  infinitum 
ri  trmfin  protcnfa  ad  Auftrum , poflibile  eft,  quid  illa  co- 
fmn  ta  columna  , in  vna  nora  approximaretur  ad 
Orientem. 

Quarta  conclufio  : Supra  fpatium  infinitum 
poteft  fieri  morus  continuus  tempore  finito. 
Probatur,  pofito  quid  Socrates  in  prima  me- 
dietate horx  pertranfeat  pedale , fic  in  fecunda 
parte  proportionali  horx  velocitetur  motus  in 
duplo  , & in  tertia  in  duplo  plus  quim  in  fecun- 
da , & fic  in  infinitum  ; tunc  demonftrator  pro- 
babiliter, quid  in  qualibet  parte  proportionali 
horz  pertranfitum  eft  pedale;  fic  cum  in  hora 
finr  infinitf  parces  proportionales , fequitur  quid 
in  hora  perrranfeanrur  infinita  pedalia, ex  quibus 
refulcar  fpatium  infinitum. 

« Ex  illis  fequitur  , qu6d  tempore  finito  poteft 
pertranfiri  fpatium  infinitum  ab  vtraque  pane, 
pofito,  quod  Socrares  debeat  moueri  in  hora  ie- 
quenti  fecundum  cafum  iam  pofirum,  fit  quod  in 
medietate  horx  prxcedentis  pertranfeat  vnum 
pedem, fic  in  medietate  alterius  medietatis  alium 
pedem  ,fic  fic  in  infinitum ; tunc  fequitur  pro- 
pofirum , qubd  in  duabus  horis  Socrates  per- 
tranfiuir  duo  infinira ; vnura  ad  vnam , Ac  aliud 
ad  aliam. 

Secundb , fequitur , quid  huiufmodi  morus 
irregularis  non  correfppndec  alicui  regulari,  qui 


quia  qui  ratione  Deus  poflet  in  qualibet  paxfc 
proportionabili  horz  velocitare  motum  Socra- 
tis in  duplo  , eadem  ratione  poflet  Deus  in  qua- 
libet parte  proportionali  hotz  creare  vnam 
fohxram  fpifutudinis  vnius  pedis  : fic  cum  hoc 
fphxram  fecundi  produ&am  ducere  fphxricb 
circa  primam,  fic  produ&am  tertia  circunduccre 
aggregato  ex  prima  , fic  fecunda;  fic  fic  in  infini- 
tum ; tunc  in  fine  corpus  rcfultans  ,fie  fpatium 
cum  hoc  eflet  infinitum  : quiaex  infinitis  xqua- 
libus  cflcr  cotnpofitum.  Tertii, fequerctur, quid 
eflet  dare  vltimam  partem  proportionalemicon- 
fequens  eft  impo(fibile,quia  illa  pars  adhuc  eflet 
diuifibilis  in  duas  medietates , quaruin  poflerior 
versus  partes  minores.adhuc  haberet  proportio- 
nem cum  aliis  partibus  : igitur  plrs  dara-  non 
erat  vltima.  Confequentia  probatur:  quiaqui 
rarione  Deus  poteft  fic  velocitare  motum  in  du- 
plo in  qualibet  parte  proportionali  horz,  eadem 
rarione  poteft  in  qualibet  pane  proportionali 
producere  vnum  lapidem  bipedalis  quantitatis. 
Ac  quemlibet  ordinari  ponere  iuxta  alium , fic 
cum  hoc  ordine  retrogrado  illos  lapides  dcftrue- 
re:  tanc  primo  lapidi  dcftm&o,  correfpondcbie 
vltima  pars  proportionalis  horz  , fic  etiam  vlti- 
ma pars  fpatij. 

Ad  ifta.  Ad  primum  , rcfponfum  fuit  fupri  j. 
negando  confequemiam.  Et  dico  vlrri,qubd 
qui  pertranfit  vnum  infiniruin,  perrranfit  jnfini- 
ties  infinira  ; fed  ex  hoc  non  fequitur,  qubd  per- 
rranfear  plufquam  infinirum : quia  infiniries  in- 
finita non  funt  plus , quim  infinitum.  Ad  fecun- 
dum, negatur  confequentia:  quia  illud  in  fine 
non  eflet  iignaru.frd  eflet  cxcefTum  fine  termino. 

Ad  tertium,  dnftutn  fuit  in  1. 

Ad  rationes.  Ad  primam,  dico,  qubd  muratio 
Cubita  non  eft  infinira.nifi  fecundum  quid,  quia 
nec  per  ipfam  percraofirur  fpatium  infinitum, nec 
eft  mobilis  infiniti , nec  fir  in  rempore  infinito; 
fed  denominatur  infinita  improprie,  co qubd  fir 
in  menfura  in  infinirum  modici. 

Kk  4 Ad 


Digi 


6. 

Tcxc.it. 


Omni  qutd 
flnt  mtuttm. 


Tc«t.  <9. 


Text.  70. 


7- 

Tcxt.  71. 


- • 


JQ2  Lib.  V I.  Phyficorum 


Ad  fecundam.dico,  quod  non  cft  ita  de  fado, 
quia  non  fune  huiufmodi  infinita  .tamen  fi  ef- 
lent,  concederem»  quod  ertet  portibilc. 

Ad  cerciam  , motui  portet  velocitati  in  infi- 
nitum, veturn  cft  , fcd  non  per  potentiam  na- 
turalem. 

Ad  quartam , concedo  reiterando  fuper  idem 
fpatium,  quemadmodum  fit  motus  ctrli. 

Ad  quintam,  negatur  confequentia.  Ad  pro- 
bationem dico,  quod  ibi  non  fit  comparatio  fem* 
per  ad  eandem  partem : quia  deberet  argui ; ali- 
qua pars  niouctur  certa  velocitate,  &* na  alia 
monetur  dupli  velocitate  ad  illam,  Oc  tertia  mo- 
netur quadrupli  velocitate  ad  eandem  , Oc  fic  in 
infinitum : igitur  infiniti  velocitate  aliquid  mo- 
netur; concedenda  cllct  confequentia,  fcd  ne- 
gandum edet  antecedens. 

Ad  Textam  , verum  cft,  quantum  ad  propor- 
tionem: quia  ficucuullaeft  proportio  lioexad 
punctum , ita  nec  cft  proportio  infiniti  ad  fini- 
tum. 

Expliciunc  quxftioncs  d.lib.Ph  /ficorum. 

EXPOSITIO  T EX T V S. 

QVonxam  1 nutem  omne.  Hoc  eft  Textum  ca- 
pitulum huius  trattatus  .in  quo  Philofo- 
pbus  determinat  dc  diuilionc  ftacus , Oc  quietis; 
Oc  per  ftatum  intendit  tendere  ad  quietem ; & 
primo  determinat  dc  diuifionequictis  ,0c  tertii 
infert  corollarium.  Secundum  ibi : Neque  igitur 
quit  fem.  Tertium  ibi : Quoniam  nutem  omne.  Pri- 
mi ponit  quatuor  conclufiones.  Secunda  ibi: 
Hoc  nutem  demonftrntio.  Tcttia  ibi : In  quo  nutem 
tempore.  Quarta  ibi  : Sia*  ditium  efl.  Prima 
conclufio  eft  illa , omne  quod  ftat  mouetur , in- 
tclligcndo  pctflnre  reudete  ad  quietem.  Proba- 
tur: quia  omne  illud  , quod  eft  aptutn  natum 
moucri , quando  aptum  natum  eft  moucri , auc 
mouetur , aut  quieTcit ; fcd  illud  quod  ftat  cft 
mobile  apium  natum  moueti , Oc  non  quiefeit: 
igitur , quod  ftat  mouetur.  Maior  nota  cft,  Oc 
apparuit  i*f.  Minor  probatur  : quia  quod  ftac 
nondum  quiefeit,  fcd  tendit  ad  quietem.  t 
Hfi  autem  1 demonflrntio.  Secunda  conclufio; 
omne  quod  ftat,  ftat  in  tempore.  Probatur, quia 
omne  quod  mouetur , mouetur  in  tempore ; fcd 
omne  quod  ftat  mouetur : igitur  omne  quod  ftat, 
ftat  in  tctnpotc.  Secundi,  omne  $ velocius  , & 
tardius  fit  in  tempore;  fcd  omno  quod  ftat  ,ftac 
velotibs,  Oc  tardius  refpeftu  diucrforum  : igitur 
omne , quod  ftat , ftat  in  tempore.  Maior  patet 
per  definitiones  velocioris  & tardioris:  & mi- 
nor eft  nota:  quia  ftarc  cft  tendere  in  quietem; 
modi  aliquid  tendit  velocius  iu  quietem,  & ali- 
quid (ardius. 

In  quo  4 nutem  tempore.  Ponitur  tertia  conclu- 
fio. Illud  quod  ftat  in  aliquo  tempore  primi», 
ftat  in  quolibet  illius  tcmpoiii.  Probatur  , quia 
illud  , quod  mouetur  in  aliquo  tempore  primo, 
mouetur  in  qualibet  parte  illius  temporis,  vt 
probatum  cft ; igitur  quod  ftat  iu  aliquo  tempo- 
re primo  , itat,  iu  quolibet  illius  tempoiis.  Con- 
fequcntia  tcucipci  conclufionem  primam  huius 
capituli  1 & prybatur  antecedens,  licui  proba- 
tum erat  pi  #»'•  Secundi1», quia  diuidatur  tempus, 
in  quo  alicpKd,l)^t  pruni» » in  duas  partes ; tunc 
igitur  vel  illud,  quo  l ftat  primo  in  illo  tempore, 
ftat  in  neutra  pane  illius  temporis,  vel  in  vux- 
que,  vd  lutiter*  tantum.  Non  in  neuua , quia 


tunc  non  ftat  in  illo  tempore ; nec  in  altera  tan- 
tum , quia  tunc  non  ftat  et  in  illo  tempore  pri- 
mi , quod  cft  contra  pofitom  : fi  in  vrraque  ha- 
Isctur  propofitum. 

Sicut  f ditium  efl.  Quarta  conclufio : Non  eft  Tcxt.  71. 
dare  men furam  fecundum  inflans, in  quo  aliquid 
ftat  primi.  Probatut  fic:  quia  non  eft  dare  pri- 
mum mutatum  ejfe  motus.fciliccr  primum  inftans, 
in  quo  aliquid  mouetur : igitur  non  eft  dare  pri- 
mum inftans  in  quo  aliquid  ftat.  Antecedens  ap- 
paret ex  capite  prxcedenti ; Oc  confequentia  re- 
net ex  illo  , quod  omne  ftnre  eft  moturi.  Secun- 
do, quia  omne  quod  ftat  in  aliquo  tempore  pri- 
tno , prius  ftetit  in  medietate  illius  tempoiis, 
quam  in  toto  illo  tempore , Oc  prius  in  medieta- 
te medietatis,  qutai  in  tota  medietate ; Oc  fic  in 
infinitum:  igitur  quacumque menfura  dati, in 
qua  aliquid  ftat,  prius  ftetit  ,Sc  per confcquens 
non  eft  dare  inflans,  in  quo  aliquid  primi  flat;& 
habetur  propofuura. 

Neque  icitur  6 qui  e fient.  Hic  Ariftotcles  deter-  g. 

minat  de  diuifionc  quietis  : Oc  diuiditur  intres  Text.7j. 
partes,  fecundum  quid  ponit  tres  conclufiones.  £«>/<« ■ « 
Secunda  ibi  : Etinqunuu.  Tertia  ibi:  Qunrt  ni-  J"*r 
hil  primum.  Prima  conclufio  cft  ifta : omne  quod  Jat' 
quiefeit,  quiefeit  in  tempore.  Probatur  duplici- 
ter, primi : quia  omne  quod  mouetur,  mouetur 
in  tempore:  igitur  omne  quod  quiefeit,  quiefeit 
in  tempore.  Confequentia  rener  : quia  illud 
quiefeit , quod  eft  aptum  natum  moucri , Oc  non 
mouetur ; Oc  in  illo  tempore , in  quo  natum  eft 
moucri , Oc  vbi  natum  eft  moucri , Occ.  Antece- 
dens piobarum  Tuir  prius,  Secundi , quia  quie- 
Tccrccft  fimiliter  fc  habere  prius.de  polleriusjfed 
ininftanti  non  cft  prius,  Oc  pofterius:  igitur  non 
cftpolTibile  aliquid  quicTcercin  initanti. 

Et  in  quaute . Secunda  conclufio  eftJllud  quod 
quiefeit  in  aliquo  tempore  primi , quieTcit  in 
qualiber  parte  illius  temporis.  Probatur  eodem 
modo,  ficur  probabatur  de  ftationc,  Oc  moueti. 

Quare  nihil  primum.  Tertia  conclufio : Non  cft  ■ 
dare  primam  mcnTuram  , vt  primum  inftans , in 
quo  aliquid  qu/efeit.  Probat  ur.qui  a omne, quod 
quiefeit  in  aliquo  tempore,  prius  quieuit  in  me- 
dietate illius  temporis, & prius  in  medietate 
medietatis ; Oc  fic  in  infinitum , ficut  arguebatur 
de  ftatu,  Oc  moneri.  7 ■ ‘ ^ 

Quonintn  autem  7 omne.  Hic  infert  corolla-  Tnr.74. 
rium,  fcilicct  quod  impoflibilecft  illud, quod 
mouetur  omnino,  fimilitee  fc  habere  priis  Oc 
pofterius ; quia  tunc  fequeretur , quod  mouete- 
tur,  Oc  quiefeeret  ; confcquens  cft  falfiun.dc 
impoflibilc.  Confequentia  probatur : quia  mo- 
bile quiefeere , eft  mobile  fimiliter  Ic  habere 
priis,  & pofterius;  fequitur  ,quod  illud, quod 
mouetur,  quiefeit. 

Zeno  autem  1 male  ratiocinatur,  lfte  eft  tertios  9- 
tra&atus  huius  6. in  quo  Ariftotcles  reprobat  ra-  Text.71* 
tioncsdciltuem mro  motum : & diuiditur  in  tria 
.capitula.  In  primo  dcftruir  opinionem  Zenonis, 

Oc  foluit  eius  rationes , quibus  probat  nonefle 
motum.  Secundo  dcftruii opinionem  Democri- 
ti, ponentis  indiuifibilia  moneri;  Oc  in  tertio 
delituit  opinionem  Hcraclit i, ponentis  omnia 
continue  moueti.  Secundum  ibi  : Denton/irnue 
autem  hie.  Tettium'  ibi : Muta/io  autem  nuda.  Pri- 
mum  capitulum  diuiditur : quia  pnmb  foluit  ra- 
tioues  Zenonis  .quibus  probat  non  porte  cile 
motum  localem  frftum.  Secundo, tatir.nes qui- 
bus probat  mm  porte  orte  mutationem  fecundum 
comta 


/ 


Quaeftio  X. 


lax.ii. 


10. 

Tea.  77- 


Tcxt-7*. 


Ten.7/. 


IT. 

Tat.  Io. 

Tcxc.  Ii. 


cont  radi&ioncm : & tettib  fo\uit  Utioncro  con- 
tra motum  circularem.  Secundum  ibi : At  vero 
fecundum  eum.Tcttnim  ibi : Rurfut  in  circulo  Item, 
primo  ponit  vnam  rationem.  Secundo , ponit 
alias  quatuot  eo  ordine , quo  ponebat  ipfas  Ze- 
no ibi : Quatuor  nutem  funt.  Prima  ratio  cft,qu6d 
illud  non  monetur  localiter , quod  continue  eft 
in  loco  libi  squali  ; fcd  illud  , quod  dicitut  mo- 
neri motu  rcdko , eft  continue  in  loco  fibi  squa- 
li i ergo.Et  maior  patet  ,quia  fuper  locum, squa- 
lem mobili, non  poteft  fieri  motus  redkus;  & mi- 
nor probatur : quia  mobile , quod  dicitur  mouc- 
ri motu  locali  rcdko,  continue  eft  in  loco : mod6 
quod  eft  in  loco,  eft  in  loco  fibi  squali , cum  lo- 
cus fit  squalis  locato.  Rcfpondetur  a conceden- 
do* qu6d  illud  , quod  eft  continue  in  loco  fibi 
squali , mouctur  localiter , non  qu&d  fupra  fpa- 
tium  fibi  squale  fut  motus , fed  quia  eft  conti- 
nue in  alio , & alio  loco  fibi  squali. 

Quatuor  $ nutem  funt.  Hic  ponit  alias  quatuor 
rationes.  Prima  eft  ifta:  fi  aliquid  mouerecur  b 
motu  rcdko  locali  ,fcqueretur  quod  infinita  per- 
tranfirentur  in  tempore  finito  ; confequcns  eft 
falfum,vt  probatum  fuit  prius.  Confequentia 
probatur,  qaia illud  motum  rcdkc  pertranfirct 
aliquod  fpatium  ; modo  quodlibet  fpatium  ha- 
bet partes  infinitas , & fic  infinita  pertranfiren- 
tur.  Rcfpondetur  c ficut  didkum  fuit  prius  in  ifio 
6.  ad  illam  eandem  rationem,  qubd  ficut  funt  in- 
finirs  partes  in  fpatio  pertranfeundo  , ita  funt 
infinitz  partes  temporis,  quibus  fpatium  per- 
tranfitur. 

Stomis  sutttn  4 eft. Secunda  ratio  Zenonis  fuit 
ifta, qu*  propter  fui  d difficultatem  vocabatur 
Achilles : quia  fi  aliquid  moneretur  motu  re&o, 
fcqueretur  , quod  aliquid  vclociffimc  motum 
non  pollet  attingere,  aliquod  tarde  motum:veibi 
grai  i , eqnus  vclociffimc  motus  non  pollet  at- 
tingere formicam  i confequcns  eft  falfum.  Et 
confequentia  probatur : quia  fi  formica  fit  ante 
equum  vclociffimc  motum  per  vnam  lcucadem, 
tunc  priufquam  equus  perueniat  ad  terminum 
illius  leucadis,  formica  aliquid  pertranfiuic.  Et 
quando  equus  adhuc  venit  ibi , adhuc  femper 
aliquid  pertranfiuit  formica,  & fic  in  infinitum: 
igitur  nunquam  equus  vclociffimc  motus,  attin- 
git formicam  tardiffimi  motatn. 

Efi  autem  j & hac  ratio.  Hic  foluic  rationem, 
negando  confequcnriam ; quia  licet  diuidendo 
magnitudinem  tranfcundain  fecundum  partes 
proportionales  , cflct  procedere  in  infinitum, 
prius  quam  mobile  vclociffimumatiingat  tarde 
motum; attamen  coiilidcrando  diuifionem fpa- 
ti)  fecundum  partes  magnas  , quarum  pofterius 
acccpts  funt  «que  magnz,  vel  maiores  prius 
accepris,  cunc mobile  velox  cicoattinger  mobi- 
le rardum. 

Tertis sutem  6 qua  nunc.  Hic  ponit  tertiam  ra- 
tionem ; & eft  illa  eadem , qux  fiebat  in  princi- 
pio capituli ; & ratio  fiat , & foluatur  ficut  ibi. 

Quarta  7 autem.Hic  poniturquarra  ratio;&  eft 
ifta,  fi  aliquid  portet  moucri  motu  redo  , feque- 
rerur , quod  aliqua  duo  mobilia  xque  velociter 
moUerentur , & ramen  vnum  illorum  mouererur 
in  duplo  velocius , quam  reliquum ; confequcns 
implicatcontradidioncm.  Et  confequentia  pro- 
batur; &moucatur  vnum  mobile  fuper  fpatium 
quiefeens , aliqui  velocirate;  Armouearuraliud 
tanta  velocitate  fupra  fpatium  contra  morum, 
aequali  velocitare.  Tunc  mobile  motum  fupra 


fpatium  quiefeens  pertranfit  ptxctsi  fubduplum 
fpatium  ad  illud  ,quod  mouctur  fupra  fpatium 
motum  : igitur  mouctur  fubduplo  velocius  per 
definitionem  velocioru:6c  tamen  ponebatur  zque 
velociter  moueri;  igitur  aliqua  duo  mobilia  mo- 
uentur  «que  velociter  , quorum  tamen  vnum 
mouctur  in  duplo  velocius  , quam  reliquum.  ^ 
Rcfpondetur  8 negando  confequentiara ; 8c  di-  **  * 1‘ 
co,  quid  illa  mobilia  «que  velociter  monentur. 

Quod  ftat , fi  vnum  perttanfeat  duplum  fpatium 
ad  reliquum  , ficut  politum  eft;  attamen  hoc 
non  eft  per  motum  fui , fcd  per  motum  fpatij, 
quod  contra  mouctur. 

At  vero  9 fecundum  eam.  Hic  ponit  rationem  11, 
probantem  ,quid  impofiibile  eft  elVc  aliquam  Tcxt.  *j- 
mutationem  fecundum  contradidkioncm, qualis 
eft  de  non  tffe  , ad  tffe , vel  b contra ; quia  fi  cffct 
aliqua  talis,  fequeretur , quid  aliqua  nec  edent, 
nec  non  cfTcnt , quod  eft  impofiibile  , & contra 
primum  principium.  Confequentia  probatur: 
quia  illud , quod  muratur  ab  aliquo  termino  in 
aliquem  cerminum , non  eft  fub  aliquo  illorum 
terminorum  : fed  illud,  quod  mutatur  de  nonefft 
ad  ejfe;  nec  eft  in  tjfe , ncc  in  non  ejfe.  Refpondc- 


tur  negando  conlcquentiam  , * quia  vt  patuit 
priis,  (i  generatio  fit  fucccffiu£;tunc  illud  qued 
generatur,  non  eft,  fcd  enr.  Similiter  illud  quod 
corrumpitur  eft,  & ftatim  non  erir. 

Rurfiee  10  & in  circulo.  Hic  ponit  rationem  Text.  84. 
contra  motum  circularem : quia  illud  non  mo- 
uetur,  quod  continue  eft  in  eodem  loco;  fed  il- 
lud , quod  dicitur  moucri  circulariter , eft  con- 
tinue in  eodem  loco:  igitur  illud  ,qnod  dicitur 
moucri  circulariter,  non  mouetur.  Rcfponde- 
tur 1 1 qudd  licet  motum  circulatitcr  non  mutet  Text.  8f. 
locum  fecundum  totum , tamen  bftie  mutat  lo- 
cum fecundum  partes  eius;  mod5ad  hoc , quod 
aliquid  moneatur,  fufHcit  quod  alircr  fc  ha- 
beat quam  prius,  vel  fecundum  totum  , vclfe- 
cupduin  pattes. 

ANNOTATIONES. 


a T)  E frondetur  concedendo, &c.  Nota,  quod  po- 
AVtuiflet  ftatim  argumentum  repellere , ne- 
gando quicquid  eft  in  loco  moucri,  aurquicfce- 
rc,  Ii  tantum  Ii t in  illo  per  inflans,  vt  iam  modo 
dicebat  Zeno ; at  quia  faris  Fuiffct  Zenoni , fi  in 
nullo  inflanti  mouererur : nam  ex  illo  arguerer, 
quod  neque  in  ruro  tempore  moucretur ; ideti 
negat  confequenriam  , nam  vr  inferatur  mobile 
in  aliquo  cemporc  non  moucri,  afTumendum  eft, 
quod  in  nulla  parte  talis  temporis  mouetur; 
nam  momenta  non  funt  partes,  ex  quibus  tem- 
pus conflat,  atque  adeo  non  fequitur,  in  nullo 
nunc  huius  temporis  fit  motus;  ergo  neque  in 
hoc  tempore. 

b Si  aliquid  moneretur  motu  reflo  locali,  &C.  No- 
ta, qudd  hxc  ratio  porcil  in  hunc  modum  ded u- 
ciromne,  quod  mouctur  per  aliquod  fpatium, 
prius  perrranfir  medium  quam  attingat  finem; 
fed  iftud  medium  eft  diuifibile  in  duo  media 
xqualia  ; ergo  prius  perrranfibic  illud  medium 
illius  medij,  quam  attingar  finem  : & eodem 
modo  arguam  de  medio  illius  medij  in  infini- 
tum , cum  continuum  Iit  diuifibile  in  infinitum; 
fcd  perrranfire  infinitas  magnitudines  eft  im- 
poflibile  in  atftu  ; ergo  impollibile  eft  moueri 
motu  locali  rcdlo. 

c Re  frondetur ficut  di tium fuit prius.  Nota,  quod 

hxc 


'i* 


Drgc 


$94  Lib.V  I.  Phylleorum 


hcc  folutio  eft  folum  ad  hominem  , qui  eodem 
modo  debet  concedere  tempus  efle  infinitum» 
quo  ipatium.  Vndc  nil  prohibet  fpatium  habens 
hoc  modo  infinitas  paties , pertranfiri  tempore» 
quod  eodem  modo  habet  infinitas. 

14.  Cxtcrum,  vera  folutio  eft  ,qux  habetur /1^.8. 
ttxt.  68.  quod  in  magnitudine  non  funt  infinitx 
partes  in  adiu,  fcilicet  diuifx  ( nam  illae  non  pof- 
fent  tranfiti ) (cd  funt  tantum  in  potentia.  Nam» 
vt  docet  Conunenrator  $.  huiue  , cap.  it  infinito , 
& 6.  huius,  Comrnent.6.&  8.  in  quolibet  continuo 
funt  partes  duplices  • fcilicet  ciufdcm  quantita- 
tis ,&  eiufdem  proporrionis » & fecundum  hoc 
in  quolibet  continuo  funt  partes  duplices  i qux- 
dam  finit*  , & quidam  infinitx;  & vtrumque 
e(l  de  ratione  continui.  Veium  infinitas  ineft 
fibi  fecundum  partes  eiufdem  proportionis.quia 
cft  fecundum  illas  diuifibile  in  infinitum ; fini- 
tas veto  ineft  fibi  fecundum  partes  eiufdem 
Ti»itM,dr  quantitatis,  atque  itafinitas,&  infinitas  funt 
infimi*  funt  pallionrs  quantitatis , & qux  fi  videantur  con- 
fsJJIeKn  nariari, eidem  tamen  quantitati  corapetunt;quia 

yn Annutu.  non  Conucniunt  ei  fecundum  idem.  Ex  hoc  di- 
co, qubd  tranfire  infinita  in  a&u,  folum  a&uali- 
tate  prxfentix  ( quemadmodum  infinit*  partes 
funt  in  a&u  in  continuo ) non  c(l  inconueniens, 
faltem  per  accidens ; nam  ift*  partes  , nimirum 
eiufdem  proportionis , comprehenduntur  a par- 
tibus eiufdem  quantitatis  , modo  pertranfitio 
qu;  fit  per  motum  fuperaliquam  magnitudinem, 
per  fe  competit  magnitudini  fecundum  qubd 
eft  finita;  quam  finitatem  capita  partibus  eiuf- 
dem quantitatis , ita  quod  illa  infinita  non  pof- 
funt  pertranfiri  in  quantum  talia:  fcd  in  quan- 
tum comprehenduntur  a paitibus  eiufdem  quan- 
titatis, qux  conftituum  totum,  & fecundum 
quas  totum  efl  finitum.  Oreuiternon  eft  incon- 
ueniens concedere  infinitas  partes  fpatij  aftua- 
litcr,  aclualitate  prxfentialitatis,  non  attualita- 
te  rationis  ,aut  terminationis  , c(Tc  pertranfitas; 
dummodo  per  accidens.  Nam  id  quod  nos  di- 
cimus efle  m a&ualitate  prxfentialitatis,  Arifto- 
telcs , & Commentator  dicunt  eife  in  potentia, 
vt  eft  indiuitibiie  continuans  partes  alicuius 
continui , quod  dicitur  ede  in  potentia  rcfpe&u 
adhialitaris,  fecundum  quam  terminat. 

I d Qua  propter  fui  difficultati  m vocatur  Acbillet. 

Atfumtn • Nota,  quod  in  prouerbium  abiit  inter  Pcripatc- 
tum  Jiffcilii  ticos,  argumentum,  quod  fortiflimum  ab  aducr- 
ftluumu  fario  cenfebatur , Achillem  nuncupare,  ideo  vt 
AtbiBtt  mp-  vis  huius  rationis  propter  quam  Zeno  vocabat 
ft  aiur.  illam  Achillem  , apparear , nc  deduco  rationem: 
Si  motus  localis  edet  poflibilis , velociflimum 
nunquam  attingeret  tatdiflimum.  Probatur,  & 
pono, qubd  inobile  velocius  excedat  in  decuplo 
mobile  tardius  in  velocitate,  &cutn  hoc  pono 
qubd  fimul  incipiat  tnoueri  a principio  magni- 
tudinis st,B>  C,  & mobile  tardius  \ medio,  icili- 
cct  ab  ipio  Bt  tunc  arguo  fic  : antequam  mobile 
velocius  ventum  fit  ab  B,  mobile  tardius  aliquid 
perttanfiuit  de  fpatio  cxtr.1  /?.Quod  probo, quia 
fi  adhuc  mobile  tardum  fit  in  B ; ergo  fuit  in  B 
per  totum  tempus, per  quod  mobile  velocius 
mouebatur  de  st  in  /?;  ergo  in  toto  illo  tempore 
quiefeebat,  & pet  confcquens  non  fimul  inci- 
piunt moueri,  quod  eft  contra  pofitum  : ergo  fc- 
quitur.quod  mobile  tardum  aliquid  pcrrranli- 
uit  extra  B ; tunc  accipio  rerminum  illum,  in 
quo  eft  mobile  tardum  , vel  ad  quem  cft  motum 
mobile  tardum , quando  mobile  velox  cft  in  B , 


& vocetur  ifte  terminus  C;  tunc  ficut  prius, ar- 
guo , antequam  mobile  velox  ventuin  fit  ad  C, 
vel  mobile  tardum  ttanfiuit  aliquid  extra  C,  vel 
nihil ; fi  nihil , ergo  in  roto  tempore  in  quo  mo- 
bile velox  mouebatur  a 27  in  C,  mobile  tatdutn 
quieuit  in  C fcd  fuppofitum  erat,  qubd  conti- 
nue mouetetur : ergo  ncceflarib  tranfiuit  aliquid 
vitra  C;  tunc  fic  • ifte  terminus  D,  fic  arguam 
ficut  prius,  & procedam  in  infinitum. 
e Hic  / oluit  rationem , negando  confftjuentiam&c. 
Nota , quod  in  hac  ratione  commit{itor  fallacia 
i fecundum  quid  ad  fimpliciter.  Nam  concedo, 
qubd  mobile  rardins  perttanfiuit  aliquid  vitra 
B-,Sc  quando  vlterius  arguitur  per  eandem  ratio- 
nem: ergo  nunquam  attinget.  Dico  qubd non 
fequitur  , fcd  cft  fallacia  a fecundum  quid  ad 
fimpliciter:folum  enim  iftud  fequitur  attenden- 
do ad  illum  procellum , fecundum  quod  mobile 
velox  , & mobile  tardum , diuidunt  fpatium  fe- 
cundum parres  ciufdcm  proportionis ; fic  fecun- 
dum hoc  verum  eft , qubd  nunquam  attingetur. 
Vndc  , non  attingitur  fecundum  i jiat  portet , ergo  non 
attingitur  i non  fequitur,  vt  di&umcft.  Vndeifta 
infinitas  eiufdem  proportionis  accidit  magnitu- 
dini, vt  ipfa  cft  pertranfira.  Attendendo  autem 
ad  alium  , & alium  ordinem  partium , videlicet 
eiufdem  quantitatis,  fecundum  quas  totum  cft 
finitum,  fic  perrranfibile  , qux  partes  compre- 
hendunt illas  ciufdcm  ptopoitionis.  bene  cftat- 
tingibilc,&  perrranfibile.  lfta eft  rcfponfio  quam 
hic  afiignat  Scotus. 

Pollet  etiam  aliter  refponderi.  Quando  dici- 
tur qubd  mobile  tardius  aliquid  perttanfiuit; 
concedo  : & quando  vlterius  dicitur , qubd  per 
eandetn  rationem ,fic c.Rcfpondco.fic  primo  ima- 
ginor , qubd  mobile  tardum  quantamcumque 
minimam  partem  tranfeat  de  fpatio,  ipfam  tran- 
fic  in  tempore.  Sccundb  imaginor,  qubd  mobi- 
le velox  in  xquali  tempore  plus  perrranfit  de 
fpatio , quam  mobile  tardum.  Tertio  imaginor, 
qubd  tnobile  velox  in  minori  tempore  pettran- 
fit  maius  fpatium , quam  mobile  tardum  : & cx 
his  dico , qubd  antequam  mobile  velox  fit  in  27, 
mobile  tardum  aliquid  pertranfiuit  de  fpatio : fic 
quando  vitra  procedis : dico , qubd  fallum  ima- 
ginaris , quia  fi  mobile  tardum  tranfiuit  digita- 
lem quantitatem  in  toto  tempore  , in  eodem 
tempore  velociflimum  pertranfiuit  bicubitalem 
quantitatem.  Vcldicas , quod  quamdiu  tardius 
prxccflcrit , non  attingitur ; admillo  tamen,  (vt 
rei  veritas  eft)  qubd  tempore  finito  tranfibitur 
aliqua  pars  fparij , tandem  attingitur  a vclocil- 
fimo  : nam  fi  velocitas , verbi  gratia , cft  in  du- 
plo maior  , rranfibit  velociflimum  in  codetn 
tempore  in  duplo  maius  fpatium  , quam  tatdif- 
fitnum. 

f Rejpondetur  negando  confequtntiam.  Nota, 
qubd  confequentia  forte  procederet  contra  cos, 
qui  dicerent  indiuifibilc  moueri: nam  indiui- 
fibilc  non  poteft  efle  partim  in  termino  d quo, 
fic  partim  in  termino  ad  quem  : fcd  Ariftotelis 
argumentum  nihil  impoflibile  concludit , qui 
aflerit  tantum  diuifibile  moueti : fic  ideo , quod 
moucrur  in  neutro  cll  totum  , fcd  partitrf  in 
vuo  , fic  partim  in  alio,  vt  apparet  in  motu  lo- 
cali. Cxtcrum  in  8 buim , tert.  6j.  aliam  adhi- 
bet Ariftorelcs  folurionem  : nimirum  qubd  in 
mutationibus  inftantancis  non  eft  ncceflarium, 
quod  r neutri  prxcedat  mutatum  tffe : nam  mini- 
mum formx  fubftamialis  incipit  in  initanti : fic 

idcb 


* 


Quaeftio  X.  $95 

ideb  nullam  eft  indant , aut  tempus , in  quo  res  motum  in  indiuifibili  •,  igitur  femper  pcmanfic 
mouetur  motu  genciationis.  fpatium  (ibi  zquile  j igitur  totum  fpatium  , pcc 

quod  monetur,  componitur  ex  (patiis  x qualibus 
EXPOSITIO  T EXT  V S.  indiutdbili  j & pcc  confcqucns  illud  fpatium 

componitur  cx  indiuifibilibus. 

l8.  Y\EmnnrMif  1 MUUm  bit-  Hoc  eft  faundum  tsfmpBiu  j 4 utemfiomnt.  Quarta  ratio , fi  in-  Tcxt.  fo. 

Tat.  1 1,  JlJ  capitulum  huius  tranatus , in  quo  Arido-  diuifibile  potcd  moucri , tunc  fequitur , quod 

tclcs  oileudit , quid  nullum  indiuifibile  potcd  indtuiftbilc  diuidetur  , quod  id  impoffibilc. 

moueri , contra  opinionem  Democriti  ,ponen-  Confcqucntia  probatur  , fupponendo  cx  prxee- 
tisindiuifibilia  moucri;  8c  diuiditur,  quia  pri-  denti  ratione,  qubd  indiuifibile  motum  pii&s 
mo  ponit  conclufionem.  Secundo  probatur  ibi:  pertranfit  fpatium  fibi  xquale, quam  maius.  Se- 

Muttiar  enim  ex  A.  Ponit  igitur  idam  concludo»  eundo  fupponicur , quod  omne  quod  mouetur, 

mpHk  **•  netn , quod  nullum  indiuifibile  mouetur  per  fc.  mouetur  in  tempore.  Tunc  idis  fuppofiris , ar- 
murpofe.  £t  djcit  notabiliter  per  fi , • quia  indiuifibile  po.  guttur  ftc : Indiuifibile  , quod  mouetur , prius 

ted  moueri  per  accident,  ftcut  pars  ad  motum  pettratiftt  fpatium  libi  xqualc  , qukra  maius: 

fui  totius  i edicit,  qubd  ipfeintclligitdeindi-  igitur  illud  fpatium  fibi  xqualc  pertranfit  in 
uifibili  fecundum  quantitatem.  tempore  : igitur  in  parte  temporis  pcmanfic 

rUi  ttntr «•  'Etenim pardum  motu*  alteri  fient.  Remouet  du-  partem  fpatij  illius , St  per  confcqucns  illud  fpa- 

liumm  bium : quia  di&um  cd , qubd  indiuifibile  potcd  tium , quod  cd  indiuifibile , cd  diuifibile  habens 

Zmme.  moucri  pcr  accidens ; ficut  pars  termini ; St  cum  partes,  quod  cd  impoffibilc. 

pars,  qux  mouetur  per  accidens  ad  motum  ro- 

tius,  poffit  moueri  pcr  fe,  ficuc  diftum  cdin  ANNOTATIONES, 

quinto  , fequitur  qu6d  indiuifibile  potcd  mouc- 

ri  pcr  fe.  Refpondetur , quod  non  lcquirur.quia  * TN diuifibile  potefi  moueri  per  accident.  Nora,  to. 
partes,  qux  mouentut  ad  morum  totius,  funr  in  lquifi  aliquid  dicitur  moueri  per  accidens  fibfuidii- 
multiplici  differentia  : vndcciuldcm  totius  vna  dupliciter.  Vno  modo  tanquam  res  feparata  e,tmr 

pars  mouetur  velocius  quim  alia-,  vt  paret  de  cxiltensin  eo,  quod  per  fc  mouetur  ; vt  nauta  ^Utiter"* 
motu  cccli.  Iu  fimilirer , quxdam  funt  partes  mouerur  ad  motum  nauis.  Alio  modo  tanquam 
motx  pcr  accidens , quxnacx  funtmoueti  per  fornuliccr  inhxrcnsci  , quod  per  fc  mouetur, 
fc ; vt  partes  diuifibiles  ; Sc  ali*  non ; vt  indiui-  vel  tanquam  pars , vel  tanquam  accidens , vt  ca- 
fibilia.  put , it  albedo , & pun&um  mouentur  ad  mo- 

Tat.  17.  oJlUuctur  enim  1 ex  A.  H>c  probat  didam  tum  hominis. 

conclufionem  quatuor  rationibus.  Secunda  ibi:  Nota  fccundd , quAd  indiuifibile  cd  multi-  lnl,mf,biU 

non  contingit.  Tertia  ibi:  Amplius  autem,  plex  : eft  enim  indiuifibile,  aut  fecundum  fpe-  *fi  multi- 

& ex  bie.  Quarta  ibi  : Amplius  autem  fi  omne.  ciem , vt  homo,  qui  non  poreft  diuidi  in  plures  t1**' 

Prima  ratio  eft  ifta,  omne  quod  mouetur,  vel  fppeies  , aut  fecundum  numerum  ; vr  Petrus, 

eft  totaliter  in  termino  a quo,  vel  rotalircrin  & quodlibcc  indiuiduum  dicitur  indiuifibile, 

termino  ad  quem , vel  partim  in  termino  a quo,  quia  non  diuiduur  in  plura  integra  fuppofi- 

&partirain  ici\x\\t\oad  quem-,  fed  indiuifibile  fi  ra,  &hrc  indiuifibilia  nihil  vetat  pcr  fe  mo- 

mouetur,  neceft  totaliter  in  termino  aquo, nec  ucri.  Aliud  eft  indiuifibile  fecundum  quantita- 

totaliter  in  termino  ad  quem,  ncc  partim  in  vno,  tem , vc  punitum , & hoc  eft,  quod  non  perfc 
& partim  in  reliquo:  ergo,  &c.  Maior  nota  eft,  mouetur. 

quia  aliter  non  potcftfe  habere  mobile.  Ec  mi-  Nota  tertiA  , quod  non  eft  imaginandum,  tv*m«ue. 
nor  patet , quia  fi  indiuifibile  fit  rotalircr  in  ter-  quAd  non  fit  alius  motus  partis  a motu  totius  ex  ‘mttuolu  a 

mino  4 quo , tunc  quiefeit , quia  eodem  modo  fe  eo , quAd  di&um  clk  partem  moueri  ad  motum,  muu  tuitu. 

habet  pofterius,  it  prius.  Nec  totaliter  in  ter-  totius  : nam  toto  quantitatiuo  moro  alius  eft 

mino  ai  quem ; quia  tunc  non  mouetetur  , fed  motus  partis , St  alius  eft  morus  totius  : eft  nam- 

motumeft.  Nec  partim  in  termino 4 par-  que  motus  partium  alius  fecundam  quAd  par- 
tim in  termino  4d  fwrm , vt  notans  eft;  quia  runc  tium , liccr  motus  totius  fit  etiam  partium.  Pa- 

indiuifibile  haberet  partes,  St  per  confcqucns  ter,  quia  fphxra  ccrlefti  mota  , quxlibet  pars 

effit  diuifibile,  quod  implicat;  Sc  Ariftotelcs  cius  mouerur  ; attamen  diucrfarura  partium 

ponit  in  lirreris , fcilicec  A,  B,  fir  terminus  4 fphxrx  funr  diuerfi  mortis  : partes  enim  qux 

quo,  B,C , fit  terminus  ad  quem.  E,  D fir  tem-  iuxta  polum  funt , tardius  tnoucmur  , quam  illx 

pus  in  quo  mobile,  id  eft,  indiuifibile  mouc-  qux  funt,  h polo  remorx. 

cur,  F,  G. 

Quare  ; non  contingit  ii.  Secunda  ratio , quia  EXPOSITIO  TEXTVS. 
fi  indiuifibile  moucrctur,  tunc  fequeretur,  quod 

continuum  effit  compofitutnex  indiuifibilibus;  \J(  1 *Htrm  nulle eft  infinita.  Hoc  eft  ter-  1 r. 

confcqucns  eft  falfum  , vt  probatum  eft  prius.  J.VLciutn  capitulum  huius  tradhirus  , in  quo  Tc«.  y». 

Confcqucntia  probatur:  quia  indiuifibile  eft  in  Ariftotelcs  reprobat  opinionem  Heracliti,  pu- 

fpario  fibi  xquali , fcilicet  in  indiuifibili : igitur  nentia  omnia  continue  moueri  ; St  diuiditur, 

quando  mouetur  , priAs  pertranfit  fpatium  quia  primA  probat quAd  nulla  tnuratio  alia  i 

xquale  illi , in  quo  prius  erar , fcilicet  indiuifi-  motu  locali , poteft  effi  infinita.  Secundo  often- 

bile;  Sc  pcr  confequens  indiuifibile  effit  iin-  dic,  quod  nullus  motus  re&us  poreft  effi  inri- 
raediaruin  indiuifibili ; St  probetur  propofitum.  niros ; St  tertio  ofteniit , quAd  motus  circufa- 
tA  mpliut  autem  4 ex  bu.  Teriia  ratio , omne  ris  poteft  effi  infinitus.  Secunda  ibi : Loti  autem 

quod  mouetur  , prius  pertranfit  fpatium  fibi  mutatio.  Tertia  ibi  : Sei  fi  effer.  Primo  dicir 

xquale , vel  minus , quam  maius  ; fcd  indiuifi-  quod  nulla  murario  alia  a motu  loealr, poreft  effi 
bile  monetur , & non  cftpoffibile,  quod  prius  infinita  : quia  nulla  mutatio  inter  duos  rermi- 
pcrcranfcat  fpatium  minus  : quia  non  eft  dare  nos  poteft  effi  infinita;  fcd  omnis  mutatio  alia  I 


19. 

Tm.st. 


Tat.  I9. 


r 


<r 


^q6 


Lib.VI. 


Tcit.ji. 

A/jf*  lif  4 
lnftSm  neo 


motu  locali  eft  inter  duos  terminos ; ergo,  &c. 
Maior  patet ; quia  I»  infinitum  clauderetur  inter 
duos  terminos , iam  edet  finitum , quod  impli- 
cat : fic  minor  eft  nota , inducendo : nam  gene- 
ratio , fic  corruptio  funt  inter  effe  t & nonefjti  a 1- 
tcratio  inter  qualitates  contrarias  i augmen  ta- 
lio, & diminutio  funt  inter  ciufdem  rei  quan- 
titatem perfr&am  ,fic  imper fellaro. 

Loci  autem  i mutatio ponitur.  Secunda  condu- 
fio:  Nullas  motus  localis  reftus  poteft  cflein- 


rfft i»-  finitus.  Probatur:  quia  impoflibilc  eft  mobile 


finitut. 

Tcatp3 


moucri  tali  motu,  quali  impoflibilc  eft  ipftim 
motum  elTc  i fed  impoflibile  eft  mobile  efl*e  mo- 
tum motu  refto  infinito  : igitur  impoflibile  eft 
ipfum  moueri  motu  refto  infinito.  Maior  pa- 
ter, quia  illud  eft  impoflibile  fieri,  quod  im- 


Phyficorum. 

poflibile  eft  fa&um  e fle , alirer  enim  fruftra  fie- 
ret : fic  minor  probatur ; quia  fi  aliquod  motum 
eft  motu  retfto  infinito;  tunc  illud  fpatium  infi- 
nitum non  clauditur  duobus  terminis,  fcilicet 
termino  i quo  eft  morus , fic  termino , in  quem 
mobile  eft  mutarum. 

Std  fi  tffe  pojfit  fic.  Tertia  condufio  eft : Iro- 
poflibile  eft  circulationem  ede  infinitam  , & 
primfc  declarat  hoc  in  diucrfis  moribus , »t  fci- 
licet prim6  fit  alteratio,  deinde  corruptio, & 
iterum  generatio , fic  fic  feroper  circulando  ;vc 
patet  fecundo  de  Generatione , text.6y  & indet  ta- 
men impoflibile  eft  aliquem  vnum  moram 
fieri  infinitum  , nifi  motum  coeli  , vt  patebit 
in  8.  hmtu. 

Explicir  expolitio  6.  libri  Phyficorum. 


FINIS  LIBRI  SEXTI. 


Tot.*. 


LIBER 


i 


TT 


LIBER  SEPT1MV  S 

PHYS1CORVM. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

Mne  i quod  mouetur , ne- 
cefi  efi.  Ille  eft  fcptimus 
* libet  Phy  ficorum  , in 
quo  Ariftotclcs  determi- 
nat de  comparatione  mo- 
tuum ad  ipo(ores;&  mo- 
tuum ad  fc  inuiccnv.Sc  di- 
uidituc  in  duos  tractatus. 
iod  in rooucntibus  demo- 
tis non  proceditur  in  in6nitum  ; &:  hoc  pro  tan- 
to i quia  in  infinitis  non  accidit  comparatio.  In 
fecundo  determinat  de  comparatione  motuum. 
Secundus  ibi : Dubitabit  aut  em  aliquu.  Primus  tra- 
natus diuiditur  in  quatuor  capita.  In  primo  ofte- 
dir , quod  omne , quod  mouetur , mouctur  ab 
alio.  In  fecundo  oftendit,  quod  in  lic  moucndo 
vnum  ab  alio , non  eft  proccllus  in  infinitumin 
mouentibus , & motis.  In  tertio  oftendit , quid 
omne  moucns  eft  fimul  cum  moto-.quia  hoc  lup- 
ponebatur  in  fecundo  capitulo.  In  quarto  often- 
dit , quid  folum  fecundum  qualitates  fenfibiles 
eft  alteratio , quia  hoc  erat  fuppofitum  in  tertio 
capitulo.  Secundum  ibi:ft*«M*»  uutem  *mne  quod 
tornetur.  Tertium  ibi : Primum  quidem  igitur  mo- 
nent. Quarrura  ibi : Q*od  autem  ea  qua  alterantur. 
Prnnnm  capitulum  diuiditur : quia  primi  propo- 
nit conduuonem  , Se  oftendit  in  quibus  non  eft 
dubium.  Secundo,  probat  eam  in  illis,  in  quibus 
0««ry uti  eft  dubium.  Secundum  ibi : Si  autem.  Proponit 
mmttor , «6  igitur  iftara  conclufionem : omne  quod  mouctur, 
olamtuetur.  njQUCiUr  ab  aliquo  , & debet  addi  alio  afiipfit 
quia  hoc  probat  ratio , quam  ad  hoc  adducit , Se 
dicit  quid  in  illis , qu*  non  mouentut  i Princi- 
pio intrinfcco.hoc  non  eft  dubium.quia  ibi  ma- 
nifcfte  apparet  moucns  di ft indam  a moto. 

Si  autem  in  fi  ipfo.  Hic  probat  didam  con- 
clufioncm } & prxmirtit  tres  fuppofiriones.  Se- 
, eundi, format  rationem,  ibi  : Hoc  autem  cumma- 
mftihanfiu.  Prima  in  tres  fecundum  tres  fuppoli- 
tiones.  Secunda  ibi : Primum  igitur.  Tertia  ibi: 
Amplius id.  Prima  fuppofitio  eft  politio  aduerfa- 
rij » qux  non  fupponitur  tanquam  vera,  fcd  ac- 
cipitur vt  concludatur  falficas  cius  : eft  igitur 
fuppofitio  quid  A ,B  moueatur  a fc  ipfo  tan- 
quam a motore,  ita  quod  AyR* primi  moueatur: 
Sc  A,  B primi  fit  moucns  ; vult  igitur  proba- 
re, quod  hoc  eft  impollibile , fcilicec  quod  A,  B 
fecundum  quamlibet  cius  partemmouc.it ,& mo- 
ucatur. 

x Primum  igitur.  Secunda  fuppofitio  eft > quid 
caufa  quare  aliquid  apparet  morum  a fc  ipfo  , eft 
ifta ; quia  vna  pars  eiufdem  rotius  mouct  aliam 
panem,  Sc  pars  moucns  fimul  mouctur  cum  par- 
te mota  ; vt  anima  mouct  corpus , & moto 
corpore  limul  mouctur  : & ponit  in  litteris; 
iicur  eiufdem  totius  pars,  DtE  mouct  partem 
Scoti  e per.  Tom.  1 1, 


E , F , & quia  moto  toto  D , E , F , fimul  mouc* 
tur  D , £ credimus  propter  hoc , quod  i>  , £ , F 
moueatur  a fc  ipfo. 

Amplius  i id.  Tertia  fuppofitio  , quod  il-  Tcxt.  u 
lud  non  mouetur  a feipfo,  quod  quiefeit  ad 
quietem  alterius.  Probatur : quia  illud  quodin- 
cft  alicui  primo  non  remonetur  ah  ilio , dato 
quod  remoneatur  a quocumque  alio  •,  quod  non 
eft  ipfum,vt  mobile, quia  primo  ineft  homi- 
ni , ideo  dato,  quod  a quocumque  alio  rcmouca- 
tur , non  oportet  propter  hoc,  quod  rcmoucatuc 
ab  homine. 

Hoc  autem  cum  maniftilum  fit.  Hic  format 
rationem , fupponendo  quod  omne,  quod  nio- 
ucinr,  eft  diuifibilc , vt  probatum  eft  in  6.  hu- 
ius ; tunc  arguitut  lic : omne  illud  mouctur  ah 
alio  , quod  quicfcctct  ad  quietem  alterius ; fcd 
omne  quod  mouctur  , quiclccrct  ad  quietem  al- 
terius , fi  illud  aliud  quicfccrct  : igitur  omne 
quod  mouetur,  mouctur  ab  alio.  Maior  patet 
per  illam  tertiam  fuppofirionem.  Et  minor  pro- 
batur; quia  per  fuppofitioncm,omnc  quod  mo- 
uctur eft  diuifibilc,  & omne  diuifibilc  quicfcc- 
rct ad  quietem  fuxpartis.fi  pars  fua  quiefee» 
ree : igitur  omne  diuifibile  mouctur  abalio  : & 
cum  omne  quod  mouctur  fit,diuifibilc,  fcqui- 
tur  quod  omne  quod  mouetur  , mouctur  ab 
alio.  Maniftilum  efi  igitur.  Hic  recolligit  con- 
ci ufionem  cum  fua  probatione  ; & patet  iri 
littera. 

annotatio 

Patris  Arretini. 

a Y$re  efi  fiptimiu  Uber , &C.  Nota , quod  Ari-  5 
Iftotclcs  perada  in  prxccdcnti  libro  dif- 
puratione  morus  , quoad  fe  : iatn  in  hoc  fc- 
ptimo  ,Sc  in  fcquenti  adipfum  moucns  per  mo- 
tum ipfum  indagandum  accedit  , ita  vt  vnum 
primum  moucns  immotum  , qui  lolus  Deus  eft, 
prober  ncccflarii  efie  : & fimiliter  vnum  pri- 
mum mobile, & vnum  primum  morum  : hu- 
iufmodi  autem  primi  mouentis,  mobilis, demo- 
tus traditionem  iu  8.  perficit , in  quo  primutn 
moucns  immobile,  primumque  motum  xternum 
eflemanifcftat.  Htc  liber  feptimus , vt  hic  dicit 
Scotus,  in  duos  fecacur  tradatus-  In  quorum  pri- 
mo probat  Ariftoteles  dari  primum  moucns, 
primumque  motum  : in  fecundo  veri  agit  de 
comparatione  monentium , 6c  mobilium , quoad 
celeritatem, & tarditatem  fuorum  motuum. 

Et  in  8.  perquirit  quidnam  fit  hoc 
primum  morum,quahfque  J 
fic  primus  ille 
motor. 

L1  QVsE 


rimo  oftendit , 


398 


Lib.  VII.  Phyficorum 


A S T I O I. 

Vtrum  omne  quod  monetur,  moneatur 
ab  alio  { 

Arift.ftf  yjbjf.t.t.ttxt.i.b  t .Pkyf.t*xt.\p.  Auer.  Mayr.fc 

Interpretet  ikM.S\b.tr*ti.ix.i.T>  Tho m.Uti  1 (jy  I .te»r. 

Gemi  e.  1 §.£>  I f.q.x.xrt.^.dy  Scot .yMetb. 

CrtJifl  if.i.fr  in  4 11  f.j.  AgiAmt  q**ll.C.q  «»• 

Grej»  5 1 -r/.j  Feiru.l/Mf.Gnr.r.i).Iiniiun.l. 

A^M.li.Plutt  Pbyf.jifr.i  f.7.Conirabr .y.Pkyf.tmp.i. 

q i.Compl.dijp.ii.j.i.  Ruuiui  ta  txftf.r.x.  Rocc.i*  Ps~ 

Ttphrmfi.fr  qm 4,1 1. 

R o v 1 t v a quid  non  : quia  proie- 
ftum  moucrur  poftquam  cft  remotum 
i projiciente , Sc  tamen  non  mouetur 
ab  aliquo  primi : non  a proiicientc  , quia  poifi- 
bilc  eft.quod  proficiens  iam  fit  corruptum : nec  4 
medio , quia  fxpc  medium  mouetur  ad  partem 
oppofitam.nec  i virtute  imprclla.  Vndcnon  ap- 
paret bcncpoflibil e , quod  talis  virtus  generetur 
per  folum  motum  localem. 

Secundi , quia  aqua  afeendit  in  phiala,  vel  in 
vrinali ; vt  patet  ad  experientiam, fi  vrinale  cale- 
fiat ,&  os  eius  ponatur  ad  aquam  : & tamen  non 
moucrur  ab  aliquo  primirnon  a forma  aqux.aut 
difpofitionibus  coufequentibtu  illam  formam; 
quia  omnia  illa  inclinantur  ad  motum  oppofi- 
cuin ; nec  apparet  aliquid  aliud , a quo  moueatur: 
crgo.&c. 

Tertii,  animal  mouetur  ex  fe,vr  patet  8.  hn- 
ius,texr.z9.&:  $0.  igitur  non  ab  alio : modi  Arift. 
in  ifto  7.  intendit  probare  quid  non  folum  omne 
quod  mouetur , mouetur  ab  aliquo , immi  quid 
omne  quod  mouetur,  mouetur  ab  alio. 

Quarti,  grauia  Sc  leuia  naturaliter  mota  mo- 
uentur  A'  non  ex  (e,  vt  patet  8.  huius,  texr. $ 1 .Sc 
$ 1.  nec  ab  alio,  quia  tunc  non  mouercntur  naru- 
rahter: igitur 4 nullo  mouentur.Quid  autem  non 
ab  aliomfi  violenter , patet , quia  violentum  cft 
cuius  principium  cft  extra, vt  pater  $. Ethicorum. 

Quinti  , arguitur  de  alteratione : quia  aqua 
calcfada  reducitur  ad  frigiditatem  , Sc  non 
a medio  ; quia  aqua  reducitur  ad  frigidita- 
tem intenfiorem  quam  fit  frigiditas  medij;  Sc 
tunc  aqua  rcduAa  ad  illum  gtadum  intenfiorem, 
nullo  modo  poreft  afligturi , quid  producatur 
a medio : igitur  aquu  alteratur , Sc  tamen  i nul- 
lo alrcr&ur. 

Sexto,  quia  voluntas  mouetur  ex  fc  : igitur 
non  ab  alio  , confcqucntia  nota  cft : Sc  probatur 
antecedens  ; quia  aliter  voluntas  non  efict  do- 
mina Tuorum  actuum  ,neccllct  libera  ,quod  cft 
falfum. 

Septimo,  quia  anima  alteratur  de  fcientia  in 
ignorantiam;  Sc  tamen  a nullo  alteratur : ergo 
Scc.  Confcquentia  nota  efl,  quia  omnis  alteratio 
eft  motus: A:  probatur  antecedens, quia  per  folum 
lapfum  aniina  obi  i u i Icitur  cocum  , qua:  prius 
nouir. 

Odaui , medium  alteratur  de  lumine  in  te- 
nebras; & ramen  a nullo  alteratur : quia  maximi 
cllet  a corpore  luminofo : modo  hoc  cft  falfum, 
quiacorpus  luminofum  potius  cft  caufiuiuuin 
lucis,quam  tenebrarum. 

Noni, quia  videmus, quid  fi  aliquis  inlpicit 
viridarium  mulr.r  (piifirudinis  herbarum,  luper 
quo  cecidit  lux  fortis  Solis ; tunc  fi  dimittat  fc 
ad  locum  tcucbiofum, remanet  impteffio  in  or- 


i- 


gano vifus  j 6: tamen  illa  imprefllo  deperditur*, 

Sc  non  ab  alio  ; igitur  oculus  alicratur  per  illam 
imprc(fionem,&  tamen  a nullo  alteratur. 

Decimo,  poteft  argui  dc  nrcfaclionc,  Sc  con* 
denfatione  : quia  aqua  calcfa&a  fc  ipsa  frige - 
fcit , Sc  non  ab  alio:igitur  fc  ipsi  condenfatur, 

Sc  non  ab  alio.Eodem  modo  aer  frigefeens  vi- 
tra naturam  debicam  , calefit  ex  feipfo:igitur  fc 
ipfo  rarefit , quia  ad  calcfa&ionem  coniequiiur 
rare  f adi  o ; Sc  pcrconfequens  aliquid  rarefit,& 
non  ab  alio.Oppofitum  arguitur  per  Ariftotelcm 
inprindpio  huius  7.CCXM . vbi  nititur  probare, 
quid  omne  quod  mouetur , mouetur  ab  alio. 

In  ifta  quxftione  primi  ponenda  eft  • ratio  Diafpt  ^ 
Ariftotclis,  perquam  nititur dcmonfttare, quod  fo*». 
omne  quod  moucrur , mouetur  ab  alio;cum  qui- 
bufdatn  obtritionibus  contra  illam  rationem. 

Secundi , tcfpondcbitur  ad  quxfitum.A:  folucn* 
turillx  dubitationes. 

Quantum  ad  primum.fiipponitur  primi, quid  Omw  prf 
omne  quod  mouetur  cft  djuifibilc , Sc  illud  pro-  ^ 

batuin  fuit  fuper  fextum.  . 

Secundo,  fupponiturquid illud , quodineft 
alicui  per  fc  Sc  primi , non  rcmouetur  ab  illo, 
dato  quid  retnoucatur4  quocumque  alio,  quod 
non  cft  ipfum:verbi  gtatii , rifibile  ineft  homini 
per  fe,  Sc  primijidci  non  rctuoucrur  ab  homine, 
dato  quod  rcrnoueatur4  quocumque  alio, quod 
non  cft  homo. 

Tertio , fupponirur  , quid  pars  cft  aliud  a fuo  4. 
toto.Iftis  fuppofitis,  formatur  fic  ratio  Ariftote- 
]is;il!ud  non  mouetur  4 fe  ipfo  per  fe,  A:  primi* 
quod  quiefeir  ad  quietem  alterius,  quod  non  eft 
ipfum;lcd  omne  quod  mouctur.quicfeltad  qnie- 
rem  alterius , quod  non  eft  ipfum  : igitur  nihil 
t.uod  moucrur, mouetur  4 fc  ipfo  per  l'c,Sc  primi; 

A.  per  confcqucns  omne  quod  mouetur. mouetur 
ab  alio.  Maior  patet  per  freudam  fuppofiiioncm; 
quia  ex  quo  moucrur  a fe  ipfo,  quod  ineft  alicui 
per  fe,&  primo,  non  rcmoucrur  ab  eo,dato  quod 
non  rcmoueatur  4 quocumque  alio.  Et  minor 

ftrobarnr,  quia  omne  quod  muuerur  cft  diuifibi- 
e,pcr  primam  fqppofirioncmtmodi  omne  quod 
cftdiiiifihilc,  qmcfccrct  ad  quietem  fux  partis; 

Sc  pars  eft  aliud  a toto , per  tertiam  fupnofirio- 
nem ; igitur  omne  quod  mouetur,  quieiccretad 
quietem  alterius.  Contra  iftam  rationem  argui- 
tur primi : quia  prima  fuppofitio  eft  falfa , quia 
anima  imclle&iuainouctur.Intelligcntia,  & et- 
iam pundus : quia  moto  corpore  moucntur  om- 
nia,qux  funt  in  corpore : igitur  non  omne  quod 
mouetur  cft  diutiibile.  Secundo,  fuppofitio  fe- 
cunda cft  falfa , quia  per  illam  probaretur,  quod 
nihil  mouetur  per  fc  primi , quod  cft  falfum, 'vc 
paret  quinto  huius,  text.  1.  Con fequentia pro- 
batur : quia  omne  quod  mouetur , quiefeir  ad 
quietem  ulterius,  fcilicet  ad  quietem  lux  partis; 
igitur  nihil  quod  mouetur,  mouetur  4 feipfo 
per  fc,Sc  primi.  Tertia,  quia  ifta  ratio  videtur 
iuppoucrc,  quod  cuiufiibct  mobilis  poilibile 
cft  aliquam  partem  quicfccre : modi  hoc  cft  im- 
poiTibilc  dc  ccclo,  fecundum  Ariftotelcm ; igitur 
ratio  cft  infufficiens , quia  per  impoffibile  nihil 
potcll  probari,  eo  quod  ad  iinpoliibilc  fcquitur 
quodlibet.  Quatti.quia  fupponitur,  quod  omne 
mobile  quiefeit  ad  quietem  fux  paitis,  modi 


fit  luoucri  a fc  ipfo  per  fc,&  piimo,iu  vt  omnino 

totaliter  >ffi% 


Quseftio  I. 


i»  iiinUi. 


totaliter  idem  fit  raouens,*  motum .Dc  hoc  funi 
aliqux  vix  * modi  dicendi.  Primus  modus  ctl, 
quod  non  omne, quod  moucuu , monetur  ab  alio. 
Probatur  per  rationes  ante  oppofitum  , ptxcipuc 
trima  m • per  prinum,  qux  fuit  dc  motu  proie&i.  Et  quan- 
im niitUttr.  do  obiicitur  eis  Arilloiclcs  in  illo 7 .Refpondcnc, 
quod  ipfeintclligit,  quod  omne,  quod  mouctur, 
moucturab  alio,  vel  morum  fuit.  Contra  illam 
viam  arguitur  per  rationem  Ariftotclis  fadam 
poli  oppofitum.  Sccundb , fcquerctur  quod  ad 
continuandum  motum  non  requireretur  poten- 
tia, quod  eil  contra  experientiam.  Tenii , in 
motu  proicdi  non  potcll  allignari , quare  tanta 
velocitate  mouctur  vno  tempore,*  pollea  maio- 
ri, vel  minori.  Quarto,  quia  tunc  citet  adio  fine 
agente,*  motus  moti  fine  motore,  quod  cft  fal- 
(um,vt  parer  tertio  huius. 

tirmJm  «•-  Secunda  via  cft , prxmittendo , quod  entium 
naturalium  quxdam  funt  compulit  a ex  materia, 

* forma*,  ficui  mixta,  & elementa  ; fcd  alia  fune 
omnino  fimplicia , vt  Intelligentia , * intelle- 
ctis nollet, vel  vna  quantitas  pura  fcparataa  pri- 
ma materia , vel  a forma  fubftantiali ; de  hoc  per 
potcntiamdiuinam.vcl  per  imaginationcm.Tunc 
dicunt  ifti , quod  nullum  ens  naturale  compofi- 
tum‘cx  materia,*  forma, potcll  moucre  feipfuro: 
imtn<S  quodlibet  tale  mouctur  ab  alio,  fcihcct  i 
forma  fui.Sccundo.dicunt  quod  vna  grauitas  pu- 
ra fi  per  fc  edet  reparata  a fubicdo  , moneretur  a 
feip(a,ita  vt  quxdam  pars  e flet  moucns,  * mota. 
Probatur , quia  fi  aliqua  talis  grauitas  poneretur 
in  vacuo, vel  in  medio, fuper  quod  obtineret  do- 
minium,non  apparet  prohibens,  quin  moucretur 
deorfum:  & conformiter  imaginantur  de  mo- 
tu locali  Angeli,  qu6d  ipfe  cft  moucns.  * motus 
omnino. 

6 . Contra  iftam  viam  obiicitur : quia  tunc  fcqui- 

Utlim  me-  tur,  qu6d  per  nullam  viam  pollet  probari  aii- 
dtunfi&tur.  quam  fubilamiam  fepa ratam  ellc.  Conlcqucns 
cft  falfum.vr  patet  S.huius.  Conlcquentia  proba- 
tur : quia  ficur  tu  ponis , quod  grauitas  pura  a fc 
ipfa  moneretur ; ita  diceretur  de  coelo,  imaginan- 
do , quod  ccrlum  elfet  vna  forma  liraplex  incli- 
nata ad  motum  circularcn/potcns  moucre  fc  ip- 
fam , quemadmodum  tu  ponis  de  grauitate  pura. 
Sccund6,grauitas  pura  fi  elfet  feparara  a materia, 
non  moucretur  a feipfa.  Confequentia  cft  nota* 
* antecedens  probatur : quia  nulla  qualitas  vir- 
tute proprii  habet  aliquam  operationem  : imm6 
omnis  fua  operatio  cft  principaliter  a forma  fub- 
ftantiali in  exillcnte  materix,vt  patet  fecundo 
de  Generatione. 

Tertia  via  cft, qua:  ponit  primo  , quod  aliquid 
mouctur  i fe  ipfo.  Probatur  per  aliquas  rationes 
ante  oppofitum,vt  animal  mouctur  ex  fe ; graue 
mouctur  naturaliter  a fc  deorfum  , & ita  de  aliis. 
Sccundb  ponunt  ifti,  quod  licet  idem  moueat  fe, 
tamen  non  fecundu  idem  fui  cft  moucns,*  motu; 
imm<S  moucr  fecundum  quid  cft  in  allii  c,&  mo- 

Iuctur  iccundum  quid  cft  in  potentia.F.  t hoc  pro- 
batur , quia  motor  non  moucr,  nili  quia  cft  adu 
fubdifpofitionc,  fecundum  quam  cft  motus ; led 
mouctur  quia  cft  in  porentia  ad  talem  difpolitio- 
aem,*  caret  ipsa;modi  impoflibile  eft,quoJ  ali- 
quid fecundum  idem  fui  habeat  aliquam  difpoli- 
rionem,*  eareat  eadem. 

7*  Contra  iftam  viam  arguitor , probando  quod 

mt'  Ineundum  idem  aliquid  cft  moucns , Se  motum 
/tr  primi  : quia  animal  mouet  fe  per  animam , itavt 

^1  * anima  fit  moror,  * fecundum  animam  mouetur. 

Scetitper.  T*m.  II. 


T'nim  me- 


quia  uon  fo\u m corpus  mouetur,  immu  compoti- 
tum ex  materia,  &toima.'Sccundi,  quia  intclle- 
dus  mouet , & mouetuc , & huc  fecundum  idem 
fui : quia  cft  indiuifibilis:  modi»  nullum  indiui- 
fibilc  potcll  moucri  fecundum  aliud,*  fecundum 
aliud  moucre. 

ldcb,iftis  dimifiis^onitut  ifta  conclufio : Im-  MtJat  Jt rf- 
poftihile  cft  idem  b moucri  a fe  ipfo  tic,  quod  nui- 
lo modo  fit  aliquod  moucns, quod  non  mouc- 
tur , vel  aliquod  motum , quod  non  mouet.  Illa 
conclufio  probatur  indudionc  , quia  in  mo- 
tu coeli , in  quo  Intelligentia  cll  motor  , & non 
mouctur,*  otbiseft motus,* non  mouet.  Se- 
cundo , in  motu  grauis , forma  grauis  , median- 
te grauitate  cft  motor  , & prxtcr  motorem  con- 
currit motum,  quod  nullo  modo  mouet,  fcilicct 
materia  prima.  Item  , prxtcr  formam  grauis  , * 
grauitatem,  requiruntur  alij  motores, Icilicct  ge- 
nerans, aut  remouens  prohibens,  vt  patet  8.  hu- 
ius. Tertii», patet  de  intcllcdu,qui  non  monetur, 
nifi  prima  iftione  obicdi  exterioris;*  ptimo 
motus  intellcdus  a phantalia.  Item, fi  intellcdus 
moueat  fe  ad  intclle&ionem , hoc  cft , mediante 
fpecie  intelligibili  agente  in  intclleduni  ; * lic 
concurrit  ibi  mouens.quodmon  mouctur  fecun- 
dum illam  adionem,fcilicet  fpcciei  intciligibilis. 
Quarto,  apparet  de  voluntate , de  qua  minus  ap- 
parct.quia  voluntas  nunquam  fertur  nifi  in  cog- 
nitum;idci) cum  idem  fit  intellcdus,*  voluntas, 
nunquam  intelledus  mouet  fc  ad  volendum  , vel 
nolendum,  nifi  mediante  fpecie  intelligibili , vel 
adu  intclligendi;*  fi  e ad  huiufmodi  volitionem 
concurrit  fpccics  intciligibilis;  qux  nullo  modo 
mouctur  fecundum  illam  adionem. 

Sed  obiicitur  de  Intelligentia  , quando  mouet  | , 
fe  ipfam  localiter  ; * tamen  nihil  potcll  lignari 
ibi  moucns, quod  non  mouetur, nec  morum  quod 
non  moueat.  Rcfpondctur,qu^»dc  nulla  lutclli- 
gentia  mouetur  nifi  allumpto  aliquo  corpore, cui 
comparatur  lic.quod  cft  in  toto  illo  corpore,*  in 
qualibet  parte  cius;  & fic  Intelligentia  cft  motor, 

& illud  corpus  alUimptum  cft  motum. 

Tunc  ad  rationes.  Ad  primam, dico  quod  mo- 
uetur ab  impetu  infufo.vr  paret  in  tt.tcxt.Si. 

Ad  fecundam,  dico  quod  ibi  cft  quodammodA 
motus  tradus  propter  continuationem  aqux  ad 
aerem;  quia  aer,  qui  vnitur  per  condcnfaiioucm, 
ell  maior  aqua  per  modum  tradus.  Aliter  dicitur, 

Jiuod  frigiditas  aqux  cft  caufa  illius  motus, 
cd  hoc  cft  per  accidens  in  quantum  condeniat 
acrem. 

Ad  tertiam  , dico  quod  animal  mouetur  a mo- 
tore diftindo , fcilicct  ab  anima,  fcd  diciturmo- 
ucri  i feeo  quod  habet  in  fc  principium  inchoa- 
tiuum  fui  motus. 

Ad  quartam, didumeft. 

Ad  quintam,dico  quod  aqua  calefada  reduci- 
tur ad  frigiditatem  a feipfa,  & in  illo  motu  cft 
motum , quod  nullo  modo  mouet : & hocfuflicic 
in  propohto.  Et  li  quxi.irur,  quid  mouct;dicitur 
quod  forma  aqux,  mediante  quadam  frigiditate 
virtuaii , qux  non  corrumpitur  manente  forma 
aqux. 

Ad  /exram,de  voluntatcjdieitur  qu6d  ibi  con- 
ctrrrit  fpccics  intciligibilis , vel  adus  inrelligen- 
di  a&iuc,  * nullo  modo  palTiuf,  fecundam  lilum 
adionem. 

Ad  reprimam  , anima  intellcdia.1  monetur. 

Dico  quod  ille  motus  proucnir  exdcfcdu-con- 
(cruamii.eo  quod  anima  non  aduertit ; & lic  d 1- 
L 1 a ceretur. 


400  Lib.  V 1 1.  Phyficorum 


ceretur, quM  anima  eflet  caufa  illius  altcrationis, 
quemadmodum dicitur  z. huius, ccx. jc.quod  nau- 
ta  cft  caufa  fubmerfionis  nauic. 

Ad  o&auam  , dico  quod  ille  motus  proucnit 
propter  dcfc&um  conferuantis , vt prius.Eodem 
modo  diceretur  ad  alum  de  imprerfione  manen- 
te in  fenfu  poft  imprellioncm  viarum  fortiter  il- 
luminato. Ad  aliam  de  rarefadionc  , & con- 
den latione, dicitur  ficut  ad  illam  de  aqua  ca- 
lefacta. 

Ad  rationes  contra  rationem  Ariftotclis. 

Ad  primam  de  anima  intclle&iua.  Dico  quod 
Ariftotelcs  loquitur  ibi  de  mobili, quod  mouctur 
motu  locali  circumfcriptiuc,&  non  ad  motum  al- 
terius ; quia  de  tali  mobili  poteft  fuftineri  ratio 
Ariftotclis  cllc  bona. 

Ad  iccundain , dico  quod  illa  noneft  falfa  ad 
iftum  fenfum,  quod  illud  quod  ineft  alicui  per  fc, 
& primo , non  remouctur  ab  illo  , dato  quod  rc- 
moucatur  a quocumque  alio , quod  no  cft  iplum, 
vel  pars  ipfius  , vel  aliquid  , quod  cft  de  ratione 
ipfius  : modo  de  ratione  mobilis  cft  qu£d  mo- 
ueatur : fcd  non  de  ratione  motoris.  Ideo  poli- 
to,quod  rnoucre  iniit  motori  per  fc,&  pnmo;da- 
to  quod  rctnoueaiur  a parte  ipfius  , non  oportet 
quod  rcmoucatur  a toto  motore. 

Ad  tertiam  , dico  quod  licet  hoc  non  iitpofli- 
bile  de  quolibet  mobili  fecundum  potentiam  na- 
turalcm;at  tamen,  (impliciter  loquendo, cft  polfi- 
bilc,vcl,vt  dicit  Commentator, non  repugnat  ra- 
tioni motus  ,Sc  mobilis. 

Ad  quartam, dico  quod  non  oportet, qu&d,(im- 
plicitcr  loquendo, qurefcat  ad  quietem  parri$,fed 
luiiicit  Ariltotcli  quid  non  moucatur  fecun- 
dum quodlibct  iui,kilicct  per  fc  primo. 

ANNOTATIONES. 

* TyOnenda  eft  ratio  Arifiotelu.  Nota  , quod 

Jl  ratio  Ariftotclis  lupponic  duo  vitra  ea, 
quz  notat  hic  Scotus.  Primo , fupponit  aliquid 
tripliciter  moucri , fcilicct  per  accidens;  vti  il- 
lud , quod  ad  alienus  motum  mouetur  : & per 
pariem , vc  quando  aliquid  dicitur  moueri ; quia 
caput  cius  ,vel  manus  mouctur  ;&  per  fc  pri- 
mi ; Sc  tale  cft  quod  fecundum  omnes  luas 
partes  mouctur.  Secundo  , fupponit  quando 
aliquod  mobile  quiefeit  ad  quietem  aitciius, 
cius  motus  dependet  a tali  quicfccmc.  Vade 
fi  mobile  A moucretur  , quicfccnte  B parte 
eius,&  C altera  pars  moucretur ; tunc  totum 
dcpcudcrct  in  motu  a C parte  eius , fecundum 
quam  moucretur ; & tunc  non  moucretur  a fe 
per  fe  primi , fcd  ratione  illius  partis , qua  mo- 
ta , mouctur  ;&  ile  B quicfccnte  , totum  quie- 
feit ; adhuc  non  a fc  primi  mouetur , quia  de- 
pendet eius  motus  a D parte  cius ; ille  namque 
motus  dependet  ab  co , quo  quicfccnte , & mo- 
bile quiclcit. 

His  fuppoiids  , iic  formetur  ratio  Ariftotclis, 
omne  quod  mouctur , vel  a principio  intrinfcco, 
vel  cxtrinicco  mouctur  ; fcd  omne  tale  mouetur 
ab  alio  : ergo  omne  quod  mouerur  , ab  alio  mo- 
uetut. Maior  cft  nota.Et  minor, quo  ad  fecundam 
partem;  quoad  priorem  veri  probatur:  omne 
quod  delinit  moueri  ad  quietem  alterius  rei  di- 
ucrfz,  mouctur  ab  alio ; fcd  omne  quod  mouetur 
ab  incrinfeco.dclinir  moueri  ad  qtiicteip  alterius 
rei  dmer(ir:ergo  vniuci (aliter  omncVjuod  moue- 
tur,ab  alio  mouctur.  Maior  probatur  per  oppoli- 


tum  : quod  enim  ii  fc  mouetur , non  definit  mo- 
neri ad  quietem  rei  diucrfar:  ipfiim  enim  cft  cauik 
(uHicicns  fui  motus  , quapropter  non  definit  mo- 
ucri alio  quouis  quicfcentefti  ergo  delinit  moue- 
ri.quiaaliud  quiefeit ; ab  alio  quippe, & non  a le 
ipfo  mouebirur.Minor, fcilicct  quud  id  quod  mo- 
uetur ab  intriufeco,  definit  moucri  ad  alterius  rei 
diuerfz  quiete,  probatur, omne  diuiiibile  in  par- 
tes, qualecft  quodlibet  mobile  Phylleum, defi- 
nit moueri,  ii  aliqua  pars  quiefeit:  ergo  delinit 
mpueri  ad  quiete  alterius  rei.  Probo  conlcquen- 
tiain : quia  pars  diuerfa  cft  li  toto.  Antecedens  vl- 
tiini  diicuriiis  probatur  ; quia  ii  id , quod  in  par- 
tes diuiditur,  quiefccnte  altera  parte, adhuc  mo. 
uerctur,  iam  non  moucretur  per  fc  primo  fecun- 
dum omnes  Tuas  partes. Quando  aurem  Ariftore- 
les  dicit, omne  quod  mouctur,ab  alio  moueri,  & 
nona  fc,  intelligit  de  co.  quod  per  fe  primb  mo- 
uetur : tale  amem  fccundiim  omnes  iuas  partes 
mouctur.  Quare,  ii  quiefccnte  vni  parte  moue- 
rcrur.non  per  fe  primo  mouereiur. 

Nota  fecundo,  quod  ex  hac  Ariftotelis  con- 
cluiione , eiufque ratione,  inferr  Soto  8.  Phyiic. 
quzft.  J.  male  Scotum  icmiiife  in  i.diftind.  t. 
quzft.  ic.grauia,&  lenia  a fe  ipiis  moueri:de 
hac  aurem  rc  erit  nobis  fermo  prolixus  in  8.  hu- 
ius , in  annotationibus  ad  quzft.  6.  vbi  monftra- 
biinus  Scoti  fenicntiam  Ariftotcli  non  cllc  con- 
trariam. 

k Jmpoffbile  tft  idem  moueri  k fe  ipfo , &CC.  Nota, 
quod  hzcconciuliodcbet  iic  inteliignlmpoflibi- 
le  cft  , qui  d aliquid  moueatur  a fc  ipio  per  ic,Ac 
mout  at  fc  ipfum  per  l"c ; nam  licet  grauc  fecun- 
dum fc  totum  moucatur, forma  tamen  cft  quz  per 
fc  mouct.lcd  non  mOucuir  per  fc,fcd  per  accidens 
ad  morum  totius : adeo  quod  forma  clt,qux  per 
fc  monet , Sc  totum  cft,  quod  per  Ic  mouctur : at 
quia  ad  motum  totius  moucntur  & partes,  etiam 
forma  mouctur  ad  motum  totiusjatqueiralalua- 
tur  fufticicns  diftindio  inter  per  fe  moucns.quod 
ira  cft  moucns  per  fc,quod  per  fc  non  mouctur;& 
inter  per  Ic  motum, quod  ita  mouctur  per  (c,qu6d 
non  inouct.  Quomodo  autem  ratio  Ariftotclis 
oftendat  dari  vnum  primum aioucns,  videbimus 
in  8. loco  fupra  relato. 

c NulLt  InteUigentia  monetur  rtifi  affumpto  aliquo 
corpore.  Nou , quod  hoc  didum  Scoti  debet  in- 
teiligi  de  motu  corpoijeo,iiue  dc  motu  locali  cir- 
cumicriptiuo  correi pondcnrc  loco  dimenfiona- 
li.  Angelus  cnim*pot  cft  ntoucri,  vt  prius  di&om 
cft  in  6.huitis;&  ii  hoc  cft  verum, poteft  moucri  4 
fe  ipfo  per  ic,  A:  primo,  quocumque  modo  fuma- 
tor Angclusmon  enim  habet  partes, propter  quas 
hoc  impcdiatur.Et  fi  queras.quomodo  ergo  roo- 
uens  erit  limul  cum  moto  ? Dico  quod  cft  iimul 
per  indiftantiam.  Sic  videlicet , quud  ab  eo  non 
diftat  localiter , vel  quod  inter  moucns  proxi- 
mum,& ipfum  nihil  iit  medium.  Vide  Scotum  in 
z.dift.i.quzft.5>.&  io. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Qlr$nUm  autem  i omne  quod  mouetur.  Hoc  eft 
lecundum  capitulum  huius  tradatus,inquo. 
Ariftotelcs  oftcnJit.quoJ  in  mouentibus,& mo- 
tis non  cft  procefliis  in  infinitum.  Et  ptimo  ponit 
conclulioncm.  Secundo,  probat,  ibi  \ Si  enim  non. 
Proponit  igitur  qudd  quia  ita  eft  ,qubd  omne 
quod  mouetur, mouetur  ab  alio,  vt  patet  ex  prx- 
ccdcuti  capitulo  : igitur  ii  illud  aliud  moucatur, 
ncccifc 


Quatio  1 1. 


4ci 


Jn  igitur  fi  illud  aliud  moneatur , necefle  eA  qubd 

bm,&  metis  moneatur  ab  alio  > Sc  illud  aliud  ab  alio , fi  ino- 
, tepere*  ***  ueatur ; Sc  fic  procedendo  in  mouentibus  , Sc 
•t  motis  non  ell  procelTus  in  infinitum  , fed  ell  de- 

uiapm  • adaliquodiauodptln&eftciuramottu. 

g Si  enim  i nen.  Hic  probat  conclufioncra  : Sc 
Ten.4-  Pr*m^  prarmitrit  fuppofirioncs.  Secundo, format 
lacionem.Terrio  obiicit  conrra  rationem.  Quar- 
to retnouet  obic&ionein.  Et  quintb  infert  con- 
ciufionem  principalem  curn  rcic&ionccuiufdam 
caui  1 lationis.  Secundum  ibi , Accipiatur  igitur. 
Tertiuin  ibi.  Si  igitur  videbitur.  Quartum  ibi,£rd 
fi  id.  Quintum  ibi , Afanifcffum  efi  igitur.  Primi 
prxmittit  quaruor  fuppofitiones.  Prima  fuppo- 
iitio  ell  politio  aduerlarij:  quia  fi  in  mouentibus 
Sc  motis  fit  abire  in  infinitum : fit  igitur  quod  A 
moneatur  i BtSc /ia  C , ScC  a B ,Sc  fic  in  infi- 
nitum. Sed  contra  illam  fuppofitionem  argui- 
tur : quia  omnis  fuppofitio  debet  ellc  vera,  vt 
pater  i.Poller.  text.  14.&  77.  Sc  inde  ex  quo  fup- 
pofitio  in  fcientia  debet  die  principium.Rcfpon- 
derur  ,qubd  non  femper  oportet  luppolirionem 
ellc  veram  , immb  quandoque  potcll  fupponi 
aliquod  fajfum , vt  cum  ipfo  affirmetur  aliquod 
verum ; St  tunc  ex  illis  duobus  inferre  aliquod 
falfum , vel  impollibile  , ex  quo  infertur  falficas 
fuppolirionis.qux  erat  politio  aduerfari;. 
itn(t  fi"*1  Quoniam  igitur  fimul.  Secunda  fuppofitio  ell, 
fimul  tempore  moucns  mouct , Sc  mobile 
"**<&  mouetur : verbi  grani,  fimul  mouerur  A Sc  B, 
monet  A , & fic  de  aliis : Sc  ex  illa  fuppolitiotie 
fequitur,  quod  fi  in  mouentibas  , St  motis  fit 
procelTus  in  infinitum  , qubd  fimul  fierent  infi- 
niti motas  infinitorum  mobilium  iu  eodem  tem- 
pore, in  quo  fit  motus  vnius  illorum.  Notan- 
dum, qubd  Commentator  fuper  illam  partem  di- 
cit, qubd  licet  moucns  fimul  incipiat  monere,  Sc 
mobile  moucri ; rame»  pribs  motor  potcll  deli- 
nere moucrc , quam  mobile  delinere  moueri.  Et 
dicit  Commentator  quod  hoc  non  percipiens 
Galenus,  pofuit , quod  primus  motor  corporeus 
in  animalibus  ell  caput , fine  cerebrum  , Sc  non 
cor : quia  dicit  fe  vidille  vnurn  animal, quod  mo- 
nebatur extra&o  corde.  Sed  dicit  Commentator 
qubd  illa  ratio  non  valet , quia  liebt  animal  mo- 
uebatur  cxtra&o corde,  attamen  corpribs  mo- 
ri- uebat , quam  extraheretur.  Item , ratio  Galeni, 
tnGtUmun  vt  dicit  Commentator,  poted  retorqueri  contra 
deprimme-  jppum  . qU,a  Commentator  dicit  fe  vidifie 
vnum  anctcm.qui  amputato  captte  ibat  pe»<luos 
palfus , quod  non  ellct  fi  primum  motum  ellct  in 
capite.  Notandum  fecundo  , quod  fi  motor  de- 
finit mouere,  Sc  mobile  moucatur , necclTc  ell, 
quod  fi  fit  aliquis  alius  motor, qubd  moneat, & fi 
fic,  tunc  motor,&  mobile  non  ordinantur  clTen- 
cialiter:mod6  Anflotclcs  intelligit  dc  mouenti- 
bus,&  motis  clTcnrialiter  ordinatis. 

9.  Et  accipere  igitur  vrtutnejuodrjue.  Tertia  fuppo- 
fitio , qubd  fi  fini  infinita  moucntia , Sc  mobilia, 
quorum  vnum  mouetur  ab  alio , &fic  in  infini- 
tum •,  tunc  contingit  accipere  motum  vnius  illo- 
rum mobilium;  Sc  ille  motus  ell  finirns  j quia  fa- 
Hus  in  tempore  finito,  Sc  fupra  fpatium  finitum. 

Quantum  ejued  mouetur. Quarta  fuppofitio, quod 
omne  quod  mouetur  , mouetur  ab  aliquo  termi- 
no in  aliquem  terminum  : Sc  prxmittit  fccun- 
Tcxt.j.  do , 1 qubd  morus  dicitur  idem  fpccie  vel  gene- 
re. Et  teteib  praemittit, vnde  motus  dicatur  idem 
numero , Sc  vnde  idem  gcnerc:&  hoc  totum  di- 
dum  fuit  in  quinto. 

Scoti  optr.  Tom.II, 


Accipiatur  j igitur  morus.Hlc  format  rationem:  Tcxr.  4 
quia  fi  in  mouentibus,  Sc  motis  clfentialitcr  or- 
dinaris ellct  procelTus  in  infinitum  ; tunc  fcque- 
rerur,  qubd  in  tempore  finito  fieret  motus  infi- 
nitus ; confcqucns  ell  impollibile,  vt  probatum 
ell  in  b.rexr  64.Con!equcntia  probatur;quia  mo- 
tus omnium  ilJornm  mouenrium  , Sc  mobilium 
fiunt  in  eodem  tempore , in  quo  fir  motus  vniu* 
ijyforam  : Sc  i Ile  fit  in  rempore  finito  per  tertiam 
fuppofitionem  : igitur  motus  aggregacus  ex  mo- 
tibus omnium  illorum  mobilium  firin  tempore 
finito  : Sc  ille  ell  infinitus , quia  ell  infinitorum 
mobilium ; ergo,  Scc. 

Sic  4 igitur  videbitur.  Obiicit  contra  rationem,  Tert.7. 
quia  in  6.  huius  probatum  ell,  qubd  nullus  vmts 
motus  infinitus  fir  in  tempore  finito  : modbhic 
non  dttdrur  ad  aliquod  inconuenicns , fed  ad 
hoc  qubd  motus  infiniti  diuerforuin  mobilium 
fiunt  in  eodem  tempore;  Sc  hoc  non  ell  incon- 
uenicns. 

Sed  ; fi  id.  Soluit  obieftionem  , fupponendo  Text.  I. 
qubd  omne  moucns  debeat  elle  fimul  cum  mo- 
to : Sc  ideb  fi  vnum  mobile  mouear  aliud , opor- 
tet qubd  nulla  tangant  fe:5c  hxc  fuppofitio  pro- 
babitur in  capitulo  fequenti.  Sc  ilto  fuppofito, 
dicit  Arilloteles  qubd  non  ell  cura,  fiucillc  mo- 
tus fir  vnius  mobilis  infiniri , line  infinitorum 
mobilium  fe  inuicem  tangentium;quia  fi  ex  om- 
nibus illis  mobilibus  fieret  vnum , illud  ellct  in- 
finitum. 

Mani  felium  6 efi  igitur.  Hic  infert  conclufio-  1 0. 
nem  probatany  Icilicct  qqbd  in  mouentibus  ,&  Text.;. 
motis  non  eWibire  in  infinitum  , fed  ell  deue- 
nire  ad  aliquod , quod  primb  ell  caufa  motus  Et 
tunc  remouer  cauiILtionem  , quia 'aliquis  dice- 
ret, qubd  illud  impolfibile,fcilicer  qubd  in  tem- 
pore finito  fiat  morus  infinitus  , non  fequeretur 
propter  iinpoflibi lirarem  illius  conclufionis , In 
mouentibut , & motis  efi  proceffu  in  infinitum ; fed 
propter  falfitatem  cafus  politi , fcilicet  qubd  ex 
omnibus  illis  mouctibus  Sc  mobilibus  fiat  vnum 
mobile.  Rcfpondct  Arilloteles  qnbd  non  , quia 
licet  cafus  fuppofitus  fit  faifus  , attamen  ell  pof- 
fibilis  : modo  proptet  pollibile  nunquam  fcqni- 
tur  impollibile:  & ideb  illud  impofltbilc  feque- 
batur  propter  politionem  aduerfarij  impolfibi- 
lem.  Sed  contra  Ariilorelem, quia  fecundum  Ari- 
Aotelcm  non  eA  poflibile  , qubd  omnia  corpora 
fe  tangentia  ad  inuicem  continuentur.  Refpon- 
dec  Commentator  qabd  hoc  non  repugnat  cor- 
poribus,quitum  eft  ex  ratione  generali  motuum, 
velmobiliumibencramen  repugnat  quantum  cA 
cx  ratione  fpeciali  huius  corporis.vcl  illius. 


Q_v  fsTio  II. 

Vtr'um  in  montibia , ^ motu  fit  procejpa 
in  infinitum ? 

Arift  hlf  text.  Met.  text.  g.  Aoerroc*,  Themirt  & 

ali  j interprete»  tbiJ.  Albert.  traH.  1.  eaf.  D.  Thom. 
UR  1.  Miyron  7.  Phyfie.  fanit.t.  Conimbr.  \ Ruuiui 
in  e tepefit.  t*f.  x.  Roccu*  in  perafhraf,  fUmm 4 1.  <4». 
vntte. 

R c v 1 t v r qubd  fic  j quia  nili  ita  ef- 
fet , fequeretur  qubd  generatio  non  ef- 
perpetua ; confcquens  cA  falfum , vt 
patet  1.  de  Generat,  text.  56.  Sc  inde.  Confe- 
quentia  probatur ; quia  dato  aliquo  genito  ; vel 
l-l  J illud 


lAb.N  YY^Yv^ficomm 


i\\uA  generabatur  ab  a\io,ftc  iMvid  ab  a\io,fcc  C\c  in 
w^mwro  vcYeft  dctxenite  ad  aliquod  , quod  ab 
alio  non  gcnctabaxur.  S\  ptitno  modo  ,Yvabctur 
ptopofuum  •.  C\  fecundo  tuodo  , babetut  confc- 
quens. 

Secundi  , aliquod  continuum  mouetut  *.igi- 
xut  in  moucmibus,6t  motis  eft  proccffux  in  infi- 
nitum. Vtobatut  confcquem\a,quia  fecunda  pats 
ptopot nonalis  mouct  tcttiam,&  mouetut  i pri- 
ma^ tettia monet  mouetut  a fecun- 

da-, ftc  iic  in  infinitum  •.  igitut  in  monentibus,  8c 
motis  eft  ptoccfCus  in  infinitum. 

Tcttio.fi  ptimum  moucns, ftc  vltimum  motum 
in  infinitum  dident , in  moucntibus  &t  motis  eft 
ptoccffus  in  infinuum  (cd  f\c  eft : ctgo  ,ftec.  Mi- 
nor probat  ut , quia  primum  monens  cd  infini- 
tum^ perpetuum  icd  vltimum  motum  cd  fini- 
tum , ftc  cortuptibile : modo  in  infinitum  didat 
perpetuum  a corruptibili , fit  infinitum  i finito: 
crgo,fttc. 

Quarti»,  fcquetetut  qubd  non  quilibet  cxccf- 
(us  f afficeret  ad  mornm-.confequcns  ed  falfum,vt 
patebit  podea.  Confequentia  probatur  , quia  fi 
manus  impeliat  acrem,  illa  pars  dominabitur  fu- 
pet  vnam  partem  actis : igitur  illam  mouebit , fe 
illa  dominabitur  fuper  alia : igitur  illam  moue- 
bit, & ftc  in  infinituuv.quod  non  e(Tct,nifi  inmo- 
uemibus,fte  motis  ptoccdcrctut  in  infinitum. 

Qumtd.arguitut  per  Ariftotelcm  i.huius.tcxt. 

50. vbi  dicit,  quod  in  caufis  per  accidens  eft  pro- 
cemus in  infinitum  , fcilicet  tam  efficientibus 
quam  in  finibus : fed  cum  efficiq^,  ftc  finis  mo- 
ueam  , fcquitur  qucxJ  in  ntoucnrtius  ed  procef- 
fus  in  infinitum. 

V . Sexto, fcqucrcuir  qudd  tton  omne  motum  mo- 

uct crur  ab  alio:confequcns  eft  falfum.vt  patet  in 
principio  huius  feptimi , text.t.  Confequentia 
probatur  ; quia  dato  aliquo  moto,vcl  ipf*tm  mo- 
uetut ab  alio, Se  illud  ab  alio  , Se  fic  in  infinitum: 
vel  eft  deuenire  ad  vnutn , quod  non  mouetut  ab 
alioiSc  habetur  confcqucns. 

Oppohtum  arguitur  per  Arillorelem  in  ifto 
feptimo»cap.).text.j.  Notandum, quod  quxdam 
funi  moueotia  corporea,  & alia  incorporea  : ftc 
de  vtrifquc  poreft  imaginati , qadd  fit  procelfiis 
in  infinitum  : tamen  Anftotclesin  propofito  in- 
tellexit de  monentibus  corporeis  , quia  talia  fi- 
mul  iunt  mouemia  & mota. 

MtwntU  Scc  ndd  , notandum  quod  quxdarn  funr  mo- 
ftuitm  funt  nentia  4 cllencialitct  oidinata  ; & qnxdam  acci- 
utiim"» 'e-  ^cnu^,lcr  foliim.  Illa  dicuntur  cncntialireror- 
itdtmfintr  dinata,quorum  pofterius  non  inoucret,nifi  prio- 
futtrimnu.  ri  moucnte  : fed  illa  dicuntur  accidentaliter  or- 
dinata, quorum  pofterius  non  mouct , nifi  prius 
alias  mouit : fed  non  oportet , qudd  fimul  mo- 
ucant , ftc  fic  tu,  pater  tuus,ftc  pater  illius  dicun- 
tur accidentaliter  ordinati  :modo  de  caulis  effi- 
cientibus cllentulitcr  ordinatis  intclligit  Arifto- 
teles  fecundo  Metaph.  icxr.<.&  etiam  in  propo- 
fitorquia  in  accidentaliter  ordinatis  bene  eft  pro- 
cellas in  infinitum»  vt  arguit  prima  ratio  ante 
oppofituin. 

5*  Tunc  ponantur  conclufiones.  Prima  eftifta: 
In  w«rrw/  In  monentibus, fiuc  efficientibus  eilcntiali ter  or- 

hu.  (ynuiu  dinatis  non  cll  procclfus  in  infinitum.  Probatur, 

...  * 


linunti* 
funt  in  Am- 
ftiti  iijftrtm 
ii*. 


wUmntu  n»n  911'4  ^ *n  moucmibu*  , ftc  motis  cllcnti.il  i ter  or- 
dinarifcflct  proccffiis  in  infinitum,  fequcrctur 
in injinimm.  qudd  nullum  eflet  monens ; confcqucns  impli- 
cat , fcilicet  quod  infinita  Aut  moucnria,&  quod 
nullum  At  moucns.  Confequentia  probarur;quia 


in  infinitis  b non  eft  aliquod  ptimum : modo  in 
cffcntialitct  ordinatis , primo  (fcilicet  illo,  quod 
ptimo  moucns  eft')  non  mouentc,  etiam  alia  non 
moucbunv.igitur  cum  nullum  fit  ptimum,  fcqui- 
tur quod  nullum  fit  mouens.  Secundo,  quia  u in 
caufis  efficientibus  procederetur  in  infinitum , 
tunc  fcquctetut  quod  impofftbiie  cifct  produce- 
re aliquem  cffc&um  , nifi  ille  effeftus  fit  infini- 
tus confequens  eft  impoffibilc.  Confequentia 
probatur, quia  quxlibet  illarum  infinitarum  cau- 
farum  aliquid  facit  ad  produ&ioncm  effcfikus: 
igitur  cum  ilix  caufx  fint  infinite  , ftc  It  qualibet 
aliquid  producatur, fcquitur  quod  totum  produ- 
cum cflct  infinitum. 

•Secunda  conclufio  magis fpecialis  eftifta: In  i.  ,^1,,;. 
moucmibus  ftc  motis  corporeis  non  eft  procedas  »«»1 
in  infinitum : ftc  iftam  conclufioncm  probat  Ari-  *•» 

ftotclcs  in  ifto  fcpttmo,  fupponendo  aliqua.  Pti-  *£ 
mo,  quod  in  tempore  finito  non  poteft  fieri  mo-  * 
rus  infinitus,  vt  patet  ex  6.  huius.  Secundo  fup- 
ponitur,  quod  infinitorum  mobilium  ad  inuicem 
coniunilorum  motus  eft  infinitus : 8c  hoc  eft  ve- 
rum , fupponendo  quod  quodlibct  illorum  fit 
maius.vcl  xquale  alicui  tertio  daro.Tertid,fup- 
ponitur  quod  motus  infinitorum  mobilium  fie- 
ret in  eodem  tempore, in  quo  fieret  motus  vnias 
illorum.  Confequentia  probatur , quia  fi  in  mo- 
uentibus , fic  motis  fieret  procefTits  in  infinitum; 
tunc  cum  aggregati  ex  omnibus  illis  moucnti- 
bus  , fic  motis  , motus  fu  infinitus, per  fecundare 
fuppofuioncm,8c  fit  in  eodem  tempore , in  quo 
fieret  vnus  illotum,  per  tertiam  , fed  quilibet  il- 
lorum fieret  tempore  finito, quod  eft  contra  pri- 
mum fuppoUtum. 

T ertia  conclufto:ln  monent  ibus  ftc  motis  lo-  4. 

calitcr  non  eft  circulatio.  Probatur , quia  tunc 
fequcrctur  quod  a proportione  minoris  xquali- 
tatis  fieret  motus ; ftc  proucnirct  aci  io  , quod  eft 
impodibilc:  quia  in  omni  motu  moucns  eft  plus 
potens  ad  mouendum , quam  mobile  ad  refiften- 
dum.  Confequentia  probatur ; quia  ft  A mo- 
neat B , oportet  quod  fic  potentius  quam  B : ite- 
rum,(1  B moneat  C.oportci  quod  C fit  minus  po- 
tens quam  B : igitur  fi  e conuerfo  C moneat  A , 
fcquitur  confcqucns,  quod  fcilicet  mitius  potens 
mouebic  potentius. 

Contra  feeundam  conclufioncm  , ftc  cius  pro- 
bationem arguitur  primo  : quia  per  illam  dedu- 
ftionem  non  fcquitur , quod  morus  infinitus  fie- 
ret in  tempore  finitorfed  qo&d  morus  infiniti  fie- 
rent in  tempore  finito  : modd  hoc  eft  poffibile, 
vt  quod  Socrates  moueat  fe  ipfum  , Plato  fe 
ipfuin.ftc  fic  de  infinitis,ex  quo  nullus  eorum  im- 
pedit reliquum. 

Secundo, ad  morum  magni  mobilis  non  fcqtii- 
tur  maius  tempus  quam  ad  morum  parui :iginit 
fi  mobileaugmcntareturin  infinirum,non  requi- 
reretur maius  tempus  ad  motum  ciusrquam  nunc 
de  fadko,quando  erat  paruum.  Tertio,  luppofito 
quod  ex  illis  infinitis  ficrer  vnum , non  fcquitur 
qudd  cilcc  motus  infinitusiquia  illud  non  moue- 
rerur  : cum  omnis  ntorus  fiar  refpedhr  alicuius 
quiefeemis ; ftc  tamen  fi  ex  omnibus  mobilibus 
fieret  vnum  mobilc,iatn  non  cllet  aliquod  qutef- 
cens.  Quartd,  quia  fupra  6.  concelfum  fiiit  con- 
fequens, ad  quod  dcdudrur,  fcilicet  que d moras 
infinitus  fiar  in  rempore  finito  ; ftc  ideo  proprer 
boc  non  eft  inconucniens  concedere  , qudd  in 
moucntibus  Se  moris  At  proceffus  in  infinitum. 
Qtiinto , fiippoiico  qudd  vnum  corpus  motreac 
, reliquum. 


L 


Hh  tf  vi- 
r«m,  fumrn- 
d ' infinitum 
Jjmattptt 
nutui,  id  tfi 
»"i  ttt  jum 

finrn. 

6. 


Qusftio  1 1.  403 

reliquam*  non  fequitur  quod  corpus  moucru  qualibet  pars eft  mouens,Sc  mora;  nec dependent 
moucatuiridcb.dato  quod  eflcnt  infinita  oiouen-  ab  inuiccm  eflenriali  ordine , fed  vna  pars  rao- 
tia,  Sc  mobilia,  ex  hoc  non  fequirur qobd  aggre-  nens,  & alia  mota. 

garum  ex  iplis  cflct  vnuxn  mobile  motum.  Con-  Ad  terriam,ncgatur  minor.  Ad  probationem, 

/equentia  nora  eft ; 6c  probatur  anrecedens,quia  dico  quod  ibi  non  eft  diftanria  nili  fimiliriidina- 
A poteft  mouerc  continue  £,rangendo  ipfum,fi-  rie,  quod  in  propo/i t o Coi um  valeret  ratio  de 

ne  hoc  quod  A moucatur,vr  ii  vnum  corpus  roo-  difUntia  locali. 

ueatur  circularitcr circa  reliquum.  Scxtb,quia  _Adquartam,negaturconfcquentia. Ad proba- 
non  {equitur,  li  ex  infinitis  corporibus  hac  vnum  rionem  , dico  qubd  ibi  /it  morus  acris  vfque  ad 
corpus,  qubd  illud  corpus /it  infinitum ; &per  aliquam  certam  diftantiam.  Et  quando  dicitur, 
confequens  non  fequitur  qubd  inorus  eius  fit  in-  quod  ille  acr  habet  dominium  alterius.  Dico 
finitus.  Antecedens  probatur,  quia  fi  A fit  peda-  quod  non ; quia  morus  vadit  continue  rcmitccn- 
le , capiatur  cius  medietas , deinde  illi  medietati  do  vfquc  ad  non  gradum, 
addatur  alia  medietas  medietatis  ,Sc  fic  in  infini-  Ad  quintam  , dico  qubd  Ariftotcles  intelligit 

tum ; tunc  totum  rcfultans  non  cflernifi  pedale,  de  caulis  accidenta! itet  ordinatis, de  quibus  non 

Sc  tamen  aggregatum  ex  in/initis  corporibus.  eft  ad  propolitum. 

Ad  illa.  Ad  primum,  dico  qubd  immu.quia  ex  Ad  fexram , negatur  confcquentia.  Ad  proba-  / 
quo  illa  mouentra,&  mobilia  funt  corpora, opor-  rionem  , dico  quod  eft  deuenire  ad  aliquod  , ad 

ret  quod  fint  ad  inuiccm  contigua  ; Sc  fic  ex  ipfis  quod  c/l  ftatus,fcilicet  ad  primum  motorem, qui 
omnibus  eft  vnum  corpus , fairem  per  aggrega-  mouer,  Sc  non  mouctur. 
tionem  ; & per  confequens  vnus  motus.  Et  hoc 

pateret  manifeftb , fuppofito  quod  illa  corpora  ANNOTATIONES, 

cllent  vnum  continuum  , quod  ille  motus  cflct 

infinitus:  quia cflct  mobilis infiniti.  1 monentia  ejfentiaiter  ordinata.  /• 

Ad  fecundum, quia  ad  motum  magni  mobilis,  V^Nora , quod  Scotus  in  1 . dift.  1.  quxft.i. 

&c. Concedo:  igitur  fi  mobile  augmcnrcrur,&c.  ponit  aliquas  differentias  inter  caufas  eflcntiali- 
Concedo  coniequens  : dum  tamen  motor  pro-  ter,  Sc  accidcntaiirer  ordinatas ; quarum  vna  eft, 
portionaliter  augmentetur , ita  vt  conrinac  ma-  quod  in  cauiis  per  fe  ordinatis , caufa  fecunda  in 
neat  eadem  proportio : fed  ex  hoc  non  fequitur,  quantum  caufat,  dependet  ^ prima.  At  quia  om- 
quin  prxdicto  cafu  polito,  motus  infinitus  fieret  ne  ens  citra  primum  , ficut  i primo  dependet  in 

in  tempore  finito:5r  non  dicitur  infinitus : quia  agendo  , ita  etiam  in  eflendo  : ideb  Antonius 

in  tempore  infinito,  fed  quia  mobilis  infiniti.  And.  i.Mctapli.  quxft.4.  dixit,  qubd  in  caulis  cf- 

Ad  tertium , dico  qubd  immb  bene  fequitur.  fenrialitcr  ordinans,  fecunda  in  quantum  caufar, 

Et  quando  dicitur , oporteret  efle  aliquod  qui-  dependet  <1  prima ; ctli  quxlibct  quoad  tjji  non 

efccns.  Dico,  quid  non,  quia  vt  paruit  fupra  j.  dependear.  Nam  caufx  cflentialiter  ordinatx  Cnmft  tffen- 

ad  hoc  quod  aliquid  moucatur  localiter  , non  funt  in  duplici  ordine  : namquxdam  funt  fic  cf- 

oportet  qubd  fit  quiefccns  rcfpetku  cuius  aliter  fentialirer  ofdinatx  , qubd  inferior  dependet  a 

fe  habeat;  fed  fuHicit  quod  aliter  fc  haberet  ad  fuperioriin  tfft , inigendo  Sc  in  caufando,  vel  in 
aliquod  quiefccns,  fi  aliquod  quiefccns  efler.  genere  caufx  finalis,  vel  efficientis : quadam  ve- 

Ad  qu«rrum,quando  dicitur  quod  confequens  ro  funt,  quarum  inferior  non  accipit  efje  i fupe- 
fuit  conccilum.  R.cfpondetur  quod  confequens  riori , licet  ab  ea  in  caufando  dependeat ; atque 
concedebatur  tanquam  poflibilc  per  potentiam  ita  fe  habent  pater  , & mater  rcfpe&u  prolis: 
fupernaturalem ; 3c  tamen  non  cfl  poflibilc  na-  nam  vnaiftarum  caularum  ( ponendo a&iuitarcm 
turaliter : ita  poteft  concedi  in  propofito  , quod  in  matre  rcfpedhi  produ&ionisprolis)ab  altera  in 

virtute  agentis  naturalis  non  eft  poflibilc,  quod  caufando  dependet,  &:  tamen  vna  non  recipit  tjji 
in  moucntibu  s Sc  motis  fit  procetfiis  in  infini-  ab  alia:  at  quiacaufalttas  matris  non  poicft  fe fo- 
tum:attamcn  hoc  bene  eft  poflibilc  virtute  agen-  li  attingere  effc&um,cfto  quod  fua  virtus  in  in- 
tis  infiniti  : quia  Deus  poicft  creare  infinita  mo-  finitum  augeretur , ideb  dependet  eflentialiter  a 
uentia,  Sc  mobilia, quorum  quodlibet  eflcntiali-  caufalitatc  patris, id  quod  non  contingit  in  acci- 

rer dependeret , ficuti  ifta  inferiora  dependent  a dcntalitcr  ordinatis  ; vt  fi  fint  duo  trahentes  na- 
fuperioribus.  nim.funt  iftx  caufx  accidcntaliter ordinatx, quia 

Ad  quintum, dico  quod  non  eft  poffibile.qubd  poteft  virtus  vnius  in  tantum  intendi, qubd  alius 

vnum  corpus  moueac  reliquum  coniun&um  libi  lupecflucret.Et  quamuis  virtus  a&iua,qux  immc- 
motu  locali  ,quin  ipfum  moueatur;8c  dato  qubd  diate  infequitur  formam  in  patre , Sc  in  matre, 
non  mouctur  > non  obftarec  in  propofito,  quia  linr  ciufdem  rationis:  tamen  ab  iftis  propter  di- 
nos  loquimur  de  infinitis  ,quorum  quodlibet  ef-  uerfam  complexionem  feminum  proueniunt  vir- 
fet  monens, & motum.  tutes  alterius  rationis  ; atque  ita  dicuntur  eflen- 

Ad  fexturo  , dico  qubd  immb  bene  fequi-  tialiter  ordinatx.  Quaedam  criam  caufx  dicun- 
tur: quia  non  pofTunt  effc  infinita  huiufmodi  tur  effctuialiter  ordinatx:  quia  vna  recipit  influ- 
mouenria,  Sc  mota,  exiftentia  feorfum,&  a fe  in-  xum  ab  alia , ficut  motio  pilx , qux  fit  a manu, 
uicem  fepaxata , cuiufmodi  non  funt  partes  con-  mediante  baculo  , ifta  motio  cauCitur  a manu,  Sc 

tinui.  a baculo, tanquam  a caofis  elfcntialitcr ordinatis; 

Ad  rationes  principales.  Ad  primam, negatur  nam  in  hac  motione  baculus  recipit  influxum 

confequentia.  Ad  probationem  tu  arguis  dc  ac-  monendi  i manu  ,&  ab  ea  quoad  iftam  motio- 
cidenralitcr  ordinatis,  de  quibus  eft  conceffum.  nc.n  eflentialiter  dcpcndet.Evfic  forte  eft  dc  duo* 

Ad  fecundam,  negatur  maior : quia  in  propo-  bus  motoribus  moucntibus  primum  mobile , vt 
fito  folum  loquimur  de  naouentibus , Sc  motis  habetur  1 ». Metaph.com. 41. nimirum  dc  motore 
totalibus , qux  funt  feorfum  feparata ; Sc  non  de  coniun&o,&  motore  feparato.Nam  negat  Com- 
itiis, qux  funt  partes  inexiftentes  toti. Item, po-  menracor  qubd  motor  feparatus  immediate  at- 

fito  ejubd  continuum  alteretur  fuccefliue  , non  tingat  primum  mobile, quia  cum  ipfe  fu  potenti* 

I- 1 4 infinitx 


■ Digitized-by 


4*o  \ \Jvb  ."V  VL^\\yf\cotum 


t. 


\nhr\itx , ttiouctet  'wv  non  t cm^otc  •.  fcd  motot 
(c^auiui  vnouet  mediante  tuotote  comun&o, 
qui  , cum  fit  victum  finitx , caul  at  motum  tem- 
poralem , ex  cpio  ex  te&ftennx  non  cautatnt  ibi 
TucceCfio  in  motu. 

b §JW4  in  injimtii  n*n  eft  «liquod  prinwrn.  Nota, 


quod  Kri&otclet  i.Mctapb.  ***** 6*  ^ ?tobat 
(latum  in  caulis  eCCcntialitet  otdinuU>(idi\unc 
talionem  *.  Si  cauta  efficientes  eflent  infinitx , 
nulla  elfct  cauta  efficiens  *.  fic  ad  probationem 
confequentix  ptxfupponit , quod  quando  ali- 
qua  (ic  (c  habent , quod  mura  eft  primum , aliud 
medium  , fic  tertium  vltimum  •,  i\\ud  quod  cft 
primum  , cft  cauta  aliotum  •.  vltimum  autem 
non  poteft  ciTc  cauta  , fic  medium  non  poteft  ef- 
fe cauta  nifi  vltimi  •,  fic  dicit  nibil  tefette , ftuc 
vnum  fit  medium , Ciue  pluta  : quia  f\  fvnt  p\u- 
ta  , i\ta accipiuntur  pio  vno.  Nec etiam  tcfctt  fi 
illa  media  Gnt  finita?  ve\  infinita  : fic  cum  me- 
dium dicatutiWud  , quod  habet  aliquid  antefe, 
fit  aliquid  poti  Ce  •,  concludit  quod  fi  cauta  effi- 
cientes edent  infinitx  , omnes  edent  medix  , fic 
zqualitet  medix , ex  quo  non  elfct  maior  accef- 
fus  ad  tetminos  a\>  vna  parte  , quam  ab  alia, cum 
infinitum  terminis  cateat.  Et  tandem  concludit, 
quod  fi  in  caulis  procedatur  in  infinitum  , nulla 
etit  cauta , quia  amota  primi  causa , omnes  alix 
remouentur  , qux  tatio  cft  feti  ea , quam  fiic 
adducit  Scotus. 

9-  Sed  videtur  , qubdhxc  ratio  non  concludat: 
nam  vis  rationis  in  hoc  confidit  ; fi  datur  pro- 
cedas in  infinitum  in  eGcntialiter  ordinatis,om- 
nes  cauta  funt  medix  v fcd  omnes  cauta  medix 
habent  caufalitatem  ab  aliqua  vna  , fic  ida  non 
ed  aliquid  idius  ordinis , quia  tunc  idem  clTcc 
caufa  fui  ipfius : ergo  ed  altera : ergo  prior  1 quia 
tota  ida  vniuerfiras  c au  Carum  defendet  abifta: 
quia  prius  ed  primo  propinquius.  Nam  arguam 
& ego  limiliter  in  accidcntaliter  ordinatis.Si  da- 
tur procedas  in  infinitumicrgo  omnes  cauta  funt 
medix  , fcd  tota  caufaliras  ed  ab  aliqua  vna  cau- 
fa , qux  non  ed  aliqua  iftarum  : ctgo  fequiiur 
quod  dabitur  primum , a quo  iftx  dependent: 
fic  cum  prius  dicatur  primo  propinquius  ; ergo 
dabitur  aliquod  primum.  Refpondeo , & dico 
quod  ratio  concludit  de  edentialiter  ordinatis, 
fic  non  dc  accidcntaliter  ordinatis : quia  in  ef- 
fentialiter  ordinatis  cuiufiibet  cauta  medix  cau- 
falitas  ed  ab  alia  vna  caufa  dependenter , quia 
non  poteft  caufa  edentialiter  ordinata  caulare, 
ni  fi  per  dependentiam  ad  aliquid  prius.  Caufa- 
litas  autem  accidcntaliter  ordinatorum  non  fic 
dependet : quia  non  caufar  in  virtute  alterius; 
ergo  cum  caufaliras  clTcntialiter  ordinata  fic  ab 
aliqua  vna  caufa  , oportet  deucnire  ad  primam; 
quia  alircr  non  cllct  clTcntialiter  ordinata.  Et  fi 
dicas,  illa  clt  prior  , fic  priuseft  primo  propin- 
quius : ergo  datur  primum. Ifta  coufcquentia  non 
valet : quia  in  tempore  datur  prius , fic  pollcrius, 
fic  tamen  non  datur  primum. 

IO.  Dico  quod  in  tempore  partes  funt  accidcn- 
talirer  ordinat*,  nec  habent  prioritaccm,  nec 
poderioritatem  eUcntialem  ; vt  dicit  Arifioteles 
f.  Metaph.  text.  16.  fcd  folum  in  ordine  ad  ali- 
quod primum  fignatum  ab  anima  noftra ; d*d  in 
caufis  clfcnrialiter  ordinatis  datur  aliquod  prius: 
ergo  datur  aliquod  primum  , quod  cft  cflenria- 
Jitcr  primum  , & necefTarid  , fic  ex  natura  r ei: 
Sc  non  fignatum  ab  anima.  Item  , videtur  quod 
hxc  ratio  Scoti  , vel  Ariftotclis  petat  princi- 


pium , quia  primb  ponit  infinitatem  in  moucn- 
tibus  , fic  motis  , ime  in  caufis  *.  fic  poftmodum 
ponit  eos  cita  medias  : modo  medium  cft  illud, 
quod  eft  inter  primum , fic  vltimum  •,  ergo  peti- 
tut  effe  medium.  Refpondctnt  qubd  ratio  alfu- 
mit  medium  non  pofiriuc.fcd  ptiuariuc  ,pex  ab- 


negationem  vttiufque  extremi.  Item , hxc  ra- 
tio Scoti  : fi  non  elfct  vnum  primum  moucns, 
nullum  effet  moucns  , non  valet:  quia  commit- 
titur fallacia  ficut  x di&ionis  , commutando  lin- 
gulare in  plurale.  Refpondeo , fic  dico  qubd  ifta 
confcquentia  uon  valet , glnaiiW»  caufa  eft  cau - 
fata , t*l  quodlibet  mouens  eft  motum  : ergo  omnes 
caufa  funt  confota  ab  illa.  Dico , quod  non  valet 
dc  forma , ficut  non  valet  ifta,  Vniuerfitat  caufa- 
rum  non  eft  tdupud  \ ergo  nulU.  T amen  dico,  quhd 
ifta  confcquentia  valet,  VniturfttM  cdufantm  effen- 
t i dii  ter  ordinatarum  eft  caufatd  dh  ali<pta  vvd  idufdi 
ergo  nulla  eft  caufa.  Probo  , quia  fi  cft  vniuerfiras 
, cautarum  clTcntialiter  ordinatarum  , quzlibct 
caufa  caufar  in  virtute  alterius : ergo  caufa  tan- 
dem iftis  elfcmialhei  prior , dabitur  ptiot  illis: 
ctgo  cum  non  fint  ab  vna  , nulla  caufat  in  virtu- 
te alterius ; atque  ita  nulla  cft  caufa  c (Tenti  ali- 
tet ordinata. 

EXPOSITIO  TEXT VS. 


P Rimam  1 autem  monens  Hoc  eft  tertium  capi-  * t» 
tulu  huius  tta&atuv,in  quo  Ariftotclcs  oden-  ^at* ,0* 
dit , quod  omne  monens  clt  fimul  cum  moto : fic 
mimo  ptxmittit  cottclufionem.  Secundo  pro-  «i<U 
nat , ibi : Quoniam  autem.  Pro  prima  parte  fcien-  '* 
dum , quod  duplex  cft  moucns : quoddam  in  ge- 
nere  cauta  finalis,  vt  fanitasmouct  ambulan- 
tem  ad  campum  propter  faniratcm:aliud  eft  mo-  fartu*. 
uens  in  genere  caulx  efficientis ; vt  ptoiiciens 
lapidem  cft  mouens  lapidem.  Secundi  cft  no- 
tandum , quod  mouemium  in  genere  cauta  ef- 
ficientis quoddam  cft  primum , id  cft , immedia- 
tum : fic  aliud  cft  non  primum  , ficut  fi  tu  mo- 
ueas  lapidem  mediante  baculo  ; tunc  tu  es  mo- 
uens mediatum  , fic  baculus  immediatum.  Tunc 
ponit  iftam  conclufionro  : omne  moucns  pri-  tri- 
mum eft  fimul  cum  moto : & dicitur  clTc  mouens 
primum  ex  eo  quid  inter  ipfiun  > Sc  motum  non 
cft  alius  motor  intermedius. 

Quoniam  autem  tres  funt  motsu.  Hic  probat  con- 
clufionem  : & primo  ptxmitrit  quot  funt  fpe- 
cies  motus;  quia  fecundum  quamlibet  Ipecicm 
niorus  concludo  cft  probanda.  Secundo , often- 
ditin  quibus  concludo  non  eft  dubia.  Et  tertii 
probae  eam  in  iis,  in  quibus  eft  dubia.  Secundum 
ibi  : Primum  igitur.  Tertium  ibi , Quod  autem  ait 
alio.  Przmitrit  igitur  quod  tres  funt  fpccics  mo- 
tus , fcilicet  motus  fecundum  qualitatem , mo- 
tus localis , fic  motus  fecundum  quantitatem. 

Primum  igitur  de  loci  mutatione.  Hicoftcndic  io 
quibus  concludo  non  eft  dubia , dicens,  qubd  in 
illis , qux  mouentur  a fe  ipds , id  cft,  i principio 
inrrinfeco,  concludo  non  eft  dubia , fcd  bcn£  cft 
dubia  in  iis , qux  mouentur  i principio  cxcrin- 
feco. 

Quod  autem  ab  alio  monetur.  Hic  probat  con-  H* 
cludoncm  in  his , in  quibus  eft  dubia  : fic  primi 
de  motu  locali.  Secundi  dc  motu  alteracjonis: 
fic  tertio  dc  motu  augmenrarionis , fic  diminn- 
tionis.  Secundum  ibi.  At  vero.  Tcnium  ibi,fis- 
militer  & in  animatit.  Irem,  primi  enumerat 
fpccics  illotus  localis  , qux  fiunt  a principio  cx- 
* crinfcco, 


- vf.  ORi 


Qu^ftio  II.  405 


localis,  qux  fiunt  i principio  exrrfn/eco.  fecun- 
do , reducit  omnes  illas  fpecies  ad  duas.  Er  te r- 
lio , probar  conclufionem  principalem  in  quali- 
bet iiiarum  /perierunt.  Secunda  ibi : Pulfunum 
igitur.  Tertia  ibi:  Ai tnifrfium  igitur.  Primi,  di- 
$pri'i  meem  at  ,quid  quatuor  ("une  a fpecies  motuum  loca- 
Uf4i*fiu*  Jjum  , qux  fiunt  a principio  cxtrinfeco,  fcilicet 
P**"-  pulfus,tradhi*,ve&io  A'  vertigo. 

Pulfionum  igitur.  Hic  reducit  omnes  illas  /pe- 
cie s ad  duas,iciiicer  ad  pulfum  A ad  rra&um  : Sc 
ponit  iftam  conclufionem  fecundam  : omnis 
inorus  localis  fadus  i principio  exrrin/eco  c/1 
0 mmi  mttm  polfus,  vel  tradus.  Et  primo  detenninat  quid  fit 
pul/us.  Secundi,  de  vectione.  Tertii,  derradu. 
fm , vtl  »+■  £f  quarti,  de  vertigine.  Secunda  ibi : VelHo  au- 
Sm’  trm.  Tertia  ibi : Trtlho  tutem  e fi.  Quarta  ibit 
Vertigo  tutem  Primi , dicit  quod  pul nonis  duae 
funt  fpecies,  q turdam  e/1  impul/io;&aliacxpul- 
fio.  Impulfio  e/l,  quando  moucns  non  deficit 
mobili  i fed  fimul  inouerur  cum  eo  : fed  dici- 
tur expulfio  ; quia  expellens  deficit, ncc  fimui 
mouetur  cum  cxpulfo. 

1^.  VelHo  tutem.  Hic  declarat  de  vedione,  dicens, 
ftHit  q*U  quid  vedio  reducitur  ad  alias  tres  fpccies  mu- 
ftt  tus : nam  omne  quod  vehitur , mouetur  per  ac- 

cidens , fcilicet  vel  quia  defertur  fnpcr  mobi- 
le, quod  mouetur  aliquo  illorum  trium  mo- 
tuum , vel  quia  eft  in  ipfo  : Sc  idci  omne  quod 
vehitur , aut  eft  pul  fu , vel  tradu , vel  vertigine 
dudnm. 

TnBi»  <juil  Troili»  tutem.  Declarat  quid  eft  rradio, dicens, 

quod  tradio  eft  motus  alicuius  ad  trahens, vel  ad 
aliquod  propinquum  fibi  A fit  per  colligationem 
trahentis  ad  tradum , quando  fcilicet  impetus 
trahentis  fortior  eft  rcfiftentii  tradi  i Sc  fic  patet 
hQirtti»  eft  quid  fit  tradio.  Et  tunc  Ariftotelcs  reducit  quof- 
u •.iw.crt*.  motus  ad  pulfum  A tradum.  Vndc  in/pira- 

I*”**  *f  tio  reducitur  ad  tradum,  Sc  expiratio  ad  pullumj 
Sc  ita  rniuerfaliter  omnis  receptio  nutrimenti 
reducitur  ad  tradum  ,&  omnis  cxpul/io  fuper- 
fluitatis  reducitur  ad  puliiim.  Poftca  dicit , quid 
ominar , Sc  tifxute  reducuntur  ad  tradum  A'  pul- 
fum.  Ercxponit  Commentator  quid  omilmt  eft 
percuffio  cum  gladio  fada  A tofamt  eft  opus  tex- 
Cn^Ttpni»  toris, quod  fit  per  manus,  Sc  per  pedes  fimul  tra- 
•ftuoSm,  dumA*  pulfum,  Sc  ad  tradum  reducitur  congre- 
gario,  Sc  ad  pulfum  difgrcgatio  A fic  cum  omnis 
' * motus  localis  fadus  a principio  cxtrinfeco  vi- 
deatur elfc  congregatio, vel  ‘dilgregario,  icquitur 
quod  omnis  motus  localis  fadus  a principio  ex- 
trinfeco  eft  tradus.vel  pulfus. 

Np  nid  Vertigo  tutem.  Hic  declarat  de  vettigine,  di- 
rjyo4<jut  cens,quod  reducitur  ad  tradum  A'  ad  pulfum;ita 
o vt  componatur  ex traduA  ex  pulfu:vt, verbi  gra- 
tia , vertigo  , (lue  vetfio  fabx  componitur  ex  tra- 
du,  & ex  pulfu  ; quiainuertendo  ipfam,  vna  pars 
trahitur, & aliaexpcIlitur.Ex  quibus  fcquitur  fe- 
cunda concludo , quid  omnis  motus  localis  fa- 
dus it  principio  cxtrinieco.cft  pulfus, vel  tradus. 

If.  Ai tni felium  igitur.  Hic  probat  conclufionem 

U-  principaliter  intentam, quantum  ad  motum  loca- 
'ttmr**1'  *em:^  probat  quid  omnis  morus  localis  fadus 
“ a b principio  extrinOeco  eft  a motore  fimul  exi- 
1 ftente  cum  moto.  Probatur,  quia  in  omni  tradu, 

vel  pulfu  mouens  eft  fimul  cum  moto;  fed  omnis 
motus  localis  fadus  a principio  cxtrinfeco  eft 
tradus,  vel  pulfus : ergo  Ac.  Maior  patet  per  de- 
finitiones tradas , Sc  pulfus ; quia  tradus  fit  per 
hoc  , quid  trahens  fimul  colligatur  cum  trado. 
Similiter  pulfus , vel  ell  impulfio , vel  expulfio; 

l 

E :S  * v -* 


/I  eft  impulfio,  runc  moucns  eft  fimul  cum  mo- 
ro , quia  impellens  fcquitur  impulfum  ,Sc  fimul 
mouetur  cum  eo : fi  fit  expulfio,  tunc  in  princi- 
pio mouens  fuit  fimul  cum  moro.  Secundo,  pro- 
batur conclufio  i quiain  omni  motu  congrega- 
tionis , Sc  di/jgregarionis  , mouens  eft  fimul  cum 
moto ; fed  omnis  motus  localis  a principio  cx- 
trinfcco  fadus  eft  congregatio , vel  difgrcgatio* 
vt  didum  fuit : ergo,  &c.  Et  vocar  Ariftotelcs 
congregationem  oJ.am* , &di/grcgattonctn  Jim~  f 
nv.  Tertii , fi  in  aliquo  motu  fado  a principii 
exrrinfeco  mouens  non  e/Ict  fimul  cum  moto, 
hoc  maxime  cllct  in  motu  proicdorumj  /ed  iri 
motu  proicdorum  mouens  eft  fimul  cum  moto: 
ergo,  Scc.  Minor  probatur , quia  proicdum  ino- 
uerur a medio;  Sc  idei  tamdiu  mouetur  proic- 
dum, quamdiu  impetus  medij  eft  fortior  ,quam 
inclinatio  grauis  ad  deorfum. 

At  vero  1 neque  inter.  Hic  probat  conclufio-  TeIt-  44‘ 
nem  in  motu  aherationis.  Et  primi , inducendo 
in  altcrationibtis  , fiuc  in  qualitatibus  fcctindtini 
quas  eft  altcratio.  Et  fecundi , in  corporibus, 
qux  alterantur.  Secunda  ibi : Ctltftflaeuim.  I*ri- 
mi  inducit  fic ; quia  omnis  * qualitas,  fecundum 
quam  eft  alrcratio , eft  qualitas  fcnfibilis  de  ter- 
tia fpecic  Qualitatis ; vt  grauiras , lcuitas,  fapor, 
calor  , Sc  huiufmodi ; fed  nullam  iftarum  quali- 
tatum videmus  agere  in  remotum, quin  prius 
agat  in  propinquum.  Et  dico  prius  vel  fecundum 
naruram.vcl  tcmpore:quia  forte  luminofum  non 
prius  tempore  alterat  propinquum,  quam  remo- 
tum, fed  nriils  natura  foliim. 

Ctleftttt  $ enim.  Hic  inducit  in  corporibus,  ) 6. 
qux  alterantur.  Vndc  corporum , qux  alteran-  Texi,  iit 
tur  , quadam  funt  animata , quxdam  inanimata: 

Sc  animatorum  quxdam  funt  partes  animatx , Sc 
quxdam  inanimate;  vt  vngues , Sc  pili ; modi 
corpora  inanimata  , Sc  eorum  partes  , & etiam 
partes  inaniinatz  animatorum  alterantur  , fed 
non  fecundum  fenfum , fed  partes  animatx  alte- 
rantur fecundum  fenfum,  vt  vifus  alteratur  a co- 
lore , auditus  a fono,  Sc  ita  de  aliis.  Item,  partes 
animatx , quxdam  non  alterantur  fecundum  fen- 
fum,vt  partes  plantarum ,Sc  etiam  partes  ani- 
malium : aliquando  propter  nimiam  inJuratio- 
nem  ncruorum,  aliquando  propter  mollitiem  ni- 
miam, & aliquando  propter  pinguedinem  ,vel 
maerorem  membrorum  : modo  inter  omnia  ifta 
alterantia, maxime  alterans  non  apparet  cfle  cum 
alterato  in  iis,  qux  alteramur  fecundum  fcnfutn, 

Sc  tamen  alccrationes  , qux  fiunt  fecundum  fen- 
fum , fiunt  ab  alterante  immediato : nam  color 
eft  coniundus  medio ; & inouct  medium,  impri- 
mendo fuam  fpccictn  ,&  medium  motum  moucc 
organum, cui  medium  eft  coniundum  , Sc  per 
confcqucns,  cum  in  illis  altcrationibus , dc  qui- 
bus minus  apparet  «mouens  eft  fimul  cum  moto, 
fcquitur  quid  in  omni  altcratione  «mouens  eft 
fimul  curo  moto. 

Et  id  quod  4 augetur  etiam.  Hic  ptobat , quod  Tcxj.  jj, 
in  omni  augmentatione,  Sc  diminuiionc  mouens 
eft  fimul  cum  moto.  Probatur , quia  omnis  aug- 
mentatio  fit  aducnicnte  aliquo , fcilicet  nutri- 
mento-, fed  omne  aducniens  alicui, mediante  quo 
ipfum  fit  maius,eft  fimul  cum  illo : ergo,  &c.No-  * 
ta  , quod  illud  adueniens  in  augmentatione»  fci- 
licct  nutrimentum , non  eft  augroemans  , fed  eft 
id, in  quo  fit  augmentatio:fcd  ipfa  anima  eft  aug- 
mentans  A dc  illa  non  eft  dubium,  quin  fu  fimul 
cum  moto. 

Mu 


qoh  Yjta.N  \\.?\\yC\cotum 


'7 

Mtt-iliA  ali* 


omne  quod  aliquo  iftottwn  motuum  mouetut,cft 
\mmed\atum  c\ , a quo  mouctut , vt  Ariftotclcs 
ptobat  explicatione  illatum  quatuot  fpcctctum; 
ctgo,8cc. 

c Omnis  qx«lit44 , fecundum  quum  eft  alteratU* 
8tc.  Nota  * qubd  tnhac  ratione  Atiftotclcs  duo 
fupponit.  Vtimb  fupponit  , omne  quod  altcta- 
uu  alterari  (ccundum  qualitates  fcnfrbiles  * &c 
cavum  c^adus.  Sccundh  .fupponit  altctationum 
quafdam  proprias  .quafdam  veto  improprias  cf- 
le.  Et  opii*  funi  illz , qu*  fiunt fecundum  quali- 
VitnoVAia‘a\Va  ttvouctv  ‘a  otincipio  intrin-  tate*  CcnGbtle*  tcccptas  fecundum  tffe  icade  \ vt 


Mamjcftum  ejl  igitur. Hic,  tccoMigvt  Cuam  con- 
ci udonem  .CciVtcct  quod  inter  moucns  vltimum, 

&C.  motum  'pumuro,  nuWv\m  eft  inteunediutn  \ bc 
imcMigw  pet  moucns  vltirauro  \\\ud  moucns.in- 
ict  quod  Se  motum  non  cft  a\xcx  moxot  medius» 
fic  pet  pt imum  motum  intelliguinter quod.be 
moucns  non  cft  aVvud  mobile  intermedium. 


X N N O T K T \ O N E S. 

/~*v  V 4i nor femt /^cciei  motiinm  localium.  Nota, 


manti»  ana  '■ » • - • 

mb  imriufttf.  feco , aV\a  ab  exttinfeco ; ea  vexo  qux  ab  cxxnn- 
«!i«  ab  ir-  fcco  nxoucnxut , quadtuplicitct  moucti  poliunt 
irmfc.o  mefo-  \oca\qcv  , fecundum  quod  motus  localis  in  qua- 


»«  m-iuntur. 


u\ox  draiditut  fpcctcs.  Prima  cft  cxpulho , f\uc 
impuiho , impnlfvo  .vi  «quando  pellens  non  defe- 
m pulfum,  fed  cft  cifcmpct  contiguum  ,vtcum 
homines  laccttis  magnum faxum  e Voco  fummo- 
ucm.  Expullio  veto  > vt  quando  qu\s  prolicii  la- 
pidem,aut  favutam.  Secunda  cftitaftio  a qu*  in 
hoc  a pulfione  differt,  qubd  pellens  e(V  in  termi- 
no  <1  tju»  a tergo  tangens  mohiVe  , trahens  vero 
TraftU  du  cft  in  termino  ad  qut™ , vel  quafi  i & cft  duplex 
fltx.  tta&io : alia , qu*  dicitur  atua&io  , vt  quando 

quis  ad  fcipfum  trahit  ,vclut  qui  fune  a portu 
trahit  nauem*,  aut  quando  quis  ex  puteo  hydriam 
aquae  educit : alia  qu*  dicitut  (implicitet  tta- 
&io  , quando  quis  non  ad  fc  fimplicitct  , fed  ad 
aliud  trahit  , vt  cum  quis  capiftro  traheret  iu- 
mentura  ad  aquam  aliquantulum  diftantcm  ab 
ipfo  trahente.  Tertia  cft  vc&io  * diffett  autem 
vcftio  ah  alus-,  q lia  id  .quod  vehitur  , non  mo- 
uctur  per  fc, fed  per  accidens  ad  motum  alte- 
rius , quod  per  fc  mouetur  •,  vt  cum  homo  ve- 
hitur naui  > qu*  pcr  mouctut  impulia  a ven- 
tis, aut  equo.  Quarta  fpccies  cft  vertigo  , fcu 
volutio  i vt  motus  cucularis , qui  componitur 
quodammodo  ex  pulfu  , & trattu.  Si  fingas  enim 
pumilum  in  circumferentia  rotz  circulatitcr  mo- 
t*  .videbis  illud  dimoucri  ii  punfto  fixo  in  fpa- 
tto  , quali  inde  cxpulfum  j & inde  reuerti  in  il- 
lud , quali  illuc  rta&um.  Enumerat  autem  Ari- 
ftotclcs  has  quatuor  tantum  fpccies  motus  loca- 
lis, quia  li  qu*  ali*  fatt  -.ad  has  reducuntur. 
Nam  infpiratio , qu*  eft  aurario  acris  conftri- 
cko  pulmone, ad  pulfionem  reducitur  ; expira- 
tio  vero  , qu*  cft  expullio  acris  cxtenfo  pulmo- 
ne , ad  cxpullioncm.  Sicuti  fpuratio  cft  cxpul- 
fio  fputi  i diuilio  verb  cft  attradlio  radicum  a 
terra , qu*  Gr*cc  e-njian  dicitur  > quod  Com- 
mentator putat  dici  a fpatha , quod  eft  cnlis,  non 
tamen  dicitur  nili  a » quod  cft  diucl- 
lo  i Se  radiatio , fiuc  vt  ali)  legum  u?**™ , idem 
cft , quod  texrio  , qu*  cft  expullio  , 6c  ia&ario 
radi) , quo  textores  filum  ducunt  , atque  re- 
ducunt. Motus  aurem  progreffiuus  animalium 
nulla  pnedi&arum  fpccic  comprehenditur , quia 
animalia  ah  imrinfcco  monemur. 

,8.  b Orniit  moitu  lec*lu  ftftu*  * prinrip»  , &C. 
Nora , quod  ratio  Arillotclis  pollet  in  hunc  nio- 
i dum  deduci  j omne  quod  localiter  mouetur , aut 

. ✓ ab  mtrinfeco,ant  ab  extrinfcco  principio  mo- 

uetur ; fed  omne  tale  cft  immediatum  fuo  mo- 
lienti : ego  omne  quod  monetur , cft  immedia- 
tum illi , a quo  mouetur.  Maior  cft  certa.  Er 
minor  quo  ad  primam  partem  ; quoad  pofte- 
riorem  vero  'probatur  • quicqtiid  ab  exrrinle- 
co  localiter  mouetur  .aut  mouetur  impullione» 
aut  cradione , aut  volutiouc , aur  veftionc } fed 


calefaftio.  Iropropti*  illx  fum , qu*  fiunt  fe- 
cundum qualitates  fecundum  effe  intcntionalevu 
vifro.Vlis  fuppofitis,  fiepoteft  deduci  ratio  •.  om- 
nis altetaiio  cft  ptoptia^utimptoptia*.  fed  quid- 
quid alteratur  hac,  vel  illa  altcratione  eft  imme- 
diatum ei , a quo  alteratur : ergo  vniuctfaliter  in 
omni  altcratione  alterans  eft  immediatum  fuo  al- 
terato. Maiot  patet.  Etminot  oftenditut  inal- 
tetatione  impropria-,  vt  inde  etiam  appareat  in 
altcratione  propria  : in  vifionc  enim  vifui  eft 
immediatus  aer  acri  autem  corpus  vifihile,  fu- 
pcrficics  autem  corporis  vifibilis  eft  immedia- 
ta lumini , fiue  acti  illuminato , qui  immedia- 
tus cft  vifui  tcigo  in  huiufmodi  altcratione  im- 
propria alterans  eft  immediatum  fuo  altera- 
to & pet  confequcns  idem  erit  in  altcratione 
propria. 


Q_v  & s t i o 111. 

Utrum  omne  quod  mouetur , moucatur 
ab  alio  fimul  cxifleiuc  cum  ij‘Jb, 
it  aut  moutnssj)  motum 
Jint  (imul  ? 

Aiift.fcw  f «MO. Auctr.  SimpI.iWd.  Au»c.  libJt  Ja.ffR.  4. 
r.4  D.Thom./rfl.i.ty  yttmtr.Gent.tM. 

Caicun.&  fctrai.  nflrtnl"*  Scot.fB  i.difi.yj  fv»u*4. 
Occham.Baffol.Mayi  Lycbct.  ibU.  Duiana  h i.d ift.it. 
y.i  Captcol./a  i^jjf.|7.f.v«ir<i.Aigent»{.I.Coaiinbric* 
‘j.Phyf.e.  1 q t,Coinpl.<//^  iS.f.j.Ruuius  y.i. Rocc./Jm». 
j.f .1  .& «. 5 . V ide  cit.lib.S.f  r • 

Rgvitvr  qubd  non : «juia  impof- 
fibilc  cft  duo  corpora  ellc  fimul  i fed 
8 quandoque  rooueus  , & motum  funt 
duo  curpora:  igitur  impoflibilc  eft  quandoque 
moucnijfc  motura  efle  fimul. 

Secundo , obiceftum  appetibile  mouct  animal, 
a quo  tamen  cft  remotum  , ve  patet  ad  experien- 
tiam.ltcm.fenfibilc  roouet  fcnfum,&:  intelligibi- 
lc  incclleftutn,&:  tamen  nullum  iftorum  moucn- 
tium  cft  limul  cum  moto. 

Tcrtid.quia  proiicicns, trahens,  &Inrclligen- 

tia  funt  quidam  monentia,  & tamen  nonlunt 
fimul  cum  fuis  motis , vt  patet  manifelU , primi 
de  proiicicnrc.Item,de  Intclligentia,quia  Intelli- 
gentia  cft  indiuifibilisiigirur  non  occupat  locum, 
& per  confequcns  non  eft  fimul  cum  aliquo. 

Quarto , adamas  attrahit  ferrum  , Se  non  per 
qu  alitarem  infufam  in  medio : quia, cum  illa  qua- 
litas fic  agens  naturale ; idei  debet  agere  ad  om- 
nem (differendam  fitus  , & ramen  non  agit 
fic:  quia  vidcmui»qu6d  foldm  fitarrra^ho  ad 
ferrum. 

Quinri , quia  fph*r*  crlcftes  fuperiores  al- 
terant ifta  inferiora, & tamen  non  alterando  me- 
dium; 


L 





Quarftio  II  r. 


dium  ; quia  fplurne  ccelcflcs  non  /unr  fu/ccpti- 
vx  huiulmndt  asionis, vt  paret  i.Ctrli  tex.ii. 
Sextduguiiar  de  quodam  pifce,  qui  vocatur 
qmftupcfacir  numini  pilcaroris,  & ta- 
men non  alteratur  intermedium : quia  medium 
nor»  cft  lulccpriuum  hmufmodi  ftupefidionis. 

Septimo  , arguitur  de  illis , qux  fiunt  per  for- 
rilcgia;  quia , vrdicitur  , quxdam  verulx  alte- 
rant hominem  diftanrcm  per  viginti , aut  trigin- 
ta leucades ; & tamen  non  apparet,  quod  ad  tan- 
tam diftantiam  poflit  fieri  aliqua  adio  per  inter- 
medium. 

*•  Oppofirumarguiturper  Ariftotclemin  ifto?. 
texr.  io.  Notandum  , qubd  aliqua  po/Iiint  dici 
fimul  dupliciter  : vno  modo , quia  funt  in  co- 
<*em  ^OCO  Priroo >'  * ^oc  dupl,c*’tcr : vno  modo 
dmimmJit.  Pcrk>& 1*5  impoflibilc  cft, quod  mouens,  6c  mo- 
tura fint  fimul : alio  modo  per  accidens , ita  vt 
vnum  corpus  fit  per  Te  in  loco,  Sc  aliud  per  acci- 
dens ; fic  nc  in  omni  motu  fado  a principio  in- 
trinfeco,mouens,&  morum  fune  fimul»  Alio  mo- 
do dicuntur  aliqua  fimul  per  priuarionem  di- 
ftantix  intermedix;fic  fic  duo  corpora  immediata 
dicuntur  efle  fimul. 

$ccun<*°  notandum, quod  aliquod  mouens  po« 
**t»  trifUtL  ttf^  dici  * mediatum  moto  tripliciter  : vno  mo- 
tn.  do  , quando  adio  monentis  non  attingit  pafium 

rcfpcdu  cuiustnouens  dicitur  mcdiatum/cd  tan- 
tum attingit  aliquid  aliud.quod  mouet  ipfumjfic 
tale  proprie  non  debet  dici  mouens.  Alio  modo 
dicitnr  mouens  mediatum  id , quod  cfi  mouens, 
feu  agens  vniucrfale , eo  quod  agit  mediante 
agente  particulari  determinante  ipfum  ad  hunc 
cffedum,vcl  illum  producendum;  fic  fic  Deus  di- 
ceretur mouens  mediatum, fic  Socrates  immedia- 
tum adagionem, ad  quam  vterqueconcurrercnr. 
Tertio  modo  dicitur  mouens  mediarum  , inter 
quod,  fic  morum  cft  dillantia  media  ; fic  fic 
dicitur  mouens  immediatum,  quod  cft  indi- 
ilans  paflo. 

J.  Tertio  notandum,  qnfid  quidam  eft  motus 
Wmw  4 lim  naruralis,&  cft  ille  qui  fit  a principio  intrinfeco. 

T ^*us  violentus,  & cft  ille , qui  fit  a principio 
exrrinfeco  i fic  huius  fune  quatuor  fpccies , fcili- 
cctpulfus,tradus,vcdio,fic  vertigo.  Pulfus  diui- 
ditur  in  imoulfum  , fic  cxpulfum.  Impulfus  cft, 
quando  pellens  continue  in  (equitur  impulfum: 
fed  expulfus  cft  quando  non  infequitur , ficut  eft 
lnmotu  proiedi.  Tradus  diuiditur  intratum 
ad  fe.fic  tradum  ad  aliud.fic  dicit  Commentator 
quod  femper  agens  naturale  trahit  ad  fc ; fed 
agens  voluntarium  trahit  quandoque  ad  fe, quan- 
doque ad  aliud.  Vedio  cft  , quando  vehitur  in 
«lio, feu  fupra aliud  ; vt  in  naui,vcl  quadriga ; fed 
. vertigo  eft  motus  compofitus  ex  tradu,  & pulfu. 
^ Tunc  ponuntur  condufiones.Primacft.Impof- 
fiWe  cft  mouens.fic  motum  clTc  fimul  primo  mo- 
**  do.  Probatur  , quia  fic  mouens  , fic  motum  funt 
corpora  nata  per  fe  cxiftcre.fic  impoflibilceft, 
quod  talia  fint  fimul, vt  patet  quarto  huius. 

Secundacoclulio:ln  motu  naturali  mouens  cft 
fimul  cum  moto , fecundo  modo  i quia  quilibet 
talis  motus  fit  a forma  intrinfora  mobilis : modo 
forma  eft  fimul  cum  co.cuids  eft  forma. 

Tertia  conclufio,  omne  mouens  cft  fimul  cum 
moto  per  priuarionem  diftancix  interrhedix , ita 
vt  capiatur  ibi  motum  pro  totali  pafio  ab  agente, 
iuvt  nunquam  agens  agat  in  aliquod  pullum, non 
agendo  in  intermedium.  Probatur,  quia  vel  me- 
dium inter  agens,  fic  pullum  iuuat  adionem , aut 


407 

impedit;  vel  nec  iuuar , necimpedir.  Si  iuuar; 
aut  impedit ; hoc  non  cft  proprer  aliud, nili  pro- 
pter aliquam  difpofirioucm  med  ij  adiuam  ab 
agente,  mediante  qui  medium  iuuar  hiiiufniodi 
motum,  fic  per  confequens  adio  fic  per  interme- 
dium. Si  impedit,  hoc  non  cft,  nifi  quia  medium 
rcfiftitqualitatiadiux  ab  agcmc.Si  ncc  iuuat,  ucc 
impcdit,hoc  cft  impoffibiie.quia  tunc  agens  pof- 
fcc  ad  quodiiber  agere. 

Secundfi,  /equeretur  quod  raritas,  fic  denfitas 
nihil  conferrent  in  adiouibus  naturalibus.  Con- 
fcquens  cft  falfum  : quia  videmus  ad  io  nes  natu- 
rales variis  modis  diucrfificari.propter  medij  va- 
riacionem  in  raritate,  &denfitacc.  Confcqucn- 
ria  probatur  , quia  nec  raritas  • ncc  denfitas  iu- 
uant , vel  impediunt , nifi  in  quantum  remittunt 
qualitatem  adiuam  ab  agente, aut  in  quantum  ip- 
lam  intendunt. 

Tertib , quxlibet  virtus  naturalis  diffundit 
adionem  fuatn  circa  fe  /phxricc , vt  dicit  Com- 
mentator in  1.  de  Anima:fi£  per  Linconienfem  in 
tradaru  de  Rcfradionibus  radiorum;niodo  hoc 
non  poteft  cllc,nifi  agens  in  diftans  ageret  in  in- 
termedium. 

Quarti, probatur  ratione  Ariftotclis  in  littera# 
quxcftquxdam  indudio;nam  omnis  motus  ,vcl 
i principio  cft  intrinfeco,  vel  cxtrinfeco:fi  ab  in- 
trinfeco,  tunc  mani feftum  eft,  quod  mouens , fi c 
motum  funt  fimuhfi  ab  extrinfeco,tunc  patet  in- 
dudlue  in  quolibet  genere  motuum  ab  extrinfe- 
co,qtibd  mouens  eft  fimul  cuin  moto. 

Contra  conclufioncm  arguitur  • quii  fi  ali- 
quod corpus  folidum , vt  paries , calefiat  ab  igne 
diftame,  tunc  quxro  vtrbm  aer  immediatus  pa- 
rieti producat  totum  calorem  in  parifitc,vcl  non; 
fi  non,runc  fequitur  quod  (quantum  ad  illud  cali- 
ditatis,  quod  non  produciturab  acre  immediato) 
agens  non  eft  immediatu  pa(To,vt  mouens  moto. 

Si  dicatur,  quod  totum  producatur  ab  acre , hoc 
cft  imnoflibile,quia  fxpc  paries  calefit  ad  gradum 
interniorem  caliditatis,quam  fit  calidicas  acris. 

Secundi», quia  aliquando  intermedium  non  eft 
fufceptiuum  adionis agentis:  igitur  tunc  mouens 
non  cft  immediatum  moto.  Cuulcqucmia  tenet. 
Antecedens  probatur , quia  fphxra  Lunx  non  eft 
fufeeptina  adionis  fphxrarum  fuperiorum. 

Tertib, quia  medium  inter  mouens,  fi:  motura 
impcdit,fic  retardat  adionem  agentis : igitur  non 
ipuar. 

Quartb  , quia  tunc  fequeretur  quid  interme- 
dium inter  agens,  fic  pafium  ellct  fimul  agens,  fic 
patrum.  Confequcns  cft  falfum : quia  tunc  eflet 
fimul  iu  adu.fi-  in  potentia. 

Ad  ifta  refpondetur.  Ad  primum  , dico  quod 
agens  illam  caliditatcm  eft  totale  aggregatum  ex 
acre  intermedio,  fic  igncjmodb  ille  ignis  cft  cali- 
dior.quam  paries, fic  hoc  fuftkic. 

Ad  fecundum , dico  b quod  liebt  fphxrx  infe- 
riores non  fint  fufccptiux  huiufmodi  adionis, 
funt  tamen  fufcepriux  alterius , vt  lucis , vel  lu- 
minis,mediante  quo  fu  adio  in  illis  inferioribus. 

Ad  tertium  dicitur, ficut  dicebatur  de  motu  lo- 
cali fuper  4.  quod  medium  fic  iuuat , qubd , ipfo 
circumfcripto.nullaficrct  adio  in  pafium,  quod 
non  contingeret  agenti , attamen  fic  impedit, 
quod  remittit  velocitatem  adionis , & cum  hoc 
intenfioncro  qualitatis  adiux. 

Ad  quartum  dicitur,  quod  intermedium  fimul 
cft  mouens , fi c motum,  agens,  fic  pafium , fic  hoc 
non  cft  inconucnicns  diuctfimode. 

Ad 


4c8  Lib  VII.  Phyficorum 


6.  Ad  rationes  principales. Ad  primam,dico  quod 
intelligitur  fimul  in  propofito  per  priuatiunem 
diftanux  imermedix. 

Ad  fccundam,dico  quod  obieduin  mouet  po- 
tentiam remotam  .alterando  medium  , & inde 
obiedum, mediante  medio  moto,  moliet  po- 
tentiam. 

Ad  tcrtiaro.dico  quod  in  motuproiedionis  ac- 
quiritur impetus  confequuriue  ad  vclociratio- 
nem  cius.vt  declarabitur  S.huius.  Et  quando  di- 
citur de  Intclligcntia,  dico  quod  Intclligcntia  cft 
indiftans  orbi» quem  mouet  fi  moueat  ifta  in- 
feriora,hoc  cft  monendo  intcnnediaadionccon- 
fimili.vel  faltem  difiimili. 

Ad  quartam  , dico  quod  hoc  eft  imprimendo 
medio  quandam  qualitatem  attradiuam  ; cuius 
figmim  eft  > quo*!  quando  adamas  fricatur  alliis, 
tunc  impeditur  adio  adamantis  , nec  poteft  dif- 
fundere huiufmodi  qinlitatcs. 

Ad  quintam, dico  qubd  agunt  in  intermedium, 
licet  non  confimili  adione. 

Ad  fextam  , dico  qu&d  agit  alterando  me- 
dium , fciliecr  rete  , & aerem  , fed  illa  adio  non 
cft  flupefadio  in  medio  , licet  fit  ftupcfadio  in 
viuente. 

Ad  feptimam  ,de  fottilcgiis,  dicunt  quidam, 

' qufcd  hoc  cft  per  inuocationcm  dxmonum  j fed 
alij  dicunt , quod  hoc  cft  per  radios  : vnde  ima- 
ginantur,qu&d  quilibet  res  mundi  diffundat  ra- 
dios vndique circa  fc.ad  quamlibet  alum  rem ; Se 
tunc  mediantibus  huiufmodi  radiis  fiunt  adio- 
nes  fortilegiorum. 

ANNOTATIONES. 

7.  * A Liepted  motum  pctefl  Jiet  mediatum  mete , 

dutbu,  /A.&.-c.Nota.immediaiioncm  agentis, quoad 

'fl  prnpofituin  fpeftat, duplicem  efte •,  virtutis  vide- 

/...  |jccr  v ^ fuppodei.  Agens  enim  immediatum  im- 
mediationc  virtutis  cft  id, quod  agit  fui  pro- 
prii virtute , non  aliunde  mendicata : quo  pado 
folus  Dais  dicitur  agens  immediatam.  Illud  au- 
tem hoc  modo  dicitur  mediatum  , quod  virtute 
fibi  ab  alio  communicata  operatur , quomodo 
omnis  creatura  (Impliciter  eft  agens  mediatum: 
quia  agit  virtute  a Deo  communicata.Intcr  crea- 
turas tamen  , ea  qux  cft  luperior , poteft  dici  im- 
mediata rcfpedu  inferioris  ,vt  faber  rcfpcduin- 
ftrumenti , quo  operatur,  dicitur  quodammodo 
operari  virtute  propria, & immediata ; inftru- 
menttiin  vero  fabri  virtute.  Illud  cft  immedia- 
tum imtnediatione  fuppofiti,quod  ita  agit  in  paf- 
fum,  ve  milium  fuppofitum  , fubftantiavc  mediet 
inter  agens  , & pailiun  i qtio  pado  homo  mouet 
baculum  , quem  manu  tenet : & illud  cft  media- 
tum hoc  modo  , quod  ita  agit  in  paftlim  , vt  me- 
diet fubftamia  , fnppofitumquc  aliquod  inter 
agens  , Se  palfutn  \ vt  fi  homo  baculo  moueat  la- 
pidem , dicetur  agere  mediate  , mediatione  fup- 
polui  •,  quia  mediat  baculus , agit  tamen  tunc  im- 
mediatione  virtutis , non  fimplicitcr : quia  habet 
virtutem  fibi  comimmiratam  a Deo , fed  fecun- 
dum quid , leiliccr  rc( pedti  baculi : vnde  omne 
quod  cffcdiuc  mouet , fine  ab  intrinfecn , fiue  ab 
cxtrinfeco , cft  fimiil  A:  immediatum  fuo  mobili, 
fine  immediatione  fuppofiti , vel  virtutis.  Et  id- 
ei\  Ariftoteles  x.  de  Generatione , cap.  6.  docet, 
quod  omne  agens  agit  per  contadum  , fiue  ille 
contadus  fit  fuppofiti , vel  virtutis.  Et  in  hoc  8. 
dicit, quod  proficiens  cft  fimulcum  proiedis  pro- 


pter vi rtutctn  , quam  imprimit  proiedis , quo- 
rum morus  durat,  quoufque  talis  virtuS  impref- 
fa  durat. 

Adfeamdum  dico , quod  licet  fjhtra,  Sec.  Nota,  8. 
primo  agentia  naturalia  in  multiplici  eircdiffc- 
rcnria.Nam  quxdam  fum.qux  potentia, 3c  adio- 
ncciurdcin  rationis  agunt  in  propinquum,  & re- 
motum  ; ficut  ignis  potentia  calcfadiua,  Se  cale-  w*. 
fadionc  ciufdcm  rationis  calefacit  acrem  proxi- 
mum , Se  manum  remotam.  Alia  vcr6  fum,  qux 
adione  altprius  rationis  agunt  in  propinquum& 
rctnotumificut  pileis  mortificans,  &:  ftupcfacicns 
manum  pifcatoris,  non  mortificat  .neque  ftupe- 
facit  rete.  Hic  pifeis  a quibufdam  dicitur  ftupor, 
ab  aliis  torpcdo,ab  aliis  vcr&  tremulus.  Alia  veri 
funt  agentia , qux  non  agunt  in  proximum  paf- 
fum  eadem  potentia, qua  in  remotum : & hoc  pa- 
do  Sol,&  ccclum  aurum  in  vifceiibusterrx, pro- 
ducit illud  fua  forma  lubftantiali  immediatervir- 
tutc  autem  calcfadiua  calefacit, & difponit  ipfam 
terram.  Quia  enim  accidens  non  poteft  attingere 
ad  ftibftantix  produdionem,  vt  lubtilircr  probat 
Scotusin  ^.dift.i  i.qoxft.).ipfoinftanri,quoSol 
difponit  calote  fuo  terram  , ita  vt  ncccllarias  in- 
troducat difpofitn  nes  ad  auri  gcncrationemjfta- 
tim  fua  forma  fubftantiali  immediate  producit 
aurum : & hoc  idem  contingit  in  extetis  mo- 
uentibus  mutatione  fubftantiali.  Quando  enim 
ignis  fufficientct  fuo  calore  difponit  lignum  ad 
ignis  fornum  fufeiptendam  ; ftatim  ipfc  ignis 
fua  fubftantiali  forma  producit  ignem  in  mate- 
ria ligni. 

Nota  fecundo,  qu&d  agens  creatum  priiis  age- 
re aliqua  adione  in  propinquum,  quam  in  remo- 
tum ,non  ex  cius  ininnfcca  ratione  fibi  proue- 
nit ; fed  vel  ex  co,qutSd  in  tali  agente  coniun- 
guntur  tales  dux  potcntix  adiux,  quarum  vna 
habet  pro  pafto  fibi  proportionato  rem  propin- 
quam , altera  ven') rem  1 emotam,  ficut  videre  li- 
cet in  potcntiaSolisgcneratiua  auri  invifccribus 
terrx , Se  in  potentia  illuminatius  ciufdcm  Solis, 
qua  agit  in  ccclum  fibi  propinquum.Vcl  hoc  ac- 
cidit ex  iraperfedione  agentis : propter  defedum 
enim  virtutis  adiux  , priiis  agit  iccundiim  for- 
mam impcrfcdiorcm.quam  fecundum  perfedio- 
rem , ficut  apparet  quod  "enerans  prius  altem, 
quam  producat  formam  lubftantialem. 

Et  ex  his  patet  refponfio  ad  argurocnra.Ec  pri-  9» 
mo, dicitur  Ariftotelcm  hocin  loco  fic  dic  intcl- 
ligcnduin  , quod  omne  moucns  debet  elfe  fimul 
cummotOjVcl  immediatione  virtutis,vcl  fuppo- 
fiti.quando  mouet  mutatione  proprie  didaacci- 
dcntnli,non  tamen  fubftantiali.  Sol  enim  mouet 
materiam,  producendo  in  ipfam  formam  auri,& 
ibi  quidem  non  cft  prxfcns  immediationefuppo- 
fiti ; neque  virtutis,qux  fit  accidens:quamnisDC- 
lu-  prxcdfit  immediatio  vircutisdifponcntis ma- 
teriam. 

Secundi» , dicitur  quikl  ibi  ccclum , fiue  Sol  eft 
immediatum  immediatione  virtutis  produdiu* 
fubftamixtquia  fui  formi  fubftantiali  immediati 
produxit  formam  aurfinon  tamen  inde  fequitur, 
quod  Ii  non  produait  mediis  accidentibus  ,qaod 
ncccftaritN  debet  dic  ibi  limulus  fuppofitfraliud 
quippe  cft  agere  immediate  in  pairum;&  aliud  cft 
elfe  prxfcns  fecundum  fubftantiatji , & fuppofi- 
tum : illud  enim  conucnit  ccrlo , fiue  Soli  refpc- 
duprodudionis  auri : illud  vt*r6  repugnat.  Ter- 
tio , dicitur  qu6d  didum  Ariftotclis  habet  hunc 
fenfum , quod  agentia  naturalia  , fi  in  remo- 


Quseftio  III.  409 


taro  agere  dcbenr,  prius  eidem  qualirare,  vci  di- 
uersi  agunt  in  propinquum  fecundum  fuam  per- 
fe&ionem , Sc  fffeftuni , quem  producere  inten- 
dunt : verbi  gratia,  ii  Sol  debeat  producere  calo- 
rem , prids  calefacit  ptopinquum , quod  caloris 
cft  capax,  fcilicet  acrem ; Sc  medio  aere  calefecit 
manum  remotam:  (i  autem  efte&us  producen- 
dus eft  aliqua  forma  fubftantinljs;  tunc  imme- 
diate fui  fubftanria  producit ; non  ii c , quid  Sol 
Se  partum  iint  iimul  iimultate  fuppoiiti,  fcd  vir- 
taris.non  virtute  accidentali  • fcd  fubftantiali, 
qnamuis  prius  prxcedac  fimulras  virtutis  acci- 
dentalis difpoiitiue.  Et  bxc  eft  potiffima  rcfpon- 
fio , quam  hic  fubobfcure  tangit  Scotus.  Neque 
obiiat  replica , quid  ii  daretur  vacuum  inter 
fubftanriam  Solis,  Sc  mincram  , quid  non  gene- 
raret, quia  hoc  proucniret , quia  difpoiitio.qux 
eft  accidens, non  portet  perucnire  ad  patiens  per 
vacuam  } ii  autem  daretur  paiTum  fuinmc  difpo- 
/itum,  etiam  dato  vacuo  inter  Solem,  Sc  paiTum, 
generaret  Sol  per  fuam  virtutem  fubftantialcm 
aurum. 

Quarti  dici  portet , quid  quando  agens  ope- 
ratur virtute  fua , talis  virtus  non  egreditur  ab 
ipfo  agente  in  effe&um , fcd  per  ipfam  producit 
clfe&um  : vnde  non  oportet , quid  talis  virtus 
fit  fecundd ra  rem  prxfens  effe&ui  ,qni  produci- 
tur, fcd  folim  cerminatiuc : Se  fic  Sol  producens 
per  fuam  formam  aurum  in  viicctibus  cerrx.non 
eft  ibi  prxfens  per  realem  fux  formx  prxfen- 
tiam,fcJ  tantum  per  operationem,  & terminali- 
um , quia  cius  operatio  terminatur  ad  aurum  ibi 
producum;  & fiefemper  faloatur  didum  Ariftot. 
uid  agens  cfl  immediatum  pallo,  vel  imme- 
iationc  fuppofiti,vcl  virtutis, faltem  rerminati- 
uc.  Ex  hoc  (equitur  primi , aliud  erte , monens 
erte  immediatum  paffo  fecundum  fubftantiam 
operando ; aliud  veri  erte  immediatum  fccun- 
diim  fubftantiam,  id  cft,  fecundum  prxfentiam: 
illud  enim  poreft  erte  fine  ifto.quamuis  aliquan- 
do fimul  concurrant.  Secundi  fequitur  contra 
Thomiftas,quid  Deus  poteft  operari  in  parte 
vniuerfi , in  qua  per  impoffibile  non  ertet  fecun- 
dum fubftantiam  : vnde  non  fequitur  formali 
confequcntiaDcum  elfe  fecundum  prxfentiam 
in  omnibus  rcbus.eoquid  in  omnibus  operatur, 
quamuis  vtruroque  fit  verum  j quia  cft  vbique 
perertemiam , & operationem  , vide  Scorum  in 
1. 4 j 7.  Tertio  fequitur  , quid  etiam  Angelus 
poteft  operari , vbi  non  eft  prxfens  fui  ciTcntia: 
quia  Angelus , cum  moueat  per  inteUe&um  , Sc 
voluntatem  (poteft  autem  inrclligere  Sc  velle 
motum  in  quocumque  diftantiflimo  loco)  fcqui- 
tur , quid  poteft  operari  vbi  non  eft  prxfens  fe- 
cundum enent iam.  Quarti  fequitur,  quid  fub- 
ftantia poteft  erte  immediatum  principium  ope- 
rationis, quod  multis  Ariftot.  di&ts  Scotus  pro- 
bar.nam  7 .Mtupb.e.q.  in  fine  dicit , quod  neceffe 
eft  praexi flere  aliquam  alteram  fubftantiam  exiit en- 
tem , qua  facit  vt  fit  animal , f fit  anim*l , quale 
taro  & quantum  non  necefarib , nifi  pete  flate  folim: 
ergocx  Ariftorclis  fententia  ,ad  hoc  vt  fubfhn- 
tia  fiat , nccerte eft  vt  prxexiftat  fubftantia , qux 
illam  producar ; ad  hoc  vero , vt  quale , Sc  quan- 
tum producatur  , non  oportet  prxexiftat  aliud 
quantum , aut  quale  , nifi  porentii  : ergo  ali- 
quid , quod  non  cft  a&u  quantum , neque  qua- 
le, poteft  elTc  ptincipinm  produ&iuum  imme- 
diatum quanti , & qualis  , quod  non  cft  nifi 
fubftantia. 

Scoti  eper.  Tom.  1 f. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

Q finiam  autem  ea  1 qua  alterantur  omnia.  1 1« 
Hoc  eft  quartum  capitulum  huius  fra&a-  Teati*, 
tus , inqno  Ariftorcies  oftendit , quod  omnis  al- 
feratio  cft  fecundam  qualitates  fenfibiles  ; Sc 
hoc  facit  pro  canto  , quia  in  prxcedenti  capi- 
tulo volens  probare, qu&d  in  omni  alterarione 
monens  cft  fimul  cum  rooco:foli)m  induxit  in 
qualitatibus  in  tertia  fpecie  Qualitatis : Se  pri- 

proponit  conclufionem.  SccundA  probat  ibi:  fi* 

Aliorum  enim  maxime.  Prima  condufio  cft  ifta, 
omnia  * qux  alterantur  , alterantur  fccundikm  ftufihtht. 
qualitares  fenfibiles. 

Aliomm  enim  1 m exime.  Probat  didam  con-  Text.ij. 
clufioncm;  Sc  primo  oftendit,  qodd  ad  qualitates 
de  quarta  fpecie  Qualitatis  non  eft  motus.  Se- 
cundi oftendit,  quid  ad  habitus  corporales  non 
cft  motus.  Tertio  oftendit, quod  nec  ad  virtutes 
morales.  Et  quarti  quid  nec  ad  virtutes  imellc- 
dualcs.  Secundum  ibi -.Neque  igitur.  Tertium  ibi: 

Neque  itaque.  Quartum  ibi : at  vero  nrqut.  Primi 
dicit , quod  de  alus  qualitatibus  ab  illa  de  tertia 
fpecie  maxime  apparet,  quid  fccundim  figuras 
de  quarta  fpecie  , Sc  fecundum  habitus  corpora- 
les, non  fic  motus  ; quia  maior  apparer  mutatio 
corporum  naturalium  fecundum  qualitares  dc 
quarta , Qc  prima  fpecicbus  Qualitatis  , quim  fe- 
cundum qualitAtes  de  fecunda  fpecie  .quxfunt 
naturalis  potentia,  &impotentia;quia  iftx  qua- 
litares infunra  natura  , nec  eft  «fecundum  ipfas 
mutatio, nifi  mutatis  corporibus. 

Non  e fi  autem  in  Itu.  Hic  probar  quid  fecun-  II. 
dum  qualitates  de  quarta  fpecie  non  eft  motus: 

Sc  hanc  conclufionem  probat  tripliciter.  Secun- 
da ibi : Quoniam  igitur  ex  quo  quidem.  Tertia  ibi: 

Amplius  ^ aliter.  Prima  ratio  cft,  fecundum  illas 
qualitates  non  eft  per  fc morus , qux  non  acqui- 
runtur,nifi  per  modum  fcquelx  ad  alios  motus; 
fcd  qualitates  dc  quarta  ipecie  non  acquirun- 
tur , nec  deperduntur , nifi  confecmiuc  ad  alios 
motus  : ergo  , 8cc.  Maior  patet.quia  propter  hoc 
diccbarur  in  quinto  , rext.  t o.  quid  in  Ad  aliquid , 
non  eft  motus.  Et  minor  cft  nota  : quia  antiqui 
ponentes  rarum,  Se  denfum  clTc  principia  rerum 
naturalium , ponebant  figuras  corporum  natura- 
lium murari  a raro,&  dcnfo.nos  aurem  qui  poni- 
mus principia  rerum  naturalium  erte  calidum,  Sc 
frigidam,  humidum,  6e  ficcuin, dicimus  corpora 
mutari  fecundim  figuras  confecutiuc  ad  calo- 
rem,& frigiditatem  vni  cum  quibufdam  motibus 
localibus, cuiufniodi  fune  appofitio,  vel  remotio, 
vei  iranfpofitio  partium. 

Quoniam  igitur  ex  quo  quidem.  Secunda  ratio  eft 
ifta : quia  in  his, qux  alterantur, fubic&um  deno- 
minatur i qualitate , fecund&m  quam  eft  altera- 
tio  ; St* hoc  in  concreto  fignificante  qualitatem: 
verbi  gratia , dicimus  qudd  fubie&um  cft  cali- 
dum, vel  frigidum  , fed  in  iis , qux  murantur  fe- 
cundam figuras  , fubictfhim  non  denominatur  & 
a difpofitione.immA  c contra, difpofitio  denomi- 
naturi fubie&o.vr  dicimus  fphxtam  erte  xneam, 

Sc  fic  de  aliis ; igirur  illa,  qux  mutantur  per  figu- 
ras,non  alterantur. 

Amplius } & aliter.  Tertia  ratio  eft  ifta : In  illis  Text.  l*. 
d qux  alterantur  , non  dicimus  alterarum  fieri: 
verbi  gratil,  fi  homo  fiat  calidus , non  propter 
hoc  dicimus, quod  homo  fit;fed  in  iis  , qux  alte- 
ramur fecundum  figuras, dicimus  alrerarum  fieri, 
vc  dicimus  fieri  domum  : igitur  qux  mutantur 
M m fecundum 


M- 

Te«.i7. 
Htiitui  fut 
ia  mulnpliti 
diftnnlie. 


% 


*4- 

Text.iS. 


Tcxt.if. 


410  Lib.VII.  Phyficorum 


fccundiim  figuras, non alterantur.  Et  fcicndum, 
quod  iftx  dux  rationes  fum  modicx  efficacia;: 
uia  folu  m fumptx  funr  cx  modo  loquendi.  Vn- 
e prima  ratio  iflarum  duarum  non  valet:  quia 
ficut  dicimus  ignem  cite  calidum , ita  dicimus 
terram  c(l'c  fphxricam  ; 8c  quemadmodum  dici* 
mus  fphxram  cllc  seneam, ita  dicimus  calidita- 
tem  clTe  igneam  j ideo  quoad  hoc  non  cft  diffe- 
rentia, & fie  folum  iftx  dux  rationes  funt  per- 
Giafiones. 

Neque  t ni  m 4 in  habitibus. Hic  Ariflotclcs  ofteA- 
dir,qu6d  ad  habitus  corporales  non  cft  motas. 
Vl>i  notandum,  qubd  habitus,  (de  quibus  loqui- 
tur Ariflot. ) funt  in  multiplici  differentia : nam 
quidam  funt  habitus  corporales,  vt  pulchritudo, 
Janitas , viuacitas  fpirituum , & robur  corporis. 
Ali)  funt  habitus  morales,  vt  iuflitia,  fortitu- 
do, &c.  Ahj  funt  habitus  intelic&uales.vc  fcien- 
ria  , fapientia , & huiufmodi ; hic  igitur  probat 
de  habitibus  corporalibus  , quod  ad  ipfos  non 
fit  motus.  Probatur  Gc  ; quia  ad  e illas  qualita- 
tes non  cft  motus  , qux  funt  ad  aliquid  •,  fed  ha- 
bitus corporales  funt  huiufmodi : ergo  & extera. 
Maior  ell  nota  in  quinte:  &c  minor  patet : nam 
fanitas  cft  comiuclifuratio  primarum  qualita- 
tum ,&  fecundarum  : modo  commenfuratio  di- 
citur ad  aliquid.  Sed  dubitatur , quia  qualitas 
de  prima  ijvtic  non  efl  res  diftinfta  a figuris , & 
magnitudinibus , & i qualitatibus  de  tertia  fpe- 
cie  : igitur  cum  ad  qualitates  de  tertia  fpecie  fit 
pec  fe  motus,  fequirur  etiam,  quod  ad  qualitates 
de  prima  fpccic  efl  per  fe  motus.  Antecedens 
probatur.nam  fanitas  non  efl  aliud  quam  quali- 
tates ptimx , & fccundx  ad  inuicem  debite  pro- 
porcionatx  , fecundum  qubd  animal  poreft,  me- 
diantibus illisjin  operationes  proprias  fibi  prom- 
pte exercendas  ; fic  pulchritudo  non  efl  aliud, 
quam  magnitudo  & figura , & colores  corporis 
fic  pror  radi, quali  ter  nati  funtdelcdabiliterfen- 
fum  immutare.  Rcfpondcrur  concedendo, quod 
fecundum  qualitates  dc  prima  fpccie,  vel  fecun- 
dum parces  earum, ell  per  fc  altcratio.uon  tamen 
fecundum  illam  rationem , fecundum  quam  di- 
cuntur deprimi  fpecie.  Er  fi  quxratur,  fecun- 
dum quam  dicuntur  de  prima  fpccie.  Rcfponde- 
tui  ,quod  omnes  termini  prxdicabiles  cum  quale 
dc  prima  fubflanria,  ftgnificames  virtutem , vel 
malitiam , funr  de  prima  fpecie , vel  dc  fecunda. 
Vnde  dicuntur  de  fecunda,  fiinfunt  ^ natura; & 
ideo  Ariftor.  in  Prxdicamentis  dicit,  ad  primam 
fpeciem  qualitatis  pertinere,  calorem,  & frigus; 
quia  calor  efl  igneorum  virtus , & frigus  terreo- 
rum. Ex  quibus  pater  , quid  omnes  qualitates 
dc  prima  fpecie  fecundum  illam  rationem  , qua 
fime  dc  prima  fpecie  , fune  ad  aliquid  , fcilicet 
rcfpcdlu  operis  exercendi ; & fecundum  hoc  ad 
ipfas  non  ell  per  fe  altcratio.  • 

Neque  igitur  j circa  anima.  Hic  probat , quod 
ad  habitus  morales  non  fit  per  fc  alreracio;&  hoc 
probat  dupliciter.  Secundo  ibi : Fit  igitur.  Prima 
ratio  efl,  quod  ad  perfeftionem  non  efl  per  fe 
motus;  fed  virtus  efl  quxdam  pctfc&io:  igitur 
ad  virtutem  non  efl  per  fe  motus.  Maior  proba- 
tur a Commentatore, quia  perfc&io  rei  confiflic 
in  indinifibili.  Sed  aliter  declaratur,  quia  perfe- 
ftio  efl  ad  aliquid , nam  in  alio , & alio  tempore 
natura diuetfa  determinat  vni,&  alteri  fecun- 
dum diuerfitatem  flatus  eorum. 

Fit  6 igitur.  Secunda  ratio,  ad  illas  difpofitio- 
nes  non  cft  per  fe  motus , qux  acquiruntur  per 


modum  fequelx  ad  alios  motus;fed  virtutes  mo- 
rales acquiruntur  per  modum  fequelx  ad  alios 
motus.  Quod  declaratur  dupliciter. S 'eundo  ibi: 

& in  totum.  Maior  probatur , quia  propter  hoc 
dicebatur,  qu6d  in  Ad  aliquid  non  efl  motus : & 
minor  probatur.  Pro  cuius  probatione  f no- 
randum.qubd  quando  nos  fentimus  obtefta  paf- 
fionant ia , fcilicet  delcftabilia , vel  triflia  , indu- 
centia timorem , vel  permutantia  ad  iratn , tunc 
appetitus  noflcr  fenfitiuus  natus  efl  moueri  ad 
acceptandum, vel  rcfugicndum;&  fxpcmouetar 
ita  vehementer, quid  impeditur  ludiciutn  ratio- 
nis ex  eo  quod  acceptae,  quod  non  efl  acceptan- 
dum , vel  qu&d  refutat , quod  non  efl  refutan- 
dum : modo  dicebant  antiqui , fcilicet  Stoici, 
quAd  virtus  aded  per  bonam  confuctudinetn 
determinat  appetitum  ad  bonum  , qu6d  vittuo- 
fus  nullo  modo  monetur  ab  huiufmodi  obic&is 
pafEonantibus  , ita  vt  virtuofus  nullo  modo 
dcle&ctur,  vel  infletur , ita  vt  virtus  fit  impaffi- 
bilitas. 

Alia  fuit  opinio  Ariflot.fcilicet  quod  ram  vir- 
tuofus.quam  vitiofus  mouetur  ab  huiufmodi  ob- 
icftis  palUonantibus ; fed  tamen  differunt , quia 
virtuofus  mouetur  ab  ipfis,&  patitur;  ramen  eius 
virtus  determinat  ipfum  ad  non  patiendum  ci- 
tra, vel  vitra,  vel  aliter,  quam  oporter  fecundum 
di&amen  rc&x  rationis , fed  vitiofus  non  lic  de- 
terminatur ad  operandum  bene ; & idc&  dicit 
Ariftot.  qubd  virtus  c(l  paflibilitas.  Ex  illis  pater 
miuordiftx  rationis  , quia  fecundum  vtramqoe 
opinionem  virtus  acquirirur  confccutiuc  ad  altos 
motus  , fcilicet  ad  immutationem  fcnfuum  ab 
obie&is  padionem  inferentibus. 

Et  in  totum.  Declarat  fecundi  minorem : quia  j j, 

omnis  virtus  moralis,  vel  vitium  efl  cum  dcle- 
£latione,&  trifliria;  fed  omnis  dcleftatio , vel 
t riftitia,  efl  confccutiuc  ad  alium  motum : igitur 
omnis  vircus»vcl  malitia  efl  confccuriuc  ad  alium 
motum.  Maior  pater  per  experientiam ; & cft 
probata  fecundo  Etbicor.  & minor  cft  nota  , quia 
femper  dcle&atio  , vel  triftitia  confequitur  ap- 
prehenfiones  fcnfuum  , vel  memoriam  alicuius 
prxfcncati , vel  propter  fpcciem  jlc  aliquo  bono, 
vel  malo  ftiruro. 

At  vero  7 neque.  Hic  probat  I quod  ad  habims  Tm.ro. 
inrclle&ualt».  non  fit  per  fe  motus, dupliciter. 
Secundo  ibi : Que  autem.  Prima  ratio  cft  ifta.quia 
ad  illos  habitus  non  cft  per  fe  motus,  qui  acqui- 
runtur per  modum  fequelx  ad  alios  motus ; fed 
habitus  intcllcftuales  funr  huiufmodi : ergo.&c. 

Minor  pater , quia  fcicutia  fit  per  experientias 
prxccdentes , per  fenfus , & memorias , vt  pater 
i.  Pofter.  text.  104.  & maior  declarabatur  ante, 
quia  propter  hoc  in  Ad  aJiquid  non  efl  motus. 
ltera.fi  ad  illud  efTec  motus, quod  acquirirur  con- 
fccutiuc  ad  motum  aicerius,  fequetetur,  quod  ad 
tangere,  fcu  ad  taftum,  eflct  motus.  Item , fcque- 
rerur  quod  ad  generationem  eflct  morus , quod 
cft  improbatum  in  quinto. 

Que  $ autem.  Hic  ponit  fecundam  rationem,  l£* 
qux  non  cft  nifi  confirmatio  prxccdemis;  quia  d Textu, 
ad  fcientiam  cfTet  motus ; vel  hoc  cfter  quando 
feientia  dc  nouo  acquiritur , vel  quando  habens 
fcientiam  exit  in  aftumconlidcrandi  .poftquatn 
prius  non  confidcrauic ; fed  neutro  modo : ergo, 
&c.Non  fecundo  modo, quia  li  dormiens,ebrius, 
vel  infirmus.adlu  non  confideret, hoc  efl  propter 
impedimentum  aliquod,  fcilicet  propter  pertur- 
bationem fcnfuum  interiorum  , mediantibus 
quibus 


■ - 

ricr^r  — 


■ 


Qusftio  III. 


>7-  J 

Jbtrui»  U 


D tfmiti»  «/- 


Abnui» 
fNp*  Ms 
I*41***  f4' 
)*Ut  tndt- 
tinu. 


18. 

Ivtr  yu//- 
Wn  imi  4 
Jmii  rjt 

MUruttlu. 


quibas  acquiritur  fcirntia,  qux  perturbatio  pro- 
oenit  a fcnfibus,&  i qualitatibus  interioribus  in- 
ordinatis; modd  prius  quim  exeat  in  atdum  con- 
fidcrandi,  oportet  remouerc  impedimentum ; Sc 
fic  confocutiue  ad  remotionem  irapcdimenri  bt 
exitus  in  a&um  confidcrandi.  Nec  primo  modo» 
quia  infantes  ilmiiirer  non  poliunt  medii  an. vei 
addifocre  ficut  fenes,  propter  magnam  perturba- 
tionem fonfuum  interiorum  , Sc  propter  motus 
vehementes  porentix  notritiux,  Sc  augmentati- 
ux  : mod6  oportet  idos  motus  repelli,  Sc  fodari, 
vei  a calore  digerente  humiditatem  fuperfluam, 
vel  a virtute  morali , Sc  fic  femper  acquiritur 
icientia  confocutiue  ad  alios  motus.  Et  dicit 
Ariiloteles  quod  in  quietari  fit  anima  lapiens.  Sc 
prudens,  id  cd , in  quietationc  motuum  interio- 
rum. per  quos  impediuntur  fonfus. 

Munifefium R ecapi  t ula  t , & patet  inlitera. 

ANNOTATIONES. 

* que  u/ieruntur , &c.  Nota  primA» 

W dupliciter  alterationem  fieri  ad  qualita- 
tem. Altero  modo  per  fe  primo,  fiue  immediati. 
Altero  , per  Te,  fod  non  primd , fiue  mediate.  Vt 
alteratio  fit  per  fo  ad  qualitatem,  dux  requirun- 
tur conditiones : prima  vr  naturaliter  illa  alrcra- 
tio  non  poffit  fieri , nifi  ex  contrario  eius  quali- 
tatis , ad  quam  tendit;  .vt  frigefa&io  ad  frigus 
ex  calore  , Sc  calefa&to  ad  calorem  ex  frigore. 
Vndc  colligitur  alterationis  definitio.  AUerutit 
efi  motui  <f*i  fitri  nequit  , nifi  * contrurio  *d  tontru- 
rium,  ellque  exidens  inter  duas  qualitares  in  eo- 
dem fubie&o  compoflibiies  , habe' tque  pro  rcr- 
mino,alterationem,qux  ed  via  ad  corruptionem 
degenerationem.  Secunda  conditio,  vc  qualitas, 
qux  acquiritur  , polii t fo  compati  cum  qualitate 
contraria , qux  expellitur , quamuis  non  in  gra- 
dibus intentis.  Quod  videtur  docere  Ariiloteles 
j . huiut,(4p.x. text.  19. dicens  motum  per  foelTei 
miniis  tali  ad  magis  tale.  Vnumquodqueenim 
magis  minufve  tale  dicitur  per  fui  conrrarij  ad- 
mixtionem. Vt  autem  altetatio  fit  per  fo,&  pri- 
mi , alia  requiritur  conditio , videlicet  quod  ita 
fit  per  fe  ad  illam  qualitate, vt  non  necctlario  ali- 
qua qualitas  prius  acquiratur;  quo  pa&o cale- 
facio e 11  per  fe  primi  ad  calorem,  Sc  frigcfa&io 
ad  frigus;  Sc  huiufmodi  altcrationes  funtpro- 
priidimcalterariones  habentes  pro  termino  qua- 
litatem , qux  fir  via  ad  generationem  , & cor- 
ruptionem. Et  hoc  ed  quod  ali)  dicunt , quid 
alteratio  proprie. ditta  quatitor  expoilulat  con- 
ditiones. Pfima,quid  ipfa  fit  mutatio  rcalis  fuc- 
ccfliua  , ita  vt  fiat  mediante  conrd&u  reali , Sc 
Phy  fico.  Secunda , quid  fit  dc  fubic&o  in  fubic- 
£tum  , fiue  dc  forma  pofitiua  in  formam  pofitl- 
uam.  Tertia,  quod  fit  de  forma  contraria  adliu.s, 
& pallui  a , in  formam  contrariam  a&iuam  ,& 
palliuam.  Quarta,  quid  non  prxfupponat  aliam 
qualitatem  prius  terminare  , vel  illam  mutatio- 
nem, vel  aliam , fod  ipfa  per  fo , & primo  termi- 
net illam. 

Nota  fecundi , in  qualitatibas  tertix  fpeciei 
quadruplicem  conrrarietatem  reperiri.  Prima  cd 
inter  primas  qualiratcs  , vt  inter  caliditatem  , Sc 
frigiditatem,  ficcitarem,&  humiditatem.  Secun- 
da, inter  fecundas  qualitates  , qux  folum  oriun- 
tur ex  mixtione  duarum  primarum, fciliccr  ex  ca- 
lore.fic  frigore, vc  inter  grauitacem,A:  lAiitatern, 
raritatem , Sc  denfitatem.  Tertia  cll  inter  quali- 
Sctti9per.Tcm.ll. 


. 4» 

tates  refultanres  ex  omnibus  quatuor  primis ; vt 
contrarietas  colorum, faportmi  Sc  odorum.Quat- 
ta  incer  qualitates, qux  non  ex  primis, fod  ex  mo- 
tu locali  caufantur , vt  inter  Ionum  graucm , Sc 
acutum, qui  ex  corporum  collifioue,  Sc  locali 
motu  elliciuntur. 

Ex  his  fequitur  prim5 , qu6d  fi  loquamur  de 
alteracioneper  fe  primo,  Sc  immediata  , adfolas, 
non  tamen  ad  omnes  qualitares  tertix  fpeciei, 
edperfoprim6  alteratio.  Patet,  quia  ad  qua- 
tuor, &!olas  primas  qualiratcs , cfl  per  fo  primd 
alteratio;  fod  tales  quatuor  qualitates  ad  tettiam 
pertinent  fpeciem  qualiratis.&non  funi  omnes, 
qux  ad  pixdiYlam  fpeciem  pertinent ; ergo  ad 
lolas  »non  tamen  ad  omnes  tertix  fpeciei  quali- 
tates, cll  per  fe  primi  alteratio. 

Secnndo  fequitur , quod  fi  loquamur  de  alre- 
ratione  per  fe  (abUrahcndo  i per  fc  primo  , vel 
per  fc  non  primi)  ad  folas,  non  tamen  ad  omnes 
tertix  fpeciei  qualiraies  , eft  per  fo  alteratio. 
Prima  pars  probatur , quia  ili  x dux  conditiones 
altcrarionis  in  folis  qualitatibus  tertix  fpeciei 
repcriunrur.  Secunda  pars  inde  probatur , quia 
ad fonos  non  cil  per  fo  alteratio, quamuis  finr 
tertix  fpeciei ; non  enitn  cll  alteratio  nifi  vel  ad 
primas  qualitares,  vel  ad  rcfultantescx  duabus, 
vel  ex  quatuor  primis. 

b Secundum  iH.u  quuliutei  non  efi  per  fe  motw, 
&c.  Nota  quod  ficporcll  hxc  ratio  deduci:  For- 
ma,vel  figura  non  ed  primus  terminus  alteratio- 
nis, fod  aliud  accidens  prius,  vc  denfitas  , aut 
raritas , fcd  alteratio  ell  ad  qualitatem,  qux  fic 
prunus  cius  termimis:crgo  ad  figuram,  & for- 
mam non  cdper  fc  alteratio. 
c In  itlu  , (jmt  aireranrur  , fiubieUum  denomin* - 
tur.Scc.  Nota  , quod  in  iliis  qualitatibus  ed  per 
fo  alteratio  , qux  prxdicancur  de  fubic&o  alte- 
lato  fecundum  luam  vocem , in  redo  fciliccr,  Sc 
c contra ; hoc  autem  in  figuris  non  contingit. 
Nam  etfi  dicamus , homo  id  frigidus  , aut  cali- 
dus,& calidum  ed  homo , tamen  quando  xs.fiue 
lignum  fic  llatua  , non  dicimus,  xs  ed  llatua,ne* 
que  datua  ed  xs , vel  lignum , fod  dicimus  darua 
ed  xrea,  aut  lignea. 

d /n  i/lu,  qud  Mlterdntur.non  dicimtu.Scc.  Nota, 
quod  quando  res  fit , non  dicitut  alterari , mo- 
dd  cum  res  accipit  formam, aut  figuram, fit : non 
ergo  alteratur  lecnndum  formam . aut  figuram: 
nam  alterari  prxfupponit  rem  perfodiam  in  fuo 
clfe;  cum  auicm  domus  acquirit  figuram,  non 
prxfupponimus  domum  cllc,  fcd  potius  dicimus 
tunc  fieri  domuni,  atque  adeo  non  altctatur. 
e Ad  i Um  qualiutei  non  efi  tnortu.Scc.  Nora, 
audd  in  prima  fpecie  omnis  habitus,  fiue  virtus, 
luic  vitium  fit , ed  cotum  , qux  funt  ad  aliquid, 
id  ed  , confequuntur  ex  habitudine  multorum 
inter  fo.  Quod  patet  primo  in  habitibus  corpo- 
reis , quales  funt  fanitas  , aut  xgritudo  : fumas 
enim  confidit  in  quadam  commenfurationc  plu- 
rium,fcilicct  in  debita  proportione  calidi , ficci, 
frigidi, & humidi ; xgritudo  autem  in  difpro- 
portiones  talium ; atque  adeo  ad  has  qualitates 
non  ed  per  ( e,Sc  primo  motus,  feu  alteratio:quia 
prius  terminatur  motus  ad  illas  priores  quaii- 
tates.fcilicet  ad  calorem,  Sc  frigiditatem  , Sc  c.  cx 
quarum  proportione rcfuliam  alix,fcilicet  fani- 
tas, Sc  xgritudo. 

A i perfetlionem  nenefl,  Scc  Notu  , quod  quan- 
do dicit  Aridor.  ad  rei  pctfo&ioncm  non  ede 
motum,  hoc  debet  intclligi  de  pcrfe&ione,  «jux 
M m x cll 


412. 


<ft  determinata  , cai  fcilicct  nihil  potcd  auferri, 
nec  addi, manente  eadem  natura  in  fpccie;  talis 
enim  , vt  refert  /Ubertus , & tetigit  Commenta- 
tor,in  indiuilibili  confillit , St  ad  eam  non  e(l 
per  fc  motus  ; ad  pcrfe&ioncs  autem  indetermi- 
naras.ficut  funr  magnum,  paruuin,  multum, pau- 
cum , bene  pOtell  Heri  motus  per  fe  , ficut  patet 
in  Prxdicamentis  : vbilimiluer  dicitur , quid 
aliqua:  funt  quantitates  determinate  ad  rnum, 
ficut  bicubitum  ,tricubitum;alix  funt  indeter- 
minate ad  vnum  , ftcut  magnum,  paruum , mul- 
tum. paucum. 

/»f.T  T/4"  f ^>ra  euim  Pr0^4tttne  notandum.  Nota  , quid 
ttnfiftl”!  virrus  moralis , verbi  gratia, fortitudo,  aur  mife- 
ricordia.dat  in  hoc,  quid  temperat  padiones,  8c 
confcquitur  ad  abieftionem  talium  pafEonum; 
quare  per  fc  ad  illam  non  cd  alrerario.  Tum 
etiam,  quia  vittus  huiufmoJi  dat  in  mitigatione 
paflionuni  fenfus,  quibus  compofitis,&  pacatis, 
confcquitur  virtus;  Bc  fimi  liter  ex  excctlu  paf- 
fionum  infurgir  virium ; habent  fe  igitur  virtus. 
Si  vitium  in  anima  , ficut  fanitas  , & egritudo  in 
corpore.  Sicut  enim  fanitas  refulrat  ex  debita 
proportione  humorum  , ad  quos  ed  altrratio,& 
egritudo  ex  indebita  proportione  humorum,  ita 
virtus  confurgit  ex  debita  fcdationc,&  mitiga- 
tione pafEonum;  & vitium  cx  immoderato  ex- 
ccfiu  pafEonum. 

AJMitm  g . 'proh At,  quod  ad  habitm  inteUellualti,&c.  No- 
ta* tunc  non  «Iwrtrio,  quando  qualitas 
t/tu».  qui  acquiritur,  non  immediate  acquiritur,  nifi 

aliquo  prius  acquifiro.quid  prius  acquifitam  fic 
terminus  alrcrationis : modo  fcientia  fiuc  habi- 
tualis, fiue  aftuali*  non  primi  acquiritur , nifi 
aliquo  rennino  alrcrationis  prius  habito : intel- 
lectus enim  non  alteratur  primo  i primo  alteran- 
te, fcilicct  abobic&o  cxtrinfcco;  talenamque 
prius  inoucr  fenfum  per  fpecies  fcnfibilcs  ,&  fic 
fenfus  alteratur ; intellectus  veri  non ; ad  fcien- 
tiam  igitur  non  ed  altcratio. 

^ j Et  ii  arguas , quod  in  hoc  fcquercrur  feientias 

efTc  nobis  innatas, & quod  nodrum/fciVe  noncf- 
fet  nifi  priteritorum  reminifei, ficut  dixit  Plato, 
contra  quem  ed  Aridotclcs  i.  Pofl.ttxt.  i.  Bc  j. 
de  Anima,  text.  14.  Dico,  quod  receptiuum  alicu- 
ius receptibilis  pored  fc  habere  tripliciter  ad  il- 
Rntftiuum  receptibile.  Vnomodo  potcd  fe  habere  in 
:*  h 1*  vliima  difpofitione  ad  receptibile  fine  impedi- 
ar» tnolui-  inento.nec  in  fe,  nec  in  alio : Bc  tunc  receptiuum 
ttz  rrfpiiht  jn  pcr  prxlcntiam  proximi adtiui , vtacr 
ffttft  Uu.  |ucuus  pcr  pixfcnriam  luminis;  ed  enim  in  pro- 
xima diipofiiionc  ad  receptionem  illius.  Secun- 
do modo  pored  fe  habere  receptiuum  ad  recepti- 
bile fic,  quid ed  indifpofitum  pcr indifpofiiio- 
nem  contrariam  receptibili : & tunc  antequam 
recipiat,  ncccfiariuincd,  vt  pcralterationcmdif- 
ponatur:  iicut  materia  exidens  fub  forma  acris, 
nccetfarib  habet  difponi  antequam  recipiat  for- 
mam aqux,  rei  alterius  clementi.  Tertio  modo 
potcd  fc  habere  receptiuum  in  vltima  difpofitio- 
ne  ad  formam  fine  impedimento  proprio;  fcd  ed 
impedimentum  inaltero,  mediante  quo  opor- 
tet ipfum  recipere  formam  : ideo  impedimento 
reinoro  , receptiuum  fit  in  a&u  per  potentiam 
receptibilis , Bc  folum  fit  mutatio  in  illo , in  quo 
erat  impedimentum , fictu  domus  illuminatur 
pet  apertionem  fenedrx,  fine  mutatione  fa&a  in 
aere , fcd  folim  pcr  amotionem  impedimenti: 
St  ido  tertio  modo  inrcllettus  noder  fc  habet  ad 
fcicntiatn  , quia  quantum  ed  defc,  cd  in  vltima 


Lib.  VII.  Phyficorum. 


difpofirione  ad  receptionem  fcientic , & fpecic- 
rum  intelligibilium  ; fed  quando  impeditur, 
propter  iudifpofitionem  partis  fenficiux,  in  qua 
oportet  cfie  motum  , vt  ipfa  difponatur , fed  ei 
difpofita,&  phantafmatibus  determinate  in  ea 
receptis  virtute  luminis  intclle&us  agentis , fta- 
cim  finealteratione  fpecics  intelligtbilis  rrprz- 
fcnratiua  illorum  phancafmacumed  przfens  in- 
tcllc&ui  poflibili  ; 6c  fic  inrelledhis  efficitur 
feiens,  atque  ira  non  fequicur.quid  feientii  fint 
nobis  a principio  concreati , vt  dicebar  Plato. 
Sed  contra  hoc  videtur  eiTc  A tiftorclcs.qui  dicir, 
quod  anima  fic  feiens , Bc  prudens  maxime  in 

J|uiefccndo ; non  ergo  pcr  motum  potentiarnm 
cnfitiuarum.  Refpondeo,  & dico, quid  animam 
quiefeere  in  partibus  fenfitinis  potcd  c(Tc  dupli- 
citer : vno  modo,  quid  quiefeae  ab  occupationi- 
bus exterioribus , & pafEonibus  partis  appetiti- 
uz,  pura  concupifcibilis,  Bc  irafcibilis;  alio  mo- 
do , quod  virtutes  fenfiriux  non  moucantor  ab 
obieris , de  quibus  fcicntiatn  capimus.  Piimo 
modo  loquitur  Aridotclcs,  cum  dicit , in  quie- 
fcendo  fit  anima  prudens, & feiens;  fecundo  mo- 
do non. 


IV. 


Qj/  A S T I O 

Vtrum  filum  ad  qualitatem  de  tertia  fic- 
cie  Qualitatis  fit  per  fi  motui  l 

Ar iftor. <■*/>.  j . uxt.  14.  Aurcrocs , Thfmirtiui,  Simplicior, 
«£iV.D.Thom./*0  3 (j?  quajl.vmtM  de  vtrtmtibiu  art.ll. 
Albet.  tr*n.  1.  mp.\  Mayton.  1.  Pkyfittn  txpofit.  ttxim  1. 
GjnHatien.  qmedl.9  qutjl.  7.  Conimbric  7.  Pbyfit.top .j. 
quaji.vni/  a.  Complutcfl  t.Ruuiut  in  expo- 

m.  t»p.  j.  (jy  quaft.vmc*  Roccur  fumma  ytop.i.  <$>  7.4. 
Vide  citito» hb.  J.  quxjl.y 

* Rcvitvr  quid  non;quia  in  aliis  fpe- 
KSyciebus  Qualitatis  cd  pcr  fe  contrarie- 
tas : igitur  fecundum  alias  fpccies  Qua- 
litatis ed  per  fe  motus.  Confequentiatcnet  pcr 
Aridotclemi«»y?*7-  qui  pcr  hoc  probat, qu6d  fe- 
cundam qualitates  de  tertia  fpccie,fit  per  fe  mo- 
rus Et  Antecedens  parct.primi  de  pt  ima  fpccie 
qualitatisrquia fanitas,  & xgriiudocorrariantur. 
Iccm.dc  quarta  fpccie, quia  rc£tum,&  curuu  con- 
tranantur;  fimilircr  turpitudo, Bc  pulchritudo. 

Secundo, quia  fecundum  illas  fpccies  cd  per  fe 
motus,in  quibus  inucnitur  rcfidcntia.conrrarie- 
tas,&  didant  ia  terminorum,  fecundum  quas  po- 
ted  ede  fuccefEo  in  motu  ab  vno  termino  ad  re- 
liquum ; fcd  fic  cd  de  qualitatibus  aliis  i rertia 
fpccie:nam  de  virtute  in  vitium, aut  e contra, non 
potcd  fieri  mutatio  Cubita : irnmo  ed  ibi  redden- 
tia , Sc  didamia  terminorum,  fecundum  quased 
fuccefEo. 

Tertio,  fi  ad  qualitates  de  tertia  fpccie  Quali- 
tatis cfTct  motus,&  no  ad  alias.hoc  cfTct  pro  tan- 
to: quia  qyalitares  de  aliis  fpecicbus.funt  ad  ali- 
quid ; fed  hoc  non  obdat:  ergo,  flcc.Maior  patet 
per  Aridotclcm.qui  adignar  illam  caufam,&  mi- 
nor cd  etiam  nota  pcr  Aridorclcm  in  Prxdica- 
mentis  ,diuer forum  generum,  & non  fubalternatint 
pof torum, &c. 

Quartb.quia  fecundam  caliditarem,  & frigi- 
ditatem ed  pcr  fc  motus;  fedealiditas , Sc  frigi- 
ditas funt  de  prima  fpccie  qualitatis , vt  ponit 
Aridorc^»  in  Prxdicamcmis  : ergo,  &c. 

Quinti,  quia  fanatio,&  do^lrinatio  funt  qni- 
dam  motus  ,&  tamen  funt  fccundim  qualitates 

de 


Quasftio  I V 


alifyit  tribai 
puda  iiiita* 

rffi  dr  fridi- 
tamitt  fM« 

litati. 


ifttiti  qua- 
Iasii  **»- 
mds  dijlin- 
pualwr. 


deprimi  fpecie ; igitur  fecundum  qualitates  dc 
prima  fpccie  cA  perfe  motus.  Maior  poter  in  j. 
hai>nt  t*xt.  • x.  vbi  Aci  Aotclcs  numerat  iAa  tnter 
genera  mutationum.  Er  minoi  patet , quia  fani- 
rat , Sc  doArina, fecundum  quas  funt  illi  motus, 
funt  de  prima  fpecie. 

Sexto  , quia  in  x.  bnim , ejuaH.  j.  diAum  fuit, 
quid  figura  non  cA  res  diAinAa  i re  figuiata; 
fcd  ad  albedinem,  qux  cA  figura,  cA  per  le mo- 
tus i igitur  ad  figuratn  eA  per  fc  motus \Sc  per 
confequens  ad  qualitatem  de  quarta  fpccie* 

Oppofitum arguitur  per  AriAotelcm  iniffaj. 
ttxt. indr.ln  quxAione  primo  videbitur, qu? 
funt  ilia.qu?  pertinent  ad  Prxdicamentum  Qua- 
litatis. Secundo  qualiter  ab  inuicem  diAinguan- 
tur  fpecies  Qualiratis;&  tertib  quare  in  vna  illa- 
rum fpecierum  dicitur  cfTe  motus, & non  in  alia. 

Quantum  ad  primum, notandum, quod  tripli- 
citer aliquis  tetminus  dicitur  dc  Prxdicamento 
Qualitatis.  Vno  modo  , quia  eA  prxdicabilis  de 
prima  fubAantia  in  quale , Sc  per  ipfum  potcA 
refpondcri  conucnicmer  adquxAionem  dc  pri- 
ma fubAantia  quaerentem  , quale  eA  Uoc : Sc  iAo 
modo  pertinent  ad  Prxdicamentum  Qualitatis 
termini  concreti  ; vt  album,  Sc  nigrum. 

Secundo  modo  pertinent  ad  Prxdicamentum 
Qualitatis  abAraAa  huiufecmodi  concretorum; 
vt  albedo , nigredo.  Tertio  modo  termini  fupe- 
riores  prxdicabiies  in  quid  dc  huiufmodi  con- 
cretis,velabAra^is  ; Sc  Ac  ad  Prxdicamentum 
Qualitatis  fpcAanc  huiufcemodi  termini,  quale, 
qualitas, & huiufmodijvndc  pcriAum  terminum 
qn ale  non  refpondetur  ad  quxAionem,  qualis  cft 
homo , fcd  iara  quando  queritur , hoc  lupponi- 
tur.Quarto  modo  potcA  addi, quod  termini  pri- 
uaciui.fcilicet,  qui  priuatfue  opponuntur  buiuf- 
modi  terminis  pofitiais , pertinent  ad  Prxdica- 
mentum  Qualitatis  iAo  quarto  modo;  vt  iAi  ter- 
mini, cxcuin,  furdum  tcncbrofum,&  couAmiles: 
& confundis  diAinAio  potcA  fieri  de  aliis  Prx- 
dicamenris:&  hoc  dc  primo. 

Quantum  ad  fecundum,  notandum.qubd  fpe- 
cies » Qualitatis  non  diAinguuntur  fecundum 
rationes  quiditatiuas  , a quibus  fumuntur,  fcd 
diAinguuntur  penes  diuerlos  modos,  & proprie- 
tates attributas  quandoque  qualibus  eiulJcm 
fpeciei  fpecialiffimz.  Et  (1  quxratur,  b qnx  funt 
illx  proprietates  ? Dico,  qubd  funt  iAx:fi  aliquis 
terminus  fupponat  pro  qualitate , qux  per  fc , & 
proprie  nata  eA  immutare  fenfum ; tunc  , fi  ille 
terminus  fit  fumptus  ab  illa  ratione , fecundum 
hoc  pertinet  ad  tertiam  fpeciem  Qualitatis.  Se- 
cundb,  omnes  termini,  qui  appeopriate  dicuntur 
de  qualitatibus,  vt  de  numeris,  & magnitudini- 
bus , pertinent  ad  quartam  fpeciem  Qualitatis, 
vt  par , impar , rcAum , curuum  , Sc  huiufmodi. 
Tertii  illi  termini  pertinent  ad  primam  , vel  fe- 
cundam fpeciem  Qualitatis, qui  fupponunrpro 
qualitatibus  , qux  funt  virtutes  , vel  vitia  fubic- 
Aoruro  , in  quibus  funt , ita  quod  difponanr  vel 
inclinent  ad  bene, vel  nulc  opetandum;tunc  ter- 
mini fignificantes  qualitates,  fumpti  ab  iAa  ra- 
tione, funt  de  prima  fpecie  Qualitatis,  vel  defe- 
cunda.diffcrenter  tamen,  quia  fi  huiufmodi  qua- 
litas acquifita  fit  poA  generationem,  tunc  perti- 
net ad  primam  fpeciem  : fcd  fi  innata  fit  a gene- 
xatione,  tunc  pertinet  ad  fecundam. 

Ex  quibus  (equitur,  qubd  eadem  qualitas  nu- 
mero cA  in  tertia  fpccie  Qualitatis  , Sc  cum  hoc 
in  prima.  Nam  caliditas  fecundum  quid  cA  na- 
Scati  aper.  Tam.  / /. 


4 n 

ta  immutare  fenfum  , cft  de  tertia  fpecie ; fed 
fecundum  quod  fuum  fubicAum  difponitur 
per  ipfam  ad  bene  operandum , vel  malc.fccun- 
diim  hoc  pertinet  ad  primam  fpccicm ; & fecun- 
dum hoc  vocatur  alio  nomine,  vt  finitas,  vel 
xgritudo:  5c  fi  fit  innata , vt  caliditas  in  igne, 
tunc  vocatur  naturalis  potentia.  Sccundb  fequi- 
tur.quod  ratio,  1 qua  fumuntur  termini  dc  pri- 
ma fpccie  Qualitatis,  dc  dc  fecunda, includunt  in 
fe  quofdamtefpeAus,  fcilicet  ad  fua  fubieAa,  Sc 
ad  operationes  fuotum  fubieAorum:  vetbi  gra- 
tia, eadem,  vel  confimilis  caliditas  in  gradu, quo 
cft  fanitas  in  corde  , eft  xgricudoin  alio  mem- 
bro.vt  in  cerebro  , Sc  per  confequens  inclinarer 
ad  ben6  operandum  in  vno  . Sc  male  operandum 
in  alio ; Sc  fecundum  hoc  vocaretur  diuctfis  no- 
minibus: quod  non  cflctnifi  huiufmodi  nomina 
includerent  diuerfos  rcfpcAus , fcilicet  ad  fubic- 
Aa  qualitatum  , dc  quibus  dicuntur.de  ad  opera- 
tiones huiufmodi  fubieAorum.  Tertib.fcqimur, 
qu6d  ad  qualitates  dc  prima , vel  fecunda  fpecie 
eA  per  fe  roorus.quemadmodum  ad  filas  dc  tertia, 
quia  funt  exdem  qualitates, dc  hxc  de  fccunJo. 

Quantum  ad  tertium, fcilicet  quare  ad  quali- 
tates dc  tertia  fpccie  dicitur  efie  per  fe  motus,  &c 
non  ad  alias ; cim  tamen  fint  exdem  qualitates? 
Refpondetur  ,qu6d  Ari  Aotclcs  i»»)?®  y.trxt.  10. 
tangit  duas  caufas,quate  ad  aliquam  fpccicm 
non  fit  per  fc  motus.  Prima  caufa  cA  iAa  , quia 
propter  ilium  motum  non  de  neceffitate  muta- 
tur rcfponfio  per  terminos  de  illa  fpecie, licet 
quandoque  huiufmodi  termini  mutentur  i vt  pa- 
tet in  exemplo  i quia  propter  motum  localem 
dc  ncccllitacc  mutatur  rcfponfio  de  mobili  per 
terminos  de  genere  vbi ; dc  ideb  dicimus  , qudd 
ad  vbi  eA  per  le  motus : fed  quia  propter  motum 
localem  non  de  neccflitatc  mutatur  rcfponfio 
per  terminos  dc  genere  Ad  aliquid  t licet  quan- 
doque accidat  illos  mutati  ; idc£>  dicimus , quod 
ad  aliquid  noneA  per  fe  motus. 

Ita  fimiliicr  in  propofito,  quia  fecundum  mo- 
tum alterarionis  dc  neceffitate  mutatur  relpon- 

fio  terminorum  dc  tertia  fpecic.vt  pet  calcfaAio- 
nem  dicimus,  qudd  cA  calidum , quod  priiis  erat 
frigidum;  fcd  per  calefaAionem  non  dc  ncceffi- 
tate  mutatur  rcfponfio  terminorum  dc  pt ima.vel 
fecunda  fpccie , licit  quandoque  accidat ; vetbi 
gratia , quandoque  accidit , quod  caliditas  , qux 
prius  fuit  fanitas,  nunc  eA  xgritudo  : quia  fotti 
magis  intenfa;  fed  hoc  non  cA  de  neceffitate: 
quia  fi  illa  caliditas  fuiflet  in  lapide  , nec  fuiftec 
fanitas,  nec  xgritudo. 

Secunda  caufa  quam  Arifiotelcsrt.vM7.tangir, 
cA  iAaiquia  ad  illa  difpofitioncm.qux  immedia- 
te prouenit  a motore, dicitur  effe  proprie  motus, 
vt  ad  calidiratcm  cA  calefactio ; fcd  ad  illam, qux 
mediate  prouenit , Sc  confecutioc  non  eA  ner  fc 
motus,  vt  ad  raritatem,  vel  albedinem  ; & nc  fe- 
cundum iAum  modum  loquendi  ad  nullam  qua- 
litatem fecundam  cAcr  per  fc  morus, fcd  b/me  ad 
primam;5c  fic  patet  quare  fecundum  aliquih^fpc- 
cies  Qualitatis  dicitur  ede  per  fe  alterat  io, Sc  hoc 
non  fecundum  alias.  Sc  hoc  dc  tertio. 

Ad  rationes.  Ad  primam  dico  , qubd  hoc  non 
fufficit.fcd  requiritur  cum  hoc,  qu&d  termini  de 
illa  fpecie  de  neceffitate  varientur  propter  illum 
motum  : Sc  licet  quandoque  accidar  illos  termi- 
nos variari , cum  tamen  non  fit  de  neceffitate, 
non  oportet  quod  ad  illam  fpeciem  fic  per  fc  mo- 
tus. Eodem  modo  ad  fecundam. 

Mm  3 Ad 


414  Lib.  V 1 1.  Phyficorum 


Ad  tertiam  dico,  quod  hoc  eft,  quia  non  de 
neecffitate  immutantur  termini  de  fubic&ts,qux 
alterantur  fecundum  qualitates , quas  illi  termi- 
ni fignificant  : quia  vt  ifte  terminus  faniisu 
fuppotuc  pro  caliditate , vel  etiam  ifte  terminus 
naturalis  potentia , non  oportet , licet  fubicdum 
calefiat , vel  frigefut , qu6d  huiufioodi  nomen 
mucerur. 

Ad  quartam,  fccundim  caliditatcm,  &c.  con- 
cedo i Si  ite  concedunt  cft, quod  fecundum  qua- 
litates de  prima  fpccic  fit  per  fe  morus  i non  ta- 
men fub  illa  ratione,  qua  funt  de  prima  fpccic; 
fcd  fub  ratione  , qua  fune  de  tertia  fpecie. 

Ad  quintam , concedo , quod  fanatio  , & do- 
Armario  funt  quidain  motus  , fcd  tamen  fanatio 
non  cft  per  fe  motus  ad  fanitatem  , fcd  ad  calidi- 
urem,  vel  frigiditatem.  Item  , diceretur  ,qu6d 
do&rinatio  non  eft  proprie  motus,  eo  qu5dfit 
confccuriuc  ad  alios  motus. 

Ad  (exeam,  di&um  eft  in  quxftionc. 

ANNOTATIONES. 

* P Pectes  Qualitatis  non  diftinguttnt , &c.  Nota, 

t3quod  Scotus  in  Pradicamentu , cap.  de  Qua- 
litate, quefl.  1 .dicit,  qubd  Ariftotcles  non  aflignat 
fpecies  Qualitatis , fcd  modos.  Nam  illae  qua- 
tuor  fpecies  non  funt  fubalrernx : quia  deuullis 
duabus  carum  poteft  vere  dici  , quod  quicquid 
eft  tn  vna,cft  in  alia , vel  i conuerfo ; fi  ergo  illae 
eflent  fpecies  , non  eflent  fubaltcrnx ; at  fpecies 
non  fubalternx  dc  fc  inuicem  prx dicari  cft  im- 
poffibile  ; modd  has  poflibile  cft  prxdicari  de 
eodem  : quia  poflibile  eft  eandem  qualitatem 
cilcmialiter  efle  radicatam  in  fubie&o,  & ita 
habitum  , Sc  e(Tc  principium  naturale  faciliter 
operandi , vel  non  faciliter,  Sc  per  confcquens  in 
fecunda  fpecie;  & efle  perfe  obic&um  fenfus, 
atque  adei  in  tertia.  Non  aflignat  ergo  Arifto- 
telcs  fpecies  Qualitatis,  fcd  modos  ,quod  patet 
fer  litteram  eius.  Nam  antequam  enumeret  il- 
las, dicit , Qualitas  enim  ejl  torum,  que  multipliciter 
dicuntur , id  cft,  multis  modis;  & in  fine  his  enu- 
meratis , dicit:  Et  fortaffe  quidem  alij  apparent 
qualitatis  medi  ,fed  qui  maxime  dicuntur  hi funt.  Eft 
autem  differentia  inter  Ipcciem  , & modum; 
quia  fpecies  fuper  illud,  cuius  cft, addit  differen- 
tiam cfTcmialem,  modus  verd  differentiam  acci- 
dentalem ; & ita  ifti  modi  dicunt  diuerfam  ha- 
bitudinem qualitatis  ad  fubicAum , penes  hoc, 
quod  eft  cfTc  permanens , vel  non ; efle  a natura, 
vel  non ; cfTc  fenfibile,  vel  non ; qux  tamen  om- 
nia non  variant  qualitatem  clfcntialitcr , quia 
omnes  iftx  habitudines  , vel  pluiespofTuntclTc 
in  eadem  qualitate  fecundum  eflentiam.  Hanc 
eandem  fent  entiam  habet  Scotus  in  4.  difttnft.  6. 
quef}.  10 .fiblitt.N.  $.  Sed  hoc  non  valet,  x bi  ha- 
bet hxc  vetba  : Secundum  veritatem  illa  diuijio 
Qualitates  in  quatutr  fpecies  non  efl  proprie  generis 
in  fpecies  , fed  efl  tantum  fecundum  quofidam  modos 
diuerfos  consternentes  diuerfis  qualitatibus  ; & forte 
eidem  qualitati  in  fi  fecundum  effentiam  pojfint  com- 
petereplures  modi , qui  ponuntur  in  diuerfis  qualitati- 
hus.  Hxc  Scotus. 

h Et  fi  queratur  qua  funt  illa  proprietates  , &C. 
Nota,  qti6d  modus  Qualitatis  fumi  poteft , vel 
in  ordine  ad  naturam  fubicdlt,aut  in  ordine  ad 
eius  quantitatem;  fi  fumatur  in  ordine  ad  natu- 
ram lubie&i , fpc&at  ad  primam  fpccicm  Quali- 
tatis: verbi  gratia  , quia  perfedtio  animalis  iu 


quantum  animal , confiftu  in  vita ; fanita* , qux 
cft  modus  animalis  ad  illam  rem  confcruandam, 
pertinet  ad  primam  fpccicm  Qualitatis.  Item, 
quia  vita  hominis  in  quantum  homo , confidit 
in  operari  fecundum  rationem,  habitus  intclle- 
Aus , Sc  voluntatis,  qui  funt  feientiarum  , Sc  vir- 
tutum, fpcAant  etiam  ad  hanc  fpecietn ; & etiam 
contraria  virtutum , vt  vitia , quoniam  contra- 
riorum eadem  cft  difciplina.  Si  ver6  modus. qua- 
litatis conlidcrctur  quantum  ad  operationem, 
aut  modus  eft  fecundum  principium  faciliter 
operandi , Sc  fic  eft  fecunda  fpccics  Qualitatis, 
qux  cft  naturalis  potentia  , Si  impotentia.  Ob- 
ferua  tamen  maximum  efle  difetimen  inter  Sco- 
tum , Sc  D.  Thomam  , iftius , illiufque  fcholam, 
quoad  hanc  fpccicm  inrclligcndani.  Thomiftx 
namque  occauonem  vetborum  Ariftotclis  pu- 
tant omnes  naturales  potentias , & proprias  paf- 
fiones  cflc  huius  fccundx  fpccici  Qualitatis, 
quod  tamen  longe  cft  i veritate  : ponitur  enim 
uxlibcr  propria  paflio  reduAiue  in  eodem  Prx- 
icamenro  fui  fubieAi.  Scoti  tamen  doArinam 
fequentes  , duplicem  diftinguimus , naturalem 
potentiam  , Sc  impotentiam.  Naturalis  poten- 
tia primo  modo  , cft  illa , qua  quii  fimpiietter 
poteft  operari , vt  potentia  fcnfitiua  vifus , vel 
auditus ; vel  potentia  intcllcAiua,  vt  intcllcAui, 
Sc  proprix  pafliones,  vt  rifibihtas ; Sc  fic  non  lo- 
quitur Ariftotcles  in  prxdicamento  Qualitatis 
dc  potentia  naturali. 

Secundo  modo  dicitur  dc  potentia  naturali 
habilitas,  difpofitio , feu  promptitudo  exiftens 
in  nobis  a natura  , per  quam  fumus  habiles , Sc 
prompti  ad  aliquid  faciendum,  vel  inhabiles , Sc 
iudifpofiti ; & hoc  modo  loquitur  Ariftotcles  de 
potentia  Sc  impotentia  naturali, qux  facit  fecun- 
dam fpccicm  Qualitatis,  qux  in  hoc  differt  a 
prima  fpccic,  quia  ratio  formalis  primx fpccici 
cft  bene,  vel  male  difponcrc  fubieAum  in  ordine 
ad  naturam  eius.  Ratio  verd  formalis  naturalis 
potentix,  qux  eft  in  fecunda  fpccic,  cft  cllc  prin- 
cipium operandi , abiit ahendo  a bene  , vd  mali 
difponcrc  fubieAum ; quia  bcnc,vcl  male  difpo- 
ncrc fubieAum  dicir  conucnicntum , Sc  difeon- 
uenientiam  naturx  fubieAi;  ideo  ea  qux  ponun- 
tur iu  fecundo  modo  Qualitati*, iion  dicunt  hanc 
conuenicntiam  , vel  difeonuenientiam.  Aut  ter- 
tii , confidcratur  modus  Qualitatis  fccundiim 
terminum  operationis,  qux  cft  qualitas  proda- 
Aa  per  asionem , vt  calor,  frigus  , & alia  id  ge- 
nus ; & fic  fpcAar  ad  tertium  moduin  Qualita- 
tis, qui  cft  paflio , & poflibilis  qualitas  ; aut  po- 
ftremo  qualitas  cft  modus  fubftantix,  quantum 
ad  eius  quantitatem ; & fic  eft  forma  , & figura; 
forma  qux  cft  exterior  cfltgics , qux  eft  termi- 
nus quantitatis  iu  quantum  fubicAiuccft  in  ali- 
quo corpore,  fine  illa  fit  naturalis,  vt  forma 
humana,  fiuc  artificialis  , vt  forma  domus  ; fi- 
gura vero  vt  quantitas  Mathematica  feparata a 
corpore  naturali  , vt  figura  triangularis,  qua- 
drangularis, circularis, &c.Obfcrua  tamen, qu6d 
figura  non  folum  accipitur  pro  quantitatibus 
continuis  , vt  pro  triangulo  , aut  quadrangulo; 
fcd  etiam  pro  quantitatibus  difcrctis,  vt  pronu- 
mero fenario,  aut  denario.  Nam  quemadmodum 
triangulus  cft  figura  plana  tribus  lineis  claufa, 
ita  noucnarius  numerus  cft  figura  triangularis; 
conllat  enim  cx  rer  tribus , qux  tria  rer  habent 
fc  iu  uoitcnario , ficut  tria  latera  in  triangulo, 
& quauiuis  noucnarius  abfolutc  ponatur  i» 
Prxdica 


Sttuulk 

fflrutu , (j 
iKfttnui* 

•fidupu. 


8. 


SrtnAfc. 
,U,  ^ 

fMw- 

J'  tfr ai 
frma 


i 


9- 

Tttt.U. 


An  mnu 
mtm  mai 

futklu. 


10. 


Totix. 


Tatij. 


r. 

\f* 


Qusftio  IV. 


4»? 


ftxdicamenro  Quantitatis  unquam  fpecics  il- 
lius. illa  tamen  compoEtio  triangularis  , qux  re- 
fultat  ex  imitatibus  , ponitur  in  quarta  lpccic 
Qualitatis  fub  figura. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 


DMitsbit  i suttm  slitjuu.  Ifte  efl  fecundus 
rradhtus  huius  leptimi  , in  quo  Philofo- 
phus  determinat  dc  comparatione  motuum  : Bc 
diuiditur  in  tria  capitula.  In  primo  capitulo  po- 
nit conditiones  comparabilium.  In  fecundo 
o/lendit,qai  motus  quibus  moribus  fint  compa- 
rabiles. Et  in  tertio  determinat  dc  comparatio- 
ne motuum  ad  motores. Secundum  ibi:5rr  & cir- 
es motum.  Tertium  ibi  : Quonism  suttm  mouens. 
Primum  capitulum  diuiditur:quia  primd  propo- 
nit quxitiones.Secundd, arguit  ad  partes.  Ec  rcr- 
ti6  determinat  veritatem.  Secunda  ibi : Si  igitur 
omnu.Te  rtia  ibi : Sed  quocumque.  Dubitatio,  quam 
mouct.cfl  illa.  Virum  omnis  motus  omni  motui 
Ec  comparabilis? 

Si  igitur  omnu.  Hic  arguit  ad  quxflionem& 
primo  ad  partem  ncgatiuam.Secundd  ad  affirma- 
riuam;&  tertio  regreditur  ad  negatiuam.  Secun- 
da ibi : In  circulo  sut em. Tertia  ibi : At  vero.Vumb 
probat  duabus  rationibus  > quod  non  omnis  mo- 
tus motui  efl  comparabiiis:quia  E Ec,tunc  fcque- 
recur  qudd  motus  circulatis  efTct  comparabilis 
motui  te&o;confcqucnscft  falfumrqaia  linea  cir- 
cularis , Bc  linea  re&a  non  funt  ad  inuicem  com- 
parabiles; quia  non  pofTunt  Ebi  inuicem  fuppo- 
ni,6c  fuperponi;&  quod  fuperpoErioncm  cogno- 
uifli, quantum  vna  efl  maior  alia. 

Amplius  slttratio.  Secunda  ratio  efl  ifla ; E om- 
nes motus  cfTent  ad  inuicem  comparabiles , tunc 
Icqucrctur  quod  motus  localis  , Bc  alterationis 
efletir  ad  inuicem  comparabiles ; confcqucns  efl 
falfum:quia  pallio,  fecunddm  quan  efl  alteratio, 
Bc  magnitudo , fecundum  quam  efl  motus  loca- 
lis, non  fune  ad  intricem  menfurabiles : quia  ex- 
tendo non  menfurarur  per  intenfionetn , nec  e 
contra. 

In  circulo  i suttm.  Hic  probat  qudd  omnes 
motus  funt  ad  inuicem  comparabiles •,  & hoc 
dupliciter : prirad  fi  non  omnes  motus  cfTent  ad 
inuicem  comparabiles,  hoc  maxime  efler  de  mo- 
tu re£to&  circulari ; fed  motus  rettus , Bc  motus 
circularis  funt  ad  inuicem  comparabiles : quia 
motus  circularis  efl  velocior  motu  rc&o : verbi 
b gratia  , E vnus 

inotor  mouerctur 
per  chordam  mo- 
tu rc&o ; Se  alius 
per  arcum  motu 
I circulari ; tuncil- 
i lud , quod  mone- 


tur per  arcu,mo- 
uetur  velocius  per 


definitionem  velocioris  \ quia  in  eodem  tempore 
plus  pcrtranEr. 

Amplius  i nihil  differt.  Secunda  ratio, quia  ali- 
quis diceret , quod  licet  motus  circularis  Et  ve- 
locior motu  rc&o,  tamen  impoflibile efl  qudd  Ec 
xque  velox. Sed  contr  i arguitur, probando,  quod 
motus  re&us,&  circularis  funt  comparabiles  fe- 
cundum velocitatem  , ita  vt  fine  xque  veloces: 
quia  vbi  efl  dare  maius,&  minus, ibi  cll  dare  me- 
dium , Bc  zquale ; fed  vno  motu  redo  efl  dare 
circularem  vnurn  velociorem , Bc  alium  tardio- 


rem: igitur  efl  inuenire  aliquem  xque  velocem. 

At  vero  4 fi  funt.  Hic  regreditur  ad  proban-  Text.»4. 
dum  , qudd  non  omnis  motus  omni  motui  efl 
comparabilis  • Bc  repetit  eandem  rationem  , qux 
prius  fa&afuir. 

Sed  quocumque  non  funt.  Hic  Atiflotelcs  ponit  **• 
conditiones  comparabiliumrquia  habitis  condi-  ComJttiomt 
ciombus  comparabilium  fnluctur  dubitatio  in 
alio  capite  ; Bc  primo  probat,  quod  comparabilia 
debenr  cfTc  vmuoca.  Secundd  probat  quid  re- 
quiritur vniuocario  fccunddm  fpeciem  fpecialif- 
fimam.irart  non  fufliciac  vniuocatio  fecundum 
genus, ibi : Non  igitur.  Item  probat , fecundo  fa- 
cit obie&ioncm,  ibi : An  primum : Bc  tertii  ponit 
fecundam  rationem  ad  probandu  concluEonem, 
ibi : Quonism propter. Pvo  prima  patre  notandum, 
quid  aJ  comparationem  requiruntur  tria.  Pri- 
mi,illa  duo, quorum  vnum  alteri  comparatur;  Bc 
tertii, illud  in  quo  Ec  comparatio ; Bc  illud  debet 
recipere  comparationem  , ita  vt  poflit  prxdicaii 
cum  illis  aducrbhs  msgu , Bc  minus.  Vult  igitur 
Ariflorclct  probare, quod  illud,in  quo  Et  compa- 
ratio vilius  ad  alterum  , debet  dici  vniuocc  dc 
quolibet  illorum  ; Bc  ifla  concludo  probatur: 
quia  ftylus  , & vox  non  comparantur  ad  inuicem 
in  acutie ; fed  flylus,&  cultellus  bene  comparan- 
tur^ non  propter  aliam  rationem, niE  quia  acu- 
tum dicitur  vniuocc  de  llylo,&cultcllo:fcd  dici-  “**w 
tur  xquiuoce  dc fly lo,&  voce:igitur  ad  hoc, quod 
aliquorum  Et  comparatio  in  aliquo  tertio, requi- 
ritur,qudd  illud  rertium  dicatur  de  quolibet  illo- 
rum vniuocc. 

Ad primum  f quidem.  Hicobiicit  contra  ratio-  Tcn.i y. 
nem : quia  acr,  Bc  aqua  comparantur  ad  inuicem, 
fecundum  multum, & paucum  , Bc  fecundum  du- 
plum , Bc  dimidium  ; quia  dicimus  , qudd  acr  efl 
duplus, aqua  efl  dupla  , Bc  hoc  fecundum  eandem 
racioncm:quia  fecundum  rationem,  qux  efl  pro- 
portio duorum  aJ  vnum ; Bc  tainen  videtur, qudd 
ifla  non  debent  ad  inuicem  comparari.  Rcfpon- 
dctur,qudd  acr,  Bc  aqua  comparantur  ad  inuicem 
fecundum  cxtenEoncin.Tunc  fecundum  hoc, du- 
plum , Bc  dimidium  pofTunt  dici  dc  eis  vniuocc, 
quia  acr  porcfl  efle  duplo  magis  exteufus  , quam 
aqua.  Item, E comparentur  fecundum  multitudi- 
nem nurerix : quia  acr  Bc  aqua  conucmunt  in 
calem  materia  ; ided  pofTunt  commenfurari  fe- 
cundum multum,  & paucum  ; fed  E commenfti- 
rentur  ad  inuicem  fecundum  fuas  rationes  fub- 
flant  ialcr,&  formales, tunc  non  efl  proprie  com- 
paratiorquiain  hoc  non  conucniont  acr,&  aqua. 

Et  E de  eis  quantum  ad  hoc  dicatur  duplum,  hoc 
efl  xquiuoce:&  quando  dicitur.qudd  duplum  di- 
citur fecundum  eandem  rationem, qur  fcilicct  efl 
proportio  duorum  ad  vnum.  Kcfpondrtur  qudd 
Ecuc  i fle  terminus  duplum  efl  xqmuocus ; ita  ifti 
termini  proportio  duorum  sd  vnum. 

Qupnism propter. Hic  ponit  fecundam  rationem  j 

ad  concluEoncinrquia  aliqua  funt  compatabiha, 

Bc  aliqua  non;  Bc  non  efl  ratio,  niE  quia  deipfis 
aliquid  dicitur  vniuocc,  Bc  aliquid  xquiuoic:igi- 
tnr  in  hoc  non  funt  aliqua  comparabilia  , quod 
dicitur  de  cis  xquiuoce.  Ad  iflud  refpondehac 
Piaro  , ibi : An  quis  funt , dicens , qudd  aliunde 
prouenir  diuerfitas : quia  dicebat , qudd  qualita- 
tes qux  funt  in  fubic&o  ciufdem  rationi». funt  ad 
inuicem  comparabiles, vt  albedo  Socratis  alhcdi- 
ni  Platonis;  fed  qux  funt  in  fubic&is  diucifanun 
rationum  non ; Bc  idcb , quia  p:imum  fobucliim 
acutici  m voce  cll  alterius  rationis  i primo 
M m 4 fubiedo 


*T  1 


416 


Lib.  V 1 1.  Phyficorum 


t' 

Ev 

h 


fui  i edo  acu  (ici  in  cultello;ideo  i fla  non  fune  ad 
inuiccni  comparabilia.  Sed  contra  illam  lolutio- 
nem  obruitur : quia  fi  fic,  fcquitur  quod  omnia 
cflenr  ad inuicctn  comparabilia,  quia  omnia  fune 
in  fubielto  ciufdem  rationis , fciliccr  in  materia 
prima.  Secundo , quia  in  fubicdtis  diucrfarum  ra- 
tionum eft  difpofitio  eiufdcm  rationis ; ideo  non 
obftanre  diucrliiate  fubieltoruin  fecundum  ipe- 
ciem,  adhuc  poteft  fieri  comparatio  diipofitio- 
num.qux  funt  in  illis  fubic&is. 

Nontft  trgo  comptrdbilt.  Hic  ponit  fecundam 
conelufionem  i ad  hoc  quod  aliqua  finr  compa- 
rabilia in  aliquo,non  fumcir , quod  illud  tertium 
dicatur  de  illis  vniuocc.lcd  rcqiiiritur.quid  illud 
renium  fit  fpecics  fpccialiflima  , & non  genus. 
Quod  paret  exemplariter  : quia  non  compara- 
mus aliqua  ad  inuicem  fecundum  coloratum, 
fc d fecundum  album  fc  nigrum  : fc  caufa  huius 
eft, quia  huiufmodi  genera  non  recipiunt  compa- 
rationem. 


Qjr  i STIO  V. 

Ferum  tjujchbct  res  cuilibet  rei  fit 
comparubilu. 

Arirtor.  **p. 4-  ttxt  si.  Tbemift.  Simplic.Alciand.  ibiJrm. 
Aurnoct  (tmm  tt.D.Thom.Jtd.?. Alberi-  tratt.i.tMf.t. 
Mayron.7.  Phfit.fArtk.x.  Conimbr  in  ttptfit.tnf. 4. 
Ruumi  tiid.  ejtuft.ynicM.  R oecus [nmm*  4.  eat.  1.  ty 
j. 

^Rcvitvr  primi  quid  uontpei  Ari- 
floiclcm iti ifi», 7. trnO .} .text.i  1.  qui  di- 
rir.quid  non  omnis  motus  omni  motui 
ell  comparabilis. 

Secundo  per  Commentatorem  ibidem, qui  di- 
cit , quid  linea  reda  non  eft  comparabilis  linex 
curua» 

Tertii,  quia  tempus  non  eft  comparabile  li- 
ne*,nec  angulus  longitudini : igitur  non quodli- 
bet  cuiliber  eft  comparabile.  Confequentia  eft 
nota  j fc  antecedens  probatur , quia  eflet  locutio 
abufiua  dicere, quod  linea  eft  longior  iftodie,vel 
quod  angulus  eft  maior  ifto  corpore. 

' Quarti,  infiniti  ad  finitum  non  eft  proportio: 
igirur  non  quodlibet  cuilibet  eft  comparabile. 
Probatur  antecedens  per  Comment.  ybniu4,Cem. 

3 1 .&40.  vbi  dicit, quod  duo  infinita  nullo  modo 
funt  ad  inuicem  comparabilia, quia  nec  vnumcft 
maius  reliquo, nec  tninus.nec  xquale. 

Quinti , non  omnia  funt  eiufdcm  fpcciei  fpe- 
cialiUim.r  : igirur  non  omnia  funt  ad  inuicem 
comparabilia.  Antecedens  eft  notum  ; fcconfe- 
quentia  pcobatui.quia  ptoporcio,qux  eft  princi- 
pali  (fima  comparatio,  eft  Juarum  quantitatum 
eiiifdem  generis  vnius  ad  alrcram  certa  relatio  in 
quantitate;  fc  per  confequcns  ,ad  hoc  quod  ali- 
qua finr  proportionalia, vc)  compatabilia,  requi- 
ritur quod  fint  eiufdcm  generis. 

$exti,aliqua  Ium  dc quibus  nihil  dicicur  vni- 
nocetigitur  illa  non  funt  ad  inuicem  comparabi- 
lia. Confequentia  trnet  per  Ariftorclcm*»ijfo,7. 
rrjt7.14.quia  dicit, quid  ad  hoc  quod  aliqua  com- 
parent  m in  aliquo,  oportet  quid  illud  dicatur  de 
illis  vniuocc : fc  antecedens  apparer , q jia  njhil 
dicitur  vuiuocc  de  fub  liantia  , & aco  dent  e , ncc 
etiam  dc  Deo  & iilis  inferioribus. 

Oppofitum  arguitur ; quia  fubftant ia  eft  com- 
parabilis accidenti,  fc  L>eus,fc  irta  inferiora  funt 


inuicem:  comparabili. : igitur  quodlibet  cuilibet 
alteri.c/l  comparabile.  Confequentia  lener.qnia 
dciftis  miniis  vidctur.qubd  lini  comparabilia  ad 
inuicem, quam  de  aliquibus  ains.  Antecedens  ap- 
paret , quia  fubftamia  eft  nobilior . di  perfeflior 
accidente  natura.rempore.flc  dcfinitione.rr  paret 
r.Mtiupb.ttxt.p.  Item  Deus  eft  nobilior,  Scper- 
fcCtioi  iliis  inferioribus  ; & fic  patet , quid  ifta 
funt  ad  inuicem  comparabilia , in  perfcdionc.Se 
nobilitare. 

In  quxftione  primi  videbitur  quid  ell  compa-  niuifi,  p 
ratio  , qux  requiruntur  ad  hoc  quid  aliqua  fine  A****, 
comparabilia  ad  inuicem.Sccundi,vidcbiiur,qu$ 
funt  ad  inuicem  cotnparabilia.Et  tertii  dcdiocr- 
fis  modis  comparandi  aliqua  ad  inuicem. 

Quantum  ad  primum  , notandum  quid  com- 
paralio  eft  duarum  rerum  habitudo  ad  inuicctn, 
vel  collatio  in  aliquo.  Ex  quo  fequitur , quid  ad 
comparationem  tria  requiruntur,  videlicet  illud 
quo  J comparatur.  Secundo  illud  cui  fit  compa- 
ratio ; fc  tertio  illud  in  quo  comparantur.  Sed 
contra  hoc  obiicitur,  quia  nihil  idem  eft  in  quo- 
libet diuerforum:igirur  non  eft  aliquod  tertium, 
in  quo  aliqua  comparentur.  Confequentia  nota 
eft,  & fimilirer  antecedens  { quia  impoffibile  eft, 
quid  fit  in  diuerfis  locis. Secundi, quia  eadem  res 
quandoque  comparatur  fibiipfi  : igitur  ad  com- 
parationem non  rcquirunturduo.quoium  vmim 
cll  illud, quod  comparatur, fc  reliquum  illud,  cui 
fir  co.npaiatio.Confequentin  nora  eft  : fc  proba- 
tur antecedens,  quia  dicimus  quid  Socrares  eft 
albior, qnlm  fuerit  heri.  Tertio , illa  tria  qux  tu 
ponis,  non  fuffiriunt  ad  comparationem , immi 
vitii  requiritur  comparam.vt  intelle&us.  Quar- 
ti , vt  vi  Jerur , ifta  quxftio  eft  omnino  imprrti- 
nens,  quia  hic  non  determinatur  de  comparatio- 
ne entium  in  generali , fedprxciscdccompara- 
rionc  moruum  in  velocitate. 

RefpondenmAd  primuin.concedoanrecedens,  j. 

& negatur  confequentia ; quia  ad  hoc  quid  ali- 
qua comparentur  in  aliquo,  vt  in  quantitate  , vel 
quaIitate,oporrcr,quod  illa  habeant  quantitates, 
vel  qualitates  fimiles , vel  diflimiles , fecundum 
quid  ad  inuicem  comparantur  ; idei  polfuiuut 
dicere,  quid  illorum  eft  vna  qualitas,  vel  vna 
qtlanriras  eo  modo  , quo  dicimus , quod  fimilia 
funt  quotum  qualitas  eft  vna.  Item  , poteft  dici 
quod  illud, in  quo  fit  comparatio  , debee  cilc  ter- 
minus dicibilis  dc  vtroque  illorum,  qu*  compa- 
rantur. 

Ad  fecunduro,a!iquando  eadem  res,  fcc.  con- 
cedo; fed  oportet  quid  hoc  fit  fecundum  aliquam 
diuerfiratem  j fc  idei  fufficir.vcl  quid  duo  com- 
parentur ad  inuicem  , vel  idem  comparerur  fibi 
ipfi,  fecundum  quid  diuerfimode  fe  habet  vnl 
vice , fcalii  , ita  vc  propter  huiufmodi  diuerfita- 
rem  illud  vnum  reputetur  in  propofito  quafi 
duo. 

Ad  tertiam, dico  quod  ad  hoc, quid  aliqua  fint 
ad  inuicem  comparabilia,  non  requiritur  intelle- 
ctus :quia  pofito  quid  nullus  imclle&us  confi- 
deraflet,  adhuc  eflet,  quid  totum  eflet  maius  faa 
partc.fc  quid  vna  res  eflet  petfedioc  alii,  tamen 
ad  hoc  quod  aliqua  fint  a&u  comparata,  requiri- 
tur intellcAus.  ; 

Ad  quartam, ifta  quxftio  eft  impertinens.Dico 
quid  non,  propter  trescaufas.  Prima  caufii,  quia 
Ariftorcles  ini/h  tmBntu terti»  dat  conditiones 
generales  requifirasad  hoc  ,quid  aliqua  compa- 
remur. Secunda  caufa, quia  Commentator in ift* 
fiptim 


Quajftio  V.  417 


fipti» m fupponit.quod  linea  re&a  non  eftcompa- 
rabitis  linea  eutux  \ fle  ideo  ad  inquirendum  an 
hoc  habear  veritatem  «expedii  afiignare  modura 
comparationis  rerum  ad  inuiccm.  Tertia  caufa, 
qoia  Ariftotclcs  in  ifto  tmlUtu  determinat  de 
comparatiofie  motuum  in  velocitate  , quod  non 
poteft  fciri.nifi  comparando  illa  ad  inuicem,  qux 
ponuntur  in  definitione  w/«i#nir,vt  fpatium  fle 
res  acquifira,fiue  iit  fubllantia.vcl  accidens. 
Secundo  notandum,qu6dduplcx  eft  •*  compa- 
Crmfmii  rac'°  •'  quxdam  fcilicet  immediata  , qua  fcilicee 
tjtiafltx.  aliqua  duo  comparantur  in  aliquo  tcrtiojvr  dici- 
mus, Socrates cll  albior  Platone:  ibi  enim  Socra- 
tes fle  Plato  comparantur  ad  inuicem  in  albcdi- 
ne.AIia  cll  comparatio  mediata, qui  fcilicercom* 
parantur  aliqua  duo  ad  inuicem  in  duobus  , de 
quibus  dicitur  aliquod  tertium , fecundum  quod 
illa  in  illis  comparantur,  vc  dicendo,  Socrates  cll 
albior,  qurin  Piato  fu  niger;htc  enim  Socrates  & 
Plato  comparantur  ad  inuicem  in  albcdine,Ac 
nigredine,  de  quibus  dicitur  ejfe  intenfum , in  quo 
illa  ad  inuicem  comparamur. 

Cn iititati  Tcrtid  notandum,  quod  illius  h in  quo  aliqua 

jlwi  i»  f*  comparamur,  funt  aliqux  conditiones.  Prima  cll 
ft  iUud  hgniheet  denominatiue,  ita  vc  iit 

terminus  denominatiuns  prxdicabilis  in  quale, 
fcilicet  de  genere  Accidentis : fic  idcd  fecundum 
terminos  quiditatiuos  de  genere  Subftantix,non 
fit  comparatio, ncc  etiam  abftra&a  de  genere  Ac- 
cidentis, qux  non  funt  connotatiua:  veibi  gratia, 
non  dicimus, qu6d  aliquis  Iit  magis  homo,  quam 
alius-, aut  magis  albedo,  aut  nigredo,  bene  tamen 
dicimus  qubd  aliquid  cll  magis  album;6e  ided  fe- 
cundum huiufmodi  concreta  bene  fit  compara- 
tio. Secunda  conditio  eft  , quod  illud  ,in  quo  fit 
comparatio,  fcilicet  huiufmodi  terminus  conno- 
ratiuus  lit  natus  dici  fecundum  magis,  fle  miniis; 
& ideo  dicit  Ariflocclis  quod  circa  genera  non 
accidunt  comparationes  , quia  non  dicuntor  fe- 
cundum magis,&  minus : verbi  gratia,  non  dici- 
mus , quod  aliquid  fit  magis  quale  , quam  aliud, 
▼el  magis  colorarumtquia  huiufmodi  genera  non 
recipiunt  comparationem  ; ideb  in  illis  non  po- 
teil  fieri  comparatio.  Tertia  conditio,  qu6d  illud 
in  quo  fit  comparatio , dicatur  vniuoce  dc  illis, 
qux  comparantur  ad  inuiccm; fic  ideh  dicit  Ari- 
ftotcles  in  i flo  fepi  i mo  jext . 1 4.  q u 6 d acus , fie-fomts 
non  comparantur  ad  inuiccm  in  acutic:quia  acu- 
tum dicitur  de  eis  xquiuoc£. 

Er  fi  obnciatur,quod  acutum  dicitur  de  vtro- 
' ’ que  fecundum  eandem  rationem;  igitur  vniuoce. 
Confequcntia  tenet  per  definitionem  vniuoco- 
rum  : fle  antecedens  probarur , quia  acutum  cll 
quod  eil  pungitiuum  fenfus  : modo  tam  acus, 
quim  etiam  fonus  eft  pungitiuus  fenfus.  Rcfpon- 
detur  negando  confcquentiam:quia  poftibile  eft, 
qudd  illa  ratio  fit  etiam  xquiuoca.ficut  eft  hic  in 
ptopofito : nam  acutum  dicitur  xquiuocc,  vt  eft 
pungitiuum  radius, fic  vt  eft  pungttiuum  auditus. 
Et  fic  patet  quid  fit  comparatio  , quot  requiran- 
tur ad  hoc, quod  aliqua  comparcntur.fic  qux  fune 
conditiones  illius, in  quo  aliqua  poliunt  compa- 
cari:  fle  hxede  primo. 

Quantum  ad  fecundum  , prima  concltifio  eft 
mmifl  tmili-  jfta  : Non  quodlibct  cuilibet  eft  comparabile  in 
W <Iuol'bet.Probatur,quia  aliquid  eft  , quod  deali- 

quibus  duobus  dicitur  xquiuoc£  , vt  longuudo 
delinea  , fle  de  tempore  : igirur  in  illo  ipfa  non 
funt  comparabilia.Secund6,aliquid  eft  quod  non 
recipit  comparationem  : igitur  in  illo  nulla  funt 


comparabilia.  Tenet  confequemia  per  conditio- 
nes prius  pofitas.  Tcrtid.patcr  exemplari  tcr:quia 
homo , fle  Angelus  non  comparantur  ad  inuiccm 
in  albedine. 

. Secunda  conclufio:Quodlibct  efteompatabi-  $**1Mf**fi 
le  cuilibet  in  aliquo.  Probatur , quia  de  qtiibuf- 
cumque  dicitur  aliquid  vniuoce  denominatufe, 

' quod  fufeipit  magis  fle  minus  : igirur  quodlibct 
eft  comparabile  cuilibet  in  aliquo.Confequentia 
tcnetjquia  hoc  fufficit  ad  hoc.quod  aliqua  com- 
parentur. Et  antecedens  patet : quia  dc  quibuf- 
cumque  duobus  dicitur prtftCfMmtnoium,durafutSc 
huiufmodi, quorum  quodlibct  dicitur  fecundum 
magis  fle  minus : verbi  grarii, Cubitantia  eft  com- 
parabilis accidenti  in  perfectione:  quia, vt  paret 
7 .AIttnph.  text.4.  fubftantiacft  pcrfcdUor  accl- 
denre, natura, tempore, fle  definitione.  Item, Deus 
eft  comparabilis  creaturx,  quia  eft  perfcdlior 
creatura : modh  minus  videtur,  quod  illa  fint  ad 
inuicem  comparabilia  in  aliquo, quim  de  aliis.fle 
tamen  iftacomparanrur,  multo  fortius  ergo  om- 
nia alia  funt  comparabilia  ad  inuicem. 

Sed  contra  hoc  obiicirur:quia  aliqua  fuur,qti;  6. 
in  nullo  coniieniunr.igitur  iu  nullo  funt  compa- 
rabilia ad  inuiccm.Confcquenriatencc  cx  prxdi- 
dlis.Ec  antecedens  probatur:quia  bonum,  fle  ma- 
lum in  nullo  cotiucniunt.  Nec  valet  fi  dicatur, 
quod  bonum  eft  perfedtius  malo  : quia  iam  ma- 
lum clTec  pcrfcdlum, quod  eft  certe  falfum,vt  pa- 
rcr.Sccundo.quia  magnitudo, fle  numerus  in  nul- 
lo conueniunt.  Iccm,  linea  , fle  fonus ; igitur  ifta 
non  funt  ad  inuicem  comparabilia. Tertio,  circa 
genera  non  fiunt  comparationes , vt  patet  iniflo 
feptimo , rr.vr.14.  igitur  illa  non  funt  ad  inuicem 
comparabilia , qux  (olum  conueniunt  in  gcneie; 
modo  mulca  funt  talia, vtfapor, odor, flec. 

Deinde  arguitur  contra  hoc  , quod  dicebatur, 
qu6d  in  genere  non  fiunt  comparationes , id  eft, 
illud  in  quo  fit  comparacio,non  poteft  cll  e genus: 
quia  aliqua  comparantur  in  magnitudine;  fle  ta- 
men magnitudo  eft  genus.  Item,  dicimus  qu6d 
vna  res  eft  magis  fapotofa,  quam  alia  , aut  magis 
odorifera ; fle  tamen  tam  fapor , quam  odor  funt 
genera : igitur  in  generibus  bene  fiunt  compara- 
tiones.Item, 7.^*1*«  dicitur, qudd  illa  qux 

ad  inuiccm  comparantur, debent  habere  fufeepti- 
uumeiufdcm  rationis,  feu  naturx;  igitur  multa 
funt  qux  funt  ad  inuicem  comparabilia. 

Ad  ilta.Ad  primum  dicitur, quid  comparantur  7* 

ad  inuiccm  in  pctfcdlione.  Et  quando  dicitur, 
quod  lequcretur  , qudd  malum  effet  perfectum; 
conceditur  confcquens:quia  nihil  eft  limpliciter 
malum. Item, fuppofito  qu6d  aliquid  edet  limpli- 
citcr  malum, adhuc  ipfum  fle  bonum  Client  ad  in- 
uicem comparabilia  in  cligibilitate  , vel  fugibili- 
tarc.  Et  fi  obiiciatur  quod  voluntas  non  poreft 
ferri  in  malum  : igitur  limpliciter  malum  nullo 
inodo  efler  cligibile ; fle  fimplicitcr  bonum  non 
clfet  fugibile : igitur  bonum  fle  malum  non  con- 
ucnircnt  in  cligibilirate,  ncc  fugibilitate  : igitur 
in  neutro  illorum  clleot  ifta  ad  inuicem  compa- 
rabilia. Refpondctur,  quod  lic£t  malum  appic- 
henfum  fub  ratione  mali , fle  nullo  modo  fub  ra- 
tione boni  non  fit  cligibile , attamen  malum  po- 
teft apparere  alicui  fub  ratione  boni ; fit  fic  elfec 
cligibile.  Icein , poteft  hoc  negari,qiiod  voluntas 
non  poflit  acceptare  malum  fub  ratione  mali.  * 
Item  , diceretur  quod  ifta  pollent  ad  inuicem 
comparati  in  notoreitarc  , quia  vel  Client  xque 
nota,vcl  vnura  notius  reliquo. 

Ad 


Lib.  V 1 1.  Phyficorum 


418 

Ad  fecundum,magnitudo,*c.  Dico  quod  i m- 
mo  : quia  magni  rudo  eft  prior  numero , cum  ex 
diuifionc  magnitudinis  re/ultcr  numerus.  Irem, 
polTunt  comparari  in  nororcitare.  Similiter  dici- 
tur de  Conojsc  de  linea  ,qudd  polium  comparari 
in  pcifcdione,vcl  nororcitare. 

Ad  tertium,  dico  quod  hoc  nondeber  exponi, 
vt  tu  dicis, fed  fic, qudd  ilia  qua:  differunt gene- 
re non  funt  ad  inuicem  comparabilia  inaliquo,in 
quo  non  conueniunr ; * fic  accipiuntur  ibi  com- 
parabilia pro  iliis , in  quibus  debet  fieri  compa- 
ratio ; quia  illud  , in  quo  debet  fieri  comparatio, 
debet  c/Icciufdefpecici  in  vrroquecoparabiliura. 

Ad  quartum,  refpondetur  qudd  ille  terminus 
rn  tgnituio  accipitur  dupliciter , vno  modo  fecun- 
dum conceptum  abfolurum  ; te  fic  quxlibec  pars 
magnitudinis  dicitur  magnitudo , immi  etiam 
quzlibcr  extendo  : * fic  magnitudo  eft  quod- 
damgenus.  Alio  modo  accipitur  fecundumre- 
fpedum  adparuitatem;  fic  ficeftquxdamfpecies 
dc  genere  Ad  aliquid,  * lic  in  magnitudine  bene 
fit  comparatio. 

Ad  quintum  , dc  fapore  8c  odore, dicitur  quod 
fi  fit  aliqua  qualitas,  de  qua  neceflecft  materiaro 
fcmper  zqualirer  habere, vt  forte  de  calore;  tunc 
in  tali  non  fit  comparatiorquia  non  fufcipir  ma* 
gis,&  minus ; fed  u fubie&um  pofter  habere  inx- 
qualiter , ita  vt  vna  vice  plus,  te  alia  minus,  tunc 
i u tali  bene  poteft  fieri  comparatio.  Er  quando 
•t  dicitur  vnum  vinum  efle  magis  faporofum  alio; 

dicitur  qudd  hoceft  improprie  di<3um:qtiia  non 
dicitur  magis  faporofum , eo  quod  ibi  fit  plus  de 
fapore,  fed  ex  hoc,  quod  ille  fapor  intenfius  mo- 
uct  fenfum,*  magis  deledabilircr. 

Ad  fextum  , dico  quod  hoc  debet  intflligi, 
quod  comparabilia  debent  efle  talia,  quod  de  il- 
lis dicatur  aliquod  vnum  fpcci c,  vniuoce  ,&  de- 
nominatiue.  Et  fic  patet  qux  funt  ad  inuicem 
comparabilia;quia  quodhbet  cuilibet  eft  compa- 
rabile:* hxc  dc  fecundo. 

9.  Quantum  ad  terriuin  , fcilicer  de  modis  com- 

jjjjj  parationis  , d notandum  qudd  feptem  , vel  odo 

puitnk  funt  inueniunturmodi  comparationis  .quorum  qua- 
pttt.  tuor  primi  funt  proporrionalcs , ali^  non.  Prima 

comparatio  eft  proportio  infinita,  iicut  fi  nume- 
rus infinitus  comparetur  ad  vnitatem : aut  totum 
tempus  arternum  ad  vnam  diem. 

Secunda  comparatio  eft  proportio  rationalis 
finita, qux  fcilicer  immediate  denominatur  ab 
aliquo  numero;  vt  dupla, tripla, quadrupla,  6c  ita 
dc  aliis. 

Tertia  comparatio  eft  proportio  irrationalis 
finita,  te  nota ; cuiufmodi  eft  proportio  diametri 
quadrati  ad  eius  coftam.quxeftmcdieras  duplz. 

Et  vocatur  proportio  irrationalis,quia  immedia- 
te nominatur  non  it  numero , fed  ab  alia  propor- 
tione, vt  medietas  duplz  denominatur  a propor- 
tione dupla. 

Quarta  comparario  eft  proportio  irrationalis 
ignota,  & infeibilis;  Se  multx  funt  tales  (vt  dicit 
Commentator  Campanus  in  comm.  1 1.  definitio- 
nis, fcilicer,  Euclidis  : & talis  forte  eft  proportio 
quadrati  ad  triangulum  inferiprum. 

Quinta  comparatio  eft  improportionalis,  cu- 
, iufmodi  eft  quantiras  anguli  redilinei  ad  quan- 

titatem anguli  ex  vna  rcda,&  vna  cuma ; aut  et- 
iam qualiter  fe  haben r duo  anguli  redilinei  di- 
uerfarum  curuiiatum  : huiufmodi  enim  angulo- 
rum comparatio  ad  inuicem  in  quantitate  eft  fi- 
nita,fed  imptoportionalis. 


Sexta  comparatio  eft  improportionalis  te  in/i - 
nita  vitra  omnem  compararionem, cuiufmodi  eft 
proportio  anguli  redilinei  ad  angulum  conrin- 
gemixjvel  etiam  fuperficici  ad  linearo  , aut  eor- 
porisad  fuperficiem  : quia  corpus  eft  maius  fu- 
perficic , plufquam  in  duplo, plufquam  in  triplo. 

Se  fic  in  infinitum  vitra  omnem  proportionem. 

Septima  comparatio  eft  improporrionalii  vo- 
cata infinita;  fed  citra  omnem  proportionem.vr, 
verbi  gradi, ficut  fi  diceremus  qudd  aggregatum 
ex  corpore , te  fuper ficie  eft  maius  illo  corpore 
minus  qnim  in  quadtuplo  , miniis  quam  in  tri- 
plo, miniis  quam  in  duplo  , miniis  quam  in  me- 
dietate dupli , & fic  in  infinitum  citra  omnem 
proportionem. 

Odaua  comparatio  eft  modus  alieniffimns  ab 
aliis ; vr  quando  aliqua  comparanturad  inuicem 
fccunddm  ordinem  prioritatis.aut  natur*;  vt  di- 
cendo , caufacft  prior  ctfedu  fecundum  naturam 
aut  A eft  prius  quirn  infecundum  ordinem  Utut. 

Et  dico  qudd  ifte  modus  eft  alieniflimusab  aliis, 
pro  tamo,quia  quilibet  aliorum  modorum  com- 
parandi eft  comparabilis  fecundo  modo , fcilicer 
proporrionc  rationali ; quia  quocumque  illorum 
modorum  fiat  comparatio , illa  confcquentia  eft 
bona;  A eft  maius  quim  B : igitur  A eft  in  duplo 
maius  quam  B,ve I maius  qui  in  duplo,aut  minus 
quim  in  duplo ; fed  ift a confcquentia  non  valet 
de  comparatione  finita, mediante  ifto comparata 
prius, loquendo  de  prioritate  ordinis.vrl  naturz; 
quia  non  fcquirur  , Sol  eft  prior  natura  lumine: 
igitureftpnor  in  duplo, vel  plus, vel  minusjquim 
in  duplo.  Eodem  modo  non  valet  confcquentia 
de  priori  fecundum  ordinem  firus,  nili  accipiatur 
ordo  penes  diftantiam  ad  aliquem  certum  pun- 
tftura ; te  tunc  non  fit  comparatio  folum  fecun- 
dum ordinem, fed  fecundum  extenfionem  magni- 
tudinis. 

Secundi  notandum , qudd  in  omni  compara-  I !• 
tione  oportet  imaginati  continuiiurcm  vel  dif- 
cretionem , intenlionem  , vel  ordinem  , fed  quia 
inrenfio  qualitatis , vel  virtutis  imaginatur  per 
modum  extenfionis  , te  ordo  per  modum  diftin- 
dionis:igiturin  omni  comparatione  imaginanda 
eft  concinuSras,veldiftin&»o. 

Tcrtid  notandum,  in  quibus  prxdidx  condi- 
liones-repetiuntur:  vndede  hoc  dicit  Ariftoteles 
10 . Metspbyf.  ttxt.i.  qudd  menfura,  proportio, 

comp aratio.xqualitas.inxqualiras.magis,  te  mi- 
nus, primd  te  principaliter  reperiuntur  in  quan- 
titate;* fecundarid,*  fimilitudinaricad  quanti- 
tatem, reperiuntur  in  aliis.  Ideo  primd  & princi- 
paliter di&x  ‘comparationes  reperiuntur  in 
qiuntiraribus  continuis.vcl  difereris : fccundd  in 
proprietatibus  quantitatum  ; vt  in  angulis, obta- 
fionibus,  &acucicbus.  Tertidin  intcnfionibuj 
qualitatis  , vel  virtutis.  Quartd , in  perfedione. 
Quintd,in  nobilitate.Sextd,in  ordine;*  itacon- 
fequenter  in  aliis. 

Sed  ad  feiendum  magis  articulatim  quz  com- 
paratio , * in  quibus  reperiatur ; ponuntur  con- 
clufiones.Prima  conclutio  : In  numeris  foldm  in* 
uenitur  prima  comparatio,*  fecunda.  Probatur: 
quia  omnis  numerus  alteri  comparatus  aut  eft  fi- 
nirus , aut  infinitus : fi  infinitus , tunc  eft  pri- 
ma comparatio  , fcilicer  proportio  infinita: 
quia  numeri  infiniti  ad  finitum  , vel  ad  vnita- 
tem  eft  proportio  infinitarfi  linitus,  tunc  eft  pro- 
portio fecunda  , fcilicer  proportio  finita  ratio- 
nalis. 

Secunda 


Quasftio  V. 


4iq 


Secunda  condufio : in  quantitatibus  conti* 
nuis  iuueniuntur  alix  primx  compautionesipa- 
cct  per  Campanum  in  loco  prxaliegato : & ide6 
(olet  dici,  quod  in  quantitatibus  continuis  inue- 
niunturcam  proportio  rationalis  .quam  irratio- 
nalis ; fcd  in  numeris  inucnuur  folum  proportio 
rationalis. 

f It.  Terna  concludo : Prxdi&x  comparationes  re- 
Upittu  periuntur  in  proprietatibus  quantitatum  ; vt  in 
angulis,mintenfionibus,&c.vt  patuit  cxcmplifi- 
aTf^‘>9  cando  ; Sc  Cie  patet  quot  funt  modi  comparat  10- 
ms,&  in  quibus  ipfx  comparationes  repetuntur} 
Se  hoc  de  tertio. 

Ad  rationes.  Ad  primani , dico  qn&d  Ariftote- 
les  intclligir.quod  non  omnis  motus  omni  motui 
eft  comparabilis  in  velocitate  » bene  tamen  eft 
comparabilis  in  aliquo  alio}  vt  in  eile  pcrfc&um, 
aut  in  elTc  notum. 

Ad  fecundam,  dico  qu6d  immo, linea  refla,  Sc 
curua  funt  ad  inuicem  comparabilesrquia  non  eft 
dubium, quin  circumferentia  fit  maior  diametro. 
Item, dicit  Ariftoteles  qubd  circulus  eft  figura 
pcrfcfliflima,capaci flinu,  Se  vna;5c  fic  linea  cir- 
cularis bene  compatatur  ad  alias  lineas.  Tunc  ad 
authoritatem  Commentatoris  , ipfc  intelligir, 
quod  non  funt  comparabiles  ptoportionalitcrj& 
torte  hoc  non  eft  vniuerfalitcr  verum. 

Ad  tertiam,  dico  quod  licet  non  comparentur 
in  longitudine, tamen  in  aliquo  alio, ve  in  perfe- 
flione, ducatione, vel  notoreitate. 

Ad  quartam,  infiniti, &c.  verum  eft, proportio 
finita, tamen  beni  eft  pioportio  infinita ; Se  dato 
quod  finiti  ad  infinitum  non  eftet  ptoportio,pro- 
prer  hoc  non  fequitur, quin  finiti  ad  infinitum  fit 
comparatio , quia  arguitur  ab  inferiori  ad  fupe- 
riusnegatiuc. 

Ad  quintam,  concedo  antecedens , Se  negatur 
COnfcquentia;quia  ad  hoc, quod  aliqua  line  com- 
parabilia , fu  dicit  quod  de  eis  dicatur  denomina- 
tiue  eadem  fpecics  , quz  fufcipiat  magis  , Se  m i- 
nds,  ve  difluin  fuit  prius. 

Ad  fex  tam,  negatur  antecedens,  quia  licet  de 
ipfis  nihil  dicatur  vniuocc  * quidiuiiue,  fciliccc 
de  fubftantia  , Se  accidente , de  ipfis  tamen  bene 
dicitut  aliquid  denominariu£;vt  perfedum,  no- 
tum, Se  huiufmodi:&  in  aliquo  tali  quodlibcc  eft 
cuilibet  comparabile. 

ANNO  TAT  IONES. 

* 'T\f/PUx‘ft  c4mP4rMt'°-  Nota  comparatio- 
nem  multiplicem  efte, Phy ficara  fcilicer, 
AmUifiix.  & Metaphyficam , fiue  Logicam.  Comparatio 
Phy  fica , de  qua  loquitur  Ariftoteles in iftotj.  de- 
bet clfc  fpecificafpecialiflima  fpecic:Mctaphyfi- 
ca  verd , fiue  Logica  ea  eft , quz  in  aliquo  com- 
muni ipfis  comparatis  fiue  communitas  fit  fpe- 
cifica, fiue  gcnerica,fiuetranfcendentalis:&  ratio 
huius  difcriinims  eft  , quia  Metaphy ficus  abftra- 
hit  conceptus  gencricos , Sc  vniucrfaliorcs  i fpc- 
ciebus.  Phy  ficus  autem  non  abftrahit^  fpeciebus, 
fcd  ^ fingulanbus  tantum.  De  hac  fecunda  com- 
paratione loquitur  Scotus  in  hac  quxftionc. 

CnUtmtt  * incjHo  tlitjHJcotnpArnntHr.  Nota, in  omni 

od  U quid  comparatione  inucniri  id  , quod  comparatur , Sc 
«AfiM  <tm-  id  jn  quo  fic  comparatio.  Ponit  autem  Ariftote- 
fururi  ffut  jgj  tres  conditiones  requifiras , vt  aliqua  pro- 
urtk  '**'  ptic.ac  vere  comparentur  in  aliquo  tertio.  Prima 
eft,vt  illud  tettium,in  quo  iit  comparatio, debeat 
efle  vniuocum  ad  ea,quz  coroparantor.Sccunda, 


Sc  illud  ipfum  debet  competere  illis  per  vnum 
omnino  (ufceptiuum:vt  fi  comparemus  cygnunt 
cum  pariete  ui  aibedine , dicentes  albior  eft  pa- 
riete cygnus,  optima  eft  comparatio  ; quiafulcc- 
ptiuum  albedinis  immediatum  eft  eiuidera  ratio- 
nis in  vtroque : eft  namque  fupetficics:non  dices 
tamen  icflc , clarior  eft  aqua  voce : quia  ciatitas 
non  ineft  vtrique  eidem  ratione  habens  lulce- 
ptiuum.Tertia  conditio, forma  in  qua  fic  compa- 
ratio , non  foldra  vniuoci , fcd  fpecici  ipecialidi* 
mz  debet  eflc.Tres  iftz  condiciones  fcruantutjia 
comparatione  Phyllea. 

d De  tnodu  compjr,uienu  notandum  , ($-c.  Nota  ( 4- 
qu6d proportio  eft  duorum  quontitotum  eiufdangtne-  Definitio  fro- 
ru  certo  vnim  nd Alter om  habitudo.  In  definitione 
ponitur  habitudo  pro  genere  .quoniam  proportio 
eft  quxdam  relatio  ; at  vcr&  quia  non  eft  qux- 
cumque  relatio, fcd  ca  tantum  quz  cernitur  intet 
duas  quantitates  ciufdem  rationis  , vt  intet  duos 
numcros.aut  duas  lineas;  idcb  relique  parciculz 
loco  dUfcrentix  ponuntur.  In  quibus  particulis 
hoc  eft  aduertendum  .quantitatem  non  accipi 
folum  pro  diferera , fed  etiam  pro  continua  : lo- 
quimur enim  tnodh  tam  dc  proportione  Arith- 
metica* qux  tantum  cernitur  innumeris  , quim 
etiam  dc  Geometrica,  qux  in  magnitudinibus 
repetitur  ; imm5  fumitur  etiam  quantitas  pro 
quantitate  vircutis;quia  tamen  cettior,ac  deter- 
minatior  quantitas  defignatur  in  quantitate  dif- 
creta  ; idc6  in  illa  proportione  meliils  declaran- 
tur. Eft  autem  duplex  proportio : alia  rationalis,  . 
altera  irrationalis.  Rationalis  eft  , qux  cernitur 
inter  duas  quantitates, quibus  eft  communis  ali- 
qua pars  aliquota;cuiufmodi  eft  inter  omnes  nu- 
meros .-omnibus  enim  eft  vnitas  tanquam  pars 
communis  Scaliquota  , qux  videlicet  aliquoties 
repetita  reddit  adxquarc  ipfum  totum  ; Sc  idem 
contingit  in  multis  quantitatibus  continuis  , vt 
in  linea  quadrupedali , Sc  bicupedali : pedaliras 
enim  eft  pars  altquota  vtriufquc,&  perinde  inter 
illas  eft  proportio  rationalis.  Proportio  irratio- 
naliseft  habitudo  duarum  quantitatum  , quibus 
non  eft  aliqua  communis  pars  aliquora,qualis  eft 
inter  latus  quadrati, & eius  diametrum.  Hxc  au- 
rem proportio  irrationalis  reperirur  folum  in 
quantitatibus  continuis.  Hac  autem  relifl4  pro- 
portione, diuidicur  rurfus  proportio  rationalis  in 
proportionem  xqualitatis,6e  inxqualitatis.  Pro- 
portio xqualitacis  eft  habitudo  inter  duas  quan- 
titates .quarum  alteram  neutra  excedit ; vt  pro- 
portio binarij  ad  binarium, & cubiti  ad  cubitum. 

Proportio  inxqualitatis  eft  habitudo  inter  duas 
quantitates  , quarum  altera  excedit  alteram  ; vc 
inrcc  binarium,  Se  ternarium,  cubicum , Se  tricu- 
bitum. 

Proportio  xqualiratis  amplius  diuidi  non  fo-  * f* 
lec.  Sed  proportio  iuxqualiratis  diuidicur  in  pro- 
portionem maioris  inxqualitatis  , Sc  minoris. 

Proportio  maioris  inxqualitatis  eft  proportio 
quantitatis  excedentis  ad  illam, quz  cxceditur;vt 
ternarij  ad  binarium, Sc  bicubiti  ad  cubitum. Pro-  . 
portio  minoris  inxqualitatis  eft  proportio  quan- 
titatis, quz  exceditur, ad  illam, quz  excedit :vt  bi- 
narij ad  ternarium  , Se  cubiti  ad  bicubitum  : ex 
quo  liquet  tot  efte  fpecics  maioris  inxqualitatis, 
quot  funt  minoris,  Sc  e contra.  Explicatis  igitur 
fpeciebus  maioris  inzqualiratis  remanent  cxpli- 
carz  fpecies  inxqualitatis  minoris. 

Rurfus  diuidicur  proportio  maioris  inxquali- 
tatis  in  quinque  fpecics  immediate,  quarum  tres 
priores 


tref-irth  [*• 


420 

priores  funt  fimplices , de  dux  pofteriores  com- 
po/irar  ex  fimpIicibus.Proportio  ergo  maioris  in- 
xquahratisalia  ert  multiplex, alia  fuperparricula- 
risjalia  fuperpartiens , alia  multiplex  fuperparti- 
cularis ; alia  raulriplcx  fupcrpartiens.  Proportio 
multiplex  cft  habitudo  duarum  quantitatum, 
quarum  vna  continet  aliam  adxquate  aliquoties; 
qualis  cft  quarernarij  ad  binarium,  Sc  iinex  qua- 
arupedalis  ad  linea  bipedalem.  Diuiditur  autem 
proportio  multiplex  in  infinitas  fere  fpecies  , fe- 
cundum quod  repetitur  infinitum  in  numeris: 
rot  enim  funt  eius  fpecies , quot  funt  fpecies  nu- 
merorum, a quibus  illa:  denominantur.  Si  enim 
maiorquantirasbisconrinearminorera,  eft  pri- 
ma fpecies  proportionis  multiplicis,  qux  dicitur 
dupla, qualis  cft  quarernarij  ad  binarium : fi  con- 
tinet rcr,erit  tripla, fle  fic  in  infinitum. 

Proportio  foperparricuiaris  efl  proportio  dua- 


Lib.V  1 1.  Phyficorum 


de  duas  eius  parces, cft  prima  fpecies , qu*  dicitur 
fuperbipartiens , qualis  ert  proportio  quinarij  ad 
binarium : fi  vero  continear  rres  partes  , ert  alia 
fpecies , qux  dicitur  fupertripartiens ; cuiufmodf 
ert  proportio  odo  ad  quinque.  Rurfus  vnaqux- 
queirtarum  fubdiuiditur  in  fpecies  infimas : ver- 
bi gratia,  fuperbipartiens  diuiditur  in  fpecies  in- 
fimas in  infinitum : nam  fi  illx  partes  ,in  quibus 
maior  quantiras  excedit  minorem  , finr  rertix, 
prima  fpccics  dicitur  fuperbipartiens  tertias, que 
quidem  e ft,quando  maior  quantitas  continet  mi- 
nor  em,  & infuper  duas  cius  tertias ; qualem  pro- 
portionem habet  quinarius  ad  ternarium.  Si  verb 
illx  dux  partes  finr  quintx,  fiet  alia  fpecies , qux 
dicitur  fupetbipartiens  quinras  , qualis  cft  pro- 
portio feptenar i;  ad  quinarium;&  fic  femperpro- 
cedendo  per  partes  impares, fcilicet  tertias,  quin- 
ras , fcptimas,  Scc.  Simili  modo  poteris  diuidere 


ftrfdrtuulM-  rum  quantitatum, quarum  maior  femel  minorem  alias  fpecies  huius  proportionis,  videlicet  foper- 

n ; qualis  rripartiemem  , fle  fupcrqnadriparrirmem.  Dixi- 


>7- 

Trtftrtnfu 

ftrfsrtiim. 


continet, & vnam  eius  partem  aliquotam 
efl  proportio  rernarij  ad  binarium  ; ternarius 
enim  continet  binarium  i'emcl,fle  prxrcrea  vnum, 
quod  ert  pars  aliquota  binarij:  Sc  diuiditur  in 
multas  fpecies, qux  fumuntur  cx  alia ,8c  alia  par- 
rc  aliqiora.Si  enim  pars  aliquota, quam  continet 
maior  quantitas  vitra  minorem  , fic  dimidium 
ipfius  minoris.ert  prima  fpccics  huius  proportio • 
nis.qux  dicitur  proportio  fefquialrcra,  id  ert,  al- 
tera Sc  femis  , feu  dimidium  ; cuiufmodi  ert  pro- 
portio rernarij  ad  binarium,  fle  fenarij  ad  quater- 
narium.Si  vero  parsaliquorafit  tertia  pars  mino- 
ris.ita  vr  maior  quantitas  femel  contineat  mino- 
rem,& prxrcrea  cius  tertiam  partem, erit  fecunda 
fpecies , qux  dicitur  fefquircrtia ; qualis  eil  pro- 


18. 


portio  quarernarij  ad  ternarium , Sc  obonarij  ad 
lenarium.Quod  fi  pars  illa  aliquota,quam  prxter 
minorem  quantitatem  maior  continet, iit  quarta 
pars  minoris  quantitatis,  erit  tertia  fpecies,  qux 
dicitur  fcfquiquatta ; qualem  proportionem  ha- 
bet binarius  ad  octonarium  , de  fic  in  infinitum. 
Ex  his  fequirur,  quod  quanto  proportio  hxc  de- 
nominatur per  vocabulum  maioris  numeri, ranro 
ert  minor  , fle  quanto  k minori  ert  maior , vt  fef- 
quialrera  ert  maior , quim  fefquircrtia , fle  hxc, 
quam  fcfquiquarra,  de  fic  in  infinitum  : quia  ma- 
gis excedit  illa  quantitas  minorem , qux  exccdie 
in  dimidio , quam  qux  excedit  in  tertia  parte,  & 
hxc  magis  , quam  qux  folum  excedit  quarta 
parte , fle  fic  deinceps  ; b contra  verb  fc  habet  res 
in  proportionibus  multiplicibus  : maior  enim 
proportio  ert  quadrupla , quam  tripla,  fle  hxc, 
quam  dupla  : quia  dupla  bis  tantam  continet 
minorem  , tripla  ter , quadrupla  quater  comple- 
bitur. 

Proporriofuperpartiens  ert  proportio  duarum 
quantitatum , quarum  maior  continet  femel  mi- 
norem , fle  cius  aliquot  partes  aliquoras  , id  ert, 
quarum  quxliber  fit  aliquora.dummodb  non  fa- 
ciant femel  coniunbx  vnam  aliquotam  : fi  enim 
faciam  vnain  aliqnoram  , erit  proportio  fuper- 
particularis  fupii  diba:huiufmodi  proportionem 
habet  quinarius  ad  ternarium.  Quinarius  enim 
continet  femel  ternarium,  fle  duas  vnitares , qua- 
rum quxlibct  ert  pats  aliquota  tcrnaripambx  ve- 
rb  fiinul  nullo  modo  funt  eius  pars  a!iquoca:ean- 
dem proportionem  haber  feptem  ad  quinque, fle 
nouem  ad  feptem.  Hxc  proportio  diuiditurfn 
fpecies  fubaiternas  in  proportionem  fupetbi- 
patricntem.flc  fupertripartientcm.flc  ficininfini- 
r ura.  Si  enim  maior  quatius  minotem  continear, 


mus  autem  proportionem  fupnbrparricnremdi- 
uidi  in  fupcrbipartienrem  tertias,  quinras,  fepti- 
mas.flcc.  non  vero  in  fupcrbipartienrem  quartas, 
auefexras : quoniam  li  dux  partes  illx  fextx  ,aut 
quartx  ertcnr.iam ex  illis  fieret  vna  parsaliquo- 
ra:»am  ex  duabus  fextis  fit  vna  rerria , fle  ex  dua- 
bus quarris  fit  vna  media  , quarum  quxlibeteft 
aliquota ; fle  tunc  iam  talis  proportio  contine- 
retur in  fuperparticulari  , fle  non  in  fuperpar- 
tiente. 

Proportio  multiplex  fuperparricularis  ert  com- 
pofira  ex  prima  , fle  fecunda  fpecie , ertque  pro- 
portio  duarum  quantitatum,  quarum  maior  con* 
linet  minorem  aliquoties , fle  infuper  vnam  cius  r«r. 
partem  ahquoram.vt  ptoporrioquinarijad  bina- 
riunijde  in  huiufinodi  pi opertione  ert  confidera- 
re  proportionem  multiplicem  in  ipfa  inclufam; 
videlicet  duplam, tripiam,&c.  Ec  etiam  ert  confi- 
detare  illam  partem  aliquotam,  qui  quantitas 
maior  fuperax  minorem  , qux  porert  elTe pars  di- 
midia, rerria, vcJ  <juarra;&  fic  in  infinitum.  Vnde 
fit  vt  duplex  fit  diuifio  huius  proportionis  : im- 
mediate namque  diuiditur  in  fpecies  fubaiternas 
iuxta  aliam  proportionem  multiplicem , quam 
inJudir : fi  enim  maior  quaptitas  contineat  mi- 
norem bis,  fle  vnam  eius  panem  aliquotam,ert 
fpecies  proportionis  mul.iplicis  fu pec parti cula- 
ris.qux  dicitur  dupla  fuperparricularis;  qualisert 
quinaiij  ad  hinariumrfi  vero  contineat  minorem 
ter,  ert  alia  fpecies, qux  dicitur  tripla  fuperparri- 
cularis  vt  feptenarij  ad  binarium.  Deinde  quxli- 
bct ipfj rum  fpecierum  diuidi  potert  in  infinitas 
infimas  fpecies,  habita  ratione  partium  aliquota- 
rum ; vr  fi  pars  aliquota  , quam  maior  quantitas 
continet  fuper  minorem  bis  inclufam  in  dupla 
proporrione fuperparticulari , fit  medietas  ipfius 
minoris;ert  prima  fpecies  proportionis  duplx  fn- 
perparticularis , qux  dicitur  dupla  fuperparticu- 
laris  fefquialrcra, qualis  ert  binarij  ad  binarium.Si 
verb  fir  rertia  pars , cft  alia  fpecies  , qux  dicitor 
dupla  fefquitertia  , vr  feptenarij  ad  binarium;  fle 
ira  de  reliquis  in  infinirum.Eodem  quoque  modo 
diuidi  poffunt  exterx  omnes  fpccics  proportio- 
nis multiplicis  fnperparticularis,  vr  rripla  fuper* 
particularis  diuidatur  in  triplam  fefquialceram, 

Sc  triplam  fefquitettiam.fle  lic  deinceps. 

Proportio  multiplex  fuperparriens  componi-  . 
rur  cx  prima  , Sc  tertia  fpccie ; Sc  eft  proportio  rMu^jk. 
duarum  quamitarum  , quarum  maior  includit  fnfvtiim. 
minotem  aliquoties  , fle  infuper  aliquot  cius 

partes 


A 


>7 7 


10. 


D 'tfaitti 
fnfmina- 
bwit. 


II. 


Quxftio  V. 


partes  aliquotas>non  facientes  vnam  aliquotam; 
qualis  cft{  proportio  o&oturijad  ternarium.  In 
hac  taraen  fpccfe  triplex  cft  diuifio.  Prima  in 
fpccics  fubaltcrnas  ratione  proportionis  multi* 
plicis , quz  hic  includitur.  Nam  fi  quantitas  ma- 
ior  pr.rtcr  aliquot  partes  , quas  fupra  minorem 
continet , contineat  minorem  bis,  cft  prima  fpc- 
cies  proportionis  multiplicis  fuperpartienris,qn( 
dicitur  dupla  fuperpartiens  ; qualis  cft  o&onatij 
ad  rernariura : ii  vero  contineat  minorem  ter, 
cft  alia  fpecics , quz  dicitur  tripla  fuperpattiens; 
qualis  cft  inter  vndccim  , Se  tria ; Se  fi  e in  infi- 
nitum. Rurfus  quzlibet  iftarum  fpccierum  diui- 
ditur  in  fpecics  fubaltcrnas  iuxra  numerum  par* 
sium  aliquotarum  : verbi  gratia  , ii  in  dupla  fu- 
perpar tiente  illz  partes , quas  maior  quantitas 
conrinet  bis  fupra  minorem  , finr  duz,  fit  prima 
fpecics , quz  dicitur  dupla  fuperbipartiens  ; qua- 
lis cft  odonatij  ad  ternarium : fi  veri  finr  tres, 
fir  alia  , quz  dicitor  dupla  rupertripartiens  ; qua- 
lis cft  inter  tredcciin , Se  quinque , & fic  de  reli- 
quis. Deinde  quzlibet  iftarura  fpccierum  diui- 
ditur  in  infinitas  alias  infimas, pro  diuerfirate  par- 
tium aliquotarum  : nam  fi  duz  illz  partes  ali- 
quotz  , quas  maior  quantitas  includit  przter 
minorem  aliquoties  contentam,  finttcrtizipfius 
minoris , ita fcilicct  vt  quzlibet  fic  tertia, erit 
vna  fpecics : verbi  gratii  , in  proportione  dupla 
fuperbiparciente  , quz  continet  minorem  bis, 
&infu per  tertias  ipfius  minoris  ; dicetur  dupla 
fuperbipattiens  tertias  , qualis  eft  o&on.uij  ad 
ternarium:  fi  vero  fincquinrz , efficitur  fecunda 
fpccics , quz  dicitur  dupla  fuperbipartiens  quar- 
tas , qualis  cft  inter  duodecim  Se  quinque  ; Se  fic 
deinceps : Se  hoc  modo , quo  diuifa  eft  proportio 
dupla  fuperbi  partiens,  diuidi  poteft  qurcumquc 
aliarum, vt  fuperius  de  multiplici  fupcrparticula- 
ri  diximus. 

De  proportione  minoris  inzqualitatis  nihil 
aliud  dicendum  reftar , quam  , vt  fupra  diximus, 
diuidi  pofTe  in  tot  fpecies  , in  qnoc  diuifa  eft 
proportio  maioris  inzqualitatis  i accipicndaquc 
cft  fpccierum  appellatio  ex  apppellationc  fpe- 
cicrum  maioris  inzqualitatis , przpofita  tamen 
hac  particula  fub : vc  fi  proportio  quatuor  ad 
duo  dicitur  multiplex  ad  duplam  , proportio 
duorum  ad  quatuor  dicetur  fubmultiplcx.ad  fub- 
duplam , Se c.  Solet  autem  affignari  hzc  regula: 
Atlio  nunquam  fit  a proportione  ftut  e quali t at  u ,fi„t 
minor  it  inxquaUtM  ii.fetl fimper fieri  debet  ,t  proportio- 
M rruitru  inaqualitatif , id  cft,  ab  agente  habente phu 
afl  initat  u, quam  patie  ni  ,feu  mobile  habeat  refiftentix: 
nam  fi  zquales  , aut  pauciores  habuerit  gradus 
a&iuitaiis  , non  poterit  fui  mobilis  rcfiftentiam 
fuperarc , atque  adc&  illud  non  moucbit.  Ha&c- 
nus  dc  proportione. 

Modo  dc  proportionalitate  dicendum  cft.ftv- 
portionalitat  efl  proportio proportionum, feu  comparatio 
proportionum, fine  habitudo  quadam  inter  proportione^ 
verbi  gratia  , vnius  duplz  ad  aliam  duplam , vel 
duplxad  quadruplam. 

Diuiditur  proportionalitas  in  Geometricam, 
Arithmeticam  Se  Muficam.  Proportionalitas 
Geometrica  cft  duarum  proportionum  fimilitu- 
do  fecundum  fpeciem  proportionis  , licet  fitdif- 
fimilitudo  fecundum  cxcelfiira  : qualis  eft  illa, 
quz  cernitur  inter  proportionem  fenarij  ad  qua- 
ternarium^ temarij  a<l  binarium,  quarum  vtra- 
que  cft  fcfquialtera  : exceffiis  tamen  non  cft 
idetu  i fiquidem  fenarius  fupra  quatuor  duas 
Scoti  optr.  Tom.  / /. 


421 

conrinet  vnicates  , renarius  veri  fuper  bina- 
rium vnam  tantum.  Proportionalitas  Arithmeti- 
ca eft  duarum  proporrionum  fimilicudo , fecun- 
dum excefTum  , licet  fit  diffimilitudo  quoad  fpe- 
ciem proportionis  , cuiufuiodi  eft;  ea  , quz  eft  in- 
ter proportionem rcrnarij  ad  binarium»  &: qua- 
ter nat  ij  ad  ternarium , quarum  prima  cft  fcfqui- 
altera , Se  fecunda  fcfquitcrtia ; exceftus  tamen 
eft  idem : ficut  enim  ternarius  excedit  binarium 
vnirare , fic  etiam  quaternarius  excedit  tetna- 
rium  vnirare  tantum:  &cx  hoc  dicitur  hzc  pro- 
portio Arithmetica  i quia  fcilicct  ratio  cius  ccn- 
fiftit  in  fimilirudine  numerorum,  feu  in  cxccf- 
fuzqualifecundiimnumerum.  Ratio  vcr6  pro- 
portionalitatis  Gcomctricz  in  fimilitudine  pro- 
portionis potiffimum  coufiftir , quz  non  magis 
reperitur  in  numeris , quam  in  magnitudinibus; 

’ Se  propterca  ad  differentiam  Arithmeticz  ,quz 
innumeris  tantum  reperitur , vocatur  Geome- 
trica. Proportionalitas  Mufica  cft  fimilitudo  in- 
ter maxiinum  %Se  minimum  extremum  duarum 
proportionum  , & inter  exceffus  vrriufquc  pro- 
portionis , licet  proportiones  illz  non  finr  ciu fi- 
dem fpectei,  neque  exceffiis  finr  iidem.  Confiftic 
namque  hzc  proportionalitas  in  hoc , quo  J ficuc 
maxima  quantitas,  quz  in  illis  cernitur,  Se  mini- 
ma fc  habent  inter  fc,  ita  exccftus , qui  in  vna  re- 
peritur , & exceffiis  qui  in  altera , fc  habent  in- 
ter fe : verbi  gratia , (it  proportio  fex  ad  quatuor, 
item  quatuor  ad  tria : maximum  extremum  , feu 
maxima  quantitas  ,quz  in  his  duabus  ptopor- 
tionibus  reperitur , cft  fex  , minima  veri  cft  tria: 
nam  excefTus  qui  reperitur  in  vna,  nimirum  in 
priori  , qua  fcilicct  fex  cxcedunc  quatuor , eft 
duo  ; exceffiis  vcr&  in  pofteriori , qua  fcilicec 
quatuor  excedunt  ttia,  eft  vnum.  Qv^amuis  igitur 
iftz  proportiones  non  fint  ciufdem  fpeciei , quia 
fex  ad  quatuor  eft  proportio  fcfquialtera,  qua- 
tuor vero  ad  tria  eft  felquitertia , quamuis  itera 
exceffiis  non  fint  idem  inter  fe  , quia  in  vna 
eft  duo , in  altera  vnum  ; nihilominus  , quia 
ficut  fe  habent  maxima  illa  quantitas  fex  Sc 
minima , fcilicct  tria  , inter  fc  , ita  fc  habene 
exceffiis  , fcilicct  duo  Sc  vnum  inter  fe  ; quia 
ficuc  inter  fex  Se  tria  eft  proportio  dupla, 
ita  inter  duo  Se  vnum , dicitur  inter  illa  eflc 
proportionalitas  , quz  appellatur  proportio- 
nalitas Mufica  , quia  foliim  apud  Muficos , (vc 
aiunt)  illius  eft  vfus.  Hzc  breuiter  dc  propor- 
tionibus annotauimus ; cum  propter  Scotum  qui 
in  hac  quqftione  dcproportioiubus  loquitur, tum 
quia  deferuient  ad  intelligendas  regulas , quas 
docet  Ariftotelcs  pro  motuum  comparatione. 
c Nihil  dicitur  vniuoce  quiditatiue  de  fub- 
ftantia  , & accidente.  Nota  qudd  hic  Scotus  lo- 
quitur dc  vniuocarionc  Phyfica  , vel  etiam  Lo- 
gica, accipiendo  vniuocationem  Logicam  pro- 
prie , Se  in  rigore  : ens  enim  .phyfice,  Se  logi- 
ci loquendo  , non  eft  vniuocum , vc!  faltem  non 
dicitur  vniuoci  de  Deo , & creatura  , fubftan- 
tia,  S:  accidente  Vide  ea  quz  diximus  in  Forma- 
litatibus,  articulo  primo,  & in  cxpofitionc  quz- 
ftionis  nonz  Vniuerfalium  Scoti , ad  vltinuim 
principale. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

SIc& circa  motum.  Hoc  cft  fecundum  capitu- 
lum huius  tra&atus  , in  quq  oftcnftit  quod 
motus  funt  ad  inuicctn  comparabiles  : &:  piimo 
N n proponit 


422 


Lib.  V 1 1.  Phy  ficorum 


proponit  in  generali , qu&d  motus  fune  «que 
reloces.  Sccundd  in  fpeciali  ortendit,  quod  mo- 
tus reflus  non  eft  comparabili*  mocui  circulari 
■*  in  vclocitare.  Tertii,  quid  motus  localis  non  cft 

«que  velox altcrationi.  Quarti  quzaltcrariones 
funt  «que  veloces.  Et  quinti  hoc  idem  oftendir 
de  gencratione.fccunda  ibi ; Si  Mitem  Aliud.  Ter- 
tia ibi : Quarta  ibi : Dt  ulter  ut  io  ne  autem. 

Quiuta  ibi : Et  iugenerAtiene  Mitem.Pcimb  propo- 
nit quod  illi  motus  funt  «que  veloces, qui  in  eo- 
dem tempore  moucntur  fecundum  «qualia. 

Teic.je.  Si  i •entem  Aliud.  Hic  oftendic  , quod  alreratio 
non  eft  ^que  velox  loci  mutationi. Probatur, quia 
jlli  motus  non  funt  ad  inuicem  comparabiles  in 
velocitate,  qtii  non  funt  eiufdem  fpeciei ; fcd  al- 
teratio  , Sc  motus  localis  non  funt  eiufdem  fpe- 
cici : ergo,  Scc.  Item  , tunc  cxrcnfio  fparij  fuper 
quod  fit  morus  localis,  Sc  intenfio  qualitatis , fe- 
cundum quam  cft  alterario  , cifcnt  ad  inuicem 
coinparabilcs.quod  eft  falfum. 

Quore  fi.  Hic  oftendic  , quod  motus  reflus 
non  cft  comparabilis  motui  circulari.  Secundo 
refumit  fuppoiitionem  prarmiflatn  in  principio. 
Tertid  infert  corollarium.  Et  qua«6  mouer& 
foluir  quafdam  dubitationes.  Secunda  ibi : jtl**- 
requu. Tertia  ibi : Etfignificu  Quarta  ibi : Q**n- 
UitmriUm  do  igitur.  Primum  proponir  per  modum  dubij, 
m*  fit  * fui  i(i0  modo : Ex  quo  illa  «qu*  velociter  mouen- 
VtcuU™"*  tur » 9°*  ,n  co£lc,n  tempote  mouenrur  fecun- 
m r'  dum  «qualia  ; dubium  eft  vtruin  » motus  reflus 
fit  «que  velox  motui  circu!ari:&  rcfpondet  quod 
non.  Deinde  niouct  de  caufa,  vuhtn  hoc  cft  ex 
eo,  quod  illi  motus  funt  diucrfarnm  rationum, 
vel  ex  eo  quhd  linea  refla . Sc  circularis  non  funt 
ad  inuicem  comparabiles?  Refpondet  Ariftotclcs 
quod  vtroque  modo ; quia  incomparabilitas  li- 
nea: reflx  ad  circularem  eft  caufa , qudd  illi  mo- 
tus funt  diucrfarum  fpccierum  ; Sc  fic  eft  caufa 
tnediararquareilli  motus  differunt  fpccic,  fcd  di- 
uer/iras  fpecifica  motuum  cft  caufa  immediata. 

Et  fubdic  Ariftoteles  quod  non  folum  iftis  modis 
differunt  motus  ad  inuicem  , fcd  etiam  differunt 
inftriimcntis.mediantibusquibus  fiunrjficut  vo- 
latio differt  ab  ambulatione : eo  quod  vna  fit  per 
pedes,  & alia  per  alas:&  fubdir.quhd  fic  non  dif- 
ferunt motus  reflus , Sc  circularis , fed  differunt 
penes  figuram  magnitudinum  > fupra  quas  fiunt 
huiufmodi  morus. 

G)»are  <ju4.  Hic  refumit  fuppofitionem  prx- 
roiflam  a principio , ipfani  corrigendo : vndead 
hoc,  b quod  aliqui  motus  fint  «que  veloces,  non 
fufficit . qtiAd  per  ipfos  in  eodem  tempore  per- 
tranfeantur  «qualia  : immo  requiritur,  qu&d  illi 
niotus  non  differant  fpccie.  Et  ideh  dicit  Arifto- 
teles qudd  diligenter  cft  obferuandum  penes 
quid  attendatur  diuerfitas  fpecifica  motuum. 

Test.it.  A}  figni fic  ut.  Hic  infert  corollarium  : quia 

genus  non  c eft  fimplicitcr  vniuocum  , immh  cft 
quodammodd  «quiuocum  ad  multa.  Vbi  fcien- 
duin  , quod  «quiuocum  eft  , quid  diuerfa  Cigni- 
jejuintfum  ficat  (ecunduin  diuerfas  rariones : Sc  ided  Arifto- 
1*,J  A'  & retes  diftinguit  triplicem  modum  «quiuocatio- 
jtnr»gUx.  . nam  a|jCjna  (igni  fi  eant  xquiuocc , qu*  nul- 
lam habent  ad  inuicem  connexionem, proportio- 
nem , aut  fimilitudinem  ; & illa  vocantur  i cafu. 

Alia  eft  xquiuocatio.per  quam  vnum  fignificatur 
in  habitudine  ad  reliquu  , Sc  vocatur  analogia.fie 
cft  q quiuocatio  generis, na  genas  fignificat  inulta 
fecundum  vnam  rationem  generalem, fle  eft  fecu- 
durn  illa  diuifibilis  in  diuctfas  rationes  fpeciales. 


*4- 


Quinio  igitur.  Hic  mouet  duas  quxdionej; 

& bicuiter  prima  eft , penes  quid  attendatur  di- 
uerfitas fpecifica , fcilicet  vel  ex  diuerfitatc  fub- 
ieflorum, in  quibus  funt, vel  ex  ipfifmet.quz  dif- 
ferunt fpecie  ? Refpondet  Ariftoteles  quod  non 
prouenitex  diuerfitatc  fubicdorum  ,quia  con* 
tingit  idem  in  alio.id  eft,  contingir.quAd  in  alio, 

& alio  fubieflo  fint  qualitates  eiufdem  fpccici;* 
ided  diuerfitas  fpecifica  ptouemt  ex  iplilniet,qu$ 
differunt  fpecie.  Secunda  quxftio  cft:quis  termi- 
nus , id  cft , fecundum  Cunimcmarotem.qnx  ars 
confulcnda  eft  de  aliquibus , an  differunt  fpecie 
vel  non-Refpondct  Commentator  qudd  hoc  per- 
riner  ad  illam  artem , qux  eft  de  eodem, & diucr- 
fo,8c  illa  data  eft  7. Topicorum. 

'De ulter Atiorte  4 Autem.  Hic  oftendit  qu«  alte*  * 
rationes  fint  ad  inuicem  «que  veloces.  SccundA  Tat.  js. 
oftendir , ad  quid  cft  infpiciendum  , cognofcen- 
do  comparationem  altcrationum  ad  inuicem  in 
velocitate , ibi  : Striem  ergo.  Prim6  dicit , quod 
polllhilc  eft  alterationcs  efle  ad  inuicem  *qu£ 
veloces  : verbi  grarii  • fanicas  cft  qualitas , & fa- 
nari eft  alterari:  ided  fi  duo  fubiefla  infirma  in 
eodem  tempore  fanentur , dicimus  illa  «que  ve- 
lociter fanari  Sc  fi  vnum  reliquo citiis,  dicimus 
illud  velocius  alterari.  Sed  obiicmir , quia  alcc- 
ratio  eft  fecundum  qualitatem  , modo  fecundum 
qualitatem  non  dicitur  aliquid  «quale,  vel  inx- 
quale , fed  fimile  , vel  djffjmilc : tgiturvna  alte- 
rario non  cft  «qualis  alteri, licet  bene  fimilis,  vel 
diftimilis.  Refpondet  Ariftoteles  qudd  iraniA, 
quia  lic^t  fecundum  qualitates  fubiefla  dicantur 
fimilia.vcl  diffimilia,actamen  alterationcs  fecun- 
dum illas  qualitates  poflunt  dici  «quales, vel 
inxquales.confidcrato  tempore,  in  quo  fiunt  hu- 
iufniodi  altcrarioncs. 

Etrumf  ergo.  Hic  ollendit  ad  quid  cft  infpiricn-  Text.jj. 
dum  , comparando  ad  iouicem  altcrarioncs ; Sc 
mouet  per  modum  dubij  , Vtrilm  fit  infpicien- 
dumad  qualitatem , vel  ad  ftibicflum  qualitatis. 
Refpondet  Philofophns  qudd  ad  vtrumque,  quia 
infpicicndum  cft  ad  qualitatem, quanta  cft  fecun- 
dum intenfionera  ; quia  fecundam  inrenfio- 
nem  qualiraris  in  gradu  cft  fucceffioalrerationis. 

Secundo  inlpiciendum  eft  ad  fubieflum ; quia 
quandoque  non  folum  cft  fucccflio  fecundum 
gradus  qualitatis , itnmd  etiam  fecundam  partes 
fubiefli ; Sc  idcb  ad  fciendum  an  vtroque  modo 
alrcrationes  fint  «que  veloces, oportet  infpiccre, 
an  in  eodem  tempore  fubiefla  «qualia  alteren- 
tur fecundum  qualitates  «que  intenfas. 

Et  in  6 gener Atione.  Hic  Ariftoteles  oftenuit  Totjf 
idem  in  generationibus.  Vnde  ficut  dicebatur  ** 
quinto, ii  1 generatione  non  eft  fucccflio  fecundum 
gradus  formx.qux  generatur , fcd  przcisc  fecun- 
dum partes  quantitatiuas  fubiefli:idco  * ill*  ge- 
nerationes funt  $que  veloces, per  quas  in  eodem, 
vel  in  «quali  tempore  form*  generantur  in  fub- 
ieflis  «qualibus.  Et  fubdir.quod  fecundum  * an- 
tiquos, qui  ponebant  formas  clfc  numeros  , eflet 
dubium  : quia  illa  generatio  cflct  velocior,  qui 
maior  numerus  numcratur,fc  illa  tardior,qoi mi- 
nor,& qubd  ill«  cflcnr  «que  veloces,  quibus  nu- 
meri «quales  acquiruntur. 


ANNOTATIONES. 

Dubium efi , vtrum  motm  reflue  , Bcc,  Nora  ^ 1 ^ 

q 


rnnwir/i  , i w».  ■ 

quod  mcomparabiliras  motuum  poteft 
prouenirc , vel  cx  parte  ipforum  motuum  : quia  vmdt  fnm. 

vid dicet  Hi*. 


Quseftio  VI. 


Ttlittim  m 
tlttrUit* 
xnU»  stin- 


vidclieec  motus  reAns  , Sc  circularis  differunt 
fpecie  fub  genere.  Motus  localis , vel  ex  pane 
magnitudinum, per  quas  fiunt  i nempe  quia  linea 
reda.de  linea  circularis  fpecie  differunt  fub  gene- 
re  Quantitatis  conrinux  , an  forte  ex  vtraque  fit 
caufa.fcilicer,  Sc  differentia  fpccifica  motuum*& 
differentia  magnitudinum;nam  fi  magnitudine», 
fuper  quas  fit  motus , fpecie  differunt , Sc  motus 
fpecie  differunt.  Nam  tempus  in  quo  fiunt.caufa 
e(Te  non  poteft, quia  tempus  fpecies  eft  fpecialif- 
fima.  Refolutiocft  , quhd  Sc  differentia  fpccifica 
motuum  , Sc  differentia  fpccifica  magnitudi- 
num.fuper  quas  fit  motus  , efteaufa  incompara- 
bilitatis , proxima  quidem  Sc  immediata  eft  dif- 
ferentia fpccifica  motuum  redi,&  circularis ; re- 
mota verh , hoc  eft , mediata  differentia  linea- 
rum , per  quas  fiunt , ex  qua  nafeitut  differentia 
motuum. 

h Ai  hoc  quod ali/pti  motus  fint.  Nota  , quod  ad 
hoc  quod  altcrationcs  dicantur  xque  veloces,  re- 
quiritur quhd  fine  fecondhm  qualitates  eiufdem 
fpeciei , Sc  fecundum  xquales  gradus  : nam  fi 
qualitates  e (Tent  diuerfarum  fpccierum, ficut  funt 
albedo,  & fanitas , motus  clTent  diuerfarum  fpe- 
cierura  : atque  ita  non  efTcnt  comparabiles  ; etfi 

2ualitatcs  differant  fecundum  intenfius,&  remif- 
us,nec  erunt  xque  veloces,  imrah  ille  erit  velo- 
cior,quo  acquiritur  qualitas  intenfior.Et  quia  ’n 
motu  alterat  ionis  inuenitur  duplex  fucccffio  , Sc 
duplex  velocitas  : vna  fecundum  intentionem 
qualitatis,  & alia  fecundum  extenfionem  cius  in 
partes  alterabilis : nam  quamuis  in  motu  locali 
omnes  partes  quanticatiux  mobilis  fiinul  mo- 
ueantur.in  moto  tamen  alterationis , non  omnes 
partes  altetabilis  alterantur  fimul  i ideh  ad  com- 
parandum velocitatem  alterationis  , quoad  in- 
tentionem oportet  infpicete  ad  qualitatem.  Sc  ad 
comparandam  velocitatem  extenfionis  , oportet 
infpicere  ad  fubieftum. 

17,  c QuUgtnus  non  efl /impliciter  vnmocnm.  Nota, 
Omtinmt/l  quid  genus  non  eft  vniuocum  fumendo  vniuo- 
fimfluntr  cationem  propriiflime  » pro  eo  quod  eft  vniuo- 
v«mr«w.  # quia  non  dicit  vnam  naturam 

xqualiter  participatam  ab  omnibus  fuis  inferio- 
ribus; efl  tamen  vniuocum  vniuocationc  com- 
muniter didi  , qux  eft  Logica  , vel  Mctaphyfi- 
ca:  dicit  enim  vnum  conceptura  rcalem  rcahrer 
prxdicabilem  de  omnibus  fuis  inferioribus,  di- 
uifibilem  per  differentias  forroiles  Se  fpecificas, 
Se  ille  conceptus  non  dicit  entitatem  comple- 
tam in  vltimo  gradu  naturx  , fed  adhuc  eftper- 
fefbibilis  per  differentias  determinabilis;ideh 
non  dicitur  vna  natura, dato  quhd  fpecies  fit  vna 
natura. 

d Idto  UUgtnerstiorts.  Nota , quhd  ad  genera- 
tiones xque  veloces  , non  requiritur  ex  parte 
termini  *i  , ntfi  quhd  fint  eiufdem  fpeciei, 
quia  fn  termino  ni  quem  generationis  non  repe- 
ntur diuerfitas fecundum  intenfius , Se  remiffius, 
vel  fecundum  magis , Sc  minus  ; ficut  in  aliis 
Gnttstumi  motibus.  Dupliciter  itaque  poffunt  comparari 
ittflittier ti-  generationes  in  velocitate  : vno  modo  fecun- 
ftttnffpHnt  ^m  quhd  hic  dicit  Scotus  penes  partes  quanti- 
MvsUtiSMt*'  tatjua,  fut)je&i , vclut  communiter  dicitur  quan- 
tum ad  alterationcm  prxcedcntem , qux  eft  via 
ad  generationem.  Alio  modo  pro  acquifttione 
formx  fubftantialis.  Priori  modo  vna  genera- 
tio poteft  dici  alteri  velocior : nam  velocius 
generatur  mafculus  quam  fcemina  in  homici- 
bus ; nam  cmbtyo  mafculi  animatur  40.  die. 
Secti  o?ct . Tcm.  I /. 


4*3 

fccminx  verh  6o.Et  prxtere»  poteft  efle  velocior, 
aut  tardiorextenfiorbrmx  per  torum  fubicttutn, 
vt  fi  animal  incipiat  animari  i corde  , Sc  fucccf- 
fiue  animetur : fed  pofteriori  modo  vna  genera- 
tio eft  alteri  velocior,  aut  minus  vclox:quia  qon 
eft  motus  , fed  inftantanea  m tu  ano. 

• Secundum mntitjuos,t]ni ,&C.Nota  quhd 
Pythagoras  inter  Aftrologos  i€gyptios  nutritus 
philolophabatur  per  numeros , exiftimans  enm» 
vnum, quod  eft  principium  numeri  de  genere 
Quantitatis , idem  effe  cum  vno , quod  conuer- 
cicur  cum  ente  Sc  de  omni  fubllantiaptxdicator, 
omnes  naturas  rerum  ccnfcbar  efle  numeros 
quofdam.Et  eadem  erat  opinio  Platonis.  Si  ergo 
fecundum  illorum  fentenriam,  fubftantia  eft  nu- 
merus , fequitur  quhd  in  forma  fubftanriali  eiuf- 
dem fpeciei  eft  dare  maius  Sc  minus,  fcilicet  ma- 
ior , Sc  minor  numerus , quod  ipfi  concedebint. 
Et  fi  aliquis  dixifler , fubftantia  non  fufeipit  ma- 
gis,& minus,  id  negabant , fed  dicebant  non  efle 
nomen  impolitum,  & innominatas  ede  illas  dif- 
ferentias in  fubftantia  , qux  nominarx  funt  in 
qualitate  , & quantitate  ; nam  in  qualitate  in- 
renfiorpaffio,  aut  excellens  dicitur  magis, aut 
minus  tale  , in  quantitate  veth  maius , aut  mi- 
nus. Vel  deducatur  littera,  vt  deducit  Scotus, 
nimirum , fi  fubftantia  efTct  numerus  , fcqucre- 
tur,  quhd  fubftantia  haberet  latitudinem  roaio- 
ris,& minoris  mimeri ; confcquens  eft  falfuni: 
quia  runc  reciperet  differentias  excellentix,  licet 
non  efTcnt  nominatx , ficut  in  qualitate.  Se  quan- 
titate , cum  tamen  perfc&io  fubftantix  confiftac 
in  indiuifibili. 


Q_v  a s T 1 o VI. 

Vtrum  omnis  motus  cuilibet  motui  fit  com- 
parabilis in  velocitate ? 

Ariftot.  rsp.4.  text.\o.  Aacrrocs , Themift.  tulijiMem. 
D.Thom  UH  ».Alb*tt  rr^.t.M/.j.Vide  atubores  cita- 
tos qujrftionc  antecedenti. 

Rcvitvr  primh  quhd  fic  ; fuppofi- 
toquhd  cuiuflibec  motus  velocitas  at- 
12}  tendatur  penes  proportionem  potentix 
motoris  ad  refiftentiatn  moti ; tunc  poflibile  eft, 
quhd  morus  localis  proucniat  i proportione  du- 
pla , Sc  etiam  altcratio  , Sc  etiam  augmentatio; 
tunc  illi  motos  funt  xqui  veloces  , qui  prouc- 
niunt  ab  xqualibus  proportionibus  ; fed  motus 
localis, alrerario,  Sc  augmentatio  , de  quibus  mi- 
nus videtur  quhd  fint  comparabiles,  proueniunt 
ab  xqualibus  proportionibus;  igitur  illi  motus 
funt  xque  veloces. 

Sccundh,  omnis  motus  eft  velox:igirur  omnes 
motus  funt  vcloces.Vel  igitur  xqualiter.vcl  inx- 
qualiter;&  quocumque  dato,fcquitur  quod  funt 
comparabiles. 

Tcrtih, motum  localem  confcquitur  alteratio, 
ira  vt  quanto  motus  localis  eft  velocior, tanto  al- 
teratio confcquens  eft  velocior;  igitur  illi  motus 
fune  ad  inuicem  comparabiles.  Antecedens  appa- 
ret:nam  localem  confcquitur  alteratio , vt  patet 
primo  Ai  et  tororum. 

Quarth  , quia  motus  circularis  eft  comparabi- 
lis motui  re&o:igitur  & quilibet  alter  motus  cui- 
libet alteri  motui.  Confcqucnria tenet  :quia  de 
iftis  minus  videt  ur:&  etiam  dicit  Commentator, 
N n x quod 


18. 


414  Lib.VlI 

qu&d  non  funt  ad  inuicem comparabiles.  Antece- 
dens probatur  : quia  linea  circulans  cft  com- 
parabilis linex  r edx.  Confirmatur,  quia  om- 
nis linea  cft  longior  quacumque  alu  ,autbre- 
uior , vel  fibi  xquaiis  : igitur  motus  fadus  fu  per 
v nam  lineam  xquaiis  cuilibet  motui  fado  fuper 
uliam. 

Secundo  confirmatur  : quia  fi  motus  redus, 
& circularis  non  elTcnt  ad  inuicem  comparabi- 
les , hoc  elTet  pro  tanto , quod  funt  diucrfarum 
fpecierum  : nam  iftam  cautam  affignat  Commen- 
tator ; frd  i fla  caufa  non  obftat  : quia  motus  fuc- 
fum  cft  comparabilis  motui  deorluro  in  veloci- 
tate , 3 c motus  naturalis  motui  violento»  qui  ta- 
men funt  motus  diucrfarum  fpecierum.  Oppofi- 
tum  arguitur  per  Ariftotclcm^n  iftofcptimo  trntl*- 
tu  terti»,text.) o.&  inde. 

I.  lnquxftione  ptimb  prxmittendx  funt  qux- 

dam  fuppofitiones  , vna  cum  quibufdam  di- 
ftindiombus.  Secundo  refpondcbitur  ad  quxfi- 
tum 

Quantum  ad  primum, notandum  vt  patuit  Cu- 
pra, 6.UM. 1 1,  quod  velocius  cft , quod  in  xquali 
tempore  pertraufir  maius,  & in  minori  xquale,& 
etiam  maius.  Ex  quo  patet,  qudd  in  definitione 
vtlocioru  ponuntur  mnim  , & etiam pertrdnfitum. 
qux  dicuntur  xquiuoce  de  intenfionc,  fecundum 
quam  eft  alteratio;Se  extenfione.fecundhm  quam 
cft  motus  localis ; & per  confcqucns  velox , aut 
veloci  tu  dicitur  xquiuoce  de  motibus. 

Volotinu  mt-  Secundo  notandum,  quod  in  definitione  velo- 
im  juo  cioru  ponuntur  duo  , penes  quoruin  comparat io- 
#y!  otttnUto  nem  a.|Cn(ijriir  comparatio  motuum  ad  inuiccm 
in  velocitate , fcilicet  tempus , Sc  pertranfitum; 
qn»a  dicitur  in  definitione,  qudd  velocius  eft, 
quod  in  xquali  tempore  peitranfit  maius : nam 
oinnc  tempus  omni  tempori  eft  comparabile. 
Ided  ex  parte  temporis  non  prouenit  impedi- 
mentum,quin  omnes  morus  fint  ad  inuicem  com- 
parabiles, led  totum  impedimentum  prouenit  ex 
p.utepertranfitoruin.  Ex  quo  parct.quod  ex  con- 
sideratione pertranhrorum.an  fint  comparabilia, 
vel  non.potcft  fciri  de  motibus, an  fint  compara- 
biles in  velocitate, vel  uon. 

j.  Tertii,  notandx  funt  quxdam  fuppofitiones 
de  pertranfitis  fecundum  diucrfa  genera  mo- 
tuum. Prima  fuppofitio  cfttqudd  velocitas  motus 
loedis  redii  attenditur  penes  lineam.  Secunda, 
quod  velocitas  motus  circularis  attenditur  pe- 
nes angulos  deferiptos  circa  centrum.  Tertia, 
quAd  velocitas  motus  circularis  improprie  at- 
tendmir  etiam  penes  lineam  circularem, qux  de- 
fcribitur , vt  fiftcila  imaginetur  moucriad  mo- 
dutn,quoauis  volat  in  acte. Quarta, quod  veloci- 
tas alrcratioms  attenditur  penes  intenfionem 
qualitatis , fccundiim  quam  cft  altcratio.  Quin- 
ta , quod  velocitas  augmrnrationis  attenditur 
penes  proportionem  adueniemifc  ad  prxexiftens; 

& omnes  ift*  fuppofitiones  patent  ex  C.  libro. 
Sexta  fuppofitio,  quod  cuiuflibct  motus  velo- 
citas cft  attendenda  penes  proportionem  poren- 
tix  motoris  ad  rcfiftcntiam  moti,pa(ct  in  iffo 
fertimo  , text.  t f . & in  fetando  Cocti , text. \G.  Si  in 
oEhuo  huitOftcxT.yS.ff-  ytf.  hoc  ibidem  fuir  decla- 
ratum. 

ctrnf »•»!,»  QuartA  notandum , quod  a comparatio  mo- 

veitriwr  tuun' ,n  velocitate  ad  inuicem  poreft  fieri  tripli- 
f feri  citer:  vno  modo  proprie,  quod  illi  motus  fint 
i vfUtutr.  xque  veloces , aut  vnus  velocior  alio.  Secundo 
modo  improprie, non  fecundumxqualitatcin.vcl 


Phyficorum 

inxqualiratem , fcd  fecundum  quandam  corrc- 
fpondentiam  , ita  vt  illi  motus  dicerentur  xqui 
veloces, qui  prouenirent  ab  aqualibus  proportio- 
nibus , fiuc  c flent  vnius  gcneris.fiuc  diucrforura 
gencrumiquem admodum  dicimus, quod  faporeft 
xquaiis  colori;&  hoc  cft  corrcfpondcnter.  Simi- 
liter dicimus,  quid  fonus  cft  xquaiis  chordx:dt- 
cimus  etiam  qudd  pondus  mallei , & rigor  chor- 
dx.lunt  ad  inuicem  xquales  , vel  inxquates  , eo 
quid  ipfis  correfpondenc  foni xque  acuti:  & ica 
diceretur  in  propolito , comparando  motus  ad 
inuiccm.  Tertio  modo  fit  comparatio  b motuum 
ad  inuicem  improprie  proportionalue(r  , fcilicet 
fecundum  augmentum  proportionalcivcrbi  gra- 
tia, pofiro  quod  motus  localis  proucnirec  ab  ali- 
qua certa  proportione , & motus  alcerationisab 
xquali,  & vterquein  eadem  hora  augmenrarcn- 
tut  ad  duplum ; tunc  ifti  motus  in  hoc  diceren- 
tur xquales  , quia  xqui  proportionalircr  funt 
augmenta»  : & eodem  modo  diceretur  de  diroi- 
nutione.Et  fic  patet, quod  tripliciter  potTum  mo- 
tus comparari , fcilicet  aut  fecundim  xqualita- 
tcm.aut  fecundum  correfpondcn»am,aut  fecun- 
dum proportionalem  augmentationcni,vcl  dimi- 
nutioncm;&  hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum,  prima  condalio  eft  4. 
ifta  : Omnis  motus  localis  redus  , cuilibet  redo  Ohm*»,/* 
eft  comparabilis.  Probatur  , quia  omnis  linea 
reda  cuilibet  redx  cft  comparabilis : igitur  & 
motus  fadi  fuper  illas  lineas  funt  inuiccm  com  hu*?**'*' 
parabiles.Confequenria  tener ; quia  comparatio 
motuum  cft  fecundum  comparationem  perrran- 
fitorum.Ec  antecedens  apparet , quia  omnes  dux 
linex  redx  fic  fc  habent  ad  inuicem  , quod  vna 
cft  alteri  xquaiis , vel  inxqualis : <5c  quocumque  ' 
dato  , femper  cft  comparatio.  Ex  ifto  fcqiiirur, 
quid  motus  furfum  cft  comparabilis  motui  deor- 
fum  in  velocitate,  motus  volunrarius motui  vio- 
lento ; & cum  hoc  ctiatn  morus  vioicnrus  morui 
naturali.  Secundo  , fcqiiirur  quod  ifti  motus  non 
differunt  ad  inuicem  ipccie  propter  pertranfita; 
fcd  proprer  terminos  ad  quos  , vel  a quibus  funt 
ilii  morus. 

Secunda  conclufio , eft  de  motu  circulari.Mo-  **•<**■ 
tus  circularis  c non  eft  comparabilis  motui  redo 
in  velocitate.  Probatur, quia  velocitas  motus  cir-  rrSfuuU- 
cularisattendirur  penes  angulos  deferiptos  circa  n*ov- 
centrum, &■  vdociras  motus  localis  redi  attendi- 
tur penes  lineam*:  modo  linea  eft  incomparabili* 
angulo  in  magnitudine. 

Tertii  conclufio,  velocitate  impropria  nioru* 
circularis  bene  rft  comparabilis  motui  reda 
Probatur,  quia  linea  circularis  bene  c/t  compara- 
bilis linex  redx.vr  arcus  chordxiigirur  St  morus 
fuper  huiufinodi  lineas  , & vniuerfaiircr  omnes 
motus  locales  funt  ad  inuicem  comparabiles, 
quorum  pertranfita  fune  ad  inuicem  comparabi- 
lia, St  non  alirer. 

Dcalcetatione,  prima  conclufio  fit  ifta:Omnes 
alterationcs  ciufdcm  fpeciei  fpccialiflimq  fun  f ad 
inuiccm  comparabiles , vr  omnis  dealbatio  om-  tmfrthla 
ni  dealbationi.  Paret , quia  omnium  huiufmodi  kvtbmtn. 
alrerationum  pertranfita  funt  ad  inuicem  com» 
parabilia. 

Secunda  conclufio , Altemiones  diucrfarum  f. 
fpecierum  non  funt  ad  inuicem  comparabiles  in 
vclocirarc,  vr  albario  calcfaftioni.  Parer , quia 
albe  do  nec  eft  xquaiis , nec  inxqualis  calidi  rari; 
igitur  ncc  motus  fecundum  albedinem  morui 
fecundum  caliditaiem.  Verum  cft  tamen , quod 


rnmutt  'I* 

m 

wuMtitm 

'amfmaMi. 


firtndl  PII- 
tm  ftm  I «f 
rtfrimiintii. 


tm  fuuadmm 
friftriumt*- 


i* 


&b  ifta  conclusione  aliqui  excipiunt  morus  illos, 
qui  fune  fecundum  contraria : verbi  gratii  , Ci  in 
aliqua  hora  intendatur  calidiias  vfquc  ad  certum 
gradum.deinde  in  hora  xquali  remittatur  fecun- 
dum eundem  gradum , qui  in  prima  hora  acqui- 
rebator.  Tunc  dicunt  illi,  qudd  ifta  ftigefadio 
eft  xqualis  primx  calcfadioni.  Er  i fta  exceptio 
edet  vera,  fi  intendo  vnius  qualitatis  non  eilet 
aliud  , quam  remiflio  fux  contrarix  i mod6  hoc 
fuir  primatum  (ACam  c CCc  tertio  hui  tu  % vbi  proba- 
tum fuit , quid  intendo  qualitatis  non  folum  eft 
remiflio  coutratij , immi  cum  hoc  eft  acquidtio 
qualitatis,  licet  illam acquidtionem  confequatur 
remiflio  comrarij. 

De  augmenuiione  , ponitur  ifta  concludo: 
omnis  augmenratio  omni  augmentationi  eft 
comparabilis.  Probatur , omnis  proportio  omni 
proportioni  eft  comparabilis ; igitur  omnis  aug- 

mentatio  omni  angmentationi.Confcqucniia  te- 
net : quia  augmentatio  attenditur  penes  propor- 
tionem,vt  diclum  fuit  prius. 

De  omnibus  illis  motibus , eft  yna  coodudo: 
Nullus  d motusv  nius  generis  eft  comparabilis 
alicui  motui  alterius  generis : quia  pertrandta 
non  funt  comparabilia : verbi  grana  . proportio 
non  eft  comparabilis  intendoni  qualitatis,  nec 
intendo  linex  i igitur  motus : quorum  ifta  fune 
pertrandta, non  funt  ad  inuicem  comparabjles.Et 
omnes  iftx  concludoncs  podtx  funt  de  primo 
modo  comparandi. 

Nunc  de  fecundo  modo.qui  eft  fccunddm  cor- 
rcfpondentiaiu,  concludo  eft  ifta  : Omnis  motus 
alteracionis  alicui  motui  locali  eft  comparabilis. 
Probatur  , quia  alicuius  qualitatis  intendo  con- 
grue poteft  imaginari  per  lineam  pcdalem;fk  nec 
per  maiorem  ,ncc  minorem : igitur  alteratio  fada 
fecundum  illam  intendonem  eft  xqualis  corrc- 
fpondenter  motui  locali  fado  fecundum  illam 
lineam.  Confcquentia  tenet , vt  piius : quia  fe- 
cundum comparationem  pertranfuorum  , eft 
comparatio  motuum.  Antecedens  probatur, 
quia  aliqua  qualitas  congrue  imaginatur  ad  mo- 
dum dimidix  fphxrx  , propter  hoc  > quod  om- 
nium pundorum  ad  inuicem  proportio  in  inten- 
donecft  deut  proportio  lineatum  crcdarum  fu- 
per  fuperficicm  planam  dimidix  fphxrx  ad  cir- 
cumfercnriam;&  per  confequens  inteudo  pundi 
medij  eft  imaginanda  congrui , deut  femidiamc- 
tcr  illius  fphxr$.Sccund6,quia  illi  motus  funt  ad 
inuicem  comparabiles  correfpondcnrer,  qui  cor- 
refpondcnr  xqualibus  proportionibus  : modo  dc 
eft  de  motu  locali, 8c  motu  alrerationis.quia  pof- 
dbilceft.quud  vnus  motus  localis  proucniat  k 
proportione  dopla,  & cum  hoc  vnus  motus  altc- 
rationis.  Et  per  hoc  poteft  conformiterdici  dc 
aliis  generibus  motuum. 

De  tertio  modo  comparandi  fecundAm  pro- 
portionale augmentum  , vel  fecundum  diminu- 
tionem  proportionalem  ,cft  concludo  ifta  : In 
quolibet  genere  motuum  aliquis  motus  poteft 
cftc  comparabilis  alteri  motui  alterius  generis 
cuiufcunquc,  ifto  tertio  modo.  Probatur  , quia 
d aliqua  qualitas  in  vna  hora  intendatur  ad  du- 
plum cum  hoc  proportio  acquiflta  per  aug- 
mentationem  in  eadem  hora  augmenterur  ad 
duplum:  tunc  ifta  pertrandta  funr  non  xquali- 
ier,  fcd  xque  proportioinliter  augmentata ; igi- 
tur d motus  fecundum  huiufmodi  pertrandta 
in  eadem  hora  fuiflene  proportionalirer  veloci- 
tati, tunc  illi  motus  fecundum  hocfuiilcM  com- 
Scoti  optr.  Tcm.  / 1. 


Quajftio  VI. 


parabiles.  Ex  ifto  poteft  inferri,  quod  in  quibas 
non  cflcnr  aliqua  lumma  , k quibus  mobilia  non 
poflent  xque  proporrionalitcr  diftare  , iu  illis 
motus  non  cflet  comparabilis  ifto  modo;&  idci 
remiflio  foni  in  acutie , non  eft  comparabilis  ifto 
modo  remiflionicaliditaris:quia  non  eft  darefo- 
numfumme  acutum  : Sc  ifto  modo  comparandi 
vritur  Commentator,  quando  dicir,  quod  agens 
tantum  dat  de  loco , quantum  de  forma , id  eft, 
proportionalirer. 

Ad  rationes.  Ad  primam , concedo  fuppod- 
tionem.  Et  quando  arguitur , proportiones  fune 
xquales;  igirur  & velocitates.  Negatur  confe- 
quentia  , nid  addatur  cum  hoc, qudd  propor- 
tiones funt  xquales,  & termini  proportionum 
funt  ciufdcm  rationis  : modd  proportio  dupla 
k qua  proucnic  alteratio  habet  qualitates  pro 
terminis,  fcd  proportio  dupla,  a qua  prouenlt 
motus  localis , habet  mobile  pro  vno  termino, & 
qualitatem  motam,  aut  grauicarcm,  pro  alio  ter- 
mino ; modo  ifta  non  fune  ad  inuicem  compara- 
bilia. 

Ad  fccundam.concedo antecedens,  5f  primam 
confequentiam , fed  nego  fecundam,  fcilicer, 
vel  igitur  xqualiter , vel  inxquaiitcr;  deut  non 
fequitur  fonus  .cultellus  , & fapor  funt  acuti: 
igitur  vel  xqualiter,  vel  inxquaiitcr.  Non  valet 
confcquentia  i quia  iftx  acuties  nou  funt  ad  inui- 
cem  incomparabiles. 

AJ  tertiam, motum  localem, &c.  conccdo;igi- 
tur  illx  velocitates.  Negatur  confcquentia  , nid 
inrclligatur  de  comparatione  proportionali , aut 
corre/pondcnte. 

Ad  quartam, negatur  antecedens,  nid  in  quan- 
tum velocitas  motus  circularis  attendatur  pe- 
nes lineam  deferiptam  , quia  d attendatur  cir- 
ca angulos  deferiptos  circa  centrum  , negatur 
antecedens  : ncc  valet  probatio  : quia  huiuf- 
modi  velocitas  non  attenditur  penes  lineam, 
fed  penes  angulos  , qui  funt  ad  inuicem  incom- 
parabiles. 

Ad  confirmationem  condmiliter.  Ad  fecun- 
dam confirmationem  concedo  , quod  illacau- 
fa  fuflicit , nid  diuerdtas  fpecifica  motuum  pro- 
ueniat  ex  diucrdtare  percrandtorum  ; fcd  d pro- 
ucniat propter diucrficaccm  modi  pcrnanfcuudv 
non  oportet. 

ANNO  TAT  IONES. 

a Omp.tr. tiio  motuum  in  vtlodtote , Sic.  No- 

V*-/  ta  qudd  dupliciter  pollumus  motus  vc 
locitarem  conlidcrare.  Primo  moda  a pofterio- 
ri , vt  quando  menfuramus  motus  velocitatem 
k fpatio  , & tempore  ; quando  enim  co^nofci- 
mus  aliquod  mobile  vna  hoii  ambulailc  duas 
lcucades  , velocius  dicimus  moueri , quam  illud, 
quod  iu  duabus  hoiis  illas  pertrandit. Altero  mo- 
do a priori, fecundum  radicem,  & caufam  veloci- 
tatis , & tarditatis  motus.  Eft  autem  triplex  ra- 
dix maioris  ,vcl  minoris  velocitatis.  Prima  ex- 
cefTus  vnius  virtutis  adiux  ad  aliam  , extetis 
namque  paribus , citius  calefacit  maior  ignis, 
quam  minor  , & velocius  ptoiicit  lapidem  bra- 
chium fortius , quam  debilius.  Secunda  radix  eft 
excellas  vnius  rcliftemix  ad  aliam  reliftentiam: 
d enim  agentia  liur  xqualia  , illico  mobile  vclo- 
ciusmouctuf. quod  minorem  habet  rcfiftentiam; 
vt  lapis  iu  aqua,  St  inacte  Tertia  radix  cftcxccf- 
fus  virtutum  aditurum  , luper  fuas  rciiftcniias. 

N n j Vndc 


■ i 


i 


t. 

Viluit  m ph- 
imi bifjritm 
tmfiduari 

pi.fi- 


VilteitMtii 
metui  trifltx 
tfl  rodi*. 


f' 


426 


Lib.  V 1 1.  Phy  ficorum 


Vnde  fi  fu  vnum  agens  excedens  fuum  pafTum 
in  dupla  proportione  , & aliud  quod  excedat 
fuum  patlum  in  tripla , velocius  monebit  illud 
qukm  primum. 

Nota  fecundi,  quid  duplex  cft  comparatio; 

* f quzdam  cll  comparatio  proprie  di&a;  alia  cft 
comparatio  abufiua.  Ad  comparationem  proprii 
didam  tres  conditiones*  requiruntur.  Prima, 
quod  illa  quae  comparantur  non  fine  zquiuoca. 
Secunda , quid  comparabilia  habeant  idem  fub- 
— icdum  primum.  Tertia, quod  fint  eiufdcm  fpecici 
fpeculillimz  : fle  ideo  fecundum  genus  non  fic 
comparatio , quia  (ibi  non  correfpondct  vna  na- 
tura , fle  zquiuocuin  phyfice.  Et  ifta  non  requi- 
runtur ad  compatationcm  abufiuam,  atque  adei 
illa  comparatione  multa  poflunt  comparari,  quz 
non  funt  proprie  comparabilia. 

9*  b Teri  io  modo  fit  comparatio.  Nota  , quid  com- 
paratio femper  Iit  penes  aliquam  vmtacem  : vni- 
tas  autem  aliquorum  poteft  dupliciter  accipi; 
vno  modo  penes  proportionem  : alio  modo  pe- 
• nes  proportionalitaccm.  Vnde  illa  vmuntur  fe- 
cundum proportionem , quz  habent  ad  fe  inui- 
cem  aliquam  habitudinem  quantitatiuam ; nam 
proportio  cll  duarum  quantitatum  alterius  ad 
alteram  habitudo.  Ex  quo  patet , quid  qualitas 
non  habet  proportionem  ad  lineam  , vel  fpa- 
tium  ; atque  adei  nec  altcratio  habet  propor- 
tionem ad  loci  mutationem  ; fle  per  confcquens 
neque  comparationem  , dato  quod  duz  qualita- 
tes habeant  proportionem  qualitatiuam  , ficuc 
duz  quantitates  quantitatiuam  ; ficut  linea  ad 
lineam  , numerus  ad  numerum.  Alio  modo  at- 
tenditur vniras  aliquorum  fecundum  proportio- 
naluatem  , fle  hxc  non  eft  rerum  ad  le  inuiccm, 
fed  rerum  ad  alias  res  : cll  enim  proportionalitas 
fecundum  Euclidem,fcilicec  Gcomcrtiz  habitu- 
do duarum  proportionum  ad  (e  inuiccm  , ficuc 
qualis  cft  habitudo  duarum  linearum , talis  cft 
duarum  albedinum : & talis  cft  loci  mutationis 
ad  loci  mutationem,  qualis  eft  alterationis  ad  al- 
terationem;  fle  illa  bene  reperitur  inrer  res  diner- 
(oruijj  generum.  Comparatio  aurem  fecundum 
proportionalitatcm  non  eft  comparatio  proprie 
dida.lfd  abufiua,  eoquod  non  cft  duarum  rerum 
ad  te  inuiccm,  fcd  iolum  habitudinis  rerum  ; fed 
comparatio  quz  fit  fecundum  proportionem  cft 
ptopric  dida. 

10.  c Mtttu  t i r culer  i*  non  eft  comperebilu  , &rc.  No- 
u-iHi  putfi  ta  qu6d  motnm  e (Te  circularem  poteft  bifariam 
bifArimiit i inrelligi ; vno  modo  li  lignatione  fui  fubiedi 
ejnntor*.  laiKl'„n . Vt  quia  eft  in  corpore  circulari  can- 
quam  in  fubicdo , talis  bene  poteft  comparari 
motui  redo  in  velocitate  , 5:  tarditate : poflibi- 
le  enim  eft , quod  corpus  fphzricum  moucarur 
fuper  fpatium  redum  motu  redo  ; fle  certum 
^ • eft , quod  talis  motus  comparabilis  cft  motui 

redo.  Secundo  modo  l figura  fpatij , circa  quod 
eft  motus , fle  fic  corpus  non  circulare,  puta  qua- 
dratum , poteft  moueri  circularitcr ; poteft  enim 
moucri  ab  eodem  pundo  in  idem  pundum  fu- 
per circulum,  ficut  patet  de  mufea  ambulante  fu- 
pec  rotam  , qu*  poteft  ira  tarde , vel  velociter 
moucri , ficut  mufea  ambulans  fuper  planum. 
Tertio  modo  dicitur  motus  circularis , tam  k 
figura  fubiedi  , quam  a figura  magnitudinis, 

. circa  quam,  vel  infra  quam  eft,  vel  fecundum 

veritatem  , vel  fecundihn  imaginationem ; con- 
tingit enim  aliquod  corpus  circulare  concauum 
moueri  circa  magnitudinem  circularem,  (icat 


patet  dc  orbibus  cocleftibus.  Et  contingit  ali- 
quod corpus  circulare  moueri  circularitcr  infra 
magnitudinem  circularem  veram  , vt  fi  coipus 
fphzricum  folidum  moucatur  in  acte , fle  non 
cicca  magnitudinem  circularem,  fcd  infra.  Simi- 
liter corpus  fphzricum  poteft  moueri  circulari- 
ter  infra  magnitudinem  circularem  imagina- 
ram; vt  fi  imaginemur  aliquod  corpus  fphzri- 
cum moueri  in  vacuo.  Vnde  fi  totus  mundus  cf- 
fcc  corpus  foliduin  motum  circularitcr,  ipfutn 
non  reoueretur  circa  magnitudinem  circularem 
nec  infra  magnitudinem  circularem  veram , fcd 
moucretur  infra  imaginatam;  Ce  partes  eius  fic 
motz  fe  haberent  aliter  nunc  quam  prius  refpc- 
diu  partium  magnitudinis  imaginatz  ■,  atque  et- 
iam ipfum  diceretur  fe  habere  aliter  nunc  quam 
prius  rcfpcdu  totius  magnitudinis  imaginatz. 

Ex  hoc  fequitur  ,qu6d  motus  circularis,  & motus 
rcdlus  circulatione  mobilis , vel  fubicdti  tantum, 
vel  fpatij  tantum  , bene  funt  comparabiles  com- 
paratione proprie  dida.Scd  motus  circulatis  tam 
cx  parte  fubiedi,  quam  fpatij  non  cft  comparabi- 
lis motui  redo  comparatione  proprie  dida;  Ac  in 
hac  fecunda  acceptione  intelligitur  hzc  cou  Ju- 
lio Scoti. 

d NuUtu  motnt  vnim  generi*  t &c.  Nota  quod 
illi  tantum  motus  funt  comparabiles , qui  per 
idem  fpatium  fecundum  fpccicm  infimam  fium, 
ita  vt  motus  rc&us  rcdlo , fle  non  circulari  fic 
comparabilis  ; fle  alterario  alterationi , & non 
motui  locali : fle  fic  de  czteris  : fle  ratio  eft  , quia 
comparatio  motuum  debet  elTe  in  fpcciczvelo- 
citas  autem  , aut  tarditas  motus  redii  eft  diurrla 
fecundum  fpccicm  i velocitate  , fcu  tarditate 
motus  circularis  , fiue  alterationis ; atque  aac6 
huiufinodi  motus  non  fune  inter  fe  comparabi- 
les. Minor  pater : quia  velocitas  eiufdcm  (pe- 
c ici  cum  altera  illa  cft , quz  in  maiori,  vel  mi- 
nori tempore  fit  per  fpatium  eiufdcm  ipeciei ; fed 
fpatium  circularis , fle  redi  funt  diuerix  ipeciei: 
crgo.flec.  Ex  his  fequiror , illas  alrcrationes  c(fc 
xque  veloces  inren/iuc,  Se  exten(iu£ , in  quibus 
tempore  zquali  acquiruntur  in  partibus  xquali- 
bus  fubiedi  qualitates  ezdcm  fecundum  fpccicm 
infimam  , fle  fecundum  gradus.  Similiter  fe- 
quitur.  Ac  generationes  fubftantialcs , (fumpta 
generatione  pro  przuia  difpofitione,  fle  inirodu- 
dionc  (imul)  cllc  xque  veloces, in  quibus  tempo- 
re cquali  introducuntur  fo rmz  eiufdcm  fpeaei 
infim^eas  vero  inxquales.in  quibus  (empore  in- 
xqu.li  introducuntur  fornix  eiufdcm  (pcciei. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Q Ventem  i entem  monens.  Hoc  eft  tertium  II. 

capirulum  de  comparatione  motuum  ad  Totjj. 
motores ; fle  primd  przmirtit  vnam  foppodtio- 
nem:  fecundi  ponit  conclufioncs  ,ibi : /n*f*o/i 
igimr  tempore.  Suppoiitio,q  uam  przmirtit,  eftifta, 
quod  omne  mouens  mouet  aliquod  mobile  vfque 
ad  aliquem  terminum  in  aliquo  tempore,  & om- 
ne mouens  fimul  moucr,&  mouir.fle  hoc  exponi- 
tur ficut  exponebatur  in/exte , quod  omne,  quod 
raouetur  prius  monebatur , Seponit  AiiOotelet 
in  litteris , vr  fir  A mouens  , B mobile , C fpa- 
tium,  per  quod  Iit  motus,  ScD  tempus, in  quo  fir 
morus. 

/ 'neo  iuli  ig  iter  tempore.  Hi  c ponit  conclufionet/ 

Se  funt  odo , quarum  partes  patebant  legendo.  m!m 
Prima  condufio,  feu  regula  : Si  aliqua  potentia  Jm/m/rn 

moueit  i 


4 


Ten-J*. 


«j- 


Tai.)7. 


Quasftio  VII. 


moueac  aliquod  mobile . per  aliquod  fpatium  in 
aliquo  tempore, eadem  pocentia,vel  xqualis, mo- 
ucbit medietatem  mobilis  per  duplex  fpatium 
in  eodem  tempore  i & illa  regula  eft  falla , nili 
proucntat  velocitas  i proportione  multiplici  ad 
duplam  i ecfi  a tali  proportione  proueniat.  Pro- 
batur regula  , fupponendo  ex  quxftionc  quarta* 
quod  velocitas  morus  fequitur  proportionem 
potentix  motoris  ad  relidendam  moti : hoc  fup- 
polito, (i  tota  potentia  fc  habeat  ad  torum  mobi- 
le in  proportione  dupla : ipfa  fe  habebit  ad  me- 
dietatem mobilis  in  proportione  quadrupla:  fed 
proportio  quadrupla  eft  dupla  ad  duplam : igitur 
tota  potentia  moucbit  medietatem  mobilis  in 
duplo  vclociis  pcxcise  i & per  confcquens  per 
duplex  fpatium  in  eodem  tempore. 

Ipfum  i autem.  Secunda  regula  eft  : Si  aliqua 
potentia  moueat  aliquod  mobile  per  aliquod 
fpatium  in  aliquo  tempore,  eadem  potentia , vel 
squalis,  moucbit  medietatem  mobilis  per  idem 
fpatiarainmcdicrace  temporis, & ficur  prius.ifta 
regula  eft  falfa  , nili  proueniat  velocitas  k pro- 
portione dupla, vel  multiplici  ad  duplam.  Quid 
aurem  non  valeat  in  aliis  proportionibus, proba- 
tur : quia  non  fequicur.quod  proportio  potentix 
ad  medietatem  mobilis  Iit  dupla  ad  proportio- 
nem totius  potentix  ad  totum  mobile  : imm& 
quandoque  eft  minor,  quandoque  maior  quitiv 
dupla : verbi  gratia,  Iit  potentia  ftcut  fex  ad  mo- 
bile licut  duo  ; cunc  medietas  mobilis  eft  ficuc 
vnutn , tunc  potentix  totius  ad  totum  mobile  eft 
propottiotriplaiquiafexad  duo  fe  habet  in  pro- 
portione tripla,  fed  proportio  fex  ad  vnum,  qux 
eft , fcxcupla  non  eft  duplx  ad  triplam ; imm6  eft 
minor  quam  dupla  triplx.quia  proportio  nonu- 
placft  prxeise  dupla  tripix:nam  componitur 
prxeise  ex  duabus  triplis, fcilicct  nouem  ad  tria, 
& trium  aJ  vnum,  quarum  vtraque  eft  tripla. 

Effierem.  Tertia  regula : Si  aliqua  potentia 
moueat  aliquod  mobile  per  aliquod  fpatium  in 
aliquo  tempore , eadem  potentia , vel  xqualis, 
moucbit  medietatem  mobilis  per  idem  fpatium 
in  medietate  temporis  & femper  in  propofito 
intelligitur  per  mobile  totalis  rcfiftcntia.qua  im- 
peditur motor  ad  mouendum.Et  fcicndum.quid 
illa  regula  eft  falfa,ficur  prxccdentes,nili  prouc- 
niac  velocitas  k proportione  dupla,vel  multipli- 
ci ad  duplam. 

Et  medis.  Quarta  regula  eft, quod  li  aliqua  po- 
tentia moueat  aliquod  mobile  per  aliquod  Ipa- 
tium  in  aliquo  tempore , medietas  motoris  mo- 
uebit  medietatem  mobilis  , per  idem  fpatium  in 
cquali  tempore.  Et  illa  regula  eft  vniucrlalitcr 
vera;&  poreft  probari  per  cranfmutarain  propor- 
tionem,fcilicer  per  illam:quid  licut  !e  habet  to- 
tus motor  ad  medietatem  motoris,  ita  fe  habet 
totum  mobile,  ad  medietatem  mobilis:  igitur 
permutat  im  licut  fe  habet  totus  motor  ad  cotum 
mobilc,ira  fc  habet  medietas  motoris  ad  medie- 
tatem mobilis.  Exilia  regula  fequuntur  alix. 
Prima , qtn\d  li  aliqua  potentia  moueat  aliquod 
mobile  per  aliquod  fpatium  in  aliquo  tempore, 
tertia  motoris  mouebir  tertiam  mobilis, & quar- 
ta quartam  : fle  probatur  omnino  eadem  ratione 
licut  di&a  regula.  Secundi  fequicur.quod  li  ali- 
qua potentia  moueat  aliquod  mobile  per  aliquod 
fpatium  in  aliquo  tempore , dupla  potentia  mo- 
ucbit idem  mobile  per  duplex  fpatium  in  xquali 
tempore. 

Eijith*.  Quinta  regula , fi  aliqua  potentia 


427 

moueat  aliquod  mobile , per  aliquod  fpatium  in 
aliquo  tempore  i non  eft  ueceftarium , quod  ea- 
dem porentia  moueat  duplum  mobile  in  eodem 
tempore  per  medietatem  fpatij : quia  poflibite 
eft , quid  potentia  mororis  nullo  modo  excedat 
reliftenttam  fecundi  mobilis : verbi  gratia,  li  fex 
moueac  quatuor  eadem  potentia, nullo  modo  po- 
terit mouerc  mobile  duplam , vt  o&o  , quia  iam 
a proportione  minoris  inxqualitatis  proucniret 
motus. 

Si  veri.  Sexta  regula  , fle  fecundi  rcmouet 
quoddam  di&um  Zenonis  ibi.  Propter  hoc  regu- 
la eft  illa , quid  fi  aliqua  potentia  moueac  ali- 
quod mobile  per  aliquod  fpatium  in  aliquo  tem- 
pore, non  oportet , quid  medietas  motoris  mo- 
ueat ipfum  mobile , per  idem  fpatium  , ncc  per 
aliquod  ipiius : cuius  caufa  eft, quia  poflibilc  eft, 
quid  porentia  medietatis  motoris  nullo  modo 
excedat  rclifteniiam  mobilis  , vt  ii  6.  moueat  4. 
inoror  vt  j.  nullo  modo  mouebtc  4.  quia  ipiius 
ad  4.  eft  proportio  minoris  inxqualitatis. 

Propter  hoc.\ ite  remouet  quoddam  di&um  Ze- 
nonis, qui  dicebar,  quid  licut  modius  granorum 
milij  cadens  deorfum , caulae  fonum  , ita  etiam 
quodlibet  granuin  cadens  deorfum  caufat  fo- 
num,qui  fc  habebit  in  tali  proportione  ad  fonum 
caufatum  i toto  modio  , quemadmodum  illud 
granum  fc  habebit  ad  totum  modium.  Et  non  fo- 
lura  Zeno  Ite  dicebat  de  grano  milij, immi  etiam 
de  qualibet  parte  eiusquanrumcumquc  modica. 
Hoc  remouet  Ariftotelcs  dicens,  quid  per  prx- 
cedenrem  regnlatn  patet  quod  eft  falfum:quia  li- 
cet totus  modius  cadens  deorfum  caufcc  fonum, 
tamen  podibile  eft, quid  vnum  granum  nullo 
modo  fulficit  diuidere  medium : igitur  non  opor- 
tet,quod  vnum  faciat  fonum,  & per  confcquens 
multo  minus  de  partibus  grani. 

Sivero  4 duo.  Septima  regula  : Si  aliqui  duo 
motores  moucanc  duo  mobilia  , aggregatum  ex 
motoribus  moucbit  aggregatum  ex  mobilibus 
xque  velociter , licut  vnus  motorum  moucbai 
vnum  mobilium.  Et  poreft  probari  ifta  regula  ex 
prima  quinti, qux  dicae.  Si/ini  quot  libet  quantitates 
aliorum  totidem  aque  multiplicet,  ftngula .JingShe furtt 
aquales , aut  quemadmodum  vna  tarum  ad  fui  com- 
parem , ita  aggregatum  ex  omnibtu  tjs  ad  omnes  Mu 
pariter  fe  habere. 

Non  igitur  y fic  eft.  Otft.nia  regula:  Exdem  re- 
gulxqux  di&z  lunr  de  moto  locali, funt  ponen- 
dx  de  motu  alccrationis , fle  de  motu  augmenta* 
tionis;  ita  vt  quantum  ad  comparationes  prx- 
didtas , eft  idem  indicium  de  illis  moribus,  heue 
de  motu  locali. 

Explicic  expolitio  feptimi  libri  Phylicorum 
Ioan.Scoti. 


Q_v  iEsTio  VII. 

Vtrum  recute  fint  njere,  quas  ponit  Ari- 
Jloteles  in  illo  7.  de  comparatione 
motuum,  mobilium  in  fine? 

Atiftor.  eof. f uxt  jf  j 6.  Auerrocs Be  reliqui  interpre- 
tes D Thonv  Uti, 9.  Albere.  traS.c.tof.e.  Vide 

authorc*  citatos  qutft.6. 

Rcvitvr  primi  quid  non : quia  ex 
prima  regula. quam  ponit  veram, poteft 
fequi  fecunda,  quam  ponir  falfam  : igi- 
tur neutra  eft  vera  j cu.n  illa, quam  ponit  falfam, 
N n 4 non 


«4- 


if* 

Text.jS. 


Text.jp. 


4 


42-8  Lib.VII.  Phyficorum 


BOn  fit  vera.  Confeqoentia  tenet , quia  cx  vero 
non  (equitur  falfum , fic  antecedens  probabitur 
in.quxftioue. 

Secundo  , quia  ibi  ponitor  ifta  regula : Si  ali- 
qua potentia  inooeat  aliquod  mobile  per  ali- 
quod fpatiunfin  aliquo  icmpore,  eadem  poten- 
tia tnouebit  medietatem  mobdis  in  eodem  tem- 
pore in  duplo  veloeiAs  : mod6  hoc  cft  falfum: 
quia  velocitas  (equitur  proportionem  potenti* 
mororis  ad  refiftcntiam  moti : modo  non  opor- 
tet , quod  potenti*  ad  medietatem  rcfiftenriz  fit 
proportio  dupla  ad  proportionem  potenti*  ad 
refiftenmm  , immd  quandoque  cft  maior  Sc 
quandoque  minor. 

Oppofitum  arguitur  per  Ariftotclem  fc  Com- 
menr.  texr.  Commenr.;y.&  j6.  qui  ponunt  illas 
regulas  veras.  In  quxftione  prim&  recirand* 
funr  ili* reguhe , quas  Ariftot.  ponit  ede  veras. 
Secundi  inquiretur  an  illae  regul*  habeant  veri- 
tatem, fc  rertfd  mouebunrur  dubia. 

Quantum  ad  primum  fciendum  a qubd  Ari- 
ftor.  ponit  fex  regulas,  quarum  quaruor  primas 
ponit  ede  veras, fc  alias  duas  falfas.  Prima  regula 
eft.pofito  quod  A fir  potentia  motoris,  fc  B mo- 
bile , tunc  fi  A moneat  B aliqua  velocitate , mo- 
ucbit medietatem  B in  duplo  velocius.  Et  ifta 
fubdiuiditur  per  definitionem  velocioris  ; quia  A 
moucbit  medietatem  B per  duplum  fparium  in 
aequali  tempore , & per.idcm  fpatiutnin  fubdu- 
plo  tempore. 

Secunda  regula,  qu*  feqnirur  ex  prxcedcn- 
ti  cft  ; Sr  A moucat  B , aliqua  velocitate  du- 
pli porentii , monebit  B dupla  vefocifate , quia 
eodem  modo  fe  habet  illa  potentia  dupla  ad  B, 
ficur  fc  habet  illa  potentia  fimpln  ad  medieta- 
tem B:  igitur  vrrobique  proueniet  eadem  velo- 
citas i Arift*  du*  regul*  funt  falfx  , vr  poftea 
probabitur. 

Tcrria  regula:  Si  aliqua  potentia  moueat  mo- 
bile per  aliquod  fparium  in  aliquo  tempore  /me- 
dietas mororis  moucbit  medietatem  mobilis 
rque velociter, quiaendem cft  proportio  totius 
motoris  ad  totum  mobile,  & medietatis  motoris 
ad  medietatem  mobilis. 

Quarta  regula : Si  A mouear  # .aliqua  veloci- 
tate,& C moueat  D,  xque  velociter  aggregarum 
ex  motoribus  moucbit  aggregatum  cx  mobili- 
bus xquali  velocitate. 

Quinta  regula,  qu*  cft  negatiua.cft  ifta : Non 
oportet , qu6d  fi  aliqua  potentia  moueat  aliquod 
mobile  aliqui  velocitate , qu&d  medietas  moto- 
ris moueat  idem  mobile  in  duplo  tardius, quia 
polii  bile  cft.quid  medietas  motoris  nullo  modo 
excedat  refiftcntiam  mobilis. 

Sexta  regula  : Non  oportet,  fi  aliqua  poten- 
tia moueat  aliquod  mobile  aliqua  velocitate, 
quod  eadem  porentia  moueat  duplum  mobile, 
duplo  rardiAs ; Sc  iftarum  quatuor  primarum  re- 
gularum , tertia  Sc  qdarta  fuut  ver*  ; Sc  hxc  de 
primo. 

Qu-int&m  ad  fecundum  , prxmirrend*  funt 
aliqux  (uppofiiiones.  Prima  fuppolitio  eft.qu&d 
velocitas  morus  fequitur  proportionem  poten- 
ri*  mororis  ad  relillcntiam  mobilis;  & hoc  pro- 
batum fuit  (upra,4.qtixft.u.ita  vi  femperpropor- 
ti.i  velocitati!  fic  licui  proportio  proportionum, 
» quibus  proueimint  ill*  velociratcs.  Secunda 
fuppolitio  cft.qu&d  proportio  extremorum  com- 
ponirur  ex  proportionibus  intermediorum: verbi 
gratja,fi  A,B,C  fini  tria  ordinata  fecundum  ma- 


gis , fc  minus , ita  vt  A fit  maius  quim  B,$c  B 
maius  quam  C , tunc  proportio  A ad  C compo- 
nitur ex  proportione  A ad  B,fic  B ad  C,  ficut  pa- 
tet 5.  Euclidis.  Tcrria  fuppofitio  cft , qu6d  pro- 
portio compofita ex  duabus  proportionibus  vnl 
maiori,  & alii  minori, cft  minor  quim  dupla  ma- 
ioris , & maior  quam  dupla  minoris ; & hoc  cft 
vniuerfaliter  verum  in  omnibus  quantitatibus; 
vt  proporrio  fex  ad  vnum  componitur  ex  pro- 
portione fex  ad  duo.qux  cft  tripla, & duorum  ad 
vnum,qu*  cft  dupla;  igitur  proportio  fex  ad 
vnum  , fcilicct  fcxrupla , cft  minor  quam  dupla 
tripi*, fc  maior  quam  dupla  duplx.  Quarta  fup- 
pofitio , omnes  ill*  potenti*  funt  xqualcs , qu* 
po fiunt  rnouere  idem  mobile,  vel  xquaic  xquali 
velocitate.  Quinta  fuppofitio : Si  aliqua  poten- 
tia moueat  aliquod  mobile  aliqua  vclocitatc.po- 
rentia  xqualis  moucbir  idem  mobile  xquali  ve- 
locitate , exteris  paribus , ita  fcilicct  qudd  fic 
xqualis  applicatio  motoris  ad  mobile.  Pater, 
quia  femper  cft  idem  iudicium  in  propofito  de 
eadem,  Sc  xquali. 

Iftis  fuppofitis,notandum,qu&d  quinque  mo-  Ctmtvuj, 
dis  poreft  fieri  comparatio  mobilium  admoucn- 
lia.  Primo  modo, comparando  diuerfa  mobilia 
rcfpettu  ciufdem  motoris.  Secundo  modo.com-  2*^  ^ 
parando  diuerfa  mouentiarefpc&u  ciufdero  mo-  nfi. 
bilis.  Tertio  modo.comparando  diuerfa  mouen- 
ria  diuerfis  mobilibus.  Quarto  modo , diuiden- 
do  vtrumque , fcilicct  comparando  motorem  ad 
mobile,  fic  poftea  comparanJo  partes  motoris  ad 
partes  mobilis.  Quinto  modo  congtcgando 
vrrumque,  fcilicct  ptirniN  comparando  diuerfa 
mouentia  ad  diuerfa  mobilia  fingillatim,  fc  poft- 
ca  aggregatum  ex  iftis  ad  aggregatum  ex  illis. 

Nunc  ponirur  prima  conclufio dc  primo  mo*  4. 
do  comparandi.  Proportio  motuum  non  cft  ficui  PriminpU 
proportio  mobilium  refpc&u  eiufdem  motoris; 
fic  per  confcquens  prima  regula,  quam  Ariftotc- 
les  ponit  veram,  eft  falfa.  Probatur,  Sc  fit  A po- 
temia.fc  B mobile  ficut  prius:  tunc  ponarur, 
quod  A fir  plufquam  duplum  ad  B , fc  B cft 
xqualiter  duplum  ad  fuam  medietatem , qux  fic 
C , tunc  proportio  A ad  C eft  compofita  cx  pro- 
portione maiori. qnim  dupla,  fic  cx  dupla  prxei- 
se  per  fecundam  fuppofitionem:  igirur  per  ter- 
tiam fuppofitionem  . cft  minor  quam  dupla  ma- 
ioris, fic  maior  quim  dupla  minoris : igirur  vclo- 
ciras  proucnicns  cft  maior  , quim  dupla  duplx, 
per  ptimam  fuppofitionpm  : Sc  per  confcquens 
non  oporrer , quid  fi  aliquis  motor  moucat  ali- 
quod mobile  aliqua  velocitate, qu6d  moucat  me-  y ' 
dictarem  in  duplo  velocius : verbi  gratia  , fit  A . £ 
ficut  fex , B ficut  duo  , C ficut  vnum  ; tunc  pro- 
portio A ad  C.fcilicet  fcxrupla,  cft  maior, quam 
dupla  duplx  , Sc  cft  minor  quim  dupla  propor- 
tionis fex  ad  duo,  fciliccr  triplx. 

Secundo  ponatur, quid  A fir  minus  quam  du- 
plum ad  B , fc-  B fir  xqualiter  duplum  ad  C : igi- 
tur proportio  A ad  C,  eft  compofita  ex  minori 
quim  dupla : Sc  cx  dupla  per  fecundam  fuppofi- 
tionem : igitur  per  tertiam,  proportio  A ad  Ccft 
minor  quam  dupla  duplx  : igirur  velocitas  pro- 
ueniens  erit  minor  quim  dupla  ; Sc  per  con- 
feqttens  non  fequitur  fi  A moucat  B , aliqui 
velocitate , quod  moucbit  medietatem  Bt  duplo 
velocius. 

Tertio  , quia  fi  illa  regula  edet  vera , tone  fc-  f- 
queretur , quod  quilibet  motor  polfct  rnouere 
quodlibct  mobile  quantumcumquc  magnum ; Sc 

per 


Qusftio  VII. 


per  confequcnsregnla  affirmarim  oppofita  ne- 
gatiux,  quam  ponic  Ariftotclcs,  eflct  vera  ; con- 
fequens eft  Talium , quia  tunc  a proportione  mi- 
noris inzqualitatis  nerer  morus.  Probatur  con- 
fcqucntia , polito  quod  A fac  potentia , & C'  mo- 
bile , <Jc  D mobile  duplum  ad  C , Oc  E fit  mobile 
dupluin  ad  D , 6c  lic  vitri ; tunc  ponatur , quid 
potentia  B moneat  D in  duplo  tardius , quam  A 
moucat  C ; tunc  arguitur  lic,  B mouct  D , aliqua 
velocitate : igitur  per  regulam , quam  tu  ponis, 
B moucbtt  £,  fcilicet  medietate  D,  in  duplo  ve- 
loci&s , fed  politum  eft  quid  A moueat  C, duplo 
velocius, quam  B moueat  D : igitor  A & B lunt 
potenti*  xquales ; fed  B potcll  mouere  D : igi- 
tur per  quintam  fuppofitionem,  A poteft  moue- 
re D , & per  confequens  Ii  aliqua  potentia  mo- 
ueat aliquod  mobile  aliqua  velocitate  , ipfa  mo- 
uebit  mobile  duplum  fubtlupla  velocitate  : & 
habetur  confequens. 

Eodem  modo  probatur  , quid  A mouebit  C, 
& ita  de  aliis , licet  continue  tardius , Sc  tardius; 
& lic  patet , quid  proportio  motuum  in  veloci- 
tate non  eft  ficui  proportio  mobilium  rcfpc&a 
ciufJem  potenti*. 

Notandum  tamen , quid  prima  regula  habet 
veritatem  in  vno  cafu , fcilicet  !i  motor  moueat 
A proportione  dupli , quia  tunc  iplius  A ad  B 
efl  proportio  dupla , & iplius  B , ad  C proportio 
dupla;  igitur  proportio  A ad  C eft  compotita 
ex  duabus  duplis  prxeise  per  fecundam  fupoofi- 
tionem:  jgitur  per  definitionem  duplx,  ipfa  eft 
dupla  ad  quamlibet  earum  .‘igitur  per  primam 
fuppofiuoncm,  prouenicc  velocitas  dupla,  quod 
erat  probandam. 

Secundi  notandum  , quid  regula  affirmatiua 
contradnlloria  negatiur  , quam  ponit  Ariftote- 
les,  habet  etiam  veritatem  iu  vno  cafu,  fcilicet  11 
motor  moueat  i proportione  quadrupla:  vetbi 
gratia, /it  A potentia  ficut  o&o,&  B mobile  ticuc 
duo.  Dico , quod  in  ifto  cafu  tener  illa  coiife- 
quenria  : li  A moucat  B aliqua  vclociiate , me- 
dietas B mouebit  ipfum  ftibduplo  velocius  , & 
etiam  quod  ipfum  A mouebit  mobile  duplum 
fubduplo  velocius.  Primum  patet, quia  propor- 
tio quatuor ; quz  eft  medietas  de  ofto  ad  duo, eft 
dupla, qux  eft  prxeise  fubdupla  quadruplx  : igi- 
tur velocitas  eft  fubdupla  per  primam  fuppoti- 
tioncm,&  conlimiiirerper  fecundam  ; quia  txfto 
ad  quatuor  eft  proportio  dupla , quz  eft  fub- 
dupla proportionis  o&o  ad  duo : igitur  velocitas 
eft  fubdupla  prxeise ; & hoc  de  primo  modo 
comparandi. 

Secunda  conclulio,  de  fecundo  modo  compa- 
randi , Iit  illa : Proportio  motuum  in  velocitate 
non  eft  licut  proportio  potentiarum  rcfpc&u 
ciufdem  mobilis.  Ex  quo  pacet  qubd  fecunda  re- 
gula eft  falfa  , quam  ponit  Ariftorelcs , li  aliqua 
potentia  moueat  aliquod  mobile  aliqua  veloci- 
tate, dupla  potentia  mouebit  idem  mobileduplo 
velocius.  Probatur, & fit  A potentia  vt  quatuor, 
Sc  B mobile  vt  ynum ; tunc  dupla  potentia  eft 
fient  ofto  : igitur  proportio  o£to  ad  vnorn  eft 
compotita  ex  dupla , Sc  maiori  quam  dupla , fci- 
licet  quadrupla,  per  fecundam  fuppofitionem: 
igitur  per  rertiam,eft  minor  quim  dupla  quadru- 
plx,&  maior  quim  dupla  duplx:  igitur  maior 
velocitas  proueniet  , quam  fit  proportio  po- 
tentiarum. 

Secundb,  fit  A potentia  vt  priiks,  fed  B pona- 
tur ficut  tertia,  tunc  proportio  odio  ad  tria  eft 


429 

contpofira  ex  dupla , & ex  maiori , quini  dupla, 
fcilicet  ex  (efquirertia,  pcr  fecundam  fuppofitio- 
nem ; & per  primam  , velocitas  proucnicns  eft 
maior  qqam  dupla.  Verum  cftramen  , quod  ifta 
regula  habet  veritatem, quando  potentia  A mo- 
uct 2i  proportione  dupla, ita  quod  B fit  ficuti 
duo.  Piobauir, quia  proportio  odo  ad  duo  com- 
ponitur ex  duabus  duplis  prxeise  per  fecundam 
fuppofitionem : igitut  per  definitionem  duplx 
ipfa  eft  prxeise  dupla  ad  quamlibet  carum  ; igi- 
tur perprimam,  velocitas  proueniens  eft  prxeisi 
duplicata;  & fic  patet  qu6d  proportio  motuum 
in  velocitate  non  eft  ficut  proportio  potentia- 
rum refpcdhl  ciufdem  mobilis.  Secundd  patet, 
qu6d  fecunda  regula  Ariftorclis,quam  ponit  ve- 
ram , non  eft  vera  nifi  vno  cafu  tantum , quia  in 
infinitis  aliis  habet  inftantiam : & hoc  dc  fe- 
cundo. 

Quantum  ad  tertium  modum  comparandi, 
fcilicet  comparando  diucrfa  monentia  ad  diuer- 
fa  mobilia,  eft  conclufio  ifta, Quorum  propottio 
eft  maior . ab  eis  prouenit  [maior  velocitas ; & 
quorum  eft  minor,  ab  eis  prouenit  velocitas  mi- 
nor; vc  velocitas  proueniens  a proportione  tri- 
pla,eft  maior  velocitate,  qux  prouenit  a propor- 
tione dupla ; Sc  vniucrfaliter  omnis  illa  piopot- 
tio  eft  maior , cuius  denominatio  eft  maior , vc 
quadrupla , quam  dupla , quia  4.  eft  maior  quam 
1.  Verum  eft  tamen  quod  hoc  non  eft  propot- 
tionalitcr,  nilifolummodb  in  duabus  propor- 
tionibus, vt  in  quadrupla , & dupla ; quia  eadem 
eft  proportio  quatuor  ad  duo  , & quadruplx  ad 
duplam,  quod  in  aliis  non  tener.  Pater,  quia  fex 
ad  tria  eft  proportio  dupla , dc  tamen  fexrupla, 
non  eft  dupla  ad  triplam  in  nonAplam , vt  patet 
ordinanti  iftos  tres  terminos  continue  propor- 
tionales 9,  j,  1.  quia  proportio  9,  ad  j.  eft  prx- 
eise zqualis  3, ad  1.  quia  vtraque  eft  tripla;  igi- 
tur proportio  9, ad  1 , componitur  cx  duabus  tri- 
plis prxeise : igitur  per  definitionem  duplx  no- 
nuplaeft  dupla  ad  quamlibet  illarum  hoc 
dc  tertio. 

De  quarto  modo  comparandi,  fcilicet  quando 
tammouens,  quam  mobile  diuiditur;  funt  dux 
rcgulx.  Prima  regula  eft  ifta;  Si  motor  moneat 
mobile  aliqua  velocitate , pars  motoris  moucbic 
partem  mobilis  eadem  velocitate,  dummodb  it- 
1*  partes , fcilicet  motoris , Sc  mobilis  eandem 
habeant  denominationem.  Et  iftam  regulam  po- 
nit Ariftotclcs  tertiam  ; qux  probatur  per  rranf- 
mutatam  proportionem : quia  ficut  fe  habet  to- 
tus motor  ad  luain  medietatem , vel  tertiam , ita 
totum  mobilead  fuam  medietatem , vel  tertiam: 
igitur  perinuratim  ficut  totus  motor  ad  totum 
mobile, ita  medietas  motoris  ad  medietatem  mo- 
bilis, Sc  tertia  mororis  ad  tertiam  mobilis.  Et  fi 
obiicirur.qudd  velocitas  debeat  ede  minor,  quia 
virtus  vnita eft  fortior  fc  ipfadifperfa.  Rcfpon- 
dertir,  qu&d  fi  propter  vnionem  virtus  mororis 
erat  fortior , ita  etiam virtus  mobilis,idcb 
vtrobique  manet  eadem  proportio. 

Secunda  regula  eft , Si  partes  mororis  Sc  mo- 
bilis non  denominentur  confimilitcr  : tunc  fi 
pars  motoris  i numero  maiori  denominetur, 
quam  pars  mobilis  ,tnnc  pars  motoris  moue- 
bit velocius  quim  totus  motor  cotum  mobile; 
fed  fi  denominetur  a numero  minori , runc  mo- 
uebit tardius,  vel  non  moucbir.  Caufa  eft,  quia 
quanto  aliqua  pars  denominatur  a numero  ma- 
iori , tanto  eft  minor , vt  quadrupla  minor  eft, 

quam 


4$o  \ Lib.  VII. 

quim  tripla , Sc  hoc  dc  quarto  modo  compa- 
tandi.  . 

Dc  quinto  modo  comparandi , fdlicet  quando 
fit  comparatio , congregando  vttumque , eft  pri- 
ma regula  ; Si  A moneat  R aliqui  velocitate , fle 
C moneat  D eadem  velocitate  , tone  aggrega- 
tum ex  motoribus  mouebit  aggregatum  ex  mo- 
bilibus eidem  velocitate ; quia  Iimilis  motor 
mouct  limile,  quia  eadem  eft  proportio  aggre- 
gati ad  aggregatum , quando  eft  vnius  motoris 
ad  vnum  mobile, vt  patet  in  numeris;  nam  fi  odio 
moueat  quatuor  , fle  quatuor  moueat  duo,  vtcr- 
que  moueat  i proportione  dupla  ; tunc  aggre- 
gando motores  ad  mobilia  , eft  proportio  duo- 
decim ad  fex, qux  etiam  eft  proportio  dupla. 

Secunda regula.Si  A moueat  A .aliqui  veloci- 
tate, Sc  C moueat  D , alii  velocitate ; tunc  aggre- 
gatum ex  motoribus  mouebit  aggregatum  ex 
mobilibus  quidain  velocitate  media.  Tertia  re- 
gula,Si  plura  mouentia  comparentur  fingillatim 
pluribus  mobilibus  cotrefpondenter , non  opor- 
tet qu6d  aggregatum  correfpondeat  aggregato: 
verbi  gratia  ,fit  A motor  ficut  4,flc  A,  ficut  x,flc 
vtriufque  mobile  fit  ficut  vnum.  Deindeabalia 
parte  fint  C Sc  D motores,  vterque  ficut  4 . Sc  re- 
lidentia vnius  ficut  duo  , alterius  ficut  vnum: 
tunc  illa  fune  ad  inuicem  comparabilia  corre- 
fpondenter  , quia  ficut  dcAScB , vnuin  monet  i 
proportione  quadrupla,  Sc  aliud  dupla, ita  fimili- 
ter  de  C Sc  D , Sc  taincn  aggregatum  nonebr- 
rcfpondct  aggtegato;  quia  aggregatum  ex  mo- 
toribus A Sc  B , c(l  ficut  B aggregatum  ex 
fuis  relidenti  is  ficut  1.  fed  aggregatum  ex  C,  fle 
D.eft  ficut  8.  Sc  aggregatum  ex  reliflentiis  eft  lic- 
ti r j.modi  maior  eil  proportio  6. ad  2. qux  eft  tri- 
!a,quam  proportio  8.  ad  1.  qux  clt  dupla  fuper- 
ipartiens  tertias. 

Quarta  regula  eft  illa  : Si  ^moueat  B aliqui 
velocitate ; & C moueat  D xquali  velocitate, 
deinde  ab  alia  parte,  D moueat  E aliqua  veloci- 
tate, Sc  moueat  F xquali  velocitate , ira  ri  B Sc  E 
fint  mouentia  , Sc  mota;  non  oportet  quid  ag- 
gregatum ex  B Sc  E moueat  aggregatum  ex  C Sc 
Funt  i velocitate  .quanta  aggregatum  c x A Sc 
D, moueat  aggregatum  ex  B Sc  E,Sc  patet  in  nu- 
meris: quia  (icut  6. ad  2. ita 4. ad  1.  fle  ab  alia  par- 
te , ficut  4 ad  1 , Sc  2 ad  t ; Sc  tamen  non  oportet 
quod  aggregatum  ex  mediis , fcilicet  6 moueat  x 
xque  velociter , quod  clt  aggregatum  exC  ScF, 
ficut  aggregatum  ex  16  & 4,  id  eft , 10  mouebit 
aggregatam  ex  4 & x,  fcilicet  6 : naro  proportio 
6 ad  1.  eft  prxeise  tripla;  fed  proportio  xo ad  6 
eft  tripla  fefquialtcra  , qux  eft  maior  quam  tri- 
pla, Sc  per  confequens  velocitas  inde  proueniens 
eft  maior.  Et  omnino  regulx  conformes  prxdi- 
dis  polfunt  poni  de  motu  augmcnrarionis, 
quemadmodum  pofitx  funt  de  motu  locali.  Ex 
prxdi&is  omnibus  apparet  ,^uid  velocitas  mo- 
tus fequirur  proportionem  porentix  motoris 
ad  teli  (lentam  mori;&  hoc  declaratum  fuit  fuper 
quartum;&  hoc  de  fecundo. 

Quantum  ad  tertium, dubitatur  primi  de  mo- 
tu redlo  , quod  non  fcquatur  proportionem  po- 
tentix  motoris  ad  refillcntiam  mobilis : quia  po- 
natur quod  aliquis  pertranfear  aliquod  fpatinm 
motu  vniformi  iu  vnahora,  & alius  in  eadem 
hora  inorti  continue  difformi  pertranfeat  prx- 
eise xquale;tunc  tftx  velocitates  funt  xqua- 
les  , quia  ipfis  in  eadem  hora  prxeise  pertranf- 
euntur  xqualia  ; Sc  tamen  non  proucnionc 


Phyficorum 

ab  xqualibus  proportionibus  , cum  proportio 
i qua  vna  ptouenit , fit  totaliter  deformis  , Sc 
proportio  a qua  prouenit  alia , fit  continui  vni- 
formis. 

Secundo  , adamas  Sc  ferrum  fimul  innda 
non  moucntur  velocius  in  cquilibrio  qulm  al- 
terum illorum  per  fe  faceret  , Sc  tamen  aggre- 
gati cx  illis  adxefiftcntiam  eft  maior  proportio, 
qu&m  vnius  eorum  ad  eandem  ; igitur  & propor- 
tione maiori,  & minori  prouenit  xqualis  velori- 
tasjfle per  confequens  velocitas  non  fequirur  pro- 
portionem. 

Tertii  , indatur  de  motu  circulari : quia  fi  fit 
vna  rota  xnca  ad  modum  rotx  fabri , qux  atte- 
nuetur, ita  vt  fiat  maior  ; tunc  patet  ad  experien- 
tiam, quid  facilius  eft  ipfam  mouere  quim  priis, 
Sc  tamen  proportio  nec  eft  maior  , nec  minor; 
quia  nec  augmentarur  potentia  , ncc  diminuitur 
relidentia. 

Quarti  , fi  in  vacuo  elfirnt  dux  fphxrx  ,vna 
maior , Sc  altera  minor,  Sc  edent  politx  fupra 
planum  ; tunc  quxeumque  potentia  fufficeret 
mouere  quamlibet  carum  , Sc  tamen  vna,  fcili- 
cet, maior , haberer  minorem  rcfiftentiatn.quim 
alia:  igitur  eiufdcm  porentix  ad  maiorem  edet 
proportio  maior  , quam  ad  minorem  ; Sc  ra- 
men  cum  eadem  putcnrta  mouerec  ipfas  xque 
velociter  , cim  fit  in  infinitum  facile  mouere  ip- 
fas,fequitur  quid  velocitas  non  fcquitur  propor- 
tionem. 

Quinti  , arguitur  de  alteratione  : quja  illumi- 
natio eft  quxdam  nlreratio  fuccediua  ,&  taincn 
eius  velocitas  non  fcquitur  aliquam  proportio- 
nem:ergo,flcc. 

Sexti  , fint  duo  viuenria  xqualis  porentix  ad 
augmcnrandum , vel  ad  nutriendum  , ita  tamen 
quid  vnum  fit  maius , & aliud  minus , tunc  fup- 
ponitur  ex  6.  quid  velocitas  augmcnrarionis 
attenditur  penes  proportionem  magnitudinis 
acquifirx  ad  prxexiftens.  Tunc  arguitur  : lft* 
virtutes  funt  xquales : igitur  prxeise  xqualitet 
conucrtenc  de  nutrimento  ; Sc  fi  fic  , fcquitur 
quid  paruum  plus  augmenratur.quam  magnum: 
verbi  gratia, in  numeris  fi  paruum  fit  ficut  vnum, 
&'magnum  ficut  duo  , fle  vtrique  addatur  vnum, 
tunc  paruum  augmentatur  ad  duplum  , & mag- 
num ad  fcfquialtcrum  : igitur  velocitates  fune 
xquales ; Sc  tamen  proportiones,^  quibus  prouc- 
niebant, erant  inxquales. 

Ad  ifta  refpondetur.  Ad  primum « dico  quid 
illx  velocitates  funt  xquales  corrcfpondenter, 
fic  etiam  Sc  proportiones , i quibis  velocita- 
tes proueniunr.  Er  diceretur , quod  in  medio 
inftanri  horx  proportio  i qua  prouenit  mo- 
tus difformis  , eft  prxeise  xqualis  proporrioni, 
h qua  prouenit  motus  vniformis  : quia  fem- 
permotus  continue  difformis,  fiuc  vniformiter 
difformis,correfpondet  gradui  medio -,  ita  vt  de 
ipfo  tantum  perrranfeatur  in  eadem  hora , quan- 
tum perrranfirerur , fi  mobile  per  eandem  horam 
moneretur  vniformiter  fecundum  gradum  me- 
dium. 

Ad  fecundum , dico  quid  ferrum  fundum  ad- 
amanti non  habet  centrum  fux  grauitatis , ideo 
fu  a grauitas  non  eft  computanda  pro  potentia 
motiua. 

Ad  tertium,  dico  quid  licit  illa  res,  qux  eft 
rcfiftenria  , non  diminuatur , attamen  ipfa  effi- 
citur minus  relidens  per  huiufmodi  attenuatio- 
nem. 


Ad 


JrittliU  * 
frr  mcttU 
, •ttBifit  n- 
fiU  tttum. 


Quxftio  VII.  431 


. Ad  quartum, dico, quAd  in  infinitum  facite  cft 
moucre  aliquam  illarum  fphcraruro, tamen  nul- 
la porentta  poteft  moucre  ambas  xque  velociter: 
ImmA  quxlibet  potentia  moueret  maiotcra  tar- 
dius, quim  minorem. 

Ad  quintum  de  illuminatione,  dico,  qu&d  ali- 
quis motus  poteft  fcqui  proportionem  potentis 
motoris  ad  refiftcntiam  mobilis  dupliciter : vno 
modo  immediatA,  licut  cft  de  motu  locali,  Sc  al- 
teratione,qux  cft  cum  abiedione  concrarij.  Alio 
modo  mediate : quia  fcilicet  confequitur  alium 
motum , cuius  velocitas  confequitur  proportio- 
nem , fic  cft  in  propofito : quia  illuminatio  con- 
fequitur motum  localem ; Sc  ided  mediate  con- 
fequitur proportionem. 

Ad  fextum,  dico , quod  licit  «11*  virtutes  fine 
squales  ad  conuertcnduro  nutrimentum  ; atta- 
men eadem.vel  squalis  virtus  in  minori  cft  plus 
augmentata,  quim  in  maiori. 

Ad  rationes  principales,  ilis  ante  oppofitum 
probant  conclufiones  politas  : fed  tunc  ad  Ari- 
ftotclem  dico  ,quAd  ipfe  intelligit  duas  regulas, 
quando  motor  monet  i proportione  dupla  , vt 
di  dium  cft  in  illo  cafu  i Sc  aliter  ilis  rcguls  non 
habent  veritatem. 

Explicunt  quxft.7.  libri  Phyficorum. 

ANNO  TAT  IONES. 

a QCirn<l*m , <jhoA  jlriffettlrt  fex  regni*. 

ONota,  vt  iftas  regulas  intelligas , quAd  Ari- 


ftotcles  per  mobile  intelligit  totam  rcfiftcn- 
tiam  , fiuc  proueniat  cx  medij  denfitate , fiue 
ex  pondere : Sc  per  moucns  intelligit  folam  vir- 
tem  inotiuamnon  mixtam  cum  refiftentia,  Sc 
per  fpatium  folam  quantiutcp»  abfque  refi- 
ftentia  :e(Tcc  enim  fallacia  exiftimare  fola  pon- 
dera elTe  refiftcntiam : cAm  enim  lapis  iacitor, 
non  folum  lapis  rcfiftic , fed  denfitas  acris  , Sc 
fic  ab  eadem  virtute  velocius  mouctur  lapis 
maior  , quam  minor  : quia  fi  minuitur  lapis, 
crcfcit  reliftentia  ex  parte  acris  , quia  minus  ei 
cedit  at?r:cx  quo  fequitur , quAd  motus  velo- 
cior erit  altero  tali  proportione  , qua  virtus 
moucns  vnius  excedit  fuam  refiftcntiam  , ma- 
gis quam  moucns  aircrius  motus  fuam  refi- 
ftentiam , ita  vt  in  proportione  proportionum, 
quas  habent  virtutes  mouentes  fecundum  cx- 
cefium  ,quo  fuas  excedunt  rcfiftcntias,erit  pro- 
portio velocioris  , vel  tardioris  motus : fi  enim, 
verbi  gratia.vna  virtus  moucns  fit  vt  odio,  mo- 
uctquc  pondus  vt  quatuor , Sc  alia  fit  etiam  vir- 
tus mouens  squalis , fed  rcfiftentia  fit  vt  duo, 
prior  virtus  cft  in  dupla  proportione  ad  fuam 
refiftcntiam , pofterior  in  quadrupla:  tunc  con- 
fidera  qu*  proportio  fit  inter  has  duas  pro- 
portiones, quadruplam  fcilicet,  & duplam, 

Sc  cxceflus  quo  excedit  proportio 
quadrupla  duplam , erit  pro- 
portio velocitatis  mo- 
tus vnius  ad 
alterum. 


FINIS  LIBRI  SEPTIMI 

‘Phyficorum, 


LIBER 


PHYS1CORVM. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

I . Ttitm  i alitjuando  fatim  fit 

Tm.i.  '”«*«•  lllccll  oftitius  li- 

• ber  & vltimus  , in  quo 
Philo,  determinat  de  fini- 
tate  , & infinitate  motus, 
quancum  ad  cius  ejuratio- 
nem : Se  diuidirur  in  qua- 
rtior tranatus.  In  primo 
dcurmtnat,  vttum  motus  fit  perpetuus.  In  fe- 
cundo determinat  de  difpofitionc  cutium  , qux 
cft  in  non  femper , vel  femper  pofle  moueri , vel 
quiefecte.  Iu  tertio  oilcndit.quis,  Se  qualis  mo- 
tus fit  perpetuus,  & in  quarro  determinat  de  fe- 
paratione  primi  motoris.  Secundus  tradatus  ihj; 
'Trimipium  autem  cenfideratienibiu.  Tertius  ibi: 
sit  vero altjt  facientis.  Quartus  ibi : Qjted  autem 
hac  tucejfe.  In  primo  tratlaru  funt  tria  capitula. 
v In  pritno  mouct  quxftioncm  , vtrum  motus  fit 

perpetuus , recitando  didla  antiquorum  de  ifta 
quxftione.  In  fecundo  oftendit , quid  perpe 
tu«  fuit  motus,  Se  perpetui  ctit  motus.  Et  in 
. rerrfo  reprobat  errorem  antiquorum  circa  di- 
catu quxftioncm , foluendo  rationes  .quibus 
probant  non  perpetui  cife  motum.  Secundum 
ibi : Incipi sw>a  autem  primum.  Tertium  ibi:  Si- 
mtUter  autem.  Primi  moucc  quxftioncm.  Se- 
cundi oftendit , in  quo  omnes  antiqui  conuc- 
nicbant  de didla  quxftione.  Tertii  oftendit,  in 
quo  differebant.  Quart£  concludit  vrilitatcm 
qoxftionis.  Secunda  ibi : Effe  igitur  nutum.  Ter- 
tia ibi : Sed tjuonjuor.  Quarta  ibi : Confidtranium 
Vtrum  frm-  igitur.  Primo  igitur  ponit  hanc  quxftioncm. 
fer  fu,t  mu-  Vtrum  aliquando  fidius  fuit  motus  , fic  quid 
tm  fr  fem-  ante  millus  alius  motus  erat  sSe  vtrum  aliquan- 
tui.  * c°”umpetur  motus  fic , quid  poft  illum  mo- 

tum non  crir  alius motus.Vel  vtrptn  femper  fuic 
motus  , Se  femper  erit  morus  in  iis , qux  con- 
fidunt natura  , ficut  cft  vira  in  iis , qux  viuunt. 
Et  ifta  locutio  non  eft  fimilitudinaria  :quia  ac- 
cipiendo vitam  pro  operatione  virali  ; tunc 
ficut  vita  efl  propria  operatio  viucntis,  ita  etiam 
motus  efl  propiia  operatio  rei  naturalis.  Et  no- 
tandum , ficur  innuit  Commentator , quid  ifta 
<|uxftit>  potefl  dupliciter  inrelligi.  Vno  modo 
fic,  vtrum  aliquis  vnus  motus,  & continuas 
fit  perpetuus  j & fecundum  iftum  fenfum  non 
foluetur  in  ifto  tra&atu,  fed  poflea.  Alius  fen- 
fiiscft  : Vtrum  ante  omnem  morum  fuit  mo- 
rus , & poli  omnem  motum  erit  motus;  & fe- 
cundum iftum  fenfum  foluetur  quxftio  in  hoc 
tra&ato. 

I.  E (fe  igitur  motum.  Hic  n*rrat,in  quibus  antiqui 

eonueniunr  de  ifta  quxftione , dicens , quod  in 
hoc  conucncrunt  omnes  naturaliter  loqucnces, 
quid  motus  cft.  Quod  patet  ex  duobus1:  primi, 
quij  ponunt  mundutn  generari , fic  corrumpi. 


quod  non  poflet  efTe  fine  motu , & mutatione,  .JtW., 

Secundo  , quia  omnes  dcrciminauerunt  de  ge-  »/'*"  de 

neratione>&  corruptione  qux  funt  motus,  vd 
mutationes.  ■*«». 

Sed  tjUQHjuct.  Hic  oftendit  in  quo  antiqui  dif- 
ferebant; Se  differunt  in  hoc: quia  quidam  po- 
fuerunt  munJos  infinitos,  quotum  quofdara  po- 
nunt generari, & quofdam  corrumpi : fed  alij  po- 
nunt vnutn  mundum  : & ilii  erant  diuerfificati, 
quia  quidam  a pofucrunt  (ficut  Anaxagoras) 
quod  i principio  omnia  entia  erant  in  quodam  Texti, 
chaos  confufo  , Se  poflea  fupcruenir  intellectus 
diuimts,&  fegregauit  ifta  ab  imiiccm»&runc  in- 
cepit efle  motus.  Itaque  fecundum  Anaxagotara 
aliquando  tempore  infinito  entia  quicfichant>& 
poflea  tempore  infinito  monebantur  fad la  fc- 
gregatione.  Sed  Empedocles  ponit  infiniticsge* 
nerai  i,&  infinities  corrumpi ; Se  fic  ponit  mfini- 
ties  fieri  morum,  Se  infinities  definete  motum.  Se 
per  iftum  modum  , quia  fuperueniente  amicitia 
generali  entia  natutalia  adinuiccm  congregan- 
tur. Se  'definit  motus  ,Se  mundus ; deinde  fuper- 
ucnicntc  lite  vniuerfaii  difgregantur  ab  inui- 
cem,  & quodlibecinoueturad  locum  fuum  pro- 
prium , fecundum  fuam  naturam  , Se  tunc  inci- 
piunt motus.  Se  mundus. 

Confiderandum  $ igitur  de  beC.  HlC  concludit 
vtilitatcm  quxftionis  de  ifta  confidcratione  di- 
em*, quod  nccefTarium  eft  (cire  veritatem  de  ifta 
quxftione, non  folum  ad  fcienciam  naturalem, 
immoaJ  fcientiam  de  primo  principio  , fidlicct 
ad  Metaphyficam;  quia  ex  xternirate  motus  de- 
uenimus  in  notitiam  primi  princi;  ij.id  cft, primi 
motoris;  Se  in  illo  palTii  dicit  Auiccuna  quid  per 
alium  modum  non  poteft  inurfiigari  primum 
principium, quim  in  xrernitate  ruotus.  Se  in  hoc 
Commentator  cft  fibi  contrarius  , tamen  opinio 
Auiccnnx  vera  cft,  ve  videbitur. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

T AT cipiamm  i autem  primum.  Hoc  eft  fecundum  J. 

X caput  huius  tra&acus.in  quo  Philofoph.often-  Texe* 
dir , quid  femper  fuit , Se  femper  erit  motos : Se 
diuidirur ; quia  primi  oftcndir.quid  femper  fnit 
motus.  Secundo  oftendit,  quid  femper  erit  mo- 
tus. Tertii  concludit  motum  clfc  perpetuum. 

Secunda  ibi : Eadem  autem  eft  ratio.  Tertia  ibi:S* 
igitur  hac.  Item  , primi  probat  conclufionem  ex 
parte  motus.  Secundi  ex  parte  temporis, ibi: 
sidhac autem.  Irem, primi  prxmitrir  luppofitio- 
nem. Secundo  format  rationem.  Et  tertii  obiicic 
contra  rationem,  fecunda  ibi : Ergo  & hac  Tertia 
ibi : silia  enim mouertt.  Suppofitio.quam  prxmit-  N 
tir, eft  ifta,  quid  ncceffc  eft  omni  motui  prxrfle 
mobile  ; quia  motus  cft  a&us  moti , & mobili*: 
modi  neccflceft  morum,  & mobile  prxefle  aflui 
ipforum.  Secundi  patet  indu&iue,  quia  oportet 
combufti 


Txpofitio  textus. 


4- 

Tcst.  I. 


combuftibilc  , fic  corobuftum  c(Tc  prius  quam 
comburatur  ,?c  fic  inducendo  in  aliis. 

Tcir.  f.  Erga  i & ixc.Hic  format  rauonem-.quta  fi  non 
fcmpcr  fuit  morus , detur  igitur  primus  motus* 
ante  quem  non  fuit  alius  motus : igitur  per  fup-* 
pofuionem,  mobile  , fic  motum  fuerunt  ante  il- 
lum motum.  Vel  igitur  fuerunt  perpetui  aiue 
illum  motum»  licet  line  motui  vel  ambo  fiebant 
Tut.  f.  de  nouojvcl  (altem  alterum  ipforuin : } fi  ambo, 
vel  alterum  ipforum  de  nouo  > fic  non  poterant 
fieri  fine  mutatione -.igitur  ante  primam  muta- 
tionem erae  alia  prima  mutatio,quodimplicat.Si 
dicatur  quid  perpetui  ante  fuerunt , licet  non 
mouebantur : hoc  cft  omnino  irrationabile,  fic 
quafi  ab  infeientibus  ditium  quia  fi  toro  tempo- 
re quiefccbant , non  apparet  aliqua  ratio. quare 
motor  fic  mobile  potiis  tunc  inceperunt  inouc- 
re,  fic  moucri , fic  in  vno  initanti  plus  quam  in 
Text.  7.  alio.  Et  confirmatur  ibi : Attero  4 magis.  Quia 
ex  quo  roro  tempore  xccrno  quiefccbant , aliqua 
erat  caufa  illius  quietis , quam  oporruit  rcmouc- 
re.poftquam  moucns  moucrct,&  mobile  rooue- 
returunodi  illa  caufa  quietis  non  pollet  remone- 
ri , nifi  per  motum : igitur  ance  primum  morum 
erat  aliquis  motus. 

Alia  5 enim  monent.  Hic  obiicit  contra  proba- 
tionem. Secundi , foluir.  Er  tertii , con firmae 
folutionem.  Secunda  ibi : Si  igitur.  Tertia  ibi: 
Nectjfe  eft  enim.  Primo  dicit , quid  quxdarn  funr 
agentia  naturaliter , qu*  non  poltbiK  in  contra- 
rios cffcdusific  alta  funr  agentia  voluntaria,  qu.x 
potiunt  contrarios  cffedtis  agere  ; modi  in  pro- 
pofito  conrra rationem  diceretur  , quod  primus 
motor , fciliccc  Desis , cft  caula  voluntaria  : igi- 
tur ipfa  eadem  exiftens, primi  fuit  caufii  cJuictis, 
fiepoftea  caufa  motus;  igitur  non  oportet  remo- 
uerrraufam  illius  quieris. 

Text.  9.  Si  6 igitur.  Hic  foloit  didam  obicdioncra, 
dicens, quid  agenria  libera,  Sc  naruralia  quo- 
dammodd  conueniunr,fi£  quodammodo  diffe- 
runt : conueniunt  primo  quia  vtrumque  poteft 
agere  contrarios  effcdus.fed diftcrunt,qtiia  agens 
liberum  poteft  eflcper  fe  caufa  contrariorum, fed 
agens  narurale  non ; quia  agens  naturale  bene  cft 
caufa  per  fc  vnius  contrariorum  , fic  caufa  per  ac- 
cidens alterius  ; vr  per  anripcriftaftm,  vel  aliquo 
tali  modo.  Secundi,  conucniunr,  fic  ad  pro  poti- 
tum, quia  ficuc  agens  narurale  non  poteft  produ- 
cere contrarios,  Sc  diuerfos  e/fcehi s,  nifi  propter 
dirpofitionum  diuerfiratem.ntcdiamibus  quibus 
agit, ira  iimilitee  agens  liberum  non  poteft  elice- 
re adus  conrrarios,vel  dioerfos,nifi  per  mutatio- 
nem in  voluntate,  ira  vr  aliter  velit  prius,  Sc  po- 
fterius.-igirur  fi  prima  caufa  voluit  1. illud  mobile 
quielcere,Sc  modo  vulr  moueri,fequitur  qudd  ibi 
cft  mutatio,  Sc  per  confcquens  ante  primam  mu- 
f ationan  erat  alia  mutatio  prior.  De  cuidentia 
huius  rationis  videbitur  in  qurflionibus. 

NeceJJi  e fi  enim.  Hic  confirmat  rationem : quia 
in  illis,  qua:  aliter  fe  habent  ad  aliquid , quam 
prius  fe  habebant, cft  mutatio ; fed  monens  aliter 
fe  habet  ad  mobile , quando  mouee,  quim  ante: 
igitur  cfl  ibi  aliqua  mutatio  fafh;igitur  ante  pri- 
mam mutationem, fuit  alia  murat  io  prior- 
Ad  hac  - nutem  prius.  Hic  probat  ex  partetem- 
poris,  qudd  fcmpcr  fuit  morus ; quia  fcmpcr  fuit 
tempus: igitur  fcmpcr  fuit  motus.  Confcquenria 
tenet, quia  tempus  vel  cft  motus,  vel  non  cfl  fine 
motu.  Antecedens  probatur  aurboritare omnium 
antiquorum, excepto  Platone, omnes  enim pofue- 
Scerieper.  7lm.  //. 


runt  tempus  effe  xtcrnum.Sccundb  probatur  ra- 
tione, quia  fi  tempus  fuiflet  fa&um , ita  vr  non  Vid»  eontra- 
prius  fuerit  tempus ,tunc  prxfuit  fador.fcu  crea-  diSitnim  Zi- 
tor  temporis,  fic  illud  ex  quo  creabatur ; fed  priirir  awU* 
eft  dilfcrcntia  tcmporis-.igitur  ante  primum  tem- 
pus fuit  aliud  tempus, quod  iruplicat-Tertii.quia 
8 fi  aliquod  tempus  erat  primi  fadum.illudcrat  Text.  ii. 
Eidum  in  nunc  \ (cd  hoc  cft:  impollibilc,  quia  nunc 
cft  continuatiuum  temporis  : igitur  ante  primum 
tempus  fuiftet  aliud  tempus. 

Eodem  9 nutem  rft ratio.  Hic  probat  quidfcm-  Tett.  11. 
per  cft  morus ; fic  cft  quafi  per  eandem  rationem 
qux  crar  priis  quia  fi  non  lcrtipcr  cft  motus,  fc- 
quicur  quod  poft  vltimnm  motum  ctict  aliquis 
inotus  vltcrior.  Confcquens  implicat.  Confc- 
quentia  probatur, quia  vel  poft  illum  motum,mo- 
tor  , fic  mobile  perpetui  manerent  fine  motu; 
vel  alterum  illorum  corrumperetur : non  primd 
modo  ; quia  iam  ndn  cll*et  ratio  , quare  potiu} 
delinerer  mouere  in  vnamenfura , quam  in  alia, 
nec  fecundo  modo;  quia  tunc  poft  vltitnum  mo- 
rum datum  edet  corruptio  motoris,  vel  mobilis; 

& fic  poft  vltimam  mutationem  edet  alia  muta- 
tio vltcrior. 

Si  igitur  1 c hic  impoffihilia  furtt.  Hic  concludit,  Text.  1 J. 
quid  motus  eft  perpetuus  , & fequirur  cx  prxee- 
dentibns ; quia  lemper  fuit  motus,  fic  fcmpcr  erit 
motus;igitur  motus  cft  perpetuus. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

ET  non  1 a liqustn do  ejuidem  efi.  Hoc  eft  J.  Cap. 
i 


6. 

Text.  r4. 


in  quo  Philofophus  reprobae  opiniones  anti- 
quorum, fic  folutc  rationes,  quibus  probam  mo- 
rum non  ctic  perpetuum.  Er  primi  , oftendit  in 
quibus  defecerunt. Secundi, format  rationes, qui- 
bus  probant  morum  non  ctic  perpetuum.  Et  ter-  Antijul  f/>, 
tii, (oluit  illas.  Secundum  ibi : ContrnrU nutem  hie.  <*  mttm  4- 
Tertium  i b i : Hori igitnr id. Primi  proponit  quin-  ,fra,r*****>* 
que  defedus , in  quibus  antiqui  dcfccerunr.  Sc-  ^nat'  * 
eundus  ibi : At  vero  nihil.  Tertius  ibi : Dignius. 

Quartus,ibi : Hnbet quulem.  Quintus, ibi : Omnino 
nutem.  Primus  defedus  crar, quod  vterque,  fcili- 
cet  Empedocles,  fic  Anaxagoras  fiditicdixerunr, 
alferendo  licut  dixit  Empedocles , infiniries  fieri 
motum, Sc  quietem  per  litem, Sc  amicitiam ; Sc  et- 
iam licut  dixerat  Anaxagoras,qudd  tetnpore  infi- 
nito entia  quiefcehant,Sc  tunc  fupemeniente  in- 
rellcditdiuino  incipiebat  morus,  Sc  tempus  Pa- 
rer,quia  illi  fiditic  dicunt, qui  allerunt  aliquid  in 
fcienti  a naturali , quod  non  ell  per  fe  norum , ve  i 
etiam  quod  non  eft  per  fe  nugis  apparens,  quam  | 

fuum  opnofirtim.  Secundus  defedus , 1 quia  in  Text.  tj. 
natura  nihil  cfl  inordinatum  , immi  in  omnibus 
agenria  naruralia  funr  caufx  ordinis:  modd  ordo  /y/,  zimsrj 
narurx  cft,  quid  entia  aliqua  fcmpcr  fimiliter  fe  iatab. 
habeant,  Sc  alia  entia  aliquibus'  temporibus  eo- 
dem modo  fe  habeant , Sc  determinaris  tempori- 
bus alio  modo;non  autem  cft  ordo  fecundum  de- 
terminata tempora,  qudd  tempore  infinito  fida 
fit  quies,  Sc  folii  tempore  finito  fadus  fit  inotus ; 
quia  iflorum  temporum  ad  inuicS  nulla  cfl  pro- 
portio. Tertius  defedus  cft,  qudd  licet  Empedo- 
cles probabilius  dixerit, qubm  Anaxagoras  in  hoc 
quod  alternatis  vicibus  ponebat  tempore  infinito 
fieri  mocum,Sc  poflea  quietem,  Sc  fic  alternarim; 
tamen  in  hoc  errabat , quid  iftud  aflumpfit  r an- 
quam  dignitatem  per  fc  notam  ; quod  tamen 
indiget  magna  declaratione.  Quartus  defedus: 
quia  licet  experiamur,  qudd  in  nobis  amicitia 
Oo  fir 


7- 

Trtt.  itf. 


Tc«.  17. 


If-m*  1 f mi- 
nor  n,»nSm. 


Teci.  i». 

J»t  rum  inter 
ttntrariaim- 

ftjjiilitfi  tf 
frf.rp  tinum. 


8. 

Text.  19. 


434  Lib.  VIII. 

fit  caufa  congregationis  , & lis  caufa  difgrcgatio» 
nis,  tamen  Empedocles  non  a dignabat  caufam, 
quate  iis  pius  moucbac  vno  tempore,  quam  alio? 
Item , regnante  amicitia , qux  redditur  pro  caula 
ab  Empedocle,  vbi  latebat  lis  ? Item,  confcqucn- 
tcr  de  modo  expellendi  amicitiam  ,&  de  nullo 
illorum  fecit  declarationem,  ide6  in  hoc  defecit. 
Quintus  defedus : quia  tam  Empedocles , quam 
Anaxagoras  dicebant , quod  in  (empiternis  non 
cd  qii.rtcnda  caufa,  quate  fic  (it  potius, quinn  ali- 
ter i vel  quare  entia  fempiterna  fic  agunt  ? idc& 
non  cil  quxrcndum  quare  fic  mouenc  intellectus 
diuinus,  lis,  vel  amicitia  , qux  funt  caulx  fempi- 
ternx.  Modo  dicit  Atidotcles  quod  hoc  cd  fal- 
fum,quu  dato  quod  fit  aliqua  conclufio  perpetuo 
vera, tamen  bene  indiget  dcclararionc,vt  illa  con- 
clufio , omnia  tr Ungulus  habet  tres  aquales  duobus  re- 
' (fis , bene  indiget  demondratione , ad  hoc  quod 
fiat  ctiidcns. 

Contraria  7 amem  his.  Hic  format  rationes, 
quibus  antiqui  probabant  inorum  non  ede  per- 
petuum i Sc  lunt  tres.  Secunda  ibi : Amplius  vi - 
demus.  Tertia  ibi  : Multo  aut  em  magis.  Prima  ra- 
tio cft  ida : oinnis  motus  ell  de  contrario  in  con- 
trarium , de  fubieflo  in  fubic&um,  feu  de  termi- 
no in  terminum:  igitur  nullus  motus  ell  perpe- 
tuus. Antecedens  patet  j.  huius.  Confcquemia 
probat  ur, quia  inter  duos  terminos  non  poted  cf- 
fe  infinitum, 

Secunda  ratio  S ed ida ; quia  videmus  in  cor- 
poribus inanimatis, quid  aliquod  quicfccns  poll- 
es in  unetur  per  motum  alterius  ab  cxtrinfcco,  vc 
patet  dc  lapide  quicfccntc : igitur  mult6  fortius 
polllbilc  ell , quod  mundus  prim6  quiefeat , Sc 
pollea  moucatur.  Tertia  ratio , quia  videmus 
quod  corpora  animata  mouctftur  a lcipfisline 
motu  aliquo  prxcxillentc,quia  in  fe  ipfis  habent 
principium  inchoatiuum  fui  motu$i&  per  conlc- 
quens  podquam  quicuit  mundus  in  tempore  in- 
finito ex  fc  ipfo  monetur,  quemadmodum  pofuit 
Anaxagoras. Etiam  vocat  Aridotclcs  corpus  ani- 
matum , vt  hominem  , minorem  mundum  : quia 
ficut  in  mundo  maiori  Deus,  Sc  Intelligenrix  re- 
gunt totum  mundum  per  cognitionem  & volun- 
tatem , ita  fiini litet  homo  regit  fc  ipfum , per  in- 
ullc>5luin,&  voluntatem. 

Horum  9 igitur  id.  Hic  foluit  rlitdas  rationes. 
Secundam  ibi  : Af oneri  autem  id.  Tertiam  ibi: 
A/axime  aurem.  Primo, dicit  qu6d  impolEbile 
cd  motum  inter  contraria  vnum  , & eundem  cllc 
perpetuum : quia  fi  fiat  motus  de  vno  contrario 
in  reliquum, Sc  podea  fiat  reuerfio,  oportet  quid 
inter  idos  motus  cadat  quies  media,  vt  podea 
probabitur:  igirur  non  omnis  motus  de  contra- 
rio in  contrarium  ,fed  aliquis  cd  dc  eodem  in 
ident,vt  motus  circularis, qui  poted  reuerti  vnde 
venit,  fine  quiete  mcdiai&  fic  patet  quod  motus 
circularis  per  iterationem  poted  fieri  perpetuus, 

Sc  idud  declarabitur. 

A (oneri  10  autem  id.  Hic  foluit  fecundam,  di- 
cens , quod  non  cdinconucniens  aliquod  mouc- 
ri,  quod  prius  non  moucbatur : quoniam  cd  mo- 
uens  cxtrinfccum,  a quo  moucatur  j fcd  hoc  non 
poted  ede  de  inundo , quia  femper  ante  pi  imum 
motum  tuitfet  motus  prior , per  quem  applicare- 
tur cxtrinfccum  i»oucns;&  ideo  necclTc  ell,  quod 
eorum  qux  funt  immobilia, quxdam  femper  mo- 
ucmur,quxdam  aliquando  monentur, aliquan- 
do quicicunt : CSc  hoc  declarabitur  in  traidatu  fc- 
qticuti. 


Phy  ficorum 

Maxime  1 1 autem  id.  Hic  foluit  tertiam  ratio-  T 
nem, qux  cd  maioris  euidcncix  , quam  aliqua 
prxccd entium.  Vnde,  quando  dicitur,  quod  4ni- 
mal  mouctur  fine  motore  cxtrinfcco , hoc  nega- 
tur : Sc  loquor  dc  motu  locali  primo , quia  fort£ 
continens  cxtrinfccum  tnouet  ipfum  fecundum 
aliquam  difpolitioncm , virtute  cuius  animal  in- 
tcrmouerur  ad  fic  monendum. Secundi, quia  pof- 
fibilc  cd,  quod  illx  difpolitioncs,  fecundum  qua» 
mouctur  animal  a continente,  moueant  intcllc- 
dum,&:  appetitum:  modo  totum  animal  mouc- 
tur intclle&u  , Sc  appetitu  ; idcd  femper  mo- 
tum localem  prxccdit  alius  motus.  Et  decla- 
rat in  exemplo , fit  animal  in  fomno , mouctur 
fecundum  phamafiam  , fic  quando  aliquando 
furgit , adhuc  manente  fomno ; Sc  idud  cd  nia- 
nifcdurn  in  fcqucntibus,  fcilicct  dc  Somno, & 
vigilia. 


A STIO  I. 

Vtrum  ab  at  emo  fuit  mundta 

motus? 

Plato  in  T Sma»  & Critia.  AA(\.t. pLyfa.it  & iJt  ettUa.u 

& xx.Mirx.i.  Aocrr.Proclm,Su,ipl.Auic.4if.D.Thom. 

art.t  (j  1 cent  iitar.taf. < t. Cjpreali. 

Jtft.l  y.t.  Hcruxm  tn  rro3.it*  srrrnirnrr  mnnJi.  Rub.l, 

Phyf.if.i.  Oooimbr. int.PLyfq  i'  Complut .Jifp.if.ai, 

Aucrlarww.i.Pfc/.j.jj.J  j.koca.t.eLjff.1.^  1. 

R ° v t t v r primi  quid  non : quia  fe-  , 
0332  qucrctur , quid  infinita  clfcnt  pertranfiu, 
Conlcqucns  cd  ii»pofiibi]c,vt  patet  7.hulus,tcx. 

9.  Conlcqucmiaprobatur:quia  infiniti  dies  fuif» 
fent  prxteriti. 

Secundo. fcqucrctur  quod  vnum  infinitum  cf- 
fet  maius  aiio.Confcqiuns  ell  impolEbile,  vt  pa- 
tet j.  huius,tcxt.6i.Conlcqucmia  probatur, quia 
fi  infinitx  fuillcnr  rcuolucioncs  Lunx,&  infinitx' 
Solis,  loquendo  dc  rcuoluiionibus,  quas  faciunt 
contra  firmamentum  motu  proprio}&  tamen  rc- 
uolutioncs  Lunx  fuilfcnt  multo  plurcs,quam  rc- 
uolutjoncs  Solis. 

Tertii , fcqucrctur  quid  dc  fa£lo  clTct  multi- 
tudo adu  inhnita.  Confequcns  cd  falfumjvc 
patet  $.huius,icxt.6S.  Conlcqucntia  probatur: 
quia  infiniti  homines  prxccmllcnt  , quorum 
quilibet  habuit  animam, qux  cd  perpetua, Sc 
fic  dc  facio  clTct  multitudo  ipfarum  attu  in- 
finita. 

Quarti, quia  Aridotclcs  1 .Sc  1.  Meteororum, 
videtur  innuere, quid  terra  fuerat  dc  nouo  habi- 
tataj&  r.  Politiae,  vbi  imaginatur  futlTe  pri- 
mam domum,qux  non  pollent  clTc  fi  mundus  cf- 
fet  perpetuus. 

Quiuti , fcqucrctur  quid  clTct  aliquod  infini- 
tum compofitum  ex  duobus  infinitis  prxeiri. 
Conlcqucns  cd  impolEbile,  vt  patet  j.huius,tex. 

68.  immi  quodlibct  infinitum  contineret  infi- 
niticsinfinita.Confcqucntia  probaturiquia  tem- 
pus sternum  componeretur  prxeise  ex  tempore 
prxrctito,&  futuro. 

Sexto , quia  magnitudo  mundi  cd  finita  } Sc 
fic  mundus  cd  finitus  fecundum  magnitudinem: 
igitur  cd  finitus  fecundum  durationem.  Confc- 
quentia  tenet, quiacius magnitudo  noned  aliud, 
quam  duratio. 

Oppofiru  arguitur  per  Aridotelem  in  princi-  g, 
pio  huius  8.tex.  1 .&  inde, vbi  ponit,  quod  femper 

fuit 


«W"i *4- 


i rfU*. 


lUa  pU 


fuit  mundus.ic  rttotus  i nec  motus  incepit  de  no- 
uo.ita  vt  ante  illum  non  fuerit  alter  motus. 

Notandum , quid  quxftio  non  intelligitur, 
srtrum  fit  * aliquis  vnus  motus  perpetuus  , fcd 
vtrum  perpetuo  fuerit  motus  ; Sc  adhuc  hoc  non 
intelligitur  continue , fcd  intercise, quemadmo- 
dum dicimus  » quid  perpetua  fuerat  eclipfis , ex 
eo  quod  in  te  quamlibet  eclipfim  fuerat  aliaccli- 
pfis ; Sc  ita  intclligitur  in  propofito  , vtrum  ante 
omnem  motum  erat  alius  motps,vel  mutatio. 

Secundo  notandum,  vt  patet  4.  huius,  qu.  18. 
quod  triplex  eft  duratio  i Sc  patet  magis  exprefse 
in  libro  de  Confolarione.  Quaedam  eft  tempo- 
ralis, qua  res  exceditur  in  vtroque  termino , ici- 
licet  ante , & pift.  Alia  eft  perpetua,  qua  res  du- 
rat per  totum  tempus  quod  fuit  & erit.  Et  tertia 
eft  xterna,  qua:  eft  tota  fimul  line  fucccftione  i Sc 
iftam  durat ionem  xtetnam  non  comprchendir 
facilirer  noftra  imaginario, cx  eo  quid  ipfa  fem- 
per  apprehendit  cum  motu. 

Tertii  notandum  , quod  de  quxftione  ponit 
fides  b noftra , quid  mundus  & motus  incepe- 
**  ntne  de  nouo  , frilicer,  quid  Deus  creauit  mun- 
dum de  nouo  ex  nihilo.Secundo  fuit  alia  opinio, 
qux  pofuir , quod  motor  Sc  mobile  fuerunr  per- 
. petui.fed  tamen  cum  initio  temporis  moror  in- 
cepir  mouere , Sc  mobile  moueri.  Tertia  opinio 
pofuir  quod  moror,  & mobile  inceperunt  dc  no- 
no ; Sc  illa  tertia  eft  impoflibilis  tam  loquendo 
* fecundum  fidem  , quam  loquendo  naturaliter; 
quia  primus  motor  eft  xrernus ; Sc  cuin  hoc  im- 
poifibilc  eft  aliquid  ex  fe  ipfo  incipere efte. Quar- 
ta eft  opinio  c Ariftotelis  quod  mundus  eft  per- 
petuus , Sc  etiam  motus : Sc  ifta  eft  probabilior, 
ftando  in  principiis  naturalibus , Sc  pro  qua  ad- 
ducunrur  rationes,  qux  funr  contra  vum.fuppo- 
nendo  quid  primus  motor  eft  omnino  imtnu- 
cabiliSfVe  pacet  in  ifto  8.  rcxt-4i.&  4f.Sc  t a.Mc- 
taph.tcxr.19.6c  inde,  Sc  per  fidem  jioftram. 

J.  Prima  rariocft  : Vel  Deus  ab  xterno  poruir 
producere  mundum , vel  non  : fi  fic ; tunc  vel 
ab  xterno  voluit , vel  non : fi  voluir,  Sc  cum  hoc 
potuit , fequirur  quod  ab  xterno  produxit , Sc 
per  confequens  non  de  nouo.  Sinon  voluit  ab 
xterno,Sc  portea  voluir,  quando  prodtixir,!equi- 
rur  quid  Deus  fuit  mutatus  de  non  velle  ad  vel - 
/e,  quod  eft  contra  fuppofitum.  Si  dicatur  quod 
non  potuit  ab  xterno  producere , Sc  poilea  po- 
tuit, erat  icitur  aliqua  mutatio  faSka  in  Deo,  ve/ 
in  aliquo  alio : quia  impoflibilccft  elfc  murario- 
nem  dc  contradi&otiv  in  conrradiflorium  fine 
aliqua  mutatione  faCta  ex  parte  rei ; Sc  quocuu- 
que  dato , fequitut  qudd  ante  primum  morum 
fuit  alius  motus  prior , quod  implicat  contradi- 
ctionem. 

Secundo  arguitur ; fides  noftra  ponic , quod 
Deus  ab  xterno  vohfic  producere  mundum, quia 
agens  volens  producere  aliquid , Sc  potens,  non 
expedat  niti  propter  aliquam  indifpofitioncm 
agentis  ex  parte  agentis,  vel  pafii,  vel  quia  expe- 
dat  donec  pectranfeat  tempus,  in  qfio  vult  illum 
effedum  producere ; fed  nullum  i florum  potet } 

Heri,  fcilicet  nec  indi fpofitio  agentis,  vel  pafii, 
nec  ccmoiterc , nec  adducere  tempus  fine  motu; 
igitur  ante  primum  morum  datum , erat  alius 
motus. 

Tcrtid,  quia  fi  mundus , Sc  morus  incepi  f- 
fem  de  nouo , tunc  inciperent  in  aliquo  nunc; 
fed  de  ratione  nunc  cfl , quod  fit  continuariuum 
temporis : igitur  ance  illud  nunc  et  at  tempus,  Sc 
Scoti  oper.  Tom.  J J. 


Quaeftio  I. 


435 

per  confequens  motus : igitur  motus  datus  non 
erat  primus. 

Quarti , fi  dicatur  quod  illud  »u»c,eft  initium 
temporis,  fcd  non  eft  finis  alterius ; quemadmo- 
dum pun&us  terminans  lineam  eft  inirium  !i- 
nex  , Sc  non  continnatiuum  partium  eius.  Hoc 
non  valet, nec  eft  fimile  dc  pundo,&  linea,  Sc  de 
nunc , & tempore  : quia  pun&us  eft  res  perma- 
nens , fed  nunc  eft  quid  fucccfliuum  , quod  non 
eftet  nifi  alteri  priori  fuccederer. 

Quinti,  fi  motus  inciperent  dc  nouo,  tunc  in 
inftanti  inceptionis  eft  verum  dicere,mundus,& 
motus  nunc  funi , & ante  non  fuerunt , fed  ante 
eft  differentia  temporis  : igitur  ante  illud  nunc 
erat  tcmpus.A:  per  confequens  motus: igitur  mo- 
tus datus  non  erar  primus. 

Sexto,  in  illo  nunc,  in  quo  primo  eft  motus, 
verum  eft  dicere , quid  Deus  fuit  antequam  mo- 
tus fuit ; fed  ante  fignificac  tempus : igitur  tem- 
pus fuit  antequam  primus  motus  fuit.  Er  fi  di- 
catur, quid  ifta : Deu* fiut  am equum  primtu  monu 
fuit,  vel  eft  poftauum  primm  manu  fuit , intelligitur 
deprtoritare  fecundum  naturam, & nondrprio- 
ritace  fecundum  tempus.  Contra  , quia  aliter 
nunc  eft  verum  dicere,  quid  Deus  fuit  priuf- 
quam  mundus  , quam  fi  mundus  fuificr  ab  xter- 
no j fcd  dato  quod  mundus  fuifTcr  ab  xterno, 
adhuc  fuilfec  verum  dicere , quid  Deus  fuilTcc 
friufqtum  mundus  fecundum  naturam  : igitur 
nunc  aliter  eft  inrelligendum  dcpriorirate.quirti 
runc ; Sc  non  aliter  quam  dc  prioritacc  tempo- 
ris; igitur  Deus  fuit  prius  tempore;  Sc  per  con- 
fequens ante  primum  rempus  erat  aliud  tempus 
prius. 

Coufirmarur,  quia  propter  hoc,  quid  aliquid 
fit  prius  alio  fecundum  naruram  , non  oportet 
quod  ipfum  fir,  illo  alio  non  exiftente,  fed  pofi- 
ro  quid  mundus  inceperit  de  nouo  , Sc  Deus  fit 
artemus, tunc neccfie eft,  quid  Deus  fir,  mundo 
non  exiftente:  igirur  alio  modo  Deus  prius  eft, 
quam  mudus,  fecundum  naruramrigirureft  priis 
tempore.  Et  antecedes  apparerrquia  Sol  eft  prior 
luce  fui  fccundiim  naruram  , Sc  tamen  ex  hoc 
non  fequitut, qudd  Sol  eft,fua  lucc  non  exiftente. 

Septimo , Ii  Dais  produxit  mundum  dc  nouo,  e 
aur  ex  aliquo,  vel  ex  nihilo  : fi  ex  aliquo : igitur  J 
illud  prius  mutabatur  quam  mundus  mouercrur: 

Sc  per  confequens  ante  primum  motum  erat  mu- 
tatio prior.  Si  ex  nihilo , hoc  eft  impofEbile , Sc 
improbatum  primi  huius. 

Notandum,  qudd  iftx  rationes  d fimr  proba- 
biles, Sc  euidentes  fatis,  fuppofitis  principiis  na- 
turalibus nccaliquz  funt  ita  probabiles  ad  par- 
tem oppoficam : non  tamen  funr  demonflratiux, 

Sc  infirmiter  concludunt  contra  fidem. 

Igitur  ad  primam  cfl  vnus  modus  re fponden- 
di , qudd  Deus  ab  xterno  poruir , fed primd  non 
voluir,  Sc poflea  voluit ; fed  ex  hoc  non  /equitur 
qudd  fuerit  mutatio  : verbi  gratia,  in  fimili , po- 
mo qudd  Socrates  diligat  omnem  hominem , Sc 
odiat  omnem  bonum  hominem,  & omnem  ma- 
lum } tunc  Plato  fit  primd  bonus, Sc  poflea  ma- 
lus , tunc  fequitut  qudd  Socrates  primd  diligit 
Platonem,  Sc  poflea  cum  non  diligit, S:  tamen  cx 
hoc  non  fequitut  qudd  Socrates  iit  murarus.  Sed 
illa  rcfponfio  non  valet  in  propofito:  quia  fequi- 
tut, Socrates  primd  diligit, Sc  poflea  non  diligit; 
igitur  Socrates  cfl  nutatus,  vel  Plato, vel  aliquid 
aliud.  Ira  fequitut  in  propofito , fi  Deus  pri- 
md non  voluir,  Sc  poflea  voluir , I equitur  qudd 
Oo  a fit 


436  Lib.  VIII.  Phyficorum 


txi  mutatus , vel  aliquid  aliud  cft  muutum ; Sc 
quocumque  dato , (equitur  quod  primam  muta- 
tionem prxccllu  aiia  mutatio. 

6,  Ideo  aliter  c rcfpondctur,  quod  Deus  ab  xter- 
uo  potuit  , 6c  voluit  producere  mundum  ,&  hoc 
pro  illa  menfura,  pro  qua  dc  fa&o  produxitjficur 
u ego  haberem  vnam  voluntatem  continuam  de- 
hinc v fque  ad  cras  ad  legendum  cras;ita  /i militer 
quodammodo  eft  in  propolito.  Tunc  ad  illam, 
qui  arguitur  comta  hoc  i dico  qubd  nulla  caufa 
cll  quxrenda , quare  pro  tunc  produxit , Sc  non 
alias,ncc  indi  fpolitio  agcntis,vcl  padi,  neeexpe- 
(ftatio  temporis , fcd  fola  voluntas  Dei , qux  cft 
idem, quod  iple  Deus. 

Ad  tertiam  , fi  (tcj  tunc  mundus, & motus  in- 
ceperunt in  aliquo  nunc.  Concedo, fcd  dico  quod 
.illud  nunc  nou  erat  conrimutiuum  temporis , fcd 
initiantium  » quemadmodum  puu&us  terminans 
/cft  initium  liuex.vel  initiatiuus  linex. 

Ad  quartam,  quando  obiicicur  f contra  hoc. 
Dico  quod  nunc  non  eft  res  (uccc(7iua,&:  qu&d  al- 
teri i*uccedat  ; fcd  dicitur  difiun&iuc  per  alterum 
duorum  , (ei licet  vel  quia  ipfum  alteri  fuccedit, 
aut  quia  alrcrum  illi  fuccedit  ; modo  in  propofi- 
to  veriheatur  pro  fecunda  parte. 

Ad  quintam  , concedo  qubd  znth  non  fuit 
mundus , nec  motus  ; modo  illa  propofirio  cft 
fiegatiua,  Sc  ad  negariuum  non  fequitur  affirm.t- 
tiua:  verbi  gratia,  podto  quod  nullus  homo  ef- 
fer, adhuc  ifta  e(Tet  vera ; hemo  non  cft , Sc  ide6  ad 
illam  nulla  affitmatiua  fequitur.  Similiter  necad 
iftam  , Ante  mundus  , & motui  non  fuerunt  : igitur 
unie  fuit  ali epsid. 

Ad  fexram  ,qux  eft  difficilis,  dicunt  aliqui, 
quod  Deus  fuit  priufquam  mundus, vel  etiam  an- 
te mundum  ; folum  intelligitur  de  prioritate  fe- 
cundum naruram,&  non  dc  priorirareremporis; 
fcd  oppodeum  iftius  probant  fatis  dux  rationes 
fequentes. 

j.  A Ii)  i efpondent  dc , qubd  ifta , Dau  fuit  priuf- 

tjuam  mundus , eft  concedenda  dc  prioritate  xter- 
nitaris  , Sc  non  de  prioritate  temporis  , aut  fe- 
cundum naturam  (olum  ; fcd  hoc  non  valet: 
quia  xtcmicas  cft  toradmul , qux  eft  ipfe  Deus; 
igitur  in  zternitacc  non  eft  prius , ncc  pofte- 
rius. 

Meo  aliter  rcfpondctur,quod  ille  modus  prio- 
riratis  forte  non  cft  bene  explicabilis  per  voces 
iam  compotitas, propter  hoc , quod  Ca  qux  con- 
cipimus fecundum  ordinem  prioris,  & pofterio- 
ris ; nos  concipimus  cum  motu,  Sc  conhdcrando 
differentias  temporis;  igitur  ille  modus  non  eft 
aliter  explicabilis  , quam  ifto  modo ; Deus  fuit 
antequam  mundus  fuit , id  eft,  Deus  fuit  mundo 
* V!de  cen-  non  cxiflcmc.  ( * vide  Scotum  in  fecundo,  dislin- 
foram  in  Ii  clione  prima  , queftione  tertia  ad  fecundum  princi- 
bri  princi-  pale.) 

P‘°’  Ad  feptimatn  , dico  quod  ex  nihilo  propter 

infinitatem  lux  potentia-.  Et  fi  quxracur , prout 
quzrit  Commentator  in  quo  prxceffit  potentia 
ante  creationem  mundi  Sc  motus. Dico  quod  fuf- 
ficii  folam  potentiam  atriuam  prxcefli(le,nec  re- 
quiritur potentia  pa(7iua,nid  in  a&ionibus  natu- 
ralibus, qux  fiunt  a potentia  finira. 

Ad  rationes  principales.  Ad  primam , dico 
quod  non  fequitur , quod  fparium  infinitum  ,Sc 
quod  motus  perpetuus  fuit  circularis ; modo  de 
(patio  loquitur  Ariftotclesin  ifto  6. 

8.  Ad  fecundam  , negatur  confequcntia  ; quia, 
vt  probatum  fuit  tertio  huius , non  funt  plurcs 


reuolutiones  Lunx  quam  Solis  , polito  qu^d 
mundus  fuit  xternus. 

Ad  tertiam  , dc  multitudine  infinita,  dico  g 
quod  ratio  demonftrar , fuppofico  quod  quili- 
bet homo  habui  (Ict  animam  fibi  propriam  per- 
petuam ; ita  vt  plurcs  homines  non  coinmunf- 
cafTcnt  in  eadem  anima  ; diCo  tamen  quod  hoc 
non  eft  probabile  ex  principiis  naturalibus,  ire- 
m6  vel  quod  anima  corrumpitur  ad  corruptio- 
nem corporis  vel  fccuhdum  Platonem  quuJ  cf- 
fet  vnus  certus  numeros  animarum  , vel  fecun- 
dam Commentatorem  quod  clletvna  anima  in 
omnibus  hominibus. 

Ad  quartam  , dico  qubd  terra  bene  fuerat  dc 
nouo  habitata  fecundum  partem , Sc  non  fecun- 
dum totam. 

Ad  quintam,  concedo , quod  cllct  vnam  infi- 
nitum compofirttin  cx  duobus  infinitis  continati 
prxeise,  tamen  quodlibet  illorum  infinitorum, 
cft  infinities  infinita  xquiualcnter,  vt  fi  fumatur 
dies  hodicrna,&  dies  feptimaprxcedcns  illam,  Sc 
fic  in  infinmim,&  lic  dc  aliis  quibuflibct  diebus. 

Ad  lextam  dc  duratione  dicetur  poftea. 

ANNOTATIONES 
Patris  Arretini. 

* \ J Tritm  Jit  aliquis  vnm  met  ut.  Nota , quid 

V Commentator  contra  Auiccnnam,&  re- 
liquos Arabes  tenet , quid  intentio  AriftoteUs 
non  fuerit  hic  difpurare  »n  genere ; an  ab  xtcr- 
no  fuerit  motus  necne,  fcd  in  particulari,  vtrum 
motus  coelorum  fuerint  xterni : Sc  ritio  eft , in- 
quit , qttia  fi  folum  in  genere  dctcrminafTet  hic 
motum  femper  fuifle , puta  ante  omnem  motura 
fuiflc motum,  non  fatis  proballct  fucccffioncm 
motuum  ; quomodo  fcilicet  conne&crerur  ca- 
tena, vt  femper  vnum  morum  alius  antecederer, 
Sc  alius  fublcqucrccur,  atque  adei  mancus  faiC 
fet  fermo  Philofuphi.  Cxtcrum  Arabes  omnes, 
Themiftitis,  Simplicius,  D.Thom.Scorus,&:  feri 
omnes con/enriunt , quxftioncm  efTc  generabi- 
lem ; vtrum  fcilicet  femper  fuerit  futurdfquefit 
motus.  Tum,  quia  mos  eft  Aciftotclis  cx  vniucr- 
falibus  ad  particularia  defeendere ; tum  quia  for- 
ma ipfa  quxftionis  non  proponitur  in  particu- 
lari de  motu  carii , fcd  in  genere , vtrum  fa&us 
cft  aliquando  motus , Sc  corrumpitur,  an  femper 
fuit,  Sc  femper  erir ; tum  quia  media  omnia,qui- 
bus  vtitur  ad  hanc  quxftioncm  , procedunt  dc 
motu  in  genere ; tum  demum, quia  text.  y $.  qux- 
ftionem  difputar  in  particulari , Vtrum  aliquid, 
puta  prqnutn  mobile, ab  xrerno  moucatur. 
b Ponit fidet  nojfra.  Nota  ex  D.  Dionyfiodc  my- 
ftica Theologia,  qubd  afeendentibus  nobis  fer- 
mones  contrahantur,atque  adeo  quando  Arifto- 
tcles  ad  xterna  tra&anda  fctranftulit , verus  illi 
(ermo  in  plurimis  defuit;  quia  humiliter  i fcien- 
tiarum  datore  fcientiam  non  poftulauit,qui  a fa- 
pienribus  mundi  obfcondit,qux  paruulis , Sc  hu- 
milibus rcuclac , Sc  communicat,  vtfic  etiam 
D.Hicron.eius  fuperbia  norans  cxclamarcttxW- 
ftotelts  alias  natura  monftrum , perpauca  de  diuisdt , 
c.tjue  erroribus  plena  cognouit.  Ideo  pro  veritate 
fidei,  nota  quod  Deus  cft  caufa  libera,  vt  pro- 
ducere , Sc  non  producere  poffit  mundum,aliof- 
que  eftectus  , qui  in  tempore  produxir  mun- 
dum , ita  vt  li  ante,  vel  poftea  vcjlcr  producere 
iuxta  libcrnmx  cius  voluntatis  beneplacitum 
potuifTct  : neque  cx  hoc  audendum  cft  dicere 


mutatum  fuifle  in  voluntate  : voluit  enim  ab 
«tetno  producere  mundum  in  tempore,  id  cft.ab 
xterno  habuit  velle ; vt  mundus  in  tempore  pro- 
duceretur : vt  fi  modo  vellem  confiteri  craftina 
die,&  protenderem  a&um  voluntatis  vfoue  cras» 
fine  nouo  velle  craftina  die  a&u  complerem, 
quod  hodie  volui.  Simili  modo  imaginandum 
cft  in  Deo , in  quo  vnicum  velle  femper  perma- 
net , fine  cuius  nouitate  producit  in  tempore, 
quod  ab  zterno  voluit. 

I o.  Nota  tertii,  quod  quando  dicimus  Deum  ali- 
C«w  k »*•  quid  de  nouo  producere,  ( quod  cft  creare ) ly  de 
Potc^  tr*pbciter  fumi.  Primo  modo  materiali- 
*"  **  lcr  » *ta  vt  nihil  fit  materia  effedus  producendi, 
quemadmodum  dicimus , de  ferro  "fit  gladius. 
Secundo  modo  cffcdiuc,ita  vt  nihil  aliquid  effi- 
ciat ; Sc  ifti  duo  modi  funt  impoffibiles.  Tertio 
modo,  vt  dicit  ordinem, ita  fcilicct  vt  poft  nihil 
poflit  fieri  aliquid  , quemadmodum  dicimus , de 
no&c  fit  dics,&  hic  modus  cft  poflibilis. 

Nota  quarto, quod  tertius  modus  adhuc  bifa- 
riam poteft  accipi.  Primi , vt  dicit  ordinem  du- 
rarionis,  id  cft,  quod  prarccdat  aliquod  tempus, 
in  quo  nihil  fir  de  cffcdu , Sc  poftea  producatur. 
Secundi , vt  dicit  ordinem  natur* : Sc  fic  adhuc 
dupliciter  , vel  pofitiuc  , vel  priuariuc.  Pofitiuc 
dicitur  aliquid  prius  , cuius  cfle  przccdit  fuuin 
pofterius,ficut  animal  in  homine  rcfpcdu  ratio- 
nalis ; 5c  ad  propoficum  fi  nihil  hoc  modo  prz- 
cclliller , efscrque  pofitiuc  prius  natura  ante  effe 
creatur*  realc,  tunc  formalircr  conucnirec  crea- 
tur* non  effe  ante  effe-,Sc  per  confequcns  nunquam 
conucnirct  effe  fecundo  modo,  fcilicct  priuariucj 
ficuc  prjuatioconuenit  materi*.  Non  enim  ex  fc 
fibi  conucnir,  fed  conucnirct,  ni/i  a caufa  extrin- 
/eca,  fcilicct  forma,  impediatur : Sc  fic  in  propo- 
firo  nihil  pcxccdit  excreatur*, ita  fcilicct  quod 
« a caufa  ercrinfcca,  Sc  libera,  fcilicct  diuini  vo- 
luntate non  ditetut  creatur*  effe,  inancrct  nihil, 
quod  tt/M per  nullam  caufam  veniret  ; Sc  hoc 
modo  creatura  cft  creata  dc  nihilo. 

I f . Ex  his  fequirur  primo  , quod  nulla  rario  Ari- 
jnUtHl/i  ftotclis  , aur  alicuius  Philufophi  poteft  demon- 
"LufiS*ri  j^rarcrnun^um  ab*terno  fuifle  ; quia  demon - 
dtma«(ir*rt  dcmonftra c verum,  Sc  verum  vero  confo- 

f«tfi  munia  nat » & non  repugnat : ergo  non  poteft  dari  de- 
fmfiJittr-  monftratio  contra  res  fide) , nam  rebus  fidei  fal- 
*■  ^um  fcbetie  nequir,  cum  vcciffimx  Cmt&  diuini 

cerr/rudine  infallibiles. 

Secundo,  fequirur  qudd  Deus  poruir  mundum 
de  nouo  producere ; quia  Deus  cft  caufa  iiJbera,ar 
caufa  libera  nulli  ncccfUtate  rcnertir , vr  pofTtc 
non  facere:  ergo  poruir  non  operari, atque  a ded 
potuit  mundus  non  fuifle  ab  zterno. 

Terrid,  fequirur  qudd  Deus  poteft  aliquid  dc 
nihilo  produccrc-.quia  poteft  aliquid  immediati 
caufarctid  cft, nulla  causi  prxfuppolita  cuiufcun- 
que  generis  caufz;  igitur  poteft  facere  aliquid  de 
nihilo.  Antecedens  probaturi  Deuseft  primum 
efficiens  : ergo  fi  aliqui J non  poteft  facere  im- 
mediate,neque  etiam  poteft  illud  facere  mediare. 
ProbacurconfequentiaiDeus  produxir,verbi  gra- 
tii+A mcdiatcnllud medium  cft  quid produdum: 
ergo  fuit  produdum  mediare,  vel  immediate : /J 
immediate,  habeo  intentum  : (i mediate,  rnrfus 
quxro  dc  medio,  vr  prius ; vel  ergo  deucniendum 
eft  ad  aliquod  immediate  produdum , vel  dan- 
dus cft  procellas  in  infinitum.  Tunc  vltra,ex  hoc 
qudd  Deus  producit  aliquid  immediati , illud 
tale  non  habet  ex  fc  formalircr  effe  ncccffarium: 

Scoti  oper.  Tem./f. 


Quseftio  I. 


4S7 


ctgo  habet  effe  poft  non  effe.  Probatur  confequen- 
tia:  quia  quod  formnliter  habet  f^rncceflarium, 
cft  fcmpitenmm , Sc  c comta  4-Mcraph.  text.  17. 

ccg°  ^ » quod  immediate  producitur  a Deo, 
non  habet  formaliter  efle  neceflarium , habet  effe 
poft  non  effe ; ergo  procedit  dc  nihilo,atquc  adeo 
poteft  Deus  aliquid  de  nihilo  producere. 

Qjiarto , fcquitur  quid  Deus  dc  fado  aliquid 
creauit  in  tempore.  Probatur*,  quia  Deus  cau- 
fax  contingenter  ad  cxcri  : ergo  non  ncccflarii: 
ergo  non  ab  zterno ; ergo  in  tcmpore.Probatur, 
quia  quod  contingenter  caufatur , non  cft , nec 
poteft  c(Tc  fempicernum ; quia  fi  eflet  zternum, 
eflet  neccflariura,  Sc  per  confequcns  non  pof- 
let  non  cfle, atque  adei  non  eflet  caufatum  con- 
tingenter. 

Quinto , fcquitur  quid  mundus , Sc  tempus, 
& totum  vniuerfum  fada  funt  in  tempore : hoc 
cftdc  fide,  Sc  patet  Gcncf.  1.  In  principio  crea - 
Htt  Dem  axlam  , & terram.  Et  ex  his  omnibus  fc- 
quitur , quod  quando  diciinus  mundum  fuifle 
a Deo  produdum  dc  nouo  , non  eft  fic  inrelli- 
gendum  . quid  inter  Deum  , Sc  mundum  plu- 
res  prxccflerinr  dies , vel  anni , vel  quid  Deus 
expedarer  aliquam  durarionem , vel  fucccffio- 
nein , vt  faceret  mundum ; quia  in  Deo  nulla  cft 
lucceflio  ; fed  eft  fic  intclligcndum  , quid  an- 
te mundum  przccffir  infinita  Dei  xternitas  ra- 
1 i ter, quid  ctfi  mundus  creatus  eflet  centum  mil- 
le annis  antequam  fuic  fadus , adhuc  fuiifet  fi»- 
«us  in  tempore, & prxccffilfcr  Dei  xcerniras. 
c Quprta opinio  eft  slrislotrlis.  Nota, quod  Phi- 
lofophi  antiqui  quzdam  de  hac  te  firmaucre, 
qu*  noftr*  fidei  minime  aduerfa  funt.  Primum 
eft,  quid  aliquid  ab  zterno  quicquid  illud  Iit, 
prxceflir : fi  enim  aliquando  nihil  prorfus  fuif- 
fet , impoffibilc  poftea  aliquid  ftarer ; quia  nec 
fc  idem  , neque  nihil  aliquid  facere  poteft.  Se- 
cundum didtim  eorum  , & verum , eft , caufam 
efficientem  ab  zterno  fuifle.  Tertium,  quid  ali- 
qua eorum,  qu*  fada  funt,  in  zternum  (unr  du- 
ratura f hoc  i pfum  Sc  nos  profitemur  : mundus 
enim  fecundum  principales  partes  duraturus  cft, 
videlicet  fecundum  calos,  Sc  elementa  , quam- 
uis  fine  motibus  Sc  generationibus  ; Sc  fecun- 
dum homines  etiam  in  fine  fxculi  per  Dei  po- 
tentiam refu rreduros , quos  iuxt3  eorum  fada, 
landionefque  diuinas  prxmium  , vel  punitio  in 
zternum  expedat.  Quartum  didum,quid  mun- 
dus a Deo  genitus  fadufque  eft  : quamuis  ab 
bac  lententia  aliqui  Arillotelem  cxcludanr;quia 
Anftocclcs  (aiunt)  mundum  non  a Deo  fadum 
fuillc  afleruic : quod  f alliUimus  eft  error,  ficuti 
criam  affirmare  mundum  ab  xr emo  fuillc,  quod 
affirmat , maleque  probat  Ariftorcles  in  princi- 
pio huius  libri  : radix  aurem  tam  intolerabilis 
erroris , vr  alia  prxrer  Deum  xtcmaSrmatTenr , 
fuit  hoc  apud  i pios  axioma  commune  : Ex  ni- 
hilo  nihil  fieri  pote/} , fed  ncceffarid  aliqui  ptx- 
I iippo lira  materia  mundum  creatum  fuille.  Qua- 
re alij  infinitum  chaos , materiamque  xternam. 

Cicur  Anaxagoras  , ex  qua  mundus  fadus  eft,  di- 
cebant. Alij , vt  Democritus , xrernos  atomos 
Alij  vnum  : alij  plura  elementa ; alij  litem , alij 
amicitiam ; qux  omnia  ex  falfo  principio  false 
procedebant. 

Nota  fccundd,qudd  primae  rationi  pro  fenren- 
tu  An  ftotclis  poteft  addi  hoc  membrum:  nempe,  4’ 

aut  potuir,fcd  noluit, & tunc  fuitfet umidus, quia 
noncommunica/rct  bonum  quado  poruir. Tertia 
0°  S etiam 


II. 


«i* 

PkHtftfii 
• minui  nml 
/4  dixerunt 
"rflr*  fiJti 

ttnftna. 


1 

! 


r 4 


438  Lib.  VIII. 

«tiam  polTct  fic  colorari:  fi  mundus  incepit , et- 
iam tempus  incepir  i fcd  tempus  non  potuit  ha- 
bere initium : ergo  neque  mundus.  Minor  pro- 
barur , fi  tempus  incepit : ergo  dabicur  primum 
nunc, orne  quod  non  fuit  tempus ; tunc  vitrli,cui- 
libct  nunc  corrcfpondct  mutatum  ejft  in  motu , eo 
qu6d  non  datur  tempus  fine  motu : ergo  illi  pri- 
mo nunc  corrcfpondct  mutatum  effe  in  motu ; fcd 
ante  quodlibct  mutatum  tfft  cft  motus : ergo  ante 
illud  mutatum  effe  correfpondens  illi  primo  nunc, 
e fi  motusrergo  etiam  Sc  tempus,  quia  motus  non 
cfi  fine  tempore  ; ergo  nunquam  dabitur  nunc, 
ante  quod  non  fui  flet  tempus ; atque  ita  tempus 
non  habuit  ptinclpium:crgo  neque  mundus.  His 
rationibus  dux  ali.tr  addi  polfunt  ; & prima  fit 
ifta  ; Caufa  in  a&u  fimul  cft  cum  effcdku  in  a&u; 
fcd  Deus  «b  xterno  eft  caufa  in  a&u  : ergo  de- 
buit cffc&us , nempe  mundus , ab  xterno  cife  in 
a<ft»i.  Maior  cfi  notilfima  minor  etiam  negari 
non  poteft : fi  enim  Deus  non  fit  caufa  in  a&u: 
ergo  erat  caufa  in  potentia  : ergo  redu&us  cfi  in 
a&u  ab  aliqua  caufa  in  adhi : quia  id  quod  cfi  po- 
tentia tale,  reducitur  ad  a&um  ab  eo , quod  cfi 
a<ftu  tale : Sc  tunc  vel  dabitur  proccifus  in  infini-. 
tum,  vel  Deus  er  it  mutabilis  k potentia  ad  a&ura; 
Sc  per  confeqticns  ab  aliquo  priori , qux  minime 
dicenda  funt  : ergo  fatendum  eft  mundum  ab 
xterno  fuifle  , vt  alia  effugiamus  incommoda. 
Secunda  ratio  eft  talis  : Deus  eft  exemplar  om- 
nium creaturarum  ; ergo  crearurx  funt  ab  xter- 
no. Rrobarurtonfequcntia,  relatio  inter  exem- 
plar, Sc  exemplatum  oft  realis : ergo  inter  extre- 
ma rcalia : ergo  realirer  crearurx  lunr  xtcrnx.  Et 
confirmatur,  nulla  relatio  eft  dabilis  fine  funda- 
mento , & termino  : quia  ab  vtroque  dependet; 
cum  ergo  ab  xterno  in  Deo  fit  relatio  realis 
exemplaris : quia  de  nouo  nihil  poteft  Deus  ac- 
quirere realiter  ; ne  antea  fit  minus  pcrfe&us 
quam  poftea  : ergo  etiam  relatio  exemplati  cfi 
xrema  A'  etiam  terminus  ad  quen*  relatio  exem- 
plaris Dei  terminatur, eft  xternus,  videlicet  crea- 
turx  : ergo  creaturx  funt  ab  xterno. 
f.  d A 'otanshim  , quod  »77*  rationes  funt  probabiles, 
&c.Nora,quod  has  rationes  quafcumquc alias 
talia  probantes  tenemur  (oluere,  eo  qudd  pro- 
bant id  , quod  falfiim  eft,&  contra  fidem ; vt  fic 
Lateranenfi  Concilio  fub  Leone  X.  obediamus 
prxeipienti  Chriftiano  Philofopho  , Ethnico- 
rum Philofophorum  rationibus  contra  fidem  fa- 
ctis rcfpondere,  illifquc  faiisfaccrc : fic  enim  ait 
/aerum  Concilium  : Infisper  omnibus  & fi”gulit 
Philo /Iphis  in  vmuerfitatibus  /ludiorum  generalium, 

& alibi  publice  legentibus  dijlricfi  proripi  mus  ,vt  cum 
Philofophorum  principia , aus  conclufiones,  in  quibtu  a 
refla  fide  deuiart  nofcuntur,  auditoribus  fisis  legerim , 
aut  expUcauerim  ( quale  hoc  de  immortalitate  animo, 
aut  vnitaie , (fr  mundi  atemirate , & alia  huiu/modi,) 
teneantur  ei fdem  veritatem  religionis  Cbr i fi  iano  om- 
ni conatu  manifeflam  facere , C T perfuadendo  ( pro 
poffe ) docere  , ac  omni  fiudio  huiufinodi  Philofopho - 
rutn  argumenta  ( cum  omnia  folubilia  exifiant ) pro 
viribtu  excludere  atque  re/oluere.  Hadicnus  Con- 
cilium. 

e Ideo  aliter  recondetur  Not3,quod  Deus  potuit 
& voluit  ab  xterno  tnundum  producere,  fcd  non 
voluit  producere  ab  xterno  , fcd  in  remporc: 
hxc  enim  duo  fiant  fimul , quod  Deus  aliquid 
producere  pofiir  de  nouo , Sc  qu6d  hoc  iplum, 
quod  producit , fit  ab  xterno  volitum  ab  eo , & 
non  aliquo  nouo  velle  produ&um : quia  in  Deo 


Phyfi  eorum 

vnicum  eft  xternutn  , Sc  immutabile  velle  :vr,  . 
verbi  gratia,  fi  hodie  volo  aliquid  pro  cras , pof- 
Tum  etiam  cras  eadem  volitione  ad  ipfum  velle; 
vt  excmplificar  Scotus.  Sic  in  Deo  imaginandum 
eft,  quod  fcilicet  ab  xterno  voluit:quicquid  mo- 
do vulrxodem  velle  permanente  , quo  xternali- 
rcr  voluit  in  hoc,  vel  in  illo  tempore  producere; 
nec  propter  inuidiam  hoc  fecit , fcd  quia  fic  iple 
voluit,  cuius  voluntas  cum  cflemialitcr  bona  fit, 
id  quod  vult , ordinatiflime , Sc  quando  oportet 
vult , nec  aliqua  quxrenda  cfi  ratio , quia  ipfa  cfi 
origo,  Sc  primus  fons  totius  rationis.  Vide  Sco- 
tum  in  l.d.i.q.i.  ad  quartum. 

f jid  quartum  quando  obiicitur.  Nota,  quid  ob-  1 6. 
ic&io  cft  Commentatoris  dicentis  diucrum  dic 
rationem  partium  temporis,  eo  quid  fluxx  funr, 

Sc  continuo  curfu  dilabentcs  ab  ea,  qux  cft  par- 
tium linex.  Cxterum  hxc  coioratio , vt  fcit£ 
hic  notat  Scotus  , potius  eft  fucus  : nam  fluxus 
partium  folum  facit ; quid  idem  nunc  non  per- 
manear ficuti  pun&um  linex;  fed  tamen  nihil 
vetat , quominis  po/Iit  ira  initium  effc , vt  non 
fit  finis;  atque  ita  nnisvt  non  fit  initium,  quan- 
doque terminatio,  finitioque  in  omnibus  conti- 
nuis ciufdem  fir  rationis  , fiuc  fluentia  fint , fcu 
permanentia. 

Ad  alias  duas  rationes. 

Ad  primam,  dico  qu^dDcus  ab  xterno  eft 
caufa  in  *lta,  non  tamen  a£ta  caufans,fcd  potens 
caufare:caufa  tamen  a&iua  etiam  in  creatis  nulli 
fui  mutatione  reducitur  ad  altam  caufandi.  Ra- 
tio cft,  quia  motus,  fiuc  mutatio  non  eft  in  agen- 
te , fcd  in  patiente ; Sc  fic  Deus  fine  fui  mutatio- 
ne caufiit ,Sc  crcauit : vide  Scotum  in  i.dift.  i.q.t. 
ad  fecundum. 

Ad  fecundam , dico  verum  cfle  qu&d  Deus  eft  *7* 
exemplar,  vel  quod  in  Deo  funt  exemplaria  om- 
nium rcruni  ab  xterno ; qux  vel  funt  idex  in 
mente  diuina,  vel  funt  quidicaccs  omnium  re- 
rum in  cfle  intclligibili,  Sc  po/Tibili  produlto  per 
altam  intellcdus  diuini.  Iurellclhis  enim  diui- 
nus  fuo  alta  producit  omnium  quiditates  in  effe 
cognito  ante  altam  voluntatis  ; voluntas  tamen 
diuina  libera  ex  his  pollibilibus  eligit,  qux  vult, 

Sc  producit  inq^rcali  in  tempore.Vnde  quando 
voluntas  diuina creauit  hominem,  crcauit  illum 
ad  exemplar , Sc  ideam  hominis  in.diuino  intcl- 
lelta ; & quamuis  in  re,  ad  extra  m effe  reali  oria- 
tur relatio  realis  produCi  ad  producentem , Sc 
exemplati  ad  exemplar  in  tempore  , in  Deo  ta- 
tnen  nulla  talis  relatio  orirur  realis , ad  produ- 
Itam , Sc  exemplatum  ; ficuc  neque  fcibilis  ad 
fcientiameft  relatio  realis  , quamuis  fcicntixad 
feibile  fit ; dicitur  camen  Deus  creator  in  tem- 
pore non  relatione  reali  in  ipfo  exiftcnre,  fcd  in 
creatura,  a qua deuominationeextrinfeca  dici- 
tur creator. 

g De  multitudine  wfiniradico.  Nota , quod  hxc 
refponfio  cft  D.  Bonauent.  in  i.  dift.  i.  quxft.t. 
vbi  dicit, quod  Ariftotcles  ponens  mundum  xter- 
num  ad  cuitandam  infinitatem  altaalcm , neccf- 
fceft,  aut  ipfum  ponere  animx  irrationalis  cor- 
ruptionem,cum  Alexi Aphrodifxo,  aut  vniratem 
animarum  cum  Auerroc,aur  circulationem, id  eft, 
tranfinigrationem  , cum  Pythagora  atque  Pla- 
tone; iravt  pofiti  mundi  xternitate  hoc  argu- 
mentum iuxra  placitum  D. Bonauent. eflicaatcr 
infinitatem  animarum  conci  udat  ,id  quod  etiam 
dicit  hic  Scotus.  Sed  quid  ad  hoc  argumentum 
fit  dicqndiim , vide  ca,  qux  notauimus  fuper  i. 


Cen t.  Scor.  diftl.  quxft.  $.  ad  quinum  rationem 
pro  fem.Hcnricide  Gandauo. 

Q__v  i $ t i o II. 

Vtritm  mundus  Jit  tttmtu , aut  aliquis 
motta  fit  *tcmus,vt  motus  tali  ? 

Alberr.  Magn.  trsUt.i.raf.t.  S\sim  ttm.x.SIttafb.diJ^if. 

fiS.t.  aum.  Et  authorei  citati  j tufl  frarrinwi.apud 

quorum  aliquos  difpuutur  etiam  qutftio  dq  poflibili. 

&[  R g v i t v r.  quod  noir.quia  Deus  egit 
§5  mundum  : ergo  mundus  non  cft  xter- 
nus.  Confequcmia  tenet , quia  agere 
mundum  eft  ipfum  producere  de  non  tjfezA  efli. 
Et  antecedens  probatur  per  Commentatorem  in 
lib.  de  Subftantia  Orbis, vbi  dicit  quod  Deus  non 
folum  mouct  mundum  totum , vt  quidam  di- 
cunt, fed  agit. 

Secundd,  per  Ariftotelem  i i.Metaph.text.j8. 
vbi  dicit , quod  k Deo  dependet  ccclum , & tou 
natura.  Nec  valet , ii  dicatur  caelum  dependere 
k Deo  in  genere  finis , Sc  non  in  genere  cfticien- 
tisjquia  dicunt  ibidem  Ariftoteles  Sc  Commen- 
tator quod  inabftra&is  a materia  idem  eft  caufa 
fecundum  raouens , fecundum  agens , Sc  fecun- 
dum finem, & agentem. 

Tertii, omnis  mutatio  cft  de  contrario  incon- 
trarium  , vel  de  contradi&orio  in  contradicto- 
rium ; vt  patet  quinto  huius , text.  9.  & 4 6.  fcd 
nulla  talis  cft  perperua.vt  patet  inifto  odlauo. 

Quarti,  fi  aliquis  motus  edet  xternus,  maxi- 
me cllct  ille,  qui  eft  de  eodem  in  idem ; fed  hoc 
non  eft , quia  talis  motus  eflet  fruftra , quia  fru- 
ftra  mouetur  aliquid  ad  id , quod  iam  habet : Sc 
idci  dicitur  <5.  huius , text.  44.  quid  impoflibile 
eft  aliquid,  quod  mouetur,  dum  moucrur,cire  in 
illo , in  quod  mouetur. 

Quinti , impoflibile  eft  illud  fieri , quod  im- 
poflibile  cft  fa&uni  efle ; fcd  impoflibile  eft  mo- 
tum perpetuum  a parte  pift  fadiumefle;  igitur 
impoflibile  eft  talem  motum  fieri ; igitur  nullus 
eft  morus  perpetuus  a parte  pift  : igitur  nec  a 
parte  ante. 

Sexti  , nullus  motus  eft  perpetuus  , quia  nec 
reuolutio  hcftcrna , nec  hodierna , nec  aliquis 
alius  motus : igitur  nullus  motus  cft  perpetuus. 

Septimi,  quia  videmus  quid  minor  mundus, 
vt  animal , mouetur  poftquam  quicuit,  Sc  hoc  ex 
fcipfo;ergo,  Scc. 

O&auo,  grauia,  Sc  leuia ; quia  a fua  natura  in- 
trinfcca  : igitur  poflibrle  cft  , quod  ita  fuit  de 
maiori  mundo , quod  moueatur  poft  quietem, & 
per  confcqucns  motus  eius  non  cft  perpetuus. 

Noni,  omnium  naturi  conftantium  pofirus 
eft  terminus  augmentationis  , Sc  augmentatii 
fcd  motus  cft  vnum  natura  conftantium  ; igitur 
motus  eft  terminus,  Sc  pet  confequens  non  per- 
petuus. 

Dcciini,  nulla  eft  quies  perpetua : igitur  nec 
motus.Confcqucntia  tenet,  quia  motus,&  quies 
opponuntur  ad  inuiccm : igitur  quot  modis.fci- 
licct  perpetuo , aut  corruptibiliter  habet  fieri 
vnum,  tot  etiam  modis  habet  fieri  reliquum. 

Vndecimi,  vel  motus  perpetuus  eftct  natura- 
lis, vel  violentus ; non  naturalis , quia  talis  eft 
velocior  in  fine  , quam  in  principio , vr  patet  1. 
Ca  Ii, text.;  f . nec  violenrus,quia  nullum  violen- 
tum cft  perpetuum ,vt  patet  x.Ccdi,texr.i  j. 


Qu^ftio  1 1. 


439 


Vltimo,  fi  aliquis  motus  eflet  perpetuus  , nu-  j. 
xirac  eftct  circularis;  fed  nullus  motus  circularis 
cft  huiufmodi ; ergo^cc.  Minor  probatur ; quia 
motus  circularis  fc  habet  ad  motum  rc#um, 
quemadmodum  linea  circularis  ad  lineam  re- 
giam ; fcd  nulla  linea  circularis  cft  in  infinitum 
excedens  lineam  rctftam ; igitur  nullus  cft  morus 
circularis , qui  in  infinitum  excedat  motum  rc- 
ftum.  Oppolitum  arguitur  per  Ariftotelem  in  8. 
huius,  texe». 

Notandum  ficut  in  praecedenti  quxftione, quod  J 
fides  conttadicir  * Ariftoteli  in  prouofito  ; Sc.  tflndi 
dico  notabiliter  fidet : quia  ftando  in  lumine  na- 
rurali  non  poteft  probari , quod  quilibet  morus 
inceperit  de  nouo , vt  patebit  foluendo  rationes  dt  »#- 
ante  oppofitum ; nec  etiam  rationes  probantes  •**. 
motum  cire  perpetuum, funt  dcmonftratiux, licet 
fint  multum  probabiles. 

Tunc  fecundum  Ariftotelem  prima  conclufio  Atifm  *»• 
eftifta  : Aliquis  motus  cft  perpetuus.  Probatur 
fic ; quia  dato  primo  motu , vel  eius  motor , & 
mobile  fuerunt  ab  xterno  , vel  alterum  incepit 
de  nouo  : fi  alterum  incepit  de  nouo,  Sc  non  nifi 
per  mutarionem  : igitur  ante  primum  motum 
datum  erat  alia  mutatio  prior ; quod  eft  impofli- 
bilc , fi  motor  Sc  mobile  fuerunt  ab  aeterno  ; fcd 
mobile  quicfccbar , & poftea  mouebatur  , tunc 
erat  aliqua  caufa  illius  quietis, quam  oportuit  re- 
mouere  prius , quam  mobile  moucrctur ; Sc  hoc 
non  potuit  fieri  fine  motu : igitur  ante  primum 
motum  datum  , erat  alius  morus  prior , quod  eft 
impoflibile. 

Secundi , impoflibile  eft  qu&4  aliquid  fc  ha-  4. 
beat  prim&  vno  modo,&  poftea  aliter, (ine  aliqua 
mutatione  : igitur  ante  primum  motura  datum, 
erat  alius  motus  prior,  fecundum  quem  motor  fc 
habet  aliter, quam  prius.  Maior  patet  per  epdd no- 
minis murationis:&  minor  cft  nota, quia  prius  eft 
motor  non  mouens,&  poftea  motor  moucns. 

Tcrtio.quia  rationabile  videtur,  quod  iemper 
Deus  fit  in  pcrfc&iflimo  ftatu ; fcd  ftarus  eft  per- 
fedior  dominari  aliis,  fcilicet  toti  mundo,  quini 
efte  folum  : igitur  videtur , quod  femper  Deus 
dominabatur  aliis , quod  non  clTct,  nifi  alia  fera- 
per  fui  flent. 

Quarto , fi  motus , Sc  mundus  inceperant  de 
nouo, vel  in  tcmporc,vel  in  inftanti,vcl  in  aliqua 
alia  menfura ; fcd  nullo  modo,  quia  tam  tempus, 
quiminftans,  Sc  qualibet  aliamenfuca  incepit 
cum  mundo. 

Quintb , omnia  duo  agentia  funt  ad  inuiccm 
fuboedinata,  fic  quod  vnum  eft  fub  alio, vel  am- 
bo fub  tertio  : igitur  eft  aliquid  agens  primum 
immutabile,  Sc  xrernum  , a quo  omnia  alia  de- 
pendent ; fed  ab  illo  agente  immutabili  non  po- 
teft dependere  a&io  noua,  nifi  mediante  motu 
xterno  : igitur  aliquis  cft  motus  perpetuus. 

Vcruincft  tamen,  quod  iftx  rationes  in  lu- 
mine naturali  funt  valde  probabiles  ; attamen 
non  funt  dcmonftrataix , Sc  funt  contra  fidem. 

Ideo  ad  primam  , dico  quod  mobile  incepit  de 
nouo, fcd  inoror  fuit  xternus.  Et  quando  dicitur, 
non  incepit  fine  mutatione  : dico  quod  imm6, 
nec  cft  aliqua  caufa  inceptionis  mundi , Sc  mo- 
tus , nifi  voluntas  diuina  , qux  cft  ipfcmct  Deus. 

Vndc  Deus  crcauit  mundum  fine  muracionc. 

Item,  Deus  potuit  creare  mundiim,&  ipfum  non 
mouerc , poftea  moucrc  nulli  mutatione  prxee- 
dente  illum  motum. 

Ad  fecundam , dico  quod  primus  motor  non  J". 

O o 4 fc 


44°  Lib.  VIII.  Phyficorum 


fc  habuit  aliter  prius  • Sc  Pofterius,  immo  eodem 
roodo;  nec  oportet  efie  aliam  mutationem  ab  il- 
la, qua  tunc  mouir. 

Ad  tertiam, dico  qubd  ante  creationem  mun- 
di omnia  erant  in  potefiace  Dei,  ficut  pofiea ; & 
idcu.fiatus  crar  tunc  xque  perfectus  ficut  nunc. 

AJ  quat tam,  dico  qudd  non  oportet,  qu6d  in 
tempore  , vel  in  inflanti , nifi  ad  iflum  Iciifum, 
quod  mundus  nunc  cfl , Sc  prius  non  fuit , alio 
tamen  cxiltcnte , fcilicct  Deo.  Vel  potffl  conce- 
di , quOJ  in  inflanti  initiatiuo  temporis  fiebat 
mundus. 

Ad  quintam  , negatur  qubd  i motore  immo- 
bili , non  poflit  fieri  a&io  noua  nifi  mediante 
motu ; Sc  de  hoc  fiet  quxfiio  fpecialis. 

Secunda  conclafio  Ariflotclis  cfl  ifix  : Motus 
carli  cfl  perpetuus.  Probatur , quia  ccrlum  cfl 
perpetuum  : igitur  Sc  motus  eius.  Antecedens 
fupponiturex  i.  Cccli.  Et  confcquentia  proba- 
tur, quia  nulla  videtur  caufa,  quare  primo  qui- 
cfceret , Sc  pofiea  mouerctur  : nam  dicit  Com- 
mentator quod  fi  ita  efiet , iam  videretur  quod 
ccrlum  dependerer  ab  entibus  alterius  mundi, 
qux  cfient  fibi  caufa  quandoque  motus, & quan- 
doque quietis. 

Secundi , quia  motor  caeli  cfl  perpetuus , & 
immutabilis : igitur  Sc  cius  motus  cfl  perpetuus. 
Confcquentia  tenet , quia  ex  quo  eius  motor  cfl 
immutabilis , fi  vna  vice  mouet , femper  mouet: 
Sc  antecedens  apparet  7.  huius , texi. 6.  Sc  inde, 
Sc  8.  text.  40.  Sc  inde. 

Tertio , quia  perpetuo  fiunr  generationes  , Sc 
corruptiones  in  iflis  inferioribus : igirur  morus 
ccrli  cfl  perpetuus.  Antecedens  apparet, fecundo 
de  Generatione,  rexr.y  8.  Sc  inde.  Confcquentia 
probatur ; quia  motus  cccli  cfl  caufa  huiufinodi 
generationis,  Sc  corruptionis, cuius  fignum, quia 
approximante  $oic  fiunt  generationes  , Sc  ipfo 
recedente  fiunt  corruptiones ; modo  fi  cffc&us 
cfl  perpetuus,  oportet,  quod  caufa  agens,&  con- 
feruans  fit  perpetua. 

Qum6 , quia  motus  cccli  cfl  circularis  natu- 
raliter; igitur  cfl  perpetuus.  Antecedens  appa- 
ret 1. Caeli,  text.S.  Et  dico  naturaliter  circularis; 
quia  fi  fit  circularis  violenter,  confcquentia  non 
valet , vt  de  rota  fabri.  Confequentia  probatur: 
quia  ex  quo  in  circulo  nullus  cfl  puu&us  termi- 
nans , Sc  fuper  ipfum  fit  motus  naturalis , fcqui- 
tur  quod  fuper  qucmcunque  pumilum  mouebitur 
infiuicies  tcuoluendo. 

Ad  iflas  rationes.  Ad  primam , negatur  ante- 
cedens , Sc  cum  hoc  confcquentia.  Vndc  Deus 
per  libertatem  fux  voluntatis  crcauit  ccrlum , Sc 
potuifTct  ipfum  confcruafTe  quiefeens  , Sc  poflea 
moucrc , fine  hoc  quod  fieret  alia  mutatio  ab  il- 
la, qua  tunc  moneret : ncc  ex  hoc  fcquitur,qatkl 
ccrlum  ex  hoc  dependeat  ab  eufibus  alterius 
tnundi ; fcd  a Deo  prxcisc. 

Ad  fecundam, conceditur  antecedens, A:  nega- 
tur confcquentia.  Ad  probationem  , dico  quod 
motor  immobilis  poccfl  moucrc  poflquam  non 
mouit,  nulla  fa&i  mutatione  alia  in  motore,  vel 
etiam  in  mobili , prxret  illam  qui  tunc  mouet. 

Ad  tertiam,  negatur  antecedens. 

Ad  quartam,  concedo  antecedens,  Sc  negatur 
confcquentia.  Ad  probationem,  dico  quod  licet 
pofTct  ita  cflc  , quantum  efl  ex  parte  magnitudi- 
nis , fuper  quam  fit  motus , ramea  firmiter  cre- 
dimus , quod  non  fit  ita  : immo  Deus  crcauit  de 
nouo  mobile»  Semotum  ; Sc  illud  mobile  erit 


perpetuum  a parte  pbfi, tamen  non  perpetub  mo- 
uebitur. 

Ad  rationes  principales  diceret  Ariflotcles.  Uf». 
Ad  primam  , Dem  , Scc.  Dico  quod  duplex  cfl  fi"* 
rfferr,  fiue  dupliciter  accipitur  Agere.  Vnomodo 
ipccialircr  , vr  cfl  idem  , quod  producere  de  non 
efe  ad  ejfe  : Sc  fic  Deus  non  agit  mundum.  Alio 
modo  magis  generaliter , vt  efl  idem  quod  pro- 
ducere, id  efl,  conferuare ; Sc  fic  Deus  agit  mun- 
dum,id  efl.confcruat ; & hoc  intendunt  authori- 
taces  Ariflotcles. 

Ad  fecilndam  confimilircr. 

Ad  tertiam,  concedo  quod  omnis  mutatio  fe- 
cundum fc  totum , vel  fecundum  partem  fui , efl 
dccontradidlorio  in  contradi<fioriura:verbi  gra- 
tia, motus  ccrli,  quatenus  cfl  de  Oriente  in  Oc- 
cidentem, efl  de  Oriente  non  in  Orientem  , fcd 
in  quantum  efl  dc  Occidente  in  Orientem,  & i 
contra ; & ab  iftis  duobus  componitur  vnus mo- 
tus, qui  cfl  ab  eodem  in  idem. 

Ad  quartam,  concedo  antecedens.  Ad  impro-  8. 
bationem,  negatur;  quia  aliquod  cfl  mobile, 
quod  finaliter  mouctur  ad  acquirendum  termi- 
num , Sc  illud  fi  perpetuo  moueatur  , mouctur 
fruflra.  Aliud  mouctur  finaliter  propter  motura, 
ita  vt  eius  vltima  perfeclio  confiflat  in  mouen* 
do ; Sc  tale  non  mouctur  fruflra,fi  moueatur  per- 
petuo. 

Ad  quarram , dicunt  aliqui , quod  hoc  cfl  ve- 
rum in  permanentibus  , fcd  non  in  fuccefliuis: 
dico  tamen  , quod  motus  coeli  non  cfl  quid  fuc- 
ccfTiuum.fcd  cfl  ccclura  continue  moturo;&  idci 
negatur  minor. 

Ad  fcxuin.dico  qu&d  indu&io  cfl  infufficiens, 
quia  fi  idem  dcmouflrarerur  compofitum  ex  om- 
nibus rcuolutionibus  faftis  , & faciendis  toto 
tempore  xicrno.vcrura  cfl  quod  ific  motus  efiet 
perpetuus. 

Ad  fepriinam , dicit  Ariftorelcs  quod  non  cfl 
fimile  : quia  nunquam  mouctur  animal, nifi  prx- 
ccdcntc  alio  motu  , fcilicct  fenfus  ab  obic&o 
phamafix , vel  imaginationis  , & cum  hoc  motu 
ncruorum,mufculomm,&  iundurarum. 

Eodem  modo  eA  dc  clementi s,vcl  inanimatis, 
quia  nunquam  mouentur  furfiun  , vel  deorfum, 
nifi  prxccdentc  alio  motu , quia  huiufmodi  mo- 
uentur a rcmouentc  prohibens , rcl  a generante, 
quorum  neutrum  potcA  moucrc  fine  motu ; fcd 
fic  non  efiet  dc  mundo,  fi  inciperet  moucti,  quia 
talem  motum  non  prxccdcrct  aliquis  alius,  idcd 
non  eA  fimile. 

Ad  nonam  , hoc  intelligitur  dc  termino  ma- 
gnitudinis,vt  ibidem  exprimitur,  & non  dc  ter- 
mino motus,  aut  durarionis. 

Ad  decimam , negatur  confcquentia  , ncc  efl 
fimile,  vr  patuit  in  ifio  8. 

Ad  vndecimam  , dico  qubd  naturaliter.  Ad 
improbationem , tunc  efiet  velocior  in  fine.dico 
quod  non  fequitur , nifi  dc  motibus  grauium , Sc 
leuium  fimplicium. 

Ad  vltimam,dico  qubdnon  oportet  nifi  quan- 
tum ad  comparabilitatetn,  vt  patuit  7.huius, pro- 
pter hoc  qudd  fuper  eandem  lineam  circularem 
infinita  potcA  fieri  rcuolutio. 

ANNOTATIO. 

• TH/df/  contradicit  jirifioteli  in  propofito.  Noti, 

Jl  quod  aliqui  dixerunt , quod  Ariflotclis  in- 
tentio  non  fuit  mundum , vel  motum  fuific  ab  j, 

xterno,  txfUiMtm- 


Qusftio  1 1 1.  441 


«terno,  eo  qu&d  dixit  Hb.  1 . Topicorum, hoc  efle 
problema  neutrum,  de  quibus  rationes  non  ha- 
lemus , nempe  , Vtruin  mundus  fuerit  ab  xtct- 
no,  quod  non  dixillet,fi  opinio  eius  fuiflcr,quod 
mundus  fuiiTct  abxrerno;  neque  adduxit  hoc  in 
loco  ad  probandum  mundi  zrcrnitatcm  rationes 
deraonftratiuas  fimpliciter , fed  fecundum  quid, 
ad  contradicendum  antiquis  docentibus  inchoa- 
tionem mundi  modis  impoflibilibus.  Ita  fcnrtre 
. videtur  S.Thom.  1 .parr.quzil.46  art.  1 . vbi  etiam 
infinitae , neque  eundem  Ariftotclem  exiftimafle 
illas  cilc  dcmonftrationcs , etfi  1.  contra  Genr. 
cap.  8 1 . dicat  eum  exprefs£  pofuifle  mundi  xter- 
nitatem.  At  vcr&  Albertus  Magnus  8.  Phyfic. 
trad.  1 .cap.4.  air  Ariftotclem  in  libro  fuo  de  na- 
tura Deorum,  qui  aliter  infcribiturdeSubftatiis 
fcparacis.afleruiflc  mundum  k Deo  opifice  fui  fle 
creatum;  ar  forfan  intellexit  creatum  ab  zterno 
in  hoe  Icnfu,  quod  habet  caufam,  vt  creatio  non 
dicar  inceptionem  nonam,  fed  emanationem , & 
conferuationetn,  quemadmodum  ait,  Sc  Auiccn- 
na  in  fua  Metaph.  Sc  quid  mundum  Ariftotcies 
zremum  pofucrir.Ex  hoc  pater.quod  non  repro- 
bat Democriti  opinionem  dicentis  , mundum 
efle  perpetuum , alios  veri  reprobat , A:  rationes 
eorum  foluir,  Sc  vilipendit , dicendo  : Contraria 
autem  hi/  non  efi  difficile  /oluere  ■,  &poftea  vtitur 
fempiternitate  morus  tanquam  probata  ad  pro* 
bandum  fempiternitarem  primi  motoris. 

IO.  Aliter  autem  dicunt  alij,  fcilicet  duplicem  efle 
fadionem  ; vnam  naturalem,  Sc  Phyiicam , quz 
fit  prxfuppofito  aliquo  fubicdo.  Alteram  veri 
fimpiicem , que  creatio  , vel  fimplex  emanatio 
appellatur,  per  quam  aliquid ‘procedit  de  non  tffe 
ad  effi  nullo  fubiedoprxfuppofito.  Vnde  fi  fiac 
fermo  de  fadione  narurali,&  Phyfica,motns  non 
cft  fa&us,  nec  ccclum,nec  materia,  quamuis  om- 
nia alia  fint  fada  a Deo , Theologice , Sc  fuper- 
naturaliter  loquendo.  Ariftotcies  iraque  vt  Phi- 
lofophus  naturalis  debito  modo  cft  locutus,  po- 
nendo morus,  Sc  mundi  xtemitatem.  Cxrcrum 
hxc  rcfponfio  mihi  nunquam  fatis  fecit, co  quod 
ponat  veritatem  contrariam  veritati.  IdccS  alij 
dicunt,  primi,  quid  dc  mente  Philofophi,  Sc  fui 
Commentatoris  fuit,poncre  multa  entia  cftcne- 
ccllaria , & cozterna  Deo , quamuis  non  dixerit 
ca  efle  omnino  improduda.Philofophus  enim  j. 
Meraph.dicit  questam  neceflar ia  habere  caufam. 
Et  Commentator  in  lib.  dc  Subftantia  orbis  cx- 
prefse  determinat, c<rlum&  Iniclligentias,(quas 
dicit  cite  xternas ) produdas.  Secundo  dicunt, 
quod  de  inrenrionc  Philofophi,  Sc  fui  Commen- 
tatoris fuit  negare  ouinino  creatione  efle  pofli- 
bilcm , vel  aliquid  pofle  fieri  ex  nihilo  : Sc  hoc 
patet  primi  per  Philofophum  1.  huius,  tcxr.J4.&: 
per  Commentatorem  in  multis  locis  irridentem 
eos,  qui  dicunt  aliquid  creari , vel  fieri  ex  nihilo. 
Tertii  dicunt  quid  fecundum  Philofophum 
nulla  fubftanria  de  fc  poflibilis  efle  poteft, ab  alio 
perpetuari , ficut  paret  cx  primo  de  Coelo,  rexr. 
20.  Sc  1 z.Mcraph.  rext.4 1 Jc  idci  fecundum  eum 
nihil  non  produdum  ab  ztcrno,poteft  perpetui 
manere  per  aliquam  potentiam.  Poftremi  di- 
cunt,quod  fecundum  Ariftotclem  omne  poffibir 
le  quandoque  efle , & quandoque  non  efle, habet 
materiarn.ic  habet  contraria  in  fc, ficut  patet  pri- 
mo de  Generatione. 

1 1,  Sed  quicquid  fenferie  Ariftotcies  ( cum  Deus 
non  fuerit  , vt  ait  Albertus  loco  fupri  relato, 
cap.  14. ) errare  potuit,  &dc  fadlo  errauit.  Vndc, 


dico  primi, quod  opinio  Ariftotclis,&  fui  Com- 
mentatoris dc  xrcnmatc  motus , vel  mundi , cft 
erronea,  fiilfa , Sc  hxrctica ; quia,  vr  iam  dlditfn 
cft,  ita  cft  in  rei  verirate,  quod  nihil  aljud  a Deo 
cftxrernum  , veritas  autem  non  cintradioit  ve- 
ritati ; quia  vna  cft  veritas  : ergo  nullo  modo  cft 
verum,  quod  mundus,  vel  motus,  vef  aliquid 
aliud  it  Deo , fit  xrernum.  Et  confirmatur  per 
articulum  Parifienfctn , quo  dicitur , Quod 
dsu  efl  aenius  , quantum  ad  omnes  flteies  in  eo  con- 
ternat , ($•  quod  tempus  e/latemum,  & ma- 

teria ; quia  efl  a potentia  Dei  infinita , & quod  im- 
poffSile  efl  efle  iunouationtm  in  effeti u finr  inrnua- 
tione  in  caufit,error.  Itent, cft  alius  articulus,  Quid 
coelum  nusquam  quit  fi.  et , quia  generatio  inferiorum, 
qua  efi  finit  motat  cnli , non  definet  , eo  quod  Cirium 
fiutmclTc  habet  a motore  fuo  , & hic  cenfiruat  coe- 
lum per  morum  fitum.  Vnde  fi  reflaret  a motu , c ■fla- 
ret cr  ab  cire ; enor.  Et  huic  concordat  alter  art. 
quo  dicitur , Quod  Theologi  dicentes  , quid  urium 
quandoque  quit fit t , arguunt  ex  falfit  fitppcfitione , (Jr 
quod  dicere  1 alum  efle , CT  non  moneri , efl  dicere  cvn- 
tradirioria  , ep-or.  Dico  fecundi , quod  Philofo- 
phus  non  folum  vt  Theologus , fed  ccuitvin 
quantum  naturalis  male  locutus  cft ; nec  opinio 
eius  cft  cum  fidp  defetifibilis,  immi  corrigenda 
cft  fua  opinio , Sc  fux  rationes  foluendx  i vt  pa- 
ter per  Concilium  Latcranenfc  fuperius  rela- 
tum ; & per  articulos  Parificnfes , quorum  vnus 
cft , quod  Philo/ophut  naturalis  debeat  /impliciter  ne- 
gare atemitatem  mundi , quia  innititur  caufis  fuper - 
naturalibus  ; error.  Secundus  , Quod  impojfbilc  efi 
/oluere  rationes  Philofiphi  de  aternirate  mundi , nifi 
dicamus  , quod  voluntas  primi  implicat  impofftbilia , 
crror.T  enim, Quod  ratio  Philofiphi  demonfirans  mo- 
tum cali efle  eremum, no  efl fiphiftic.v, error.  Rationes 
autem  Philofophi  fufficiemer  foluit  hicScotus. 


Q_v  a s t 1 o III. 

Vtrum  a motore  etemo,  immntalili 
pojftt  proucnirc  olfio  tioua? 

Atiftor.  hic  ttxt  9.  Auetroct  Hil.  erum. 9.  A\bett. tralt  t. 
tnr.f.  Alcnlii  l.part.  tpstft  4 .memtr.  D BoniUtnt.I. 
shff.  q*  4f . art. t.  D.  Thoin.  U/l.?.  1 . fart  qatfl.  1 9. 

art.q.  Ciicran.  AiiLart.t.  Ciepor  t 4/^.4 {.  Altiflioder. 
I .fari.  eap. If.  Fcrrar.  1 tontrm  Gsutts.  Hcr  qiiel.ik  1. 
qutfl.  1.  Suaicx  liff.  j.  Sistaph.  ftS.f.  Smif.  le  Drr  vno 
traS.i.lifpmr.i.qmtft.i.  »um. 4^  Roccu tqtufl  j.  in  g. 
Phyfit.  Vtdc  Auertocm  in  Deflmiltma  l*Jt.  A! nan- 
di uni  iniit,  le  fntt  al  Anttninmm  , (j  Stmerum  impe- 
rti orer. 

R r.  v 1 t v r quod  ficjqnia  motor  xtcr- 
nus,  & immutabilis  cft  liberx  volun- 
tatis : igitur  poteft  producere  effedum 
nouum  ficuc  placet  libi. 

Secundo,  quia  motor  xternus , Sc  immobilis 
poteft  producere  cffc&um  xtcrnum:igirur  Sc  no- 
utun.  Confcqticnria  tener  per  locum  a maiori, 
quia  maius  videtur  , quod  poflit  prxiducerc  c Ae- 
dum xrernum,  quam  nouum;&  tamen  xternum 
producit ; igitur  Sc  nouum.  Antecedens  patet, 
quia  producic  motum  ccrli.qui  cft  xternus. 

Tcm‘6,motor  xternus, & immutabilis, median- 
te causa  fecunda , poteft  effedum  nouum  produ- 
cere ; igitur  &:  felolo.  Confcqucmia  tener  per 
aurhorem  de  Caufis ; Sc  fcquicur  per  Theologos, 
qui  dicunt  quod  caufa  prima  poteft  fufpendcre 
omnem  adiuitatem  caulx  fccuitdx. 


Quarto, 


44 2>  Lib.  VIII.  Phyficorum 


Quarto  ,-quia  reuolutio  hodierna  cft  effedus 
nonus,  & umrn  immediate  producitur  a moto- 
re * terno,  & immutabili ; igitur  a motore  xtcr- 
nb,&  immutabili  poteft  prouenire  adio  noua. 

Oppo/itum  arguitur  per  Ariftotclcmiu  ifto  8. 
ccxr-9.&  ponit  hoc  Commentator  comm.p.&  in 
i *.  Metaph./.  quod  a motore  xterno,  Sc  immu- 
tabili non  potdt  prouenire  noua  adio , nili  mc- 
bimi/U  qut-  diante  motu  xterno.  In  quxftionc  primo  viden- 
Jlumi.  dum  f qualiter  al>  vno  inotorc immobili  poteft 
prouenire  [nouus  effedus.  Secundo  , qualiter  a 
diuer/is  motoribus  immutabilibus  poliunt  pro- 
uenire noui  effedus,  Et  tcrrio.qualitcr  fit  dicen- 
dum fecundum  veritatem,  circumfcripta  ratione 
naturali. 

*>•  Quantum  ad  primum,  notandum  quod  quod- 
Ajt*i  *Iikd  dameft  agens  vniuerfalc  , quod  fcilicet  agit  in 
\uud'rdrti.  ^‘ucr^s  temporibus  , & in  eodem  tempore  effe- 
tulsrt.  &us  diucrfos  in  locis  diucrfis ; aliud  cft  particu- 
lare, quod  cftdcrcrminatiuum  agentis  vniticrfa- 
lis  ad  hunc  cffcdum.vel  illum  immediate. 

Secundo  notandum  , quod  Ariftotelcs  ponit 
primum  mororem  , & Intelligentias  efle  agentia 
vniuerfalia,  xrerna,  & immutabilia*;  & de  agen- 
rilrtis  vniuerfalibus  prxdidx  dux  conditiones 
funt  fupponendx,  fcilicet  vernum,  Sc  immutabile: 
& hoc  cll  verum  de  primo  motore, fed  non  de  In- 
relligentiis,  licet  hoc  Ariftotelcs  crcdidcrit:quia 
fecundum  veritatem  funt  mutabiles. 

EJftdm.  e»  Tertio  notandum  , quod  adio  , rei  effedus 
Tuiu  nouus  rite  fubftantialis , vel  accidentalis. 
iiJent.  Item,  poteft  efle  nouus  fecundum  numerum  tan- 
tum,vcl  fecundum  fpeciem;ita  vr  nunquam  prx- 
cdTccic  effedus  cofimilis  in  fpccic  fpccialiflinu. 
yttur  etrr - Tunc  ponuntur  conclufioncs.  Prima conclu- 

'rnmt^bUiTta  ^ '°  c<*:  ^*otot  act^nus  immutabilis  non  po- 
, /errj?  mnurt  tc^  mo,,crtf  immediate  nifi  motu  circulari.  Pro- 
mfi mttu  tir-  batur , quia  motor  xternus , &:  immutabilis  mo- 
enUri.  uet  infatigabilitcr,&  fine  perna  propter  hoc.quia 
xnouet  line  rcfiftcntia;  & quilibet  alter  motas 
a motu  circulari  cft  cum  rcfiftcntia  : ergo  huiuf- 
modi  motor  xternus,  & immutabilis  non  po- 
teft tnoucre  alio  motu  quam  circulari, & hoc  im- 
mediate. Er  probarur  antecedens,  quia  fi  mouc- 
ret  cum  rcfiftentia  iam  mouete  per  conatum , Sc' 
cum  fatigatione : & per  confequens  mutaretur; 
quod  cft  contra  fuppolirum,  quia  fupponebatur, 
quod  eftet  immutabilis. 

J*  Secundt) , quia  talis  motor  eft  xternus : igitur 
mouet  motu  xterno ; fcd  nullus  alius  motus  i 
motu  circulari  poteft  cllc  perpetuus  : igitur  talis 
motor  non  mouet  immediate  nifi  motu  circu- 
lari : & prima  confcqucntia  renet , quia  ex  quo 
cft  immutabilis,  fcin per  eodem  modo  fc  habet 
rcfpcdu  fiti  mobilis,  ficut  prius. 
uMt  im • Secunda  conclufio : Mobile  immediatum  ilii 

m*Ji.uK  frt-  molor;  (icher  cllc  impalfibile,  Sc  non  motum  nifi 
?jl  imttffi1'1-  circularitet.  Probatur,  quia  tale  mobile  eftxrer- 
u,  tf  verni,  nun»,  cum  moneatur  motu  xterno : igitur  cft  i n- 
alrerabilc , iugencrabilc , & incorruptibile.  Sed 
quod  non  mouratur  motu  redo,  patet, quia  cft 
corpus  fimplex  fecundum  naturam,  vr  pater  pri- 
mo Cceli,  text.;. 

Ex  ifto  fequitur,  quod  motor  xternus , & im- 
mutabilis non  mouet  nifi  vnico  motu  vniformi, 
& xterno  immediate.  Prob.mir,quia  ex  quo  mo- 
tor cft  immutabilis, &:  mobile  impaftibile;&  cum 
. motor  moucat  vna  vice  , fequitur  quod  femper 
eodem  modo  moucbir. 

Tertia  conclufiorSi  mobile  immediatum  mo- 


Sf  mtbth  im- 
mtliAtu  mt- 


rori  immobili  fit  vniforme  in  fuis  partibus, tunc  /,„* , 
ab  iplo  motore  immobili  nunquam  proucniet  Ufiivmft,. 
adio  noua.  Probatur,  quia  fi  coelum  efiet  vnifotr  nt  * mttr* 
me  in  fuis  partibus  quemadmodum  nos  imagina-  ** 

mur  de  noua  fphxra»tunc  nunquam  aliter  rcfpj- 
ceret  inferiora  vna  vicc.quam  a lia, ni  fi  diceretur, 
quod  ifta  inferiora  mouercntur  aliter  rcfpcdu  f,rm- 
ciri  i ; fcd  hoc  cflct  impoflibile,  quia  adhuc  opor- 
tererquid  ifte  morus  proucnirct  i primo. 

Quarta  conclufiorSi  mobile  motoris  immobi-  4. 
lis  fit  diftorme  in  fuis  partibus,  tuncabipfo  mo- 
tore immobili  bene  poteft  ptoucnire  aci  io  noua. 
Probatur*  quia  licet  vniformiter  moucat  vnum 
mobile.tamcn  illud  mobile  aliter  rcfpicic  ifta  in- 
feriora vni  vicc.quam  alia  Et  hoc  propter  diuer- 
firarem  partium  mobilis, ficut  patet  de  8.  fphxra, 
cuius  nunc  aliqua  ftella  rcfpicit  vnam  partem 
tcrrx.poftea  pars  non  ftcllam,dcindc  alia  ftellara, 

&fic  confcqucnter  : & fic  patet  ex  duabus  pri- 
mis conclufionibus  , quod  a motore  immobili 
non  poteft  prouenire  adio  noua  immediata,  fed 
bene  poteft  prouenire  nouus  effedus  a niorore 
immobili  mediatd  motu  xterno  per  quartam 
conci ufionem  , & hoc  propter  difformiratem 
partium  mobilis.  & hoc  de  primo. 

Quantum  ad  fecundum  , prima  conclufio  eft  EfiSmu. 
ifta,  a diucrfis  motibus  regularibus  poteft  pro-  EU 
uenirc  nouitas.  Probatur , quia  aliter  non  pof-  ^**'*Vf"* 
fet  alfignari  vndeproucnircnt  retrogradationes,  j? 
ftationes,  & dirediones  planetarum  , & propter  dminattt. 
iftam  caufam  Sol  mouctur  velocius , quando  eft 
in  xquino&iali,  quam  quando  eft  in  Tropici$;& 
caufa  huinfmodj  irregularitaris  poteft  efte  pro- 
pter diucrfiutcm  partium  mobilis,  & propter  di- 
uerfitatem  velocitatis  vnius  mobilis.vcl  alterius. 

Secunda  conclufio : fi  motus  cceli  fint  ad  in- 
uiccm  comp.u..bi les, nunquam  cft  aliqua  difpofi- 
tio  in  calo,  velafpcdus.vel  coniundio,  aut  ali- 
quid huiufmodi , quin  alias  infinities  fuerit  dif- 
poiirio  confimilis  , fuppofitoqudid  mundus  fue- 
rat xternus.  Probatur  , quia  fi  nunquam  fuctat 
dilpofitio  confimilis,  aut  non  infinities.fcqucre* 
rur  quid  illi  morus  non  funt  ad  inuicem  compa- 
rabiles , ita  vt  ifta  ad  inuicem  conucrtantur.  Ex 
ifto  fequitur,  quod  cum  omnia  ifta  inferiora  de- 
pendeant a fuperioribus , quod  nunquam  eft  ali- 
quis effedus  in  iftis  inferioribus , quin  infiniries 
fuerit  effedus  fibi  confimilis  fecundum  fpeciem, 

& fic  fiippofitacompaxabilitatc  motuum  caelc- 
ftiuin,  non  poteft  eltc, naturaliter  loquendo, ali- 
quis effedus  nouus  fecundum  fpeciem. 

Tertia  conclufio  : motus  calorum  fint  ad  in- 
uicem incommenfurabiles , tunc  in  quolibet  in* 
ftanri  calum  eft  in  tali  difpofitionc , quod  nun* 
quam  anti  fuerat  in  difpofitionc  fibi  confimili, 
nec  in  pofterum  erit ; quia  da  quod  fit , fequitur 
quod  omnes  illi  motus  funt  ad  inuicem  com- 
menfurabiles,  quod  cft  oppoficum  politi.  Ex  quo 
patet , quod  hoc  fuppofuo , motus  cali  fint  in- 
commenfurabiles, qudd  femper  ifta  inferiora  fint 
in  tali  difpofitionc  quod  nunquam  ante  fiierant 
in  difpofitionc  confimili , ncc  vnquam  poftea 
erunt , Sc  ideo  poftibilc  cft, quod  fiat  aliquis  cfte- 
dus  nouus  fecundum  fpeciem , cuius  nunquam 
fimilis  prxceftir.  Et  fi  quxratur.an  motus  calo-  Mtt* 
rum  fint  ad  inuicem  commcnftirabiles , vel  non?  nm  m f* 
Relpondcttir , quAd  hoc  non  poteft  fciri  per  ali*  \ 
quam  experientiam  : nani  in  infinitum  modica  ‘ 
pars,  vt  millefima  vnius  partis  menfurabilis  po- 
teft reddere  duas  quantitates  commcnfurabiles, 

vel 


y 


vel  incommenfurabilcs , Jc  fic  patet  qualiter  a 
motore  immobili  poliunt  proucnirediucrfi  effe- 
rt15 mediante  motu  zterno  propter  dilformita- 
tem  mobilis  quant  um  ad  fiiaspartcs. 

6.  Secundi, propter  diuerlttatetn  velocitatum  di* 

neriorum  mobilium ; 6c  propter  irregularitatem, 
& propter  incommenfurabilitaiem.  Sed  dubita- 
tur , an  motor  immutabilis  poteft  nunc  incipere 
moucre  aliquod  mobile  «ternum , quod  nun- 
quam adhi  mon it : & Ii  fic*  videtur  quod  a moto- 
re immobili  proucniat  ndio  noua  immediate. 
Refpondctur  primi  , quod  hoc  non  cft  poffibile 
immediati  :quia  vel  ille  motor  immobilis  moue- 
ret  naturaliter , vel  violenter  ; non  naturaliter, 
quia cumpriis  non  moucbat , oporter  quod auc 
potentiam  augmcnrata,vel  rcfillcntia diminuta, 
vel  la]ccrn,quid  moror, & mobile  fint  ad  inuiccm 
applicata ; icd  nullum  illorum  poteft  fieri  fine 
motu  primo  : igitur  impollbilc  cft , quod  inci- 
piat primi  moucre,  alio  motu  non  przcedcntc;fi 
voluntarie,  non  apparet  ratio,  quare  nunc  debet 
moucne,  Sc  priiks  non  ; immb  fi  nunc  vult  mo- 
uere , (equitur  quod  prius  volebat  moucre, & 
per  confcquens  nunc  non  primi  incipit  moucre. 

Secundi  , dico  quid  polfibile  cft  ad  imagina- 
tionem , quid  aliquod  mobile  «ternum  incipiar 
moucri,  poftquam  non  rooucbatur  ; 4c  hoc  me- 
diante motu  «terno.  Probatur , fuppofito  quod 
motus  ctrli  fint  incommenrurabilcs  ad  inuiccm; 
tunc  polito  quod  clTet  vna  rota  perperua , cui 
moror  clfet  applicatus ; non  potens  igitur  ipfatn 
moucre  propter  impedimentum,  tunc  cx  incom- 
mcnfurabilitatc motuum  ccelcftium  , poteft  pro- 
uenire  ,quid  aliqua  fphxra , vel  aliqua  contun- 
ftio  eftct  propinquior  illi  totae,  quam  vnquam 
fuerat  aliqua  alia  toto  tempore  «terno,  & ex  ap- 
proximationepoftet  contingere , quod  impedi- 
mentum rcmouerctur,ic  moneretur  rora  ; verum 
cft  ramen  ficur  dictum  eft,  qtiud  hoc  cft  impolfi  - 
bile.nifi  motu  «terno  pr*cedcnre;&  ifta  fune  di- 
afterendo  pr*cis£  fecundum  rationem  natu- 
ralcmjfic  h«c  de  fecundo. 

7.  Quantum  ad  tertium,  dico  quod  fecundum 
» & veritatem  habemus  concedere , quid  k 
truL  mot.orc  «mmobill  ,fcilicet  ipfo  Deo  , poteft  pro- 
im  pttfla.  ucn|rc  noua  immcdiatcjmmode  fado  pro- 
Si»  »,*. 4 ft.  uenit  ab  ipfo  totus  mundus  nouiter : &:  hoc  per- 
fuadetur  ex  hoc  , quid  Deus  cft  infinit*  virtu- 
tis. Secundi , ex  hoc  quid  Deus  cft  «ternus: 
..quia  licet  ab  ipfo  proucniat  a&io  noua  , non 
propter  hoc fcquitur quid ipfe mutetur;  fcd om- 
nis muratio  eft  in  rebus  mutabilibus.qux  ab  ipfo 
proucniunr. 

Tcrrio , quia,  vr  paruit  in  fecunda  parte,  ima  • 
ginabile  cft  , quid  rota  quieueiit  tempore  «ter- 
no , Sc  incipiat  moucri  de  nouo  mediante  motu 
«terno  ; igitur  multo  magis  videtur , quod  Deus 
fe  foio  polJir  ipfam  incipere  mouerc , vel  faltem 
non  apparet  aliqua  repugnantia,  ex  quo  Deus  cft 
infinitus. 

Ad  rationes.  Ad  primam  diceret  Ariftote- 
les  quid  motor  immobilis  non  cft  liber*  vo- 
luntatis libertate  contingenti* , fcd  libertate 
compIaccntix;&  illa  eft  libertas  nccelfitacis. 

Ad  fecundam  , negaret  confcquenium : quia 
ex  proda&ionc  noui  cfFcdtis  videtur  fequi  ip- 
fum  efte  mutabile,  & non  ex  produ&ione  «ter- 
ni , capiendo  produdionem  large  pro  confcr- 
uatione. 

' Ad  tertiam , negaret  confcquenium  : vnde 


Qu^ftio  I V. 


44? 

non  oportet , quid  fi  prima  caufa  agat  aliquid 
mediante  fecundi,  quid  fe  iola  poflit  hoc  facere. 

Ad  quartam  , diceret  quod  rcuolurio  hodier- 
na non  cft  aliud,  quam  ccclum  hodie  reuolutum, 
& dato  quid  eflet  aliud, tunc  diceret, quod  cft  cf- 
fedlus  partialis  continuatus  toti  motui  «terno; 
& idci  non  diceretur  cftedus  nouus , fcd  an- 
tiquus. 


Qj>  A STIO  IV. 

'Utrum  femper  moneamur? 

Arift.£#r  i.Ptyf.t.yjtxt.u.  kxtm.ttm.u  D.Thom ,UU.\* 
SimpI.iM  t Phfetm.lO.Viim  Bt  MrlilT.  apud  Simpl.A-fi. 
. Item  Hcrjcl.St  Alex.apuJ  cucvlcm  'Mnm  11.  AII»  trxU.  1. 
t*f  i.yFgid  Romanui  1 Uk.i.itt  !ttmm  1‘hHef.tir.  drfttf» 
Conimbric.ac  Ruuiui  in  txfef.ttp  j.  Rocc  inPaiMfbtxji 
fttmtttM  i.tAf.i. 

S\  Rc  vitvr  quid  fic ; quia  motus  cft 
. in  rebus  murabilibus,ficur  vita  in  rebus 
? animatis,  vt  ponit  Ariftorcles  in  princi- 
pio huius  8.  rexc.  i.fcd  nullum  animatum  po- 
tcft  elle  fine  vita:  igitur  nullum  mobile  poteft 
elle  fine  motu;  & per  confcquens  omne  mobile 
monetur. 

Secundi,  fi  aliquod  mobile  quiefccrct.hoc  ef- 
fer pro  tanto, quid  clfirt  in  fuo  loco  naturali ; fcd 
propter  hoc  non : quia  ccclum  eft  in  fuo  loco  na- 
turali^ tamen  mouerur, etiam  ignis  in  fua  fphx- 
ra  mouetur.vr  patet  t.Metcororum. 

Tertii,  quia  femper  centrum  grauitatis  debet 
efte  medium  mundi : igitur  femper  terra  mouc- 
tur ; & per  confequcns  omnia  alia : quia  de  terra 
minis  videtur.  Confequcmiaprobatur : quia  per 
calefadionem  i Sole  continue  aliqu*  patres lc- 
ucfiunt;&  per  confcquens  continue  variatur  cen- 
trum grauitaris. 

Quarti,  ignis  mouerur  in  fua  fphera raptus 
impetu,  cccli  acr  mouerur  per  ventum  , aqua  pcf 
fluxum  : igitur  k fimili  terra  mouerur  : igitur 
cim  ccclum  ruoueatur,fcquitur  quid  omnia  mo- 
ueanrur. 

Quinti, dato  quid  non  omnia  moucanrur, 
attamen  hoc  per  nullum  fenfum,aut  experien- 
tiam poteft  deprehendi  propter  hoc , quid  mulri 
finit  motus  infcnfibiles,propterratditatcm,& 
paruitarem  : igitur  ad  minis  non  eft  euidens  quin 
omnia  moueantUr. 

Sexti  , arguitur  quid  omnia  fpecialiter  alte- 
rantur , quia  ccclum  continui  influit  in  ifta  infe- 
riora ; & hoc  aliter , & aliter  propter  varietatem 
afpcduum  cccli:igitur  ifta  inferiora  continue  al- 
terantur : quia  ccclum  eft  caufa  alterationis  ifto- 
rum  inferiorum. 

Septimi,  quodlibet  iftorum  inferiorum  , aur 
eft  mixtum , vel  fimplex  elementum : fi  mixtum, 
tunc  continue  alteratur  propter  contrarietaicm, 
quam  includit ; fi  fimplex  , hoc  cft  falfum  : quia 
nullum  cft  elementum  pure  fimplex, quio  fit  alre- 
ratum  propter  continens  propinquum, aut  re- 
motum. 

Odaui,  quia  ccclunj  continue  alteratur  fecun- 
dum lumen  : igitur  & ifta  inferiora  continue  al- 
terantur. Antecedens  pater , propter  varietatem 
afoeduum  partium  ccrfi.quia  vna  pars  cccli  nunc 
eftintenfius  illuminata, & deinde  rcmifilis,&  fic 
confequcntcr.  Et  tenet  confequentia:quiaaltera- 
tio  in  caufa, ponit  alrcrarionem  iucffcdu. 

Noni 


4 


444  Lib.  V 1 1 1.  Phy  ficorum 


Non& , omnia  ida  inferiora  fenefcunt : igitur 
continue  altcranuir.Tcnct  con(cgucntia,quia  fc- 
nciitus  cd  altcratio  continua  ad  determinatum. 

Et  antecedens  apparet : quia  in  hoc  cft  differen- 
tia inter  ccdum,  fle  ida  inferiora.  Oppofitura  ar- 
guitur per  Auftoielcm  S.  liutus,  cap.j.tcxt.ta.  & 
inde,  vbi  probat,  quod  aliqua  lunt  qua:  quando- 
que mouentur,  fle  quandoque  quiefeunt.  Secun- 
di,patet  ad  experientiam,  quia  aliqua  quiefeunt: 
igitur  itacd  , quod  illa quiefeunt.  Confequcntia 
tener , quia  hoc  fufHcit  Aridotcli  ad  probandum 
motum  cflc, quia  videmus  aliqua  moneri. 
itnfm  (Mjf>  Notandum,  qudd  qua  Ilio  potcd  intclligi»  vel 

generaliter  de  omni  motu,  vel  Specialiter  de  ali- 
qua Specie  morus.  Irem  , potcd  intclligi , vel  de 
poflibili,  vel  de  fa&o,  Scilicet  vrriim  poffibilc  fit, 
quod  omnia  moucantur;vel  vttum  ita  cft  de  fa- 
«do.quoJ  omnia  moucantur  Tunc  primo  tangen- 
da cd  vna  viaidcinde  alia  Sibi  oppoSna. 

Omni*  frm - Quantum  ad  primam  , ponitur  ida  concludo. 

fn  meufsHr.  Seinpcr  omnia  moucntur.lcilicct, vel  motu  loca- 
li,vel  alterationis  i & Sic  de  aliis  motibus  i fle  de 
corpore cceledi  conclufiononcft  dubia , Sed  So- 
lum de  idis  inferioribus , de  quibus  probatur  de: 
quia  coelum  influit  aliter, fle  aliter  in  ida  inferio- 
ra : igitur  ida  inferiora  continue  alterantur.  An- 
tecedens patet  i .Meteororum.  Sed  quid  conti- 
nue aliter,  fle  aliter,  patet  propter  continuam  va- 
riarionernafpcchium  coeli.  Tenet  confequcntia, 
quia  influentia  recipitur  ab  idis  infcrioribus;igi- 
tur  fecundum  quod  cdalia,8e  alia,  fecundum  hoc 
illa  inferiora  alterantur. 

^ . Secundo,  quia  videmus,  quid  Sol  per  cius  ac- 

ccllum  calefacit  ida  inferiora , fle  per  eius  rccef- 
Sum  ipfa  continue  fngefiunt;  igitur  cum  fcrnpcr 
accedat,  vel  recedat , Sequitur  quod  femper  alte- 
rentur. 

Tertii  , quia  non  Solum  ccclum  influit  per  lu- 
men , Sed  per  alias  influentias.  Quod  patet,  quia 
Lutu  frigcfacit.fle  tamen  non  lumine, cum  de  na- 
tura luminis  Sir  calefacere : fle  patet  i . Meteoro- 
rum : igitur  ida  inferiora  , licet  non  omnia  illu- 
minemur , poliunt  tamen  omnia  alterari ; imtni 
omnia  alterantur  de  fa&o  per  illam  influentiam; 
cuius  lignum  cft ,qu<>d  profunde  infra  vifceracer- 
ix  generantur  metalla,  ibi  tamen  maxime  appa- 
ret,quod  deberet  ede  quies. 

Quarto  , li  poneretur  quod  non  omnia  moue- 
rentur,  hoc  edet  pro  tanto,  quia  Sentimus  aliqua 
quiefccre;fcd  illa  ratio  non  vales,  quia  aliquis  cd 
motus  infcnfibilis  propter  tarditatem ; vt  patet 
de  motu  vinbrx  caufato  a paruo  dylo.ltem.quz- 
dam  lunt  horologia  artificialiter, in  quibus  poni- 
tur vnus  circulus , qui  in  minori , quam  in  anno 
complet  Suam  circulationem.  Item,  velocitas,  & 
tarditas  Sequuntur  proportionem , Sed  quacum- 
que proportione  dati  potcd  dari  minor  : igitur 
quacumque  tarditate  dati  potcd  dari  maior; fle 
per  confcqucns  aliquis  motus  cd  infcnfibilis  pro- 
pter tarditatem  nimiam;flc  fic  apparet  probabili- 
ter, qu6d  omne  mobile  monetur. 

Contra  conclufionem  obiicitur : quia  omnis 
motus  cd  flnitus ; igitur  mobile  quiefeit  in  ter- 
mino motus  ; fle  per  confequcns  non  femper 
quodlibet  mouetur.  Secundo  , Sequeretur  quod 
non  quodlibct  mobile  haberet  naturam, quod  cd 
falfum,vt  patet  Secundo  huius, tcx.4.Confequen- 
tia  patet , quia  natura  non  Solum  cd  principium 
motus.  Sed  etiam  quietis.  Tertii,  Sequeretur 
quod  frudta fieret  motus  naturalis.  Confcqucns 


cd  Sal  Sum:  qui  a natura  femper  agit  propter  finem, 
vt  patet  x. huius,  text.  75.  fle  inde.  Confequcntia 
probatur : quia  motus  naturalis  cd  propter  quie- 
tem naturalem  in  termino  motus  , fle  tamen  per 
te  nunquam  mobile  quiefeeret.  Quarto,  aliquod 
mobile  mouetur  vno  motu  ; deinde  motu  icfle- 
xo  ad  terminum  vnde  venit iigitur  in  intermedio 
quicfcit.vt  patet  in  ido  8.text.6f . 

Quintb,non  omne  mouens  mouer ; igitur  non  4. 
omne  mobile  mouetur.  Confequentia  tcnct.quia 
femper  potentia  a&iua , fle  paffiuafibiinuiccro 
corrcfpondcnt.  Antecedens  probatur,  quiafarp^ 
cd  grauitas  lapidis, quando  non  mouct,&  calidi- 
tas  ignis,  quando  non  calefacit , vt  puta  quando 
paflum  non  cd  approxinutum.Scxto.pcr  Arifto- 
tclctn  in  ido  S.  texe. 14.  vbi  dicit,  qui\d  lapis  ma- 
net,quod  non  fit  durior, nec  mollior;flc  fic  de  aliis 
qualitatibus  per  tempus  ; & per  confcqucns  per 
tempus  quiefeit. 

Ad  ida.  Ad  primum,  aliquis  ed  motus  finitas; 
conccdorigitur  terminatur  ad  quietem.  Negatur 
confequcntia ; quia  adhuc  potcd  mobile  moueri 
alio  motu,liccc  illo  definat  moneri. 

Ad  fecundum, uegatur  confequcntia : quia  na- 
tura bene  ed  principium  quietis  fecundum  prid, 
aut  a motu  locali,licct  non  fit  principium  quietis 
ab  omni  motu. 

Ad  tertium,  negatur  confequcfiru : quia  Suffi- 
cit’, qu&d  in  termino  mobile  quiefeat  quiete  op- 
pofita  motui, quo  tendebat  ad  Suum  locum. 

Ad  quartum  , negatur  confequcntia:  fle  dato 
quid  concedatur  confequcntia , Sufficit  quod  in 
intermedio  quiefeat  Secundum  quid. 

Ad  quintum,  negatur  confequentia:quiavt  in 
pluribus  mouens  non  potcd  mouerc  nifi  vnico 
motu  ; Sed  mobile  potcd  moueri  diutrfis  moti- 
bus Secundo, quia  vt  in  pluribus  mouens  non  po- 
teft  mouerc  nifi  vnum  mobile;  Sed  vnum  mobile 
potcd  moueri  a diuerfis  motoribus. 

Ad  lextnm  , concedo  quod  manet  per  tempus, 
uod  non  fit  fenfibilis  variatio.  Sed  hoc  non  ob- 
at,  quin  continue  varietur.  Et  ad  authoiitatcm 
Aridotclis  pod  oppofitum,  dicitur  quod  Anfto- 
tclcs  vulr,  quod  aliqua  quiefeunt  fecundum 
vt  i motu  locali , vel  quod  ipforum  non  apparet 
mutatio  fenfibilis, 

A d fecundum  de  experientia , dico  qu&d  non  j, 
cd  fimile  de  motu, fle  quictc;quia  motus  percipi- 
tur ex  hoc : quia  ics  aliter  fc  habent  prius, & po- 
ftcriiis ; modo  nunquam  aliqua  percipiuntur  ^li- 
ter fc  habere, quin  aliquo  modo  aliter  fc  habeant: 
lcd  quies  percipitur  ex  hoc, quod  res  eodem  mo- 
do fc  habent : modo  aliqua  videntur  eodem  mo- 
do fc  habere, quz  tamen  aliter  Se  habent  pro- 
pter diucrfitatem  infcnfibilcro , fle  de  hoc  de  pri- 
ma via. 

Quantum  ad  Secundam, poted  teneri  probabi-  Km 
liter  , qu&d  non  omnia  mouentur  ;fle  cft  prima 
conclufio  demotu  locali.Poffibilceft omnia mo-  nr. 
ueri  localiter  Probatur  de  inalTa  grauium,  de  qua 
minus  vidctur:quia  dicit  Commentator  x.  Cali: 
poffibile  cft, quod  ad  vnam  partem  terrx  fiat  tan- 
ta additio  grauitatis.quod  Sufficiat  mouere acrem 
circumdantem  terram;  fle  per  confcqucns  tunc 
variabitur  centrum  grauitatis;fle  per  confcqucns 
centrum  magnitudinis  terra? , fle  per  confcqucns 
tota  terra  moucbitur;fle  poffibile  cft.qutSd  quan- 
doque ita  fit  de  fa&o,  propter  condru&ioncin  ali- 
cuius ciuitatts  , vel  turris  , aut  propter  magnum 
pullum  aquae  ad  vnam  partem  terta. 


Secunda 


w5  f 


Qu^ftio  I V. 


Secunda  conclufio  : Non  fempcr  rft  ita  de.fa- 
(fto : quia  non  quilibet  exceffius  grauitatis  fuffi- 
cit  moucre  acrem  circumdantem  terram : ficuc 
in  xquihbrio  fi  appenderentur  xqualia  , non 
quodiibet  grauc  additum  alteri  eorum  facit 
motum  propter  difficultatem,  quae  eft  in  dcfccn- 
dendo  acrem, fed  in  vacuo  quilibet  exceffius  beofc 
fufficcrrt. 

De  augmentatione  autem  ».  generatione . dc 
corruptione  , notum  eft  , qubd  ab  iftis  motibus 
aliqua  quiefeunt;  dealterationc  vet&  eft  prima 
concludo,  Non  fempcr  omnia  alterantur.  Pro- 
batur , quia  mulra  funt , quibus  contraria  non 
fune  femper  applicata  : igitur  multa  funt  qux 
non  fempcr  alterantur.  Confequentia  tener :quia 
omnis  alrcratio  fit  a contrario  applicato , vc  pa- 
tet i.  de  Generat.  Probatur  antecedens , quia.yc 
videtur  , ignis  in  fua  fphxra , fcilicct  in  medio 
fphxrx  non  habet  contrarium  applicatum  Irem, 
partes  cenrrales  terrat , quibus  nullum  contra- 
rium videtur  applicatum.  Item,  partes  interme- 
die in  mixtis  folidis , cuiufmodi  funt  lapides.  dc 
metalla.  Contraiftas  conclofioncs funt  rationes 
ante  oppofirum. 

Ideo  ad  primam , dico , quod  Ariftotclcs  hoc 
intclligit  de  moro  calt.qucm  fimilitudinarii  vo- 
cat vitam , eo  qu&d  eft  cauta  vitx  illorum  infe- 
riorum. Ad  fecundam, concedo  confcqucns:quia 
terra  quiefeit  propter  hoc , quia  eft  in  luo  loco 
naturali.  Et  (i  inftetur  de  igne  ; dico.qudd  ibi  eft 
impedimentum,  & de  calo  non  eft  fimile;  ficuc 
dc  illis  qui  tt&c  mouentur.  Ad  tcrtiam.Negatur 
confequentia:  quia,vt  ditium  eft  , non  quxlibet 
allcuiatio  alicuius  parcis  terrx  , fufficit  ad  mo- 
uendum  tet ram , dc  hoc  propter  acrem  circun- 
danrem,  qui  refiftit.  Ad  quartam, dico,quod  non 
eft  fimile.qaia  terra  eft  corpus  folidum, fixum,  & 
manens , & ideo  non  eft  limile  licur  dc  aliis  ele- 
mentis. Ad  quintam,  dico, quod  poteft  compre- 
hendi per  rationem  dedo&am  cxfenfu.  Ad  fex- 
ram  , negatur  confequentia , & conceditur  an- 
tecedens: quia  aliqua  funt  in  iftis  inferioribus, 
ad  qux  non  attingit  influentia  cali,  licur  partes 
centrales  terrx.  Item,  multa  funt,  qux  licet  at- 
tingit influentia  cccli,  tamen  forte  pro  tunc  non 
dominatur  ad  alterandum  : igitur  pollibile  eft, 
qu6d  tunc  quiefeat.  Ad  feptimam .concedo : mo- 
do dico , quod  pollibile  eft , qu&d  nec  mixtum 
elementum  alteret , nec  mixtum  homogcncum; 
fed  mixta  heterogenea , dc  alia  coniun&a  cum 
contrariis  continue  alterantur.  Ad  o&auam, po- 
teft concedi  antecedens  de  calo  , dc  de  parti- 
bus cali , excepto  Sole , cuius  forte  lux  non  in- 
tenditur , vel  remittitur  per  afpe&us-  aliarum 
ftellarum : fed  negatur  confequentia , quia  mul- 
ta funt  in  illis  inferioribus , ad  qux  non  attin- 
git huiufmodi  alteratio.  Ad  nonam , negatur 
antecedens, quia fimplicia  elementa  ,dc  mixta 
homogenea  non  fenefeuni , nec  alteramur  nili 
contrario  applicaro.  Et  fi  dicatur , quod  nun- 
quam corrumperemur  ; negatur  confequentia, 
quia  vincet  conftcllatio , per  quam  applicabitur 
corruptioni.  , 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

PRincipium  i autem  confderationu.  Ifte  eft  fe- 
cundus tra&atus  huius  odaui.in  quo  Arido- 
tcles  determinae  dc  difpoiicione  enrium,qux  eft 
iu  fempcr, vel  non  femper  moucri,  ve^quicfccre: 
Swioptr.Tom.il. 


445 

& diuiditur  in  feptem  capitula.  In  primo  capi- 
tulo oftcndit.qudd  aliqua  entia, qoanduquc  mo- 
nentur , dc  quandoque  qutefcum/  In  fecundo 
oftendir,  qubd  tn  motu,  moror,  de  mobile  diftin-  • 
guuntur.  In  tertio  oftcndit.quod  eft  deuenirc  ad 
aliquod  mouens,quod  ii  moueatur,  roouebitur  a 
fe  ipfo.  In  quarto  oftendir,  quod  non  eft  ncccflc 
omne  monens  femper  moucri  ad  hoc,  quid  mo- 
ueat.  In  quinto  concludit , qudd  eft  deuenire  ad 
aliquod  inouens  immobile.  In  fexto  oftendir, 
quAd  eft  aliquis  motus  continuus , dc  perpetuus. 

Et  in  feptimo  oftendir , quod  aliqua  femper  mo- 
uenrur,&  aliqua  quandoque  mouentur, & quan- 
doque quiefeunt.  Secundum  i bi:  Reliquum  eft  igi- 
tur. Tertium  ibi : Hoc  autem  dupliciter.  Quauum 
ibi : Addiiia  autem.  Quintum  ibi : Non  ergo  ne- 
eeffe  eft.  Sextam  ibi : Quod  nutem  non  eft  ipfum. 

Septimum  ibi : EJfe  igitur  quadam.  Primum  ca- 
pitulum diuiditur;  quia  primo  prxmtti it  vnam 
diuiiionem.  Secundi  profequitur  membra  il-. 
lius  diuifionis.  Tertio  proponit  de  atiis  rraftate 
in  aliis  tratflanbm.  Et  quatt& , recolligit  deter- 
minata. Secunda  ibi : Omnia  icitur.  Tertia  ibi: 

Omnia  fere  autem.  Quarta  ibi : principium  autem 
rur/iee.  Diuifio  • quam  ptrmitrir,  habet  duo  Dmifir 
membra.  Nam  entia  naturalia,  vel  omnia  fc  ha- 
bent  vno  modo , vel  omnia  tribus  , vel  duobus  j iptQmaime- 
modis:  Ii  vno  modo,  hoc  eft  tripliciter  j quia  vel  tum. 
omnia  femper  mouentur  , vel  omnia  femper 
quiefeunt , vel  omnia  aliquando  mouentur,  & 
aliquando  quiefeunt.  Si  autem  entia  naturalia  fe 
habent  duobus  modis , hoc  eft  tripliciter;  quia 
vel  aliqua  femper  mouentur , dc  omnia  alia  fem- 
per quiefeunt , vel  aliqua  fempcr  mouentur,  dc 
omnia  alia  quandoque  mouentur,  dc  quandoque 
quiefcunr.  Si  ver6  fe  habeant  tribus  modis, 
tunc  hoc  eft  vnico  modo; quia  aliqua  femper 
mouentur,  d:  aliqua  fempcr  quiefeunt,  dc  aliqua 
quandoque  mouentur,  dc  auandoque  quiefcunr, 
dc  iftttd  membrum  probabitur  effie  vetum , vr 
poftea  patebit. 

Omnia  i igitur.  Hic  profequitur  membra  ditftx  S. 
diuifionis , dc  primi  oftendir , quod  impoffibiie  Text.  xx. 
eft  omnia  quiefeerc.  Secundi  quid  impoffibiie 
eft  omnia  moucri , ira  quid  nihil  quiefeat.  Ec 
tertii  oftendir  quomodo  aliqua  quandoque  mo- 
neantur , dc  quandoque  quiefeant.  Secunda  ibi: 

Fere  autem.  Tertia  ibi : At  veri.  Prima  conclufio 
eft  ifta.  Impoffibiie  eft  omnia  quiefeere.  Proba- 
tur deducendo  ad  aliqua  inconucnientia.quia  ta- 
les negant  fenfum  , quxrcntes  rationem  ; modi 
infirmitas  quxdara  intclle&us  eft  quxrere  ratio-  infirmltai  *ft 
nem,  vbi  habetur  experientia  fenfus.  iattiLOui 

Sed  contri : quia  fxpc  fertius  errat  in  iudiciis; 

6c  per  rationem  corrigimus  errores  fenfus  : igi-  tx. 

tur  non  eft  infirmitas  quxrere  rationem , vbi  ha-  ptruutiaft u- 
betur  experientia  fenfus.  Refpondetur , quid  /*'• 
quando  lenfus  errat , & quod  per  rationem  fxpc 
corrigitor  error  fenfus;  fed  hoc  eft  per  alia  fen- 
fata,  mediantibus  quibus  percipimus  illum  erro- 
rem ; fed  in  cafu , quo  fenfus  iudicet  aliquid  , dc 
per  alia  fenfata  non  polTumus  experiri  oppofi- 
tum  illius  iudicij , tunc  firmiter  eft  alfcnt  iendum 
illi  iudicio , nec  vitra  hoc  eft  quxrenda  alia  ra- 
sio, imtn&  vitra  hocquxiere  rationem  eft  infir- 
mitas intellc&us  non  potentis  meJjiari.de  per  fe 
nunifefto.vcl  dubio.  Secundum  inconueniens:  1 

quia  licet  dubium  effiet  dc  ifta  vniuerfali , omnia 
mouentur , attamen  de  particulari  nulla  eft  am- 
biguitas. Tcrtiuui  inconueniens , qnia  nrgan9 
P p motum 


446  Lib.  Vl-II. 

morum  non  folum  contradicit  Ici  cuti  x naturali, 
immo  etiam  contradicit  b cuilibet  alij  fcicntti, 
nani  quxlibct  fcientia  faltem  exercendo  a&um 
fuum,vtitur  motu.  Quartum  inconucnicn.s,quia 
motum  clle  cft  principium  in  frientia  naturali, 
vt  patet  primo  buiue , text.i  i.  modo  ad  natura- 
lem non  fpc&at  reprobate  Tua  principia , fed 
nec  ad  Mctaphyf.  fpedat  argnere  Tuas  fuppu- 
litioncs. 

9*  Fere  $ nutem.  Hic  Ariftotelcs  oftendit , quod 

Text.i).  impoHibile  cft  omnia  tuouerir&  ducit  ad  fex  in- 
conucnicntia.  Secundam  ibi : Et  dicunt  quidum. 
Tertium  ibi: simplius.  Quartum  ibi : Atque  lupu. 
Quintum  ibi : Etdeipfi.  Sextum  ibi : simplius  tu- 
tem. Primum  inconucnicns  cft, quod  licui  dicen- 
tes omnia  quicfccre , negant  renfum  , ita  dicen- 
tes c omnia  moueii , dicunt  falfum , & contra 
fcnlum : immo  non  folum  natura  cft  principium 
motqj.immo  etiam  quietis, tamen  dicere  omnia 
moueri , cft  minus  contra  fcientiam  naturalem, 
quim  dicere  omnia  quicfccre. 

Et  dicunt  quidum.  Secundum  it\conuenicns  cft: 
& recitat  primo  dicta  antiquorum.  Vndc  antiqui 
dicebant  omnia  moueri,  umen  de  aliquibus  non 
apparet  fenfui  propter  tarditatem  motus.  Con- 
tra Primd,quia  non  cft  poflibilc  fempee  augnten- 
tari,  vel  diminui : fed  cft  dare  quietem  intertne- 
Tkftr  motui  diam : vndc  ifti,funt  motus  conrrarij,&  inter 
me-  <luo^,^ct  motus  cotcarios  ncccfl  ario  cadit  quies 
* mc^,a » vt  poftea  probabitur.  Secundb,  quia  (ic 
dicere  elfct  idem , licui  dicere  quamlibet  guttam 
cadentem  rcnioucre  aliquam  partem  lapuiisjmo* 
vii»  cmtra.  (,oc  cft  falfUm:  quia  multa:  gutrx  difponunt 
ItaunT  « & vna  cauat  lapidein  difpofitum.  Tec- 

tio , quia  iic  dicentes , dicerent  qu6d  ligna , qux 
putrefiunt , vel  xdificia,  qux  corruunt , fcrnper 
poft  eorum  fa&ionem  tenderent  ad  eoruni  cor- 
ruptionem , alterando : modo  hoc  non  cft  ncccf- 
farium , imm6  quandoque  remanent  in  ftatu. 
Quarto,  quia  eadem  ratione  diceretur , quod  fe- 
men ,quod  ponitur  in  terra,  vel  iaccns  in  terra, 
ftatim  a principio, quanio poneretur, afeenderet 
dc  terra  ; modo  hoc  cft  falfunuquia  primo  difpo- 
nitur  ad  pullnlationcin  , & totum  iimui  diuidic 
poftqnain  acquieuir.  Quinti), quia  lic  diceretur, 
• quod  duo  non  porentes  trahere  naucm  , trahe- 
rent nauem  iniufficientcr,  quod  cft  falfum ; quia 
videmus  , quod  duo  non  lufliciunt  trahere  , & 
cum  tertius  fuperadditur  illi , fufficiunt.  Sexti, 
quia  tunc  , quando  aqua  congelatur , diceretur, 
qubJ  feinpcr  ante  dtfponebacur  ad  congelatio- 
. netu  ; modo  hoc  cft  falfum,  quia  aliquando  re- 

manfit  in  ftatu, & modi  congelatur  poftcafimul; 
.&  omnia  ifta  exempla  probant  non  quod  altera- 
tio  fiat  fubiti,  fed  quid  poft  longas  quieres  inci- 
piunt heri  huiufmodi  altcrationes. 

IO.  tsfmpliui  cum  ugrotuuerit.  Tertium  inconue- 

nieus,  quia  cum  infirmus  fanatur , iam  mutatur 
ad  fanitatem ; & illa  habira  quiefeit : quia  ii  mo- 
ucretur,vcl  moucrctur  in  fanitatem  i 3e  hoc  non: 
quia  iam  habet  fanitatem  : vel  in  aliud  i & illud 
non  oportet. 

At  quod  /apir. Quartum  inconucnicns, quia  vi- 
demus lapidem  moucre  per  longa  tempora , fine 
hoc  quid  fiat  durior, vel  mollior, quod  non  cilet, 
fi  omnia  Client  in  continuo  motu, 
tcxt.i*.  Et  de  4 ipfi  ferri,  Quintum  inconticnicns,quia 
videmus , quod  lapis  multo  velocius  dcfccndcns 
deorfutn , quiefeit  in  tctinino  motus , quod  non 
cffct.fi  omnia  continue  tnoucremur. 


Phyficorum 

Amplius  uutem  terru.  Sextum  inconucnicns; 
quia  videmus , quii  corpora  naruiaiia  non  te- 
mouentur  a fuis  locis, nili  per  vio|emum,&  cum 
magno  conatu  rcfpcttu  monctuis.quoJ  non  efTct 
nifitn  locis  fuis  quicfccrent,  & recolligit;  & pa-  , 
ter  in  littera. 

At  vero  neque.  Hic  ponit  tertiam  coinlufio- 
nem,  fcilicec  itnpoflibilc  cft  entia  fc  habere  duo-  «'<;*« 
bus  modis, ita  vt  aliqua  fcrnper  quicfcanc,&  ali-  j»*>. 

qua  fcmpermoucantur  ,Sc  quid  aliquando  mo- 
ucantur , aliquando  quiefcanr : Sc  ducit  ad  q>ix-  ZumL* 
dam  inconucnicntia : Primi, quia  hoc  eft  comta 
experientiam , vt  di&um  fuit  prius  in  aliis  ratio- 
nibus. Secundi , quia  augmentatio  cft  motus  in 
perfc&am  quietem, qua  habiia.cft  morus.  . 

Tertii , quia  motus  violentiis  non  potcfl  clTe  ^ 
perpetuus , quia  fit  cx  quiete  naturali.  Quarti, 
quia  generatio,&  corruptio  funt  mutationes;  & 
tamen  non  poftunt  efle  perpetua:, quia  funt  inter 
certos  terminos.  Quinto,  quia  fere  omnis  motos 
eft  quodammodo  generatio , & corruptio ; idcA 
cum  generationes  , Sc  corruptione»  non  poliunt  , 
xllc  perpetux.nifi  per  quietes  interpulitas.fcqm- 
tur,quid  aliqua  interpolatione  quandoque  mo- 
nentur , & quandoque  quiefeunt  , quod  fure 
probandum. 

Cenfere  f autem  omni.t.  Hic  proponit  redu&io-  tat*;, 
nemdeiftis  membris  ad  loci  aliarquia  poltca 
oftendetur,  quid  primum  moucus  cft  mobile,  5; 
quid  primum  motum  fcrnper  mouetur. 

Principium  6 aurem  mejite.  Hic  recolligit  prar-  Toto, 
cedentia.  Et  Pnmi  recolligit  primam  Jiuilio- 
nem.  Secundi  recolligit  couclufioncm.  Et  Ter- 
tii recolligit  alias  duas.  Secundum  ibi:  Qiud 
igitur.  Tertium  tbi : Similiter untem.Vrimb  recol- 
ligit diuiliouem  dc  vctbo  ad  verbum , ficut  po- 
nebatur prius.  . 

ftlpod  igitur.  Hic  recolligit  primam  conelufio- 
nem, dicens, quod  itnpoflibilc  cft  omnia  quiefee- 
re ; quia  licet  aliqui  dicebant  quid  omnia  fune 
ens  mobile : hoc  tamen  non  obftame , dicimus, 
quid  aliquid  mouctur:&  ad  faciendum  fidem  de 
ifto,fufhcit  fenfus ; quia  quxrcrc  rationem  de  ii- 
lo , vbi  habemus  dignius  ratione  , cft  opus  male 
indicantis,  eo  quid  non  poteft  difecrnere,  quod 
cft  melius,  vel  peius  credibile,  aut  quod  eft  prin- 
cipium, vel  dcdu&um  cx  principiis. 

Similiter  uutem.  Recolligit  alias  duas  conci  o- 
fio  nes  , & dicit  quod  ad  omnia  ifta  fufficit  fides, 
quam  habemus  pet  fenfum. 

ANNOTATIONES. 

* T"X  hti fio  quum  promittit  , habet  duo  membre. 

I_^Nota , quod  hxc  diuifio  habet  fer  rnem- 
bra,  vel  feptem ; iuxta  feptem  opiniones  anri-  ^ 
quorum  dc  motu.  Prima  opinio  fuit , quid  om- 
oia  fcrnper  quiefeunt , quod  fuit  placitum  Ze- 
nonis cum  Parmenide,  Sc  MclifTo;  Sc  hxc  opinio 
cft  contra  fenfum.  Secunda  opihfo  fuit , quid 
omnia  fempet  mouentur , ficut  dixit  Heraclitus, 
qux  eft  etiam  contra  fenfum : Sc  iftx  dux  opi- 
niones contraria  (impliciter  aftii nutu , tam  cx 
parte  fubic&i  vniuerfalis , quini  ratione  modi 
prxdicati  femper.  Tertia  opinio  cft, quid  omnia 
quandoque  mouentur.  & quandoque  qiiicfcutir, 
qux  fuic.opinio  Anaxagorx  Sc  Empedoclis',  vt 
vifum  cft  fupra.  Et  ilti  duo  modi  funt  feb- 
contrari) , ratione  modificationis  prxdicati  aij,- 
qttundo ; fed  contrarrj  cx  pane  fubic&i,  omnia. 

Quana 


} 


QuaeCUo  IV. 


447 


Quarta  opinio  eft.quhd  omnium  rerum  quxdam 
femper  quiefeunt  ,&c  quxdam  femper  mouentur, 
ficut  dixit  Pythagoras  8c  poft  Epicurus;  vt  teferr 
Albet  tus.  Quinta  opinio  cft , quxdam  non  om- 
nia quandoque  moucntur  , 6c  quandoque  quie- 
fcunt.  Sexta  opinio  eft,  quid  quaedam  quiefeunt 
femper , fc  alia  monentur  quandoque  , 8c  quan- 
doque quiefeunt.  Septima  opinio  cft  , qubd  in- 
ueniuntut  in  entium  diucrfuate  tres  modi  limul, 
fcilicet  quod  quxdam  moucntur  femper, St  qnx- 
dam  quiefeunt  femper , fc  quxdam  quiefeunt 
quandoque,  & moucntur  quandoque  •,  fc  de  hac 
in  ptxccdentibus , fc  fcqucntibus  cft  principali» 
intentio. 

b Imrno  etiam  contradicit  cuilibet  , fcc.  Nota, 
quid  non  foliim  Phy ficu»  naturam  motus  fpe- 
culatur.vcrbm  A Meiarhy ficos  de  ait  iflimit  cius 
caufis  & principiis , fed  fc  moralis  Plulofophia; 

& Khctorica  de  asionibus  docet , qux  in  mo- 
tu confidunt , dc  quibus  fc  Dtalc&ica  ratioci- 
natur : quin  criam  fc  Mcchanicx  attes  metuum 
funt  ditc&iux  , vt  ars  cxtiucndatum  naulum , 6c 
nautica  motum  nauis  confidetant , fc  cquedri* 
motum  equi.  Adde  quid  8 c Mathematicus  qui 
abdrahit  a moru  , nonnullam  eius  imagina- 
tionem habet  dum  ate  a quolibet  in  quodli- 
fij*  »«•«*  ber  pandum  Uncam  duci.  Qui  ergo  motum  au- 
omnes  vult  fcientias , 8c  artes  de  medio 

finu.  c It 4 dicente;  omni a moneri.  Nora,  quid  Niphus 
Ij.  Heracliti  opinionem  defenfare  conrendit , di- 
cens Atiftotclcm  hic  nihil  aliud  condemnare, 
quam  quid  omnia  per  fc  femper  moneant  ur  ;quid 
* autem  a fc.vcl  exrrinfecus  omnia  fuit  in  perpetuo 
motu, id  (inquit)  Ariftorelcs  non  ncgat.Crcerum 
quomodo  fuiliucri  podii  omnia* continue  ntouc- 
ri.optimi  docet  Scotatinqusfl.i.  vide  cum. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

Tcxt.17.  T)  Eliqnttm  i efl  igi(ur  eonfiderandum.  Hoc  cd 
XVfccundum  capitulum  huius  tradatus.in  qno 
Philofophus  oftedir,qubd  in  omni  motu  monent 
& motum  di  (Unguuntur : 5c  Primd  proponit  in- 
tentionem in  generali.  Secundo  ponit  quandam 
diuifioncm.Tertid  profequirur  membra  illius  di- 
uifionis : fc  Quarto  concludit  propofitum  fuum. 
Secunda  ibi : Monentium  igitur.  Tertium  ibi : Et 
maxime.  Quartum  ibi : Si  igitur  omnia.  Proponit 
igitur, qudd  nunc  cd  confiderandum,vtrbm  om- 
nia quanJoquc  moucantur , fc  quandoque  qui- 
cfcanr  j vel  vt  rum  fir  aliquod  femper  motum , fc 
aliquod  femper  mobile. 

j 'it  nntm-  Alluentium  igitur.  Hic  przniittic  duas  diuifio- 
H<*um  nes . f-cundd  combinat  membra  diuifionis  in  in- 
Zmnt-  uicem,ibi : Quod  enim.  Primd  dicit, quod  eorum 
qux  moucnr,  & moucntur,  quxdam  mouenr,  fc 
moucmur  pex  fc  , fc  quxdam  per  accidens  : fc 
accipit  hic  per  ateidem  , provt  hic  dtftinguitur 
contra  per  fe : & primi  t ita  qudd  illud  dicitur  mo- 
uetj  per  accidens , quod  foluin  raouctur  fecun- 
dum partem  , vel  quod  moucnu  ex  eo,  qudd  cd 
in  alio.  Secunda  diuifio : Eorum  qux  moucntur 
per  fc.quxdam  moucntur  i principio  intrinfcco, 
&alia  a principio  cxrrinfeco.  Item, quxdam  mo- 
ucntur naturaliter,  fc  alia  violenter. 

14.  Qmdtmm.  Hic  combinat  membra  ditiifionuin 

ad  inuicem,quodiiber  declarando, dicens  Primd, 
quod  illud  quod  mouctnr,  a fe  ipfo  mouetur 
naturaliter  , ficur  animal  mouetur  i fc  iplo; 

Scoti  oper.  Tom.  / /. 


fc  vniuetfalitet  omne  iUud , quod  habet  in  fe 
principium  incrinfecum  fui  motus,  mouetur  na- 
turaliter. Sccundb  addit  » qubd  animal  contin- 
git moneri  naturaliter , {c  violenter.  Et  poteft  ex- 
poni vno  modo,  quod  animal  poteft  tnoueri  vio- 
lenter,vt  ft  proiiciatui  futfum.  Alia  modo, quod 
animal  mouetur  naturalitet,quanium  cft  ex  par- 
te animx  ; mouetur  tamen  violenter  confidet  at  i 
natuta  clementi , de  cuius  natura  cft  animal  It 
dominio-.nam  animal  eft  de  natura  tertx  propter 
grauitatem  , 6c  ideb  quantum  eft  ex  parte  terra: 
animal  mouetur  violenter. Tertib, declarat  mem- 
brum , dicens , qudd  eorum  , qux  moucntur  ab 
alio, quxdam  moucntur  violcntcr,vt  igpis  deor- 
fum , fc  terra  futfum : alia  naturaliter , vt  partes 
animalium  , fi  moueantut  fecundum  difpofuio- 
num  , & iunfturarum  tnembrotum  exigemiam: 
quia  fr  moueantur  membra  fecundum  tunsuras 
iuxta  confuetum  modum  natutx , tunc  dicuntur 
moueti  naturaliter ; fc  ft  oppofito  modo, tunc  di- 
cuntur moueci  violenter. 

Et  a maxime.  Hic  declarat  principale  inten-  Tcxt.  aS. 
tum , profrquendo  in  membris  didkx  dittifionis: 

& oftendir,  qubd  in  omni  motu  monens.  & mo- 
tum diftinguuniur.  Et  Primd  in  iis, qux  rnouen- 
tot  violcnicr.  Sccundb,  in  iis,qux  monentor  ex 
fe.  Tertib  in  iis,  qux  mouentur  natnralitcf , liebt 
non  ex  fc  , cuiufmodi  funt  grauia  , fc  lcuifl  ftm- 
plicia.Secundum  tbi  :rPoSlea  aaffm.Tertiiim  ibit 
Maxime  aurem.  Primd  dicit, qubd  maxime ma- 
nifeftum cft  in  his  , qux  mouentur  violenter, 
quod  mouens  diftjnguitur  h moto : quiaibt  mo- 
uens  cft  cxttinfccum  moto , vt  patet  in  proicliu 
lapidis. 

Poftea  autem.  Hic  declarat  idem  in  iis  , qux  1 5* 
mouentur  ex  fc,  dicens, qubd  poft  illa,  qux  mo- 
lientur violenter  .manifeftum  eft  in  illis.qux  mo- 
ucmur fecundum  naturam  ex  feipfis , qubd  mo- 
uens diftinguitur  b moro, quia  in  animalibus  ani- 
ma eft  mouens  ,& refiduum  motum.  Sed  dubi- 
tatur an  in  animalibus  mouens, fc  morum  diftin- 
guantur  fecundum  fttom , vel  non , quemadmo- 
dum nauis  , fc  trahens  naucm  firualiter  diftin- 
guuntur?  Refpondctur.qubd  in  moribus  anima- 
lium primum  mouens  eft  anima,  fcd  non  imme- 
diate : quia  anima  raouet  mufculos , fc  median- 
tibus mufcnlis  motis  mouec  neruos , & ncrui 
moti  mouenr  membra , vt  pedes  , fc  tibias  , qui- 
bus moris,  portatur  corpus  animalis ; modo  ani- 
ma,& corpus  funtmoaens.dc  motum  indirtin&a 
fecundum  litum,  fed  alia  membra, quotum  vnutn 
eft  mouens,  & aliud  motum , fit  ua  liter  diftin- 
guuntur. 

Maxime  autem.  Hic  declarat  intentum  in  gra- 
uibus,  fc  Icuibus,  quando  mouentur  naturaliter: 
fc  Primd  proponit  efle  dubium  dc  iftis.  Sccundd 
oftendir  quod  grauia,  & leuia non  moucntur  a 
fe  i pfis.  Et  Tertib  oftendir  d quibus  motoribus 
moucantur.  Secundum  ibi : Et  namque.  Tertium 
ibi : Sed  accidit.  Primd  dicit , quod  maxime  du- 
bium cft  deeicmeniis,fimplicibus  fciiiccr  dc gra- 
uibusA'  leuibus.de  quibus  manifeftum  cJhqudd 
monemur  ab  alio;  quoniam  moucntur  ad  locos 
oppofiros  fuis  locis  naturalibus ; fed  immanife- 
ftum  cft  i quibus  moueantur , quan Jo  moucn- 
tur ad  loca  ; ad  qux  inclinantur  fccuudum 
naturam. 

Er  f namque.  Hic  piobar.qudd  grauia,  A leuia  Tetr- 


non  moueantur  a fc  ipfis , per  quaruor  rar  jones. 

Secunda  ibi : Etfitlere.  Tertia  ibi:£uare/in  ipfo.  mtmtmtur  i 
P p a Quarta  ftipft. 


ifi. 

Te«.jo. 


Tatji. 


Tot-):. 

A HquiJ  di- 
citur rjft  in 
fruntin  Ju' 
fUfittrrflrn- 
tiali,  vel  ee- 
tidtotali. 


'7- 


(7'amia  , Cr 

irlf/4  4 fUI 
mnuMl* v. 


448  Lib.  VIII.  Phyficorum 


Qua  «a  ibi : amplius  quomodo.  Prima  ratio : lllad 
non  competit  graui,  Bc  leui  (implitibus.quod  cft 
proprium  animatorum ; fed  moucri  k fc  eft  pro- 
.priam  animatorum  : crgo,&c.  Secundi  . illa 
eju*  monentur  ex  fe,  poliunt  ex  fe  quiefeere  line 
impedimento  extrinfeco , prius  quam  attingant 
ad  terminum  motus,  ad  quem  naturaliter  incli- 
nantur , vt  pater  de  animalibus:  fed  grauia,& 
leuia  limplicia  non  poliunt  qnicfcere , donec  ad 
illum  terminum  peruemanr , ad  quem  naturali- 
ter inclinamur:  ergo, &c.  Tertii,  illud  quod 
monetur  ex  fe,  poteft  moucri  naturaliter  ad  di- 
uerfas  differentias  politionis;  fed  graue,  & leue 
non  mouentur  ,niii  ad  vnara  differentiam  natu- 
raliter : crgo.&c. 

Quarto,  omne  4 quod  per  fc  mouctur  diuidi- 
tur  in  partem  per  fe  moucnrem,  Bc  partem  per  fc 
moram ; fed  graue , Bc  leue  limplcx  non  fic  diui- 
dirur : ergo,&c.  Maior  pater , quia  animal  diui- 
dirur  in  animam  , qua:  cft  per  fc  nioucns,  Bc  in 
corpus/quod  cft  per  fe  morum  : quia  habet  in  fe  * A Ddit  quod animal  contingit 
difpofitioncsa&ualesporcntesrcfiftere.&caufa-  JL\rer  Nota,  in  quolibee  an 
re  lucceffionem  in  motibus  proucnientibus  ab  : — *’  n r 


ueatur , roouetur  immediate  k generante ; fed  li 
non  moueatur,  tunc  vel  hoc  cft , quia  habet  gra- 
unarem,  & prohibetur ; vel  quia  non  habet  gra- 
uitatctn , fed  poteft  habere,  & moucri  deorfum, 
Bc  tunc  mouerur  graue  a generante , vel  a remo- 
uente  prohibens. 

Si  igitur  7 omni a.  Hic  infere  conclufioncm 
principaliter  intentam  , fcilicct  quod  in  omni 
motu  moucns  diftinguitur  k moto , fub  iftis  ver- 
bis , tn  omni  motu  i muniuntur  monens , & mo- 
tum  distintu.  Probatur  pruni,  in  motu  violento 
hoc  eft  manifeftum.  Item  in  motu, quo  animalia 
mouentur  ex  fe.  Item , in  motibus  naturalibus 
grauium , Bc  leuium  limplicium  hoc  cft  declara- 
tum : igitur  cim  non  fint  alij  morus,  fequiruc 
quod  in  omni  motu  erunt  tnouens,  Bc  motum  ab 
inuiccm  diftincia. 

ANNOTATIONES. 


anima : Bc  minor  parcr.quiaprxtcr  formam  cle- 
menti fimplicis  non  cft  in  elememo  nili  materia 
prima , cum  difpoluionibus  naturaliter  coufc- 
quentrbus  formam  elementi , quorum  nullum 
poteft  caufare  fucccflionctn  in  moru  nato  pro- 
ucnirc  a forma  clementi. 

Sed  f accidit  ad fiar.Hic  inquirit  k quo  mouen- 
tur grauia.dc  ieuia  fimplicia:&  primi  prxmittic 
duas  diftinltiones.  Secundi , rcfponder  cuidam 
dubitationi : St  tertii  oftendir  a quibus  motien- 
turgrauia,&  leuia.  Secunda  ibi:  Attamen  quatitur 
hoc.  Tertia  ibi : PotentU autem  eft.  Primi  ponit 
duas  diftindtioncs.Sccundam  ibi  :Quoni*m  mutem. 
Prima  diltintfio  eft, quod  quoddam  eft  b mo- 
nens,/iue  morum  quod  de  fui  natura  non  mourr, 
vt  fi  dicatur, quod  baculus  mouet  lapidem ; aliud 
eft  moucns  a natura  propria,vt  quando  dicimus, 
quid  calidum  cft  cat(faftiuiim,vel  etiam  mouee 
potentia  calidum  , fcilicct  frigidum.  Similiter, 
quoddam  eft  mobile  ex  natura  propria  in  ali- 
quem locum,  vt  ignis  in  furfum,  Bc  terra  in  deor- 
fum ; fed  aliud  cft  mobile  violenter  in  aliquem 
locum;  vi  ignis deorfum,&  terra  futium. 

Quoniem  6 autem.  Secunda  diftindio , quod 
aliquid  « dicitur  in  porcncia  ad  aliquid  duplici- 
ter. Vno  modo  in  potentia  elfcntiali;  Bc  fic  non 
habens  fcieniiam  dicitur  in  potentia  elTenriali 
ad  conlidcrandum  , quia  prius  oportet  generari 
fcientum, antequam  confideret.  Ifto  modo  etiam 
ignis  dicitur  in  potentia  elfcntiali  ad  raooen- 


moneri  naturali- 
anintato  duplicem 
inucniri  motum.  Alter  cft  fecundum  quid  cft 
mixtum ; & fic  mouerur  ad  motum  clementi  prx* 
dominantis.  Alter  cft  fecundum  quid  eft  ani- 
matum , vt  motus  progrelfiuus.  Primi  morus 
principium  eft  mixtum, eo  modo  quo  dicimusdc 
grauibus  fe  mouere , Bc  habere  principia  motos. 
Secundi  ,fcilicet  morus  animati  principiom  eft 
anima.  Secundi  djlfcrunc : quia  ille  motus  non 
fit  fecundum  cognitionem , (cd  fecundam  natu- 
ralem appetitum,  fiue  inclinationem  ptouenien- 
rem^  dominio  elementi ; Bc  fic  cft  determinatus 
ad  vnum,  fcilicct  ad  deorfum : quia  corpora  ma- 
gis habenr  de  terra ; motus  autem  ratione  ani- 
ma: proueniens , fequitur  apprehenfionem , qux 
non  cft  femper  refpccfu  vnius  lori , Bc  litus : quia 
appetitus  fcqucns  cognitionem  non  eft  femper 
determinatus  ad  vnum.  Territi  differunt : quia 
in  motu  priori , fcilicct  naturali , non  poteft  i n- 
rrinfccd  fe  fiftere,  vt  li  animal  a turri  cadar,  non 
poterit  in  medio  fiftere , fi  velit ; fed  in  moto, 
cuius  anima  eft  principium,  poteft  fiftere  per  in- 
rrinfecuRi. 

Ex  hoc  fequitur  primi,quid  vterque  illorum 
motuum  cft  animali  naturalis ; fed  naturalior  eft 
motus , cuius  anima  eft  principium.  De  primo 
motu  parer : quia  motus  naruraiiseft  a principio 
naturali ; fed  in  animali  cft  huiufmodi  prino- 
pium  ram  atftiuum , quam  pafliimm  ad  hos  mo- 
rus : ergo  fimr  illi  naturales.  Secundum  docet 
Scocus  in  4.  difHnff.  49.  quaft.14.  Quod  in  hunc 
modum  probar;Quandocumque  funr  aliqua:  po* 


I?. 

"A/UU 
dmfttg  t/t 


dum  deorfum,  Bc  huiufmodi  potentia  non  redu-  , tenti*  ordinarx,  naturalitas  potentix  fuperioris 


citurad  a&uin  nifi  a generante,  vt  idotftorequi 
generat  fcientiam,vel  k frigiditate,  qux  generat 
gramtatetn.  Alio  modo  aliquid  dicitur  in  po- 
tentia accidentali , vt  habens  grauitatem  poteft 
moucri  deorfum , quando  impeditur  furfum  ; Bc 
talis  potentia  reducitur  ad  ariura  k rcmoucnre 
prohibens. 

Attamen  quxritur.  Relponder  cuiJam  dubita- 
tioni ; quia  aliquis  quxret , qux  cft  caufa,  quare 
graue exiftens  furfum  mouerur  deorfum : & eo- 
dem mo  lo  dc  leui  a contrario.  Rcfponder  Ari- 
ftotcles  quod  huius  non  eft  alia  caufii , nifi  quia 
illa  ex  naturis  propriis  nata  ftinr  fic  moneri,  vr 
hoc  furfum,  illud  deorfiun. 

Potentia  autem efl.  Hic  oftendir  a quibus  mo- 
ucantur  grauia,&  leuia,diccns,quid  fi  graue  mo- 


cft  maior, quim  potentix  inferioris;  vt  patet 
quando  graue  afecndir  furfum  ne  det ur  vacuum; 
ergo  naturalius  eft  corpori  perfici  ab  anima, & 
quid  motu  moueatur  competenti  animx , quim 
quid  moueatur  moru  proprio  ad  centrum, in 
quantum  graue. 

Secundi,  fequitur , quid  morus  progteSiuus 
animalis , fecundim  quid  talis  motus  anima  eft 
principium , cft  naturalis , immi  motus  furfum, 
quando  in  patriam  fan&i  volabunt , Bc  non  defi- 
cient , erit  motus  naturalis , cft  ram  en  modi  fe- 
cundum quid  viofenrnsrquia  corpus  eft  repletum 
humoribus  gr offis , qui  reddunt  hominem  pi- 
grum, Bc  caufant,  vt  defatigetur  animal. 

Tertii  , fequitur , quid  corpora  mortua  ap- 
parem graviora,  non  quia  plus  habent  materix, 


QuaeCUo  V. 


44<> 


U*  dtft 


aut  quantitatis , qufcm  b abeant  in  vita  *,  Ccd  quia 
fpititus  vitales  corrumpunt  ut  ,64  inducuntur  hu- 
mores grofti,  quanto  enim  corpora  habent  fpiri- 
tus  fubuliorcs,6c  humores  minus  gtoffos, agilius 
mouentur  s quia  anima  habet  miniis  impedimen- 
ti : hoc  intelligitur,  fi  extera  fint  paria. 
b QjjfldtUmeft  motum  fiue  m«tmm.  Nota,  quod 
prima  diftinftio  fic  intelligitur  : Moucntiuro 
quidam  moucnt  per  fc , 6e  fecundum  naturam-, 
quidam  vero  per  accidens  , 8e  extra  naturam. 
Exemplum  fecundi.vt  vc&is,  fagitta.  vel  baculus 
mouec  grauia, vi  puta  lapidem  \ fed  hoc  non  eft 
per  fuam  naturam,  fic  per  fe ; nam  fi  baculus  po- 
neretur extra  lapidem, fic  nonmouetctut  ab  alio, 
non  moueret  ipfum  lapidem  ,fcd  cum  co  quiefcc- 
tet.  Exemplum  primi , vt  fi  a&u  calidum  , puta 
ignis,  calefaciat  potentia  calidum , puta  aquam; 
fic  eodem  modo  diftinguitur  de  mobilibus : qui- 
dam enim  mouentur  fecundum  naturam  , ficut 
ignis  furfum  , fic  terra  deotfum : quidam  verfi 
contra  naturam, ficut  i contrario. 

10,  c Stcund 4 diflinlho , ejuad  aliquid  dicitur  in  fl«- 
TuntU  tfl  tenti*.  Nou.qu&d  duplex  eft  potentia , quidam 
difUi t , »d  »d  aftum  primum , qui  eft  forma,  vel  diipofitio: 
«lia  ell  ad  a&um  fecundum  , qui  eft  operatio 

. rnnlrnnmt  formam  . vfl  difnofit  ionem  . ficilt 


grane, vel  leue  fic  moneatur  ab  extrinfcco  moto- 
re, ipfum  tamen  exiftens  folum  in  potentia  acci- 
dentali .mouetur  a fua  fotma  , vel  'a  fua  gtauita- 
re , vel  leuitate , pet  quam  natum  eft  natutalitcr 
rooueri  furfum,  aut  deotfum  cffcttiufc , fic  pet  fc, 
fic  immediati,  fi  fuetit  gtaue  furfum,  fic  non  fue- 
rit impediens : leue  entra  operabitur  mox  , nifi 
aliqnid  prohibear. 


fumi»  *[• 

fmidlu  & 
uitdmtalu 

diftrmt*. 


confequens  formam  , vel  difpofitioncro  , ficut 
(cientia  eft  adkus  primus,  fic  confiderare  aftus  fe- 
cundus. Prior  potentia  appellatur  effcntialis, 
quia  ad  formam , qui  eft  principium  operandi: 
pofterior  dicitur  accidentalis , quia  eft  ad  opera- 
tionem. Addifcens  ergo  eft  in  potentia  ad  aftom 
primum , fciens  autem  poteft  e Te  in  potentia  ad 
a&um  fecundum.  Similiter  calidius  eft  adkus 
primus , fic  calefacere  a£kus  fecundus  : frigidum 
ergo  eft  in  potentia  clientuli,  feu  ad  adlum  pri- 
mum : fed  calidum  eft  in  potentia  accidentali, 
quia  poteft  clTe  in  potentia  ad  i&um  fecun- 
dum. Et  («militet  grauitas  , fic  leuiras  funt  a&us 
primi , fed  motus  furfum , fic  motus  deorfum 
funt  adus  fecundi ; aqua  ergo  eft  in  potentia  a4 
hunca&um  primum, qui  eft leuitas ; aer  vero, 
vel  ignis  aliquando  eft  in  potentia  ad  aftum 
fecundum  , qui  eft  moueri  furfum.  Inter  autem 
huiufmodi  potentias  hzc  eft  differentia  : quia 
quod  eft  in  aftu  primo , fic  in  potentia  ad  a&um 
fecundum  , poteft  ftatim  transferri  ad  aftum  fe- 
cundum , fi  fuerit  ci  applicatum  obie&uin  , fic 
non  fuerit  extrinfccum  impediens , nec  ad  hoc, 
quod  transferatur  ada&um  fecundum  .indiget 
motore  extrinfeco;  calidam  enim  ftatim  calefa- 
cit, fi  fu  ei  calefa&ibile  approximatum ; fic  a&u 
fciens  poteft  ftatim  confiderare,  nifi  fic  aliquod 
impediens. 

Sic  etiam  a&u  grane  fi  fit  fiirfum,  ftatim  rao- 
uetur  deorfum, nifi  fic  extrinfccum  impediens. 
Illud  ver6,quod  eft  in  potentia  cftentiali,  feu  ad 
a&um  ptimum.non  poteft  exire  in  operationem, 
fiue  in  a&um  fecundum  fine  motore  extrinfeco, 
a quo  generatur  a&us  primas : frigidum  enim 
non  poteft  calefacere , nifi  pri&s  efficiatur  cali- 
dum ab  aliquo  extrinfeco  generante  in  eo  cali- 
ditatem : nec  aliquod  aftu  graue  mouetur  fur- 
fum naturaliter , nifi  fiat  leue  per  motorem  cx- 
trinfecum  generantem  in  co  leuitarcm  : atque 
aded  ad  hoc , quod  leue  incipiar  moueri  furfum, 
indiget  motore  extrinfeco,  (cilicetgcnerante  in 
eo  leuiratem , fi  fit  in  potentia  effentiali , fiue  m 
potentia  ad  adhim  primum  : vel  indiget  remo- 
uente  prohibens, fi  fit  a&u  leue,&  in  potentia  ao< 
cidcntali » fiue  ad  atftum  fecundum.  Et  quamuis 
Sati  «fer.  T«m.  1 /. 


fall' 


Qjr  a s t i*o  V. 

Vtrum  in  omm  motu  mouens , motum 
ab  inuicem  difhnguantur ? 

Atiftot.  hi*  ttxt.t6.fr  40-  Auerroci  Aid.  b.Thom.  in  lo- 
cum Philof.cim.  fr  «,r*nf  jtnt  Scotut  f.SUtm- 

fhjf.tjmtfl.X 4 Ant  AmW.ii;W.^*4j?.i.(,rc£ut.i»  idifl.6. 
ftuft.l  ,*rt.\.  landunui  t.Phyf.  <jmtfl.ii.  Plaza  i.  Phyf. 

7.Conirrbr.j.Pfey/<«M  mn- jCoroplut. 
fhjf.yufi.i  mrt  i.Roccui  j -fhjf.  I*  tfl. J.  Vide 
authores  citatos  /if  7 jutfl.  j. 

Rcvitvr  quod  non  : primo  , quia 
tunc  fcquetetur , qubd intcllc&us  non 
effet  liber  i confequens  nos  experimur 
fic  patet  etiam filfum  per  Ariftotclcro  t. 
Periherm.fr  q.Afeuph.cip.G.text.C.fr  10.  Confe- 
quentia  probatur : quia  de  ratione  agentis  libet  i 
eft.qufid  moueat  fc  lincdiftin&ione  moucnm.fic 
moti ; etiam  fi  fem per  mouetetur  ab  alio:tnnc 
determinaretur  abillo.quod  fortius  moueret  ->  8c 
per  confequens  non  effet  agens  libetum. 

Secundo , quia  in  omni  animali  vnum  mem- 
brum roouet  aliud : igitur  in  fic  moucndo  vnutn 
membrum  ab  alio, eft  deuenire  ad  aliquod  mem- 
brum,quod  non  mouetur  ab  alio:  aliter  enim  in 
membris  animalis  cllct  proceffus  in  infinitum; 
fed  illud  membrum , ad  quod  fic  deuenitur,  mo- 
uetur : igitur  k fc  ipfo,&  per  confequens  non  di- 
ftinguumur  mouens,  fic  motum. 

Tertii,  animal  diuiditur  in  partem  per  fc  mo- 
uentcrti.fic  partem  per  fe  motami&  tainen  moue- 
tur i fc : igitur  ibi  nondiftinguuntur  moucns.de 
motum.  Ptima  pars  antecedentis  piobatur,  fup- 
pofito  • quod  in  bruto  non  fu  nifi  vnica  forma 
fubftantialis ; tunc  illa  eft  per  fe  mouens,  & non 
remanet  nifi  materia  prima , qui  non  poteft  ellc 
per  fe  mota,  cum  fit  in  potentia  tantum. 

Quarto, animal  incipit  moueri  & Ic, fiue  ab  ob- 
icdfo  exteriori : igitur  mouetur  a fe  fine  diftin- 
ftione  mouentis , de  moti.  Confequcncia  tenet: 
quia  Ariftorclcs  ponit , quod  animal  mouetur 
inchoariue  ab  obie&o.  Et  patet  antecedens, 
quando  animal  mouetur  immediate  poft  exper- 
gefactionem. 

Quintb, anima  mouer corpus,  dc  moucndo 
corpus , mouct  fc  ipfam  : igitur  in  motu  animi 
idem  eft  mouens,  Sc  motum. 

Sextii,  arguitur  de  aliis  motibus,  quia  anima 
mouct  alterando.  Item  fe  ipfim  nutrit , de  aug- 
menrac  .quod  non  effet  nifi  idem  effet  mouens, 
& morum. 

Oppofitum  arguitur  per  Ariftorclcm  8.  huius 
text.J4.fr  inde,  qui  declarat,  quod  in  omni  motu 
mouens , df  motum  dillinguuntur  : aliter  enim 
non  effer  via  ad  probandum  aliquos  effe  moto- 
res immobiles. 

Sciendum, quid  fecundum  Ariftotefem  in  mo- 
tu animalis  vnum  membru  mouet  aliud, &•  mem- 
bra mouentia  mouentur  ab  anima.  Ideo  primd 
Pp  i vide» 


450 


?• 

Ccr  in  ani- 

m*h  a qm» 

montAtur. 


videntium  cft , qualiter  vnum  membrum  mouca- 
Dimifi»  qui-  tur  ab  alio. Secundi  qualiter  membra  moucamur 
fittnu.  ab  anima:&  tertio  a quo  anima  moucatur. 

C»r  imttr  Quantum  ad  primum , notandum  , ficui  patet 
hu  In 7m*lu  4*  Mnibm  animalium  , qubd  inter  omnia 

•fl  pnruita-  roembra  animalis  cor  cft  membrum  principa- 
litu.  % lius , a quo  reliqua  membra  moucmur , & a quo 
.depcnJcnr  omnes  motus  dclc&abilium  , Sciri- 
(labilium  , Sc  vniuccfalitcr  omnis  fcnfus.vr  patec 
i*  q.it  ‘Pariibm animalium  rquod  quidem  mouc- 
turtnotu  dilatationis  6c  conftri&ionis,  fiue  tra- 
dus.tir  pulfus.mediaiHc  quo  mittir,&  influit  fpi- 
ritus  per  venas , & alia  membra  corporis  , & me- 
diantibus illis  fpiritibus  niouet  mufculos  , Sc 
mufculi  moti  moucnt  neruos, quibus  motis , mo- 
lietur totum  corpus  aninuli&;&  fic  patet, quod  in 
motibus  membrorum  animalium  mouens, & tuo* 
tum  diftinguumur. 

Quantum  ad  fecundum  , fcilicer  a quo  illa 
membra  moucamur , Sc  cft  prxeipue  dubium  dc 
corde,  a quo  cor  moucatur.  Pto  quo  cfl  notan- 
dum , quod  ficui  elementis  fitnplicibus  infunc 
quidam  motus  naturales  a fuis  formis  fubftanria- 
J ibus , ficut  graui  inclt  moucri  deorfum  , & leui 
furfiim;ica  fimiliter  quibufdam  mixtis,  a fuis  for- 
mis propriis  infum  quidam  morus  naturales: 
verbi  grarii  , ferrum  a fua  natura  propria  habet, 
quod  muuetur  ad  adamantem, fcd  igrauiute  ha- 
bet , quod  moucatur  deorfum,  & in  corpote  hu- 
mano , quidam  humores  habent  a natura , quod 
moueant  ad  mediationem.  Ita  fimiliter  dico  in 
propofiro,  quod  cora  fua  forma » fcilicer  a parte 
anima:,  qua  informatur , habet  quod  fic  tnouetur 
motu  dilatationis,  Sc  conftr i&ionisj&  fic  patet  i 
quo  mouetur  cor  tanquam  a motore  imme- 
diato , fciliccca  fua  forma  ptoptia,  qua  infor- 
matur. 

Secundo  notandum  , ficut  in  motibus  gra- 
uium.iSc  leuium , licit  grane  moucatur  immedia- 
te a fua  forma  , tamen  requiruntur  alij  motores 
primi , fcilicct  aut  generans , aut  rcmoucns  pro- 
hibens i vt  patet  in  ijlooUauo.  Ita  in  propofito  li- 
cet cor  moneatur  Immediate  a fua  forma  propria, 
ramen  mediate  mouetur  ab  aliis,  veputaagene- 
rante , vel  a motoribus  fuperiuribus  , qux  fune 
caufx  vniucrlales. 

Tettidfcicndum.qubdin  huiufmodi  motibus 
cordis, cft  relidentia  fuificiens  ad  caufanditm fuc- 
ccdionem  , fcilicct  grauitas  naturalis  cordis , Sc 
continuitas  eius  ad  alia  membra  : Sc  fic  pater, 
quod  cor  diuiditur  in  pattem  per  fcmouentem, 
lulicet  in  formam;  & in  partem  per  fc  motam, 
fcilicct  in  matetiam , qux  propter  dilpofitioncs 
accidentales  , quas  cor  fibi  determinar , dicitur 
pars  per  fc  mou,coqubd  illae  diTpoiitiones  fulfi- 
ciunt  caufare  dilpofirionem  in  motu  nato  pro- 
uenire  a fotma  cordis : Sc  ideo  ficut  forma  grauis 
mouc  ttir  a fcipfa  per  accidens,  ita  deforma  cor- 
dis : Sc  fic  patet , qualiter  partes  animalium  mo- 
uenrur  ab  anima, & hoc  de  fecundo. 

^ Quantum  ad  tertium.fcilicc^a  quo  moucatur 

Anima  i ju»  an*ma  * dico  qubd  anima  mouer ur  ab  obie&o  cx- 
tnauuui : teriori.vcl  a fpccic  referoata  a virtute  aliis  caufa- 

ti  ab obiefto  exrcriori ; ficut  in  cxpergefadlion», 
licet  uon  fit  obicdum  exterius , i quo  animal 
mouetur , atmmcn  mouetur  i fpeiie interius  rc- 
feruati  ; modo  in  ifto  motu  mourns  didingnirur 
a moto,  fcilicct  fpccics,  aut  obieftura  exterius  ah 
auimali  , quod  mouetur  , nec  oportet  illud 
agens  moucri  ad  hoc,  quod  moucat  ; ficut  non 


Lib.  VIII.  Phyficorum 


Graut  msut- 
tur  ,m  au  Jia- 
ti  4 fua  fit  r- 


cft  nece  (Tatium  quod  obic&um  moucatur  ad 
h«c  , quod  imprimat  fpecicin  fuam.  Et  fi  que- 
ratur dc  intelle&u  , qualiter  mouct  fc  , praeci- 
pue quado  excreet  adlum  liberum.  Rcfpoudctttr, 
quod  adhuc  mouens didinguitur  a moto, quia 
intcllcftus  mediante  forma,  qua  informatur , cft  . 
mouens , fcd  folus  intcllc&us  circumfcripta  fpe- 
cie  cft  motum  : & fic  patet  inducendo  tam  in 
partibus  animalium.quam  etiam  in  motu  aniro^, 
quod  femper  mouens  diftingtiitur  i moto. 

Ad  rationes.  Ad  primam.negatur  confcqueu- 
tia : quia  licit  moucat  fc , hoc  tamen  cft  median- 
te fpccic,&  fic  ibi  diftinguuntur  mouens,  Sc  mo- 
tum. 

Ad  fecundam, dico  qubd  illud  membrum  mo. 
ucns,ad  quod  dcucnitur.ita  vt  non  moueaturab 
alio  membro  , mouetur  i fua  forma  intrinfcca,& 
illa  mouetur  ab  obic&o  exrcriori , vel  fua  ipecie 
impreda. 

Ad  rertiam, negatur  antecedens : quia  materis 
propter  difpofitiones  , quas  determinat  animat, 
dicirur  per  femora,  coqubd  aliae  difpofiriones 
natx  fune  caufare  fuccelEonem  in  moribus , qui 
proucniunr  a forma  ani  malis. 

Ad  quartam,  di&um  cft.  Ad  quintam  , anima 
mouct  corpus  i concedo  quod  mouet  ipfum  per 
accidens, ira  vt  torum  compofitum  fic  motum,  Sc 
(oli  anima  fic  mouens  , Bc  fic  adhuc  diftinguirar 
mouens, & mutum. 

Ad  fexram  , anima  alterat  fc.  Dico  qubd 
non  alcetat  fc,  nifi  mediante  fpecie , vel  alii  qua- 
litate tanquam  inftrumcnto  , Sc  quxeumque 
fit  illa  qualius , femper  mouens  diftinguitur  a 
(noto. 


Q_V  a.  s t i o VI. 

Vtrum  grawa.ftj  lenia  moneantur  ex  fil 

Arirtoc.g.  phyftt  tap. 4.  unt.it.  & tM  Cati» raf.i.tttt.9. 
Albem»  Mjgnus  iit  ttail.i.taf^  Scoti»  x.difi. x.q.10. 
Gregot.4$.t.fuafi  j.  Fetnt.  qntfly.e  i.tta  Gm  t.97 . 
Ancon.  Andt.y.  Mrr.  qutfi.  1 landan  8 Phy  fit.  qn4fi.11. 
Butid.  in  tap.+  t.Piyfie»*  Augnfl.Niph.»* 
rap.Rub iM.quofi.x.AchiWM  3 dt  LUmtutu.Commbr. 
in  tap.+.  Phy  fit.  qua  fi . vnira  Pcicr.  lib.y.taf.6.  Valcfut»- 
trtu.li.Cr  14. 


R c v i t v r quod  fic : quia  illa  monen- 
tur ex  (e,  qux  mouenrur  quocumque 
motore  cxtrinfcco  ciccumfcripto  j fcd 
graaia,&  leuia  (unt  huiufmodi,  vt  patet  ad  expe- 
ricnriam:ergo,&c. 

Secundo , illud  moucrur  i fua  forma  propria, 
fcilicct  mcdianre  grauirate : igitur  grauc  moue- 
tur ex  fc. 

Tertio , quia  aliter  fcqucrctur  quod  grauc  non 
mouererur  deorfum  naturaliter.  Confcqucntia 
probatur,  quia  in  hoccrt  differentia  inter  motum 
naturalem,Sc  morum  violentum,  quia  motus  na* 
ruralis  fit  a principio  inrrin(cco,iSc  i fc,fed  motus 
violentus  ab  aJio. 

Quarto  arguitur  per  Commentatorem  in  fi • 
cnndt  huiut, in  principio,  com.  1.  vbi  ponit  differen- 
tiam inter  morum  localem , Sc  morum  ah  cratio • 
ni* , dicens  quod  corpora  fimpl  ici  a- habent  in  fe 
ipfis  principium  fui  motus  localis ; fcd  non  ha- 
bent  in  fe  ipfis  principium  fuz  altcrationis. 

Quinrd , fi  grauia , Sc  leuia  non  mouerenrur  i 
fe , fcd  ab  aliis  , hoc  maxime  etfer  i generante, 
vel  a tcmouente  prohibens  j fcd  hoc  non , quia 
nec 


QuxCVvo  V I. 


4V 


nec  generant , nec  teraouens  prohibens, cft  fmuil 
eam  tUo  , quod  mouctut  ,ncc  ipfum  infcquiiut: 
igitut  nullo  illorum mouetur  gtauc.Si  lcuc. 

Oppoliuira  arguitut  pet  Atiftotclcra  inifltl* 
x.vbi  ponit , quod  gtauia,  & lcuunon  mo- 
uentut  'j  fc,fcda  gcnciimc.vcl  i tcmoucntc  pro- 
hibens. 

Notandum  , quod  aliquid  dicitur  moueri  4 h 
4Uf«iJ  fe  muUipUcixet : vno  tuodo,  quia  fecundum  Ce 
7^2*.  totum  quamlibet  partem  fui , cft moucns  8c 
tn.  f motum  i ita  vt  non  fit  aliqua  pats  fui  quantitati- 

ua,vcl  etiam  elfcntialias,quam  moueat,  quin  mo- 
ueatur ; nec  aliqua  mota , quin  moueat.  Tettio 
modo  dicitut  moueti  ex  fe , quia  componitur  e* 
monente  &,  moto.  Tettio  modo  dicitut  moueti 
cx  fc,cx  eo quAd  componitut  ex  mouente.fic mo* 
to  »5c  cum  hoc  in  fuo  motu  non  indiget  mototc 
cxtiinfcco  i & fic  illud  dicitut  moueri  ab  alio» 
quod  ptxtcr  formam, a qua  mouctut,  indiget  .vel 
indiguit, ad  huiufmodi motum, mototc exttiafe- 
co.Quatto  modo  dicitut  moueti  ex  fc, qui  a com- 
ponitur cx  moueme,&  moto.ffc  cum  hoc  fuffteit 
per  fc  incipere  motum , 8c  perficere,  & cum  hoc 
quicfccte  iine  prxfentia  motoris  exttinfcci:Se  fe- 
cundum illum  motum  ponit  Ariftotclcs  quod 
animalia  mouencuicx  fc , fed  gtauia  & leuiain- 
animata  non. 

lmftl pjj  Tunc  quantum  ad  primum  modum  eft  ifta 

y,  conclufio  : Impoflibile  b cft  aliquid  moueti  a fc. 
fuuiUkm  [•  Probat ur;quta  ft  aliquid  mouctetut  a fc  prxdidko 
itum  & modo  , fcquerctur  quAd  ipfum  fecundum  idem 
Cui  omnino  clfct  in  a&u  Sc  in  potentia ; confe- 
fktf4rttm.  qUCni  cq  imp0(Iibilc,  vt  patet  9.  Met.  Sc  in  Pro* 
crinio  de  Anima.  Confequcniia  probatur  : quia 
eo  quod  mouet  ,eft  in  a&u , dc  in  co  quod  mouc- 
tor , cft  in  potentia  : igitur  fi  fecundum  idem  fni 
moueat , Sc  moneatur , fequitut  quod  iitnul  fit  in 
adto,&  in  potentia. 

3 . Secundo , fequetetur  quod  idetn  eflet  nobilius 

feipfo,  quia  agens  eft  nobilius  paiTo , Sc  monens 

i moto.  TcrtiA,  quia  omnis  motus  cft  fecundum 

proportionem  maioris  inxqualuatis.fed  eiufdcm 
ad  fc  ipfum  & fecundum  idem  non  eft  talis  pro- 
portio i igitur  impoflibile  cft , qudd  idem  , Sc  fe- 
cundum idem  fic  moucns  , Sc  motum.  QuartA, 
probatur  i poftetiori ; quia  ft  aliquid  pollet  ftc 
moueti  ^ fe , tunc  per  nullam  viam  pollemus 
probare  aliquas  efle  fubftantias  feparata»,  quod 
cft  falfum,  vt  patet  in  iftn  S .text.i  1 . & inde.  Sc  1 a. 
Afet*pb.text.$.cr  inde.  Confcquenria  probatur: 
quia  diceretur  ,quod  coelum  fecundum  fc  totum 
eft  mouens,&  motum,  quemadmodum  diceretur 
dc  vnapura  grauirare  , ft  moueretur  deotftitn. 
Quinto,  probatur  in  iflo  8.  indudtiuc  quia  caelum 
ratione  orbis  mouetur,  & ratione  Intclltgcnrix 
mouet,  Sc  fic  fecundum  diucrfa  mouet  Sc  mone- 
tur. Itcm.animal  mouctut  fecundum  materiam, & 
mouet  fecundum  formam  i Sc  eodem  modo  dc 
grani, & leui. 

Omntmejiilt  Secunda  conclufio  eft  de  fecundo  modo:Om- 
nc  mobile  motum,  quod  fcilicer , eft  mobile  per 
nmftnituf  fc.  mouet ur  a fe  ipfo , fecundo  modo.  Probatur, 
quia  omne  mobile  componitur  ex  moucnte,  Sc 
moto,  Sc  patet  indu&iue : quia  cadum  componi- 
tur cx  intelligentia,&  oibe;animal  ex  corpore.A: 
anima, inifta  inanimata , Sc  elementa  componun- 
turex  materia , & forma  ; Sc  fic  cum  quodlibet 
mobile  componatur  cx  mouenre,  Sc  moro.feqtii- 
cur  quod  quodiibet  mobile  mouccur  i fe  iflo 
modo. 


tt  mtutntt 
&MUI. 


T ettia  conclufio  eft  dc  tettio  modo-, Nihil  mo-  4. 

uctut  a fe  tettio  modo, mficalum.Prob-tiur, quia  r«I«n»  *»•- 
ptxtet  mototem  , a quo  ccrlum  mouetut  imrnc-  Ut,m  * 1 • 
diati , non  tequititui  alius  motor  cxiriufccus  '"** 
mediate  , vel  immediate  *.  iguut  coclom  mouctut 
^ fe  ifto  modo.Qubd  autem  nullum  aliorum  mo- 
ueatur  a fe  ifto  modo , probatur  *.  quia  quodiibet 
alioiumtquud  mouctut, indiget,  vel  indiguit  alio 
mototc , fcilicet , generante  , ex  quo  quodiibet 
aliorum  incipit  dc  nouo-,&  idcb  dicit  Atiftotclcs 
qubd  magis  proprie  coelum  dicitut  motum  .quira 
aliquod  aliorum  mobilium. 

Quarta  conclufio  eft  dc  quarto  modo:  Animal  Animali « 

mouctut  i £e  quatto  modo , ita  vt  in  fuo  motu  **"r*i*T  tx 
non  indigeat  prxfentia  motoris  exttinfect  ad  fiw'* 
inchoandum  motura.  Ptobatut , quia  animal  in- 
choat motum  poft  quietem  fine  mototc  exrrinfc- 
co.  Item, animal  mouet  fc  ad  diuctfas  , iimnb  ad 
contrarias  differentias  pofttionis.  Ucm, tendit  ad 
quietem  cum  volt,quod  non  eftci.nifi  animal  cx 
fe  moueretur  , quia  animal  habet  fpccics  fenfibi- 
lium  refetuatas  in  eius  tnemotia  , Sc  phantafia.i 
quibus  poft  quietem  poteft  mouetc  ad  locum 
apptchcnfum , per  fpccietn  teferuatam  abfqne 
hoc, quod  tunc  dc  fa&o  moucatut  ab  obiello  ex- 
ttinfcco  ptxfentc : femper  tamen  indiget  ,quAd 
alias  motum  fuerit  ab  obie&o  fenfibili.vcl  intel- 
ligibili.Sc  appetibili. 

Quinta  conclufio , quod  ifto  modo  grauia  , & 3. 

leuia  limplicia  non  moucntur  cx  fc , neque  etiam 
mixta  inanimata.Probacur.quia  illa  non  morien- 
tur ex  fc.qux  ad  hoc,qubd  moucantur  poft  quie- 
tem , indigent  prxfemia  motoris exttinfcci : fed 
grauia, & leuia  limplicia, & cum  hoc  mi fta  inani- 
mata, indigent  motore  exttinfeco  prxfcntc,  ad 
hoc  quod  moueantur  poft  quietem  i igitur  non 
moucntur  ex  fe.  Maior  patet  per  deferiptionem 
datam  quarto  modo  : Sc  minor  probatur : quia  ft 
graue  deorfam  moucatut , Sc  prifts  non  moucba- 
tur  , tunc  vel  hoc  erat , quia  prius  non  erat  altu 
graue;aut  quia  prius  erat  a£tu  graue,  fed  erat  im- 
peditum ne  dcfccndcret.  Si  primo  modo.runc re- 
quiritur ptxfcntia  motoris  cxtrinfeci,  fcilicet  ge- 
nerantis grauitarem ; quia  impoflibile  cft  y quod 
non  graue  Hat  a&u  graue, nili  ab  illo.quod  gene- 
rat grauitarem.  Si  fecundo  modo, adhuc  requiri- 
tur prxfemia  motoris  cxtrinfeci , fcilicet  ad  re- 
niouendum  impedimentum  illud  : quia  femper 
temoucns  prohibens  cft  motor extrinfccua.  Er  ft 
dicatur,  quod  graue  prius  quicfccbat  in  loco  na- 
turali,adhuc  illud  nonobftat  : quia  tunc  requiri- 
tur ptxfcntia  mouentis  furfuin,  prius  quam  pof- 
ftt  moueri  deorfum. 

Contra  illam  conclpftonem  vltimam  ,&prx- 
cedcnrem  arguitur ; primA  contra  prxcedcntem, 
quod  animal  non  moucrur  ex  fe;  quia  illud  non 
inouetur  ex  fe , quod  ad  lui  motum  indiger  prar- 
fentia  motoris  exrrinfcciifcd  animal  eft  huiul^ 
modi, quia  indiget  Oeo.aquo  cius  motus  depen- 
det. Secundo  arguitur, quod  graue  mouetur  ex  fe, 
fi  aliquod  graue  ponatur  fupra  trabem , poflibile 
eft , quAd  ibidem  quicllar,  Sc  poftea  frangat  ira- 
bem,&  moueator  deorfum : igitur  tunc  graue  ex 
fe  mouetur  fine  prxfemia  motoris  extrinfcci; 
quia  iJiud  impedimentum  non  remonetur  a mo- 
tore excrinfcco,  feda  le  ipfo.  TcaiA  , arguitur  de 
leui, polito  quod  ignis  ponatur  in  aliquo  vafe  fa- 
cilitcrcombuflibili.tunc  ignisquiefeir  violem  er: 
quia  prohibetur  ab  illo  vale , fed  non  requiriiur 
motor  cxtrinlccus  ad  rcroouendu  prohibciisiquia 
P p 4 igni» 


45  2-  Lib.V  III.  Phyficorum 


ignis  de  fe  poteft  comburere  vas  per  quod  prohi- 
betur: igitur  ignis  mouetur  ex  fe  fine  prarfentia 
motoris  cxtrinfeci.  Quarti  , ab  illo  non  moue- 
cur  graue  , quod  non  eft  fimul  cum  graui , & quo 
rircumfcripro  adhuc  moueretur  giaue;fed  rcmo- 
ucns  prohibens  non  eft  fimul  cum  graui A adhuc 
ipio  circumfcripto  non  minis  moueretur  graue 
per  Tuam  grauitatcro  naturalem  : igitur  ab  ipfo 
non  mouetur. 

Quinti  arguitur  , quod  graue  non  moneatur 
a gencrante:quia  vel  mouetur  k generante  quan- 
do eft, vel  quando  non  eft : non  quando  eft , quia 
tunc  habet  grauitatem  , a qua  poteft  moueri  cir- 
cumlcripto  generante ; nec  quando pon  eft , quia 
tunc  non  inouctur.  Sexti  , fi  vnus  ignis  gene- 
retur ab  alio  , Bc  iuxta  ignem  generatum  fit 
aqua, tunc  aqua  calefit , Bc  non  k generante,  fed  k 
genito; ita fimiliter  in  propofito  , fi  graue mo- 
ueatur  deorfum  , hoc  eft  a grauicate  generata, 
fed  non  k generante.  Septimo , quia  tunc  feque- 
retHr  quid  generans  inrequeretur  graue  deor- 
fum , quod  eft  falfum.  Confequcnria  probatur, 
quiaoporrer  mouens  extrinfecum  efte  fimul  cum 
moto  , Bc  infequi  motum.  Oftaui , fi  graue  mo- 
ueaiur  deorfum  k generante , quarro  penes  quid 
•ttcndirur  huiufmodi  velocitas  ? non  penes  pro- 
portionem huit/fmddi  grauiratis  generantis  ad 
refiftentiam  illius  , quod  mouetur  deorfum  , nec 
alicuius  alterius. 

Ad  ifta  refponderur,  renendo  ficur  prius.quod 
animal  mouetur  ex  Ce  , fed  graue  fimplex  non, 
propter  duo : quia  femper  graue  fimplex  in  fuo 
motu  requirit  prxfentiam  moti  exrrinfcci , fcili- 
cet  medij  , fine  quo  non  fieret  fucceflio  in  mo- 
tu grauis.  Secundi  requiritur  motor  extrinfe- 
cus  ad  hoc , quid  moucarur  poft  quicrem , fcili- 
cet  remonens  prohibens , aur  generans.  Quid 
«utero  moueatur  1 generante  , probatur  ; quia 
quando  mobile  refifti t , Bc  motor  obtinet , mo- 
rus fit  ab  illo  motore  ; fed  quando  graue  con- 
tra medium  refiftir , Bc  etiam  leuiras , qua*  prius 
fuit, Bc  generans  obtinet  per  hoc, quod  fuccclfiue 
intendit  grauitatem : igitur  morus  ilii  proueniri 
generantc.Secundi  quia  dans  formam  dat  omnia 
confequentiaad  illam  formam ; fed  morus  deor- 
fum , Bc  cius  locus  deorfum  confcquunrur  for- 
mam grauis ; igitur  generans  graue  dar  morum, 
ac  cius  locum  deorfum.  Sed  vc  dicit  Commenra- 
tor  j.  Caeli  differentia  eft  inter  motum  deorfum, 

Bc  alias  difpofiriones.quxconfequunrur  formam 
grauis ; quia  poteft  impediti  ne  motus  deorfum 
immediate  confequatur  formam,  fed  impoflibile 
eft  impediri  ne  ah*  difpofitioncs  fequanrur ; vc 
calidius,  ficciras,  Bc  huiufmodi , adquasconfe- 
quitur  forma  grauis. 

Tunc  ad  primam.dico  quod  nulli  mobili  Deus 
eft  exirinfecus  per  indiftanriam,  licet  bene  per 
inharremiam.quia  ex  quo  Deus  eft  vbique,  cuili- 
bet mobili  eft  indiftans. 

Ad  fecundam , dico  quod  fi  graue  quiefear  fu- 
pra  trabem  , femel  graui , & rube  Cuniliter  Ce  ha- 
bentibus , perpetuo  ibi  quiefccrer , & ided  ex 
quo  graue  mouetur , oportet  quid  eiusgrauitas 
intendatur, aur  quod  diminuatur  virtus  tubis  ab 
aliquo  alterante : & quocumque  dato, femper  re- 
quiritur moror  extrinfecus  alius  i grauiuce. 

Ad  cerrum,  refpondetor  dupliciter.  Vno  mo- 
do , quid  leuc  non  remouer  prohibens  per  illam 
difpofiiionem  .fecundum  quam  eft  motum  loca- 
liter , fed  per  aliam  difpofiiionem , fecundum 


quam  eft  principium  «Iterationis , fcilicet  per  ca- 
liditatem  ; Bc  idei  illa  caliditas  debet  reputari 
in  propofito  canquam  moror  extrinfecus.  Sed 
ifta  folutio  non  valet , quia  ita  diceretur  quid 
animal  moueretur  ex  fe,  quia  fpecies  , a qua  mo- 
uetur  animal  , non  eft  mota  localiter , fed  eft 
principium  alrerationia.  Idei  dicitur  aliter.quid 
aliqui  tales  cafus  partiales  beni  poffiint  concedi, 
fcilicet  quid  quandoque  elementum  mouetur  ex 
fe  fine  prxfentia  motoris  cxtrinfeci  A hoc  quan- 
do elementum  remouct  per  a&ionem  propriam 
impedimcnrum;fed  hoc  rari  accidit;idci  fimpli- 
cirer  Ariftotcles  dixit, quid  elementum  nonmo- 
uetur  k fe.fed  k motore  extrinfcco. 

Ad  quartam,  quiaab  illo  Ac.  Verum  eft, quid 
ab  illo  non  mouetur  immediati , fed  k fua  graui- 
tate  naturali ; tamen  mouetur  ab  ipfo  mediate  A 
occafionalirer;ira  quid  remooens  prohibens  fuit 
occafio  Bc  caufa  quare  graue  defeendir. 

Ad  quintam, dico  quod  quando  graue  eft.  Vn- 
de  quando  graue  generatur  fucceffiue  .primo  in- 
ducitur remifTa  grauiras,  poftea  intenfa  j &gra- 
uiras  primi  indu&a  non  fufficeret  ad  mouen- 
dum.nifi  generans  inrcnderer  grauitatem  A idci 
ficut  generans  conrinui  producit  grauiratcm;ifa 
continue  mouer  graue  deorfum  A fi  c pater  quid 
graue  non  mouetur  k generante , nili  dum  ipfum 
eft  in  fieri. 

Ad  fexram,  dico  quid  non  eft  fimilc , quia  ifta 
caliditas  producitur  in  aliquod  paftum , quod  Cic 
effecftus  produ&us  k generante;  Bc  fi  c non  conCe- 
quitur  formam  generari  : Sc  propter  hoc  non 
oporret  quid  fit  igeneranre;  fed  morus  deorfum 
confequirur.formam  grauisA  quia  dans  formam 
dar  omnia  confequentia  formam , ideo  generans 
graue.moucr  graue  deorfum. 

Ad  Cepti mam,  concedo  quid  vel  generans  in- 
fcqtiitur  , vel  quid  continue  eft  aliquod  xquiua- 
lens : verbi  grarii,  quando  in  media  regione  aer  it 
ex  vapore  generaror  aqua  continue, ficut  a frigi- 
ditare  inducirur  grauiras , ita  continui  deCcenai r 
graue  deorfum  ; BC  lici  r prima  frigidius  produ- 
cens grauicarem  noninfequarur  vaporem,ramen 
ille  vapor  continue  inuenir  medium  frigidum,  a 
quo  intenditur  continue  eius  grauiras ; Bc  Ii  c vel 
generans  iniequirur,  vel  xquiualcntcr  inucnirur 
aliquod  proporrionale  generanti. 

Ad  o&auam  , dico  quid  velociras  morus  gra- 
uis igeneranre , fequirur  velociraremgenerario- 
n/s , quemadmodum  Bc  velocitas  illuminationis 
conCcqoitur  velocitatem  motus  localis , quam 
ipfa  confcquiror.  Rationes  'principales  folarz 
fune  per  diftin&ioiiera  politam  in  principio 
quxftionis. 

A NNO  TATI  ONE  5. 


* A Liqui  A dicitur  moueri  i fi  multipliciter.  y 
/a  Nora  primi  .aliquid  i fe  moueri  mu!-  jBpJm 
tiplicirer  dici.  Primi  quod  fecundum  Ce  totam  uni  i fi 
mouear  ,&  mooearur  eodem  motu , Bc  hoc  mo-  mJiifiato 
do  animal  non  fe  mouer.  Secundo  modo  dicitor 
moueri  i Ce , quod  non  indiget  motote  extriafe • 
co,aur  inrrinfeco ; Bc^c  nihil  k Ce  mouetur.  Ter- 
tio modo  dicitur  k Ce  moueri  iliquid.quod  com- 
ponitur ex  motore  Bc  moro  tanquam  ex  pttti- 
bas , quarum  vna  eft  mouens , altera  veri  mora, 

Bc  hoc  modo  animalia  i fe  mouenrtir.  Quarto 
modo  dicitor  a fc  moueri , quod  poreft  incipere 
morum  fuum  pollquam  quiefeit , nullo  motore 
extrlafeco 


Quaeftio  V l. 


friati  fi* 

Utmfiat 


exttinfeco  concurrente,  & terminare  motum, 
nullo  etiam  cxtcinfeco  fuperuemente  ,&  hoc  mo- 
d<?anmulu  mouentur  a Ic  localiter. 

Nota  Cccundd»  ,quatuot  efle  principia  motus, 
duo  a&iua  , &c  duo  pafliua.  Principium  primum 
a&iuum  cft  <j»o  , & cft  id,  quo  aliquid  mouet , vt 
calor  cft  ptincipium  alituum  calcfa&tonis.  Se- 
cundum principium  a&iuum  motus  cft  quod , ic 
eft  id,<\uod  mouet , fcu motor  ; 8c  hoc  debet  effe 
compofitum  cx  matetia  ic  forma, cuius  forma  cft 
principium  q*o,(\cui  fic  cuiufltbtt  agentis  forma, 
eft  principium  quo  agendi.  Primum  etiam  princi- 
pium pafliuum  motus  cft  quo  aliquid,  quod  mo- 
uetur , recipit  motum.  Principium  tandem  pafli- 
uum  quod  cft , id  quod  mouetur,feu  mobile  , quod 
etiam  debet  ede  compofitum. 

Nota  tertii  , quod  habens  aliquam  formam, 
qu*  nata  cft  elte  ptincipium  alicuius  a&ionis 
vniuocx.potcft  per  illam  formam  agere  in  tecc- 
ptinum  apptoxi matum  fic  propottionatura;  ita 
etiam  habens  formam  ,qux  nata  cft  efTc  princi- 
pium aftionis  xquiuocq  .poteft  per  fc  ipfam  agere 
cquiuoce  in  paftum  approximatum. 
lo'  Notaquatt6  , qu6d  ftipfummct  habens  illam 
» formam  , que  eft  principium  adionis , fit  aptum 
receptiuum  talis  a&ionis  , vel  cfFc&us  xquiuoci, 
ic  carens  co  ficut  poteft  caufare  talem  effedum 
in  alio  , ita  in  fe  ipfo  : verbi  gratia,  lapis  exiftens 
fupti  eft  in  potentia  , ad  t ibi  deorfum  grauitas 
lelpedu  iftius  vbi  eft  principium  aftiuum  xqui- 
uucum  : quia  rcfpcllu  cuiufcuroquc  vbi  non  da- 
tur principium  nift  xquinocum  ,co  quod  quan- 
do moucns  mouet  mobile  ad  aliquod  vbi,  non 
»dc6  ipfum  moucc : quia  formaliter  cft  in  a£lu 
ineodem  vbi , fcd  tantiim  quia  virtualitcr  :quia 
icitur  ipfummct  gtaue  cft  receptiuum  ipfius  cf- 
fc&us  xquiuoci  , fic  careteo,  fciliccr  illo  vbi, 
caufat  in  fc  ipfo  primi  iftum  cffe&um  i ic  in  nul- 
lo alio  , nili  pnds  caufando  in  fc , & caufarc  jn 
fc  iftud  vbi  eft  operatio  grauis,  fic  calefacere 
eft  operatio  calidi.  Iftud  polTct  clarius  fic  vide- 
» ri  , fi  grauc  manens  furfum  pofTct  propellere 

aliud  ad  centrum; tunc  nemo  dubitaret  , quod 
illud  grauc  fuit  caufa  Sc  principium  dcfcenfus  in 
alterum.  Simili  modo  confidcrandum  cft  , quod 
fit  caufa  eff-ttiua  refpcdu  dcfcenfus  fui  ipfius, 
quia  cft  receptiuum  talis  vbi , ic  fimui  caufati- 
uumj;  ic  fic  ablatis  impedimentis4ftaiim  fcquitur 

afkio. 

E*ti*  asta-  I»  Jmpoffibile  eft  aliquiefi  moueri  a fe.  Nota  , quid 
u!r»t^n^nt  cnt'a  natura^a  ,am  animata  » quim  inanimata 
fiHmiutrin - habent  in  fe  principium  intrinfecum  a&iuum 
fetam  fui  motas  naturalis  ; & quoad  animata  ab  om- 
fumum  a*,  nibus  conceditur.  Verum  quoad  inanimata , pro- 
m**-  baruri  Scoro  in  i.  dift.i.quoft.io.  fuppofiuilli 
diftimftionc  Pkilofophi  in  text.  ii.  huiuo , 8.  Sc 
2.  de  Anima  ttxt. 55.  de  duplici  potentia,  vni 
ad  altum  primum,  ic  alteri  ad  a&um  fecundum; 
ex  qua  fic  argumentatur  : Ignis  cft  in  potentia 
remota  vc  fit  frigidus  : quia  poreft  aqua  ex  eo 
generari ; cum  fuerit  aqua  genita , erir  in  poren- 
tia  propinqua  & accidentali  ad  infrigidandum, 
mfi  impediatur  : ergo  fitnilicer  dicendum  cft  de 
graui,&  Icui  rcfpe&u  motus;quod  quidem  fiadu 
cft  leue.vel  grauc, monebitur  quidem,  nifi  impe- 
diarur;quia  cft  in  potentia  accidentali  ic  propin- 
qua ; alias  non  erat  graue , neque  leue , ergo  per 
principium  adiuum  mouet  fe. 

H.  Confirmatur,  ficut  ignis  habens  calorem  in 
a&u  pruno,  vere  effcdiuc  fc  habet  ad  calefa- 


ciendum , qux  eft  operatio  eius  fecunda  •,  ita 
ignis  a&u  exiftens  leuis  cfVc&iuc  fe  habet  ad  cfle 
(uefum  , fiue  ad  aftum  fecundum  , qui  cft  feni 
futfum.  Prxtetea  omnis  effedus , quando  actu 
caufatut , a&u  habet  caufam  cfficicnicm  , vt  pa- 
tet 1.  Phyfuor.ttxt.n,  vbi  ponens  differentum 
inter  caufam  in  aftu , ic  in  potentia , dicit  Ph»- 
lofophus:Dijfer««n  autem  tantum, quod  attu  txifttn- 
tei , & finguUrei , <*r  eo  quorum  funi  caufa,  fttnul  funt 
& non  funt , vt  hic  medem  cum  hoc  , qui  fanatur  ,& 
hic  odificator  cum  hoc  tdifiiio  : qu*  autem  fum  fe- 
eundum  potentiam  non  ftrnptr-,  id  cft  , non  funt  u- 
mul  cum  illis  , quorum  funt  caufx.  Vbi  Com- 
mentator, Inter  caufat  inailu,&  in  potenti*  dijfe - 
rtmiahaceft : quoniam  qu*  funt  in  atiujnueniuntur 
tum  iUu,  quorum  funt  caufajir  deficiunt  cum  illu  ; ita- 
que non  poteft  dari  operatio  in  atlu  ab  olente  , quod 
non  Jit  in  atlu.  Exbocficargumcntatur;dcfccnfus 
grauis  cft  in  a£l«  : ergo  aliquid  cft  caufans  effe- 
diue  in  aduifcd  hoc  non  cft  remoucns  prohi- 
bens,neque  impellens:  quia  tale  cft  caufa  per  ac- 
cidens,qux  reduci  debet  ad  per  fcjnon  influentia 
cccli  ,quia  cflet  negare  caufas  particulares ; non 
gcnerans:quia  tunc  poteft  non  cfle ; ergo  oportet 
dare  aliquod  intrinfecum  ipfi  j^aui , vel  ipfum- 
met  grauc  per  aliquod  intrinfecum.quod  fit  ptin- 
cipium a&iuuni  talis  defcenfus. 

Nota  fecundo,  quid  grauc  non  mouctur  a ge- 
nerante , nifi  dum  ipfum  graue  cft  in  Jr/ri;at  poft- 
quam  fadum  cft  , inouetut  deorfum  a fc  ipfo  , ua 
Scotus  hic  in  tefponfionc  ad  j.  Quomodo  raiio- 
nes  Ariftotclis  concludant , grauia  & leuia  non 
moucria  fcipfis,vidc  Scotumin  i.dift.i.queft.xo. 
ic  ca  qux  ibi  notauinius. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

HOcautem  1 dicitur.  Hoc  eft  tertium  capitii- 
lum  huius  rra&acus  , in  quo  Ariftotcles 
oftendic , quod  cft  deuenire  ad  aliquoc  moucns: 
quod  fi  moueatur  mouctur  a fc  ipfo  :fic  primi 
prxmiccic  fuppofitiones.  Secundi  ponit  con- 
clufioncs  ibi  : Si  trg>.  Primo  dicit,  quid  nio- 
uentiom  quoddam  mouet  propter  fe,  id  cft  .vir- 
tute propria , id  cft , quod  noti  motietur  ab  alio. 

Aliud  moucrur  propter  alterum,  id  eft,  in  vir- 
tute alterius  inoucntis , a quo  mouctur.  Secunda 
fuppofitio  ibi : aut  per  plura.  Quid  aliquando 
moucns  mouet  per  plura  intermedia , vt  homo 
mouet  manus  , manus  baculum , baculus  lapi- 
dem , ic  Iapis  acrem  ; ic  quandoque  per  vnum 
medium  , vt  homo  mouet  manus  , & manus  la- 
pidcm.Terria  fuppofitio  ibi : Ftraqut igitur,  quod 
in  huiufmodi  nioucntibus  ordinatis  poftrrmum 
non  inouer.nifi  primo  mouenre : veibi  gr  at  ia, ba- 
culus non  monet , nili  mouenre  homine ; tamen 
primum  bene  mouet  non  moucntc  poftremo. 

Sed  non  dubirarur  ,quia  Ariftotcles  videtur  fup- 
ponerc  quod  intendit  probare.  Supponii  enim 
quod  fit  dare  primum  niouens.  Rcfpondetur, 
quod  Ariftoreies  non  fupponit,  quod  fir  dare  pri- 
mum mouens  fimplicircr,  fcd  qoodlibet  vocat 
primum  rcfpeftu  fequenris. 

Si  1 ergo.  Hic  ponit  conciufiones.  Secundam  Tcst  j y. 
ibi : Si  ergo.  Prima  conclofioeft : In  *irouenribus 
Sc  moris  eflemialiicr  ordinaris  , cft  deuenire 
ad  aliquod  niouens , quod  fi  moueatur,  non  tno- 
ueturabalio.  Probaiur  : qnia  vel  in  m ouemi- 
bus  ic  moris  eft  proccllus  in  mfinirom.vel  ad  ali- 
quod moucns  cft  ftatus : quod  li  moueatur . non 
mouctur 


Texf.  \t. 


M- 

Tc«.J7* 


14 

Ten.jl. 


454  Lib.V  III.  Phy  ficorum 


monetur  ab  alio , fed  in  monentibus  & motis 
non  eft  proccfTus  in  infinirutn,ficyt  probatum  eft 
feptimo  hui iu  , ttxt.6.  icitur  eft  deucnire  ad  ali- 
quod moucns  , quod  h moueatur  ,non  mouecur 
ab  alio. 

Si  ergo.  Ponit  fecundam  conclufionem:ln  mo- 
■ nentibus  &:  motis  eft  deucnire  ad  aliquod  pri- 
mum moucns,  quod  fi  moueatur  , mouctur  i fe 
ipfo;&  illa  patet  ex  prxcedcnci : quia  ex  quo  non 
mouctnr  ab  alio  , nccellc  eft,  quod  moueatur  i fe 
ipfo. 

simplius  j mutem.  Probat  fecundo  di  diam 
condufionem  , & eft  omnino  eadem  ratio  ficut 
prius>licet  fub  aliis  verbis;&  formatur  lic  i omne 
moucns  aliquod  vel  niouet  ipfum  in  virtute  pro- 
pria , vel  virtute  alterius  ii  quo  mouctur : fi  vir- 
rure  propria  , fcquitur  quod  eft  deucnire  ad  mo- 
uens  , quod  fi  moneatur  , mouctur  a fe  ipfo  : fi 
verb  omne  moucns  moneat  virtute  alterius, 
a quo  mouctur , tunc  in  moucntibus  , & motis 
eft  ptocelfus  in  infinitum , quod  eft  improbatum 
7 .huim. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 


AD  diflm  i mutem.  Hoc  eft  quartum  capitulum 
huius  tractatus , in  quo  Philofophus  often- 
dit , quod  non  eftneceflc  omne  moucns  moueri 
ad  hoc , quod  moucac : & diuiditur  ; quia  primA 
format  rationem.  Secundo  eam  profcquirur,ibi; 
Primum  igitur.  Primo  ponit  iftam  coticluflonem: 
Non  eft  ncccftc  omne  moucns  moueri  ad  hoc, 
quod  mouear.  Probatur  fictquia  fi  omne  moucns 
monetur, vel  moucrur  ncccflatib,  vel  contingen- 
ter/cd  neutro  tnoJo:ergo,&c. 

Primum  icitur.  Profequitur  didam  rationem; 
& Primo  probat , quod  non  omne  moucns  con- 
tingemer  mouerur  ad  hoc,  qu6d  mouear.  Se- 
cundb  interponit  quandam  rationem  ad  conclu- 
fionem  principalem  : fie  Tertio  oftendit  , qudd 
non  omne  moucns  neccfTariA  mouctur  ad  hoc, 
qu6d  moueat.  Secundum  ibi : Et  rmtiorubiUter. 
Tertium  ibi : At  vero.  Primo  igitur  probat  iftam 
fecundam  condufionem.Non  omne  moucns  con- 
tingsnter  moucrur  ad  hoc,  quod  mouear , quia  fi 
fic  elfcr/cquerctur  quod  poflibile  effer, qudd  ni- 
hil moucretur.  Confequens  cftfalfum  , vr  paruit 
traihttu  t .huiut,9j.text.x  i .Confcqucmia  probatur; 
quia  primo  moucns  contingenter  mouerur  ad 
hoc , quod  mouear : igitur  ex  quo  conringcnter 
mouctur,  poflibile  eft, quod  non  moucarur ; & fi 
non  moueatur, non  moucbit  peraduerfarium,  qui 
ponit  quod  omnis  inotor  mouecur  ad  huc , qu5d 
mouear : & fi  primus  motor  non  moueat , nollus 
aliorum  mouebir , vr  patet  in  przcedcuti  capitu- 
lo: igitur  poflibile  eft  quod  aliquando  nihil  mo- 
uc.itm.quod  eft  impo/Iibilc. 

Et  i rationabiliter.  Hic  inrerponir  quandam  ra- 
tionem ad  conclufionera  principalem , cum  qua- 
dam auchoritare  Aimagorx.  Ratiocf!  irta , ali- 
quod eft  motura , quod  k non  mouct  ; igitur 
aliquis  eft  motor , qui  non  monetur.  Confcqucn- 
na  tenet , quia  qnando  aliqua  duo  funt  c con- 
iun&a.fi  vnum  iliorum  inueniatur  feparatum  ab 
alio,  de  reliquum  poreft  imieniri  feparatum  ab 
ipfo.  Et  ponit  Ariftoreles  exemplum , vt  mei , & 
aqua  inuesiiunrur  coniun&a  in  melicrato , ira  vt 
ficut  mei  inuenhur  fine  aqua , ira  aqua  inyenjri 
potell  line  mellei*  amcccdcns  patet, quia  quan- 
do iapis  mouct  acrcma,  eft  deuepite  ad  aliquem 


acrem,  qui  mouctur , & non  mouet ; aliter  enira 
elTet  proceftiis  in  infinitum  , & coelum  expellere- 
tur deloco  fuo.  Contra  probationem  obnci^ir: 
quia  fubftantia,  & accidens  inueniuntut  contun- 
di a ad  inuicciu  vt  in  homine  ; Se  fubftantia  in- 
uenitur  fine  accidente  , vt  patet  dc  Deo*,  & ta- 
men non  propter  hoc  fcquitur , quid  accidens 
inueniatur  fine  fubftantia. Refpondetur, quod  il- 
la confcqucntia  non  eft  formalis  • tamen  valet  io 
propofiro  per  locumaininori : quia  minus  vide- 
tur,qubd  motus  poflit  inueniri  feparatus  a moto- 
re,quam  e contra;cuius  caufacft  , quia  motus  eft 
pofteriormoucnte  ; modo  miniis  videtor  , quod 
pofterius  inueniatur  fine  priori, quam  quod  prius 
inueniatur  fine  pofteriori. 

WuU  Anmxmgorju.  Adducit  ad  propofitum  au- 
thoritatem  Anaxagorx , qui  pofuir  inrcllc&um 
diuinum  impafllbilera,  & immutabilem,  ad  hoc, 
qu6d|moueat  alia.dc  immixtum  ad  hoc, qu6d im- 
perer aliis. 

At  vero  $ fi  non.  I lic  probat , quod  non  omne  Text.jj . 
moucns  neceflariA  mouctur  ad  hoc  qu6d  mo- 
uear:q«ria  vel  hoc  eflet  fecudum  eandem  fpectcm 
motus  , vel  fecundum  aliam;  non  fecundum  ean- 
dem : quia  tunc  xdificator  cdificaretur,  & fa- 
nans fanaretur , Sc  fic  dc  fimilibus , quod  eft  im* 
poflibile.  Vude  docens  feientiam  , eft  habens 
fcicntiain , & addifccus  carcr  illa ; modA  fi  do- 
cens doceretur  , habens  A icntiam  careret  fcico* 
tia, quod  implicar.  Nec  fecundum  aliam  fpeciem 
moius,  vt  quod  moucns  localiter  ,aur  augmen- 
tans  alteretur:  & fic  dc  aliis.  ModA  hoc  eft  fi&i- 
tic  dicere  . qirnd  tnoucns  localiter  , aut  alterans 
necrlfc  crt  augmentari.  Item , fpccics  motuum 
funt  finit* ; iguur  fi  quodlibct  mouens  moucre- 
rur fecundum  aliam  ipecicm  moius,  tunefieree 
reiteratio;  vt  quAd  mouens  focalirer  alrerabitur, 
alterans  augmemabiiur,  Ac  iterum  augmcnraium 
fqrrctur  localiter , & fic  circumeundo , & jam  fic 
ponere  non  cfler  aliud  quam  ponere  , quod  mo- 
urns  dc  ncceffirarc  raoucrerur  fecundum  eandem 
fpcciem  morus.fccunduni  quam  moucr.quod  iain 
eft  probarum. 

ANNOTATIONE  S. 

* XN  mouemibuj  & motii.  Nora  , vr  obferuac 

lh 


hic  Commcncaror  tomm.  jg  & Eudcmus, 
prout  refert  Simplicius , quAd  PJaro  in  illa  perfi- 
ftit  fcnrcniia  , quid  omne  quod  mouer  mo- 
ucatur  , arque  adeo  piimum  monens  cum  non 
mouearur  ab  alio  , moueri  i fe  ipfo.  Er  idcA  pri- 
mum Philofophus  vfque  ad  text.  19.  conflituit 
cum  Platone  non  e fic  proce  Ilum  in  infinitum  in 
moucmibusA:  motis  , fed  deueniendumcfTeaJ 
primum  mouens , quod  non  ab  alio  , fcd  i fe  ipfo 
monetur;  & deinde  contra  Platonem  ex  fu a iplsos 
concefEone  infert  pcrucniendum  ra  ndem  ad  pri- 
mum moucns  immobile.  JdeAob/erua  ,qu  dd  dc 
immobilitate  primi  motoris  aliter  fenlit  Plato, & 
aliter  AriftorcJrs.  Nam  Aridotclcs  Pritndcon - ,***;■- 
uenir  cum  Platone  in  hoc  : qu/a  eodem  modo  mAiUtmt 
probam  primum  motorem  efle.  Secundo  conue-  pimmn- 
niunt  in  hoc,  quod  dicunt  prinum  1 motorem 
c/fc  fubrtamiam  intel/e^ua/em , fwe  Imelligcn • 
tiam  fcpararani.Tenid  conucniunrin  hoc,  qodd 
dicunt  motores  corporum  ctr le/lium  cfleindiui- 
libiles,&  non  habentes  magnitudinem ; ided  nec 
finitam  , nec  infinitam  potcnr/a.n  habent,  qux 
fint  virtutes  c6p*tabilcs,licotguuitas&  lenitas. 

Sed 


Quaeftio  V I. 


455 


hoc  MUem.Quixti  ibi : mu:  em.  Qui  ut  a \b\:At 

vero.  Sexta  tbi£  iyjim  igimr.Septima  ibl-.guoniaai 
*«fr>n.Octa\ia'ibi : M$mfeftum  eft  igitur.  1’cin.» 
conchiliocft-.frimus  motor  vel  non  moueiuf,vcl  t 

mouetut  a fe  ipfo.  Piobaiui , quia  fi  mouctur  ,vtl  rM/  zim* 
mouctur  i fe.velabalio:  non  ab  alto  , quia  tunc  r**‘* 
nouclVct  ptimuimotor,  fed  pottin  illud  , i quo 
mouctctot.  Si  a fc.Uabctut  psopofiWKi.Sccundb, 
qmamouerc  attribuitur  alicui  ia  genere  roouen- 
tium : igitui  ft  attribuitur  alicui  potius  debet  at- 
tribui primo  moucmi , quam  alicui*  alteri  *,  quia 
primum  in  aliquo  genere  cll  caufa  aliorum  eiuf- 
dem  genetis.  t 

. _ t Necejfe  x igitur,  Secunda  conclufio : Impofli-  Tcxt.  41. 

ule  efle  immortale  , & perpetuum , & quod  fic  bile  cft  aliquid  idem  clTc  moucns  , S:  motum  ; Sc  '0 

mftiw»  fi»  »»(IV wnfim nwt «i« IftMUitwhilmitTOu  hoc  omnino  fecundum  idem.  Probatur  , quia  ‘m  - 


Sed  difconuenitmt  in  duobus.  Ptitni  quia  dicit 
Plato , quod  motores  primi  per  boc  quid  mo- 
uent  , monentur  i fe  , & boc  non  tantum  mtel- 
ligit  de  motoribus  corporum  coclcUium  > fed  et- 
iam de  anima: Sc  idci  dicit  cam  clTc  immortalem, 
freut  exptefsc  patet  legenti  Phxdonem , 6c  ie  Lt- 
gihtu  librum  \o.  Dicit  enim  quod  iiucllc&us  fc- 
patatus  in  eo, quod  ipfc  facit  rOtinas , imcllc&tts 
mouct  Ce  : quia  nibil  facit  intelligibilia  nift  in- 
tclle&us.ficut  nihil  facit  calidum  mft  calor.  Ad 
faciendum  autem  intelligibilia  in  eo  , quod  fune 
intelligibilia  mouet  fc  pet  intcllc&um  t Sc  quia 
in  tali  motu  non  cft  contrarictas  mouciiiis , Sc 
moti , neque  diftantla ; Sc  ideo  dixit  quodhbet 


*7- 

40. 


mouct  fe.cflc  caufara motus  localis  inhibentibus 
intelle&um. 

Et  quia  hoc  primitus  cft  in  ccclcftibus;  idci 
dicebat  femen  animarum  eflein  calcftibus, vo- 
cans femen  animarum  animas  feparatas,  qux  de- 
fcendunt  a (bellis  comparibus. Secundum  in  quo 
differunt  cft  , quia  Plato  dixit , quod  ficut  anitna 
eft . coniun&a  corpori , Sc  roouetur  per  accidens 
ad  motum  corporis , cuius  eft  a&ui,  ita  fimilttec 
ptiraus  motor*,  fed oppofitum dixit  Artftoteles: 
nam  primus  motor  non  poteft  dici  anima  mft 
«quiuoce.  Vndc  Ptolcmxus  dicit  in  Almagefto, 
diftin.t  j.  cap.i.  quod  non  debet  fumi  iudicium 
motus  corporis  ccctcftis  ab  aliquo  corporum  in- 
feriorum (impliciumtquia corpus  ccrlcllc  obedit 
in  omnem  motum , quem  vult  in  eo  fieri  motus 
fuusabfquc  UflicuditicA*  ttiftitia,  non  autem  fic 
in  corporibus  inferioribus  a fe  motis. 
b AliyutJ  tft  motum  , quod  uon  mouet.  Nota, 
quid  tria  cft  confiderare  in  ordine  motus , vide- 
licet id  quod  mouctur,  Sc  id  quod  mouet  ,Sc  quo 
mouct.  Id  autem  quod  mouctur  , neeefle  cft 
tnoucri , nimirum  in  fenfu  compofuo , fi  moue- 
tur , non  autem  neceflc  eft  vt  moucat ; ei  aurem 
quo  mouet  vtrumque  neccftariutn  eft  , Sc  mone- 
re , Sc  quando  mouet , moucri  t qma  pariter  in- 
ftramentum  mutatur  , Sc  particeps  fic  motus 
cius  , quo  mouctur.  Illud  autem  quod  non 
a eft,  id  quo  mouet , puta  quod  non  eft  inftru- 
tnentum , vel  intermedium  mouens , fed  moucns 
primum, nihil  vetat  non  moueri , atque  adeo  ede 
immobile. 

c Qunndo  nlitfud  duofimt  coniunQn , Scc.  Nota, 
quod  Commentator  dicit  circa  hanc  regulam, 
quid  quando  aliquid  cft  compofittim  ex  duobus 
compoficis  , quorum  vtrumque  exiftit  per  fe,  Sc 
alterum  iliorum  fuerit  feparatum  a reliquo , ne- 
ceflc eft  vt  reliquum  fit  feparatum : verbi  gra- 
tii  ',  rerra  Sc  aqua  funt  fimul , Sc  vtraque  illarum 
exiftit  per  fc;&  cim  neutrum  fit  neceftariu  » 
componi  atteri , fequicur  quod  fi  terra  fuerit  e- 
p.irata  in  aliquo  loco  ab  aqua, quid  etiam  ccon* 
ira.  Vult  ergo  Commentator  fic  intelligere, quod 
fialrqiix  fubftanrix  per  fe  exiftcntcspoftiint  in- 
ueniri  fimul,&  vna  poflir  inueniri  per  le  feparara 
ab  alia,reliqua  poteft  per  fe  exiftere  non  coniun- 
Cla  cum  alia. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

VTOn  ergo  i ntctjft  tft.Woccfi  quinrum  capitu- 
i.  xlium  huiurrra£btus,in  quo  oftchdit  primum 
motorem  efte  omnino  immutabilem  : & diuidi- 
tur  in  o&o  partes,  ieeundutn  odio  conclufioncs, 
quas  ponit.  Secunda  ibi  -.Necejfe  igitur.  Terti»  ibi: 


illud  non  mouctur  , Sc  mouct  omnino  fecun-  \,tnn. 
dum  idem  , quod  quiefeeret  ad  quietem  alte*  diornUm. 
rius , fed  omne  quod  mouctur  , quiefeeret  ad 
quietem  alterius.  Et  ifta  ratio  fadla  fuit  in  prin- 
cipio 7. htdm .videatur  ibi.  Secundi,  quia  fi  idem 
ciVec  moucns, Sc  mutum  omnino  fecundum  idem, 
fcqucretur  quod  rdere  ferret ,5c  fetraur  tecudum 
locum, Sc  hoc  eadem  alteratlonc.  Item, fanans  fa- 
naretur , docens  doccierur  , vt  argutum  fuit  in 
prxccdcnti  capite.  Tertio  fcqucrctut,  quod  idem 
cftct  calidum ,Sc  non  calidum;  confcqncns  impli- 
cat contradi&ioncm.  Confcquentia  probatur, 
quia  mouens  , vel  agens  cft  in  a&u  fecundum  il-  • 

lamdifpofitionem  , fecundum  quam  mouet  ; fc 
mobile  caret  difpofitione , fecundum  quam  cft 
motus:igitur  fi  idem  omnino  fit  moucns  , Semo- 
tum, fcquitur  quid  idem  habebit  caliduatcm,  6c 
non  habebit  calid  itarem. 

Hoc  dMtrm.Tettia  conclufio:lllius  quodmoue- 
tur.vna  pars  cft  mouens,  Sc  alia  mota;vt  patet  cx 
prxccdcnti  conclufionc : aliter  cuimidcm  omni- 
no elfct  moucns, Sc  motum. 

Quod  i nutem.  Hic  ptoponit  quartam  conatu-  f$. 
fionem.  Secundi  , remouct  caniilarioncm  ibi:  Tcxc.  41. 
Amplius  non.  Conclufio  cft  ifta  : Primi  mobilis,  Primi  moli- 
fcilicct  illius  quod  femper  mouctur , non  cft  vc-  lu  aM**  t*rt 
rum.quid  vna  pars  moucat  aliam  partem,  Sc  *******  m‘ 
quod  e conticrfo  pars  moucns  immeatur!»  mota. 

Probatur  , quia  fi  fic  , fcqucretur  quod  vna  illa-  . 
rutn  partium  ellcc  primum  moucns : confcquens 
cft  folfum.Confequentia  probatur  , quia  qua  ra- 
tione vna  illarum  partium  cftct  primum  mouens, 
eaJcm  ratione  alia,  cx  quo  vtraque  mouerct  reli- 
quam. Sccundo.fcquerciur  quid  idem  moneretur 
a fe  ipfo:  verbi  gratia.fi  A moucat  ur  i S,6ce  con- 
tra B moucatur  ab  A.  Et  quia  loquitor  de  mo- 
uentibus  ordinatis , idei  ponit  ordinem,  dicens, 
quod  moucns  longius  ab  vltimo  motu  , eft  pro- 
pinquillimum  primo  motori. 

Ampli  ut  non.  Hic  reinouet  ciuillationemrqiira 
dicerer  aliquis , quid  vna  pars  mobilis  primi ' 
mori  eft  per  fe  mouens  aliam  partem  j Sc  moqe- 
tur  per  accidens  ab  alia  parre  per  fe  mora.  Con- 
tra lioc  arguitur,  quii  fi  moueatur  per  acci- 
dens, fcquirur  quid  poteft  non  moucri;  Sc  fi 
non  moueatur  , non  moucbit  per  aduerfariuin; 
igitur  poflibile  cft  quod  primus  motor  non  mo- 
ucar , quod  cft  imp/obatum  prius.  Secandi,  quia 
probarum  eft  , quod  notj  cft  neccfle  moucns 
moucri  ad  hoc , quod  moucat : igitur  hoc  maxi- 
me cft  verum  deprimo  motore.  Tertio, quia  pri- 
mum moucns  vel  non  mouctur,  vel  mouctur  a 
firipfo  per  primam  ftippofitionem  : igirnr  ab  alia 
parte  mobilis  primi  moti.  Quarti  , fcipirrcriir 

quid 


456  Lib.V  III.  Phyficorum 


mtai  n»it  dt- 
e'iur  tmuen 

fi  Ipfum  *x 


qutid  calefaciens  calefieret  & quod  idem  cflet  ca- 
lidum,& non  calidum, quod  clt  impodibile, vi  ar- 
gutum fuit  prius. 

19.  At  4 Quinta  conclufio : Primum  monens 

Ten.  4).  fc  ipfuin  , non  cx  eo  dicitur  mouerc  fe  ipfum, 
quod  quxlibet.vel  aliqua  pars  eius  monear  fe  ip- 
(am. Probatur, quia  vel  primum  mouens  exeo  di- 
citur mouere  fe  ipfum, quod  totum  mouec  totum 
btt.qmKi  Ai-  omnino,  vel  cx  co  quod  aliqua  pars  mouec  fc  ip- 
ftufantuM  fam  . non  fccundo  modo  , quia  tunc  illud  datum 
non  c(Icr  primum  vnouens , fc«l  potitis  illa  pars 
mouens  fc  ipfammcc  totum  a toto  omnino,  quia 
totum  quiefeeret  ad  quietem  alterius , vc  argu- 
tum futt  prius  , & in  propofico  per  primum  mo- 
uens fe  ipfum  intclligit  aggregatum  ex  primo 
motore,&  primo  mobili. 

Jpftu*  igitur  totius.  Sexta  conclufio:T otius  mo- 
uentis  fe  ipfuin  vna  pars  eft  immobilis  alia 
mota. Probatur, quia  fi  vtraque  pars cilet mobilis, 
ve!  vna  moucrctur  ab  alia, vel  h contra  : vel  qux- 
iibet  moucrctur  a fe  , vel  ab  alia , vel  vna  a fe , & 
alia  ab  aliis,&  ira  de  aliis  modis;fed  quilibet  illo- 
rum modorum  eft  improbatus  : igitur  relinqui- 
tur,quod  vna  pars  eft  immobilis, & alia  mora. 
Tcxt.44.  $1 soniam  f autem.  Hic  ponit  feptimam  con- 

clulioncm.  Primo  proponir.  Secundti  probat. 
Tertio  offendit  qualiter  rotius  mouemis  fe  ip- 
fum pars  immobilis  vnitur  cum  parte  mota. 

• Quarto  oftendit  , quod  mouere  fe  non  attribui- 

tur alicui  parti  totius  mouentis  fc  ipfuin.  Et 
Quintti  foluit  dubitationem.  Sccuda  ibi:Si  enim. 
Tertia  i\>\:Totnm  ergo.i  Quarta  ibi : Si  icitur. Quin- 
ta ibi : Dubitationem  autem.  Septima  conclufio  eft 
illa  : Cum  ut  aliquod  mouens  imtnobile  , Sc  ali- 
quod mouens  motum, & aliquod  motum  non 
mouens*,  neccffecft  quod  primum  mouens  fe  ip- 
fum componatur  prxeise  ex  duobus  , fcilicct  cx 
' niotore,&  mobili, fcilicct  primo  moto.  ^ 

10.  Si  enim.  Hic  probat  didlam  concluflonem: 
quia  fi  non  Iit  ita. ponatur, qutid  A fit  primus  mo- 
tor immobilis  ,ScBftr  primum  motum  , & fit  C 
aliud , cx  quo  aduerfarios  didi  primum  mouens 
fe  componi  vna  cum  A 6cB,  tunc  arguitur  flqll- 
lud  non  eft  primum  mouens, nec  pars  primi  mo- 
uentis, quo  remoto  adhuc  remanet  primum  mo- 
uens fe,Sc  alio  circumfcripro  ipfum  non  cflet  pri- 
mum mouens ; fed  circumfcripto  C adhuc  rema- 
net primum  mouens  fc,  follicet  compofirum cx 
A Sc  B,  Se  circumfcripro  A.B.C , non  efTcr  pri- 
mum mouens  per  cafumrigirur  C non  cfl  primum 
mouens  fc.nec  pars  primi  mouentis  fe. 

Totmnergi.l  lic  oftendit  qualirer  primi  tnouen- 
tisfc  partes  vniuntur, dicens  qutid  vtraque  tangit 
irliqnam:  vel  vna  tangitur  ab  alia;&  hic  loquitur 
dc  ra&u  naturali , qai  attenditur  fecundum  indi- 
r flantiam  motoris  ad  mobile. 

Si  igitur.  Hic  oftendit  quod  primi  moti  nulla 
pars  mouc:  fe  ipfam,  ita  quod  mouere  fe  non  at- 
trftniirur  alicui  parti  rooucris  fc  ipfum.Probator, 
quia  eft  impodibile,  qutid  idem  mouear  fe  ipfum 
totum  omnino,  ita  qutid  penitus  idem  fu  mo- 
uens,& motum, vt  probatum  fuit  prius. 

TcxMf  • i Dubitationem  6 autem.Hic  foluic  dubitationem, 
qua  nioucrur  fub  conditione  , fc  ili  ter , virum  Ct 
primus  motor  cflet  diuifibilis , & tam  primus 
motor.quam  primum  mobile  diuidcrctur,  vtrtiin 
pars  primi  motoris  moneret  patrem  primi  mo- 
bilis, & alia  pars  primi  mororis  monerer  reli- 
quam partem  primi  mobilis  ? Videtur  qutid  non, 
quia  non  apparet  qua;  illatum  partium  primi  mo- 


toris edet  primus  moror.  Refpondetut  igitur, 
qutid  primus  motor  eft  (impliciter  indiuiubilis, 
vt  poftea  probabitur. 

Maniftftum  eft  igitur.  Hic  concludit  concludo-  1 1, 

nem  principaliter  intentam,  qua;  eft  o&aua  capi-  ftimmi  mo. 
tuli.  Primus  motor  eft  oinnino  indiuiftbilis,  mtl- 
quia  vel  mouctut  a fc  ,vel  ab  alio  ; Se  quocum-  Z?* 
que  modo  dato, eft  improbatum  puus  : igitur  re- 
linquitur,qutid  primus  motor  eft  omnino  immo- 
bilis. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Quoniam  1 autem  oportet.  Hoc  eft  fex  tum  ca-  Tat  44, 

p ‘ 


piculam  huius  tra&atus, in  quo  Ariftotelcs 

oftendit  primum  motorem  ede  vnuro  , & perpe- 
tuum.Er  primti nrxmittit  intentionem. Sccundti 
prxmitrit  duas  fuppodeiones.  Tertio  ponit  duas 
concludonrs.  Erquartti  rccapitul.it.  Secunda  ibi: 
Mamfeftum  enim  eft. Tertia  \b\\/ pfittt  rviw.Qnarta 
ibi : A ianifeftumeft  igitur.  Primti  prxraittit,qiiod 
aliquid  eft  femper  motum.  Sccundti , 1 qutid  Tut.4-. 
aliquid  eft  femper  mouens.  Territi  , qutid  pri- 
mum mouens  eft  immobile  , duc  fic  vnum , duc 
plura.  Et  quartti,  qutid  illud  mouens  immobile 
eft  proprie  xternura  i Bc  hoc  intendimus  proba- 
re principaliter  iu  ifto  capitulo.  Ec  d dicatur 
comti  , hoc  nihil  effer  probare  : quia  flatim  ap- 
paret qutid  ifta  confequentia  eft  nccelfaria : eft 
immobile , igitur  eft  perpetuum  ; quia  d fit  corrupti- 
bile , tara  edet  materiale.  Rcfpomlctur  , quod 
non  fequirnr  : quia  d edet  diuidbile  aliquod, 
quod  effer  podquam  non  fuit  prius, vel  quod  non 
eflet  podquam  prius  fuit.iam  illud  non  cflet  per- 
petuum 1 3c  tamen  non  effer  materiale , quia  pro- 
batum eft  in  6 qutid  omne  quod  mouetur,eft  di- 
nidbtie. 

Maniftftum  j enim  eft.  Hic  prxmitrit  duas  fup-  is. 
podcioncs.Prima  eft , qutid  illius,  quod  quando*  Tax-*», 
que  cft,&  quandoque  non  eft,  neccife  eft  cffeali- 
quam  caudiin:  quia  impoflibileeft.quod  aliquid 
tranfear  etffeipfo  de  non  tffe  ad  tffe , vel  e contra. 

Secunda  fappolitio , omne  quod  mouctur  haber  ^ 
niagniradinem.&cftdiuidbilc,fed  hoc  non  eft 
ncceflarium  dc  moucnre.  Prima  pars  paret  •,  quia  1 ' 
eft  proba  (ttm  6.  buim , quod  nullum  indiuidode 
mouctur. Et  fecunda  paisanrccedentis  parcc.quia 
non  eft  nccelfc  mouens  moueri  ad  hoc, qutid  mo- 
uear,vr  probatum  fuit  prius. 

Ipfius  1 enim.  Hic  proponit  duas  concluflones.  OmujotJ 
Secundam  ibi : f^numautem.  Prima  conciu/io eft 
principalis  huius  capituli : Primum  moucni  eft 
perpetuum.  Probaturlic:  quia  primum  mobi-  mt,  ,f  p. 

Ic  perpetuo  mouctur : auc  igitur  perpetui  mo-  ftmm. 
ucturab  vno , 6c  eodem  motore , vel  k diuerfis 
motoribus  coniundis , quorum  vnus  generatur 
poft  alium  ; fi  primo  modo , haberur  propoft- 
tum, quod  primum  mouens  eft  perpetuum ; ii  fe- 
cundo modo, tunc  omnium  illorum  moucntiuoi, 
qui  aliquando  funt,  Sc  aliquando  non  lunr, opor- 
tet c(Tc  aliquam  caufam,  quare  aliquando  funt, Se 
aliquando  non  funt  per  primam  fuppofitionetVi 
Se  illa  caufa  non  eft  nifi  perpetua : igitur  necelTe 
eft  primum  mouens  e/fe  perperuum,fiue  fit  vnum 
fioc  plura. 

rnuntanum.  Secundaconclnfo  eft ; Primam 
mouens  eft  vnnm,ira  rtnon  lint  ponenda  pia - ot%itgsA. 
ja  prima  m ooenrja.  Prolutur  fle;  quia  omnia 
ponunt  xque  bene  , & melius  faluari , ponendo 
vnum  primum  mouens  omnium,  quam  ponendo 
plura: 


Quxftio  VT.  457 


plura : igitur  tantum  Hebet  poni  vnum  primum 
moucns.  Tenet  confcquctitia , quia  in  naturali- 
bus frullra  ponuntur  plura, vbi  omnia  atque  bene 
poliunt  faiuari  paucioribus ; Ac  idc6 potius  cflent 
ponenda  finita  quam  infinita ; Ac  vnum  qutai 
multa. 

ManifeftuM  igitur.  Hic  rccapitulat , quid  ne- 
ccfle  eft  primum  inouens  clTc  vnum , Ac  perpe- 
tuum. Secundi  , quid  ncccllc  eft  primum  mo- 
tum efle  continuum.  Vnde  fi  fit  continuus , eft 
vnus,&  e conucrfo  ; Ac  ideo  fit  ab  vno  moucnte. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 


Tat.  jl. 


EX  hi t igitur  i crediderit  aliqui  t.  Hoc  eft  firpti- 
mum  capitulum  huius  tranatus,  in  quo  Phi- 


Iofophus  oftendit.quid  aliquod  eft  femper  mo- 
tum, Ac  aliquod  femper  iimnobile;Ac  aliqua  fune 
qux  quandoque  quiefeunt : Ac  primi  oftcudic, 
quid  de  hoc  eft  manifeftum , Ac  quid  immanife- 
ftum.  Secundi,  declarat  immanifcftum,ibi : Pro- 
cedentes  autem.  Primi  dicit, quid  manifeftum  eft, 
quid  aliqua  quandoque  mouentur , Ac  quando- 
que quiclcunt  i Ac  idci  non  reftat  dubium  , nili 
vtrum  aliquod  eft  femper  motum  , Ac  aliquod 
femper  mobile. 

Procedtntet  autem. Hic  declarat  id, quod  eft  ira- 
manifeftum : Ac  primo  oftcndit.quod  eft  aliquod 
moucns  femper  immobile.  Secundi  oltendir, 
quod  eft  aliquod  mobile  femper  motum.  Et  ter- 
tii recapitulat.  Secunda  ibi , sit  vero.  Tertia  ibi, 
jliftitJ  e fi  Manifejhon  igitur.  Prima  conclufio  eft  ifta  i Ali- 
mm hfrmftr  quoj  cft  rnouens  femper  immobilc.Probatur  du- 
1 ,lt'  plicitcr.  Secanda  ibi , Vidrnmt  autem.  Priina  ratio 
pofita  fuit  prius  ; quia  omne  quod  moucrur,mo- 
uetur  ab  alio ; tunc  in  fic  monendo , vel  eft  dc- 
uenirc  ad  aliquod  immobile , Ac  habetur  propo- 
firum;vel  quodlibet, ad  quod  deuenietur,  moue- 
tur  i Ac  hoc  eft  impoflibiie , quia  tunc  in  inoucn- 
tibus,  Ac  motis  enet  procelfus  in  infinitum. 

Videmut  autem.  Ponit  fecundam  rationem : Ac 
diuiditur , quia  prireb  , quxdam  prius  di&a  re- 
colligit , fcilicer  qualiter  animal  mouetur  cx  le. 

• Secundo , dat  caulam  quare  animal  non  mouetur 

perpetud  , Ac  vniformiter.  Tcciid  , cx  hoc  con- 
cludit propofitum  , qudd  primum  moucns  eft 
immobile.  Et  quarto  , remouct  dubium.  Se- 
cuda  ibi , Vnde  non  femper.  Tertia  ibi , Ex  quibut. 
Quarta  ibi.  Non  eft  autem.  Primi  rccolligit.qua- 
lircr  animalia  poft  quietem  mouentur  ex  fc;  Ac 
idci  crediderunt  aliqui  fic  efle  de  toto  mundo. 

Teit.fi.  Secundo  i recolligit,  quid  ille  * motus  , quo 
animal  mouetur  ex  fe,non  eft  primus  motus.quo 
animal  mouetur:  immoipfum  prxccdunt multi 
ali)  motus  infpirationis,  & refpirationis , motus 
alimenti,  motus  digeftionis,  Ac  motus  immuta- 
tionis fenfus  , a fpecic  exiftentein  phantafia,vcl 


in  memoria. 


Priame 
t**t]i  it 
itlu. 


V nde  non  femper.  Hic  oftendit  caufam  quare 
animal  non  femper  mouetur,  dicens,  quid  caufa 
eft,  quia  motor  animalis  non  eft  immobilis : im- 
mi  mutabilis  valde;  Ac  idci  quandoque  mouct, 
quandoque  non:Ac  fimiliter  ; propter  hoc,  quid 
motor  eft  mutabilis,  mouct  irregulaciter. 

Ex  quibat.  Hic  infert  propofitum , quod  pri- 
mus motor  eft  immobilis : quia  di&um  eft,  quod 
'■  caufa  quare  animal  mouetur  ii  regulariter  diffor- 
mirer,  eft  ifta;  quia  eius  moucns  eft  mutabile: 
igitur  cum  videamus , quod  primus  motus  eft  re- 
gularis, vniformis,  Scpcrpmius,  ncccllc  eft  pti- 
Scoti  oper.  Tom.  I /. 


mum  motorem  k efle  immobilem , quia  fi  muta- 
retur , quandoque  moucrct  vno  modo,  & poftea 
aliter. 

Non  eft  autem.  Hic  remouct  dubium ; quia  cx 
quo  di&um  eft  , quod  motor  corii  eft  immobi- 
lis , dubium  eft  vrriim  in  cccio  c moueatur  ali- 
quid per  accidens.  Refpondcrur  qu6d  fic , vt  ly 
per  accident  diftinguitur  contra  primum , quia  to- 
tum 4 corium  mouetur  immediati  a primo  mo- 
tore , fcd  tamen  non  quxlibct  pars  cius  mouetur 
totaliter  a primo  motore  : quia  orbes  inferiores 
mouentur  ab  Intcliigcuriis  infcrioribus,vt  pate- 
bit poftea. 

At  4 ver».  Ponit  fecundam  condufioncm, 
quod  aliquod  eft  mobile  femper  motum.  Pro- 
batur dupliciter  ; quia  aliquod  eft  moucns  per- 
petuum Ac  immobile  : igitur  aliquod  eft  femper 
motum  ; quia  mobile  debet  proportionari  fuo 
motori  in  durarione.  Secundo  , quia  genera- 
tiones , Ac  corruptiones  fiunt  perpetub  in  iftis 
inferioribus ; & hoc  diuerfimode  ; fed  hoc  non 
poteft  efle  a motore  immobili:igitur  prxrcr  mo- 
torem immobilem  ncccflc  eft  efle  mobile  fem- 
per  motum  , virtute  cuius  ageWtia,  vr  aftra  , ap- 
plicemur diuerfis  temporibus  ad  faciendum  di- 
uerlbscftcAus.  Er  qubd  hoc  non  poflit  proue- 
nirc  a motore  immobili  patet , quia  femper  tno- 
uens  immobile  natum  eft  eodem  modo  agere, 
ide6  ab  ipfo  non  polfiint  proucnire  immediate' 
diucrfi,  Ac  oppofiti  effectus. 

Manifeftum  igitur fatttan  eft.  HicrccapitulatjAc 
patet  in  littera. 

ANNOTATIONES. 

1 T Lle  mottu  quo  animal  mouetur.  Nota , qu6d 

1 animalia  non  mouentur  , quo  ad  omnes 
motus  a motore  intrinfcco , fed  quantum  ad  ali- 
quos mouentur  a motore  extrinfeco,  fcilicct  vel 
a corpore  continente  , vel  a corpore  ipfafubin- 
trantc,vr  puta  ab  acre, in  quo  funr,vcl  ab  alimen- 
to , quod  eft  in  ipfis : Ac  hoc  propter  morum  au- 
gmentationis  , vel  ab  acre , qui  ea  fubintrat  pro- 
pter motum  refpirationis  : hi  enim  funt  alij  mo- 
tus fecundum  quos  non  mouentur  per  fc  ipla , vt 
augmentum, decrementum , & refpiratio,  quibus 
mouetur  animal.  Vnumquodquc  enim  his  moti- 
bus naturalibus  prxccdcntibus  animal  incipit 
moueri  motu  locali.  Nam  calefa&us  aer  calefa- 
cit animal , & infrigidacus  infrigidar , Acc.  qui- 
bus altcrationibus  varie  afficit , inficitquc  ani- 
mal , vt  mod&  benigna  fic  nutritio  , modo  ma- 
ligna;cuius  vtique  gratia  languidum  animal  non 
perinde  fc  mouct , ac  vt  eft  fanum.  Et  per  hoc 
folutum  eft  argumentum,  quo  videbatur  motum 
probati  polle  incipere  in  mundo , cum  prius  non 
ellet , ficut  incipit  in  animali , quod  eft  minor 
mundus.  Dicimus  enim  qutid  animalia  non  in- 
cipiunt fic  moueri,  quafi  prius  non  mouebantur, 
fed  quia  fic  incipiant  moueri , quod  prius  non 
fic  monebantur ; dum  coquitur  alimentum  dor- 
miunt , digeftum  autem  , lurgunt , Ac  mouenr  fc 
ipfa.  Quantum  ergo  ad  aliquos  motus  anima- 
lia mouentur  a motore  cxtrinlcco,  quod  eft  mo- 
bile per  fc,  quamuis  quantum  ad  alios  motus 
moueanrur  a motore  intrinfcco , puta  ab  ani- 
ma , qux  quamuis  non  moueatur  per  fc , moue- 
tur tamen  per  accidens  ad  motum  corporis.  Ec 
fi  dicatur , in  animali  anima  mouetur  per  acci- 
dens,quia  exifteus  in  corporemouct  corpus:crgo 
Qq  cimi 


Tcxc.  j4. 
Aliquod  tfl 
mobile  (,m- 
ptr  motum. 


Animalia  ni 
monetur . ju» - 
ad  tumet  me- 
tu- A meare 

intnujoco. 


458  Lib.  VIII.  Phyficorum 


cum  primus  motor  moueat  coelum  , mouetur 
per  accidens  admotum  coeli  : dico  quod  non 
eft  fimile  : aliud  enim  eft  moneri  per  accidens  ^ 
fc,  & ab  altero,  & rnoucri  ab  altero.  Primum 
enim  reperitur  folutn  in  illis  inferioribus  , qux 
funt  generabilia,  & corruptibilia,  fed  fecundum 
bene  reperitur  in  orbibus  ctrleftibus  inferiori- 
bus, qui  pluribus  motibus  tnouentur,  vi  ilatim 
explicabimus. 

l6,  l'  Necejfe  eft  primum  meterem  ejfe  immobilem. 
Nota,  quod  cum  di£ic  Philofophus  primum  mo- 
uens elfc  omnino  immobile,  non  repugnat  libi  « 
ipfi  dicenti  j.Phyfic.  text.  1 6.  quod  omnemo- 
uens  mouetur  , & primo  de  Generatione  , quid 
omne  agens  in  agendo  reparitut : quia  illae  pro- 
politioncs  ititclliguntur  de  monente , & agen- 
te per  contadum, quomodo  non  mouet  primum 
mouens. 

4 Ftritm  in  calo  moneatur  aliquod  per  accidens. 
Nota  , quod  Ariftotelis  rcfponlio  eft  multum 
anceps  ; Se  dubium  eft , an  iutclligat  motores 
ipfos  orbium  per  accidens  moneri  ab  alio  , an 
Pnmum  me-  vero  folos  orbes.  Alexander  enim , & qui  putant 
ur/ur lerae-  morores  °rbiura  cfte  coniun&os  orbibus , vcluti 
eidtm.  corporibus  animas  , aiunt  & motores  ipfos  ficu- 
ti  animar  circumferri  per  accidens  circulatione 
orMi$,&  ita  intclligunt  hic  Ariftotelcm.  Ac  tunc 
profcdb  nullum  cflet  diferimen  in  hac  parte  in- 
ter animam  ,&  motorem  cceli : quoniam  motor 
moucndo  otbema  fc  ipfo  per  accidens  mouerc- 
tur,  cuius  contrarium  ait  Ariftotclcs.  Indubie 
ergo  dicendum  eft, quid  Philofophus  non  fenfie 
motoiem  cccli  rnoucri  per  accidens  ad  motum 
fui  orbis, quoniam  non  ineft  illi  tanquam  forma, 
fed  eft  vno  loco  immobilis,in  quo  otbem  tnouct; 
quare  neque  ab  Oriente  in  Occidentem  , nece 
contra  mouetur.  Veruntamen  ait  quod  impro- 
prie , & per  abufum  pollet  dici  rnoucri  per  acci- 
dens ab  altero,  id  eft,  ratione  alterius,  nempe  fui 
orbis , quem  mouet : qui  quidem  mouetur  per  fc 
proprio  motu,  & per  accidens  motu  primi  mobi- 
lis ; cum  tamen  Inrclligentia  Iit  (impliciter  im- 
mobili$;qua  de  causa  perpetuo,  cuntinuoque  mo- 
tu, & (ibi  lemper  limiii  mouet. 

Xj.  **  Tetum  caelum  mouetur  immediate  a primo  moto- 
Primum  m«-  Nota , quud  guiltx  fuerunt  opinioncs,an  pri- 
m me-  rnutn  mouens  moneat  primum  ccrlum  immedia- 
jJeri  T/  ^ 1,1  Rcnerc  CAl,^e  efficientis  ; nam  quod  moueat 
njekl-r.  ‘ immediate  m genere  caufx  finalis,  de  hoc  nullus 
dubitat,  liem  quod  inoueat  mediate  in  genere 
caufie  cfticicntisian  veri  moueat  clfediuc  imme- 
diate, eft  difticultas  inter  Philofophos.D.Thom. 
(referente  lauello  ia.  Metaph.  quxft. f.anic.i.) 
tenet  demente  Philofophi,  primum  mouens  mo- 
nere primum  corium  elfcdiuc  mediate  tantum, 
fed  an  ita  fenferit  Commentator,  D.Thomas  di- 
cit , quod  non,  atque  adeo  ipfea  Commentatore 
diilcmir.  Antonius  Ziinara  Tfjeoremase  6 1 . & in 
quaHione  de  triplici  ovtfalitate  prima  IteteUigemia, 
tenet  cxprcfsc  tam  ad  mentem  Ariftorelis,  quam 
Commentatoris , primum  mouens  elfcdliuc  im- 
mediate mouere  caelum , Scotus  veri  eju  7.  Quo- 
libet, fub  litt.H  H,  tenet  abfolute  tam  Ariftotc- 
lcm,quam  Aucrtocm  negaftc  Deum  polle  imme- 
diate mouere  colum  , quem  fecuti  lunt  Anto- 
nius Andreas  11.  Metaph yf.  quxft.  a.  & landu- 
nus  1 1,  Metaph.  quxft.  1 7.  tu  vide  Scocum , vbi 
fupra. 


Q_v  £stio  VII. 

Vtrum  in  ordine  entium  ftt  deueni  re  *d 
motorem  immobilem ? 

Ariftot  8.  Phyf  tat.  8.  Aucrroei  /W.  Albert.  Maga  ibii, 
tmet  j.  e*p  x.  ALgidiui  St  Paulus  Venetus  ai  text.  6 j. 
huius.  Mayron  8 laucll  juaft.  x.  kuiui. 

Rub.  8.  Phyf.  eap.  t yuaji.  unie  a.  Valef.  Ith.  j.  tentreu. 
mtiie.  Commbi.8 .Phjfie.  esp.%.  juaft.i.  Roccus  8 .Phyf 

r* 9‘ 

R g v 1 t v r quid  non  } quia  omne  mo-  j, 
uens  eft  fimul  cum  moto  : igitur  li  mo- 
hile  mouetur,  & mouens  moucbittfr. 
Confequentia  tenet, quia  eorum  qux  funt  liuiul, 
fi  vnum  mouetur , & reliquum  ; vel  non  am- 
pliis erunt  fiinul.  Antecedens  apparet  in  7-huius, 
text.  10.  & inde. 

Secundi,  fi  aliquis  motor  clTct  immobilis, ma- 
xime ellet  motor  ctrli ; fed  ille  non  eft  immobi- 
lis. Probatur,  quia  coelum  mouetur , Se  eius  mo- 
tor eft  libi  vnitus  : igitur  cius  motor  mouetur. 
Confequentia  tenet  , quia  moto  aliquo  coipore 
multentur  omnia,  qux  funt  in  illo.  Antecedens 
probatur,  quia  motor  eft  intrinfccusca-lo, aliter 
enim  eius  motus  non  edet  naturalis. 

Tertio,  omne  per  fe  motum  poteft  racucre; 
igitur  omne  per  fc  mouens  poteft  moneri. Tenet 
confequentia  per  fimile  : Se  etiam  per  Ariftotc- 
lem  in  illo  8.  text.  40.  vbi  ex  hoc  quid  eft  daic 
motum  non  mouens  , concludit  quod  eft  dare 
motorem  immobilem.  Antecedens  probaturi 
quia  omne  per  fc  motum  «ft  corpus  compofi- 
tum  ex  maceria , & forma  : modo  forma  eft  per 
fe  mouens.  , 

Quarti,  ficut  eft  in  minori  mundo,  ira  in  ma- 
iori, vr  ponit  Ariftotclcs  in  illo  8.  rexr.i  7.  fed  in 
minuti  mundo  non  eft  aliquis  motor  immobilis, 
iinmo  quodlibet  mouens  mouetur , ica&  in  ma- 
jori. Oppolituin  arguitur  per  Ariftotelcm  in  ifto 
S.tcxtyj.  In  quxftione  primi  videndum  eft , li  Dniju  m- 
'eft  ijcucnirc  ad  motorem  primum.  Secundi,  fi  /*"■> 
ille  eft  immobilis. 

Quantum  ad  primum,norandum  quid  illi  ter-  *• 
mini , Primus  motor , prima  eauftt,vltimus  finii  »9- 
nium,Se  Deu*  pro  eodem  fupponuntfticct  a diuet- 
fis  rationibus  fumantur  illa  nominajquia  dicitur 
Deus  eo  quid  eft  virtus  inuifibilis  mundum  ra- 
tione gubernans ; quia  fic  concipit  quilibet  au- 
diens, & incclligcns  nomen  Dei. 

Tunc  ponitur  illa  conclufio  : Aliquis  eft  pri-  /ip*  t/ 
mus  motor.  Probatur , quia  in  mouent ibus  ,&  frimmrne- 
motis  circntialiter  ordinatis  non  eft  proccflusin 
infinitum , vt  patet  7.  huius  : igitur  eft  dcucnire 
ad  primum  motorem , qui  fcilicec  fi  mouetur, 
mouetur  a fe  ipfo , & non  ab  alio.  Secundi, quia 
dato  aliquo  cute , aut  ipfum  eft  independcnMUt 
dependens  ab  aliquo  alio  : fi  independens  i igi- 
tur eft  prima  caufa , Se  per  confcqucns  primus 
motor : quia  idem  funt,vr  prxmillum  eft.  Si  de- 
pendeat ab  alio ; tunc  quxro  de  illo  alio  , vel 
ipium  eft  independens , vel  non ; fi  fic , habetur 
propofitum:  fi  non, tunc quxram  ficut  prius,  & 
fic  procedendo , vclitur  in  infinitum , 8e  hoc  cll 
impoftibile,  1.  Meraph.text.  j.  & inde,  vel  alicu- 
bi eft  iUuis,&  habetur  propofitum, quid  aliquid 
eft  independens  ab  alio,  & per  conlcquens  pri- 
ma caufa,  Icu  primus  moror.  Tenii,  quia  in  na- 
turalibus funt  muJri  fines  libi  inuiccm  fubordi- 

nati, 


Quseftio  VII.  459 


nati , quorum  vnus  eft  propter  alterum , Sc  ille 
propter  alterum : runc  icitur  aut  quilibet  ilio- 
rum finium  cft  propter  alterum  finem, aut  cft  ali- 
quis finis  propter  quem  funt  omnes  alij : fi  pri- 
mo modo, tunc  in  infinirum  cft  procefTus  in  hnj- 
bus , Sc  per  confequcns  defiderium  naturale  eft 
fruftra.  Si  fecundo  modo  , habetur  quod  cft  ali- 
uis  finis  vltimatus  , in  quem  omnia  alia  or- 
inantur  : & ille  cft  primus  motor,  fcu  prima 
caufa.  Quarto , quia  in  generatione  oportet  ge- 
nerans elle  nobilius  generato  ; fed  aliqua  cft 
generatio  , in  qua  non  apparet  generans  parti- 
culare nobilius  : igitur  oportet  ponere  gene- 
rans v ni  aer  file,  quod  in  huiufmodi  generatione 
cft  principalis  caufa,  & illud  cft  prima  caufa,  fcu 
primus  motor.  Prima  pars  antecedentis  pater, 
quia  nihil  agit  vitra  gradum  proprium ; quia  ni- 
hil minus  perfc&um  poteft  producere  magis  per- 
ferum. Secunda  apparet  in  generatis  perputre- 
faTioncm.  Quinti, quia  in  igne  funt  piures  gra- 
dus calidiracis  aqux  approximari  agenti : igitur 
qui  ratione  debet  vnus  illorum  ptimo  corrum- 
pi , eadem  ratione  & alter  : igitur  vel  ambo  cor- 
rumpentur, quod  cft  impoflibile  ; quia  in  altera  - 
tione  cft  fucccftio  fecundum  gradus  formx , vel 
neuter  eorum  corrumpetur , quod  eft  contra  cx- 

fierientiam : igitur  oportet  .quod  fit  aliquod  cau- 
ans.fcilicct  ipfc  Deus  , ad  corruptionem  vnius, 
priufquam  ad  corruptionem  alterius.  Sexto  per- 
luadctunquia  omnes  homines  vbiquc,&  in  omni 
tempore , Sc  in  omni  lege  aftentiunr,  quod  Deus 
eft:  igitur  loquitur  quhd  verum  cft  Deum  efle. 
Conlequcnris  tenet , quia  ex  quo  a natura  ineft 
eis  huiufmodi  cognitio»nonviderur,quod  fit  fru- 
ftra. Sed  qu6d  iufit  a natura  patet , ex  quo  omnes 
fine  coa&ionc  legjs,aut  difficultate  ftudij,  vel  la- 
boris hoc  aderunt, 

Scprimd,  quia  illud  eft,fincquo  luimana  con- 
uerfatio  non  poteft  ede,  nec  permanere  ; fed  fine 
Deo , Sc  cultu  ipfius  Dei  non  poteft  efle  humana 
communicatio  : igitur  videtur  concludendum, 
quod  Deus  cft.  Maior  patet,  quia  communicatio 
hominis  eft  a natura  , vr  patet  primo  Politic * ; Sc 
minor  apparet  in  alio  eiufdcm.vbi  dicit  Ariftotc- 
lcs , quod  facctdotium  cft  pars  principalis  com- 
municationis. 

0&au(>,&  iftam  rationem  facit  Bragbandam, 
quam  multi  credunt  dcmonftrationetn  ; Sc  capia- 
tur ifta , complexura  ram  bonum , Sc  tam  perfe- 
rum , quo  nihil  melius  & perferius  efle  poteft: 
Sc  fit  illud  complexum  A ; tunc  arguitur  fic : A 
poteft  ede : igitur  Ach,Sc  per  confequcns  Deus 
cft  : quia  hoc  intelligimus  per  Deum.  Probatur 
antecedens : quia  A ede  non  implicat  contradi- 
r ionem  ; & cum  omne  illud  quod  non  implicat 
contradidionem , fu  poflibile , fcquitur  qudd  A 
poteft  ede.  Confcqucntia  probatur  ; quia  fi  A 
poteft  ede  poft  non  eft,  A poteft  incipere  clfepoft 
non  «fi  i igitur  tunc  non  clTet  tam  bonum, & um 
perfettum  , quo  nihil  melius , & perferius  die 
poteft  , quod  cft  contra  politum.  Confcqucn- 
tia probatur  , quia  illud  clTcr  perferius  , Sc  me- 
lius , quod  femper  cftct , Sc  edet  independens 
ab  alio.  Et  licet  ifta  ratio  credatur  demonftrati- 
ua , tamen  inter  omnes  alias  eft  minoris  effi- 
cacia: , imrao  nihil  valet , vt  patebit  foluendo 
ipfam. 

Et  notandum  , quod  nulla  iftarum  rationum 
probat  Deum  ede , prxtcr  fex  tam  Sc  feptimam 
petfuafioncs  , imclligendo  per  Deum  virtutem 
Scoti  optr.  Tom.  I /. 


inuifibilem  , qux  mundum  ratione  gubernat. 

Vnde  prima  probat,  quod  aliquis  cft  primas  mo- 
tor : Sc  hoc  poteft  concedi  de  ccclo, iu  vr  moue- 
rct  fe  i pfum  per  fc , Sc  primo  : quemadmodum 
vna  pura  grauitas , fi  edet  feparata  a materia.  Se- 
cunda probat , quod  aliquid  cft  independens  ab 
alio  , Sc  hoc  etiam  conceditur  de  celo.  Tertia 
probat , quod  aliquis  cft  vltimarns  finis,  inquem 
omnia  alia  ordinantur : Sc  diceretur , quod  hoc 
cft  calum,vcl  perfc&io  vnincrfi,aut  aliquid  hu- 
iufmodi. Quarta  ptobar  , qu&d  in  generatione 
purrefadorum  prxtcr  agentia , qux  apparent  hic 
inferius  > concurrit  aliquod  agens  nobilius  Sc 
hoc  conceditur  verum : quia  coelum  ad  hoc  con- 
curreret. Quinta  probar , quod  non  cft  aliquod 
determinans  ad  corrumpendam  vnum  gradum 
formx  prius , quam  alium  xque  approximatum 
agenti : & hoc  conceditur  verum  de  influentia, 
qux  determinat.  Vel  diceretur, quid  huiufmodi 
determinatio  proucnir  a natura  fotmx , de  cuius 
natura  eft  , quod  aliqux  partes  fu  per  ponuntur 
aliis,  non  fecundum  fi  tum, fed  fecundum  gradum 
formx. 

Nunc  rcfpondendo  ad  oTauum  dico  , quid 
per  fimilem  ratione  probaretur  quodlibct  quan- 
tmneunque  ineuidens  : verbi  gratiS  , numerus 
ftcllarum , collcdiuc  fumendo  , poteft  efte  par: 
igitur  cft  par.  Confcqucntia  tenet  ; quia  in  per- 
peruis  non  differt  efte,  & pofte.  Item  , qui  ponc- 
rcnt.vt  Philofophi.quod  nihil  cftct  virtutis  infi- 
nitx,  Sc  quid  Deus  non  cftet  liber  libertate  con- 
tingentix, reputaret  impoftibile, quid  aliqua  ftel- 
la  poftet  addi, vel  diminui.  Et  antecedens  proba- 
tur; quia  numerum  ftcllarum  efte |>arem  non  im- 
plicat : eodem  modo  probaretur  cins  oppofitum, 
fcilicct  quod  numerus  omnium  ftellarum  fit  im- 
par; Sc  fic  poftet  probari  quilibet  articulus  fidei. 

Ad  rationem  ergo,  quando  dicitur  yf^oteft  efte: 
igirur  A cft:  negatur  confcqucntia. 

Item , non  probatur  antecedens , quia  non  fc-  J. 
quitur,  hoc  non  implicat  conttadi&ioncm  ; igi- 
tur cft  poflibile  : quia  Philofophi  concederent 
multa  effit  impoflibilia.qux  tamen  non  implica- 
rent contradir  ionem  , vt  quod  linea  cftct  au* 
gmentata  ad  duplum  , vel  quod  ex  omnibus  mo- 
toribus & mobilibus  fieret  vnum.  Item  , dato 
quod  concederetur  A clfc , adhuc  non  fcquitur: 
igirur  Deus  cft  ; quia  non  fcquitur  ram  bonum, 

Sc  tam  pcrfc&um  cft, quo  nihil  melius , &:  perfe- 
rius efle  poteft : igitur  Deus  cft  ; quia  negaretur 
confcqucntia,  Sc  antecedens  de  ccclo  concede- 
retur. 

Item,fi  quxratur.in  quo  eft  defeftus  ? Rcfpon-  r»JUi ,U 
detur  quod  in  ifto  ; quia  poflibile  accipitur  du-  fm 

plicitcr  : quandoque  pro  dubio , vt  fi  vnus  pro- 
ponat , numerus  ftcllarum  cft  par ; alter  refpon- 
debit , poflibile  cft.  Alio  modo  capitur  poflibile 
pro  eo, quod  poteft  efte  ,*  tunc  igitur  per  hoc  ite- 
rum ad  rationem , quando  dicitur,  A poteft  efle; 
concedo,  capiendo  poflibile  primo  modo  pro 
dubio:quia  dubium  cft,quin  (int  plura  xque  per- 
fera ; vel  faltcm  dubium  cft  , quin  fint  quorum 
neutrum  eft  perferius  alio , nec  aliud  cft  perfe- 
rius illis  duobus.Et  fi  intclligatur  antecedens  de 
pollibili  fecundo  modo, tunc  poteft  negari  ante- 
cedens, vel  faltcm  rationabiliter  dubitatur:&  fic 
pater,  quod  illa  ratio  eft  inefficax  ad  probandum 
Deflm  efle.  Pater  igirur  quibus  inodis  conuin- 
citur  aliquem  elle  primum  motorem  : & hoc  de 
primo. 

Qj!  i Quan 


ii. 


460  Lib.  VIII.  Phyficorum 


Primtu  mo-  Quantum  ad  fecundam,  fle  conclufio  ilbuPri- 
1**  immeii-  mus  motor  cft  immobilis  , fic  fupponicur  quod 
primus  inoror  ile  intrinfccus  mobili  per  appli- 
AUturt  cacioncm,&  nonper  inhxrentiam.  Vndefeien- 


««fnafct  dum  , qu6d  aliquid  poteft  moueri  ab  intrinfeco 
tlilwmtiuf  Vn°  rao<^°  :<lu'a  vna  Pars  intcgralis  mouerur  ab 


alia  , vt  membrum  animalis  mouerur  a corde. 
Alio  modo;quia  mouerur  a forma  propria  exten- 
fa  , & fic  non  mouerur  cadum  , quia,  vt  pacet  in 
iftoS.nullum  tale  poteft  moucre.non  concurren- 
te alio  motore  extrinfeco.  Tertio  modo,  quia 
mouctur  a forma  indiuifibili  appropriata : & fic 
mouctur  coclum.Nunc  probatur  conclufio  : pri- 
mo,quia  motor  coeli  cft  indiuifibilis,  vt  fuppofi- 
rumeft,  & patet  in  ifto8.  text.45.  Sc  inde;  igitur 
cft  immobilis, vt  patet  6.huius,texc.j  1.  Secundo, 
quia  vel  mouercturper  fe.vel  per  accidens  : non 
per  fc;  quia  vel  eodem  motu  quo  mouec.vcl  alio; 
fcd  neutro  modo,quia  non  eft  necefie  omne  mo- 
liens moueri,  ad  hoc  quod  moueat,  nec  per  acci- 
dens,quia  quod  per  accidens  cft,  poteft  non  e fic; 
& fic  primus  motor  poteft  non  mouere,  quod  cft 
impofiibilcjqnia  cius  motus  eft  perpetuus.  Item, 
nullum  tale  mouctur  per  accidens , quin  depen- 
deat ab  aliquo  alio  motore  i vt  patet  de  forma 
animalis;aliz  rationes  videantur  in  littera. 

6,  Ad  rationes. Ad  primam, dico  qu5d  omne  mo- 
uens  cft  fimul  cum  moto  , vel  ficualiter , vel  per 
indiftantiam  : mod6  primus  motor  eft  indiftans 
mobili, Icd  propter  hoc  non  fcquitur , quod  mo- 
ueatur  admotum  mobilis. 

Ad  fecundam , quando  dicitur  motor  caeli  cft 
fibi  intrinfccus ; concedo,  per  indiftantiam , vel 
applicationem;&  ex  hoc  non  fequitur,quod  mo- 
ucatur  fimul  cum  ccelo  ; fed  confequcnria  bene 
valeret  de  iis , qua:  funt  intrinfeca  per  inhircn- 
tiam,  vel  etiam  vt  partes  intcgrales. 

Ad  tertiam, negatur  confeqtientia;  quia  omne 
illud  , quod  cft  per  fe  motum  , componitur  cx 
a£Iu,&  potentia,  fcilicct  forma  & matcria;aliter 
enim  noneflet  per  fe  motum , fcd  per  fe  mouens 
non  fic  componitur , immb  aliquis  propter  cius 
perfedlioncm  eft  adlus  purus  , vt  primus  inoror. 
Et  fi  arguatur  , quod  primus  motor  aliqua  pro- 
ducit de  nouo  : igitur  eft  rautabilis;negaturcon- 
fequenria. 

Ad  quartam  , dico  quod  non  cft  fimile  , ficuc 
etiam  dicit  Commentator. 


non;&  fi  fic,quis  cft  ille,&  etiam  quis  eft  primus 
motus  ; & confiderationes  funt  annexe ; quia 
rationabile  eft , qubd  fi  aliquis  motus  fit  perpe- 
tuus , quod  ille  fit  primus.  Deinde  proponit, 
qu&d  tres  funt  fpecics  motus , fcilicct  motus  fe- 
cundum quantitatem,  motus  fecundam  qualita- 
tem ,&  motus  localis. 

ImpojfibiU  x enim  eft.  Hicj>rofcquirur;  & pri-  Textu, 
mo  oftendit , qudd  impofltbilc  eft  motum  au- 
gmentationis,vel  diminutionis  efleprimum  mo- 
tum.  Secundi  oftendit, quod  impollibilc  eft  alte-  fnm*m  m. 
rationem  efic  primum  motum.  Tertio  oftendit,  tum. 
quid  motus  localis  eft  primus  rootus.Secundum 
ibi.  At  vero  fi  nitentur.  Tertium  ibi.  Si  ergo  necef- 
fe  eft.  Eft  igitur  prima  conclufio , Impoffibile  cft 
augmentationem  efic  primum  motum.  Proba- 
tur , quia  ille  motus  non  cft  urimus,  quem  necef- 
fario  prarccdit  alius  motus : fcd  augmentationem 


fcd  augmentationem 
nccefiarii  prarccdit  alius  inotus ; crgo,&c.  Maior 
cft  nota  , quia  impoffibile  cft  augmentationem 
efic,  quin  /it  altcratio  prxuia , per  quam  alimen- 
tum , quod  in  principio  cft  diffimile , 8c  contra- 
rium, in  fine  efficiatur  fimile. 

At  vero  fi  altentur.  Secunda  conci  ufio:Impof-  *• 
fibile  cft  alterationem  efic  primum  motum.  Pro- 
batur.quia  alterationem  nccefiarii  procedit  alius 
motus  ; igitur  altcratio  non  cft  primus  motus, 
Confcquentia  nota  eft  , & antecedens  probatur; 
quia  alterationem  prxcedit  motus  localis , quo 
approximato  paflb  alteratur. 

Si  ergo  necefie  eft.  Hic  oftendit,  quid  motus  lo-  Uum 
calis  cft  primus  motus.  Et  primi  probat  condu- 
fionem,  fecundum  opinionem  anriquorura.  Se- 
cundi, fecundum  opinionem  propriam  ibi,  Am- 
plius. Vbi  feiendum,  qiuSdquida.mainiquorum* 
reducebant  omnes  adlioncs  naturales  ad  rarita- 
tem , & denfitatein , tanquam  ad  principia,  quo- 
rum denfitatem  dicebant  fieri  per  congregario- 
ncm,&  raritatem  per  difgregationemrmodo  tam 
congregatio,  quam  difgregatio  funt  motus  loca- 
les : igitur  fi  ifti  motusfunt  primi,  vt  antiqui  po- 
ncbant.fequitur  quid  motus  localis  cft  primus. 

Amplius  $ autem.  Hic  probat  conclufioncm  fc-  Te*tf7. 
eundum  opinionem  proprians;  & primi  ponit 
quandam  diftin&ioncm  prioris.  Secundi  probat 
conclufioncm  , ibi : <2 uare  quoniam.  Primi  dicit  ttr. 


quid  aliquid  poteft  dici  prius  alio  triplicitenvno 
modo  , quia  poteft  efic  fine  alio , fed  c conucrfo 


EXPOSITIO  TEXTVS. 


7.  T T T vero  1 & alio  faSfo  principio.  Ifte  cft  tertius 
Text.  j (.  V tr.uftatus  huius  o&aui,  in  quo  Philofophus 
oftcndic,quis  & qualis  (ii  primus  motus : & diui- 
Vldo  ttntra.  ditur  in  quinque  capitula.  In  primo  capitulo 
iiOimt  Zi-  oftendit , quod  primus  motus  eft  motus  localis. 

In  fecundo  oftendit,  quid  non  contingit  alium 
motum  a motu  locali  efic  perpetuum.  In  tertio 
oftendit,  quod  non  contingit  alium  motum  a 
motu  circulari  efic  perpetuum.  In  quarto  decla- 
rat , quid  poffibile  cft  motum  localem  efie  per- 
petuum. Et  in  quinto  concludit, quid  inotus  lo- 
calis circularis  eft  primus,  & perpetuus.  Secun- 
dum ibi  ,Qua  amem  loci  mutatio.  Tertium  ibi,$u*d 
autem  contingit.  Quartum  ibi , Qua  autem.  Qdin- 
yiJe  contra-  tum  ibi,  Quod  autem  lationum.  Primum  capitulum 
difhonl  z$.  diuiditur  : quia  primo  prxmirtic  intentionem. 
mMrA-  Secundo  pxoCcc\uit\\Tt\\>i:Impojfibile  autem ^.Pri- 
mo proponit , quid  confiderandum  eft  , vrrim 
contingat  aliquem  motum  efic  perpetuum,  vel 


aliud  non  poteft  efic  fine  ipfo  : & iftud  dicitur 
prius  , a quo  non  conucrtitur  fubfiftendi  confe- 
quentia.  Alio  modo  aliquid  dicitur  prius  alio  fe- 
cundum fiibftantiam,id  cft,pcrfcdlioncm.Etter- 
tio  modo  dicitur  aliquid  prius  alio, tempore. 

Quare  quoniam.  Hic  probat,  quid  motus  loca- 
lis eft  primus  motus  odio  rationibus.  Secunda 
ibi.  Neque  igitur. Tertia  ibi,  Adhuc  tempore. Quar- 
ta ibi,  Quoniam  autem.  Quinta  ibi , Omnino  autrm 
videtur. Sexta  ibi, Quapropter viuentium  «//.«.Septi- 
ma ibi.  Et  quia.  Odtaua  ibi : Maxime  autem.  Pri- 
ma ratio  cft  ifta ; quia  b omnis  motus  localis  eft 
perpetuus : igitur  ille  cft  primus.  Confequcnria 
tcnetjquia  fi  aliquis  motus  eft  primus, rationabi- 
le eft.qu&d  motus  perpetuus  fic  ille.  Antecedens 
probatur,  quia  vel  eft  vnus  morus  perpetuus,  vel 
confequcnter  phires  r»erpctu6;iioii  confequentcr 
plures,  ita  vc  nullus  fit  perpetnus;quia  femper  in 
naturalibus  , de  poffibilibus  illud  eft  ponendum,  W®®! 


quod  cft  dignius:mod(*>  dignius  eft  ponere  rnura  ^ 


motum  continuum,  & perpetuum  , &cum  illud  ‘ ^ ,f  f. 
cft  poffibilc,vc  poftea  dcclarabitur;ergo,&c.- 

Neque 


- 


Quxftio  VII. 


461 


Tot  fl. 


Text  jf. 


Pjjltrictrt 

•trtticn, 
funt  prior» 
t*rfta„nt. 


Tcn.  to. 


Neque  igitur.  Secunda  ratio  , quia  ille  motus 
cft  primus,  qui  poteft  clle  ii  ne  aliis  , &-  non  i con- 
traifed  motus  localis  poteft  dic  line  JJis  , & nul- 
lus aliorum  poteft  clle  fine  motu  locali:  igitur, 
&c.  Maior  patet  ex  dillindionc.  Et  minor  eft  no- 
ta , quia  augmenratio  non  poteft  cflcfinc  motu 
locali  i nec  ahcratio  line  applicatione  agentis  ad 
paiTuin,qux  fir  per  motum  localem. 

Adhuc  4 tempore.  Hic  ponit  tertiam  rationem, 
qux  cft  eadem  omniuo  cum  prima , quam  repe- 
tit, vr  foluat  dubitationem  circa  hoc  inciden- 
tem. Vndc  probatur  qu&d  motus  localis  lit  po- 
liremus omn  um.  Vndc  videmus,  quod  inani- 
malibus motus  localis  fequitur  omnes  alios  mo- 
tus , quia  animal  non  mouccur  localiter  nili  cum 
cft  perfe&um  poft  augmenrationem , Se.  alrera- 
tionem  tSc  generationem.  Kcfpondctur , quod 
ineodem  fuppofito  ali)  motus  bene  prxccdunt 
motum  localem , attamen  omnes  illos  neccf- 
fc  cft  prxccfllllc  motum  localem  alicuius  alterius 
mobilis. 

Quoniam  autem.  Sequitur  quarta  ratio ; quia 
generatio  non  e poteft  clTe  prior  motu  localt:igi- 
tur  nec  aliquis  alius  motus.  Antecedens  pater, 
quia  generatio  fit  mediante  alteratione  prxuia, 
quam  prxcedit  motus  localis  applicationis  agen- 
tis ad  pafTutn.Confeqfienria  tener,  quia  magis  vi- 
detur ,qu6d  generatio  debet  cilc  primus  motus, 
quam  aliquis  alius,  pro  tanto,  quia  oportet  illa 
clle  generata , in  quibus  inueniumur  alij  motus. 

Omnino  5 nutem.  Quinta  ratio  arguit  , quod 
motus  localis  eft  d prior  fecundum  pcrfc&ioncm) 
quia  illud  eft  prius  fecundum  pcrfc&ionem  in 
naturalibus,  quod  cft  pofterius  via  generationis 
in  procclTu  naturali  fcd  motus  localis  eft  huiuf- 
modi : ergo,  &c.  Maior  paret,quia  natura  proce- 
dit dc  imperfc&o ad  pcrfc&um.  Er  minor  appa- 
ret : quia  primo «nitnal  generatur,  deinde  altera- 
tur, Sc  augroentatur  priufqnam  poffic  moucri  lo- 
caliter;&:  vltimo  monetur  locahrcr.Contra  illam 
sarionem  obiicitur,  quia  fi  probarer , lequcrctur 
quod  diminutio  , & corruptio  ellcnt  pertctliorcs 
jiliis  motibus  nacuralibus:quia  fune  pofteriores  in 
procclHi  naturali^ecundo, quia  generatio  eft  for- 
nix fubftantialis  \ fcd  motus  localis  fecundum 
multos  eft  accidens  inhaerens  mobili  \ modo  for- 
ma fubftantialis  eft  pcrfc&ior  accidente : igitnr 
generatio  eftperfcdhor  motu  locali.  Ad  ifta.  Ad 
primum  didtur,  quod  argumentum  inrelligirur 
in  procclTu  ad  complementum,  & perfectionem: 
quia  in  tali  via  pofterius  eft  pcrfe&ius. 

Ad  fecundum,  dicitur  quod,  daro  quod  motus 
localis  fit  res  di  (lincta , quAd  non  debet  compa- 
rari fi»nplcx  forma  ad  fimplicem  formam.fed  to- 
tum.compofttum  ad  cotum  compolitum,fic  quod 
animal  cum  omnibus  fuis  difpofitionibus  me- 
diantibus , quibus  potcftfe mouere  localiter,  eft 
perfedius,  quam  ipfummct  mediantibus  difpofi- 
tionibus, quibus  folum  poteft  feaugmentare , & 
alterare. 

Quapropter  viuentium  alia.  Sexta  ratio  eft , il- 
le motus  cft  prior  Iecundtim  perfectionem , qui 
inuenitur  in  magis  perfectis ; fcd  motus  localis 
cft  huiufmodi : crgo.&c.quia  non  folum  inueni- 
tur in  iftis  inferioribus  , immo  etiam  inuenitur 
in  cocio. 

Et  6 qui*.  Septima  ratio : ille  motos  eft  prior, 
qui  competit  perpetuis  , & femper  perfedis ; icd 
motus  localis  cft  Iu  nui  modi,  quia  in  eo  quod  ali- 
quid tnoiictur  locatirer.non  opoitct  quod  mutet 
Scoti  oper.  Tom.  / /. 


fubftantiam  ; fed  tamen  fi  aliquid  altemur , vel 
atigmentetur  , vel  diminuatur,  ipfum  mittatur 
fecundum  fubftanriam,vc!  fedtfndum  partein.vcl 
difpofiriucmain  ahcratio  difponit  ad  touuprio- 
ncin  fubftantiaicm. 

Maxime  7 auirm.OcUu a ratio , illcmotus  eft  Tcir.  it, 
prior  digni rate.iSc  perfectione , qui  proucnic  2 
dignori  motore  , quam  aliquis  aliorum  mo- 
tuum j fed  mortis  localis  eft  huiufmodirergo.&c. 

Minor  pater , quia  motus  localis,  faltem  aliquis, 
proucnic  a motore  immobili. 


ANNOTATIONES. 


* /~\  V uUm  antiquorum.  Not»,qu6d  Dcmocri- 
V^ti  ,&  Anaxugorx  opinio  fuit,  quid  rari- 
tas , Sc  denfitas  non  folum  edent  omnium  quali- 
tatumlprimx, verum  & propria  generationum  ini- 
tia. Nam  raritas  fiebat  fecundum  Democritum 
per  atomorum  difgregacionem  ,&  denfitas  pet' 
carundcm  congregarioncm.pcr  quod  peni  tus  dif- 
ferebant ntixta , vt  lana  a ferro  : & a raritate 
emanabat  calidum,  humidum,  Icue , molle,  Bcc. 
a denfitate  veri  frigidum  , liccum , gr.iuc , du- 
rum. Deceptio  autem  Dem  crici  erat,  quia  non 
fpeculabatur  caulas  nifi  rarionc  materix ; & qui- 
dem ex  parte  materix  rarum  ,&  dcnfutn,  qux 
illi  conucniunt  ratione  quantitatis,  prxccdunt 
exteras  qualitates  i 6c  lic  experimur  quid  mo- 
bile dum  per  calorem  dilponitur , rarefit  ; & 
dmndifponitur  per  frigus,  condcnfatur.  Si  au- 
tem confidcrationcra  ad  caufas  retulillct  agen- 
tes, agens  potius  per  calorem  rarefacit  mate- 
riam , quam  e conucrfo  rarcfa&io  fit  caufa  calo- 
ris. Cxccrum  quia  vfquead  libros  de  Generatio- 
ne nihil  dc  his  definitur,  accipit  tanquam  proba- 
bilem opinionem  illam  ,vroftendat  motum  lo- 
calem * non  folum  alteratione  priorem  clle , fed 
etiam  generatione , quam  quis  poteft  putare  an- 
teire mocui  locali , quia  per  generationem  fit* 
fubftantia,  qux  prima  cft  rerum  omnium  Vtx- 
dicamcnroruin. 

b Omnu  motm  localis  efl  perprtnuj.K ota  qu6d, (im- 
pliciter loquendo, motus  localis  cft  ptior  naturi, 
& tepore  omnibus  aliis  moribus.  Quod  fit  prior 
nacura,pacct,quia  motus  localis, qui  cft  circularis 
iplius  ccrli.eft  prior  natura.qtiia  eft  caufa  alioru, 
& ab  eo  non  conucrritur  fublillendi  confcquen- 
tia  ,5e  etiam  ipfc  eft  fimpliciffimus ; fimplex  au- 
tem prius  cft  compofito.  Quod  autem  fit  prior 
tempore, pater:quia  folus  morus  localis  eft  perpe- 
tuus fecundum  Philofophum.  Et  fi  arguas,  quod 
generationes , & corruptiones  funt  perperu;  fe- 
cundum eundem  in  primo  de  Generatione,  dico 
quod  iplx  non  funt  perpeeux  fccundiim  conti- 
nuationem , fcd  folum  per  continuam  fucccdio- 
nem.  fcc  ided  nulla  cft  generatio,  aut  corruptio, 
qux  fit  continua , & perpetua , ncc  aliquis  alius 
motus  a motu  circulari  cedi. 
c Generatio  non potejltjji  prior  motu  locali . Nota, 
fecundum  Comtnematotem,quod  ratio  piioris 
in  rebus  generabilibus  debet  aedpt  Iccundu  or- 
dinem rerum  Prxdicamcn torum, qui  funt  termi- 
ni motuum ; vndc  t um  fubftantia  fit  prima  , fic 
vt  generatio  fit  etiam  prima , quod  intclligi  ne- 
quit, nifi  deprioritarc  fecundum  naturam.  Nam 
cum  mundus  «fecundum  Ariftotelem,  fuerit  ab 
xtcrno,non  poteft  in  hoc  genere  motuum  gene- 
rabilium, & corruptibiliu  lignari  prius  limplui- 
tcr  fccundu  tetnpus:quia  pi  ius  ficut  ante  omnem 
I E'"« 


MotUt  htalk 

tfl  fritr  M- 

tur»,  & cim- 
ptrt  rrniiiw 

ali  it  mttkm. 


*>• 

Rari»  fritrk 
in  f tntr*iti- 
Htm  4,l>,t 


atttpt  f»n»t 

enitn,pi  r$m 


461  Lib.  VIII.  Phyficorum 


generationem  neccflaria  eft  al  terar  io  fubicCli.ita 
illi  altcraiioui  prarfuit  alterans  , quod  per  vene- 
rationem recepit  cfle  ; Sc  idc6quii’nam  iit  mnpli- 
citer  prior»  deprehendi  non  poteft » nifx  ex  natu- 
ra terminorum  ; Sc  quia  fubftantia  eft  prior  acci- 
dente , generatio  eft  prior  aliis  motibus.  Etenim 

Jjuamuis  probauit  motum  localem  iimpheiter  cf- 
e primum  fecundum  tempus, non  tamen  fuit  re- 
uera  ante  totum  genus  gcnerationis>&  ait  erat  io- 
nis  , iiquidem  iftorum  feries  tam  perpetua  fuit, 
quam  coriorum  volationes ) fcd  tamen  quia  mo- 
bile lolius  eft  «ternum , quod  fuapte  natura  cor- 
ruptibilibus antcfertur.intulit  lationes  elfc  prio- 
res tempore  : quare  Commentator  non  dixit, 
qu6d  generatio  non  eft  prior  tempore,  fcd  quod 
eft  prior  naturi , Sc  per  fe  i alterat  io  vero  fccun- 
diim  accidens , propterca  quhd  ex  elementis  non 
generantur  nuxta  nili  per  eorum  qualitates.  Cx- 
tcrum  fecundum  veritatem  confitendo  , cccluiu, 
feu  mundum  habuifle  initiumrquiarcs  condi  per 

Senerationem  ncquiuerant,coqu6d  nullum  prx- 
icrat  fubiedhtm  , ncccflarium  fuit  per  creatio- 
nem, vt  primus  generabilium  motuum  eflet  altc- 
ratio  fa<fta  applicatione  agentis  ad  pafTum : quia 
nihil  generatur  nili  prxuia  alteratione. 

d Afonu  localu  eft  prior  fecundum  perfe&itnem. 
Nora  qudd  aliter  fumenda  eft  pcrfc&to  in  motu 
locali , Sc  aliter  in  aliis  motibus  i quia  perfe&io 
morus  localis,fa!cem  primi  mobilis, fumiturper- 
fc&ionc  trium , feilicet  fui  mouentis  , quod  eft 
pcrfe<ftiOimum,&  fui  mobilis, quod  eftpcrfe&if- 
limum  mobilium,  Sc  fuarum  proprietatum  : pro- 
prium enim  eft  libi , quod  lir  continuus , perpe- 
tuus, Sc  regularis,  Sc  caufa  omnium  aliorum  mo- 
tmim.Pcrfc&io  autem  in  aliis  motibus  fumitur  ex 
perfectione  tcrminorumjlicet  ergo  terminus  mo- 
tus localis  non  lit  pcrfc&ior  terminis  aliorum 
motuum, primum  tamen  moucns  localiter  perfe- 
rius eft  aliis  moucntibus  , Sc  ided  etiam  motus 
focalis  eft  perferior  aliis  motibus. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

Va  nutem  loci  1 mutatio.  Hoc  eft  fecundum 
Tcxt.  61.  V_£.capitulutn  huius  tractus  in  quo  Philofo- 
phus  oftendit,  quod  non  contingit  alium  motum 
a motu  locali  eile  perpetuum. Et  primo  prxmittic 
intentionem.  Secundo  , profequitur  ibi : Omnes 
enim.  Primo, dicit  quod  nunc  confidcrandum  eft, 
quis  motus  lit  primus,  & perpetuus:&  apparebit 
quod  non  contingit  aliquem  motum  a motu  lo- 
cali elfc  continuum, & perpetuum. 

Tcxt.  fj.  Omnes  i.enim.  Profequitur , & vult  probare 
iftamconclufioncm.quod  non  contingit  aliquem 
motum  a tnotu  locali  elfc  continuum  , Sc  perpe- 
tuum. Probatur  tribus  rationibus.  Secunda  ibi: 
Contrarij  autem  funt.  Tertia  ibi : simplius  autem. 
Prima  ratio  eft  , nullus  motus  terminatus  certis 
terminis  poteft  elfc  continuus  ,6c  perpetuus  ; fed 
omnis  motus  alius  a motu  locali  eft  huiufmodi: 
ergo  Ac.  Maior  patet:qula  omne  terminatum  eft 
finiiumA  tamen  motus  continuus,  Sc  perpetuus 
eft  infinitus.  Et  minor  apparet  inducendo  fecun- 
dum diuerfas  fpccies  motus:quia  alteratio  eft  in- 
ter qualitates  contrarias',  auginentatio,  & diini- 
nutio  inter  magnum,  Sc  panium,  generatio  inter 
ellc,&  non  eftcA  etiam  corruptio. 

Contrartf  autem  funt.  Hic  ponit  fecundam  ra- 
tionem. Et  primi  prxmittit  fuppofitionem.  Se- 
cundi, temouctcaiiillatioiKm,ibi:5«w»torr4»xfw. 


Suppofitio  eft  talis,  quod  illi  mortis  funt  contra- 
rij , qui  funt  in  contraria  , id  eft , motus  quorum 
termini  funt  contrarij ; & ipli  funt  conrrarij , vt 
tobatura  eft  quinio  huius  tcxt*48.Tunclic:  Ni- 
il  cui  aliquid  eft  contrarium  poteft  elfc  conti- 
nuum , & perpetuum  ; fcd  omni  motui  alteri  a 
motu  locali  aliquid  eft  contrariumrcrgoAc.  Ma- 
ior paret  ; quia  contraria  in  fe  inuicrm  agunt , Sc 
funt  fui  ipfius  corruptiua.  Minor  apparet  ; quia 
omnis  motus  alius  i motu  locali, habet  terminos, 
vel  falcem  terminum , cui  aliquid  contrariatur: 
modo  motus  funt  contrarij  cx  contrarictate  ter- 
minorum,vt  patet  quinto  huius.  Et  quod  termini 
aliorum  motuum  funt  contrarij , patet  per  indu- 
(ftionem  prxccdentis  rationis. 

Similiter  autem  funt.  Hic  remouet  qnafdam  ca-  1 j. 

uillationcs  , Sc  funt  tres.  Secunda  ibi : Nec  fi 
non.  Tertia  ibi  :Non  oportet.  Prima  ratio  eft  ifta: 
fi  aliquis  dicat,  quod  propter  contrarictatem  ni- 
hil ob  flarer,  1 uin  generatio  pollet  cfle  perpetua: 
quia  corrupt  io  non  contrariatur  generat  ioni:mo- 
<16  nihil  prohibet  mutationes  continuari, quando 
vna  non  contrariatur  alteri.  Rcfpondetur,  quod 
licet  generatio, Sc  corruptio  non  unt  proprie  con- 
trarix,  attamen  non  poffunt  continuari , nec  ali- 
qua illarum , eo  quod  funt  quodammodo  oppo- 
fitx  : quia  oppofitio  fufticic  ad  motus  interru- 
ptionem. 

Noe  fi  non.  Hic  remouet  fecundam  cauillatio- 
nem^quia  mutatio  non  interrumpitur, nili  mobi- 
le quiefcat  in  termino  mutationis  i fed  genera- 
tio interrumpitur  per  corruptionem,  fi  interrum- 
pitur , Sc  tamen  in  termino  interruptionis  non 
quiefeit : quia  quod  non  eft,  non  quiefeit , igitur 
nihil  prohibet  generationem  , vel  corruptionem 
cfle  perperuam , ex  quo  non  interrumpitur  per 
quietem.  Rcfpondetur,  qu£d  ad  interruptionem 
motus  non  oportet  qn6d  mobile  quiefcat  In  ter- 
mino motus  ; fed  fuificir  quod  non  moucatur, 
quia  !i  non  tnoucatur.poftquam  mouebatur,  mo- 
tus non  eft  continuus. 

Non  oportet  autem.  Remouet  tertiam  cauilla- 
tionem  : quia  iam  didiura  eft  in  fecunda  ratione, 
qudd  vnus  motus  contrariatur  alteri ; & fupri 
quinto  huius, tcxt.  j 4.  dicebatur,  quies  contraria- 
tur  motui : igitur  ex  iftis  duobus  fcquirur  , quod 
vnum  contrariatur  pluribus.  Rcfpondctur,  con- 
cedendo quod  morus  opponitur  quodammodo 
tamrnotui,quam  quieti, vt  dicit  Ariftoteles,quOd 
xqualc  quodammodo  opponitur  excc)lenu,&  illi 
quod  excellitur ; verum  eft  tamfn  quod  diuerfi* 
mode  morus  contrariatur  motui, & motus  quieti; 
quia  motus  conrrariatur  motui,  vt  habitus  habi- 
tui,fed  motus  contrariatur  quicti,vt  habitus  pri- 
uationi,&  idcd  non  eft  proprie  contrarieras. 

simplius  j autem.  Hic  ponit  tertiam  rationem,  T{XL 
qua  probat  fpecialitcr  de  generatione , Sc  corru- 
ptione, quOd  non  poflunc  continud  perpetuari, 
ita  quod  continue  generationem  fequatur  corru- 
pi io, &c  contra;  quia  fi  ita  cflcr.fcqueretur  qudd 
ftatim  , quando  res  eflet  fa&a , oporteret  ipfam 
corrumpi.  Confequens  eft  falfum.quia  runc  nulla 
res  permaneret  per  tempus, quod  eft  contra  expe- 
rientiam. Confequentia  probatur,quia  per  gene- 
rationem res  producitur  in  eflcA  per  corruptio- 
nem resjmuratur  de  elfc  ad  non  elfe : igitur  li  con- 
tinue generationem  fequatur  corruptio  Sc  c con- 
tra, ftarim  continue  quando  res  eft,  fequetur  ip- 
fam non  cfle,  Sc  c contra ; Sc  per  confequens  non 
maneret  per  tempus. 


EX 


\€. 
Tm.  *f. 


Omi  mtut 

nmtmum.o- 
tirtnUru  tfl 
itfuitut. 


*7- 


MttmnfUxi 
tSfmvnm 
mtm  n»ti. 
tm. 


Text.  g{. 


Quaftio  VII. 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

QFod autem  1 contingit  ejje.  Hoc  cft  j.capi- 
iulum  huius  rra&atus,  in  auo  Arifiorcles 
oftcndit , quod  impoflibilc  cft  alium  motum  i 
motu  circulari  cfl*e  perpetuum  ,&  prxmittir  in- 
tentionem. Secundo,  profequitur  ibi : Omne  enim 
quod fertur.  Primo  igitur  proponit  intentionem 
non  iftius,fed  fequemis  capituli, per  hoc  innuens, 

2uod  ifta  capitula  funt  annexa, & tendunt  ad  cun- 
cm  finem:  Jicit  igitur, qu£>d  omnis  motus  coiui- 
nuus  ed  infinitus, & illccd  circularis. 

Omne  enim  quod  fertur.  Hic  profequitur  ,&  pro- 
bat idam  concIufioncm,qu6d  nullus  motus  loca- 
lis alius  & motu  circulari  potcd  efle  perpetuus. 
Probatur  prim6  per  rationes  Phyficas.  Secundo, 
per  rationes  communes,&:diale«dicas,ibi : Ratio- 
nobiliter  autem.  Prima  ratio  ed  i da : omnis  mo- 
tus localis  ed  rclhis  , vel  circularis  , vel  miflus; 
fcd  nullus  re&us,  vel  midus  ed  perpetuus : ergo, 
&c.  Et  prim6,  format  rationem.  Secundo , pro- 
bat minorem  ibi : Si****  fi.  Prima  pars  di&a  ed 
tunc,  ibi : Qnare  ft  aeque.  Probat  minorem  di- 
flx  rationis.  Et  prim6,  odendit  quod  nullus  mo- 
tus midus  poted  efle  perpetuus.  Secundi , quid 
nullus  motus  rc&us  poted  ede  perpetuus , ibi: 
Quodautem.  Secunda  conclufio  capituli  ed,quid 
nullus  motus  midus  poted  ede  perpetuus.  Pro- 
batur : quia  illud  midum  non  poted  ede  per- 
petuum , cuius  vnum  mifcibilium  non  poted 
eilc  perpetuum  : fed  motus  reftus  ex  quo  com- 
ponitur midus,  non  pot?d  efle  perpetuus : er- 
go , &c.  Minor  probatur  in  fequenti  conclu- 
uone. 

Quod  autem  id.  Hic  odendit,  quid  nullus  mo- 
tus rectus  poted  ede  perpetuus  ; Sc  ed  tertia  con- 
cludo. Pro  cuius  probatione  fupponitur,quid 
nulla  ed  magnitudo  reda  infinita,  vr  patet  j.  hu- 
ius, texr.  40.  & inde.  Secundo,  quid  fupra  mag- 
nitudinem finitam  non  poted  fieri  motus  infini- 
tus , nili  per  redexionem.  Ex  quo  (equitur, quid 
fi  fupra  magnitudinem  finitam  fiat  motus  perpe- 
tuus , oportet  quid  hoc  fit  per  rcflcxionem.ldci 
ponitur  quarta  conclufio  capituli , quod  motus 
reflexi  non  funt  vnus  motus  continuus ; immi 
inter  quoflibet  motus  reflexos  nectite  ed  ede 
quietem  mediam.Et  hoc  probatur  dupliciter.  Se- 
cundi ibi : Maxime  autem.  Prima  ratio  ed  ifla: 
quia  motus  contrarij  non  funt  vnus  motus  con- 
tinuus; fed  morus  reflexi  funtcontfarij;ergo,&c. 
Maior  nota  ed.  Minor  probatur  dupliciter.  Pri- 
mi , quia  morus  reflexi  liint  ad  loca  contraria;  vc 
fi  vnus  ed  furfum.&r  alter  deorfum,  vnus  ante,  Sc 
alter  retri , Sc  ita  de  aliis  differentiis  contrario- 
rum. Secundi,  quia  proprietas  contrariorum  ed, 
quid  fint  fui  inuicem  corruptiua : modi  motus 
reflexi  fe  inuicem  corrumpunt : vt  fi  Socrates,  & 
Plato  inoueantur  contra  fe  inuicem  fuper  eandem 
lineam.vterque  facit  alterum  quiefccr e,  aut  vnus 
depellit  reliquum. 

Maximum  1 autem.  Hic  ponit  fecundam  ratio- 
nem, quod  illi  motus  non  funt  continui , inter 
quos  neccflarii  cadit  quies  media : fcd  inter  mo- 
tus reflexrs  neccdccd  mobile  quieicerein  termi- 
no reflexionis : ergo  , &c.  Maior  patet : quia  ad 
vnitatetn  motus  requiritur  vnitas  mobilis  , Sc 
vnitas  temporis;  Sc  ideo  vbi  ed  interruptio  quie- 
tis.non  cfi  vnus  motus.  Et  ad  probandum  mino- 
rem, prira&  prxmittit  duasfuppofitioncs.  Secun- 
di, format  rationem, ibi  : Qttare  neceffe.  Pri- 


ma fuppofirio  ed,  quid  in  morti  tria  funt  con- 
fideranda, fcilicet principium, medium,  & finiri 
& medium , licet  fit  vnum  , tamen  poted  dici 
duo  in  comparatione  : quia  medium  in  conipa- 
rarionc  ad  finem  poted  dici  principium  in 
comparatione  nd  principium  poted  dici  finis.  Se- 
cunda fuppofirio, quod  mobile  poted  dici  in  prin- 
cipio , in  medio , vel  in  fine  Ipatij , fuper  quod 
mouctur  dupliciter : vno  modo  in  a&u,  alio  mo- 
do in  potent  ia.Tunc  enim  mobile  dicitur  efle  irt 
aliquo  fpatio  in  a&u  , quando  in  illo  fpatio  ed 
adxquatc  per  tempus diuifibile, ita  quod  in  il- 
lo fpatio  quiefeir.  Alio  modo  in  potentia , fci- 
licet quando  in  illo  fpatio  non  manet  per  tem- 
pus ; vt  fi  aliquod  mobile  moucacur  continui 
per  aliquod  fpatium : Sc  fignetur  in  illo  fpa- 
tio locus xqualis  illi ; tunc  diceretur,  quod  in 
illo  fpatio  mobile e(l  non  a&u , fcd  in  potentia 
tantum. 

Quare  neceffe.  Hic  probat  propofitnm , fcilicet  1 f, 

quAd  in  termino  reflexionis  ed  quies  media.  Et 
primi  facit  hoc.  Secundi , mouct  dubitatio- 
nes, ibi  : At  vero.  Item  , primo  format  ratio- 
nem. Secundi  , mouct  dubitariohem.  Terti  A, 
ponit  minorem  di&x  rationis.  Et  quarti , con- 
clufionctn.  Secunda  ibi : Inde  &.  Tertia  ibi : Sed 
in  refleflenti.  Quarta  ibi : Vnde  ftare.  Ratio  ed 
ida  : In  ido  enim  figno  fpatij  mobile  quiefeir» 
in  quo  ipfum  ed  adxquatc  in  a&u,  per  tem- 
pus :led  in  termino  reflexionis  mobile  ed  ad-- 
arquarc  in  adfu  per  tempus^  ergo , &c.  Maioc 
patet  i quia  quies  non  ed  aliud  quiimpriuatio  mo- 
tus in  fitbieQo  apto  nato,&  in  me» fur  a apta  nota: 
verbi  gratia,  fi  moneatur  vfquc  ad  pnn&ura 
B , Sc  inde  reflectatur  vfquead  pundtum  C , vn- 
de  venit  , necefle  ed  quid  in  figno  interme- 
dio , fi  mobile  fit  in  adu  , ipfum  ibidem  quic- 
fcat : Sc  minor  apparet : quia  fi  in  termino  re-  Iuutm' 
flexionis  mobile  non  eflet  in  a&u  , fcd  moue- 
retur ; vel  moneretur  motu  primo , vel  motu  fe- 
cundo : non  motu  primi  ; quia  in  termino  re- 
flexionis illo  motu  ed  complete  mutatum  : nec 
mouetur  fecundo , quia  nondum  illo  motu  mo- 
uetur;&  fic  quies  ed  principium  fcqucntis>& 
finis  prxcedctuis  motus. 

Inde  } &.  Mouct  t.  dubitationem  : quia  fi  Text.  cj. 
mobile  ytfmoueatur  continue  fupra  fpatium  Bt 
CJZ  Sc  mobile  D debeat  moueri  xquali  velocita- 
te fuper  fpatium  E',G;tunc  fi  in  fiutio  B,C,  £ fu- 
matur pars  xqualis  F tG , qux  nt  B , C,  tunc  du- 
bium ed:  polito  quid  D incipiat  moueri  fuper 
fpatium  F ,G  , quando  veniet  A ad  punitum  C, 
virum  AyScD  veniant  ad  terminum , xqu£  cito. 

Arguitur  quod  non:  immi  quod  D debeat  veni- 
re citiis,  quia  duorum  mobilium  xque  velociter 
motorum  fuper  xqualia  fpatia  , illud  citius  ve- 
niet ad  terminum  ad  quem , quod  citiis  recedit  i 
termino  d quo  ; fcd  D citiis  recedit  1 termino  d 
quo  t quam  A : igitur  D citius  veniet  ad  termi- 
num ad  quem.  Maior  patet ; aliter  enim  illi  motus 
non  eflcnr  xqui  veloces : & minor  apparet ; quia 
quando  A venit  ad  terminum  C , tunc  D incipit 
moueri  fuper  fpatium  F , G.  Sed  prius  A venit 
ad  terminum  C , quam  fupra  fpatium  C , £ ; igi- 
tur prius  D recedit  a termino  F ,quim  A i ter- 
mino C.  Refpondctur  quid  A ,Sc  D xqueeiri 
venient  ad  terminos  ; Sc  quando  dicitur  quid  D 
citiis  recedit : negatur.  Ad  probationem  dico, 
quod  non  citius  yf  venit  ad  pun&um  £, quam  re- 
cedat ab  eodem, imrod  fimul  venit  ad  B,Sc  recedit 

Q.q  4 


15. 


Tc«.  tl. 


Texr.  (9. 


Texe.  70* 


464  Lib.  VIII.  Phyficorum 


ab  E , quia  nunquam  mobile  cfl  in  figno  E in 
a&u.  fcd  in  potentia  tantum. 

Sed  in  rtfltlioui.  Hic  ponit  minorem  di&r  ra- 
tionis» fciliccr  quod  in  medio  reflexionis  ncccllc 
cft  mobile  efle  in  adu  per  tempus';  Jc  vtctitr  illo 
medio  t. inquam  duobus , F tanquam  initio  mo- 
tus fequcnrts.Jc  fincprxcedemi's;&  cxcmplificar, 
vr  fi  mobile  D refledatur  a pundoC»  ad  termi- 
num vn  Jc  venit, ncccllc  cft, quod  fupra  lignum  C 
qiiicfc.ir,Jc  fit  in  adu. 

Vtute  ftare  neeefft  eft.  Hic  infert  conclufioncm, 
fcilicct  quod  nccclfc  cft  mobile  qnicfccre  in  ter- 
mino reflexionis,  ita  quod  non  ili  eodem  inflan- 
ti , in  quo  mobile  venit  ad  terminum , recedet  ab 
eodem  in  motu  reflexionis  , fcd  quicfccc  per 
tempus. 

At  verg  4 ejus  olim.  Hic  mouet  dubitationes,  Se 
funt  tres.  Secunda  ibi : Eodem  autem  modo.  Ter- 
tia ibi : M ani  feti  um  autem.  Prima  dubitatio  cft: 
quia  aliquis  diceret,  quid  intermino  reflexio- 
nis mobile  non  quiefeit , fcd  manet  ibi  prarcisi 
per  inftans  Rcfpondet  Ariftotclcs  quod  non: 
quia  in  illo  figno  (paci)  nunquam  cft  mobile  in 
adu , fcd  in  potentia  tantum  , fuper  quod  manet 
prarcisc  per  inftans  indiuifibile:  modi  in  termi- 
no reflexionis  mobile  cft  in  adu , vt  probatum 
fuit  prius : igitur  oportet  quod  maneat  per  tem- 
pus iit  termino  reflexionis , Jc  non  1'olum  per 
inftans. 

Eodem  autem  modo. Mouet  fecundam  dubitatio- 
nem. Secundo  , foluit  eam  ad  hominem.  Ter- 
tii , ponit  veram  folutionem.  Secunda  ibi : In 
primis  ergo.  Tertia  ibi : Ad  rem  autem  ipfam.  Se- 
cunda dubitatio  erat  de  pofitionc  Zenonis , qui 
ponebat , quod  impolfibilc  cft  aliquod  fparium 
pertranfiri : quia  in  quoliber  fpatio  iunr  infini- 
ta ; modo  non  contingit  inrimta  pertranfiri.  Se- 
cundo , in  iis , qua:  fuccefliuc  pertranfeuntur 
vnum  poft  alterum , contingit  enumerare  vnum 
poft  alterum  : fcd  non  contingit  infinita  cnu- 
raerare:igitiiriion  contingit  infinita  pertranfire. 

In  primis  { ergo.  Hic  loluit  ad  hominem  di- 
cens , quid  lictu  fpatium  cft  infinitum  fecun- 
dum diuilioucm , ita  Jc  tempus , in  quo  per- 
tranfitur ; modi  non  cft  inconucnicns , quod  in- 
finic x partes  (patijpertranfcantur  in  infinitis  par- 
tibus temporis.  Sed  dicit  Ariftoteies  quod  ifta 
folutio  non  (officit , fcd  cft  ad  hocninem  tantum: 
nam  ii  fieret  ratio  de  tempore , folutio  non  valc- 
rctrnam  111  quolibet  tempore  fum  intiimaA  non 
contingit  infinita  pertranfiri:  igitur  nullum  tem- 
pus perrranfibitur. 

Ai  rem  autem  ipfam.  Hic  ponit  veram  folu- 
tioncin, dicens, qu6d  in  fpatio  lunt  infinita  in  po- 
tcntia.non  in  adu  ab  iiuiiccm  fcparata.modn  non 
contingit  infinita  pcrtranfiri,numcrando  quodli- 
bet  determinate  poft  alterum,  fcd  non  numeran- 
do,hoc  eft  bcnepoflibilc. 

M tvtifeilum  6 autem  eft.  Tonir  tertiam  dubi- 
tationem , Se  vult  probare , quod  impolfibilc  eft 
aliquod  ens  capere  efft  poft  non  efft , nec  e contra 
non  efft  poft  efft.  Et  primo  probat  hoc.  Secun- 
do , ponit  folutionem  antiquorum.  Tertio,  folu- 
tionem propriam.  Et  quarti,  infert  corollarium. 
-Secunda  ibi : Non  ergo.  Tertia  ibi : Et  fi.  Quarta 
ibi  : Atanifeiium  igitur.  Eri  mi  igitur  probar, 
quod  iinpoflibilc  cft  aliquod  ens  efle  poilquam 
non  fuit  1 vel  non  cflcpoftqiiam  fuit : quiafi  lic; 
feqnerctur  quid  ideqn  iimtil,&  fcmcl  eilet,Jc  non 
edet , quod  cft  impolfibilc.  Confequemia  pro- 


batur, Se  capiatur  totum  tempus , per  qnod  ali- 
quod cft,  Jc  totum  tempus  per  quod  non  cft.T une 
probo  quod  in  inflanti  medio  limiti  cft  «Jenon 
cft;  quia  quod  eft  per  aliquod  tempus, eft  per 
quodlibet  illius  temporis  ; fcd  hoc  cft  per  illud 
tempus,  cuius  inftans  medium  cft  aliquid  , fiili- 
cc  t principium : igitur  eft  in  illo  inilajiti.  Et  pet 
conlimile  medium  probatur,  quod  in  illo  inflan- 
ti non  cft  , quia  quod  in  aliquo  tempore  non  cft, 
non  cft  in  quolibet  illius  temporis ; fcd  inftans 
datum  eft  aliquid  illius  temporis  , fcilicet  finii; 
igitur  in  illo  inftanri  non  cft. 

Non  ergo  dandum.  Hic  foluit  fecunJum  an- 
tiquos , qui  dicebant  ad  maiorem  probatio- 
nis : quando  dicitur,  illud  quod  cft  per  aliquod 
tempus  , cft  in  quolibet  illius  temporis  , ve- 
rum cft , dicebant  ipfi , nili  in  vltimo  inflatui  il- 
lius temporis. 

Et  fi  fiehtt.  Hic  ponit  folutionem  propriam; 
& flat  in  hoc  , quod  vltimum  inftans  cft  arrri- 
buendum  pofteriori  paftioni : verbi  grarii,  fi  ca- 
piatur totum  rempus , per  quod  aliquid  non  fuit. 
Se  poftea  totum  tempus,  per  quod  ipfum  eft; 
dico  quid  in  illo  inflanti  medio  illa  res  ha- 
bet efft  , Jc  cft  primum  inftans  fui  tfft.  Sed  fi  h 
contra  capiatur  primo  tempus,  per  quod  ali- 
quid cft , Se  poftea  tempus , per  quod  ipfum  non 
cft,  tunc  illo  inflanti  medio  illud  non  cft , quia 
non  cft  dare  vltimum  inftans  efft  rei,  fcd  primum 
inftans  fui  non  efft. 

Maniftftum  autem.  Hic  infert  corollarium ; H 
cft  illud,  quod  tempus  , per  quod  aliquid  fict>at. 
Se  eft  faduni . non  cft  maius  , quam  tempus , per 
quod  fiebat  tantum  ; quia  folum  propter  additio* 
nem  inflantis  nihil  cft  maius. 

Rationabiliter  7 aurem  confiderantibiu.  Hic  re- 
dit ad  probandum  , qnod  neccflario  inter  motus 
reflexos  cadat  quies  media , Jc  hoc  per  rationes 
communes  : Se  Ium  quinque.  Secunda  ibi : Simul 
autem.  Tertia  ibi : Ampiiut  autem.  Quarta  ibi: 
Ampltuj.  Quinta  ibi : Amplius  non.  Pinna  ratio, 
fi  inter  motus  reflexos  non  clfct  quies  media,  fe- 
qucrcrur  quod  motus  naturalis , Jc  violentus  ef» 
Icnt  vnus  motus.  Confequens  eft  impoflibile. 
Confequemia  probatur : quia  fi  aliquid  mouca- 
t ut  naturaliter  furfuin.tunc  fi  rcflcdacur  deor- 
fum , motus  ille  dcorlum  , cllet  fibi  violentui: 
igitur  cum  ex  illis  fiat  vnus  motus , per  te , fe- 
quitur  quod  motus  naturalis, Jc  violentus  ef- 
Icm  vnus , Jc  habetur  confequens.  Secundo , fe- 
queretur  quod  aliquid  tnouctetur  ex  aliquo  ter- 
mino, in  quo  nou  cllet.  Confequens  cft  fallunt 
de  totali  termino , a qno  inchoatur  motus.  Con- 
Icqucntia  probatur,  quia  ii  termino  reflexionis 
incipit  mobile  moueri  nouo  motu ; Jc  tamen  in 
termino  reflexionis  nunquam  cft  mobile , nili  in 
potentia  tantum  : quia  per  re  motus  cft  conti- 
nuus. Tertii, 8 quia  ex  illis  non  eft  vnus  mo- 
tus continuus , cum  quorum  vno  flat  quies  to- 
tius fpecici  alterius  i fcd  motuum  reflexorum 
cum  vno  ftar  quies  totius  fpecici  alterius : ergo, 
Jcc.  Maior  patet ; quia  fi  cum  vno  Hat  quies  al- 
terius , non  cft  poifibile , quod  continuentur. 
Minor  cft  nota , quia  cum  motu  deorfum  ftar 
quies  ab  omni  motu  lurfum  , quemadmodum 
cum  albcfa&ionc  Hat  quies  ab  onini  denigra- 
tione.  Quarta  ratio  9 qui  probat , quod  non 
poteft  efle  reflexio  ciufdem  mobilis  de  ge- 
neratione ad  corruptionem,  Jc  e contra; quia 
fi  ita  cllet , tunc  fcqucrctur  quod  idem  mobile 


Tm.  71. 

imnmum 

mia. 


Tcxt.7». 


Tcn.  7J* 


Qusftio  VIII. 


465 


fimul  eflet , quod  eft  impoflibilc.  Confequentia 
probatur , quia  quando  aliquid  generatur,  i pfura 
eil , Sc  quando  aliquid  corrumpitur , ipfum  non 
cft : igitur  It  continui  generatur  Sc  corrumpi- 
tur/eqititur  quod  continuo  cft  ,&  non  eft.Quin- 
ta  ratio , impoflibile  cft , quod  motuum  reflexo- 
rum vltima  liat  vnum  : igitur  impoflibile  cft, 
quod  motus  reflexi  ad  inuicem  continuentur. 
Confequentia  tenet  per  definitionem  continuo- 
rum, quia  c orninu 4 funt , ejuorum  vltima  funt  vnum. 
Antecedens  probatur  ; quia  non  cft  poftibiie, 
quid  idem  Iit  vltimum  contrariorum , vt  albedi- 
nis,  & nigredinis. 


Q_v  jestio  VIII. 

Vtrum  Hcceffarib  inter  quofeunque  motui 
reflexos  flt  quies  media  ? 

Ariftot.  1 1.  Utt.  tMf.i.crelt  tmlo,  tmf.  1 o.(y  t!r  rmf.  1 .(fr  1. 
D.Thom.  I quafl  x.mrt.i.  Scotai  i.iijt.t. 

DuranJu»  1 . ii  fi. 3 . 1 . Cifter.  <J»tfi.  vnieu,  artit. x. 

Calai.  Uk.\.  it  quadripartita  inftir.  t*f.  1 s.  Rub.S.  Pbjf' 
tradi  x.  it  t .met.  StniC  traQ.  I . it  Dtt  vat  au.6.  Roccu* 

*•  *bf- 1 **M 

' Rgvitvr  qu&d  fic;  quia  necelTariA 
inter  quafcunque  quietes  oppolitas  cft 

Ag  motus  medius : igitur  inter  quofeunque 

motus  oppolitos  cft  quies  media.  Tenet  con- 
fequentia  per  limile , Sc  antecedens  patet  per  ex- 
perientiam. 

Secundi  arguitur  per  Ariftorelcm  in  ifto  S. 
tcxt.56.qui  per  hoc  probat,  quid  impollibilc  cft 
motum  rc&um  efle  continuum  , Sc  perpetuum; 
quia  fuper  lineam  redam  noti  poteft  licti  motus 
continuus,  Sc  perpetuus,  nili  per  reflexionem  ,& 
necellarii  inter  quofeunque  motus  reflexos  cft 
quies  mcdia;tnodi  illi  motus  non  funt  continui, 
inter  quos  cft  quies  media. 

Terrio  , nili  ita  eflet , fequeretur  quod  motus 
conrrarij  clTent  vnus  morus  continuus , quod  cft 
ftnpollibilc : Sc  patet  confequentia , quia  cx  quo 
inter  ipfos  non  cft  quies  media. 

Quatti  , fcqucreuir  quid  aliquid  moueretur 
motibus  contrariis;  conlcquens  eft  impoflibile, 
vt  patet  8.  Phyficorum  , text.  71.  Confequentia 
probatur  j quia  fi  aliquid  afeendat  , & poftea 
defccndat  line  quiete  media,  tunc  in  inftanti  me- 
dio, qua  ratione  afeendit,  eadem  ratione  defeen- 
dit : igitur  vel  vtroque  motu  fimul  mouetur  ,& 
habetur  propoli  tum  ; vel  neutro,8c  habetor  pro- 
politum,  quid  ibi  qtilefcir. 

Quinti , fequeretur  quid  aliquid  eflet  in  ali- 
quoloco,&  non  eflet  in  illo ; confequens  impli- 
cat conrradidionem.  Confequentia  probatur, 
polito  quid  A moueatur  de  B vfquead  C,  & 
poftea  refledatur  per  eandem  lineam ; tunequx- 
ro  in  inftanti  medio  an  A recedit  a C,  vel  non? 
Si  non  : igitur  ibidem  quiefeit , fic  habetur  pro- 
pofitum  : Ii  lic ; igitur  tunc  non  cft  in  C,quia  om- 
ne quod  recedit  ab  aliquo  termino,  ampliis  non 
eft  in  illo  , vt  paret  in  6.  text.  44.  fic  tamen  prius 
ponebatur  efle  in  illo ; crgo,flcc. 

Sexti , omnis  motus  prxter  circularem  eft  ad 
quietem  tanquatn  ad  terminum : igitur  fi  fiat  mo- 
tus furfum , fic  poftea  deorfum  eiufdcm  mobilis, 
Sc  per  eandem  lineam.fcqnitur  quid  furfum  clfct 
quies , fic  habetur  propoficum. 

Septimo  , ponatur  quod  A moueatur  de  B , 


vfque  ad  pundum  C , fic  deinde  refledatur  per 
eandem  lineam  ; tunc  quxro , vtrim  aliquando 
fuit  in  C,  vel  nunquam.  Si  nunquam ; etgo  non 
moucbaiur  per  totum  fparium , quod  cft  contra 
politum.  Item,  tunc  A recedet  ab  aliquo  termi- 
no , in  quo  non  fuit : fi  aliquando , igitur  in  ali- 

3uo  tempore  A fuit  in  C , Sc  per  confequens  in 
lo  tempore  A quiefeir. 

Odauo,  ponatur  quid  aliqua  magnitudo , vt 
D fit  continua  pundo  C,tunc  quxro  vtrum  A in 
intermedio  motuum  contrariorum  tangit  D,  vel 
non  ?Si  fic;  cum  omnis  tadus  fit  temporalis»  fe- 
auitur  quod  per  rcnipus  A tangit  D,  & per  con- 
/cquens.pcr  tempus  quiefeit  in  pundo  C;fi  nun- 
quam tangit  D , fcquirur  quod  non  monebatur 
per  totum  fpatium.quod  eft  contra  politum. 

Noni  , fi  aliquid  fiat  calidum  in  fumtno , Sc 
poftea  frigidum  , tunc  in  inrcrmedio  inter  cale- 
fadionem,  fic  frigcfadioncm,vcl  ipfum  erat  ali- 
quando fumme  calidum  , vel  nunquam  ; fi  ali- 
quando : igitur  per  tempus , fic  per  conlcquens, 
per  illud  tempus  mobile  quicuit;fi  nunquam, hoc 
cft  contra  politum, quia  alteratio  ponebatur  ter- 
minari ad  furamum  calidum. 

Decimi , polito  quid  nunquam  ftet  forma 
ignis  , nili  fub  calidicarc  fumma ; tunc  fi  aliquid 
calefiat  ad  fummum,fic  poftea  frigefiar  fine  quie- 
te media , vt  ponit  aduerfarius ; tunc  per  folum 
inftans  durabit  ille  ignisjigitur  cft  dare  vltimum 
inftans  rei  permanentis  in  tjfe , quod  cft  impofli- 
bile,  vt  patet  8.huius. 

Oppofitum  arguitur ; quia  fi  graue  proicdum 
furfum  quiefccret  priufquam  dcfcendcrct , tunc 
fequeretur  quod  graue  quiefccret  furfum  non  de- 
tentum violenter.  Secundi , quia  non  apparet 
ratio  quare  magis  quiefccret  in  vno  tempore, 
quam  in  alio ; Sc  fic  vel  per  vnum  tempus  qui- 
cfccret , vel  per  quodlibct.  Notandum  quod  * 
poftibiie  eft  , quid  fiat  motus  furfum , Sc  poftea 
deorfum  fine  reflexione ; vt  fi  fiat  motus  per  li- 
neam curuam , vt  Patet  de  motu  fagittx  per  ac- 
rem. Alio  modo  fu  primi  afcenfus , fic  poftea 
dcfccnfus , per  reflexionem  ad  angulum , Sc  hoc 
dupliciter  : vno  modo 
angulus  rccltitneus  rcnccVendo  ad  angulum 
acutum  redi  lineum,  aut 

(curuilincum , vel  cora- 
pofitum  ex  vna  reda , Sc 
^ alia  curua , vel  etiam  ad 
angulum  obrufum , vel  ad  angulum  redum , ve- 
niendo per  vnam  lineam,  Sc  redeundo  per  aliam. 

Alio  modo  fit  reflexio  ad 
curuiltncus  angulum  redum , ita  vt 

mobile  per  eandem  li- 
neam  redeat , per  quam 

^ venit  ; Sc  ifte  motus  cft 

proprie  cotnpofirus  cx 
__  duobus  moribus  contra- 
riis , Sc  dc  talibus  moti- 
~ - bus  reflexis  intclligitur 

quxftio. 

Tunc  ponuntur  concfufiones.  Prima  conclu- 
fio  : Non  neceflario  h inter  quofeunque  motus 
reflexos  eft  quies  temporalis  media.  Probatur, 
quia  fi  faba  proliciatur  furfum  contra  molarem 
dcfccndentcm,tunc  non  apparet  vcrifimilc.quud 
faba  quiefccret , priufquam  dcfccndtr , quia  fi 
quiefccret , per  tantum  tempus  arreftarct  mola- 
rem , ne  defccnderet, quod  videtur  impolfibile. 
Secundo  , polito  qudd  Socrates  moueatur  ad- 


N«tt  • rfi  at. 

tejft  inter 
quofcuaqnt 
metu,  refle - 

' S * i"'*’ 

ttm  mediam. 


466  Lib.  VIII 

uersus  Occidentem  in  naui  quiefeente  , tunc  in 
quolibet  inflanti  poflibile  cft  Socratem  delinere 
moueri  , Se  luucm  poflibile  cft  in  quolibet  in- 
ftami  incipere  moueri  i tunc  ponatur  quc'>din 
eodem  inftanti  Socrates  delinat  moueri,  fic  nauis 
incipiat  moueri  versus  Orientem  cum  omnibus 
comentis  infra  nauem;  tunc  immediate  ante  So- 
crates mouebatur  ad  Occidentem,  Se  immediate 
p6ft  Socrates  moucbitur  ad  Oticnrcra:igitur  pri- 
m6  mouctur  vno  motu  , Se  poftea  motu  contra- 
rio, fine  quiete  media. 

Tertio  ponatur , qubd  aliquis  motor  moueat 
aB8reSaium  cx  duabus  fphxris  , vno  motu  vide- 
licet ad  Occidentem  , deinde  fiihxrx  infra  con- 
tentx  applicetur  alter  motor  fpccialis  , qui  mo- 
ueat ipfain  motu  contrario , icilicct  ad  Orien- 
tem * & Hoc  in  vna  hora  velocius , & in  alia 
tardius,  tunc  in  inftanti  medio  verum  eft  dice- 
re , qubd  immediate  ante  fphxra  inferior  mo- 
uebatur ad  Orientem  , Se  immediate  poft  mo- 
uebatur ad  Occidenrem  ; igitur  primo  mouctur 
vno  motu,  & poftea  moru  contrario  fine  quiete 
media. 

Quartb  , fine  duo  corpora  lumiuola , quorum 
vnum  veniat  ab  Occidente,  & aliud  ab  Oriente} 
bctranfeanr  localitcriuxta  fe  inuiccm  in  Meri- 
die ; tunc  in  inftanti , in  quo  eadem  linea  re&a 
rranfir  per  centrum  ipforum  ad  angulos  rc&os, 
verum  cft  dicere , qubd  immediate  ante  ifta  cor- 
pora approximabantur , Se  immediate  poft  elon- 
gabantur ; ergo,&c.  Item,  in  puixfto  inter- 
medio acris  immediate  ante  intendebatur  lu- 
men , Se  Immediate  poft  remittebatur  ; igitur 
ille  aer  mouctur  motibus  contrariis  fine  quiere 
media. 

Quintb  , pofito  qubd  aliquid  fiat  calidum  in 
fummo,  Se  in  eodem  inftanti , in  quo  cft  fumme 
calidum , fit  approximatum  vnum  fumme  frigi- 
dum : igitur  in  inftanti  inciperet  frigcficri , quia 
agente  approximato  pallo  fufficiiintcr  difpofito 
fit  a&io ; igitur  prius  calefiebat , & poftea  frige- 
fiebat  fine  quiete  media. 

Et  per  idem  argueretur  derarefa&ione,&con- 
denfatione,  deaugmentatione  , Se  diminutionc: 
quia  ifta  confequuntur  calcfadionem , Se  frige- 
fa&ionem. 

Sexto,  ponatur  qubd  aliquid  augeatur  vfquc 
ad  duplum , & in  eodem  inftanti  fit  ap proxima- 
rum diminuens ; tunc  immediate  ante  augmen- 
tabatur , Se  immediate  poft  diminuebatur  fine 
quiere  media. 

SeptimiVonfirmatur  idem,fupponcndo  qubd 
ante  augmcntJtionem  cft  tefolutio  quaiundam 
partium  , Se  additio  aliarum.  Secundo , fiippo- 
nitur  qubd  tunc  fit  augmentatio  , quando  plus 
additur , quam  refoluitur  , Se  e contra  dimi- 
nutio  } tunc  ponatur  qubd  in  aliquo  viuenrc 
fiat  tefolutio  vniformis  per  diem  ; tunc  in  pri- 
ma medietate  diei  fit  additio  velocius  , quam 
refolutio , Se  in  fecunda  tardius ; tunc  in  in- 
ftanti medio  verum  cft , qubd  immediate  an- 
te augmentabatur  , & immediate  poft  dimi- 
nuitur : igitur  non  cft  quies  temporalis  me- 
dia :&  fic  patet  conclufio,  qubd  non  cft  nc- 
ceflarib , Se  e. 

Sed  notandum , qubd  ad  duas  primas  ratio- 
nes folet  refpondcri.  Vnde  ad  primam  dicitur, 
qubd  molaris  pcllir  acrem  fortiter  ante  le , Se 
ille  aer  pulfus  arcftat  fabam  antequam  attingat 
molarem.  Sed  contra  , quia  vel  impetus  illius 


Phylleorum 

acris  , quem  tu  dicis  arcftarc  fabam , cft  xqub 
fortis  ficut  impetus  fabx  ad  moucndum  futium 
cum  refiftcntiamcdij.vcl  fortior,vcl  minus  for- 
tis. Si  fortior  , igitur  faciet  fabam  dcfccndcre,& 
per  conlcquens  non  quiefeer  ibidem.  Si  miniis 
fortis , igitur  adhuc  faba  afeenderet  furfum  , Se 
per  confequens  ille  aer  non  arcftabit  ipfam.  Si 
xque  fortis, hoc  durabit  prxeise  per  inftans,quia 
quanto  plus  appropinquat  molaris, tantb  aer  plus 
impellit : igitur  in  medio  non  cft  quies  tempo- 
ralis. 

Ad  fecundam  rationem  folet  refpondcri, qubd 
primb  Socrates  mouctur  per  fe.  Se  poftea  per  ac- 
cidens ad  motum  nauis  } modb  non  eft  inconue- 
niens  qubd  inter  motus  contrarios,quorum  vnus 
fic  per  fc,&  alrus  per  accidens,  non  fit  quies  me- 
dia ; fed  hoc  eflet  impoflibile  de  duobus  moti- 
bus per  fe.  Aliter  relpondctur , qubd  licet  fit 
poflibile  Socratem  delinere  moueri  in  quocum- 
que inflanti  , & cum  hoc  poflibile  fit  naucra 
incipere  moueri  in  quocumque  inftanti  : tamen 
impoflibile  cft , qubd  in  eodem  inftanti  illa  duo 
fiant. 

Contra  primam  folutionero  arguitur  : quia 
quantum  cft  de  ratione  motus,  idem  cft  iudi- 
cium  de  motu  per  fe,  &:  moru  per  accidens,  licet 
fit  differentia  quantum  cft  ex  parte  moucntiuro: 
igitur  fi  inter  motus  conttarios,  quorum  vnus 
cft  per  fe , & alius  per  accidens  , non  fit  quies 
media , fcquitur  qubd  nec  eft  inter  motus  con- 
trarios, quorum  vterque  cft  per  fe.  Sccundb,  • 
quia  ratio  Ariftotdis  Se  quxeumque  alia , qux 
probaret  de  motu  per  fe , eodem  modo  con- 
cluderet de  motu  pet  accidens : igitur  fi  conce- 
datur de  vno , Se  etiam  de  altero.  Contra  fe- 
cundam folurionein arguitur}  quia  nulla  videtur 
ratio  rcpugnantix:quarc  non  in  eodem  inftanti, 
in  quo  Socrates  delinit  moueri , poflit  nauis  in- 
cipere moueri , ex  quo  in  quolibet  inftanti  po- 
reft  vtrumque  fieri.  Secundo  probatur,  variando 
cafum:&:  ponatur  qubd  nauis  moneatur  vnifor- 
miter  versus  Orientem, & qubd  Socrates  mouea- 
tur  motu  proprio  in  naui  versus  Occidentem 
diffovmitcr , velocius  tamen  in  prima  medietate 
horx  rcfpcftu  nauis,  quam  nauis  moueatur  , Se 
tardius  in  alia  medietate,  tunc  in  inftanti  medio 
verum  cft  dicere,  qubd  immediate  ante  Socrates 
mouebatur  ad  Occidentem  ^ & immediate  poft 
mouebatur  ad  Orientem  : igitur  primb  mouctur 
vno  motu  , & poftea  alio , fine  quiete  temporali 
media. 

Secunda  conclufio  cft  ifta  : Non  cft  nccdlc,  7. 
qubd  inter  quofeumque  motus  contrarios  fit  K»  ff  "• 
quies inftantanca  media,  fcuindiuifibilis.  Pro- 
batur } quia  nulla  eft  quies  in  inftanti , vt  pro-  fitra. 
baturn  cft  in  fexto  huius.  Secundo  , quia  nihil  rimfiimt- 
poteft  moueri  in  inftanti , falcem  localiter } igi- 
tur  nec  quicfccrc , quia  non  in  alia  menfura  na- 
ta  cft  fieri  quies , quam  motus.  Tertib , quia  in 
nullo  inftanti  medio  inter  motus  contrarios  ve- 
rum cft  dicere,  qubd  mobile  aliter  fe  habeat, 
quam  ante  immediate  fe  habuit , Se  quam  imme- 
diate poft  fe  habuir  : igitur  tunc  mobile  non 
qutefeir.  Quartb  • quia  quxeumque  ratio  pro- 
baret qubd  in  illo  inftanti  fieret  quics.cadcin  ra- 
tio probaret , qubd  in  quolibet  inftanti  motus 
mobile  quiefeeree  : Se  fic  pater , qubd  non  cft 
nccelle  inter  quofeumque  motus  contrarios  dic 
quietem  mediam  inftanrancam , vel  non  tempo- 
ralem. 


Tertia 


Quxftio  VIII. 


467 


*. 

/»/«>. & 
dttrfmm  nt - 
ttjforii  tjl 
JJ 1111  miiu. 


tBtn  mi**  Tertia  concludo : Inter  quoflibct  motus  c na- 
tuuMrtUitS-  turalcs  contrarios  nccefle  eft  «fle  quietem  mc- 
mimmtrf.  dum.  Probatur  , quia  omnis  motus  naturalis 
prxter  motum  cali , eft  ad  quietem  tanquam  in 
* “*  finem  : icitur  fi  in  termino  non  quiefeet , fru- 
ftrarctur  a fuo  fine.  Secundi , illud  quod  moue- 
tur  naturaliter , non  foliim  habet  inclinationem 
naturalem  ad  mormn  i fed  etiam  ad  quietem  in 
termino  motus  ; fcd  illa  inclinatio  naturalis  in 
termino  morus  non  poteft  fubit6  deperdi  ; igi- 
tur oportet  quod  fit  tctnpus  , priufquam  poffit 
fieri  inclinatio  ad  motum  contradunt , • & per 
confequcns  per  illud  tempus  intermedium  qui- 
efcct. 

Quarta  conclufio  : Quando  aliquid  mone- 
tur « far  funi  violenter  , & poftea  dcfccnidit 
deorfum  per  eandem  lineam  , neccflario  inter 
illos  motus  eft  quies  media  , ni  fi  per  obuiatio- 
netn  alicuius  extrinfcci  impediatur  illa  quies. 
Probatur  , quiatamdiuproie&um  mouctur  fur- 
fum  , quamdiu  virtus  moucus  , quantacumquc 
fit  illa , excedit  grauitatem  naturalem  proieCki, 
Se  cum  hoc  rcfiftentiam  rtiedij ; fed  quando  im- 
petus mouetis  proic&um  eft  iqualis  grauitati 
naturali  lapidis  > tunc  lapis  definit  moucri  fur- 
furn.  Sed  probo  quod  adhuc  non  incipi:  mouc- 
ri deorfum , quia  nondum  grauitas  naturalis  ob- 
tinet fupra  medium  : igitur  oportet  qudd  tem- 
pus tranfeat , priufquam  obtineat , Se  per  con- 
fequcns in  illo  tempore  eft  quies  media  ; Se  fic 
patet , qualiter  non  eft  nccefle  inter  quotcum- 
que motus  contrarios  dic  quietem  mediam  : ta- 
incti  femper  inter  motus  naturales  contrarios 
rcfpcctu  ciufdem  mobilis  oportet  , quod  mo- 
bile quiefeae  in  medio,  Se  cum  hoc  inter  mo- 
rus , quorum  vnus  eft  naturalis , & alter  violen- 
tus , ni  fi  per  obuiationem  alterius  fit  impedi- 
mentum. 

Ad  rationes.  Ad  primam, negatur  confcqucn- 
tia : nec  eft  fimile ; quia  quietes  oppofitx  non 
poliunt  fieri  nifi  in  diucrfis  locis ; fed  motus  pof- 
iunt  fieri  per  idem  fpatium.  Item  , poteft  dici 
aliter , negando  antecedens  , quia  fi  terra  nunc 
quiefeat  naturaliter , Se  virtute  Solis  calefiat , Se 
leue  fiat  ab  alia  parte,  tunc  aliud  eft  centrum 
grauitatis,  quam  ante , Se  prius  quicfccbat  terra 
naturaliter,  & nunc  quiefeit  violenter , Se  tamen 
non  eft  ibi  motus  intermedius.  Sed  quod  nunc 
quiefeit , patet : quia  leuitas  inducta  non  fufli- 
cit  monere  terram  localiter  propter  rcfiftentiam 
medij  rircundanris. 

Ad  fccundam.dico  quod  Ariftoteles  intclligit, 
quod  inter  quofeumque  motus  naturales  con- 
trarios eft  quies  media ; Se  hoc  fufficit  ad  inten- 
tionem fuam  , quia  fi  omnis  motus  cllct  conti- 
nuus, &:  perpetuus  , oporteret  quod  ille  motus 
eilct  naturalis. 

Ad  tertiam  , negamr  confequcntia  ; quia  fi 
ignis  , Se  aqua  fint  inuiccm  immediati  , non 
propter  hoc  oportet  quod  fini  communita  etiam 
de  motu : igitur  illi  motus  funt  contigui,  vel  *vr- 
.««•/r,  vt  vocat  eos  Commentator. 

Ad  quartam  , negatur  confequcntia.-  Ad  pro- 
bationem , diceretur'  quod  mobile  moneretur 
vno  motu  compofito  ex  motu  furfum , & motu 
deorfum.  Aliter  dicitur,  qudd  non  mouctur, nec 
etiam  quiefeit , fcd  immediate  poft  monebitur: 
Se  videatur  plenius  ifta  folurio  in  vna  qua:  Ilione 
foper  j.quxft.f. 

Ad  quintam , negatur  confequcntia.  Ad  pro- 


bationem , dico  quid  mobile  non  eft  in  termi- 
no reflexionis , nifi  per  fotum  inflans : & fup- 
pofiro  quod  non  concedantur  inflantia  cflcitunc 
dicitur , quod  mobile  non  eft  in  a&u  in  termino 
reflexioni/,  fcd  in  porentia  tantum.  Vel  fecun- 
dum alium  modum  loquendi  dicitur , quod  mo- 
bile eft  in  termino  reflexionis  in  aliquo  tempo- 
re, & in  nullo  toto  tempore , quemadmodum  di- 
cimus, quid  fphxra  tangit  partem  plani , Se  nul- 
lam totam  partem. 

Ad  fextam  , omnis  morus,  Sec.  verum  eft,  fcd 
tamen  poteft  impediri  ab  alia  quiere.  Ad  fepti- 
num  , dico  quid  A aliquando  eft  in  £,  non  ra- 
meo in  tempore  , fcd  in  inflanti.  Similiter  dici- 
tur ad  o&auam , quod  in  inflanti  tangit  D , & 
non  in  tempore.  Idem  ad  nonam , quod  prx- 
cisi  per  inflans  illud  mobile  eft  lumine  cali- 
dum. Ad  decimam  , negatur  fuppofitom : quia, 
vr  patuit  fuper  primum,  res  naturalis  poteft  con- 
feruari  fub  difpofitionr  peiori , quam  fit  fub  qua 
generatur.  Vel  ad  pcnuitiinas  tres  dicitur  ficuc 
ad  quintam. 

ANNOTATIONES 

a VT Otandum  qmd  pofpblte  rjl , Scc.  Nora  prl- 

1^1  mi  , quid  Ariftoteles  probat  vnumef- 
fc  primum  motum  conrinutim  , Se  perpetuum, 
ipsumque  circularem  : quia  inter  motus  contra- 
rios debet  iiuerccdcrc  quies ; qua  occafione  prx- 
fens  excieatur  quadi  io ; cuius  lenftis  eft,  quando, 
verbi  gratia,  lapis  furfum  afeendit , Se  iterum 
deorfum  dclcendir , deturne  quies  in  lapide  in- 
rer  illos  duos  motus  contrarios  , quibus  aliquod 
vnum  mouctur  mobile. 

Nota  fecundo  , quod  huiufmodi  duo  morus 
contrarij  multipliciter  fc  habere  poflunt  : aut 
enim  funt  naturales  ambo  j aut  vnus  eft  natura- 
lis,& alter  violentus. 

b Non  rtciejftrio  inter  ejuofunejne  motui  , Scc. 
Nota  , quod  li  motus  naturales  fint  a diucrfis 
caulis  natur j| ibus , non  eft  nccefle  quod  inter 
illos  intercedat  quies.  Probatur , quia  motus  in 
cipit  per  vltiimim  fui  non  ejfe , Se  definit  per  pri- 
mum fui  non  ejfe : ergo  in  eodem  inflanti  poteft 
vnus  motus  ab  vna  virtute  delinere  , Se  alia  vir- 
rus  molina  in  eodem  inflanti  incipere  alium  mo- 
tum; quod  inflans  erit  vlrimum  non  ejfe  motus, 
quiincipir.  Se  primum  non  ejfe  motus , qui  defi- 
nit : ira  vt  fit  verum  dicere,  nunc  non  eft  motus, 
calefactionis  , verbi  grarii  , Se  immediate  ante 
hoc  erat  :Se  in  eodem  inflanti  fit  vcrtnn  dicere, 
nunccftjmotus  frigcfaCfcionis,  Se  immediate  pilfc 
hoc  erit  : fed  hoc  dato.,  nulla  intercedit  quies 
inter  calefactionem  , Se  frigefactionem  : ergo 
inter  inorus  contrarios  naturales  & diucrfis  cau- 
lis naturalibus  procedentes  non  eft  nccefle  quod 
intercedar  quies.  Deinde  motus  augmentatio- 
nis  eft  vnus  & continuus ; modi  in  augincn- 
ratione  funt  plurcs  alrerationes  contrarix  : nam 
antequam  augeatur  vineus  , feu  animal  , de- 
coquitur Se  digerirur  cibus  , feu  alimentum, 
& vertitur  in  chylum  ; Se  deinde  111  maftitm 
fanguinariam ; hxc  autem  omnia  habent  qua- 
litates contrarias  : ergo  fiunt  per  contrarias  al- 
tcrationes  ; tunc  fic  : augmentatio  eft  nTorus 
continuus : ergo&  illx  alterationcs  continuan- 
tur , Se  per  confequcns  nulla  eft  quies  inter 
illas. 

e Inter  quoji ibet  mottu  naturales  contraria  , Scc. 

Nota, 


Qnemtdi  in  . 
tirmtim  tS- 
iran*s  ni  fit 
otc*£t  mt- 
Jinrt  fUietf. 


468  Lib.VIII. 

Nora , quod  quando  illi  duo  motus  naturales 
funt  ab  vnacaufa  naturali,  vt  in  motu  dilata- 
tionis , Sc  comprcflionis  cordis  contingit  , Sc 
etiam  in  motu  afpirationis  Sc  rclpirationis  in 
pulmone , inter  tales  motus  nccefle  cft  interce- 
dat quies , quia  vna  , Sc  eadem  natura  non  po- 
reft  in  eodem  inftanri  in  contraria  mouerc , Sc 
fic  cor , Sc  pulmo  neceUario  quiefcit  inter  Kos 
duos  motus. 

Nora  fecundi  , quod  quando  illi  duo  mo- 
tus fle  fe  habent » qu&d  vnus  cft  violentus , & 
alter  na  ruralis  , ita  tamen  quod  violentus  cft 
prior,  Sc  naturalis  pofterior ; vt  quando  lapis 
furfum  proiicituc , Sc  dcorfum  delcendic , in- 
ter tales  morus  necelle  eft  intercedat  quies  me- 
dia , quia  natura  non  poteft  prxbcre  vim  ad 
motum  deorfum  , ni(i  finita  virtute  , qua  la- 
pis afccndcbat , atque  ita  debet  mediare  quies. 
Nam  motus  violentus  fit  dum  impetus  exter- 
nus cft  maior  interno  : naturalis  autem  fequi- 
tur,  quando  impetus  incernus  vincit  externum: 
non  poteft  autem  internus  impetus  fieri  maior 
externo,  quin  fiat  aequalis  , Sc  aequalis  non  po- 
teft elle  nifi  res  quielcat ; atque  adeo  quando 
primus  morus  cft  violemus , Sc  fecundus  natu- 
ralis , qui  folum  fit  virtute  propria  , inter  tales 
motus  contrarios  necelle  cft , quod  quies  inter- 
cedat. 

Nota  tertio , quod  fi  illi  motus  fint  violenti, 
vt  fi  pila  rnifla  ad  parietem  , a quo  rencrculla  rc- 
uertatur  ad  proficientem  : vel  fi  duo  ludant  pila, 
non  cft  necclTc  in  his  motibus  intercedat  quies: 
quia  fi  agens  violentum  fit  efficax  & magne  vir- 
tutis , poteft  in  eodem  iuftanri , quo  tangit  pi- 
lam , facere , vt  incipiat  inoueti  i ficut  diceba- 
mus , quando  magnum  pondus  lapidi  afccndcn- 
ti  occurrebat : fi  vero  agens  non  fit  efficax , fcd 
fit  talis  natura:  Sc  debilitaris  , quod  non  poflit 
continuare  motum  : tunc  erit  quies  inter  hos 
duos  motus  violentos  , vt  fi  pila  percuteret 
lanam. 

II.  d Qtumdo  aliquid  mutetur  furfum  violenter , Scc. 
Nota  , quod  fi  illorum  motuum  vnus  fit  natu- 
ralis , Sc  alter  violentus  , Sc  prior  cft  natura- 
lis , vt  quando  pila  cadit  dcorfum  , & refilit 
furfum  , vel  fi  prior  eft  violentus , Sc  naturalis, 
pofterior  excitatura  magna  Sc  forti  virtute,  ma- 
gis quam  cius  natura  requirebat : vt  fi  lapis  fur- 
fum afccndens  violenter  deprimatur  a magna 
virtute  , Sc  mole , inter  huiufmodi  motus  non 
oportet  vt  intercedat  quies  ; quia  vel  ille  la- 
pis , quando  illi  occurrit  magnum  illud  pondus, 
quicfcitjvel  non  : fi  non,  habeo  intentum  : fi  fic; 
ergo  etiam  illud  magnum  pondus  quiefcit  per 
tempus ; lioc  autem  cft  contra  rationcm,&  expe- 
rientiam. Minor  probatur , quia  fi  lapis  paruus 
quiefcit , quando  tangitur  a magno  : ergo  et- 
iam magnus  quiefcit  : namqux  fe  tangunt  ha- 
bent vicinia  fimul  : ergo  , vel  fimul  quicfcunr, 
vel  fimul  monentur.  Sed  non  eft  dicendum  ma- 
gnam molem  detineri  a paruo  lapide  : ergo 
dicendum  quod  fimul  mouentur  , atque  adeo 
in  lapide  paruo  furfum  afccndentc  , deorsum- 
que  fic  defccndcnte  , non  cft  necelle  intercedat 
quies. 

Er  fi  contra  hxc  dicatur  , impoffibile  cft 
aliquid  moucri , quin  prius  quiclcai  in  termi- 
no a quo ; ergo  quando  aliquid  moucttir  ex  ca- 
lido in  frigidum  , & iterum  regreditur  a fri- 
gido in  calidum  , ficut  prius  quiefcit  in  cali- 


Phyficorum 

do  antequam  moueatur  ad  frigidum  , ita  prius 
quiefeet  in  frigido  , antequam  moueatur  ad  ca- 
lidum : quia  alias  idem  fimul  moueretur  mori- 
bus conrrariis,  quod  implicat.  Confequenriapa- 
tet , quia  quando  aliquid  mouccur  ex  calido  in 
frigidum , & regreditur  ex  frigido  in  calidum: 
vel  calefit  quando  frigefic , vel  poftea : fi  poftea, 
habeo  intenturo  , quod  intercedat  quies  inter 
motus  contrarios : fi  autem  quando  frigefit , ca- 
lefit ; ergo  mouctur  fimul  ad  calorem , Sc  frigi- 
ditatem. 

Ad  hoc , nego  antecedens ; non  enim  eft  fem-  1 >• 
per  necelle , quid  id  quod  mouetur  , quiefeat 
fub  termino  /1  quo  , vc  de  lapide depreflo  ab  alio 
maiori  pater.  Et  ad  probationem  dico  quod  il- 
li duo  motus  non  funt  fimul , fcd  funt  interru- 
pti per  inftans,  quod  cft  finis  vnius , & princi- 
pium alterius  ; vt  quando  aliquid  generaturprx- 
cedente  corruptione  , non  funt  fimul  genitum, 

Sc  corruptum,  fcd  inftans  noneffe  vnius  eft  in- 
ftans ejjc  alrcrius  , Sc  in  illo  inflanti  fit  interru- 
ptio. 

Et  -fi  contra  dicatur  , nihil  quod  genera- 
tur, aut  mouctur , intendit  illam  formain  , vel 
terminum  , vt  in  vno  inflanti  duret  in  il- 
la ; ergo  debet  cfTe  per  aliquod  rempus  , Sc 
per  confequcns  erit  quies.  Dico  antecedens cf- 
fc  verum  in  hoc  fenfu  , quoJ  narura  fecun- 
dum fe  non  intendit  formam , vt  tantum  per 
inftans  in  illa  quiefeat.  Poteft  tamen  aliquod 
agens  cllc  tantx  virtutis  , vt  pellat  mobi- 
le in  eodem  inflanti  , quo  attingit  virtutem, 
vt  patet  in  paruo  lapide  deprefio  a magno  ca- 
dente. 

Et  fi  iterum  dicatur  , morus  contrarij  ha- 
bent terminos  contrarios  : ergo  non  poilunc 
cllc  continui  , atque  adeo  nccclTarid  inter  il- 
los intercedit  quies.  Dico  verum  elle  , quod 
duo  morus  contrarij  de  fc  non  funt  continui, 
pullum  tamen  continuari  in  vno  inftanri, 
quod  fit  primum  non  tjfe  prxcedcntis  , Sc  vl- 
timnm  non  effe  fcqnentis  ; Sc  fic  non  dabitut 
quies. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 


QVi  autem  1 fuper  circularem  fit.  Hoc  cft 
quartum  caput  huius  tra&atus  , in  quo 
oftendit , quod  nihil  prohibet  morum  circula- 
rem cire  vnum , Sc  perpetuum.  Et  prim6  pro- 
bat fuam  conclufionem.  Secundi)  infert  quaf- 
dam  alias  conclufioncs , ibi , Qtur. re  neque.  Pri- 
mam conclufionem  probat  duabus  rationibus. 
Secunda  ibi , Et  qui  in  circulo.  Prima  condufio 
cft , quod  nihil  prohibet  motum  circularem  elle 
cominuum,&  perpetuum.  Probatur,  quia  illum 
motum  nihil  prohibet  elle  perpetuum  , qui  eft 
ab  eodem  in  idem  fine  reflexione  ; fcd  motus 
circularis  cft  ab  eodem  in  idem  fine  reflexione: 
ergo  , Scc.  Maior  patet , quia  cx  quo  non  eft  ibi 
reflexio  , non  cft  ibi  contrarictas , Sc  oppofitkfc 
ratione  cuius  fiat  inrerruprio  morus  per  quie- 
tem : Sc  minor  cft  nota  ex  quidnominii  motus  cif- 
cu  laris. 

Et  qui  in  circulo.  Secunda  ratio  : Illum  m>a- 
tum  nihil  prohibet  cfle  conrinuum , Sc  perpe- 
tuum  , fecundum  quem  mobile  poteft  cfle  plu- 
ries in  eodem  fitu  fine  quiere  » fcd  fic  cft  de 
moru  circulari  ; ergo,  Scc.  Maior  eft  nora; 

quia 


uamt> 
Uni  f* 


tfl  liti 

eW 


Qusftio 

quia  qua  ratione  poteft  mobile  reuerti  mul- 
toties  ad  idem  pup&um , eadem  ratione  infi- 
.«ities. 

Quare  nejue  fi  in  ft  mi  circule.  Hic  infert  quaf- 
dain  alias  conclufioneS;&  funt  tres.  Secunda  ibi: 
Mtoiftilumeft  autem.  Tertia  ibi : Manifeflum  eft 
igitur.  Secunda  concludo  eft  ifta: In  fcmicirculo 
non  poteft  fieri  motus  continuus , Sc  perpetuus: 
quia  in  femicirculo  non  eft  idem  punflus , qui 
copulet  ad  inuicem  medium,  & finem;  igitur 
In  fcmicirculo  non  poteft  fieri  motus  fine  re- 
flexione , & per  confcqucns , nec  fine  quiete 
media. 

I f.  Mtni/efhsm  i tutem  , &c.  Tertia  conclufio; 
Tat.  7j.  Nullum  motum  alium  It  motu  locali  , con- 
tingit cfTe  continuum  , Sc  perpetuum.  Proba- 
tur , quia  nunquam  alius  motus  poteft  mo- 
uere  mobile  fine  reflexione  , vV  patuit  prius; 
modd  non  poteft  die  reflexio  fine  quiete 
media. 

Adtnifefiumeft  igitur.  Quarta  conclufio : Ma-' 
Ic  pofucrunt  antiqui  Philofophi  dicentes  om- 
nia moneri  continue.  Primd  , quia  manifc- 
ftutn  eft  , quod  non  omnia  moucnrur  conti- 
•nuc  circularicer  , Sc  tamen  non  eft  poflibi- 
le  aliquem  morum  eflefemper , Sc  continuum, 
hifi  circulalem.  Sccundd  , quia  dicentes  om- 
nia femper  moucri  , intendebant  de  motibus 
generationis  , Sc  corruptionis  , Sc  cum  hoc 
alterationis  : modo  probatum  cft.qudd  nihil 
contingtc  moucri  perpetuo , Sc  continue  , tali 
motu. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Tcit.  7*.  i tutem  Itticnum.  Hoc  eft  quinrum  ca- 

*t>t-  t«ea-  pitulum  huius  tranatus,  in  quo  Ariftoteles 

lu  eimUris  oftendit , qudd  motus  localis,  & circularis  eft 
tutuum*1  Pr'mus  motuum  ; & eft  conclufio  principalis 
capituli , qux  probatur  fic  : Inter  omnia  genera 
motuum  localis  eft  primus : igitur  fimplicirer 
loquendo  motus  localis  circularis  eft  primus 
tnotus.  Huius  rationis  probat  minorem.  Sc- 
cundd , maiorem  ibi  : Quod  tutem  et.  Probatur 
primd  , qudd  inter  motus  locales  motus  circu- 
laris eft  primus : quia  omnis  motus  localis  eft 
reftus , vel  circularis  , vel  miftus ; fcd  omni  mo- 
tu mifto , vel  redo  motus  circularis  eft  prior: 
igitur  motus  circularis  eft  primus.  Maror  pater 
tx  prime  Cteli ; Sc  minorem  probae  primi  de  mo- 
' tu  mifto.  Secundi  de  moru  redo  , ibi : 7 \e&t  tu- 
tem. Primi  igiiur  probat , quid  motus  circularis 
eft  prior  motu  compofito  per  hoc , quid  fimpli- 
cia  funt  priora  compofitis. 

Retia  autem.  Hic  probat  quod  morus  circula- 
ris eft  prior  quam  rc&us  , Sc  hoc  quinque  ratio- 
nibus. Secunda  ibi:  Amplius  met  m prior.  Tertia 
jbi  : Rationalrilittr  tutem.  Quarta  ibi  : Accidit 
tutem.  Quinta  ibi : Amplius  tutem.  Prima  ratio 
eft  ifta:  Ille  motus  eft  prior  , qui  eft  perfeftior 
flefimplicior;  fed  motus  circularis  eft  perfedior, 
Sc  fimplicior  moru'  redto : ergo , &c.  Maior  pa- 
ler ; quia  in  ordine  entium  fimpliciora  funt 
priora  aliis  , vt  Deus  Sc  Intelligemic.  Et  mi- 
nor apparer : quia  motus  circularis  eft  fimpli- 
cior  , co  quod  regularior.  Item , quia  eft  (im- 
plicioris  mobilis  , fcilicct  corporis  cccleftis. 
Itcin  , quia  eft  i fimpliciori  motore  • fcilicct 
ab  Intrlligentia.  Item,  quia  in  motu  circulari 
nondiftinguirur  principium  .medium  , Sc  finis, 
Scoti  eper.  Tem.  //. 


VIII.  469 

Sc  quia  motus  circularis  eft  perpetuus , Sc  reftus 
non. 

Amplius  motor  prine.  Secunda  ratio:Cxtcris  pa- 
ribus perpetuum  eft  prius  corruptibili;fed  motus 
circularis  eft  perpetuus,  & motus  rc&us  non: 
crgo,&c. 

Rationabiliter  1 tutem.  Tertia  ratio : Ille  mo- 
rus eft  fimplicitcr , Sc  per  confcqucns  prior , qui 
eft  perpetuus  Sc  alter  non  ; fed  motus  circula- 
ris eft  huiufmodi.  Quod  probatur  , quia  in  mo- 
tu circulari  non  diftinguuntur  principium , me- 
dium, & finis: igitur  motus  circularis  eft  per- 
petuus. Confequentia  tenet , quia  ex  quo  vbi- 
quceft  principium  morus,  nullibi  terminatur; 
Sc  ex  quo  vbique  eft  finis  , nullibi  incipit , Sc  ex 
quo  vbique  eft  medium,  nullibi  incipit , nec  de- 
finit , Sc  per  confequcns  eft  perpetuus.  Et  ante- 
cedens apparet  ; quia  in  circulo  vbique  poteft 
lignari  principium  , medium , Sc  finis  : Sc  caufa 
huius  eft;  nam  omnia  ifta  attribuuntur  centro; 
nam  centrum  eft  medium  circuli , nec  penes  di- 
ftantiara  centri  ad  circumferentiam  attenditur 
circuli  magnitudo  ; modo  motus  circularis  non 
eft  a centro  , nec  ad  centrum , fed  circa  centrum: 
igitur  in  ipfo  non  eft  principium, medium, neque 
finis. 

Accidit  tutem.  Quarta  ratio : In  illis  , qux 
funt  meufurabilia  , idem  eft  primum  , Sc  mcnfu- 
ra  ; fcd  motus  circularis  eft  roenfura  aliorum; 
ergo,  Scc.  Maior  eft  nota  , quia  rationabile 
eft  , quid  in  vnoquoque  genere  primum  fir  me- 
trum, Sc  menfura  aliorum  illius  generis.  Minor 
pater  4.  huiue  , vbi  dicebatur  quid  tempus  eft 
motus  ciicularis , vel  confcqucns  motum  circu- 
larem. 

Amplius  tutem. Quinta  ratio:Regulare  eft  prius 
irregulari ; fcd  motus  circulans  eft  regularis:  igi- 
iur motus  circulatis  eft  primus  morus. Maior  pa- 
tet , quia  regulare  eft  fimplicius  irregulari ; & et- 
iam , quia  irregulare  componitur  ex  regulari , Sc 
fimplicia  componentia  funt  priora  compofitis: 
& minor  eft  nota , quia  alij  motus  i circulari 
funt  difformesin  velocitate  , vt  motus  grauium, 
Sc  leuium , funt  velociores  in  fine,quam  in  prin- 
cipio. 

Quod  } tutem  et.  Oftendit  qubd  inter  genera 
motuum  motus  localis  eft  primus  : Sc  primd 
oftendit  hoc  ex  opinionibus  antiquorum.  Se- 
cundo , ex  communi  modo  loquendi.  Secundum 
ibi : Et  proprie  tutem.  Primd  dicit  , qudd  mo- 
tus localis  eft  primus  motuum ; Sc  hoc  rcftan- 
rur  omnes  antiqui,  qui  determinarunt  de  mo- 
ta; Sc  hoc  patet  induceudoin  quinque  opinio- 
nibus. Prima  fuit  Empedoclis , qui  pofuit  prima 
mouentia  cfte  litem  ,Sc  amicitiam  , quorum  pri- 
mos motus  dicebat  efte  congregationem  ,&  fe- 
gregntionem.  Secunda  opinio  fuit  Anaxagorx, 
qui  pofuit  primum  mouens  efte  intelltdhim, 
quem  dicebat  mouerc  congregando  , Sc  di  (gre- 
gando : modo  fi  congregatio , Sc  difgregatio  fine 
primi  motus , cum  illi  fint  motas  locales  , fe- 
quitur  quod  motus  localis  fit  primus  motuum. 
Tertia  opinio  fuit  Democriti  , qui  ponebar 
entia  fieri  ,.corrumpi , Sc  alterari  per  motum  lo- 
calem corporum  aromalium,  qux  dicebar  reci- 
pi in  vacuiratibus  indufis  inter  alia  corpora; 
modd  fi  itafit.fequiturpropofitum.  Quarta  opi- 
nio fuic  quorundam  aliorum  , qui  pofucrunt 
entia  fieri  : & corrumpi  raritate  , & denfirato; 
Sc  dicebant  raritatem  fieri  per  fegregationem, 
Rr  Sc 


Texc.77. 


Vide  eenttsu 
Jith»  mm 
Zimoro, 


*7* 


18. 

Texi.78. 


jr 


19- 

Text.7*. 


2 0. 


470  Lib.V  III.  Phylleorum 


fle  dcnfitatctn  per  congregationem : modo  fegre- 
gatioflc  congregatio  fune  motus  locales : igitur 
fi  idi  funt  primi , vt  idi  dicebant , fequitur  quod 
motus  localis  ed  primus.  Quinta  opinio  fuit 
Platonis  , qui  pofuit  primum  mouens  elfe  ani- 
mam mouentein  fcimodd  anima  prxeipue  mouet 
fe  localiter,  quod  non  effet  nili  motus  localis  cf- 
fet  primus. 

Et  proprie  tutem.  Hic  probat  idem , fcilicec 
quod  motus  localis  ed  primus,  ex  communi  mo- 
do loquendi  ; quia  ille  morus  eil  primus , fecun- 
dam quem  fi  mobile  moucatur,  dicimus  ipfum 
moueri  , fle  d quo  li  quiefeat , dicimus  ipfum 
auicfccre , dato  quod  moueatur  aliis  motibus; 
led  lic  cd  de  motu  locali,  quia  fi  aliquid  mo- 
ueatur localiter  , dicimus  qudd  ipfum  moue- 
tur  ; & fi  non  mouearur  localiter  , dicimus 
ipfum  quiefccre , dato  quod  alteretur  , vel  di- 
minuatur, & tunc  recapitulat,  fle  patet  in  lit- 
tera. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

f^od  autem  1 hoc  necefe  eft.  Ide  ed  quartus 
V^iradatus  huius  oltaui  , in  quo  Philofo- 
phus  determinat  de  infinitate  , fle  perpetuitate 
primi  motoris : fle  diuiditur  in  quatuor  capitu- 
la. In  pritno  odendit  qudd  virtus  finita  non  po- 
ted mouerc  per  tempus  infinitum.  In  lecundo 
odendit  , quod  in  magnitudine  finita  non  ed 
virtus  infinita.  In  tertio  odendit  ,qubd  primus 
motor  ed  infinitus  : fle  in  quarto  odendit 
quod  primus  motor  ed  indiuifibilis.  Secundum 
ibi : Q uod autem  omnino.  Tertium  ibi : De  his  au- 
tem. Quartum  ibi : Determinatis  autem.  Primum 
caput  diuiditur : quia  przmittit  intentum  hu- 
ius tra&atus  , prxeipue  vltimi  capituli.  Se- 
cund6  proponit  conclufionem  principalem  hu- 
ius capitis.  Et  tertio  eam  probat : fecunda  ibi: 
Horum  autem.  Tertia  ibi  : Tria  enim  funt.  Pri- 
md  dicit , qudd  nunc  mondrandum  ed  , quod 
recede  ed  hoc , fcilicet  primum  motorem  cf- 
fcindiuifibilem,  fle  nullam  habere  magnitudi- 
nem. 

Horum  autem.  Hic  probat  principalem  con- 
clufionem capituli  , fcilicet  qudd  impoflibile 
ed , quod  viteus  finita  rnoueat  per  tempus  infini- 
tum. 

Tria  enim  funt.  Hic  probat  di&am  conclufio- 
nem  : & primo  przmittit  quafdam  fuppofitio- 
ncs.  Secundi  format  rationem, ibi  ‘.Quare omne. 
Prima fuppofitio  cd  ida, quod  cum  ad  motum 
requirantur  tria  , fcilicec  mouens , mobile,  fle 
tempus  , ponatur  quod  A fit  mouens  finitum, 
fle  B fit  mobile , quod  mouctur , 6c  etiam  in  in- 
finitum: quia  dicit  Commentator  quid  fequi- 
tur , fi  mouens  cd  finitum,  quod  mobile  ed  fi- 
nitum ; aliter  enim  potentiam  motoris  excede- 
ret potentia  moti  , quod  cd  falfum ; fle  fit  C 
tempus  infinitum.  Secunda  fuppofitio  ed , quod 
ex  quo  A mouet  B , aliqua  pars  ipfius  A,  vt  pu- 
ta D,  poted  monere  aliquam  partem  mobilis, 
quz  fit  E.  Et  ex  ida  luppontionc  fequitur, 
quid  D moucbit  £ , in  minori  tempore  quim 
fit  C ; & fit  illud  tempus  minus-f.  Quid  fequa- 
tur  patet: quia  fignato  aliquo  pun&o  fpatij  per- 
tranfeundi , illud  minori  tempore  pertranfitur 
a parte  mobilis  , quam  i toto  mobili.  Tertia 
fuppofitio , quid  illud  tempus  F,  quod  ed  mi- 
nus tempore  C, cd  infinitum;  quia  omne  mi- 


nus aliquo  cd  finitum.  Tertia  fuppofitio , quid 
refccando  ab  A continue  partes  zquales  ipfi  Z), 
tandem  ipfum.  A confumetur.  Item  per  rcfcca- 
rionem  partium  xqualium  ipfi  £, tandem  refeca- 
bitur  cotum  C , fed  per  refecationem  partium 
zqualium  ipfi  f,  a tempore  C nunquam  tcfccabi- 
tut  totum  C,quia  nunquam  per  ablationem  finiti 
confumetur  infinitum. 

Quare  omne.  Hic  a ex  di&is  probat  conclufio- 
nem  prius  politam : quia  D mouet  partem  mo- 
bilis , fcilicct£,  in  tempore  finito,  fcilicet  figi- 
tur vna  alia  pars  motoris  zqualisipfi  D.moue- 
bit  partem  mobilis  xqualem  ipfi  £ in  tempore 
zquali  ipfi  F;  igitur  cum  per  fuppofitionem  hu- 
iufmodi  partes  debeant  refecati  , tam  motor 
qu^m  mobile,  fequitur  quod  totus  motor  mo- 
uct  totum  mobile  in  tempore  finito  : quia  in 
tempore  multfplici  ad  ipfutn  F , quod  cd  fi- 
nitum : igitur  virtus  finita  non  poted  moue- 
rc per  tempus  infiuitum  ; quod  erat  proban- 
dum. 

ANNO  TAT  IONES. 

X ditiis  probat  conclufionem.  Nota  , quid-  n, 
vis  huius  rationis  dat  in  hoc , quid  cum 
quxlibct  pars  ipfius  A zqualis  ipfi  B rooueac 
partem  zqualcm  ipfiC,  in  tempore  finito,  fle 
illx  partes  fint  finitx  , fequitur  quid  totam 
tempus  in  quo  A mouet  totum  D,ed finitum; 
refultac  enim  ex  partibus  , in  quibus  partes 
moucbunr  partes ; quz  quidem  tempora  funt  fi- 
nita magnitudine , fle  multitudine ; quare  opor- 
tet effe  finitum , atque  adeo  impoflibile  ed  mo- 
uens finitum  mouerc  per  tempus  infinitum.  Vel 
ftc  : detur  A mouens  virtutis  finitx , vetbi  gra- 
tia , vt  quatuor  , quod  moueac  B , mobile  qua- 
trupcdalc  , per  C tempus  infinitum , fit  D pars 
ijrfius  D virtutis  vt  vnum  , quxmoueac  E ,qux 
Iit  quarta  pars  ipfius  B in  tempore  F , quod 
ed  minus  quam  C,  quia  totum  mobile  maiori 
tempore  indiget  , quam  minus  : tempus  ergo 
F in  quod  mouet  C , necedc  ed  vt  fit  finitum, 
cum  fit  pars  totius  C.crgo  pars  duplo  maior 
quim  D moucbit  partem  mobilis  duplo  maiorem 
quiim  £ , in  duplo  maiori  tempore  quim  F , fle 
pars  tripla  pattem  triplam  in  triplo  maiori  tem- 
pore:crgo  tota  virtus^  moucbit  totum  £ in  tem- 
pore quadruplo  ad  F,quod  ctit  finitum : quia  ex- 
cedit £ proportione  finita:  & hoccd  quod  vult 
dicere  Scotus  in  illis  verbis  , fequitur  qudd  totus 
motor  mouet  totum  mobile  in  tempore  finito, 
quia  in  tempore  multiplici  ad  ipfum  F,  quod 
ed  finiti  ; quz  verba  placuit  explicare  , quia 
in  textu  funt  corrupta  , nec  faciunt  aliquem 
fenfum. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

Qf^od autem  1 omnino  non  contingit..  Hoccd  In- 
fecundum caput  huius  traftatus , in  quo  Ton*0, 
Atidotelcs  odendit  qudd  in  magnitudine  finita 
non  poted  ede  virtus  infinita  : fle  diuiditur, 
quia  ptitno  facit  hoc.  Secundi  odendit,  quid 
nece  contra,  fcilicec  virtus  finita  poted  ede  in 
magnitudine  infinita.  Secunda  ibi  : Neque  igi- 
tur. Irem  , primd  proponit  conclufionem.  Se- 
cundi przmittit  fuppoficioncs.  Et  tertid  pro- 
bat. Secunda  ibi  : Sit  enim  maior.  Tertia  ibi: 

Si  enim.  Conclufio  quam  proponit  cd  ida  : In 

magni 


Qusftio  VIII.  471 


Miofini- 


I»  monitu-  magnitudine  finita  non  poteft  elfe  virtus  infi- 
hira. 

***“&  Sit  enim  maior.  Hic  pt xcnittit  fuppofitiones. 
Prima  eft , quod  fempcr  maior  potentia  mouet 
idem,  vel  xqualc  mobile  in  tninori  tempore  i Ac 
hoc  eft  pro  tanto , quia  maior  potentia  moocc 
velocius.  Secunda  fuppoiitio  eft , quod  potentia 
infimtacft  maior  , quam  potentia  finita.  Tertia 
fuppofitio  eft , qubd  omnis  motus  eft  in  tempo- 
re . & non  contingit  aliquem  motum  cfTc  min- 
itanti. 

Si  tnim.  Hic  format  rationcm:quia  fi  in  mag- 
nitudine finita  cfler  virtus  infinita  , fcquetc- 
tur  quod  potentia  finita  , Ac  infinita  moucrent 
idem  mobile  xque  velociter.  Confequcns  eft 
falfum  , quia  maior  potentia  mouet  velocius, 
quam  minor  ; modb  potentia  ii. finita  maior  eft 
quam  finita.  Confcqucntia  probatur , quia  funi- 
pto  aliquo  mobili  , quod  mouetur  a potentia 
infinita,  quod  quidem  mobile poteft et iam rao- 
ucri  a finita , licet  tardius  ; tunc  vterque  motus 
fit  in  tempore  per  tertiam  fuppofitionem  ; fit 
igitut  quod  motus  fa&as  a potentia  finita  fit 
in  centuplo  tardior,  deinde  fumatur  alia  po- 
tentia finita  in  centuplo  maior  quam  illa  po- 
tentia data  , fequicur  quod  illa  in  centuplo  ve- 
locius mouebir , & per  confequrns  , xque  ve- 
lociter, ficuc  illa  potentia  finita  aliter  formrtar; 
ratio  fic ; li  in  magnitudine  finica  e liet  virtus  in- 
finita , fequcrerur  qubd  ipfa  moucret  fubitu: 
quod  eft  contra  tertiam  foppofitionem.  Confe- 
quentia  probatur,  quia  moucret  vitra  omiicm 
proportionem  velocius  , quam  aliqua  potentia 
finita. 

Neque  x igitur.  Hic  probat  fecundam  conclu- 
fionem  : & primo  proponit  conclufionem.  Se- 
cundo, prxmittic  fuppofitiones : & tertib  for- 
mat rationem.  Secunda  ibi  : Sed  tamen.  Tertia 
ibi : in/init a ergo.  Proponit  igitur  , quod  non  eft 
poffibilc  , qubd  potentia  finita  fit  in  magnitudi- 
ne infinita,  extcnfa  fciiicet  per  totam  magnitu- 
dinem-, & liccr  ifta  conclufio  fit  nota , eo  quod 
nulla  eft  magnitudo infinita;attamon  Ariftotcics 
incendit  iplam  probace,dato  qubd  clfcc  magnitu- 
do infinita. 

Sed  tamen.  Hic  prxmittic  fuppofitiones.  Pri- 
ma eft , qubd  licet  quandoque  in  minori  mag- 
nitudine fit  inaior  virtus ; vc  in  modico  plmn- 
bo maior  grauitas,  quam  in  magno  ligno: at- 
tamen fumptis  corporibus  eiufdcm  rationis. 
Ac  omnino  fimilibas  , prxtetquam  in  magni- 
tudine, fcrnper  in  maiori  corpote  eft  maior  vir- 
tus. Secunda  fuppofitio  eft  , qubd  magnitu- 
do finita  fic  A,B  t cuius  accipiatur  vna  pars, 
fciiicet  B , qux  lufticit  monere  inobile  /)  in 
tempore  £,F.  Tertia  fuppofitio  , qubd  fi  de 
magnitudine  A,  BtC , accipiam  partem  du- 
plam ad  partem  B , C , ipfa  movebit  in  me- 
dietate in  minori  tempore,  quam  factat  pars 
B , C,Ac  fic  illud  tempus  minus  F,  (i  : & fi 
accipiam  partem  triplam  , tempus  etiam  in 
eripio  minus  , Ac  fic  femper  augmentando 
partem  B , C , diminuitur  ptopottionalttcr  tem- 
pus £,F. 

Infinita  ergo.  Hic  format  duas  rationes.  Secun- 
dam , ibi  : Eft  autem.  Prima  ratio  eft  ad  pro- 
bandum , quod  potentia  magnitudinis  A,  B,  C , 
eft  infinita  ; quia  illa  potentia  eft  infinita  , qux 
mouet  idem  mobile,  vel  xquale  velocius  ,quam 
aliqua  potentia  finita  i fed  poteutia  magnitu- 
Scoti  tptr.  Tam.  / /. 


Text.Si. 


M- 


dinis  A,B,  C,eft  huiufmodi ; ergo , Acc.  Ma- 
ior patet , quia  fi  eftet  finita  , iam  inourrct  velo- 
cius , quam  mouerec , quod  implicat  : Ac  mi- 
nor patet quia  omnis  potentia  finita , qux  mo- 
ucret mobile  D , haberet  aliquam  proportio- 
nem certam  ad  partem  B , C : fed  potentia  mag- 
nitudinis A,  B % C , ad  partem  B , C * fini- 
tam , nullam  haberet  proportionem  , immb  »p- 
fam  in  infinitum  excederet  ; igitur  inoucrec 
mobile  D velocius  , quam  aliqua  potentia  fi- 
nita. 

Eft  j amem.  Secunda  ratio  eft  : quia  tunc  fc- 
queretur , quod  vinus  magnitudinis  finitx  > & 
vinus  magnitudinis  infinitx  moucrent  xque 
velociter  , quod  impoffibile.  Et  confequcn- 
ria  pater  : quia  fi  magnitudinis  infinitx  po- 
tentia fit  finita  , ipfa  mouebit  in  aliquo  cer- 
to tempore  dato , Ac  virtus  magnitudinis  fini- 
tx in  aiio.ltcbc  minori. Deinde  accipiatur  alia 
virtus  magnitudinis  finitx , in  eadem  proportio- 
ne,in  qua  tempus  fe  habet  ad  tempus, Ac  fcquitur 
propofitum  , fciiicet  quod  virtus  magnitudinis 
finiix.Ac  vinus  magnitudinis  infinitx  moucbunc 
xque  velociter. 

EXPOSITIO  TEXTVS. 

DE bie  1 autem.  Hoc  eft  tenium  capitulum 
huius  rra&atus.inquo  Philofoplius  often- 
dic , quod  primus  motor  mouet  tempore  infini- 
to : Ac  diuiditur ; quia  primo  mouet  quandam 
dubitationem  dc  motu  proiectoium.  Secundi 
fcquitur  principale  intentum  , ibi : Quoniam  au- 
tem. hem  , primo  mouet  dubitationem.  Se- 
cundi remouet  cauillofam  rcfponfioncm.  Ter- 
tii ponit  folurionem  , quam  credit  veram. 
Quarto  concludit  corollarium  : Ac  quinri  re- 
fponfionetn  aliam  cauillofam  remouet.  Secun- 
da ibi  : Si  autem.  Tertia  ibi : Ntcejfe  eft.  Quar- 
ta ibi  : Htc  quidem.  Quinta  ibi  : ImpoffibiU  au- 
tem. Dubitatio  quam  mouet , eft  ifta:  ex  quo 
omne,  quod  mouetur , mouetur  ab  alio  , Ac  iti fl- 
uens debet  tangere  motum.  Vnde  dubium  eft  i 
quo  mouetur  ptoie&um  poft  fepautionem  i 
projiciente. 

Si  autem.  Remouet  quandam  cauillofam  re- 
fponfionem.  Vnde  quidam  dixerunt , quod  pro- 
ic&urn  mouetur  ab  acre  ; quia  proiicicns  pri- 
mum , vna  cum  hoc,  qu6d  pellit  proic&om, pel- 
lit acrem ; Ac  ille  aer  pulfus  mouet  proiefturo;  fed 
ifta  folutio  non  valet : quia  eadem  difficultas  re- 
flat de  acre , a quo  mouetur  poft  feparationem  i 
proliciente. 

Necejfi  autem.  Hic  ponit  folutionem,  quam 
credit  elfe  veram  .dicens , qubd  ptoic&um  poft 
feparationem  a projiciente  mouetur  a medio , Ac 
hoc  per  iftum  modum  , qubd  proiicicns  cum 
pellit  proieftum  , fimul  pellit  Ac  acrem  , cui 
imprimit  quandam  virtutem  motiuam  proiofti; 
Ac  fic  ille  aer  inoucc  alium  acrem , Ac  ille  alter 
alium  , Ac  fic  continue  , donec  grauitas  natu- 
ralis proie&afic  potent ior  ad  moucndum  deor- 
fum  , quam  virtus  motioa acris  ad  aliter  mouen- 
dum:Ac  fic  poteft  hic  afliguari  prima  conclufio, 
qubd  non  eft  idem  aer  mouens  proie&um  a prin- 
cipio motus  vfque  ad  finem.  Er  patet  conclufio, 
quiaalicer  non  poteft  faluari  a quo  mouetur  pro- 
ie&um. 

Htc  quidem.  Hic  infert  corollarium,  qubd  mo- 
tus pcoiefti  non  eft  vnus  : quia  ad  vnitatein 
R r 1 motus 


Lib.V  III.  Phyficorum 


motuv  requiritur  vnitas  motoris  i modo  in  motu 
protectorum  motor  e(t  continui  altus  , Sc  alius, 
quia  continue  alter  & alter  aer  mouet. 

Impajftbile  Mttem.  Hic  rcmouet  aliain  cauilla- 
tionem.  Vhdc  aliqui  dixerunt , qu&d  proic&um 
mouet ur  per  antipcnftafiti  , fcilicet  quando  pro- 
iedtum  pellitur  a proliciente  in  acre  , vel  aqua; 
tunc  aer , vel  aqua  infequitur  ira  impetu  i fe  ne 
fiat  vacuum  , quod  mouet  ptoie&um.  Illud  non 
valet : quia  tunc  moto  vno  ad  vnam  partem, mo- 
uerentut  omnia  • qux  funt  in  mundo  ad  eandem 
partem!  quia  quodiibet  infequeretur  aliud  pro- 
pter naturalem  inclinationem  ad  repellendum 
vacuum. 

Quoniam  x autem.  Hic  ortendir  principale  pro- 
poiitum : & primd  oitendit , quod  primum  mo- 
uens  vnum.dC  idem  exiftens  mouet  femper.  Se- 
cundo , quod  primum  moucns  eft  immobile. 
Tertii , quid  primum  moucns  eft  in  circumfe- 
rentia primi  mobilis.  Et  quarti  regreditur  ad 
hoc  quid  primum  moucns  ell  immobile.  Secun- 
dum ibi  : Monent  nutem.  Tertium  ibi  ; Neceffo 
tfi.  Quartum  ibi : Habet  autem.  Tertia  conclu- 
Trimum  mt-  fio  eft  ifta : Primum  monens  vnum , fit  idem  exi- 
umt  .xnum  ftcns  moucl  femper  , quia  primus  motus  eft 
vnus  * conr'nuus  • & perpetuus:  igitur  primus 
motor  vnus  . Sc  idem  exiftens  mouet  femper. 
Confcquentiatenet  propter  duo.  Primi  , quia  in 
quinto  hniut,  dicebatur , quid  ad  vnirarem  motus 
requiritur  vnitas  motoris.  Sccundi.quu  in  parte 
prxcedenti  dicebatut , quid  motus  proiCctf  non 
eft  vnus  propter  hoc, quod  non  eft  ab  codcrn  mo- 
torc.fcd  ditierfis. 

Trimum  mo-  Monent  autem.  Ponit  quartam  conclufio- 
tum  tfl  iot-  nf m . pfiiftum  moucns  eft  immobile.  Probatur 
_ dupliciter.  Primi  fi  mouererur  , tunc  moue- 
tur  ab  alio  ; confcquens  eft  fallum , quia  tunc 
illud  aliud  potius  eflcc  primus  motor  , quam 
Vii*  ZimtrM  j||c.  Sccundd  fi  rnouerctut  , tunc  fcqueretur 
ntah.ltt.m.  ag  non  fcmper  proucnitct  fimi- 

'4'  lis  motus  ; modi  hoc  eft  fallum  ; quia  mo- 
tus eius  eft  regularis  vnus . Sc  continuus.  Et 
patet  confcqucntia  , quia  primus  motor  fi  mo- 
- ueretur , aliter  fe  haberet  quam  prius  , & per 
confcquens  alttcr  mouerct  , quini  ante  mo- 
ucbat. 

Neceffe  $ igitur.  Quinta  conclufio  : Primum 
Tejrr.lt.  mouens  eft  circumferentia  primi  mobilis  , quia 
primum  mouens  oportet  poni  vbi  eft  velo- 
cior motus  ; fed  in  circumferentia  primi  mo- 
bilis * eft  velocior  motus  : ergo . Scc.  Maior 
paret , quia  proxima  mouenri  recipiunt  fortius 
cius  influentiam  : Sc  minor  eft  nora.quia  circum- 
ferentia primi  mobilis  maiorem  lineam  dc- 
feribir. 

Tert.ttf.  Habet  4 autem.  Hic  regreditur  ad  quarram 
conclufioncm  . fic  mouet  dubitationem  , an  ali- 
quod motum  poflit  mouere  continue?  & dicit 
quod  non,  vt  prius ; Sc  ideo  cum  morus  pri- 
mus fit  regularis  , vnus  fic  continuus  , opor- 
tet qu6d  primus  motor  fit  vnus,  immobilis  , 8c 
femper  fimiliter  fe  habens  ad  illud,  quod  mo* 


vnica  conclufio  capituli.  Probatur,  quia  fi  habe- 
ret magnitudinem  ,vcl  haberet  magnitudinem 
finitam  , vel  infinitam ; non  infinitam » quia  nul- 
la talis  eft,  vt  patet  tertio  hmm\  nec  finitam, 
quia  magnitudinis  finit*  non  poteft  efle  vinus 
infinita  : mod&  primus  * motor  eft  infinitus; 
quia  mouet  per  tempus  infinitum;  Sc  fic  manife- 
fium  eft  qu6d  primus  motor  eft  indiuifibilis, nul- 
lam habens  magnitudincm.ad  qucmipfemet  nos 
perducat.  f 

Explicit  txpofttio  librorum  P hi  ficorum  UHa  i 
Magifbo  Ioanne  Dvns  Scoto,  Pariftu, 

Deo  grati  at. 

ANNOTATIO. 

PRimus  motor  tfl  infinitus.  Nota  , prira6  , quod  ig. 

aliquid  elle  infinitum  poteft  intclligi  dupli-  Alicui  tfr 
citer.  Vno  modo  fecandfim  ducationem, quia  btfiunmfo. 
fcilicet  durat  tempore  infinito;  Sc  ifto  modo  ¥mum 
fecundum  Philofophutn  Sc  Commentatorem 
primus  motor  , fic  ali*  Intclligenti*  ab  ipfo, 
caelum  , Sc  multa  alia  funt  infinita , quamuis  fe- 
cundum veritatem  folus  Deus  fic  hoc  modo  in- 
finitus. Secundo  modo, quia  mouet  motu  in- 
finito fecundum  durationem  , non  autem  fe- 
cundum velocitatem  ; Sc  fic  etiam  fecundum 
ipfos  folx  Intclligenti*  , Sc  corpora  cceleftia 
lunt  infinita.  Tcrtifi , quia  motor  motu  loca- 
li vno , & continuo  mouet  per  infinitum  tem- 
pus : Sc  fic  fecundum  eos  quxlibct  Intclli- 
gentia  eft  infinita  , quia  quxlibct  lotclligen- 
tia  fecundum  Ariftotclcm  mouet  orbem  mo- 
tu locali  circulari  infinito.  Secundo  , aliquid 
dicitur  infinitum , quia  impartibiiicer , Sc  i fc 
mouet  motu  locali  per  tempus  infinitum  , & 
fic  fecundum  cos  folus  primus  motor  eft  in- 
finitus. 

Nota  fecundi, quod  duo  funt  modi  infinita- 
tis ,quos  Philofophus  reputat  impoffibilcs:vnus 
eft , quo  aliquid  diceretur  infinitum  aftu  fecun- 
dum cxrenfionern  < Sc  quantitatem  molis.  Alitu 
quo  aliquid  diceretur  infinitum  inicqfiue.  Et  li- 
cet aliqui  dicant  fecundum  Ariftotclcm  Deum 
neutro  modo  cfTe  infinitam  , fcilicet  cxtenfiu£, 

& intenfiuc  , Scotus  tamen  in  prima  dijlinflio- 
ne  fecunda  , quaflione  prima.  & in  feptimo  quodiibet. 

Sc  in  tr attat,  de  primo  principio  incomplexo  , tenet  ad 
mentem  Ariftotelis  Deum  cITc  infinite  virtu- 
tis , infinitique  vigoris  intenfiuc;  nec  ex  hoc 
fequitur  ipfutn  mouere  in  inftanti.  Quia  pri- 
mus motor  non  immediate  mouet  ca?lum:im- 
mo  motor  ipfius  ccclicft  quzdam  Imelligcntia, 
quz  eft  virtutis  finit*  : cuius  tamen  virtus 
continuatur  per  tempus  infinitum 
k primo  motore:  qui  eft  infinitx 
virtutis  , tam  fecundum 
durationem, qulim  fe- 
cundum inten- 


EXPOSITIO  TEXTVS. 

Tctt  87  TTX Etermimatu  1 autem.  Hoc  eft  quartum  ca- 
JL^/pitulum  huius  tra&atus , in  quo  Philofo- 
phusoftendir,  qu&d  primus  motor  eft  indiuifi- 
bilis, nullam  habcnsjmagnitudrnem , Sc  ifta  eft 


QV>ESTIO 


Qu^ftio  I X. 


473 


Q_v  a s t i o IX. 
Vtrum  plures  fint  primi  motores? 


Ariftoc  S.  fkjftt.  t*xt.  «4.  Alcnf.  t.fmt.  fmtfi.  14. 
tmtmhr.  j.  OThom.  r»p  44.  Albet .traM.f. 

fMdft.tf.  Gulielm.  Patif.  f*im*  part.dt  v»iu*rf».  Rob. 
t.fkyld,  freu J.  I.  de  molor  t.  Roccus  S.  phjfif ; fiufl.  7. 
Smif.  traQ  j V*  D#*  v»*. 


f*«- 

flicm. 


Rgvitvr  qflbd  fic : quia  plures  funt 
S motores,  quorum  quilibet  eft  immo- 
£ bilis,  & impartibilis : igitur  plures  funt 
primi  motores. 

Sccundb , plures  funt  Intclligcntix , quarum 
quzlibct  mouet  motu  xterno : igitur  quzlibct 
mouct  motu  primo : fed  motus  primus  non  eft 
iuli  a motore  primo  : igitur  plures  funt  motores 
primi. 

Tcrtib  plures  funt  Intclligcntix,  quarum  vna 
eft  indepcndcns  ab  alia : igitur  omnes  funt  xque 
ptimx,  Sc  per  confequens  funt  plures  primi  mo- 
tores. Antecedens  apparet , quia  Intelligenria 
Solis  non  dependet  ab  Intelligcntia  Saturni,  nec 
bconuerfo. 

Quarto  , in  motu  redto  poflibile  eft  , quod 
fint  plures  motores  xque  primb  applicati : igi- 
tur etiam  in  motu  circulari  : fle  cum  motus  co: 
lifit  circularis,  fequitur  qubd  pudibile  eft, qubd 
ille  fit  i pluribus  motoribus  xque  primb.  Anrcce 
dens  patet,  quia  poflibile  eft  qubd  in  eodem  fint 
plures  foimx  elementorum  , quarum  quxlibct 
xque  primo  mouear. 

Quintb,  plura  funt  alterantia  xque  primbrigi- 
tur  poflibile  eft  , qubd  fint  plura  niouentia  xqui 
ptimb , & per  confequens , qubd  fint  plures  pri  - 
roi  motores.  Antecedens  patet,  quia  qtutuor 
qualitates  funt  alterantia  xque  primb  , nec  vna 
iliarum  dependet  ab  alia. 

Sextb,  voluntas  noftra  eft  primum  mouens 
refpc&u  fuz  volitionis,  cum  iplius  fit  totalis 
caufaprodudliua : Sc  cutn  hoc  eft  aliquis  alter 
motor  primus  ; igitur  plures  fune  primi  moto- 
res. 

Septimo,  quia  plura  funt  vltimo  mota  non 
raoueniia  : igitur  plura  funt  primb  mouentia 
non  mota ; Sc  per  confequens  plures  funt  primi 
motores. 

Oltaub,  quia  poflibile  eft. qubd  eidem  mobi- 
li applicentur  plures  motores  xque  primb  fuc* 
ccfliue  : igitur  vnus  illorum  non  dependet  ab 
alio,  Sc  per  confequens  erunt  ambo  primi  mo- 
tores. 

Nono,  quia  eidem  mobili  funt  motoresap- 
plicati  xque  primb  mouentcs  : igitur  poflibile 
eft  de  coelo,  qubd  fint  huiufmodi  motores  plu- 
res fimul , Sc  xqualiter  applicati , Sc  patet  ante- 
cedens de  tradlu  nauis  , cui  funt  plures  ho- 
mines applicati  , nec  vnus  dependet  ab  alio. 
Oppofitum  arguitur  per  Aciftotclcm  iu  ifto 
O&auo  text.S]. 

In  quxftionc  primb  videndum  eft  de  qua  pri- 
mitate  incclligitur  i cum  dicitor  primus  motor. 
Secundo  , qualiter  poifunt  imaginari  diuerfi- 
mode  plures  primi  motores.  Et  tertio  ofteode- 
tur , qubd  nullo  illorum  modorum  funt  plures 
primi  motores. 

Quintum  ad  primum,  notandum, qubd  quam 
do  dicitur  motorem  cadi  cAe  primum,  hoc  in- 
tclligitur  dc  primitarc  cati falirat is  , & indepen- 


dentix  in  ordine  eflcntialiura  monentium , qux 
fic  fc  habent , qubd  pollerius  non  mouet  nifi  in 
virtute  primi  mouentis,  Sc  influentis  , plus  quam 
faciat  mouens  pofterius. 

Nunc  ponuntur  conclufiones.  Prima  concla- 
fio  : Motus  ccrli<ft  pnmus  omnium  aliorum 
motuum.  Probatur , ille  motus  eft  priinus  om- 
nium aliorum  motuum  , a quo  omnes  alij  mo- 
tus dependent  ,&  ipfe  ab  alio  eft  ipdcpcndens; 
fed  motus  cceli  eft  huiufmodi : ergo  , 8<c.  Ma- 
ior pater , per  deferiprionem  motus  primi ; Sc 
minor  eft  nota;  quia  generatio,  Sc  corruptio, 
qux  funt  primx  mutationes  iftorum  inferio- 
rum , dependent  b corpore  ccelcfti  meto  , vt 
patet  fecundo  de  Generationi , quia  fecundum  ac- 
ccflum  , & rcccflum  Solis  in  obliquo  circulo 
fiunt  generationes , Sc  corruptiones  in  iftis  in- 
ferioribus. Sccundb  patet  indu&iub  in  diuer- 
fis  motibus ; quia  animal  mouctur  ab  appetibi- 
li fecundum  diuerfas  phanrafias  , Sc  influen- 
tias , Sc  inclinationes  , quas  recipit  i corpore 
ccrlefti. 

Secunda  conclufio  : Motor  cccli  eft  primus  Afi 
motor  primitate  caufalitatis  , & jndependen-  ^ ty*** 
tix;  ira  vt  ille  fiteaufa  aliorum,  Sc  indepen- 
dens  ab  aliis.  Probatur,  quia  ficutfe  habet  mo-  mdeptn- 
tum  ad  motum,  ita  mouens  vnius  ad  mouens  dtatu. 
alterius  ; fed  motus  cccli  eft  primus  aliorum 
motuum  : igitur  motor  coeli  eft  primus.  Ec  hxc 
de  primo. 

Quantum  ad  fecundum  , fcilicet  quot  modis  4. 
eft  imaginabile  , qubd  fint  plures  primi  moto-  ToHmim$di k 
res.  Dico  qubd  tripliciter  in  generali : primo 
modo  , qubd  fint  plura  mobilia  xque  ptima, 
quorum  cuilibet  fit  vnus  motor  applicatus,  imaginabile 
quorum  neuter  dependeat  ab  aliquo,  nec  ambo 
a tertio.  Alio  modo  , qubd  eidem  mobili  fr,m> 
primo  applicentur  fucccfliuc  diucrfi  motores,  n tftl' 
Tertio  modo,  qubd  eidem  mobili , primo  fint 
diuerli  motores  xque  primb  applicati.  Primus 
modus  poteft  iubdiuidi , fecundum  qubd  dupli- 
citer poifunt  imaginari  plura  mobilia  xque  pri- 
ma. V110  modo,  qubd  fim  plures  mundi  , in 
quorum  quolibet  fit  vnum  primum  mobile;  Sc 
cuilibet  illorum  primorum  mobilium  l?t  vnus 
motor.primus  applicatus.  Secundo  modo , qubd 
in  ifto  mundo  fim  plura  mobilia  xque  prima, 
ita  vt  fint  plures  orbes  cccli , & quilibet  illorum 
fit  independens  ab  alio;  Sc  fic  motor  cuiuflibct, 
poteft  dici  motor  primus.  Irem,  tetrius  modus 
diuiditur  : quia  tripliciter  polfiint  imaginari 
plures  motores  applicati  xque  primb  eidem 
mobili.  Primo  modo , qubd  vnus  motor  appli- 
cetur ad  vnam  partem , Sc  alrcr  ad  aliam  , Si  fic 
polfet  imaginari, qubd  o&aua  fphxra  eflet  pri-  / 
mum  mobile,  & qubd  cuilibet  cius  ftcllxcflct 
applicatus  vnus  motor  ad  monendum.  Secun- 
do modo  , qubd  illud  totum  mobile  haberet 
diuerfas  partes  ab  inuicem  diuerfas , Sc  totum 
aggregatum  moneretur  ab  vno  motore  pri- 
mo , sc  aliqua  eius  pars  moueretur  ab  alio 
motore  xque  primo  , vno  alio  motu  contra- 
rio ; vt  pater  de  motibus  planetarum  contra 
firmamentum.  Tertio  modo  , qubd  eidem 
mobili  fint  plures  motores  xque  primb  ap- 
plicati, ita  vr  vnus  non  fufficcrcr , nifi  omnes 
concarrerenc  : & fic  pater  , qubd  tribus  mo- 
dis in  generali , Sc  fex  modis  in  fpeciali  eft  ima- 
ginabile , qubd  fint  plutcs  primi  ntotores;  Sc  , 

hxc  de  fecundo. 

Rr  3 Quan 


t 


474  Lib.  VIII. 

J.  Quantum  ad  tertium.  Prima  conclufio:  Non 
Ne»  fmmt  fuut  plurcs  primi  motores  , propter  hoc  , quod 
flum  fumi  fine  plurcs  mundi , quorum  vm  lic  applicatus 
mtnni.  vnus  molor  prjmus  t & alteri  alius.  Probatur 
w i.  Caeli , texi.  77.  quia  fi  ellent  plures  mundi, 
tunc  terra  vniui  dcfccndcret  ad  terram  alterius, 
& citent  plura  tempora  , & plures  Dij  : 6c  inter 
illos  mundos  cllct  vacuum  , quorum  quodli- 
bet  cft  impofiibile. 

Secunda  conclufio  : In  ifto  mundo  non  funt 
plures  motores , propter  hoc  ouod  fint  plura 
mobilia  xque  prima.  Probatur  , quia  ordo  cor* 
porum  mundi  in  pctfe&ionc,  & in  caufalitate, 
cft  fecundum  eorum  ordinem  in  fitu , loco  , Xc 
tempore : fcd  nulla  funt  duo  corpora , falcem 
carlcllia,  quin  fint  ordinata  fecundum  fitum: 
igitur  impoflibile  cft  , qubd  aliqua  duo  fint 
*quc  prima}  & per  confequens  neque  moto- 
res eorum  xque  primi.  Secundo  inter  corpora 
cqrlcftia  feruper  fuperius  velocius  mouetur  : igi- 
tur motor  cius  non  cft  xque  primus  motori  or- 
bis inferioris  } quia  tunc  ab  iplis  ptouenirent 
motus  xque  primi , & xque  veloces.  Sed  contra 
iftud  obiicitur  ; quia  inter  extera  corpora  cx- 
leftia  corpus  Solis  eft  nobilius  , & perfe&ius: 
igitur  fecundum  fitum  corporum  carlcftium 
non  cft  ordo  perfe&ionis  , fle  dependentix. 
Confcqucntia  tenet  , quia  Sol  non  cft  cor- 
pus fupremum  : Sc  antecedens  probatur  per  li- 
gnum } quia  fecundum  antiquos'  omnia  allra 
tam  fuperiora  , quam  inferiora  recipiunt  lumen 
a Sole  : & ideo  Ariftotelcs  imaginatur  in  lib.  de 
proprier,  elementorum  , quod  omnia  aftra  alia 
fuut  ficut  Ipecula,  qux  rcfk&unt  lumen  Solis. 
Ad  iftud  dicitur , qupdjHimus  motor  mouet  ro- 
riim  ccrlcftum,  fcilicet  ex  omnibus  oibibus  mo- 
tu diurno, fcd  ipfc  plus  influit  in  fphxrim  Solis, 
ficut  nobiliorem  , quam  alterius  planctx , quia 
illam  perfectionem  non  habet  Sola  motore  pro- 
prio, fcd  illam  a primo  motore  habet } & fic  li- 
cet concedatur , quod  corpus  Solis  fit  nobilius, 
non  propter  hoc  fequitur,  quod  cius  motor  fit 
nobilior. 

tf.  Tertia  conclufio : Non  funr  plures  primi  mo- 
tores fucccffiuc  applicati  , ita  vr  primo  vnus 
mourar , 5r  pulLa  alter.  Probatur , quia  vel  ille 
mutor , qnt  fecundo  inoucret , cft  denouo  geni- 
tus , vel  antea  fuit , & nunc  eft  nouiter  applica- 
tus : fi  primo  modo.tunc  non  cft  primus  motor, 
fcd  potius  ille  a quo  generaretur.  Item,  tum  ille 
primus  motor  cfTct  motabilis,  quia  generabilis. 
Si  fecundo  modo  , vel  applicaret  feipfum , vel 
applicaretur  ab  alio  : fi  ab  alio,  iam  applicans 
ellcc  motor  prior;&per  confequens  ifte  nou  cficc 
pnmus.I tem,iam  eftet  mutabilis, fine  a fc,  liuc  ab 
ailio 1 applicatetur.  Secundo  ,vnus  primus  motor 
fulficit  ad  mouendum  prxeise, cum  inoucat  infa- 
tigabilitcr  , igitur  fruftra  ponerentur  huiufmodi 
plures  motores. 

Qoarta  conclufio:Non  funt  plurcs  primi  mo- 
tores xque  primo  applicati  fimul  eidem  mobili, 
ita  vt  vnus  applicetur  ad  vnam  partem  , 6c  alter 
ad  aliam.  Probatur  : quia  fic  ponere  plures  mo- 
tores cllct  propter  pluralitatem  mobilium  xqui 
primorum  : modo  prius  probatum  cft,  quod im- 
poffibileeft  e Ile  plura  mobilia  xque  pruna. 

Quinta  conclufio:  Non  funt  plurcs  primi 
motores  , quorum  vnus  applicetur  totali  mo- 
bili ad  mouendum  v no  motu,  &i  alter  applice- 
tur parti  ipfius  ad  mouendum  motu  oppofito. 


Phyficorum 

Probatur,  quia  iamiile  cllct  primus  motor,  qui 
mouerct  motu  totali , 6c  ille  motor  fecundarius, 
qui  mouerct  partem.  Et  fi  obiiciatur , qubd  ab 
eodem  fierent  contrarij  cffe&usjconcedo  media- 
te , vel  etiam  quorum  vnus  fit  immediati , & 
alter  mediante  alio  agente. 

Sexta  conclufio:  Non  funt  plores  primi  moto, 
res  xqu£  primo  applicati  eidem  mobili,  nonfo- 
lum  ad  partes  eius  } fcd  quijibct  ad  totuin  mobi- 
le. Probatur,  quia  motor  corii  mouet  infatigabi- 
Jitcr:  igitur  in  cius  motu  non  indiget  adjutorio 
alterius  motoris.  Secundb  fequeretur,  qubd  mo  - 
tus  cccli  non  eflet  pcrfe&e  vnus , cum  non  fieret 
ab  vno  motore.  Tertio  , cum  quilibet  illorum 
motorum  mouerct  libere  , fcqucreretur  qubd 
vnus  illorum  impediret  alium, $c  per  confequens 
proueniret  irregularitas  motus , quod  cft  comta 
experientiam  : 6c  fic  patet , qubd  nullus  illorum 
modorum , quibus  eft  imaginabile  elTe  plurcs 
motores, funt  aliqui  primi  moiorcs:iramb  folum 
vnus  primus  motor.Ec  non  folum  per  di&as  ra- 
tiones probatur  vnitas  primi  motoris , fcd  etiam 
ex  ordine  vniuerfi  , cx  ftatu  in  caufis  efficienti- 
bus,&  finalibus;  ex  vnitate,  & peifcdione mun- 
di , propter  qux  omnia  concludit  Ariftotel. 
duodecimo  Mctaphyficx.tcxt.f  ; . qubd  entia  no- 
lunt male  difponi;  vnus  ergo  Princeps  hxc 
de  tettio. 

Ad  rationes.  Adprimain  negatur  confequen- 
tia:  quia  propter  hoc  non  dicitur  motor  primus, 
qubd  fit  immobilis  , & impartibilis , fcd  ex  eo, 
qubd  cft  independens  ab  alio. 

Ad  fecundam,  ncgatuc  confequentia : quia 
motus  xternus  dependet  a pluribus  motoribus, 
quorum  vnus  eft  independens , & i quo  reliqua 
dependent. 

Ad  tertiam, qubd  lic£t  neutrum  dependeat  ab 
alio, tamen  ambo’a  tcrtio/cilicet  a ptimo  : igjtor 
fequitur  qubd  nullus  illorum  fi r primus. 

Ad  quartam,  de  motu  re&o,dico  qubd  non  cft 
fimile : quia  omne  mouensmoru  re&o , depen- 
det ab  alio. 

Ad  quintam , negatur  confequentia ; quia  illi 
funr  motores  dependentes. 

Ad  fexiam  , de  voluntate,  dico  qubd  ipfa  de- 
pendet ab  aliis  in  fua  operatione , fcilicet  a pri- 
mo motore  forte , fic  ab  obic&o  exteriori  me- 
diati , vel  immediati. 

Ad  leptiimm  , negatur  confequentia  ; quia 
ordo  efientialis  bene  incipit  ab  vno  in  de- 
pendente , Sc  terminatur  ad  multa  , ficut  in 
numeris. 

Ad  o&auam, dico,  qubd  licet  hoc  fic  ima- 
ginabile 1 fic  verum  dc  motibus  illorum  inferio- 
rum , tamen  dc  motibus  fuperioribus  hoc  eft 
impoflibilc. 

Ad  nonam,  licet  de  quibufdam  hoc  fit  verum, 
dico  tamen , qubd  hoc  cft  impoftibile  accide- 
re de  motu  primo  , fcilicet  de  motu  cariorum. 
In  fxcula  fxculoiumfit  ccrlorum  motor  primus 
bencdidlus. 

Expltctant  quxfiiones  Libri  Phyjtcornm  leflx 

a Rener.  Mmgiflro  Ioanne  Dvns 

S c o t o Ord.  Mittor.  PMriJij$l  Anno  Do- 
mini MCCC. 

Deo  gratias. 

% 

ANNO 


Quseftio  IX. 


ANNOTATIONES. 

Priraura  monens  hab«  omnia 
i.  jl  nxc  epitheta.  Primum,  quod  eft  vnus,  quia 
fi  plnra , vel  alterum  altero  perfcdius  , & tunc 
Deus  imperfedus , vel  zqualirer  perfeda  , de 
tunc  dabitur  aliud  infinitum  extra  vnum , quod 
non  eft  dabile.  Secundum  epitheton  , quid  eft 
immobile , mobile  enim  moaetur » vt  acqui- 
rar , quod  non  habet ; fed  Deus  eft  przfens  om- 
ni loco , & omnem  habet  pcrfedionetn  : ergo 
non  mouetur.  Tertium , quid  eft  zternus  ; quia 
fcternitas  nafeitur  ex  immobilirate ; fed  Deus 
eft  immobilis  : creo  zternus.  Quartum  , quid 
eft  infinitus,  non  fol&ro  intcnfiuc,  icd  cxtenfiue. 


4 75 

id  eft , infiniti  vigoris , & virtutis » & iufinitz 
durationis ; quia  nullum  agens  finituro  poteft 
agere  tempore  infinito : fed  Deos  poteft  ; ergo 
eft  infinitus.  Quintum  , quod  eft  incorporeos, 
quod  etiam  teftatur  Ariftotcles  ia.  AtetMphy/ic. 
vbi  dicit  ede  adum  purum , fi  autem  edet  cor- 
poreus, edet  compofitus  ex  adu , & potentia. 
Sextum , quid  eft  cauia  voluntaria , & libera. 
Hzc  pauca  fecundum  ingenioli  mei  imbecillita- 
tem ad  communem  vtilicarem  dodrinam  Scoti 
ampledi  volentium  annotanda  duxi.  Ingenio- 
sus veri  ledor  addat , 8c  omittat  vt  expedire 
videbit , 8c  vltimo  reducat  omnia  in  obfcquiura 
Chrifti.  Cui  fit  honor , Sc  gloria  in  zuum  zuo- 
rura.  Arnen. 


F 1 N 1 s. 


R.P.F. 


r 

t 


t 


■ — - 

v , 


1 .•»  151 

' ..  a 


T \ 

i» 


1 w 


— < 1 i' .x ■ 

' t V!  « ! 'l  /.  'I  O H » A 

i ' • . ■ • , v 

■tor.tvi  ' 

*i*>  ..M-ohl  './*  |r>  " 

• . ,*»%;) 

• 1.  .xiitjij  cr 

• vwc  . -rJ 
; . ..  . 7 .;V  \ 4 ‘»  > , 

I r nsi»  1 f,*".:  .ii  r»ii<nnr.r:«T 

1 ..  : -•  • , - • . , 

• ••;  *i/  ‘ • » 


i. ,  rrvi  317-  s 17W  "•  •’ 
» t.  . 4 “Tri  : >? 

j, :Si  A . 2trf*^  '♦**■ 

■ 

1 iti;>  ;:wi  nr  **  * 

I >!•••  , **•/**•  f 

. j •.  r , ■•  • 


IOANNlV  DVNS 

SCOTI, 

DOCTORIS  SVBTILIS, 

ORDINIS  MINORVM, 
Quseftiones  fuper  libros  Ariftotelis 
DE  ANIMA: 

e Ab  obliuionc  poflliminio  reilituts, ; innumeris,  quibus  fcatebant,  mendis 
correcla  •,  citationibus  ‘Phtlafophi , quibus  carebant , notijqucj 
marginalibus  ornata  •,  commentario,  Jiu  annotatio- 
nibus longioribus  illuHrau  atque  dtfcuffa. 

Per  R.P.  F.  H vcon  em  C a vel  iv  m,  Ord.  Min.  Regul.  obfcruantix, 
prouincix  Hibcrniar.in  Collegio  S.Antonij  apud  Louanienfes, 
olim  S.Theologii  Lcdtorem  emeritum. 

%AcceJpt  fer  eundem , fupplementum , reliquas  quaSliones  tu  difficultates  ad  libros 
de  Anima  fftdantcs , qua  'ziel  ab  antiquis , r vel  a recentioribus  di  Sputari 
filent,  comple ficns , ad  mentem  eiufdem  'Doiioris  Subtilis 
J olide  refoluens. 


Scoti  oper.  Tom.  U.  S s 


m 


Wr  ' «■ 

, "*<  \ f 

i a ■ " ‘ • 

£ ‘ -"V " 'M' 

/;  - ..  ;c  v ■ m ■ • • , • 


• , vf  .V  1 

'**?  »4  • if"- ' * •*>  rv/.  "•  | 

.^1  ,/t  . 

. 

• . • < 


■-  ‘V  • v : lyl  uc , . A'  * 

. 

■ v;- 

t S>  • ®fs 

' V ^ VL/ 

T'  - 


\6iVi 


•■A 


f ; 


,.YJ 


. 

. Ui^vV 'V'T 

f 

• Av*  "", 

*•  t / r 


- s:3 


„t  • T ' * <•:  •* 

'i  . •■•&•.■  it&ri  ih  -i  xi:'*-1*»1'  1 - 

- * 


.'»  j.  v ir.y^vi  » ' 

... 

' V,  ’.r  •>  * 

. . ■ : V 


... 

..-I::.-:  ' 


AD  LECTOREM. 


V*.  stiones  Scoti  de  Anima  diu  depde  ra- 
tas , fipitis  dihgtnttr  quxfitas , tandem  intteni  apud 
R.  P.  Lucum  fiPaddmgum  Ffybemum  fiter * Theo- 
logi* Trofefforem , & antiquitatis  Franafianorurru 
magnum  indagatorem , quorum  bifloriam  jolidtpimx 
'veritatis  argumentis  concinnatam  prx  manibus  ha- 
bet prxlo  paratam , cum  varijs  alqs  jtufdem  Ordinis 
antiquorum  Doliorum  tractatibus  luce  publica  donandis.  Horum  <vnus 
erat  tRe  praRatus  DoRoris  fubtilis  de  Anima , adeo  incognitus , <vt  ab  ipfts 
Scotislis  tam  'veteribus , quam  recentwribus  vix , aut  rarifiime  citatum  re- 
pertas. Semel  editus,  vt  conijccre  licet,  paulo  pofl  artis  imprefforts.  inuen- 
t tonem  pro  more  antiquo  fine  nomine  loci , Typographi , vel  appoftttonc  an- 
ni , temporis  hp(u  ita  euanutt,vt  a pauci  fimis,  etiam  inter  ipfius  Authoris 
celeberrimos  dijcipulos  videri , vel  legi  potueni , quem  tamen  inuenit  prx- 
dithP  atris  in  hoc  rerum  genere  [olertipm*  induRria,&  quia  alqs  ipfi 
occupatus  erat , eundem  mihi  caRigandum  tradidit.  Opus  acctptnui  li- 
benter, quod  feirem  Schola  Theologorum  gf  Philofophorurn,  maxime  Sco- 
tt  Rarum , futurum  grati  fimum , pretio fam  tr allatum  ab  obliuione  ven- 
di care  , gj"  nono  Commentario  eius  antiquitatem  adornare , veluti  noua 
ve  Re  induere.  Prius  tamen  quam  inchoarem , certum  mihi  feci  opus  ejfe 
genuinifiimum  fui  Authoris,  non  falso  ei  ajfUtum ; quod  quidem  facile  fuit. 
Omnes  qui  catalogum  eius  operum  intexunt , huius  mentionem  faciunt : nec 
vllus  vnquarn  de  eo  dubitauit , g?  habetur  eius  nomine  manu  fcnptum  in 
Bibliotheca  Vaticana,  pluteo  45.  num.  869.  gf  in  pluteo  41.  vbi  ha- 
bentur indices  quxRionum  omnium  operum  eius  per  fratrem  Francifcum 
Ruuer , poRea  Sixtum  l V.  concinnati.  Jnter  hos  recenfentur  omnes  qux- 
fltones  huius  operis  fuo  ordine  difpofit* , in  quarum  caRigatione  pr&Riti 
fequentia. 

Textum  innumeris , quibus  vbique  fcatebat,  mendis  correxi : citationes 
Philo fophi , qux  vbique  deerant,  non  paruo  labore  appofui  ■,  qux  videbantur 
d placitis  DoRoris  alibi  dijfentire , cum  ijs  qux  in  Theologia  habet , pro 
modulo  meo  concordaui ; notas  marginales  adieci , Scholia  in  textu  eius  re- 
flationem breuiter  gf  clare  continentia  inferut , citatis  femper  locis , qui- 
bus DoRor  de  eadem  re  in  Theologia  traRat : quia  vero  hunc  traRutum 
Scotiopcr.Tom.il.  Ss  t tumor 

/ 


480 

i unior  ante  Theologiam  fcripfit  ,ftandum  tudicam  ijs , qui  in  Theologia 
habet , fi  aliquando , quod  rarum  e fi , fibi  concordari  non  potuit  ( quod 
etiam  obferuandum  e fi  in  eius  Afetapbjfica , vt  in  Prologo  eiufdem  bene 
notauit  Mauritius  Hibemicus.)  Deinde  Commentario  fingulas  qutflio- 
nes  expofui , gj’ , qua  ad',  propofitum  occurrebant , difficultates  difinfii , & 
expediut.  Qjeta  vero  ma terta  adhuc  reflabat  incompleta  ( fere  enim  de 
fenfu  gf  intellettu  duntaxat  diffutauit  Dottor ) adiunxi  fupplementum, 
reliquas  quafiiones , & difficultates  ad  libros  de  Anima  {jicttantcs , tam 
d veteribus,  quam  d recentioribus  ventilari  folitas , complettens , con- 
formi ter  ad  mentem  eiufdem  Dottoris  fiubtilis  refoluens : breuitatern  optaui 
cum  claritate  coniunttam,  an  ajfequutus  fim,  tu, benigne  Lettor,  iudex  e fio: 
in  quibufdam  quifiionibus  maioris  controuerfiu  breuis  effe  non  potui, quin 
difficultates  fugerem.  AEqut  boni  que  confle , beneuole  Lettor  \ reliqua 
Dottoris  fbtilis  opera  cafiigata , correcta , annotationibufque  illuflrata  ,fi 
Deus  opportunitatem  dederit , expetta.  VA  L E. 

Fr.HVGO  CAVELLVS. 


REVE 


REVERENDI  ADMODVM  PATRIS 

FR.FRANCISCI  VIVERII 

HISPANI,  ORDINIS  CISTER. 

PROCVR  ATORIS  GENERALIS  CVRI/E, 

C E N S V R A. 

Vpervacanevm  ( haud  inficior ) opus  ciufmodi  com- 
mendare judicabis  Le£tor,nam  ad  Scoti  laudes  quis  adjunget? 
Sed  laude  ipje  fonet 
Et  laureatiu  Jj>iritu 
Scriptu  coronatur  {itu. 

Scriptis  etiam  his  fuper  libros  Ariftotchs  de  Anima , in  qui- 
bus cius  fubtilitas  mirum  in  modum  emicat:  nempe  de  anima  agendum  fuit, 
quo  nihil  tota  natura  fubtilius,fiue  fubftantiam,  huc  operationes,  hue  creatio- 
nem , fiuc  feparationcm  cius  contemplemur.  Quidni  tali  propohto  obic&o, 
Subtiliter  fcribcrct,qoem  vitra  omnem  credulitatem, & fere  humanum  captum, 
fubtiliflima  in  exteris  meditatum  videmus?  fcd  & ipfc  ftylus,  (quantumuis 
Erafmianis  hmis  non  placeat ) Subtilitatem  redolet  vehementer ; nequiret  ete- 
nim , fi  politiorem  pro  Grammaticorum  placito  phrafim  affcdlarct,  talia  tam 
purc,8c  Subtiliter  promere : aut  triplicanda  fibi  erant  volumina,  ne  dicam  mul- 
tiplicanda : & tunc  SorSan  exponi  non  valeret  pro  meritis , quidquid  ipSc  con- 
ciSo,  ac  pleno  Sermone  complexus  cft.  lurc  proSecVd  ciue  tanto  Hibernorum 
regna  gloriantur,  nifi  quod  quodammodo  illis  ablatus  eft,  vt  vniucrfxCatho- 
licx  Ecclefix  decori  fit,  Sc  Sulcimento  Francifcanx  Samilix,quam  late  patet 
orbis.  Specialis , Sed  egregius  Doftor  totius  Thcologicx  Sacultatis  patronus,  Sc, 
quod  maximi  dofti  habent,  puritatis  originalis  Virginis  matris  fingularisafler- 
tor , ac  propugnator  venerandus , Sc  nunc  pro  meritis  magnus  in  regno  cario- 
rum. Reuercndum  quoque  admodum  Patrem  Caucllum,  ( cuius  nunc  pro- 
deunt in  lucem  commentarius  Sc  Supplementum  ad  quxftioncs  Scoti  de  Ani- 
ma ) quibus  ego  laudem  verbis  non  habeo  nifi  Suis , neque  enim  lucem  luci  af- 
ferre pofTumus,&  ei  luci,qux  lucem  ipfi  Scoto  dedit, fi  Scoto  lux  conferri  valuit. 
Nonne  egregiis  eius  Caftigationibus,&  Notis  ad  vniucrSatn  Do&oris  Subtilis 
Theologiam  gratanter  Leiftor  frueris?&  vtilitatem  non  vulgarem  rei  literarix 
ex  P.Hugonis  lucubrationibus  acccfliffe  negabit  nemo;  Sc  certe  tantam, vt  Sco- 
tus  dignum  videri  poflit  commentatorem  confecutus,  non  aliunde  emendica- 
tum,fcd  domi  genitum,  ex  familia  Sua,  denique  ex  Hibernia  fua,qucm  fi  lege- 
ris, Scotum  necdum  obiifTe,  aut  denuo  SurrexifSc  putabis : ita  Spiritum  eiushau- 
fit.quod  vel  prxfentis  operis  prxftantia  abunde  confirmatjnihil  enim  in  eo  de- 
fideratur , nifi  Superfluit ; quidquid  veteres , quidquid  neoterici  de  ciufmodi 
fubic&o  fcripfcre.hoc  vno  codiceauthor  fubminiftrat,  nec  profufis,vt  ahj, ver- 
bis, Sed  pro  legentium  vtihtate.contradlis,  difficiles  omnes  quxfliones  enodat 
ad  vnguem, nihil, eruditionem  adiuuans.intadlum  relinquens.  Ergo  quos  vni- 
uerfi  lc&orcs  Sola  brcuiufcula  Ic&ionc  laudabunt,  opus  non  cft  longa  oratione 
commendare.  Lege, & laudabis.  Vale.  Datum  Romx  14.  Iunij  1614. 

Vr.EranciJciu  Zdiueriut  Ordinis  Cifler.Vrocurator  Generalis. 

S s 3 CEN 


~ 


4.82. 


CENSVRA 

R.P.F.LVC^  VVADDINGI 

Hiberni  de  lequenti  opere. 

E boc  opere  non  efi  quod  dubitem  Scoti  ejfe  genuinum, 
praterquam  enim  quod  omnes  ferme  Scriptorum  nomen- 
clatores eum  in  Ariilotelis  libros  de  Anima  firipfifiij 
commemorent , & Pojfeuinus  operis  citet  initium,  m tri- 
bus  codicibus  Vaticanis  MSS.  qui  fignantur  numeris 
869.  890. 5091.  e?  in  akjs  duobus  •vetuflifiimis  fui  ipfa 1 Typographu  in- 
fantia ,fine  loci , aut  temporis  notis , excufis , quaftiones  iflas  inueni  prx- 
fixo  nomine  Scoti.  Opus  eft  mutilum  mancum.  Que  defiderabantur 
fisppleuit  llluiirifimus  Re uerendi fimus  Dominus  Fr.  Hugo  Cauellus 

Arcbiepifcopus  Armacbanus , Hibernia  Primas , de  re  literaria , 

maxime  de  Scoti  fchola  doctrina  optime  meritus.  Quid  in  bac  editione 
prafliterit , ipfe  profatur  in  limine.  cAliqua  nos  correximus , corruptof- 
que  textus  ex  emendatiori  codice  reEituimus.  Prius  firipfiffe  Scotum 
hos  libros , quam  in  Metapbyficam , fufptcari  licet  ex  lib.  9.  Metaphyf. 
quafi.iq.vbi  confulendus  efi  Scholiafles  fchoho  14. 


INDEX 


INDEX  QVyESTIONVM 

IN  LIBROS  ARISTOTELIS 


DE  ANIMA. 


Qv*ST.I. 


Trum  fcnfus  cadus  fic 
vnus.vel  plurcs?  48  y 
t.  Verum  caro  fic  orga- 
num cadusi  488 

3.  Verum  ad  cadum  ecquiracur  medium 

cxcrinfecum,  Se  in  quo  fiar?  490 

4.  Verum  fcnftbilc  politum  fuper  fenfum, 

vel  organum  fcnfus,  fentiatur?  49; 

5.  Verum  fcnfus  fic  rccepciuus  fpccicrum 

fine  maceria?  49; 

6.  Verum  caneum  fine  quinque  fcnfus?  497 

7.  Verum  ractonc huius, quod  dicieur  in  li- 

eera , quod  idem  ejl  altu  [enfihilu,  & 
fenjiliai , adio  , St  partio  fine  idem 
adus,fiucmocus?  foi 

8.  Verum  fcnfus  particularis  portic  fimul 

recipere  coneraria?  j oS 

9.  Verum  neccflc  fie  ponere  fenfum  com- 

munem! J08 

10.  Verum  fcnfus  communjs  fic  vnus , vel 

plurcs?  5 1 1 

1 1.  Verum  corpora  ccrlertia  portinr  agere  in 

intelledu.Sc  voluncacem  nortram? 3 17 
1 1.  Verum  potenciz  animz.fcilicee,  intclle- 
diua,  Se  fcnficiua  fine  caneum  parti uz? 

jt« 

I 3 . Vrrdm  de  inccncione  Philofophi  fueric 
ponere  incelledum  agencem,  aliquid 
animz  nodrz,  vel  potius  fubrtanciam 
feparatam!  31 J 

14.  Verum  fpecies  maneanc  in  incelledu 

certante  adu  ineelligendi!  3 18 

ij.  Verum-  incclledus  noder  fic  immace- 
rialis?  530 

1 5.  Verum  magis  vniuerfale  prius  incelliga- 

cur  a nobis, quam  minus  vniuerfale? 
51* 

17.  Verum  in  incelledu  nortro  fine  fpccies 

priores  nacuraliccr  adu  ineelligendi? 
141 

18.  Verum  ineelledus  noder  portic  ineelli- 

gere,  Gne  phancafmacc?  3 j 3 

19.  Vtrum  quidicas  rei  fenfibilis  cantum, 

fit  obicdum  ineelledus  nortri?  35 S 
10.  Vtriiin  verum, vel  ens,fub  ratione  veri, 
fit  obicdum  primum  ineelledus  no- 
Ati?  5«  1 


1 1.  Verilm  ens  fit  obicdum  primum  intcl- 
lcdusnodri?  1*4 

at.  Verum  lingulare  fic  ab  intcllcdu  nodro 
per  fc  incelligibilc?  571 

43.  Verum  in  elicitionc  adus  ineelligendi, 
ineelledus  fic  moucns  motum, ab  ob- 
iedo  i vel,  an  ineelledus,  Se  obicdum 
relucens  in  fpccic  , concurrane  ad 
adum  ineelligendi , ve  duo  agentia 
partialia , quorum  vnum  non  depen- 
deat ab  alio , licet  vnum  principalius 
alio  moueat?  5*° 

INDEX  DISPUTATIO  N V M, 
Sectionum  fupplementi  ad  quaflio- 
nes  Scoti  de  Anima. 

DISPVTATIO  I. 

De  anima  Jub flantia,  informatione. 

SECT.i.gj^^Trum  anima  fic  adus  fub- 
dantialis  informans?  383 
t.  Vtrum  anima  rationalis  fit  fpiritualis 
fubdantia , St  vera  forma  informans? 
384 

3.  Verum  repugnat  vnam  erte  animam 

omnium  hominum?  5** 

4.  Diffinitio  animz  exponitur , St  forma 

corporeitatis  fusi  arteritur.  587 

j.  De  fecunda  animz  definitione,  qubd  fit 
principium  vegetandi.fenliendi , intel- 
ligendi , dr  loco  monendi.  5 9 1 

i.  Quot  fine  animarum  genera, St  qualis 
animz  in  illa  diuifio?  ibid. 

7.  Quomodo  tres  animz  przdidz  dirtin- 

guancur?  594 

8.  Vtrum  omnes  animz  fine  indiuifibiles? 

59  5 

9.  Vtrum  anima  fic  tota  in  toro  corpore.  St 

tota  in  qualibet  parte?  597 

10.  Vtrum  animz  rationales  fint  perfedio- 

ne  pares?  599 

1 1.  Vtrum  anima  rationalis  fit  immortalis 

ab  inttinfcco?  ibid. 

1 1 . Quid  Aridoteles  fenferie  de  animz  im- 
mortalitate? *°° 

13-Vtrum 


484 

1 5 .Vtrum  animx  immortalius  demonftre- 
cur  ratione  naturali?  £ o r 

14.  Verum  animx  rationales  immediati  a 
Deo  producantur;  £03 

I 3.  Vtrum  ahxanimx  a rationali,  ex  vi  fe- 
mims efficiantur, ita  ve  lroc  attingar 
earum  produdionem?  £04 

1 £.  Vtrum  anima  fu  compotita  ex  materia, 
St  forma?  1 £of 

17.  Vtrum  animx  immediate  informent 
maceriam?  ibid. 

:S.  Verum  anima  (it  eadem  fuis  potentiis? 
£06 

19.  Vtrum  pocentix  per  actus,  vel  obiecta 
diltinguancur?  £09 

DISPVTATIO  II. 

De  potcnrijj  corporeu  Animx. 

Sect.i. T TTrum  fenfus  fit  aftiuus  fpe- 
V cici,  Se  fenfationis;  £10 
a.  Vtrum  in  quolibet  cognofccnte  fit  ap- 
petitus? £11 

}.  Vtrum  obieftum  appetitus  fit  bonum, 
qua  tale?  £ 1 3 

4.  Appetitio  a quo  fiat?  ibid. 

3.  Verum  appetitus  fcnficiuus  fubdatur  vo- 
luntati? £ 14 

£.  Vtrum  appetitus  efficiat  motum  loca- 
lem totaliter,  vel  partialiter?  ibid. 

7.  Vtrum  appctitusdiuidaturinirafcibilem. 

Se  concnpifcibilcm.St  quomodo;  £ 1 5 

8.  De  paffionibus  concupifcibilis,St  irafei- 

bilis.  £•£ 

j.  De  vifu.  ibid. 

T)ub  1 .Quid  fit  lumen?  ibid. 

Dub.  1 .Vtrum  lumen  requiratur  ratione  me- 
dij.obicdi,  vel  vifus?  £17 

Vub. 3 Quid  color, Se  vnde  oriatur;  £ 1 8 
IiiiA+.Quodfit  obicdum  vifus.St  an  petat 
medium?  £19 

Dub.  3. Quod  organum  vifus , Se  an  videat 
per  exrramiflionem?  ibid. 

10.  De  auditu.  Sto 

1 1.  De  olfadu.  611 

11.  De  guftu.St  tadu.  £13 

13.  De  fenfu  communi.  £14 

14.  De  fpccicbus  fcnfibilibus.  ibid. 

ij.De  potentia  nutritiua , vegetatiua , Se 

gcncratiua.  £i£ 

DISPVTATIO  III. 

De  intellectu , & voluntate. 

De  inteljethr  tradat*  funt  1 j.quxftiones  p.vt- 
tim  in  qnxllionibus  Scoti,  partim  in  noftro  com- 


mentario, vt  habes  fupra  ante  fcd.t.  huius  difpa. 
racionis , vbi  fpeci  iicamur  ili*  quxftioncs , Se  ci- 
tantur loca,  in  quibus  difcuciuncur. 

Sect.i.  7Trum  intcllcdus  fit  nobilior 

V voluntate?  £tj 

а.  Vtrum  detur  memoria  ab  intellc&u  <ji- 

fttncVa?  £30 

3 . De  intcllcdione,  Se  verbo  mentis.  £3 1 

4.  De  inrcllcdu  pta&ico , Se  fpcculatiuo. 

<13 

j.  De  fynterefi,  Se  confcicntia.  £34 

б.  De  euidentia,  St  certitudine.  £3  j 

7.  De  veritate  cognitionis.  £j£ 

8.  Vtrum  veritas  didinguatur  realiter  ab 

aflu!  £37 

9.  De  falfitatc  cognitionis.  £40 

10.  De  opinione , fide , dubio,  fufpicionc, 

formidine  , St  quomodo  differam? 
ibid. 

1 1.  De  fidentia  abdradiua  , Se  intuitiua. 

£41 

it. Quid  Gt  voluntas, Se  quid  eius  obie- 
thiro?  £41 

1 3 . De  dependentia  afluum  voluntatis  ab 

a&ibusintellc&us.  £44 

14.  Vtrum  libertas  conueniat  omnibus afli- 

bus  voluntatis?  £48 

13.  In  quo  confidat  libertas  voluntatis? 
£30 

1 £ . Vtrum  voluntas  habear  quandoque  pu- 
ram omiffionem, St  prxmio,  vel  poena 
dignam?  £(t 

17.  Vtrum  voluntas  reflb  diuidi  poffir  in 

irafeibilem,  St  concupifcibilcm?  £33 

18.  Vtrum  voluntas  hominis  fpccie  differt 

a voluntate  Angeli?  £34 

DISPVTATIO  IV. 

De  Anima  Jeparata. 

Sect.i. V TTrnm fieparatio fic animxvio. 

V lenta?  ' £33 

t.  Vtrnm  fpecies,  St  habitus  maneant  in 

anima  feparata?  £(£ 

3 . Vtrum  anima  feparata  acquirat  notui 

fpecies?  ibid. 

4.  Vtrum  anima  feparata  recordetur  eo- 

rum , qux  coniuncka  nouit , vel  fecit? 
<17 

3.  Vtrum  anima  feparata  cognofcere  poffit 
fecrcra  cordis,  feu  afhis  liberos  inter- 
nos aliorum?  £58 

£.  De  loco , Se  motione  locali  animx  fepa- 
rarx.  ibid. 

7.  Vtrum  anima  feparata  moueat  per  im- 
pulfum?  £fit 


R.  P.  F. 


IOANNISDVNS 

SCOTI, 

DOCTORIS  SVBTILIS, 

ORDINIS  MINORVM, 

Quxftiones  fuper  Libros  Ariftotelis 
de  Anima  feliciter  incipiunt. 


Q_v  imo  L 

ZJtrim  finpu  txftiu  fit  njnut, 
t k!  flures  t 

Ariftl  it  AmimM.c  i Aaie  M.f  Nntnrtl.  ftufi. 

f.x.t.i*  ts9u  Aam.fMM.iol  D Thom  i/.f  fij.srt.  ). 

Alberr.Mjg.1.4  Caiei.r»  r i \.it  Amm «. 

Agid.rMmii.iol  Ian.Iun  puft.tj.  Apollinari* 40. 

Marcell  j.  it  Aium»,  jujfijt.  FctqcIius Ui.f.  Fbjjitlf 

m.7- 

Iditvr  qubd  vnus: 
quia  fixlfcnt  plures , tunc 
clfcnt  plure»,  quim  quin- 
que fcnfus  j cuius  op- 
pofiuum  probat  Philo- 
• fophus  in  fine  feamdi  de 
Animn, 

Prxrerea  : fcnfus  cA 
Vnus  > cuius  organum  eA  vnum.qoia  fcnfus  fun- 
datur in  organo  -t  organum  ta&us  cA  vnum , quia 
eA  corpus  mixtum  quod  habet  vnitarem  ab  vna 
perfe&ionc  dominante  ineo:  igitur,  fico.  Item, 
probarur  minor  *,  quxeumque  pars  nerui,vel  car- 
nis ( qui  Jquid  eoruin  fit  organum  ta&us , ) fen- 
tit  vnam  conrrarictatem  , fcniit  & aliam : ergo 
eA  vnum  organum  ta£his;&  pcrconfcqucns  vnus 
fcnfus  ra&us. 

Pncrerea  ; fi  funt  plures , aut  differunt  nume- 
ro , aut  fpccie : non  numero ; quia  funt  in  eodem 
fubie&o  ; quod  non  cflet  verum , fi  folo  numero 
differrent.  Similiter  alter  eorum  fupcrflucret; 
quia  quando  aliqua  funt  eiufdem  fpcciei , a quo- 
cumque poteA  pati  vnum,  & aliud. a quacumque 
ergo  contrarietatc.vel  fpccie  fenfibili  immutare- 
tur vnus  ratius , c»iam  & alius : non  funt  ergo 
vnius  fpeciei;nec  differunt  fpccie.  Ptobatiojquia 
Seoti  9fer.  Ttm.  I L 


frecies  vniuerfi  non  funt  xquales , necetfe  pof» 
funt  fecundum  aliquos  : ergo  vnus  cflet  alio  per- 
ferior , fed  hoc  videtur  efle  falfum  j ta&us  enim 


fecundum  aliquos  : ergo  vnus  cflet  alio  per- 


eque  perfere  fentit  vnam  contratittatcm  ficut 
& aliam. 

Prarrerea : fcnfus  ta&us  facit  animal  efle  ani-  As 
mal  1 quia  cA  primus  fcnfus.  Si  ergo  in  vno  ani- 
mali funt  plures  taTus ; ergo  vnum  animal  cric 
plura  animalia,quod  falfum  eAiergo^kc. 

Praeterea : animal  imperfectum  eA  vnum  ab 
vnitate  vnius  natur*,  vel  formxj  fed  non  habet 
formam  , vel  perferionem  vitra  fenfuna  tadlusj 
ergo  eA  vnus  tantum. 

Prrterea  : fcnfus  tadus  eA  vnius  contrarieta-  * 
tis:crgo  eA  vnus.  Probatio  antecedentis  i quia 
ili*  quatuor  qualitates  tangibiles  fic  opponun- 
tur, qu5d  quatdam  funt  a&iux,  quadam  pailiux) 
fed  hoc  cA  vnacontrarictas. 

In  oppofitum  e A Philo  fophus,  qtii  probat  fen-  9 * 
fum  ta&us  non  efle  vnum,  quia  non  cA  vnius  t.  i*  Anti 
conrrarietatis : & reprobat  folutionem  apparen-  *«»•*©*• 
tem  ad  rationem  fuam. 

Prxtcrca : omnis  potentia  vna  habet  vnum 
fubierum  fibi  adxquatum  ; non  fic  autem  ta- 
r us , quia  qua  ratione  diceres  calidum  , vel  fri- 
gidum , eadem  ratione  dicerem  hutftidura , vel 
ficcum. 

Praeterea  : omnis  potentia  vna  cA  refpc&d 
vnius  generis  obieTi , vnitate  prxdicntionis  de 
omnibus  qux  a nulla  potentia  , nifi  ab  iA» 
cognofcuntur , vt  patet  de  colore  refperu  al- 
bi , Sc  nigri : qualitates  autem  tangibiles  non 
habent  vnum  genus  obicdiuum  ta&ui  vnj no- 
ce prxdicans  de  ipfis  : ergo  porentia  non  eft 
vna.  Probatio ; qualitates  enim  a&iu* , & paf- 
fiux  funt  in  terra  fpccie  Qualitatis^  durum, & 
molle  in  fecundijcrgo^c. 


T t 


RE 


1 


486 


De  Anima 


RESOLVTIO. 

T a cius  for  multi  er  ejfe  duos  ; vnum  tum  en 
fenfum  confit  t uere  , quin  qunhtatcs  dif- 
crettua  tangibilium  tfie  inuicem  ctnco - 
nutantur  in  eodem  neruo , vel  orguno. 

4.  1 T)  Efpondeo  , qti£>d  fcnfus  tadkus  fune  for- 

XVmalitcr  duo  , non  tamen  ita  diucrfi , Sc 
ditiili  ab  inuicem  fient  ali).  Probatio  primi,  quia 
h impoflibile  cft  vnum  fenfum  talius  habere 
fimtil,  Sc  femel  duos  a&us  perfclki (Timos : hoc 
enim  non  conceditur  de  intellectu  , de  quo  ma- 
t.d  jd  gis  videtur.  Et  ratio  huius  cft  , quia  vnus  alius 
J'  pcrfc&illimws  adzquat  (ibi  totam  virtutem  po- 

tenti* ifi  primo* a&u:ft  igitur  cbmpatcretur  Iccu 
alium  adkum  pcrfe&iffimum  , prior  non  adzqua 
ret ; SC  (ic  (imul  clfet  adzquat tis  ,&  non  adzqtia- 
TaRm'  ptnft  tus  fuz  potent  i se.  Patet  ergo  maior;fcd  talius  po- 
olim  p*rft  lc^  *'mu^  habere  duos  alius  pcrfelliflimos.  Pro- 
ilu.  batio,  talius  (imul  fentit  aquam  frigidam, & hu- 

midam  efle,  fcd  non  eodem  aAa.  Probatio  , quia 
impoflibile  eft  alium  fentiendi  efle  refpeUu  talis 
obiefH.quo  remoto, clTet  ille  alius  (cnticndi,fcd 
remota  frigiditate  ab  aqua  per  impoflibile, vel  per 
potentiam  diuinam , adhuc  talius  fentit  humidi- 
tatem  cius  •,  ergo  fi  alius  fentiendi  humiditatem 
aquz,  non  eft  rcfpc&u  frigiditatis  aqux , vel  non 
,c(i  alius  fentiendi  frigiditatem, fcquitur  quod  re- 
mori humiditate  aquz, adhuc  fentit  frigiditatem; 
crgo,&c.  Sunt  ergo  duo  alius  perfclliUlnu.quo- 
rum  vnus  ab  alio  non  dependet , vt  vifum  eft: 
crgo,&c. 

Przterca , relpeftu  obie&orum  formaliter  di- 
uer forum  non  cft  idem  alius;  fcd  humidum,$r  fri- 
gidum funt  obiella  formaliter  diuerfa  : crgo.&c. 

Przterca, ab  aqua  in  quanrum  frigida  recipitur 
vna  fpecies  in  organo  talius  , Sc  in  quantam  hu- 
mida  alia  fpecies  in  eodem  organo ; fpecies  enim 
frigiditatis  non  eft  fpecies  humidiratis  ; fcd  fpe- 
Clcs  in  organo  eft  principium  alius , vel  forma- 
le, vel  inclinatiuum ; cum  ergo  ex  duobus  prin- 
cipiis difparatis  non  ordinatis  ad  inuicem  , non 
egreditur  vnusa&us;fcqimi»r  qu&d  alius  fenricn 
di  frigiditarem  ,Sc  humiditate  aquz  funt  diucrli. 

J.  Prztcrea.vna  potentia  particularis  fenfltitta  cft 

tantum  vnius  generis  Phy  fici , (icut  patet  per  in- 
ductionem 111  aliis  fenlibus  particularibus;&  per 
rationem ; quia  obicllum  debet  correfpondcre 
potenti*  : (i  ergo  cft  determinata , debet  habere 
obicllum  generis  determinati:  (icut  (enfus  com- 
munis habet  obicllum  commune  plurium  gene- 
TdiUu  ultfi  rum  fenfibilium. Patet  ergo  maior: fcd  rallus  non 
v«Mrf/Hwn«  cft  vnius  generis  Phyfici,quia  tale  cft  tantiim 
Tcxt^it.ie  vnms  contrarictatis,  vt  patet  per  Philofoph.  10. 
& S.Metjph.  Metaph.dc  per  rarionem.quia  quz  funt  vnius  ge- 
eap.io.  lieris  Phyfili,  funt  ad  inuicem  tranfmutabilia,  vt 
patet  in  principio  Mcraph.talu  autc  funt  contra- 
ria, ant  media,  vt  dicitur  ibidem ; quz  ergo  funt 
vnius  contrarictatis, non  funt  tranfmutabilia  per 
fe  in  alia  alterius  contrarictatis  ad  inuicem  ; Se 
pet  confcqucns  nec  ciufdem  generis.  Certum  cft 
autem  qu6d  qualitates  tangibiles  non  funt  vnius 
litata  contrarictatis  per  Philofophum  i ergo  nec  vnius 
ni  generis  Phylici , S'  per  confequcns  nec  obiella 
eftraria*tu.  *unt  vn',,s  fcnfus  particularis.  [ Vndc Commen- 
tator i.de^w/w4^e»w.io8.dicit,qu6d  neccflc  eft,fl 
funt  in  alius  (it  vna  virtus,  vt  modis  contrariorum  quos 
M SS.  comprehendit,  (it  vnum  (ubidhtm  eisrergo  prz- 

dicacur  de  eis  vniuocc.vt  fonus,&c.j 


e Tenia  ratio  poteft  efle  ratio  Commentatoris 
fu  peri  iis  pofiia  ; ied  ilia  videtur  non  valere}  cft 
cniim  duplex  vniuocatio,  vna  cft  Logica , fectin- 
dum  quam  plura  conucniunt  in  vno  conceptu  dupUx.L^k 
tantum  communi:  alia  cft  naturalis , fecundum 
qui  conueniunt  aliqua  in  vna  natura  rcali. Exim- r4tM' 
plum.vt  in  fpecie  atoma,  de  qua  loquitur  Philo- 
fophus  7. Phyf.tex.  14. dicens,  illud  eft  vmuuumfi- 
eundum  quod  aliqua  funt  comparabilia.  Si  intclhgat 
Commentator  de  prima  vniuocatione;minor  (ua 
eft  falfa,quia  conueniunt  omnes  qualitates  tangi- 
biles in  vno  conceptu  qualitatis ; (i  de  fccundj, 
tunc  fua  maior  cft  falfa  , quia  plurcs  fpecies  ato- 
ir.z  funt  ab  vno  fcnfu  fcnlibilcsjvt  patet  dealbo, 

Sc  nigro  refpe&u  vifus  } poteft  tamen  fua  ratio 
colorari.  Quiaprxtervtramquc  vniuocationcin  firtrtTi/jj 
cft  vna  Mcraphyltca  , fecundum  quam  aliqua  vrmuntf 
Vniuntur  in  genere  propinquo;&  cft  media  inter  uunuL «jiii, 
vtramque;cft  enim  minor  prima,  Sc  maior  lecun-  ^ “f*M* 
da , & dc* ifta  veritatem  habet  fua  maior,  vt  paret  mu,T‘ 
ratione  fuperius  polita  pro  ifta  parte  ante  ra- 
tionem. 

Sed  contra  iftam  maiorem  fic  intellellam.ad-  - 
huc  poteft  argui  de  fcnfu  communi, qui  cft  vnus,  '* 

Sc  non  cft  tantum  vnius  talis  generis  tanquam 
obie&i , nec  vnius  contrarietatis.  Sed  dicendum  m :n*npi- 
qubd  aliquid  poteft  diuctiificarc  potentiam  infc-  ^ 
riotem  , quod  non  poteft  potentiam  fupcriorcra,  Tf^**"*. 
diuerlitarc  ergo  generis  propinqui  fcnlibilium  2SSI. 
diuerfificat  potentias  fcnfu iuas  proprias,  vel  fal-  tntii, 
tem  concludit  carum  diiierfitatem , non  c(Te  di- 
ueriitatem  fcnfus  communis,  qui  eft  fuperio^ 
immo  indicat  dc  obic&is,&aClibus  fenfuum  par- 
ticularium. 

d Declaratio  fecundz  conclufionis  principalis 
eft  illa  : potent iz  correfpondcnr  infis  obicdlis: 

(icut  igitur  fc  habent  ad  inuicem  obie&a  ta6us, 
quz  funt  qualitates  aiftiuz,  Sc  pafliuz , ita  Sc  po- 
tenti* ta&iu* : modo  ita  cft  , qudd  qualitates 
alliuz  fundantur  in  pa(7iuis,&  fc  inuicem  conco- 
mitantur,  (icut  forma  in  materia  fundatur  , Sc  fe 
concomitatur,  quia  qualitates  altiux  fcquuntur 
com politum  ratione  form*;&  pafliu*  ratione 
inateriz : ergo  & potenti*  taUiux  fe  inuicem 
conlequuntur , & vbicumquc,  Sc  in  quocumque 
eft  vna  , Sc  alia.  Probatur ; exemplum  de  fapore 
qui  fundatur  in  qualitatibus  tangibilibus,  ex  qui- 
-buscaufatur  tanqu  in  qualitas  fecunda  ;&  ide6 
guftus,  cuius  obic&um  cft  fap-or , fundatur  in  ta- 
chrimmci  cft  quidam  talhis,caufalitcr  loquendo, 
ficut  guftabile  cft  quoddam  tangibile. 

Ad  piimuin  igitur  in  contrarium  , dicendum,  $• 
quod  (icut  funt  quatuor  gradus  v mentium  , ira  M h ,l"-1 ■ 
funt  quinque  genera  potentiarum, quia  apperi- 
tiuum  non  conftituit  diftinflum  gradum  viuen-  f)OB 
tium  a fcnlitiuo ; & vbi  fcnlitiuum , & appeti* 
tiuum  , tamen  altera  cft  potentia  lcnfitiua,  & ap- 
petitiua  ,(ioit  in  propolito  funt  quinque  genera 
fenfitiua ; quia  ifti  duo  talhis  non  conftitnunt di- 
uerfa genera  fcnfuum.immo  vbicft  vnus,&  alios: 
funt  tamen  diuerfx  fpecies  ta&us,vt  probatu  eft. 

Ad  aliud,  dicendum  cft,quod  organum  non  cft  ^ lunM- 
vnum  formaliter,  fed  tantum  matenalirer.  Vndc 
in  eodem  ncruocft  alia  qualitas,  fecundum  quam  * al. 
cft  * difcrctiuus  htimidi,&  (IcciA  aliafccundiim 
quam  cft  * dilcretiuus  frigidi  >St  calidi,  qniata- 
men  fc  inuicem  concomimntur  ift*  qualitates,  jtlM  •«» 
idc6  non  eft  organum  itadillinltum,  ftcut  orga 
na  aliorum  fenfuum ; (icut  cft  neruus , vel  vena  f4*  “ ^ 
lingu*  < fecundum  aliam  ,Sc  aliam  qualitatem  '* 

cft  1 


Quxftio  I. 


cfi  organum  guftos , Sc  tadus ; & lic  humor,  vel 
potus  per  aliam  qualitatem  cll  guftabilis,  &:  tan- 
gibilis. 

9.  Ad  aliud,  dicendum  quod  illi  tadus  fpecie 
4 i unitu m.  dirfcrunt.licut  & obicda  formalia.  Ad  obicdionc 

dicendum , quod  vnus  cft  perfc&ior  alio  , id  cft, 
♦ aJ.diflin-  guj  cft  * diicrctiuus  perfedioris  contrarietatis, 
ftuuu’  Lilicet  caiidi,&  frigidi.Cum  dicis  quod  tam  per- 

fedi/entir  vnus  obicdum  fuum  iicuc  alius; di- 
cendum quid  hoc  cft  verum  fecundum  squali- 
tatem proportionis,  non  aurem  fecundum  xqua- 
lirarem  adxquationis , & perfedionis,  quia  per- 
fedior  eff  immutatio  a calido  , 6c  frigido , quam 
ab  humido  , Sc  Cicco.  Probatur.  Exemplum  de 
vifu  aquilxrefpcdu  Solis, & oculi  nodus  rcfpc- 
du  obicdi  libi  proportionabilis , vtraque  autem 
villo  eft  xqu£  proportionabiliter  perfcda;fed  ab- 
folurc  vna  cft  pcrfediorajii* 

10.  Ad  aliud , dico  quid  idei  tadus  facit  cfleani- 
jjfusrtuM.  mal , quia eft communior  fenfuum,&  cftfun- 

dameurum  aliorum  Icnfuum  , (icur  anima  vege- 
tatiua  facit  corpus  ellc  animatum  , non  quod  Iit 
perfectior  , nec  quod  fcnlus  lir  perfedior ; in  il- 
laaurem  qualitate  fcnfusconuemunt ambo  fen- 
fus  cadus ; quia  in  quocumque  animali  repentur 
vnus.de  alius, & in  quacumque  parte  orgarn;ideb 
non  conftituunr  diuerfaaninulia. 
j i piatum.  Ad  aliud , dicendum  quod  non  fufficit  contra* 

rietaj  qualitatis  adiux,&  palliux,  qux  non  con- 
ueniunc  in  vno  genere  naturali, led  tantum  Logi- 
co, fecundum  autem  genus  naturale  differunt,  vt 
concrarietas  tangibilium  qua]iratum;&  ideo  non 
eff  vnum  obicdum.  Et  hxc  fufficianr. 

ANNOTATIONES 
inquxftioncm  primani. 

CONCLVSIO» 

7 'aflue  ejfc  duos  , fcd  vnum  tantum 
fenfum  confit  tuere. 

1 1*  Tl  E spondetur  quod fenfm  udi**  Jimt  redii  ter  duo, 
AV  Scc.  Habetur  ex  Vhilof.ide  a4nima,ttxt.  1 07. 
ibi : Otnnu finfiu  vnitu  contraria  atu  effe  videtur / Et 
ttxt.  1 0%. Sed  quod  fit  vnum  fubieflumficut  auditui  fi- 
mu,fic tatttti,  non  manifeflum  tfl.  Sequunrur  Aucr- 
roc s,Sc  /£gidius,ibi,Iandun.f.x7.Auicenna  C.nat. 
part.i.de  taflu.Diuus  Thomas  lefl.i  j.Tolcrus  iJe 
ofnima,  text.  108.  citans  pro  eodem  Alberrum.dr 
alios.horuin  aliqui  ponunt  plures  tadus  'duobus. 

Tres  rariones  Do  doris  funr  fatis  clarxifcd  fuall- 
ux  tantim.quia  hic  nulla  eff  conuincenspro  vna, 
vel  alrcra  parte. 

Prxter  argumenta  Dodoris  contra  conciulio- 
nem. Arguitur  primi,  no  obffat  ratio  Ariffote/is, 
fcilicet  quid  vnus  fenfuseff  vnius  primx  con- 
trarieraris  ,quia  conffat  vifum  non  tantum  al- 
bum,& nigrum , fcd  pulchrum , de  deforme  per- 
cipere ; de  auditus  non  tantam  grauem , & acu- 
tum percipit  fonttm,  fed  etiam  magnum , de  par- 
oum.Dices  alias  contrarietares  reduci  ad  primam, 
lient  reliqui  colores  ad  album, de  nigrum.quoruni 
participatione  contrariantur.  Contra.-quia  olfa- 
dus  percipit  plures  odores  bonos,  & malos . qui 
tamen  ad  vnam  prima  conrrarieratc  non  poliunt 
reduci, quia  nulla  talis  eff.  Sccundi.idemcft  mo- 
dus lenium  immutandi, omnium  qnalirarum  tan- 
gibilium,de  idem  organum  ac  remperamenru  tan- 
gendi:crgovnustadus.Tcrti6,exPhiJofopho 
Scoti  oper.  Tum.  1 1. 


487 

sinim*,c  i.ponente  quinque  lamim  fehfus.  Con* 
clulionem  harum  rationum, (de  quidem  probabi» 
hterltenent  Conimb.  i.de  j4nimo,c.\  1.9.1.  Simpl. 
PhiloponXrrv.ioS.D.Thomas  \,p.q.7$.ort.).ad j» 
de  alij  Sed  tenendo  fententiam  Dodoris , quam 
To Ictus  fupra  tenet  ellc  commune,  de  Ariftotcli 
conforme,  fatisfaciendum  cft  argumentis  fadis. 

Ad  primum, rcfpondeo  primi, non  in  illa  fola  tfc» 
ratione  fundari  conclnfioncm , fcd  in  aliis  qual 
adducit  Dodor.Secund6.benc  iam  rcfponfum  eff. 

Ad  replicam, inter  odores  etiam  more  aliorii  Icn- 
/ibilium,  funt  aliqua  primi  contraria , etli  inno- 
minata nobis.  .Dices  (iiniiirer  in  tadu  effe  aliqui 
primam  contrarietarcm  innominatam, ad  qua  ilii; 
dux.qux  cenfentur  primx, feilidet  calidum, de  f ri- 
gidum, de  humidum  de  liccum»  reducuntur,  de  lic 
tadus  erit  vnus;licur  vifus,de  alij  fenfus.Refpon-  intaSuottfi 
detur  primi,  hoc  ellc  contra  Philofophum.cuius 
authoritas  in  re  non  clara  magni  facienda  eff.  Se-  r 

cudi  dico,vbi  eff  vnacontrarietas  prima.de  vnus 
fenlus , experientii  conffat  non  polle  elici  Gratii 
duos  adtis  perfediffiinos  ; non  poteft  enim  vifus 
perfediflime  videre  limul  album.de  viride, nequt 
olfadus  duos  odores  bonos, vel  malos  percipere; 
nam  quoperfediis  vnus  fenfus  tendit  invnuni 
fenlibiie . ei  remiftius  tendit  in  aliud  ; cum  ergo 
radus  pcrfcdiifimc  limul  eliciat  duos  adus  in 
frigidum,  de  liccum.vcl  in  horum  contraria,  di- 
cendum eff  hxc  non  reduci  ad  aliam  priorem  con- 
rrarietatem  , neque  adus  illos  elici  ab  vna , fcd  i 
duplici  potentia. 

Ad  fecundum  , nego  ellc  eundem  immutandi  1 J • 
modum  fpeciftcum,  quoad  illas  duas  contrarieta* 
res, fed  bcn£  genericum ; idque  conffat  ex  iam  di- 
dis.Ncgo  etiam  ellc  idem  tempcramcnrum{quid- 
quid  Iit  de  identitate  organi  marerialirerj  fcd  re- 
quiri aliam  qualitatem  tadiuam  refpedu  humi- 
di.fie  licci.&aliam  refpedu  frigidi, fle  calidi, vr  in 
aliis  fenlibus , vt  habet  Dodor  ad  fecundum; 
quod  fu/ficirad  differentiam  guftusi  tadu , licet 
idem  Iit  organum  matcrialc.vcl  remotum* 

Ad  terrium.videDodorem  ad  primum.  In  Ec- 
clefu  fecundum /idem,  fune  feprem  Sacramenta, 
tamen  ordo  non  eff  vnum  facramcntum  fpeciftcij 
fcd  genericc,vt  tenet  D o d o r 4 . di  fi.  xqjpteft.  vnica , 
num.  10.  Sic  etiam  ites  ntmferanrur  virtutes  mo- 
rales , non  in  fpecie , fed  in  genere,  de  quo  idem 
Dodor  i-d  i 6. 

Impoffdile  efi  vnum  ftnfum  habere  duos  aflue 
perfeOifftmes ; hoc  enim  non  conceditur  de  inttlie- 
Uu.  Ditius  Thomas  1 .part.quaft.  Sj.Mrric.  4.  te- 
net in  rei  ledam  noftrum  non  polle  limul  in- 
teJiigere  plura  per  modum  plurium  ; fed  ran- 
rum  per  modum  vnius ; quia  non  poteft  cog- 
nofcere  nili  per  vnam  fpeciem  limul.  Contrij 
quia  poreff  inrcilcdus  li muJ  duos  homines  cog- 
nofcere.  Irem, plura  cogno/cerc , faciendo  in- 
ter ea  comparationem.  Item , poteft  limul  al- 
bum , & nigrum  inrueri , quod  eadem  fpecie  fie- 
ri nequif. 

Dicendum  ergo , licet  inrei/edus  ( idem  eff  de  1 4. 

fenfibus ) non  polfir  plures  adus  perfediflimos  inttQcfhua» 
habere , quia  vnus  perfedifHmus  potentix , cum 
fft  limirata,adxquatur;polIe  tamen  habere  duos,  ^mr>i 
vel  fonc  plures , non  ira  perfedos.  Ira  Dodor 
4.  dift.4,9 ■ cjnefl.  1 o.  a8 Ei.  inoppoft.  Sc  alias ; neque 
dodrina  allata , qux  cft  Diui  Thomx , congrue- 
re videtur  ipli  1 .porr. quoji,  f 4rr.x.  & renen- 
ti fupremum  Angelum  per  pauciores  Ipecies,  rei 
forte  per  vnam  cog no fccre  omnes  quidirares: 

Tr  a quod 


• m 


488 


De  Anima 


quod  late  & efficaciter  impugnat  Dodori.*/.  $. 
q-  to.  Si  enim  pluia  per  modum  plurium  cogno- 
Icerc  nequit,  abfolutc  plurcs  quiditares  fimul 
cognofccre  nequit,fcd  tantum  aliquod  vnum,  in 
quo  conueniunr. 

Terti a ratio  potefl  eft  ratio  Commentatoru  fupt- 
Taiutratit  riMJ poftta  fili illa  ziiietw,  &C.  V Iit UOCailO  trjpicx 
trifltK.  cft.  Phyfica  vniuocatioconuenit  tantum  natura: 
fpecificx.qux  a parte  rei  cft  v na, non  vnitate  fin- 
gularitatis  , vel  vniucrfaliutis ; fcd  media , qux 
conucnit  naturx , fecundum  (c  confidcratx.de 
qua  vniuocationc  agit  Philofophus  7.  Phyfic. 
text.i  } 1.  Dc  vnitate  media  , fcu  minore  nu- 
nrcrica  late  tradit  Dodor  t.diftinO.^quaft. 4.vbi 
eam  probat  feptem  argumentis.  Vniuocatio  Mc- 
tlpliy fica  elt  natura  abftrada , non  adiunda  fe- 
cunda intentione  i in  hac  Iccundum  Philofo- 
phum  fupi a , latent  xquiuocationcs , fcilicet  vt 
vniuoco  Phylleo  comparatur.  Vniuocatio  Logi- 
ca conucnit  realitati , ptovt  adiungitur  intentio- 
rii  fecundae , qua  pluribus  fecundum  vnum  con- 
ceptum conucniat.  dc  qua  triplici  vniuocationc 
vide  Antonium  Andream 4.Mctaph.qu*ft.  1 . 

I f.  Declaratio  fecwtda  conclufioms,  &c.  Etli  fint 

Dm  finit  veri  duo  tadus  , vc  ex  addudis  patet , dicuntur 
***"•  vnmm  tjmcn  vnus  fenfus.  Hxc  cft  fecunda  conclufio, 
cluam  fonaaliicr  non  pofuit  ,quia  vbi  cft  quali- 
tas fcnfitiua  calidi , 3c  frigidi , ibidem  cft  quali- 
tas fenfitiuaficci,&:  humidijfic  fic  ccnfeniur  vnus 
fenfus eadem  ratione  guftus  non  cerneretur  fen- 
fus  dillindus  a tadu , li  vbique  ipfr  intimi  af- 
fiftcret. 

Vena  lingua  fecundum  aliam , & aliam  qualitatem 
eft  organum  gufhu , & taftui.  Obiicics  ex  Philofo- 
pho  i.  de  Anima,  cap.  10.  dicit  quid gufttu  ejl  qui- 
dam tail tu.  Kefpondctur , ita  cite  fuppofitiue, 
Gnjlm.cr  ta * quia  guftatio  fit  pet  tadum  ad  guftabilejdiffcranr 
ihu,du$ ftn-  tamen  rcalitcr  tadio,&  guftatio.  Quod  veri  per 
lm%  aliam,  & aliam  qualitatem  tenditur  in  guftabile, 

Sc  tangibile,  patet  i quia  contingit  tangibile:ver- 
bi  gratia,  calidum  , perfede  fentiri , quando  qui 
dulce , non  fentitur.vcl  quando  fentitur  vt  ama- 
rum , vt  in  febricitante.  Ex  quo  colligitur  non 
eandem  qualitarem.vcl  temperamentum  vtnque 
competere, de  quo  poftea. 

1 6.  Ad  primum,  &c.  Sicut  funt  quatuor gradus  viuen 

§fifatH*rfuM  t;um  t viucntia  exdiuerfis  viuendi  modis  di- 
ftinguuntur . hi  autem  ex  diuerfa  vitx  perfedio- 
jiufoteMt ‘T  nc’  V1*  quadruplex  cft , vegetatiua,  fcnfitiua.lo- 
comotiua , inccllcdiua  ;&  hxc  fe  habent  ficut 
fuperiora,  & inferiora,  quia  priora  fine  poftcrio- 
ribusrcperiumur,non  c contra : 'verbi  gratii, ve- 
getatiua fine  exteris  tribus  i fenfitiui  fine  loco- 
motiua  progreflionis  , vt  in  pifeibus  faxis  adhe- 
rentibus idc  quo  vide  Ariftotclcm  i.de  Anima, 
cap.  1.  Vis  appetitiua  non  conftituit diucrfum  vi- 
tx gradum  i fcnfitiuo  ; fi  tamen  viucns  lumatur 
non  ab  operatione,  fcd  a vita  fubftantiali.rtiplex 
tantum  cft  , ficut  & triplex  anima.  Quod  vero 
quinque  fint  potentix  , docet  Ariftotelcs  1. de 
Anima, cap.  $.  & Diutis  Thomas  1 .part.quaft.  78. 
art.  1 . Colligit  fic  cx  obicdis,  vegeratiuam,  fen- 
fitiuam , locomoriuam , appetitiuam , intcllcdli- 
uam.  Prima  agit  in  obicdum  intermun  , vt  in 
digcftionc,&  conuerfionc alimenti : exterx  in 
externum  obicdum  ;&  fi  habetur  intra  imago 
cius  corporea , erit  fcnfitiua : fi  fpiritualis,  intel- 
lcdiua : fi  tendatur  in  ipfum  , vt  in  finem  $ erit 
appetitiua:  fi  vt  in  terminum  motus  , locomoti- 
ua.  Gcncratiua  reducitur  ad  vegetatiuam , quia 


verfatur circa  femen,  quod  fit  ex  alimento  fuper- 
fluo,cui  imprimit  vim  formatricem.  Non  eft  du- 
plex appctitiua,licut  cft  coghitiua  duplex, fcnfiti- 
ua , &intcllcdiua  : quia  ip  appetitu  nihil  recipi- 
tur, quo  modus  tendendi  diuerlificciur  j fccuseft 
in  fenfu,&  mtcllcdu.vt  didum  cft. 


Qjr  A S T 1 O II. 

Vtrum  caro  Jit  organum  tafhis? 

Ati(\.t.dt  Animo, t.M.ttXt. IO?. Cr'l*y.iJt  tifl.  animal,  e 4, 

Bi  lib.ddpar/ib.auima/.e.  I (Jr  t .Themift.il»  Paiafk,r.t.\f. 

40.Simpl.tfXf.  1 1 6.Gal./j*.  I JU  v[h  farttum.iap. ! 4.  & 
ll.ffi  HIA-*.?  & lib.ii.t.i  8i  lib.i.Jt  ttmfrrtm.  Aucti. 
tom.ii  6c  lib  idt partiit  animal. S.  Philop  ad  ttxi. 
H4.Aplno«lilxut  /ii  t Antma,e.dtttnraH»  .D.Thook 
X.dt  Anima.it i3.ji.Alb  Mag.i.i*  Anima, t }i.ictnclia< 

, lib.dtanim  fatult.t.i.VchliuttihAx.lf.JifJiijtXraot. 
dub  i.Su» X.ltb.\.dt  Anima.c.iy.  Zunm,  & Daodiuu»  1. 
dt  Antma.eirta  f.l  i.Coaimb.ifa/.f  I. 

I d e t v a qu^d  fic  , fecundum  Philo-  i, 
fophum  x.de  Part.  animal,  cap.  8.  di-  VMc 
cit  enim  quod  caro  cft  inftrumcmum  «P1 
tadus, ficut  pupilla  vifusjpupilla  autem  eftorga- 
nnm  vifus:ideo,&c.  - Vm.hmM 

Prxtctca , caro  animalis  eft  animata : aut  igi-  it.it  t». 
tur  anima  organica , aut  non  organica  i non  po-  * 
tcft  dici  quod  anima  non  organica ; quia  huiuf- 
rnodi  cft  intcllcdiua  tantum  i multa  amcinfunt 
animalia  habentia  carnem  animatam  fine  anima 
intcllcdiua : ergo  anima  organica  i &:  per  confc- 
quens  cft  pars  organica  animalis. 

Prxtcrca  , vbi  cft  fcnfns  udus,  ibi  eft  orga- 
num tadus ; fcd  non  in  omni  parte  animalis,  in 
qua  cft  fenfus  radus  , ibi  cft  ncruus,  & ibi  tamen 
cft  caro  ; ergo  caro  magis  cft  organum  udus, 
quam  ncruus.  Probatio  minoris  ; in  capite  cft  u- 
dus  , & non  ncruus.  Prxtcrca  aliqua  lunt  ani- 
malia , qiix  non  habent  neruos,  vt  pilees ; tamen 
habent  (cnfum  tadus:crgo,&c. 

Iu  oppofitum  cft  Commentator , dicens  qu6d 
organum  tadus  cft  ncruus  cocxtenlustoti  cor- 
po.  , & non  caro ; fcd  cft  medium  in  tangen- 
do. Hoc  etiam  probat  Philofophus  in  propofi- 
to;  quia  fenfibilepofitum  fuper  fenfum  non  fa- 
cit fenfationem ; fcd  pofitunt  tangibile  fupta car- 
nem facit  fcnfationcm:crgo,&:c. 

RESOLVTIO. 

Oronnum  t Atius  non  cj fe  CArnem  purAm , fid 
neruum,  vel  CArnem  neruofAm. 

* A D iftam  quxftionem  dicendum,  quod  l. 

l\ caro  non  cft  organum  tadus , fcd  ali- 
quid intra  carnem  , vel  neruum  , vel  aliquid 
loco  nerui  extenfura  corpori.  Probatio  con- 
clnfionis: 

Qitia  oportet  organum  * fenfuum  particula- 
rium continuat  i organo  fenfus  communis : quia 
fenfus  communis  habet  iudicare  dc  fpeciebus 
receptis  in  organis  fenfuum  particularium : ca- 
ro aiuctn  non  continuarur  organo  fenfus  com- 
munis , quod  cft  in  cerebto  , vel  in  corde  »im- 
mo  nerui , vel  venx  dcriuatx  a corde , fccun- 
diim  Philofophum  , vel  cerebro,  fccundiim  Me- 
dicos, continuant  organa  fenfuum  particularium 
organo  fenfus  communis, & ipfi  nerui,vcl  venx  ci 
continuantur:crgo,&c. 


Prrtcrca, 


fe  2. 


QuxtVvo  W. 


4*9 


Prztctei,  quzdam  Cunt  virtutes  natutalcs, 
quzdam  animales.  Natutalcsbcnc  fundamur  in 
carne,  quz  eft  corpus  mixturo.in  quo  funt  quali- 
xares  a&iux  fic  paftiux  , faltem  vittuic.  Virtutes 
aurem  animales  fundantur  innetuis  fic  venis, (ed 
virtus  tadiua  eft  virtus  animalis  ;crgo,8cc. 

Vlteriiis  eft  fciendum,  quod  cft  quzdam  caro 
neruofa,quzdam  puta  •,  nevuofa  autem  non  tan- 
tum eft  medium,  fed  etiam  organum.  Illi  autem 
nerui  coextcnduntut  toti  carni  animalis  -,  non 
quia  fint  in  qualibet  parte  carnis , quantumcun- 
que  i unda  nerui  , ka  quod  non  fu  caro  pura  in 
animali  i fed  quia  iuxta  , vel  prope  quamlibet 
partem  carius  , funt  aliqui  ramufculi  nemorum, 
qui  extenduntur  per  totum  corpus  ad  modum 
tetis  : & hoc  patet  in  folio  arboris  ad  fenfum. 

Per  illos  tutem  ramufhtlot,vel  neruos  deriuantur  tefti. 
na  4 corde,  vel  cerebro  per  totutn  corpus. Cato  autem 
pura  cft  tantam  medium  in  tangendo,  vt  probat 
Philofophus  i .de  Anima, text.t  1 6.  neccffitas  au- 
tem ponendi  fenfum  udus  , vel  organum  elfe 
cocxtcnfum  toti  corpori,  cft, quia  qualitates  tan- 
gibiles  polTunt  agere  in  quamlibet  partem  cor- 
poris , cum  quzlibct  pars  fit  mixta  ex  quatuor 
elementis,  in  qua  reducuntur  ad  medium  ; fic  prt 
confequens  eft  in  potentia  ad  receptionem , fic 
paflionem  naturalem  ab  excellentiis  fcnfibilium 
qualitatum.  Si  ergo  in  vna  parte  non  cflet  or- 
ganum tadus  diferetiuum  huiufmodi  cxccllen  - 
tiarum  , tunc  illa  pars  cito  pollet  corrumpi  ab 
eis , fic  fimiliter  alia , in  qua  eflet  organum.  Ad 
cognofccndum  ergo  conucnicntia  ad  confcrua- 
Vide  Atift.i.  tionem  animalis  , fic  fugiendum  nociua , eft  or- 
dc  hift.amra.  ganum  tadus  jta  cxtenfum,&  etiam  inttinfecum 


propter  eandem  caufam  , nc  dc  facili  corrumpa- 
tur ab  excellenti  tangibili. 

Ad  fnmm m.  Ad  primum  , dicendum  quod  , vt  dicit  Com- 

mentator, Ariftoteles  tunc  nefeiuit  naturam  ncr- 
uorum , poftea  autem  inquifiuit  fic  probauir  i.  de 
Anima,  text.  109.  carnem  non  cfle  organum  : ta- 
men poreft  curulius  dici  excufando  Philofo- 
phum,quod  non  contradixit  fibi,quia  ftatim  p&ft 
iniit,  de  Animalibus  , fubdit , quod  caro  non  cft 
primum  organum  ficut  nec  pupilla  cft  primum 
organum  vifus,fcd  pupilla  non  cft  piimum  orga- 
num vifus,  immo  eft  interius ; eft  tamen  aliqua- 
liter inftrumenrum  : ita  etiam  caro  eft  inftru- 
menrum  , fcilicet  ficut  medium.  Vel  poteft  dici 
qufid  intellexit  de  carne  neruola  , quz  non  ran  - 
tum  cft  medium, fed  organum. 

Aifte&dmm.  Ad  fecundum  , dicendum  quod  caro  animalis 
eft  animata  anima  vegeeariua  immediate , fenli- 
bili  aurem  anima  mediante  ncruo  toti  carni  co- 
extenfo,  fic  interius  exiftente. 

4.  Ad  aliud, quod  vbicunquccft  ra<ftus  in  anima- 

Ad  tertium.  Ii , ibi  eft  neruus  in  ratione  organi , non  autem 
requiritur  quid  fit  ibi  neruus  formaliter  in  qua- 
libet parte  carnis ; fed  fufficit  quid  fit  iuxta , vel 
prope  realirer,  vel  virtuaiiter ; A:  fic  cft  in  quali- 
ber  parte  virtuaiiter,  quia  virrute  nerui  prope 
cxiftenris  quzlibct  pars  poreft  fenrire  tangibile. 

Ad  propo/itioncm,dicirur  quod  in  piftribus  cft 
aliquid  proportionale  neniis, & hoc  lu/ficir. 


jtdpurrum. 


ANNOTATIONES 
adquzftionim  fecundam. 

AD  iftam  qsuftionem  dicendum,  quod  care  non  eft 
organum,  (id merum , ficc.  Circa  hanc  conclu- 
lionem  varix  funt  fenrenrix ; qui  Jam  renent  cor 
Scoti  oper.  Tom.  1 1. 


eftie  organum  udus.  Thcmiftius  cup .40.  Simpli-  ori*»um.ta. 
cius  text.  \ 1 6.  fauct  Ariftot . de  SentEl.  cap.i.&  de  fim, rurum. 
Sen/u,cap.i.  Alij  volunt  efle  carnem  , & cutem, 

Auettocs  1 .de  Fort. animal,  cap.  \.&%.  Vhilopon. 
ad  rrarf.i  14. Suat  Jib.^.de  Animxop.  17.  citam  alios. 

Sed  conclufio  Dodoris  communis  cft , quam  te- 
nent Galen.  lib.  1.  de  Vfit  partium  , cup.  1 6.  & 1 8 . 

& lib.^.cap. 9. Albctt.  hi c tr. j. cap. j t.$4.D.Thom. 
i.  de  Anim.  leti,  j x.  Conimb.  i .de  Anim.cap.  1 1. 

444/1. 1 . vbi  citam  alios.  Satis  probatur , & expli- 
catur a Dodorc  , fic  cft  cxprcfse  Ariftotelis  ibi 
text.109.  vbi  ponit  carnem  medium  , fic  ncruum 
organum. 

Quatuor  argumenta , quz  adducit  Suar,  con-  J • 

trahanc  conclufioncm,  facile  foluuntnt  exiis, 
qux  habet  Dodor  , neque  multum  diftcrunuab 
iis,  quz  ipfe  contra  fc  adducit : idcb  ca  non  (ol- 
uo  feorfim.  Conimbr.vtumque  fententiam  con-  Caro  qutmo- 
ciliant , neque  Dodor  omnino  negat  carnem  * 
fentire  aliquo  modo , fed  ad  $.  ait , Virtute  nerui  ' tn,nt ' 
prope  exiftentie  poteft  qualibet  pars  fentire  tangibile. 

Quibus  verbis  admittit  aliquo  modo  carnem 
fentire.  Prima  autem  fententia  omni  caret  fun-  " 
damento,  quia  experientia  condat , non  tantum 
in  corde , fed  in  omni  parte  corporis  tadum  in- 
cile. Quando  ergo  Ariftoteles  vifus  eft  illi  fen- 
tentiz  fauifie,  tantum  voluit  peculiariter  tadum 
corrcfponderc  cordi , quia  eft  necclfarius  ad  vi- 
tam, fic  fundamentum  aliorum  lenimini , fic  vna 
cum  corde  perit : vel  voluit  tadum  in  corde  ma- 
xime vigere. 

Per  illos  autem  ramuftulot , vel  neruos  det  tuamur 
teftina  4 corde , vel  cerebro  per  totum  rorpiu.Quidam 
exponunt  Atiftotclcm  idc6  dixifie  tadum  clfcin 
corde  , quia  a corde  nerui  dcriuanrur  : fed  Co- 
ninibr.  multis  probant  1 . de  Ortu  , & Interitu , i 
cerebro  deriuari : fed  quia  ab  hac  quzftione  ab- 
ftinuir  Dodor , neque  ad  rem  multum  facit,eara 
pertranfeo.  Verius  tamen  puto  a ccrcbro  deri- 
uari ; quia  ex  dilledione  , condat  cx  cerebro  dc- 
fccnderc,  vel  cx  fpinali  medulla , quz  foboles  cft 
cerebri , c qua  velur  rami  ex  arbore , hinc  inde 
dilpcrguntur.fii:  quo  h cerebro,  vel  medulla  lon- 
gius abeunt , eo  tenuiores  funt.  Item , obftnido 
ccrcbro , edicitur  quis  fenfus  & motus  expers, 

Cc  remedia  tunc  applicantur , non  cordi , fed  ce- 
rebro. 

Ad  fecundum  , Caroanimalis  eft  animata  anima  6. 

fenfttiua  mediante  neruo  , ficc.  Confcqucntcr  ad  D*utn&*/"- 

conclulioncm  quzftionis  , necat  carnem  habe-  f* 

r b • 1 1 ^ .non  ftntiunt. 

re  animam  lenfitiuam , habet  tamen  vegetati- 

nam  , qualem  habent  dentes  A:  olTa  ; quia  nu- 
triuntur , vr  renet  Phil.  iJo^Gcner.  animal,  c.tp.  4. 

C7  de  Part.  cap.  (.  Sed  in  homine  caro  , fictit  Sc 
rciiquz  partes  ad  veritatem  naturz  /pedantes, 
animi  rationali  informantur ; quia  in  co  non 
cft  diftindio  vegetariuza  (cnfiriua  & rationali. 

In  pi/cibm  eft  aliquid  proportionale  ncruis , quod 
fufficit.  Condar  dum  /cranrur  pifces  , appare- 
re ramufirulos  i fpinali  medulla  prodeuntes  per 
roram  carnem  dilpcrfos , quos  neruos  dici , dc 
cllc  , vix  dubium  cft,  ialrcm  /unr  aliquid  ner- 
uis  proportione  currelpondens.  Sic  Phil.  1.  de 
Hilior.  animal,  cap.  4.  air  , quod  in  aliu  eft  /an- 
guis , & vena  , in  alii j quod  his  proportione  rr  ffton- 
deat.  Sed  cum  dc  hac  re  dubitalli-m , occurrit 
Jocus  Arillotclis  f.  de  Hift.  animal,  cap.  j.  vbi  cx- 
prefse  tribuit  neruos  proprie  iumpros , pifeibus: 

Sunt  ( inquit ) quantillos  halent  articulos  , priuatd-  p,'tei  h+lmt 
que  pedibus  , C“  manibus  funt,  iis  pertenues  issctrttque  vires  sueun. 

T t } kabert 


A rtrehrt 
merus  diri- 
mantur. 


t5 1 


490 


De  Anima 


habentur  (rmw)qU4 prcpter  in  pi/cilnujpti  utxtupin- 
n.u  pojiti  funt  , tf  prxiipue  veniant  in  coniptiiam. 
Vbi  non  negat  neruos  in  reliquis  partibus  pi- 
fcium  1 fed  quod  non  iu  apparent  ad  oculum* 
ficui  iuxta  pinnas. 

Solvuntur  argumenta  contra  conclufioncm 
principalem. 

7.  Obiicitur  contra  conclafionera  quxftionis; 
quia  cxpcricntiH  conflat  camcm , & cutem  fen- 
tirc  , fi  pungantur.  Rcfpondctur  cum  Phil.a.  de 
Anim.  cup.  1 1.  & Scoio  hic  ad  tertium  , id  fieri 
per  ncruuni , cfto  non  fit  immediatus  tangenti. 
Obiicitur  fecundb , in  ftomacho » & venis  fit  ta- 
dfcus  vbi  nulli  funt  nerui.  Refpondetur  efle  ali- 
quas fibras  ncruis  proportionnras;  idque  ad  ocu- 
lum patet  in  ftomacho.  Obiicitur  tertio  tadhis 
datus  cft  animalibus  , vt  fe  tueantur  a nociuis, 
vt  ait  hic  Do&or  num.  f.  ergo  in  omnibus  par- 
tibus corporis  cft  * & non  tantum  in  neruo. 

NVmi  fer  Refpondetur  neruos , vel  cotum  ramu/culos,  per 
n 

omnes  particulas  corporis  diffundi , quod  mf- 
ficit.  Obiicitur  quarti  ex  Arift.  j . de  Hift.  nnim. 
cup. 4.  & 1.  de  Part.  c.tp,  1 .j.  8.  vbi  dicit  carnem 
e(Ie  organum.  Neque  dici  poteft  cum  Com- 
mentatore quod  tunc  non  nouir  naturam  ner- 
uorum,  quam  exa&c  indagauir  tractans  de  ani- 
ma , quia  poft  libros  de  Anima  fcripfir  de  ani- 
malibus,vt  patet  ex  ordineoperum  cius. Refpon- 
detur dupliciter  ex  Scoto  ad  primum.  Hic  adde, 
cfto  quid  fcripferit  Atiftotclcs  dc  animalibus 
poft  libros  de  Anima , tamen  imgis  liandum  cft 
iis , qux  in  hac  re  habet  de  anima , vbi  ex  pro- 
fcftb  examinat , quam  de  animalibus  , vbi  tan- 
tum refert,  vel  non  examinat.  AdJc  etiam  quid 
dePurt.  unim.cap.  10.  dicit  carnem  non  cllc  lcnfo- 
rium  udus  ; ergo  in  illis  libris  non  ell  libi  con- 
flans , fed  concordat  cum  Scoto  nd  1 . 


Q_v  isno  II/. 

Pirum  ad  t Lictum  requiratur  medium 
txtrinfecum.w  in  quo  fiat? 

Ariftor.  1.  de  A*ims,  ttxt. Ifj.  Auicenm  t.  Sinet b.  rep.\. 
Aucrrocf  t.df  Anime  cemm.i  1 j.  Philop.  Simplic.  The- 
miff.  circa  text.  nj.  S.  Thom.  Sucflanut  Se  *rcx«jue 
Caici.  ibid.  A/bcrr.Magn.  radam  ttafi  3.  eef.  3 r Dandi- 
nu*  di[rtffitne  j<r.  \’io:cmahi p.a.de  ftn/lb  <■.  j 1 landun. 
x.de  Anim.  f.tS.  Oonimb.  tind.  te(.  1 1.  f.t.ert.t. Auer/a 
de  Anim.  f j j. 

) Iditvr  quid  non : medium  debet 
i cflc  denudatum  i fcnlibilibas  illius 
fenfus,  cuius  cl l medium, vt  patet  in- 
dudiuc,acr,  vel  aqua,qu.r  funt  media 
extrinfecamonfunt  denudata  a qualitatibus  tan- 
gibilibus ; er go,&c. 

Prxtcrca , fi  qualitas  tangibilis  poteft  imme- 
diate fenriri  fine  medio  cxtrinfeco,  illud  non  re- 
quiriruri  Icd  in  hyeme  Cernimus  acris  frigidita- 
tem immediate  line  alio  corpore , quid  Iit  me- 
dium, vel  obictium ; crgo,&c. 

Prxxerea  , Contigue  fient , quorum  viti  me  /itrtt 
firmi ; fed  tangens,  &:  ratium  lunt  conriguajcrgo 
eorum  vlrima  funt  Cimul : quorum  autem  vltima 
funt  limul , eorum  non  cll  aliquod  medium  ex- 
trinlecum,quia  eorum  vltima  funt  in  eodem  loco 
primo  i ergo,  Scc. 

Prxtcrca , quxeumque  putentia  immutatur  a 


fenfibili  mediante  alio  , prius  immutatur  a me- 
dio cxtrinfeco  * quim  ab  obicdo  ; quia  medium 
cft  ei  propinquius  ; fed  ta&us  non  prius  immu- 
tatur a medio  cxtrinfeco*  quam  ab  obic&o , fed 
fimul  i ergo,  &c. 

Inoppofitumeft  Philofophus,&  Commenta- 
tor. Ratio  Commentatoris  eft ; quia  animal  vi- 
uens  in  acre  non  patitur  ab  acre  ; vel  viucns  in 
aqua  non  patitur  ab  aqua.  Cuius  ratio  cft  > quia 
pafTin  naturalis  cft  a contrario  : locus  autem 
non  cft  contrarius , fed  conformis  locato;  qua- 
re, &c.  Vlteriiis  dicit,  quod  fi  fentirentur  talia 
media,  hoc  non  eflet  vt  pura  funt  , fed  propter 
admixtionem  alicuius  vaporis , vel  alicuius  cor- 
poris cum  ipfis. 

Contra  confequentiam  prima:  rationis  argui- 
tur fic : Corpora  noftra  non  habent  locum  natu- 
ralem , nifi  ratione  clementi  dominantis  ; led 
quando  vnuni  elementum  locatur  ab  alio , alte- 
ratur ab  eo  : elementa  enim  alterant  fe  lecon- 
dum  fuas  extremitates , fecundum  quas  fcinui- 
cem  locant ; ergo  non  obftantc  locatione  talium 
corporum,  adhuc  poterit  animal  pati  ab  cis. 

Prxtcrca,  quod  cft  in  potentia  tale,  patitur  ab 
co,quod  cft  a&u  tale ; corpora  noftra  funt  in  po- 
tentia ad  excellentias  qualitatum  tangibilium, 
cum  finr  ad  mediuin  redu&a  Sc  temperata ; er- 
go, Bcc. 

Contra  fecundum  fic : generatio  poteft  fieri 
cum  tnixrione  in  fimplicibus ; fed  generatio  re- 
quirit alterationem ; ergo  poteft  fieri  altcratio 
in  aqua  ,&  ab  aqua  fine  admixrionc  alterius  cor- 
pdris.  Prxtcrca , aut  aqua  calcfa&a  eft  aqua  pu- 
ra, aur  quid  mixrum  j fi  pura , ergo  non  requiri- 
tur ad  fuam  alrcrationcm  aliquod  corpus  libi  ad- 
mixtum ; fed  ipfamct  porerir  alterari;&  per  con- 
fequens  alterare  fenfum , ficur  mixtum  ; ergo  in 
» xflarc  quando  cft  aqua  calefa&a , & in  hyeme 
quandoacreft  frigcfadlus,  non  fiinr  elementa 
pura  in  regionibus  noftris.  Prxtcrca , fequere* 
cur  quod  qualitates  tangibiles  non  fune  corpo- 
rum fimplicium , fed  mixtorum  ramum. 

Prxtcrca , fecundum  ipfum ; fi  cfTer  vacuum 
ibi , pofler  e/Ic  morus  animalis  progrclliuus : er- 
go pes  cax/gcret  terram,  & eius  frigidiratcm;non 
aurem  acrem,  vel  aquamicrgo  porcll  elementum 
limplcx  immutare  raftura. 

RESOLVTIO. 

Qualitas  inhatens  poteft  fentiri  fine  medio 
cxtrinfeco ; & idem  eft  de  qualibet  adbtt- 
rente  ,fi  fit  in  corpore  fluido,  vt  inaqua, 
vel  aere  : fecus  fi  in  corpore  non  fiutdo , 
modo  fit  humi  dum, fi  autem  ficcum  fit, 
immediate  fentitur. 

a Ty  E fpondeo  ergo,  quod  ta&us  poteft  com-  f. 

XVp 


^ parari  ad  qualitatem  aliquam  inhzren-  fa* 
rem  accidentalem , vel  adhxrenrem , id  eft,  non  *£jJJ  fi" 
in  proprio  fubiedo,  vel  in  alio  libi  oppofiw:pri- 
mo  modo  poteft  Heri  ratius  line  corpore  extrin-  ' 

feco  medio,  ficu  t paret  de  dolore  apoftemaris,  qui 
fentitur  valde  vehementer , non  aurem  nili  per 
tatium,  vt  paret  indutiiut.  Loquendo  autem  de 
qualitate  adhxrcntc  quodammodo  fentitur  im- 
mediate line  corpore  medio , alio  a corpore  cui 
adhxrcc  , immediati  tangente  ; ficu r paret  de 
qualitate  exiftente  in  corpore  non  terminaro,  fed 
fluido  i vt  eft  aer  , vel  aqua , quorum  qualirares 

imme 


Quaeftto  HI. 


49\ 


immediate  tanguntut  fine  cotporc  tr.cdio  alio  a 
corporibus  fubi  edis.  Si  autem  qualitas  adhx- 
tens  fit  in  cotpotc  terminato  non  fluido  j aut  ex- 
trema tangentis  , Se  udi,  funt  humida,  vel  ficca: 
fi  humida , tunc  Cernitur  qualitas  illius  corporis 
mediante  alio  cotpote,Ccilicct  fubie&o  huraidi- 
tatis  illius,  fine  fit  aer,  fiuc  fit  aqua : fi  autem  ex- 
trema Cunt  ficca , tunc  immediate  Cernitur  qubd 
extrema  fint  ficca.  Poteft  etiam  cite  vel  propter 
caliditatem  corporum  Ce  tangentium  confutuen- 
tem humiditatetn  corporum  circumdantem , vel 
propter  Cortem  applicationem  cotum  ad  iuuiccm 
eam  violenter  expellentem. 

4*  Ad  argumenta  Commentatoris.  Ad  primum, 
dicendum  quod  elementa  poliunt  confidcrari  fe- 
cundum fuas  qualitates  adi u as.  Se  paCTtuas,&  fic 
non  funt  fimilia,  fcd  contraria , fe  inuicem  al- 
terantia,vel  fecundum  quod  vnura  locat,  & con- 
tinet aliquid,  & fecundum  qubd  funt  partes  vni- 
uerfi. 

Ad  aliud  , dicendum  quod  aqua  ptua  poteft: 
calefieri : cuius  oppofitum  dicit,  licet  ignis  non 
poflit  infrigidari , quia  ignis  inter  elementa  cft 
maxime  adiuus.  Calor  rcfpcdu  aliarum  quali- 
tatum haberrationem  formx,  vt  dicitur  quarto 
Mtuororum : fic  ideb  cft  minime  paffiuus,  non  fic 
autem  aqua, quz  cft  materialior. 

Ai  primum  Ad  primum  principali  in  eppoftum  dicendum, 
Ctfituadum.  quid  medium  debet  eCTe  denudatum  a qualita- 
tibus tangibilibus  omnino  , vel  fecundum  fuas 
excellentias.  Ita  fe  habent  ifta , aer  Se  aqua  , in- 
quanrum  funt  media.  Si  enim  haberent  aliquam 
qualitatem  in  magna  excellentia , tunc  magis 
lentircntur  quam  aliqua  per  ipfa.  Immb  impedi- 
rent fentiri  alia ; fient  patet  de  aqua  congelata, 
vel  valde  calefada ; Se  acre  valde  frigido. 

Ad  tertium.  Ad  aliud  , dicendum  quod  fi  duo  corpora  fe 
tangentia  fint  ficca  in  vltimis , tangunt  fe  fine 
medio , Se  iunt  contigua , Se  eorum  vltima  funt 
fimul : fi  aurem  humida  funt , eorum  vltima  non 
ungunt  fe  immediati, fcd  mediante  corpore  hu- 
mido. 

y . j4d  Aliud, dicendum  quod  aliquid  poteft  ede  prius 

Adjuini.  alio,  vel  caufa litate , vel  tempore,  vel  firu  : ita 
dico  quod  potentia  prius  immutetur  per  medium 
extrinfecum  , quam  organum  poteft  efle  verum: 
& hoc  fecundum  firum  , & fccundbm  caufalira- 
U fuatuer  tem  in  aliis  fenfibus  a radu,  ficut  in  vifu.  fmmu- 
iTfikm  priiu  tacur  cnint  prius  medium  i fenfibili  fecundum 
fitum.quia  cft  ei  propinquius  ; Se  fecundum  cau- 
"immu  ” ^i(ate(n4uia  immutatio  medij  eft  caufa  immu- 
tationis organi , licet  non  prius  tempore  ; quia 
vifio  fic  in  inftanti.  fn  auditu  etiam  eft  prior  im- 
mutatio Se  caufaii rare , Se  fitu , Se  tempore ; Se  in 
aliqua  fui  parte,  fciliccc  in  remota  ab  organo: 
quia  fonus  fe  multiplicae  mediante  motu  locali: 
ficut  etiam  in  olfadu,  &guftu  : in  quo  guftu 
medij  cxrrinfcci immutatiocftcaufaimmutatio- 
nis  organi,  licet  fimui  tempore  immutetur  /ali- 
tia , quz  cft  medium  exrrinfecum  , Se  organum: 
fcd  in  rjdu  medium  extrinfecum  prius  qui-* 
dem  ficu  imnutrarur;  quia  eft  propinquius  , non 
tamen  prius  tempore , fcd  /iraul  tempore , per- 
cutitur c/ypcus  , Se  clypeatus  , non  aurem  fi- 
inul  caufaiirare  ; ( nam  clypetis  percuUiis  per- 
cutit clypeatum  : ) nec  ac r vel  aqua  in  quan- 
tum funt  media  cxtrinfcca  immutant  organum 
(«dos , licet  bene  immutent  in  quantum  obie- 
da  ; Se  hoc  ided , quia  medium  exrrinfecum  in 
udu  cA  accidentaliter  requi/irum  , propter  hoc 


qubd  non  poteft  animal  vluete  fine  cis.  nec  ta- 
dus eft  nili  In  acte , vel  aqua  modo  pixdicto  1 
non  quia  de  ncceffitate  tangat  pet  artem  , Se 
aquam  , tanquam  pet  medium  cflcntialucr  te- 
quifitum , ficut  cato,  vel  ficui  requiritur  ad  alios 
lenfus : innuo  magis  fenfibilitet  tangerentur  fen- 
fibilia  cxtrinfeca  fine  talibus  mediis  » quam  in 
ipfts.  Licet  ergo  non  peius  tempore  , vel  cau- 
falitatc  immutetur  potentia  tadiua  a medioex- 
trinlcco.quamabobicdo,  prius  tamen  fecun- 
dum fitum  immutatur  , Se  hoc  fuflicit  ad  tale 
medium. 

ANNOTA  TT  O N E S 

in  quxftioncni  tertiam. 

T)  F.sfotuUo  ergo  , tacitu  , 8cc.  Quali  tat  inhererts  6. 
iy feminor  immediat c£cc .Non  intedit organum 
tadus  fentire  qualitate, vetbi  gratia,  calot em  fi- 
bi, fcd  parti  vicinz  inhzrentcm.  Primo, quia  alij 
fenfus  non  fentiunt  qualitates  fibi  inhzrcntcsj 
non  enim  feni  it  lingua  fapida  fuum  faporem. 

Secundo  , tadus  maiorem  calorem  femit  quam 
fibi  inhxrcntem  : ergo  non  fentit  inhxrcntcuv, 
quia  hunc  folum  femitet.  Antecedens  patet  in  Mmu*  tm- 
manu  applicata  igni  , quz  fentit  intcnlum  ea-  t*l*tm  igni 
lorcm , & amoto  igne  liat  im  fentire  definit ; igi- 
tur  non  erat  calor  inhzrcns  , quem  lenticbat.  j&rjjp 
Tertio  , tadus  fentit  duritiem  , Se  mollitiem,  m j ^,(,t 
quas  conflat  non  fibi , fcd  rei  tadz  inhzrcrc. 

Quod  vero  hzc  fit  mens  Scoti , patet  ex  addu- 
do  exemplo  de  apoftematis  dolore , quem  fentit 
tadus,  nempe  exiftens  in  parte  vicina  pattis  infc- 
dx,  cui  inhxrcc  nociua  qualitas. 

Obiicics  : dum  obiicimur  Soli , fentimus  ca- 
lorem , non  calefacientis , quia  nullus  eft  in  So- 
le ; ergo  nobis  inhxrentcm.  Rcfpondctur  , nos 
fentire  calorem  acris  , Se  exhalationum , Se  fan- 
guinis  ealefadi.  Conai , ponamus  aliquem  im-  Cmfm  Uli 
mediate  Soli  applicati , fcuticr  calorem.  Se  non  •fpHtuum 
a caufis  relatis  , nec  a Sole.  Rcfpondctur  fenti-  ^‘J™**** 
re  calorem  virtnalcm  , quatenus  Sol  producit  in 
eo  fpccics  intentionalcs  caloris ; Se  impertinens 
cft  ad  fenfationem , qubd  rcalcm , vel  materia- 
lem calorem  producat ; pollet  enim  inors  fcqui 
ex  foia  operatione  intcmionali  fcnlibilis , vt  ha-  * 
bet  Dodor  4.  dijl.  44.  qua/l.).  nurn. vbi  tenet  vt 
probabilius , ignem  inferni  tantum  intcntiona- 
liter  adurum  in  corpota  damnandorum,  de  quo 
poflea. 

Przterca , fanguis  runc  calefieret , cuius  calo-  7. 
rem  nerui  vndique  per  corpus  difpcrfi,  ftariin 
fen  lirent. 

Obiicics  fecundo  ; calor  in  organo  poteft  in 
aliofuhiedoeiufdcm  rationis  fpccics  intentio- 
nales  producere  : ergo  Sei  n fuo  organo.  Nego 
confequcnriam  , quia  ficut  non  poteft  realiter 
ftiuin  fubiedum,  bene  tamen  aliud  ciufJem  ra- 
tionis alterare:  ira  dicendum  de  actione  inten- 
tionali  i eft  enim  concomitantia  inter  has  adio- 
nes , vt  vna  non  poflit  efle  vbi  naturaliter  ne-  A/htmtu- 
queat  efle  altera;  verbm  non  fe cyncom itantur  r4lu  & 
Iccundum  proportionem  graduum  , immb  con- 


tingitinrenfam  efleadionem,  tbircaiiscft  re 
mi/la,  vt  habet  Dodor  Cupra  : verbi  grar ii.ouan- 
do  manus  intense  frigida  applicatur  igni , ibi  cft 
intenfusdolor;  Set amer»  /cmiffiil  calor,  propter 
excellentiam  frigoris1:  quia  contraria  a contra- 
riis magis  /enriuntur , inquit  Ariflotclcs  in  Pro- 
bltm./ett.  J.  q.8. 

Te  4 Obiicics 


tAtmr  fitum- 
tium 


491 


De  Anima 


Obiicies  tertii» , contca  id  quod  ait  Do&or, 
doloicm  apoftcmatis  fentiri  a ta£ku  •,  quia  dolor, 
& voluptas  funt  appetitus  attiones  , vel  paf- 
fioncs  i & hoc  fecundum  tenet  ipfc  Doftor  4. 
^.44 .tjHtft.  *.videipfum<pM/f.x.  n.y  Rcfpon- 
detur  de  caufa  doloris  non  conuenitur.Galen.ti. 
Methodi , cap.  7.  ait  clfc  notabilem  mutationem 
primarum  qualitatum , vel  diuiftonum  continui. 
Alij  diftolutionem  temperamenti.  Ali)  hanc  cum 
diuifione  continui : tatius  autem  fentit  primas 
qualitates  , 5c  etiam  diuilionem  continui , feu 
motus  localis , licet  non  vt  feniibile  proprium, 
fcd  vt  commune  : phantafia  apprehendit  ex  tali 
ta&u  inconueniens , circa  quod  appetitus  habet 
nolitionem  , qui  polita  , caufatur  in  appetitu 
dolor,  quem  Doftor  vocat  padionem , quia  non 
eft  liberum  eo  carere  , polito  nociuo  : vel  po- 
tius , quia  appetitus  paUiuc  fe  habet  ad  eam  , eft 
tamen  qualitas.  Si  quxras  quxnatn  eft  eius  im- 
mediata caufa  ; puto  elTc  nolitionem  difeonue- 
nienris  iam  politi  in  effe , qux  eum  caufat  ficuc 
atftus  habitum , de  quo  infri  ad  qua)}.  1 1.  num. 8. 
vide  Schol.nofbum  j.di/f.  1 ytt. 1 1.& ydift.+y. 
quaff.i.  Earcnus  dicit  Scotus  ta&um  fentire  do- 
lorem , quarenus  fentit  eius  caufam.  Locutio 
igitur  eft  caufalis  , fcu  virtualis , non  formalis, 
quando  dicit  ra&um  fentire  dolorem. 

S.  Obiicies  quartd  , contra  id  'quod  ait  radium 
fentire  tangibilia  immediata  libi , qnia  feniibi- 
le politum  fuper  fenfum  impedit  fenfationem,  x. 
de  Anim.  texi.  1 j.  98.  1 1 6.  R efpondctitr  ad  hoc, 

1-Af- 

Ad primum , medium  debet  effe  denudatum  a qua- 
litate tangibili.  Non  eft  fenfus , quod  non  lit  ca- 
pax illius  qualitatis  fecundum c^rcale,  fed  tan- 
tum fecundum  effe  jnicnrioualc , eo  modo  quo 
orgamtin  vifus  non  podir  recipere  colorem  fe- 
cundum cftc  materiale  fcd  tantum  intemiona- 
Mtdiim  **  le  > ex  x.  de  Anim.  text.  1 16,  de  que  Scor.  x.  difi.  y 
teret  qmati-  quafl  %.  ad  j.  num.xG.  Conflat  enim  experientia, 
ttte  tipbili.  acrem,  quo  mediante  fent  io  calorem  ignis,  ef- 
fe calidum.  Senfus  eft  ergo ; medium  qua  rale, 
carere  qualitate  tangibili ; Sc  li  habet  eam,  obie- 
&nm  eft  cenfcndum  non  medium. 

Xtidlam , fr  Ad  qu.trtum  i in  vi  fit  fimul  mutantur  medium, & 
trjenS  vifm  organum.  Ratio , quia  tranllario  fpcciei  vilibilis 
f,mnl  mu'  haber  qtnrrarium , nec  fit  per  motum  lo- 

tsmtur,  cnfie  m r r , ■ P 

dt  auditu  (X  calem  ; & lic  fimul  tempore  in  propinquum  Sc 


tlfudu.  remotum  diffunditur  i licut  Sol  fimul  partes  pro- 

pinquas , 3c  remotas  medi)  illuminar  i at  non 
fimul  muratur  medium  & organum  auditus,& 
oi  fodas  ; quia  inceruen/r  in  his  motio  localis: 
catifarur  enim  fontis  rea  lis  per  impemofam  me- 
di) morionem.  Vndc  experientia  conflat  fonum 
prius  audiri  a propinquioribus , quini  a remo- 
tioribus. An  verd  fine  rcali  medi  j excitatione , 
mittar  fpecies,  podea  dicetur.  Similiter  cuapo- 
ratio  , fcu  fubdancia  fumea  deferens  odorem, 
habet  fecum  comitem  morum  localem.  An  ve- 
rd ad  fenfationes  horum  fenfuum  , requiratur 
nccclfario  medium  exrrinfecumpdicctur  quxdio- 
ne  fequenci. 

9 • Circa  id  quod  Doffor  ait, num.yin  corpore  qua - 

ftiortit , radium  fentire  corpora  fluida  immediate. 
Irem  corpora  confidentia  ficca , non  tamen  con- 
fidentia humeda , non  conuenic  inter  Dodores 
D.  Thom.  in  text.  j ty  Caiet.  Sc  ali)  tenent  ad 
Dutaerpc.  corpora  dura  tangenda , requiri  mcdwm.  Auer- 
•m  f$**  modii  roes  ctmm.  1 tf.  quem  fequitur  landun.  vniuer- 
t**iuat*r.  faliter  ad  omnem  cadum  requirunt  mediumi 


quia  verd  hxc  fententia  videtur  cxprcfsc  contra 
experientiam  de  taftu  aqux  , Sc  acris.  Refpon- 
detur  quod  aer  in  fua  naturali  difpolitionc  non 
agit  in  nos , quia  eft  locus  nofter  naturalis  •,  ncc 
fentitur,  & talis  eft  feropee  nobis  immediatus. 

Idem  aiunt  de  aqiu  refpe&u  aquatilium : quan-  , 
do  ergo  aer  calefacit , vel  infrigidat , ille  non 
eft  naturalis , fed  aliis  corporibus  vt  exhalatio- 
ni > aut  vapori  mixtus  ; & fic  fentitur , non  ta- 
men immediate , quia  aliqua  pars  actis  naturalis 
mediat. 

Contra  hxc : Se  primd  contra  fecundum , po-  Lmu 
nantur  pifccs  in  acre  , certum  eft  qubd  aget  iu  '*'*  *git 
cos  , nulla  aqua  medii  •,  quia  non  eft  iplorum 
locus  naturalis.  Secundo , etiam  locus  natura- 
lis agit  in  locatum,  vt  elementum  vnum  in  aliud 
contentum.  Tertib , elementum  in  fua  naturali 
difpolitionc  habet  qualitates  a&uas  exceden- 
tes eas  , qux  funt  in  mixtis ; ergo  agit  in  ea. 
Quartd , falfum  eft  , quando  elementum  eft  ex- 
tra fuam  naturalem  dilpofitionem  , habere  fem- 
per  corpora  alta  fibi  mixta  ; quia  Sol  calefa- 
cit aerem  , Sc  aquam  , nullo  alio  corpore  eis 
mixto. 

Contra  primum , nempe  ad  dura  tangenda  10. 
requiri  femper  medium  ; quia  fequeretur  quod 
gladius  ablcinderer  alicui  capur  , acre  femper 
medio  inter  ipfum , Sc  collum  ; Se  lic  aer  eflet 
immediatum  inftr umentum.  Sccundd , ingentes 
lapides  fuftentarentur  in  acre,  quia  non  tange- 
remur in  aere , quia  non  tangerent  immediati 
terram.  Tertio,  ferrum  ignitum  fuppolitum  car- 
ni, illam  vrir  nullo  medio  a?re. 

Dicendum  ergo  cura  Dodlore,  corpora  loli- 
da  ficca  fe  tangere  immediate ; ctli  non  fecun- 
dam Ic  tota  ; Sc  hoc  fecundum  tantum  voluit 
Atiftotclesrrvf.  11$.  Et  ratio  eft,  quia  regulari- 
ter funt  inxqualia ; at  verd  Ii  corpora  lolida  line 
humida , immediate  non  fe  tangunt , vr  ex  Phil. 
iam  citaro,  tenet  Do&or ; Sc  experientia  t citatur. 

Caiet.  dat  friuolas  folutiones  ad  rationes  alla- 
tas. Ad  primam,  admirrir  acrem cile  medium, 
tamen  gladium  ait  cftc  immediatum  inftrumen- 
tum  ablcillionis.  Contra, id  quod  immediate  le- 
parar  partes  continui , occupans  locum  inter  eas, 
ed  immediatum  fcifdonis  inftrumenrum.  Ad  fe- 
cundam , admittit  modicum  acrem  fuftincrc  in- 
gens  fiippofirum  laxum  , virtute  vniuerfalis  na- 


rurx.  Contra,  mera  chimxra  eft  boc  diccrc,cunt 
nec  ratio , nec  experienria  faucat , fcd  vtrumque 
fit  in  oppo ficum. 

Dicimus  mericd , grauia  afeendere  furfum,  & 
leuia  deorfum  , nc  detur  vacuum  ; quia  expe- 
rientia id  condat  : at  hic  nulla  experientia  e/t. 
Prxrerea,  applicetur  ignis  illi  acri  intermedio, 
Sc  corrumpetur,  ni  fi  lingas  incorruptibilem  ede. 
Sed  obiicirur  ex  Caiet.  Si  duo  corpora  fecun- 
dum fuperdeiem  fe  tangerent  immediate,  Sc  al- 
terum tolleretur  j aut  aer  circumflans  immedia- 
te repleret  rorum  fparium  inter  illa , Sc  daretur 
motus  in  indanri ; aur  non  replerer  ,Sc  elfet  va- 
cuum. Refpondctur,  naturaliter  vnum  nonpof- 
fc  fecundum  omnes  partes  fimul  feiungi  ab 
altero,  fcd  b enS  fuccelliuc,qtwd  fufhcit: 

Sc  lic  fuccefUuc  poted  vnum  planum 
fuppvni  alreri,Sc  illud  tangere 
immediate. 

Qvst 


r 


Qnxftio  I V. 


i f 


ItfiaatU  «. 


Q_y  isrio  /V. 

Vtrum  ftnfikilt  fo/itum  fyper /en- 
fum,  n/el organum  fenjus, 

/enti at ur  ? 

Atifiotelet  lih.xJe  Anime.ee/. g trxf. 7 f . free/i  rtrt.it. 

Sinftut  Thomxi  ikid.  Uti.  if.  Aibcmn  Magnos  x.fetu 
• fitmnu  d»  Hemint^tufljitudM.  y£gidiui  t.d*  Anime, in 
€*f  i\.& l&.x.fttxemenmff.ix.  Vccrqoc  Caictanus  x. 
4t  Anime, in  te/  t i.hndun.iiiJ  ya/yl.xy  txaellus  jneft. 
fo.Apo{lio.f»4l.j4.Fmar.f«jyf  19.  Toletux  jV/  Ani- 
me ja;.  I X.ftdp.i. Commbrx.de  Anime.ee/.  r 1 .jnajt.  j . 
Rubia»  ydt  Anime  . te/.  1.  ftujt.  3.  CompIutcrUc»  dnf. 
9-dt  Anime, jndjf.j. 

I.  •?8£35|  Ide  t v r quAd  fic  : quia  culcellas 
$$$&  Icindcns  ncrutttn  caulae  maximum  do- 
locem  , maiorem , quim  fi  feinderet 
carnem  : nrruus  aurem  eft  organum  tadus , qui 
fcnrir  dolorem;ergo,A:c. 

Prarrcrea , aliquis  humor  potabilis  politus  fu- 
per  medium  guftus , fcilicct  fupra  carnem  lin- 
gux.fenrirur : ergo  raulrd  magis  politus  fupec 
organum.  Antecedens  parer.  Probatio  confc- 
qucmix,  quia  caro,  quar  crt  medium  in  guftu,  eft 
corpus  mixtum, & comparum : potabile  aurem 
non  eft  ita  mixtum,  vel  materiale ; nec  compa- 
rum ; ergo  /pecies  potabilis  materialius  reci- 
pitur in  medio  , quam  in  organo  : quia  vnura- 
quodque  recipitur  fccund&m  modum  rccipicn- 
tisjfi  ergo  fpecies  potabilis  recepta  in  medio  cau- 
fat  guftum  , multo  fortiOs  pocaoile  politum  im- 
mediate fuper  organum  caufarguftutn. 

Prxterca , Tonus  habet  ejft  realc  in  omni  par- 
te m edi) ; Ted  auris  poceft  audire  in  omni  par- 
te medij  , exiftenria  etiam  in  parte  libi  coniun- 
da ; ergo , &c.  Probatio  maioris  , quia  quod 
Glaber  ejfe  intentionile  tantOm  , non  maner  ab* 
lente  generante;  Ted  Tonus  manet  in  omni  par- 
te medij  abfenre  corpore  Tonatiuo : ergo  habee 
in  omni  parte  medij  rftzcilc.  Minor  eft  maniTe- 
fta;ergo,&c. 

Praeterea, odor  in  fumalieuaporatione  habet 
ejfc  realc  , Ted  quando  fuinal is  cuaporatio  intrat 
naTum,Tentirur  odor;ergo,&c. 

Contra  eft  Philofophus , & omnes  commu- 
niter concedunt , in  tantum  , quod  dicunt  ali- 
qui qudd  !i  cultellus  Tcinderet  immediate  ncr- 
uum,  in  quo  eft  TenTus  tadus , homo  non  Tcn- 
tiret. 

Iftam  autem  conclufionem  Tic  probant  ali- 
qui. Oportet  Tenliim  habere  proportionem 
non  tantum  ad  obicdum  , Ted  ad  medium, 
ad  hoc  quod  exerceat  adum  Tuum  , ira  quid 
ficuc  ab  excellenti  Tcnfibili , &:  improportio- 
nabili  TenTu , non  immutatur  Tcnfus  , nec  et- 
iam a temilTo  in  proportionaro  ; ita  nec  Tcn- 
tit  Tuum  obicdum , li  medium  iit  nimis , vel 
parum  protcnTum  ,v«l  nimis  remotum , vel  pro- 
pinquum ; quia  ergo  obicdo  polito  fuper  or- 
ganum , non  Teruatur  debita  proportio  medij: 
idco,&c. 

Contra  iftam  rationem  arguitur  lic : Caro  im- 
morata ab obicdo  tangibili,  immutat  immediate 
organum  tadus.  Similiter  acr  propinquus  pu- 
pilla: immediate  immutat  cam  ; ergo  propin- 
quius medij  non  tollit  ejus  immutationem.  Alia 
ratio  eorum  eft  h*c:  Species  in  organo  habet 
tjji  ab  obicdo  ; ergo  mediante  corpore  medio. 


4 91 

in  quo  habet  eft  minus  materiale , quam  in  ob- 
/edo; magis  tamen  , quam  in  organo , quia  ab 
extremo  in  extremum  dcucnitur  per  medium. 

Conrra  iftam  rarionem  arguitur  fic : Caro  ha-  $ .* 
bet  efte  materialius , qtiim  acr ; & per  conle-  Kmittncr. 
quens  calor  in  carne,  magis  quam  in  acre;  Ted 
calor  carnis  poreft  immediate  immutare  orga- 
num radus , quia  eft  cius  medium ; ergo  multd 
magis  calor  acris. 

RESOLVTIO. 

Senftbtle  pofitum  fupr»  fenfum  vifus± 
impedit  fenfnt!onem:in  altis  autem 
fenfbus  , quo  fenfu  id  verum 
Jit , explicatur. 

• O Efoondco , quAd  in  vno  TenTu , Tcilicct 
JLVvifu  ,cft  cau  la  Ipccialis,  quare  Tenii  bile 
politum  fiipcr  TenTtim  non  Tacit  TenTum  : quia 
color  non  videtur  nili  in  lumine,  8c  roquiritad 
hoc  vc  videatur  medium  illuminatum.  Si  autcin 
color  poneretur  Tuper  organum  vilus  obumbra- 
ret i pium  1 8c  ideo  /equitur  quod  uon  pollet  vi- 
deri. De  aliis  autem  icnlibus  conclulio  PhiloTo- 
phi  rede exponenda  eft.  Circa  quod  Tcicndum, 
quod  eft  duplex  immutatio  Ten/ibilis;  vnacft  na-  tmmur*rH 
turalis  , Tcilicet  quando  immutatur  TenTus  i Tcn-  iu* 

libili  lecundum  illud  tale  efle  , vel  iccundum  ^ ■ 
eundem  modum  eftendi , quomodo  eft  in  rc  ex- 
tri;vt  cum  Tcnfus  cados  calefit  ,vcl  alinsfcn- 
Tus  aliqualiter  alteratur , vel  mouetur  fecundum 
locum.  Alia  eft  immutatio  animalis  fecundum 
quam  immutatur  intenrionaliter , vel  fpirirua- 
%lirer  a fcnfibili  , licet  habeat  modum  eftendi 
extra  reaJcm,  Se  materialem  : modo  ita  eft,  qu&d 
aliquis  fcnTus  immutatur  fpiritualiter  tantiim,  ^^^1^ 
vt  vifus : tadus  autem  vrrique  immutatione  im- 
mutatur. Quid  naturaliter , probo  ; quia  orga- 
num eft  corpus  mixtum  , licut  medium , quod 
eft  caro : ergo  eft  paflitium  naturale,  & recepti 
uum  pa/Iionis  naruralis : qualitates  autem  tan- 
gibiles fune  naturaliter  adiux  ; ergo , 8c c.  Si-  Tsffut  im- 
militcr  immuutur  intemionalitcr : quia  fi  tan-  mMU,ur  ”*/ 
ttim  naturaliter  immmarcrur  ratione  , qua  mix-  S» mittoU 
tum  naturale  , non  plus  fentiret  qualitates  tan-  t4r. 
gibiles  , quim  lignum  ,vcl  lapis  ; qu*  naturali- 
ter immurantur:quia  ergo  cadus  Tentic  huiufmo- 
di  qualitares:ide6,&c. 

Prxtcrea  , hoc  patet  ratione  Theologici ; in  4. 
damnatis  poft  relurrcdionem  generalem  erit  Senfiu  tr&m 
TenTus  tadus  , Se  omnes  TenTus  in  adu  Tuo  ; Se  ia-  Jam natinm 
men  tunc  tadus  non  immutabitur  naturaliter; 
quia  ifta  immutatio  eft  corruptiua ; ergo  tantum  ***"'*’ 
intcntionalitcr  ; tamen  illa  etiam  maximi  aftli- 
diua;ergo  verilfimf  poterit  ibi  cftc  vna  , fine 
alia '.tamen  in  ftatu  illo  non  eft  intcntionalis 
immutatio  fine  rcali , Se  naturali  immutatione; 
quiacaufatur  ab  ca.  Immutatio  ergo  intentiona- 
lis  Tcnfus, non  eft  naturalis  , ctitu  fine  naturali 
poOlc  efte  , fcilicct  in  damnatis.  Naturalis  ctiani 
poteft  efte  in  inanimatis,  qux  non  fentiunt , qua: 
tamen  naturaliter  immutantur  ; Se  ideb  tangibi- 
le pofitum  fuper  organum  tadus , cum  non  in>* 
mutet  nili  naturaliter  ,ipfum  non  facit  fcnTuna 
tadus , fcd  fpccies  tangibilis  tecepta  in  co  iu- 
tcntionaliter  facit  fenfum  tadus.  Sic  ergo  hn- 
mutatio  animalis  in  organo  mdus  , vel  aliomm,  jmmutMt;t 
bene  facit  fenfum  ,non  autem  naturalis  ; fid  rm*  natmMn,  nem 
WHlaiiv  nuiurtilu  in  organo  non  facit  finfnm , itmio  fmiit  ftnfmml 


Diqi 


494 


De  Anima 


*'f  (rufum, 
•x [luatur. 


rn&tt  b impedit ; quia  fi  fine  naturali  polTcr  ertc 
inicntionalis,  nugis  fenrirccur  fcnfibilc  ; fient 
patet  in  damnatis : tamen  immutatio  naturalis  in 
carne, qux  eft  medium, bene  facit  fenfum  caufan- 
do  immutationem  fenfibilem  in  organo  non  de 
fe  tantum. 

J.  Rcfponfioncs  in  oppofitum  bene  probant, 

fu frr  qibd  immutatio  animalis  eft  fimilis  cum  immu- 
Jem(um,Hifu.  tatione  suturali  pro  ftatu  vitx , nec  fine  illa  po- 
tert  efte , quantum  ad  illos  quatuor  fenfus  , de 
quibus  fuit  argutum , licet  de  vifu  aliud  fit  pro- 
prer  rationem  loperius  tactam : non  tamen  pro- 
bant quod  immutatio  naturalis  inquantum  hu- 
iufmodi , faciat  fenfum  , quia  magis  impedit  vt 
vifum  eft  : fed  fi  fentiat  huiufmodi  fenfibilia 
tangentia  organum , hoc  eft  ratione  immutatio- 
nis animalis  per  fe , qux  caufatur  a naturali  |im- 
mutationc  fecundum  quam  tangunt  organum; 
& ideo  fecundum  hoc  , eft  vera  propofirio  Phi- 
lofophi  ,qubd  fenfibilia  tangentia  fenfum  non 
faciunt  fenfum ; quia  ratione  immutationis  na- 
turalis , fecundum  quam  tangunt  organum  , non 
faciunt  fenfum. 

ANNOTATIONES 

in  quxftioncm  quartam. 

f,  p EjponAro  , quod  in  vno  finfu  ,/cilicet  -vifu , Scc. 
XV Sententia  Dodoris  folum  vifum  requirere 
neccilario  medium  extrinfccum  , reliquos  fenfus 
non.  Alij  nes  fenfus  indigere  medio  volunt,  fed 
Communior  id  de  omnibus  afterir.  Et-probatur 
cx  Ariftotclc  i.  de  Anima,  fr.rf.7j.  98.  1 1 6.  Ita  D. 
Thomas,Caictanus  in  vltitmtm  locum  Conimbric. 
cap.i  \.qu*f}.\.*rt.i.  radium  tamen,  & guftum  cx- 
S»'.w  vifml  cipiunt.  SedSuarcs  lib.  $ . de  Anima , cap.  ij.fe- 
uetrjfurii  pe-  quitur  Scotum,  S:  adduda  hic,  Sc  quxft.  prxced. 
eit  medium.  ± Oodore,  Sc  qux  in  annotationibus  dida  funt, 
id  conuinccrc  ridemur.  Er  certe  fi  ponamus  ma- 
num in  medio  ignis , chimxricutn  eft  dicere, 
qudd  cutis  eius  mediante  aere , fentir  calorem, 
Sc  oporrcrcr  dicere  qu6d  aer  ille  non  pollet  ab 
igne  corrumpi.  Item , in  olfadu  vaporatio  odo- 
rifera fubic  ad  cerebrum ; & fic  ad  organum  , ex 
Atidotele  i6.Problem.  quxft.  f.  fonus  etiam  ve- 
hemens propinquus  penetrar  vfque  ad  au  ditum. 
Dcgtidu  , res  eft  clarior, quia  ad  /aporem  per- 
cipiendum requiritur  humi  diras  ex  Aridotcle  2. 
de  Anima , ttxt.  104.  vr  guftabilc  humcChim  in 
poros  lingux  transfundat  vaporem  Iapidum;  & 
hac  ratione  infirmi,  arente  lingua , /aporem  non 
percipiunt. 

7.  Ad  Aridotelem  bene  refpondet  Dotior,ipfum 

Sesfibiie pe(J.  incelligcndui h ellc,  quod  fcnfibilc  politum  iiiprr 
ei  fuper  /eu.  fenfum  , quarenus  eum  immorar  rcalircr,  non  fa- 
fum.  ort.ex-  cit  fenfum ; potelt  tamen  facere  provt  immutat 
pnttur,  inrentionahrer,vt  ex  ditiis  pater.  Suarez  ait  pro- 
loquium illud  , quod  tribuitur  Aridoteli,  verum 
cllcji intelligatur fenlibilc  inhzrens  nonpoffc 
fentiri ; quod  pater  in  audiru  , olfatiu , Scgudu; 
quorum  fenfibilia  inepta  funr  inhxrerc  organo: 
quia  fonus  ineft  rannmt  acri : fapor,  Sc  odor, quia 
non  funrqualirares  atiiiuc , non  difponunt  fub- 
ietium  , fed  fupponunt  libi  proportionatum , cu- 
iulinodi  non  eft  organum  horum  fenfuum.  De 
tatiu  aurem,  patet  quod  non  fentit  tangibilia  libi 
inhxrcntia.  Qux  dotirina  placet , & eft  confor- 
mis Scoto,  prxtcr  id  quod  ait , organum  gudus 
non  ellc  fitbietiumiaporisinam  inter  omnes  par- 
tes animalis  videtur  nulla  ellc  melioris  fapotis. 


quam  lingua.  Ratio  c rgo  eft,  quod  qualitas  fen- 
fibilisinhxrens  , ficui  non  agit  realitcr  ,ica  nec 
intentionaliter  m fubiedum  ; vt  fuse  probaui 
quxftionc  prxced  cnii. 

Ratio  D odoris  de  vifu  optima  eft ; quia  non  g. 
poteft  videre  nili  obicdum  illuminatum, neque 
illuminari  poteft  nifi  per  medium.  Obieduvifus 
eft  color  fecundum  effe  materiale , fcu  naturale, 
cuius  fubiedum  eft  fupeiftcies  corporis  termina- 
ti , fcu  opaci : at  fecundiimr^  intcmionalc  ,tc- 
ceptiuum  eft  corpus  perfpicuum  , fcu  non  tenni- 
natum  fecundum  fe  totum , vt  habet  Do&or  2. 
dijlint 7.  < . quxft.  8.  ad  j . mm.  16.  fi  autem  color 
cum  fuo  fubicdo  terminato  fupponerctur  ipfi  vi- 
fui , obumbraret  illum  , vel  clauderet  palpebras, 

Sc  fic  impediret  illuminationem,&  confcqucnter 
Icn  lationem. 

Obiicitur,  quia,tcfte  experientia, & docet  Ari- 
ftoteles  de  Seu  fu , & fenfib.  tap.  1 . in  tenebris  ful- 
gor quidam  apparet  ift  oculo.  Item, cum  digito 
comprimitur  oculus , humor  quidam  concretus 
cernitur.  Rcfpondctur  ad  primum , fulgorem  il- 
lum  cum  oculus  in  tenebris  atteritur, diffundi 
ad  ipfum  organum , Sc  non  videri  fccundfim  il-  ftdf-em  a. 
lam  partem  qux  in  organo  eft.  Ad  fecundum,  per  oafum. 
idem  patet : fi  enim  aliquis  humor  cernitur , di- 
ftat  ab  ipfo  organo , Sc  illuminatur  medium  di- 
ftantix.vt  videatur. 

Rcfponfiones  ad  rationes  pro  refolutione  hu-  9 • 

ius  quxftionis  reicdx  funt  cuidenter  qnxft.prxc.  ^ 
annor  at.  j.  Ex  didis  pater  primd  , ad  cadum  ne-  ^ 


cellario  nullum  requiri  medium ; quando  autem  ^ ** 
intercedir , debet  clfc  capax  primarum  qualita- 
tum , vr  iftx  fen liantur.  Quoad  alias  qualitates, 
vr  durities  , afperitas  , hoc  non  fufticir ; fed  re- 
quirirurefte  molle,  qualis  eft  cutis,  tela.  Degu- 
ftu  , forte  non  tantum  non  eft  ncccflarium  me- 
dium , fed  impedit  fenfation em  : quia  fapor , ex- 
perientia terte,  non  videtur  diffundere  fpccies 
citra  materialem  conradum.  Idem  iudicium  eft 
deaudiru.&olfavhi.  Itaque /olus  vi/iis  neccftariA 
requirit  medium  cxrrin/ecum  : folus  radus  per 
accidens  requirittreliqui  omnino  re/puunt. 

Immutatio  natur  alio  in  organo  , non  facit  ftnfum,  _ 

immo  magu  impedit.  Conftar  experientia, quando 
radus  habet  calorem  magnum  libi  inhxremem,  f^. 
quod  imperfede  /emit  calorem  : c contra  quan-  wm 
do  intenfum  habet  frigus  ( vt  videre  eft  in  manu 
congelara  igni  applicata ) per fetie  fentit  calo- 
rem i h quo  tamen  parum  immurarur  naturali- 
ter, proprer  frigus  intenfum  re/irtens.  Cau/a 
forre  eft , quia  quando  impeditur  agere  na  rurali- 
rer  per  contrarium  prxfens , agi r intcnfiiis  tunc 
intentionaliter , diffundendo  Ipccies : Schine  ei 
quo  d manus  illa, eo  cafu,  magis  doler,  licet  minus 
immutetur  naturaliter ; quia  dolor,  licut  Sc  vo- 
luptas /equitur  adionem  intcnrionalem,non  rej- 
Icm  , Je  quoDotior  +.d.  n.q.^.  vbi  habet  vt  pro- 
babilius , corpora  damnatorum  ramum  pamira 
atiionem  ignis  intctionalem.Vide  eum  iMift.tf. 
itum.  8.  Sed  quare  tunc  manus  doler,  cum  doior 
fequaturapprehcnlionemdifconuenientis  fenfi-  """r*** 
bilis  vt  habet  Dotior  i.dift.  if.  num.  8.  &fiq.Sc 
hic  fentibile  conuenicns  eft  ? Rc/ponderur , calo- 
rem tunc  conucnienrem  cflc,  modum  tamen  vio- 
lenter ipfum  caufandi , re  fidente  ford  contrario 
inconucnientctn  efte;/ic  expuitio  puris  ex  apoflc- 
mate  conueniens  cd,tamcn  violenta  e xpullioin- 
conuenicns  eft , 8c  fic  apprehenditur,  caufatquc 
dolorem. 

QVA 


s 


HUC. 


r 


Quzfllo  V. 


4 95 


I 

•% 

i 


i 

: 


Q__y  isrio  V. 

ycrum  fenftu Jit  recepti um  Jjeacrum 
Jine  materia  ? 

Arift  iJ*  Amim*,r.iX.ttxt  iti.fr  114  Phitop.SimpI.Thc- 
miUiUf.Auctc  Si  TbcopbaSr**Je*i  text.l  l 1 CoDUT.br. 
/*  txfef.t  injdrtn  t.Q-  t*kt,(y  fd.lib.t.6.  j tMrt.t. 


t»  I D 1 T v r qu bd  non  ; omne  quod  re- 

c,pir  aliquid  ab  agente  , parirur  ab  eo, 
'***£  fccunddm  quod  eil  ens  adu  i fcd  agens  in 
fenCum  eft  obiectum  materiale , vel  forma  cxi- 
ftens  111  materia;ergo,&c. 

Prxtcrea  , fenfus  recipit  fpecicm  obicdi, 
cum  conditionibus  materiar,  qux  fuut  hic , Sc 
nunc  i ergo  cum  materia  ; quia  condit  iones  ma- 
teri* non  reparantur  ab  ex  Prxtcrca , udus  cft 
vnus  fenfus , & ramen  recipit  caiorem  materia- 
liter.  Sc  naturaliter,  vel  rcaiuer,  non  intcnuona- 
lircr  fb/um;ergo,&c. 

Prxtcrca  , exemplum  Philofophi  de  cera, 

& figura , non  videtur  cile  conuenicm  j quia 
fimilitudo  fic  fequitur,  qubd  ficut  cera  confi- 
guratur annuio,  ita  fenfus  obicdd  ; fcd  rigu- 
ra  non  cft  aliquid  abfoiutum  fuper  ceram  i er- 
go fpecies  ratione  cuius  coniigurarur  obie- 
ro , non  erit  aliquid  abfoiutum  luper  poten- 
tiam fen/itiuam  : hoc  cft  faifum , cum  iit  ali- 
quale  principium  femieudi.  Probario  alfumpti; 
quia  (t  fi  gura  eilct  forma  abfoluta,  cllet  acti- 
ua  magis , quim  paffiua  i Sc  ficccra  cederet  figu- 
ra magis , quam  e couuerfo ; quantitas  autem, 
cuius  figura  cft  terminus,  cft  magis  palfiua,  quam 
a&iua  , cbm  fequatuc  compolicum  ratione  ma- 
teriar. 

Prarrerea , hoc  probo  /ic ; quandocumque  ali- 
qua pailioconfequirur  aliquod  fubicdum  ,cir- 
Cumfcripro  omni  abfoluto  alio  a fub.cdo.il- 
ia  paflio  non  erit  abfoluta ; fed  figura  confe- 
quicur  quantitatem  , circum feripro  Omni  abio- 
luro  , alio  a quantitate ; quia  pofita  aliqua  quan- 
titate finiti,  flarim  ponitur  aliqua  figura,  quia 
figura  fecundum  Euclidem  non  cft  aliud,  quam 
terminatio  quantitatis  ; ergo  , Scc.  In  oppo- 
fituin  principalis  condufionis  cft  Philofophus 
2.  de  slninut. 

RESOLVTIO. 

y^Accidit  fenfus  recipere  formam  fecundum 
eundem  ejfendi  modum  , quo  eft  in  agen- 
te > & fer  fe  tantum  requiritur , vt  in - 
tentionaltter  recipiatur , vt  contingit  in 
*• vifu . 


RE  'ponJeo , aliquando  patiens  recipit  for- 
ti 


tuim  Jm-  XVnum  Iccundum  eundem  modum  clfcn- 
flnirtr  mi-  di , quo  cft  in  agente  : Sc  hoc  cft  quando  cft  eo- 
‘ dem  modo  difpofirum  ad  formam , quo  cft  for- 
& mtmim!  mim  agente,  vel  quo  matem  modo  agentis  cft 
•aliter.  difpofita  ad  eam  : Sc  iftud  accidit  in  adionc  na- 
turali, in  qua  agens  ,&  patiens  communicant  in 
materia  j aliquando  autem  patiens  non  cft  eo- 
dem modo  difpoiitum  , & tunc  recipit  fine  ma- 
teria ; non  qubd  forma  in  ipfo  recepta  fit  fine 
materia , vel  prius  fuerit  fine  materia : fcd  quia 
recipit  formam  non  cum  materi  1I1  difonfuio- 
ne  prxccdcntc,  vel  non  recipiendo  difpofitio- 


nem  mater/*  prxcedenr/s  pet  oppofirum  ad 
aliam , modo  quo  patiens  recipit  fornum  rea- 
Jem  , vel  materialem  ; quia  cum  di/pofttione 
materi*  prxccdente  ; modo  ita  cft  in  propoli- 
to,quod  fenfus  non  cft  eodem  modo  difpod- 
rus  ad  recipiendum  fpecicm , vel  fornum  ob- 
icdi fcnlibtlis  \ vel  fient  materia  ipla  j Sc  idcd 
recipit  Cpeciem  cius  fine  materia , Sc  fine  difpofi- 
tione  marerix. 

Sed  contra , potentia  fcnfiriua , vt didum  cft,  y • 
eftidem  quod  ejfe  anirax  ; fcd  ejfe  non  poteft  id 
recipcrealiud  ab  agente  pure  corporali , fc-dtan- 
tiim  ib agente  fuperiorijergo  cumobieclum  fen- 
fus fit  corporale , nec  potentia  fcnfitiua  poterit 
abeo  fpecicm  recipere.  Dicendum  ,quod  anima 
poteft  mediante  corporeo  organo  aliquid  ab  ob- 
ic&o  corporeo  recipere, licet  aniina  non  poffic 
immediate  , vtconcludirargumenrum.  Quia  er- 
go potentia  fcnfitiua  propinqua  hon  tantfim  cft 
anima  , immb  includit  organum  ; ideb  poteft  ab 
obiedlo  fpecietn  recipere , ftante  identitate  rca- 
li ipfius  potentix  nudx  cum  anima  ,&c.  Immb  Ptfnfiyr*- 
fi  effet  rcaliter  diucrft  ab  anima  , licut  quali- 
tas  quxdain  abfoluta  , fequeretur  quod  ipfa  cum 
organo  fine  effentia  animx  pofTet  icmirciquia 
pofita  causi  totali  , ponitur  eius  effefius ; po- 
tentia fcnfiriua  cum  organo  cft  totalis  caufa  fen- 
tiendi.  Sed  fo rtt  dices, quod  potentia  fenfiti- 
ua  non  pollet  exire  in  adum  , nili  in  virtureani- 
mx,  qrix  eft  caufa  principalis,  d.uo  qubd  eius 
potentia  ellet  qualius  abfoluta.  Contra } quoti 
per  fe  poteft  habere  efle  qualitercumque , fiuc  per 
zwniramt  fiuc  per  miraculum,  per  fc  natura- 
iircrfinc  alio  poteft  agere  ; ficat  Jratct  de  ac- 
cidente in  Sacramento  Altaris,  quod  non  habet 
ejfe  infubicdo,&  tamen  naturaliter  agit.  Mo- 
dus enim  edendi , vel  fubfiftendi  non  impedic 
naturalem  a&ionem , ficut  etiam  oculus  reditu- 
rus per  miraculum  naturaliter  noteft  videre  :mo- 
db  ita  cft  , qubd  accidens  abfoiutum  per  miracu- 
lum a fubiccto  ablolui  poteft  , quantbm  ad  ede 
adu  , & ideo  fi  potentia  eft  qualitas  abfoluta, po- 
terit agere  fine  cius  fubicdo,quod  cft  aniina. 

Sed  contra , potentia  fcnfitiua  non  cfl  fepara- 
bilis  ^ corpore ; anima  autem  fecundum  Tuam  ef- 
fcutiam  cft  feparabilis , fcilicet  humana.  Dicen-  ***fnua  fo 
dum,  qubd  potentia  propinqua  ad  fcntichdum, 
qux  eft  totalis  caufa  elidendi  adutn , fuppofito  'ut.eryuxii 
obiedo.eftnon  feparabilis  i quia  talis  includit 
organum  corporeum  , quod  cft  aliud  ab  ejfe  ani- 
mx •,  Sc  fic  ipfa  potentia  differt  ab  anima : fcd 
potentia  fcnfitiua  prxcisb , qux  cft  remota , ta- 
lis cft  feparabilis  .ficut  Sc  ejje>  quia  idein  funr. 

Sed  caufa  quare  fcnfiriua  dicitur  magis  infepa- 
rabilis,  quam  intcllcdiua,  eft  jquin  fcnfitiua  di- 
citur per  refpedum  ad  adum  fentiendi,  quia  S'rfitiuarre* 
potentia  fcnfitiua  cft  , qui  homo  poteft  fenti-  ^ n‘ 
te  i Sc  intcllcdiua,  per  quam  poteft  intellige- 
tc;  modo  ita  eft  qubd  ad  adum  fentiendi  con- 
currunt per  fc  dux  caufx  partiales  ex  parte  ho-  • 

'minis,  fcilicet  potentia  fcnfiriua,  & organum j 
& ideb  vtraque  requiritur  , & neutra  fufficitj 
Sc  ideb  fcnfitiua  potentia  vt  fic  infeparabilit 
cfl  ab  organo:  fed  potentia  intcllcdiua  eft  to- 
talis  caufa  inrelligendi  ,ncc  requirit  aliam  cau- 
fam  per  fc  cx  parte  hominis  :idco  dicitur  fepara- 
bilis » non  enim  pet  fe  vtitur  organo , unquam 
inftrumento. 

Ad  primum  in  oppofirum  : dicendum  , qubd  j. 
fi  imclligatur  nuior  , qubd  patiens  formam  JJ  p,,***,. 

recipiat 


496 


De  Anima 


Ai  fandi. 


Ad  tertiam. 


6. 

Ad  jh  artum. 


recipiat  fecundum  eandem  difpofuionem  , qni 
eft  in  agente,  non eft  verum,  tuli  dc  patiente  pal- 
fione  naturali , Sc  vniuoca  ,non  autem  intenuo- 
luli , ficut  eft  in  propofuo  de  ienfibili.  Si  autem 
intclligatur,qu6d  agens  non  agit  nifi  fecundum 
quod  eft  m adu  , non  fecundum  quod  e(l  in  po- 
temia.A:  pet  confcquens  patiens  non  recipit  ali- 
quid ab  agente  nifi  fecundum  quod  in  adu , ita 
quod  receptum  eft  procedens  ab adlualitate agen- 
tis,non  potentialitatc,verum  cft;fcd  non  conclu- 
dit ptupofitum  fub  ifto  iniellcdu. 

Ad  aliud  : dicendum  qu6d  conditiones  mate- 
rix  poliunt  accipi  provt  opponuntur  vniuetfiu- 
ti , fc  funt  conditiones  fingularitatis  j & Ci c ve- 
rum eft,  quod  fenfus  recipit  Ipcciem  cum  condi- 
tionibus materiae.  Alio  modo,  pro  difpofitione 
reali , qui  materia  recipit  formam  naturalem , & 
rcalcm  \ qux  difpofitiones  funt  qualitates adiux, 
fc  pafliux : ifto  modo  non  eft  vcrum.qudd  fenfus 
inquantiim  huiulmodi,  & per  fc  recipiat  fpcciem 
cum  maceria. 

Ad  aliud , dicendum  qu6d  tadus  inquant&ra 
fenfus,  non  recipit  calorem  materialiter,  vel  rea* 
liter  i fed  immutatur  intentionaliter  tantum  in 
quantum  fenfus  i liccc  illa  immutatio  non  poflir 
kparari  a naturali  mutatione  pro  ftatu  vix  j fc 
non  recipit  fpeciem  fine  materia, vt  lic. 

Ad  aliud  .dicendum, concedendo  argumen- 
tum , quod  fimilitudo  non  tenet  quantum  ad  id 
dc  quo  procedit , quia  figura  ccrx  non  eft  forma 
abioluta  , ficur  fpecies , vt  bene  probatum  eft, 
fed  eft  fimilitudo  : ita  qti&d  ficut  mediante  figu- 
ra , cera  allimilatur  annulo , fc  cera  figurata  eft 
fimilitudo  formx  annuli , non  materix  ; quia  re- 
cipit ramum  formam , non  materiam : ita  me- 
diante fpede , fenfus  aflimilacur  obicdo , fc  <pe- 
ties  rantum  rcprzfcntar  formam  obicdiuam, 
ficur  fpecies  coloris  rantum  colorem,  non parie- 
rem  , vel  fiiperficiem ; quia  per  fc  non  faciuntad 
fubiefta  immutationis , licet  magnitudo,  & figu- 
ra faciant  ad  differentiam  eius } aliter  enim  im- 
mutar  magna  quantitas  >qu£m  parua , quia  for- 
tius ; & plura  colorata  ,reJ  alba,  quam  vnum; 
ideo  , fcc. 

annotationes 

in  quzflioncm  quintam. 

CONCLVSIO. 

St» fis  accipit  firmat , fi»  finies  fine 
mater  ia:  & Jenfibtle  agit  reahttr, 
dr  intentionaliter,  <jr  fingnla 
bene  exflicantnr. 


t. 


RE  fpondeo, 

f 


aliquando  parient  recipit 
^forinam  fecundum  eundem  ellendi  mo- 
dum , Scc.  Ex  quxftionibus  praecedentibus  pa- 
ret , non  requiri  zdionem  r calem  in  Cenfum  ad 
QeiJfitrrd.  fcnfationenr,fed  id  ede  omnino  per  accidens.  So- 
/,  frmM  <*  crgo  explicandam  ctl,  quid  eft  formam  re- 

marmM,  . . fecui ^dum  matcr/ani , fc  fine  materia , vt  lo- 
quirur  Ariftoteles  i.  Non  eft  fenfus  fimulcum 
materia , formam  recipi , neque  Cepa  raram  i ma- 
teria i fed  recipi  cum  materia , eft  habete  in  hoc 
paflo , ea fdem  conditiones  agendi,  fc  patiendi, 
quas  habet  in  fua  materia,  feu  fubiedo , quod  eft 
agens  : verbi  grati d , calor  recipitur  fecundum 
maceriam  in  radu  ferta  non  quatenus  eft  fenfus ,) 


fiuetol 


qwia  habet  cafdem  conditiones  in  eo , ac  in  fub- 
iedo  calcficicnte  , (cilicct  calefaciendi , 6c  fri- 
gori refiftcndi;at  recipitur  fine  materia  in  cor- 
pore damnati;  quia  ibi  tantum  eft  cius  fpecics  in- 
tcntionalis , cui  non  cuimenit  calefacere,  vel  fri- 

?(us  expellere ; qux  conditiones  competunt  ci  in 
uo  materiali , quod  eft  iguis  ; quia  fpecies  con- 
trariorum in  eodem  compatiuntur,  vi  habet  Do- 

0«^44+i.  

Forma  aurem  qux  recipitur  cum  illis  condi-  Firmura» 
tionibus,  quas  habet  in  fuo  fubiedo.vr  in  exem-  rg'">9 
pio , dicitur  realis  , fit  naturalis , quia  habet  prx- 
didas  adiones  independenter  ab  anima;  quando 
vero  recipitur  fine  illis  conditionibus, dicitur 
animalis  intentionalis  ; quia  eius  adiones  ab 
anima  , eiufque  inrentionc  dependent.  Vide  Do- 
dorem  x.d.n.q.y  Aliud  exemplum  de  colore, 
qui  fecundum  ejje  fuum  materiale,  quo  vifibile  eft 
in  fuperficie  coiporis  opaci,  fc  fecundum  efft in- 
temionalc , eft  in  oculo  , St  aere , alifive  corpore 
interminaro ; fc  iuxta  hoc  intclliecndus  eft  Phi- 
Jofophus  i .de  Anima, t ex. yjtx.  i i.ibi.celaru  quidem 
fu/itptinum  eft , quod  calere  vacat  ,feni  nutem  id  qued 
fonoicft  dicere  quod  in  organo  honim  fenfibiliuis 
non  eft  color,  nec  fonus  materialiter , fed  tan- 
tum intentionaliter.  Vide  Scotum  iJcft.yquaft. 

8.  ad  j. 

Ex  his  patet  fenfibile  habere  duas  adiones  di* 
uerfas : alteram  in  contrarium , qu*  eft  realis, 
naruralis , fc  materialis ; alteram  in  fcnfum.qu* 
eft  animalis,  immaterialis,  & intentionalis.  Vide  satm. 
Dodorem4^.u.9.j.w.i9.vbi  cx  loco  citato  Phi- 
lofophi , docet  qubd  eft  rcccptiuum  formx  fe- 
eundum  effte  realc  ; non  effe  regulariter  recepti-  l{Mimi*i 
uumciuldcm  ab  eodem  fenfibili , fecundum  tjfe 
inremionale.  Puto  idei  dixxtfe,regularittr,qu\a, 
vt  hal«et  hic  quaft.  j.  taStvs  vtraque  adioneim- 
mutatur  a fenfibili.  Dixi  ni  eodem  finfibili,  vt  no- 
taui  quefl.prnced.  organum  guftus  fapidum  eft, 
tamen  faporem  rcalcm  non  recipit  a fuo  gufta- 
bili , ficut  tadus  calorem  rcalem  accipit  a fao 
tangibili. 

Sequitur  etiam,  ad/onem  fenfibilis  in  conrra-  *» 
rium  clfc  vniuocam ; quia  cius  terminus  eft  ciaf- 
dem  rationis , fc  fpeciei  cum  forma  caufaiuis;at 
adio  eius  in  fenfum,  eft  xquiuoca;  quia  rerrai- 
nus,fcilicct  fpecies  intentionalis,  eft  alterius  ra- 
tionis a forma  producent  is.  Vide  Scotum  4X4^« 

<puft. ; .num.  1 . 

Adqunrtum  de  figur*  cera,  fcc.  Tota  hxc  qux-  y, 
ftiocft  circa  didum  locum  Arillotelis  a.  deAtd» 
ms , texi.  21.  vbi  dicit  qu5d  fenfus  finfibiles  fu* 
mntrridfomiM  recipere  pet  eft , & perinde  ntqve  nth 
nuii  fignum  fine  ferro  , x el  nuro , fufiipit  cera , 8cc. 

Vbi  vuJc,quddftcur  cera  fufcipithguram  ,non 
eius  materiale,  vt  ferrum,  fi  c fenfus  Tufdpit  fpe- 
cies qualitatum  fen/ibilium  , non  autem  ipft* 
qualitates  materiales,  fenfu  explicato.  Inccliigc 
Philofophin n loqui  delcnlibus  deperfe,  vel  rc- 
gulatitcr ; qu  ia  Jc  radu  iam  ollendi , quid  viro- 
que  modo  recipit  formam.Toler.  f.de  Anima, q.x. 
rener  vr  probabile , radum  non  indigere  fpede. 

Probat  primS ; quia  intensi  calidum  non  fentit 
paruum  calorem , fc  ramen  ibi  reciperetur  fpe- 
cies fi  daretur ; quia  non  repugnat  calori  in  eo- 
dem. Secundo , alias  poftet  Seri  taiftio  i di  danti  i 
& lic  calor  tangeretur  fine  contadu.  Tertio,  il- 
lud fentirur  quod  eft  caufa  doloris  } fed  hoc,  fc 
qualitas  realis  eft  huiufmodi. 

P.  Hurtado , de  Arrim a , difi.  ix.  rmm.  9.  idem 
atterit 


r 


Qusftio  VI. 


497 


a/Teritde  tadu  & galla,  quia  obieda  horum  fune 

eis  pcopomonitiicrgo  fu  perflua  fpecies. 

Ad  primum  , acfro  imemionahs  tangibilis» 
fupponit  realem  : Se  quia  miniis  calidum  non 
poicll  r caluer  alterare  magis  calidum  , non  fen- 
(itur  ab  eo  : & hrc  ed  caofa  quare  radio 
fic  fucceffiue.  Ad  fecundam , ex  hoc  parer , quia 
tadus  non  alrcrarur  a dilhnti » ideo  non  ran- 
git  didatis.  Ad  terriura  , odendie  vt  fic , (pe- 
dem ellccaufam  doloris , Se  non  qualirarem  rea- 
Jcm » quia  cum  minima  qualirare  reali  difconuc- 
nienti, aliquando  ed  magnus  dolor.  Ad  almd.ne* 
gaturede  proporriouata , quia  nimis  materialia: 
experientia  conflat  guftum>vr percipiat  faporem, 
debere  mutari ; at  non  mutatur  per  laporcm  ma- 
terialem , quia  non  ell  adiuusjergo  per  fpecicm, 
Tadus  etiam  non  fentit  per  mutationem  realem} 
tum  quia  calor  qui  Icntirur , maior  eft  eo  qui  in- 
bxret  i rum  etiam  quia  durities  & mollities  non 
producunt  qualitates  reales  in  tadu^ergo  per  fpc- 
cies  /enriuntur. 


Q^v  j£  s t i o VI. 
Virum  tantum  fint  quinque  fenftu? 


dam  confornicarem  ad  obicdum.;  quod  non  po- 
ce/t  f. icere  potentia  organica,  nili  per  receptio- 
nem Ipccici  obicdi  in  organo,  quo  ell  conformis 
obi  edo : & ed  etiam  deternunanua  potentur  ad 
cognofcendum  hoc, vel  illud  obicdum,  fecunium 
quod  a diuerlis  obiedia  imprimitur  diucrlafpe-  ' 
cies  in  organo,  per  diuerlas  immutationes  orga-  Immutati» 
ni  ab  obiedo : ed  enim  duplex  immutatio  in  gc-  ' 

nere } quzdam  naruralis » quardam  animalis.  Na-  4 

curalis  ed  fecunddm  quam , vel  per  quam  forma 
recipitur  in  patiente  fecundum  illud  ej/e  reale  , &: 
fecundum  difpolirionem  materio:  conlimilcm  il- 
li > qu;c  cd  in  agenre;  animalis  autem  ed  fecun- 
dum quam  recipitur  fecundum  tjfe  inrcnrionale 
Ipecies  obicdi  agentis  In  potentiam  animalem} 
ida  autem  fpccics  lic  recepta  non  denominat 
fubiedum : vndevifus  non  dicitur  coloratus  pro- 
prie , ticut  paries  dicitur  coloratus ; quia  non  re- 
cipit colotem  naruralirer  : fenfus  autem  non 
rancum  recipit  colorem, vel  immutatur  naturali- 
ter ab  obiedo } quia  tunc  inanimata, qo*  lic  na- 
turaliter immutantur,  poflcnr  fentire. 

Si  autem  immutantur  aliqui  fenfus  naturali-  5* 
ter, cum  hoc  tamen  immutantur  intentionali-  Immutati» 
ter  , immo  magis  intcnrionaliter , quitu  natu- 
ralicer  } immutatio  enim  naturalis  impedit  titunjj 
animalem,  & fenfationem  , vt  vifum  cd ; fi  enim 
elTct  immutatio  intentionalis  fine  naturali, 
ficut  cd  in  vifu  , magis  fcmirctor , & verius» 
quam  cum  ea.Ex  diucrfirarc  igitur  immutationis  VuJ,fumitu» 
organi  ab  obiedo  , Se  conformationis , fumatur 


Atiflot.t.4/  Anima  ttat  iiA.  Piat oioTktairra.  Credor. 

Nyfl" Onu.  C.t»  Caut.  1)  Amor.  iu  Aftt.e. it.  D Auguft. 

Iik.it  jiunt. ammtraf.ii.  Ongcnes  Innui  ).  •»  Ltmii  Sc 
lumil  j.ia  Caa/. D.Hicrnn  i»  Pfut.  I41  D Grcg.in  ElC- 

chicl.fcc/F».  j7.Damafc  lA.xJffaaP.il  D.Thom.t.f«r.  r 'df  ~ "~7  ' , ------- 

1»»;i  7S  arf.  j Conirabt.jj/»  Aruma.taf.i.^.vnic.Auctia  “c  mmciemta  fcufuum  1 quia  aliquando  fen-  . ^ • 
f.fi.a»  Animula.).  fus  iipmutantur  tantum  intcntionaliter  , ali-  y 


1 d e t v r quod  non  \ quia  potenti*  di- 
ftinguuntur  pcc  obieda  \ fcd  obieda fen- 
foum  funt  accidentia  cxtrinfeca  , qux 
non  funt  tantum  quinque  generum,  fcd  plurium} 
crgo.ficc. 

Przrerea,  magnitudo,  & figura  funt  per  fc 
fenfibilia  , & differunt  a colote  plufquatn  fo* 
nus  } quia  funt  in  alio.  Si  alio  Prxdicamento} 
non  autem  color  , & fonus  ; ergo  cum  fit  alia 
potentia  fenfitiua  rcfpcdu  coloris,  alia  refpc- 
du  foni  , videtur  quod  alia  delirat  e(Tc  figu- 
r* , 6c  magnitudinis  ab  aliis  fenfibus  particula- 
ribus. 

Przrerea,  vnus  fenfus  ed  tantum  vniuscon- 
uarictatis ; fenfus  tadus  cd  plutium  contrarie- 
carum  : etgo  non  cd  vnus}8c  pet  confequens  funt 
fex  fenfus.  Ptzterca  , quhd  non  fint  quinque, 
quiainfetius  non  didinguitut  ‘a  fupctioti  , nec 
ponit  numerum  cum  eo}fcd  gudus  cd  quidam  ta- 
dus-,ergo,8cc. 

Contra  cd  Philofophus , qui  h\c  i .de  jduitM, 
probat  ex  intentione  in  illo  capitulo  : quod  avum 
non  funi  ftnfm  nifi  quinque. 


guare  »d». 
rakilt  iu  kyt- 


RESOLVTIO. 


Ej (fetantur»  quinque  fenfus  \ & explicatur 
vnde  hic  numerus  colligatur: vide  Do- 
lorem x .d. $ .q  S .ad  } . 


Jiuando  cum  hoc  naturaliter.  Si  primo  modo, 
iced  vifus  } fi  fecundo  modo  , auted  tranfmu- 
tatio  naturalis  cx  parte  obicdi , aut  ex  parte 
organi.  Si  cx  parte  obicdi , aut  fit-talts  immu- 
tatio mediante  moru  locali  , & fic  ed  auditus, 
qui  immutatur  a fono  fc  multiplicante  in  aere  wr*  Jtn’ 
vfquc  ad  auditum  , mediante  motu  locali ; aut 
fit  mediante  motu  alterat ionis  : fic  cd  odoratus, 
qui  fentit  odorem  procedentem  ab  odorabtli,fc- 
cundum  qubd  cd  alteratum  pet  calcfadionem; 
vnde  mhyeme  vix  odoratur  corpus  odorabile, 
przcipuc  fi  fit  congelatum  : non  autem  accipi- 
tur aliquis  proprius  fenfus  fecundum  quod  im- 
mutatur per  morum  in  quantitate  } quia  quan- 
titas ed  lcnfibile commune, non  proprium  ; & 
idcb  fecundum  eam  non  debet  alfignari  fenfus 
proprius.  Si  autem  immutatio  fit  naturalis  ex 
parte  otgani  , fic  habemus  gudum  & tadunv, 
fcd  differunt } quia  organum  tadus  immutatur  Tuli-iim 
a colote,  vel  qualitate  fcnfibili , quz  ell  eius  medi  sit  » 
obicdum  immediate  , vel  faltcm  potcd  ab  ca  fnpUlt  im- 
immediate  immutari  : gudus  autem  non  po-  t*- 

ted  immediate  immutati  i faporc  , qui  cd  cius 
obicdum , fcd  mediante  humore  faliuali  con- 
iundolmgu*.  Ptobatio  idius  fecundi}  quia  fi 
immutaretur  immediati  a fapore,  fempet  iu- 
dicaret  faporem  talem  , qualis  ed  , hoc  atitem 
cd  falCum  in  febricitantibus  , quibus  videtur 


o^T*io  Efpondco}dicendumqubd  probatio  Pbi- 

IV 


imu  IVloVopbi  non  cd  Aptiori}  quia  ptobatpro- 

P°^uum  c*  numeto  organorum  *,  organa  autem 
funt  ptoptet  fcnfym  , 5c  non  i conuctfo.  Pro- 
bandum cd  ergo  a ptioti  fic  *.  omnis  potentia 
cognofcitiuacftvcit  operationem  fuampet  qvtan- 
Scoii  «p er.  Toni.  / 1. 


Pelriiirsnti 

dulce  amatum , propter  amaritudinem  bumotis  1UMTt  J":,t 
comundi  } quate  , &c.  Ptobatio  ptirot  } quia 
in  quodeumque -palTum  adiuum  eiufdem  ratio- 
nis agere  potcd  , & altud  eiufdem  rationis  adi- 
uum in  illud  agere  potcd , fpccialitet  fi  pafltuum 
fit  cxttinfccum.  Quod  dteo ptoptet  tmcUc&um, 

& voluntatem  , quz  pofiunt  pati  tn  nobis  in- 
ttinfccc.qux  tamen  obieda  monent  iutcUcdum, 

8c  voluntatem  vnius  hominis  , non  monent 
V v ptoptet 


'•  *0i<jitized  jM  Gooole 


49& 


De  Anima 


propter  Hoc , nec  potiunt  monere  intelle&um, 

& voluntatem  alterius  i tunc  enim  diucrforum 
pollet  cfle  ena  intellc&io  numero  ; modb  ira 
cft  , quii  calor  in  acre , vel  alio  corpore  exttin- 
feco  , Se  calor  in  carne , que  cft  medium  intrin- 
fecum  , funi  eiufdcm  rationis*,  quia  vnus  gene* 
ratur  ab  alio  generatione  vniuoca  ; ergo  (i  ca- 
lor catnis  poteft  agere  immediate  in  organum 
tadus  , ita  poterit  immediate  calor  extrin- 
fecus.  * Hoc  autem  quod  didum  cft  de  iden- 
titate caloris  carnis  & animalis  , videtur  fal- 
fum,  quia  habent  diuerfas  operationes  , fcilicec 
calor  carnis  confumerc , Sc  calor  animalis  gene- 
rare carnem.  Nec  poreft  dici  qubd  agat  vt  inftru- 
mentum  anime  ; quia  quaeratur  quid  recipit  ab 
anima, &c. 

Praeterea  , calor  magis  materialiter  recipitur 
in  carne  , quam  in  acre, cum  fit  materialior: 
prgo  fi  calor  carnis  poccft  immediati  immutare 
organum  talius  , quod  cft  rcceptiuura  fpeciei 
fine  materia,  multo  magis  calor  aeris  i quia,  vr 
probatum  cft , immutatio  materialior  magis  im- 
pcditjfpiritualior  cft  fenfibiiior. 

OrA,if/i«™  * R*  nr^tAis  n.Ie.  nrdn  nn 


* Hic  de  • 
ficte  quod 
clt  in  MS. 
Vaticanis 
fol  13.C0I.3. 
lm.^. 


•vi it  Scot  i. 

d j.q  S.ad  3. 


TtSut  fti- 
vmiftnfm 
gmertiitnr. 


6. 

Ai  f rimam. 


Ex  prxdi&is  paret  ordo  potentiarum  *,  quod 
vi  Ius  cum  immurerur  tantum  intenrionali- 
tcr,  cft  nobilior  fenfus,  & cetriorrpoft  hunc 
autem  auditus,  qui  minus  materialiter  immu- 
tatur ; quia  mediante  motu  locali , qui  tantum 
cft  primus  motuum  rpoft  hunc  olfa&us , quia 
immutatur  materialiter  ex  parte  obiedi , quod 
cft  remotius  a potentia  qu&m  organum  : poft 
hunc  guftus  i quia  immutatur  marerialiter  ex 
parce  organi  , fcd  non  immediate  cum  fuo  ob- 
iero ■,  fcd  mediante  humore  intrinfeco.  Vlrimus 
autem  quoad  nobilitatem  cognitionis  cft  talius, 
quia  immediate  ab  obie&o  fuo  materialiter  im- 
mutatur. Eft  tamen  primus  ordine  generationis, 
vel  imperfectionis  , vel  communitatis,  quia  eft 
fundamentum  omnium  aliorum  , & communis 
omnibus  habentibus  fenfum.eciam  imperfedum. 

Ad  primum  in  oppolicum  , dicendum  quAd 
obicdum  fenfus  eft  tantum  accidens  de  tertia 
fpecie  Qualitatis.  Vnde  7.  Pbyficor.  dicitur  quod 
ilia  fecundum  qux  fit  alterari o , non  differunt  k 
fen/ibi/ibus ; cerrum  cft  aurem  per  Philofopham 
ibidem ,c. de  Quatit  qutWafteratiocft  in  tertia  fpe- 
cie Quali  taris.  Similiter  in  Prxdicamentis  dici- 
tur quod  in  tertia  fpecie  Qnalitatis  eft  paftio  , Sc 
pafTibilis  qualitas,  qux  etiam  dicuntur  pafSones, 
quia  pjflioncm  inferunt  fenfibus  : iflr  autem 
qualitates  differunt  formalirer , quantum  ad  im- 
mutationem fenfuum ; Se  ideo  fecundum  hoc  ac- 
cipiuntur diuerfi  fenfus , non  autem  fecundum 
genera  accidendum, vt  fupponit  argumenrum. 

Ad  fecundum , dicendum,  quod  magnirudo, 
ffHu7t  & figura  non  differunt  k propriis  fen/ihiiibus  fe- 
mtm  k».  eundum  rationem  obicdiuam  formalem , S:  pro- 
htitt  fmfiu  priam  , qux  requiritur  ad  diftindioncin  poten- 
frtfriH*  ri<r  (cnfiriux  proprix , licet  ab  folutc , quantum 
ad  fuam  entiratem  rcalem,  diflinguantur  ab  eis , 
magis  quam  ipfa  inter  fe.  Circa  quod  fcien- 
dum  , quod  fcnfibiha  communia  media  funt 
inter  fcnlibilia  propria  , qux  immurant  fenfus 
proprios  per  fe , &r  primd , Se  fcnfibilia  per  acci- 
dens,  qux  nec  per  fe , nec  p rimo  immutant  fen- 
fus i quia  fcnfibiha  communia  non  immurant 
per  fe  fenfus  proprios  , quia  faciunt  ad  differen- 
tiam immutationis  : aliter  enim  immurar  mag- 
nitudo magna  , Se  pania  , Se  vnum  quam  mulra, 

Sc  c/rcu.arc  , quam  triangulare  , Se  quicfccns , 


quam  motum  : fcd  non  faciunt  ad  fubftamla  n 
immutationis  fenfus  ptopri)  ,nifi ‘mediante  fen* 
fibili  proprio  *,  Sc  idcb  fecundum  illa  non  debet 
fumi  ahqua  potentia  fenfitiua  propria. 

Ad  aliud , dicendum  qubd  talius  cft  pluret 
fenfus  fecundum  fpcciem  , non  antem  fecundum  ^ 

?;enus  *,  idcb  funt  tantum  quinque  geneia  fen- 
uum  , ficut  funt  quinque  genera  potentiarum, 
licet  non  fint  nift  quatuor  gradus  viuentium. 

Ita  in  ptopofito  ,quia  vnus  fenfus  fupet  alium 
ron  conftituit  diftindum  gradum  tangentium.  ^ 

Vel  poteft  dici  , quid  ta&us  cft  vnius  genens 
Phyfici:ralia  autem  non  folum  funt  illa,  quotum 
vnum  per  fe  tranfmutatur  in  alterum, fcd  etiam  qi. 
illa  , qux  tranftnutantur  in  tertium  j omnes  cmm 
qualitates  tangibiles  funt  tranfmutabiles  in  mix- 
tum. Vel  poteft  dici  , quod  habet  vnum  genus 
propinquum  innominatum  , quod  poreft  dici 
qualitas  tangibilis ; ficut  omnes  fenfus  habent 
vnum  genus  propinquum  innominatum  , quod 
poteft  dici  fenfus  in  communi. 

Ad  aliud  , dicendum , quantum  ad  modum  AJjnuti 
immutandi , qui  eft  realis  in  vtroque , qubd  gu- 
ftus eft  tactis  , quia  goftabile  tangit  realiier or- 
ganum , vel  medium  guftus , & guftatur  tangen- 
do tamen  quantam  ad  obiella  formalia, funt  di-  Gnjha 
uerfi  fenfus  ; fapor  enim  eft  obicdum  fcnfusgu-  »«**«'  fw 
ftus , qoi  quidem  fapor  cft  qualitas  fecunda  cau*  f" 
fata  k primis  ; fcd  obicdum  tadus  felit  qualita* 
resprimx.  Aliter  etiam  pofter  dici,  quod  gu- 
ftus eft  quidam  rallus  ratione  mcdij  requiiiti 
vtrobique  , quod  eft  idem  re,  fcilicec  corpus  hu- 
midum  , guftus  enim  capit  faporem  mediante 
humido  , fcu  humore  faliuali  coniundo  i rallus 
etiam  fit  mediante  acre,  vei  aqua,  quandoextre- 
nu  rangenrium  fe  , non  funt  ficca , vt  diUum  cft 
fupra , tjuafi. 4.  tamen  illud  diltum  medium  in 
tallu  eft  accidentale , non  autem  inguflu.vt  di - 
dum  fuit  fupra. 

annotationes. 

ia  quxftioncm  fex  tam. 

CONCLVSIO  I. 

Quinque  funt  tantum  fenfus  extern  t,  quorum 
Juffctentta  ofenditur. 


Ai  tiSJum. 

QuArt  mtg- 


iy  Ejfondeo  quod  probatio  Pbilofopbi  non  tff  4 f, 
priori  i quia  probat  ex  numero  orgenorutn,  & C. 
Phllofophus  1.  de  Anima  , text.  1 lS.  dr /equtnri- 
but, probat  tantum  quinque  eft c fenfus  exrrrnos,  s*c»Am 
jJque  i pofteriori  j vt  ait  Dodor  hic  : in  hoc  fen-  G>4,w  f* 
fuum  nutnero  conueniurir  omnes  Philofophi, 

& Theologi , et  fi  aliter , & aliter  a variis  deduci-  j^n'. 
tur  eius  fufScienda.  Scoius,  vt  videtur  exteris 
clarius  rem  explicar , nec  multum  differr  in  hoc 
a D.  Thom.  i.part.  quafl.yS.  artic.j.  Modus  di- 
cendiipfius  confidit  in  hoc  difcurfu;  quii  quia-  f* 

que  tanrdm  feinr  fcnlibilia  , qux  diucrfomodo 
per  fe  immutant  fenfus , Si  nullum  eorum  i plu- 
ribus fenfibus  percipitur  ; ergo  tantum  fu nr 
quinque  fenfus. Antecedens  probatur,quia  quod- 
dam obiecium  pure  inrcntionalirer  immutat  fi- 
ne allione  materiali  comitante , Se  fic  cft  ob/e- 
dum  vi/ibile  : aliud  intcnrionaliter , fcd  cum 
materiali  immutatione  in  ipfo ; Se  fi  hxc  eft  un- 
ium/ario  , erit  obiedum  au dibile;  fi  altetatio, 
erit  odorabile  ,quod  ordinarie  calefit  antequam 
percipiatur ; Se  ided  , vtait  D odor  hic,  hy  eme 
odorabilia 


Quzftio  V. 


r 

odorabilia  parum  fpirant  odoris  \ aliud  ver 6ob- 
ic&um  immurat  inrentionahrer , fimul  cumiin- 
muiarionc  lubiech  , feu  organi ; Se  Ii  hzc  immu- 
tatio cft  per  candent  qualitatem  fenftbilem,  eft 
tangibile ; Ii  per  aliam , erit  guftabife , cuius  *n- 
remionaiis  immutatio  comitem  habet  hum e&a- 
tionem,fe u liumorem  faliualcm:8c  hincell,qu6d 
aliquando  (vt  hic  aduerrit  Dodoc)  dulciafa- 
piunt  vt  amara , quia  humor  ille  tahs  cft,  vt  con- 
tingit in  febricitantibus.  Hic  difcurfus  fatis 
probabilis  cft,  nequehic  dari  potett  comifncens, 
vel  euidens  (quicquid  dicant  quidam  interpre- 
tes Ariftotelis,  qui  purant  tres  ab  eo  pro  hoc  ad- 
duci dcmonrtrationrs)  vt  oftendic  Tolct.rap.j, 
i.Conimbr.  f.de  Anima, cap.  x.qvnic.ab  hoc 
difcurfu  recedentes, alium,vt  videtur ,minus  pro- 
babilcm  fequuntur. 

9’  Obieilionti  contra  quinarium  numerum  fenfuum 

expediuntur. 

Arguitur  primd , pauciores  elTc  fenfus  quam 
quinque.Ariftotcles  x.de  Anima, cap. to.&  x.de 
Partibus  j.  ait  quod  guttus  eti  quidam  taftus.  Se- 
cundA  , vna  potentia  motiua  cft  in  omnibus 
membris: ergo  idem,  Ac  vnus  fenfus  in  omni- 
bus organis.  Tertio  , vnus  intellcftus  lufticic 
ad  omnia  imeliigibilia  ergo.  Quarrb , tot  funt 
fcnfus.quot  infunt  animalibus  perfeftis  cx  Ari- 
florelc  x.de  Anima,  cap,  i x.  Sed  quibufdam  perfe- 
' Ais  non  infunt  quinque ; quia  calpx  non  vident, 
e*  eodem,  i.  de  Hift,  animal,  cap.*),  balxnx  etiam 
non  videntif^d  mufculo  pifculo  duce  vtuntur,cx 
l>lin./sb.9  f4p.6x.vmlc  cft  illud  Claudian.  lib.i.ad 
Eutrop. 

/rnnunjsvn^ne  ptem  portio  moderamine  cauda, 
Temperat,®"  tanto  ceniungit  foedera  mcnflro. 

Ad  priinum.communis  Interpretum  Ariftutc- 
ToRuta-u-  liseft  taftumaguftu  rcalitcc  diftmgui.  Itaipfe 
habet  , x.lib.text.  i ix.&  lib.^.cap.i,  Quod  primb 
j ini»itur.  palct  cx  Jiacrf0  obiefto.  Secundo, ex  diuerfaim- 
mutatione.vt  vifum  cft.  Tertib.cxdiuerfitate  or- 
gani, quia  taftus  ett  per  totum  corpus.  Ad  locum 
AriHotelis  , fenfus  cft  , quod  guttus  cft  quidam 
taftus  fuppofitiuc  , quia  femper  fupponit  ta- 
ftum. 

lo.  Ad  fecundum  , potentia  motiua  eodem  modo 
roouct  membra , Sc  alia  extetna  \ Sc  operationes 
fcnfuutn  habent  obiefta  fpecie  diuctsa  Sc  modos 
tendendi  fpecie  diuctfos,ita  quod  operatio  vnius 
fenfus  nullo  modo  tendere  poflit  in  obicAum 
alterius-, ex  quibus  arguitur  diftinftio  fpccifica  in 
fcnfibus, non  autem  in  motiua  potentia. 

^ , Ad  tettium  ,qu*  fparfa  fum  in  inferioribus, 

vniti  contingit  in  fupetioti ; cum  ergo  intclle- 
+ Aus  fit  longe  fupetiotis  ordinis  fine  multiplica- 

a lione , in  omnia  intcUigibilia , Sc  fcnfibilia  ten- 

dit. ldch  enim  organum  non  potett  rccipete 
fpecies  omnium  fenfibilium  , quia  tequitit  de- 
tet minatam  difpofitionem  ad  tecipicndum  fen- 
labile  fine  materia  Sc  non  potett  habere  illud 
^ fimul  cum  matcria,tcgulatuei  loquendo,  de  quo 

dixi quajl.  praced.  Sc  videndus  eftDoftot  x.diji.^. 
quoji. %.  ad  5.  at  intelleAus  non  cft  organicus , vt 
docet  Atiftotclcs  4.  de  Anima,  text.i  1.14. 16.  19. 
Scfic  non  tequitit  vllam  determinatam  difpofi- 
tionem ad  bzc  , vel  illa  intelligtbilu  recipienda, 
fcdtecipit  omnia-,  Sc  nonopottet  ipfum  cttt  non 
tale  tealitet , quale  illud  cft  quod  tccipit  intellc- 
§««»*  vnm  ftua\itct,Gcut  contingit  in  fcnfw,  potett  enim  in- 
iun  telligcic  fe,1 habitus, At  aftus,fibi  inhzc  cnicv,quia 
rsr  tecepta  intelligibiVitet , non  petunt  oppofi- 
lu?  Scoti  Opfr.  Toto.  / /. 


499 


tam  difpofitionem  enti  intelligibili  reali ; vt  fpe- 
cies coloris  in  oculo , petit  oppofitam  dilpoStio- 
nem  ad  colorem  realcm : Sc  ided  oportet  poten- 
tiam fenlitiuain  communiter  denudari  a fuo  fen- 
libili,ex  Philofopho  xAe  Anima, te  vt.  7 1 .1x1. 

Ad  quarrum , tantum  vult  Ariftotcles  tot  effc  1 1. 
fenfus  , Sc  non  plures  , quot  in  perfcAis  anima- 
libus  inuenimus  : fuBicit  ergo  in  pcrfcdilE- 
mo,  nempe  in  homine , tantum  reperiri  quin- 
que, vtabiolute  negemus  ede  plures.  De  talpa  Talpa  k*i,t 
Simplic.& Philopon.x.de Anima, Albert.lilr.xx.de  xiCnmimftr- 
Animal.cap.  vltim.  parant  eam  habere  vifum  im-  /ritum. 
pcrfcAum.  Probat  Albertus,quiaalimenra  qux- 
runt.  Hzc  probatio  parum  valet,  quia  odoratu 
pollent  quatere.  Puto  tamen  verum  dicere  hos 
authores,quia,vt  admittit  Arittorelcs  ciraros,ha- 
bent  oculos  cute  obdu Aos.  Przterca  vidi  Loua- 
nij  f»Ai  magna  inundatione,  talpas  natantes 
versus  terram  non  inundatam , quod  non  pudent 
facere  iinevifu : fi  enim  cxcus  in  mari  natct,non 
fcictan  versds  terram  , vel  altum  mare  fc  con- 
uercit.  Itaque  Atiftotclcs  forte  ncgauir  talpx  tan- 
tdm  vifum  pcrfcAum  : fi  etiam  imperfcAum  ne- 
gauit, negetur  Sc  ipfe. 

Quoad  balxnam  Conimbr.  fupri  dicunt  non  BaUnm  videt 
omnino  carere  afpe Au  , fed  grau i fuperciliorum  cr  muftalo 
pondereobrui  oculos. ne  vada  videat : Sc  idcb  vti- 
tur  illo  pifciculo, nulli  ratione  probant.  Probari 
poscit , quia  alioquin  fruttti  natura  dedidet  ocu- 
los,quos  balxnx  dedir. 

Illud  certum  cft , omne  animal  habere  taftum. 

Ira  Ariftotcles  de  Senf.  (}r  Senjibili  cap.x.  & j.  de 
AaimaU.zdt.  & lib.x.text,  1 7.  nonnulla  carent  gu- 
ftu , fcilicct  impcrfeAa  , cx  eodem  loco  citaro. 

Oppofitutn  tamen  cft  probabile  \ ex  eodem  x.de 
Part.<ap.\i.(tr  j.  de  Anima text  6 4.  Sc  experientia 
faciet , quia  omnia  animalia  difeernunt  alimen- 
ta fibi  congrua  a nociuis.  Ad  hoc  pro  alia  narte, 
dicecctur.impcrfcAa  Capidis  non  mutari , led  ca- 
lidis , & humidis , & |>er  taftum  iftadifcerncre;  t 

animalia  perfcAa  habent  omnes  fenfus,  4:  dc  pi- 
fcibus  probat  Ariftotcles  4. de  Hifl.%. 


CONCLVSI 


11. 


In perfettione , vifut  efl  primus,  auditus 
fecundus , olfactus  tertius , guflus 
quartus. 

ORdo  ptnfuum  in  nobilitate,  &c.  Rcfolutlo  u,, 
OoAoris  hic  cft  communis.  Adde  eius  ra-  ftufui 
tioni  de  vifu , qubi  eius  obieftuin  cft  intet  fen-  inpttftllio- 
fibilia  pctfcftidimum  , quodque  ad  maiorem  di-  "*• 
ftantiam  attingit , quira  alij  (cnfus.  Ad  auditum 
etiam  adde,qu5d  eius  organum  eft  fubti\ius,quu 
aereum. 

Obiiciesprimb  ,Kinc  fcqui  auditum  c(Tc  per- 
feftiorem  vifu  \ quia  huius  organum  eft  aqueum. 

Sccnndb, videtur  auditum  e(Tc exteris impeifc- 
Aiotem  , quia  eius  obicAum  cft  qualitas  ttan- 
fiens.  Ad  primum  .mixtum  illud  non  cft  femper 
nobilius, in  quo  prxdominatur  elementum  no- 
bilius-, fed  in  quo  cft  pet  fcftiot  mixtio. Ad  fecun- 
dum,ctfi  in  effi  qualitatis,  fonus  fit  impcifeAior, 
in  tatione  fenfibilis,&  modo  immutandi  , pei  fc- 
ftiot eft  aliis  tubus  fcntibilibus. 


Cokclv 


/ 


5co  De  Anima 

CONCLVSIO  III.  rctn  difcurfum  de  his  apud  Suar,  j .de  Animo, 

CMf.X). 

homo  in  fenfibus  nbfolute  excedit  uliu 

aninmltn.  CONCLVSIO  IV. 


PEtes vtrum fenfus  pctfcdliorcs  fint  in  homi- 
ne , quiim  in  brutis  ? videtur  qudd  in  brutis, 
iuxta  illud  vulgatum: 

Nos  Aper  Auditu  .lynx  vi  fu. fimi  a guflu, 
fluitur  odor  otu, procedit  urunt*  taflu. 

I J.  Tenendum  tamen,  in  omnibus  Tentibus  homi- 
nem fuperare  extera  animalia  abfolutd,  ctfi  fe- 
cundum quid  excludatur  ab  aliquibos.Arillotcles 
X.de  stnimA1tt.xt.94.  fjr  ftq.  dr  \ .de  hif.  animol.  1 y. 
Deta&u  paret  iuxta  omnes  eius  conditiones , dc 
quibus  Ariftotcles  x.de  Animo.otp.  1 o.fic  quia  ho- 
mo habet  perferius  temperamentum  primarum 
qualitatum ; & fic  efl  magis  denudatus  & quali- 
tate tangibili  excellenti , Sc  per  confcquens,  me- 
lius illa  percipiet.  De  guflu  eadem  ratio  valet, 
quia  cum  tadku  multtim  conuenir,  Sc  hominis 
complexio  perfedior  indiget  meliori  cibo,  Sc 
proportionato  guflu  diferetiuo  alimenti.  In 
odore  exceditur  k 'vulture  , & cane  fecund&m 
quid,  fcilicet  quoad  facilitatem  , vel  ad  maiorem 
diftantiam.  Sed  perferius  odorandi  organnm 
habet  homo  i quia  tamen  cft  iuxta  cerebrum  fri- 
gidum, obturantur  odorandi  viz,diftillatione  ce- 
rebri : Sc  quo  humidius,&  frigidius efl  cerebrum, 
eo  minus  bene  odoratur.  Vide  Albert .lib.x.dt 
stnim.cup.  1 1 .Hinc  qui  acutius  olfacit,  hebetioris 
cft  ingenij,  quia  habet  cerebrum  ficcius. 
tenfu,  Prxterea , quia  bruta  tantftm  percipiunrodo» 

'urhaltHu  res  iundlos  faporibus ; fcd  homo  alios  perfcdlio- 
; res  , quales  funt  florum  , Sc  aliorum  multorum, 

qux  dcle&am , quia  temperant  frigiditatem  ce- 
rebri , vr  ait  Ariflotelesdr  Sertf.  & Stnfibili  c*p.  $. 
Dc  auditu  , patet  in  homine  cflc  perferiorem , 
quia  percipit  Tonorum  differentias  ,non  tantum 
naturales,  fcd  etiam  artificiales  , habe eque  orga- 
num fubtiliflimum. 

1 4,  Idem  eadem  ratione  de  vifu  dicendum  : Sc  de 
omnibus  probatur  , quia  natura  Tcnfitiua  in  ho- 
mine  , coniun&a  cft  rationali , St  lic  efl  perfe- 
rior quam  in  brmo.  Quoad  aliquos  fenfus  ta- 
men (vt  dirum  efl)  excedunt  bruta  quidam  ex 
indifpofitione  organorum  corporis  humani ; Sc 
quia  operationes  vnius  membri , quandoque  im- 
pediunt operationes  aliorum.  Per  quod  patet  ad 
vulgatum  illud.  Qu5d  fi  quis  reneat  brutorum 
quorundam  fenfus  aliquot  efTc  abfolutc  perfe- 
^ riores, nihil  efl  quoconuinci  poffir. 

mZfu  **"'  ^c,cs  fecundo  , qui  fenfus  perferiores  fune 
fit mtium it  ad  feientiam  acquirendam/ Rcfpondetur  odo- 
ftmium.  ratum  , Sc  guflunv  parum  deferuirc  : inter  alios 
tres . qui  deleruiunt , vifus  excellit.  Prima  pars 
expcricnria  patet.  Tarus  excedit  viium  vniucr- 
filitate  lubieri , quia  diffufus  per  cotum  cor- 
pus : & quando  efl  perferus, arguit  bonum  tem- 
peramentum. & complexionem  totius  corporis: 
Sc  ideo  dicit  Atiflotcles  x.de  sJnimaje.xt.94. mol- 
les carne  cflc  ingcniofosrcuius  ratio  cft,  vt  cxpli- 
Mtlbmest*  cai  DThom./eff.j.  quia  mollities  arguit  bonam 
nr , tn£tnts - Cf,:wplFuonem,Sc  organorum  difpofitionem.  At 
vifus  excedit  vir-uerfalitate  obicri,quia  czlcftia, 
& terreflria.fcnfibilia  propiia,Sc  communia  fen- 
tit  ; idque  facilius  .dillantius , & immaterialius: 
ideo  maxime  deferuit  munitioni , auditus  aurctn 
maxime  api  us  cft  ad  difciplinam  , quia  pcrci- 
t pit  voces  explicantes  conceptus.  Videlongio- 


I*. 


Quinque  funt  fenfibili 4 communi a ,(jrperfe 

cupiuntur  * fenfibus ; an  vero  per  pro- 
prius necne , incertum. 

* A ^ ftc*ndum  , magnitudo  & figura  non  dif-  I J. 

x\. ferunt a propriu fenfthilihm  , ikc.  Pr 0 in- 
tclierione  huius.  Nota  ex  Ariflotele  1.  desini - 
ma.cap.6.  qu&d  fenfibile  efl  triplex ; proprium, 
quod  vno  tantum  fenfu  ,&  fine  errore  percipi- 
tur , vr  color  ; commune  , quod  a pluribus 
per  fe  , vt  motus  k vifu  , Sc  taru  •,  per  accidens, 
quod  per  fe  non  mouct  fenfum  , fcd  prout  vni- 
tur  fenfibili  proprio  , vt  fubftantia.  Secundi. 

Nota  ex  eodem  quinque  cilc  fenfibilia  commu 
nia,  motum  , quietem  , numerum  , figuram, 
magnitudinem.  Ad  rarioncin  fenfibilis  commu- 
nis (ufticit  pluribus  fenfibus  cognofci  i nec  re- 
quiritur, quod  omnibus  cognofcatut.  Quidam  £■**«* 
rciiciunt  motum  , Sc  numerum  ad  hoc  numero, 
negantes  eos  a fenfu  percipi  pofle.  Sed  verius  m„nt  ** 
efl  fub  fenfum  impcrfcdle  cadere  : fentio  enim 
aquam  tranfeuntem  , Sc  manentem.  Verum  efl, 
quod  motus  fecundum  collationem  partium  pre- 
rcritarum  cum  futuris  , non  efl  fenfibile  , fcd 
tantum  intclligibile.  Similiter  numerus , vt  di- 
cit icplicanoncm  vnius  pofl alium  ,non  percipi- 
tur a fenfu,  fed  vt  dicar  plura  difereta:  verbi  gra- 
tid  , tres  panes  ,k  fenfu  etiam  bruti  percipitur. 

Quies  vrrd  eatenus  cognofcirur  a fenfu  , quate- 
nus modificat  immutationem  eius, vt  rem  appre- 
hendar cumconfiftentia,non  cum  motu. 

Circa  id  quod  Dodlor  hic  air ; fenfibilia  com- 
munia cflc  media  inter  propria  , Sc  per  acci- 
dens ; varietas  opinionom  cft  an  imprimant 
fpecics  iii  fenfus  i Sc  affirmat  Iandun.  t.  de  Am- 
tna, quoji , 1 S.  imprimerefpccies  communes  in  fen- 
fus , qui  fenfus  , non  qui  tales , vel  tales  fen- 
fus. Hocfalfum  efl , quia  motus  cognofcirur  i 
vifu,  qui  talis  fenfus ; ergo  non  per  immutatio- 
nem fenfus  vt  fic.  Alij  dicunt  fenfibilia  commu- 
nia imprimere  proprias  fpecics  in  eos  fenfus,  qui 
ea  percipiunt. Albert. t.  de  Anima,text.).  cap.f.  Sc 
tribuitur Scoto q.d.  11.  quoji  $.«»»».57. fcd  falso 
vt  imttenti  Iitcram  eius  patet ; quia  ibi  nil  dc  hoc 
tefoluit. 

Alij  tenent  non  imprimere. D. Thom.  i.port. 
quoji.  17-  *rtic.x.&  quofl.yS.  urtic.  J.odx.  Et 
ratio  efl,  quia  non  potcfl  fenfibile  commone 
imprimere  fpecics  ciufdcm  rationis, in  omnes 
fenfus,  3t  quibus  percipitur ; quia  fenfus  ditrerfi 
adluari  nequeunt  fpecicbus  ciufdcm  talionis, 
quia  organum  cuiufque  fenfus  , eiufque  tem- 
peramentum commcnfurantur  fuo  proprio  fen- 
fibili , eiufque  fpecie  : Sc  hac  ratione  colligi- 
tur numerus  fenfuum  , vt  fupri  oftenfum  efl» 
neque  poteft  fpecics  diuerfas  imprimere  , cim 
fit  vnum  , & idem  fenfibile , Sc  eodem  modo 
agens. 

Sed  fi  nullas  fpecics  imprimunt  fenfibilia 
communia  ; explicandum  cft  quomodo  perci- 
piuntur k fenfibus  , plufquam  fenfibilia  per  acci- 
dens. Prohoc,nora,  quod  vnitas  ad  numerum 
reducitur, & diftanria  ad  nugnirudmem.  Magni- 
tudo igirur  k auolibet  fenfu  percipitur  per  mo- 
dificationcm  fpeciei  proptij  fcnfibilis  , quia 

vt 


Quseftio  VI. 


M*r 

ptftnnlitrr 

tm 


44  fltili 

frtfruu  ht' 


vc  fcnfibile  proprium  agat , requirit  quantita- 
tem i & fic  in  prodndionc  fux  ipccici  includit 
reprxfcntationem  magnitudinis, feo  quantitatis; 

* & quia  hxc  non  ed  line  figura , tcprxfentatur 

fimul  figura.  Reliqua  tria  communia  aliter  cog- 
nofcuntur.  Vifus  percipit  ea  per  coaptationem 
ad  ea  quz  per  fe  fentiuntur : fic  numerus  vide- 
tur , quia  (dures  fpccies  imprimuntur  : motus» 
quia  res  mota  cernitur  propior,  vel  remotior 
ab  aliquo  alio  corpore  : ide6  nauigans  non  vi- 
det motum  , fi  nihil  videt  k quo  magis  , vel  mi- 
nus didet.  Videri  etiam  poteft  motus  conti- 
nua variatione  fpecierum  vifibilium.  Quies  vi- 
detur rem  videndo  in  eadem  didantia  , Sc  confi- 
dentia. Tadus  numerum  fentit , quatenus  h di- 
uerfis  fcnfibilibus  afficitur,  motum  vt  a pluti- 
bus  ciufdcm  tangibilis  partibus  fuccediuc  tan- 
gitur : quietem  contrario  modo ; tres  alij  fenfus 
eodem  modo  numerum  fentiunc;  figuram  forte 
nullo  modo : inorum  difficile  (entium  , nifi  qua- 
tenus corpus  fonans , vel  odoriferum  fucceffiud 
approximatur , vel  rcmouctur.  Sed  gufius  nihil 
horum  difcernic. 

Sic  fenfibiliaomniacognofcunrur  fine  fpecio- 
bus  ab  ipfis  iinprcffis  per  modificationem  fpe- 
cierum propriorum  fenfibilium. 

Ide  modus  dicendi  probabilis  ed  » fed  cum 
admittar  fenfibilia  communia  cooperari  ad  fpe- 
cics  proprij  fenfibilis , videtur  xque  probabile, 

Jjuid  imprimant  proprias  fpecies  imperfe&as, 
ubordinaras  lpecicbus  propriis  ; Sc  hz  poffiinr 
cffceiufdem  rationis , in  diuerfis  fenfibus,  ficut 
Sc  illa  modificatio  ; quia  fenfus  non  his  » fed 
propriis  fcnfibilibus  cornmenfurantur : per  quod 
pater  ad  rationem  oppofit*  fententiz.  Hzc 
notare  volui  pro  notitia  communium  feiifibi- 
lium. 


Q^v  j£  s t i o VII. 

Vtrum  ratione  hui m ■ quod  dicitur  in  Ute- 
ra, quod  idem  di  a&us  fcnfibilis, 
& fcnfidui , aflioif  fajfio fint  idem 
a Cius, fine  motus? 

Ariftor.j.Jr  Animi,  /tcf,  i}j& ) .Pkyft.l/3  i S d?  il.it  9. 

Itci.  itf.D.Thom.  in  i.Jifi  40.  fiufi.i.*rt.4.&  1. 
tent  Gtnt  fjf  qmfl.j.dt  Pettnt.  an. 9.  aJ  7.  Caicr. 

1/4  rt.  1 mafi  t j.  an.i.  A ureol.  »t.  di  fi.  1 . /futfi.x.  f*r  ). 
Biccon.ftu/l.i.an.t.  Algeat jhfl.ifjf.i . Vafcnr.  x.f.d  j. 
j 1 fiart.  1 . Ancon.  A nAt.in  hb.fix  Prtntip.  Paulus  Venetus 
j . rbyfit.  j j.  Mj/Jui  j.  feft.  i.f.4.  Fctr.f  a. 

Sortem. ).  SUt*pb.ju*fi  4.  Conimbr  j.  Phyfit.  raf.i.f.f. 
Suarez  diffitu.  1 8.  Uttofh.  Hutud.  dijfi.  1 1.  Pkyfie.ft&.t. 
Auetfa  q.x(.Fhyfi(.ftQ.6. 

Rchtvr  quod  fic  ; fecundum  Phi- 
lofophuvn  ,idem  tj} aflui  motiui , & mo 
bilis  , adus  adiui  ed  adio  in  mobili ; 
adus  ed  paffio : ergo , Scc.  Przrerea  , adio  ed  in 
patiente ; fed  fi  adio  non  effer  idem  quod  paffio, 
c/fer  contraria  libi , Sc  ftc  non  elfet  in  patiente, 
cum  contraria  non  poffinc  ellein  eodem:  ergo 
ed  idem  quod  paffio.  Probatio  maioris , quia  fi 
adio  edet  in  agente,  cum  fundetur  in  motu;runc 
agens  in  quantum  agens  mouerecur;  quia  illud 
tnouetur , in  quo  ed  morus ; confequcns  ell  fal- 
fum-.crgo  & antecedens. 


Pr.rterea,Philofophus  probat  f.  Pbyft  cor. quod 
ad  adionem,  Sc  pallio  nem  , non  ed  morus ; quia 
Scoti  optr.  Ttm.  //. 


50i 

ad  motum  non  ed  motus  ; fedida  probatio  non 
valeret , fi  adio  , & paffio  pun  edent  motus : er- 
go , Scc.  Prztcrea  , adio  ed  duplex  vt  didiur  9. 
Met.  vnatranfiens  in  materiam  exteriorem , Sc 
alia  immanens : fed  adio  tranfiens  cum  motn  ed 
continua  , Sc  per  confequcns  fucceffiua;  fed  om- 
ne fucceffioum  , aut  ed  rempus  , aut  tempore 
menfurarum : ergo  Sc  talis  adio.  Sed  non  porcd 
ede  tempus, quia  ed  in  genere  Quantitatis : ergo 
ed  tempore  menfuratunr.fcd  omne  menfuratnm 
tempore  cd  motus, ergo, &c. 

Contra  , potentia  aditu  , Sc  paffiua  funt  cf- 
fcntialicer  dillindz  ; fed  potentiarum  diucrfa- 
rum  funt  diuerfi  a&us  edentialirer  ; ergo  6c 
adus  talium  potentiarum  funt  edcntialiter  di- 
uerfi adus  , potentiz  adiuz  » ed  adio , & paf- 
fiux  potentiz  ed  paffio  : ergo , &c.  Przrerea, 
ignis  agens  in  duo  ligna  , aut  agit  vnica  adione» 
aut  duabus;fi  vna;aut  illa  erit  in  agcnre,  Oc  fic  ha- 
beo propofitum ; fi  in  pado,  tunc  erit  in  duo- 
bus lignis  ; Sc  fic  fcquirur  quid  vnum  accidens 
numero  erit  in  duobus  fubicdis  , quod  cd  incon- 
neniens.  Si  autem  duabus  adionibus  agit , pura 
calcfadionibus , tunc  idem  agens  numero  habe- 
bit plurcs  adiones  numero  differentes,  Si  eiuf- 
dem  Ipccici. 

Prztcrea, fi  adio  ed  in  palTo,  ita  quid  adio,& 
paffio  fint<  idem  motus  , Icqauntur  illa  tria  in- 
cqnucnientia  pofita  in  5.  PhjficerHtn,  quid  diuer- 
forum  fpccie  fic  idem  adus  fpccic  , Sc  numero; 
quiaadiuum,&  paffiuum  fpccic  differunt.  Simi- 
liter dodio  eric  doctrina  , Sc  adio  erit  paffio;  Se 
vlterius.quidagerecrit  pati.  Prztcrea, fi  adio,&: 
paffio  funt  idem  motus , accipiamus  vnum  mo- 
tum lingularem , verum  ed,  quid  hic  inorus  eric 
paffio ; hoc  autem  cd  iuconucnicn$;crgo,&c. 

RESOLVTIO. 

Attioncm  , qux  e(l  rrxdicxmentum , ejfc  in 
Agente  , explicatur  quomodo  , cr  quando 
fit  in  patiente  ficut  pafiio , & tdem  cum 
pafione?vidc  Do  florem  4.d.  i j .<].  i. 

1 H EfponJco.Dico  duo ; primi  , quid  adio, 
XV  fecundam  quid  cddVxdicamcnrum  , cd 
in  agente  fubicdioc.Sccundd,qudd  aliquo  modo 
adio  , Sc  pallio  funt  in  patiente.  Probatio  primi 
licsrelatio  non  feparatura  fundamento  fuo,  vel  i 
ratione  fundandi : aliqua  autem  relatio,  vt  de  fe- 
cundo modo,  fundatur  fuper  adionem,  Sc  paffio- 
nem,lic ut  relatio  calefacientis  ad  calcfadum,pa- 
tiis  ad  lilium  , vel  faltem  rationes  fundandi  illas 
relariones,funt  adio,  Sc  paffio , vel  fecundum  efie 
ficut  in  patre  , Sc  lilio  i vel  fecundum  fitri,vt  in 
calefaciente,  Sc  calefadoi  vel  fecundum  fadi- 
uum  ad  faciendam,  ficut  calefadiuum  ad  calcfa- 
dibilc,  vt  parer  f.  Afetxpb.  ergo  talis  relatio  non 
poted  feparari  ab  adione , Sc  pallione  tubiedo: 
fed  talis  relatio  ell  in  agcntc.vtcll  agentis  ad  pa- 
tiens,vel  in  patiente , qux  ell  patientis  ad  agenti 
paternitas  enim  cd  in  patre,  filiatio  in  filio ; ergo 
Sc  adio  ed  in  agente.' 

Prxtera, omnis  refpedus  rcalis  cd  in  eo,  quod 
realiter  refertur  per  cum  , licet  hoc  non  op*r- 
r eat  de  refpcdu  rationis  , ficu r patet  de  fcibili, 
quod  non  refertur  ad  feientiam  , fed  fcientia  ad  f ^ 
fcibilc.  Adio  aurem  ed  refpedus  realis  agentis 


ad  patiens:  ergo  ed  in  agente  fic  tclaro.  Proba ■ Ut.u* /<v, 
tio  minoris  per  Boetium  de  Trinitate,  Jicenrcm, 

V v $ quud  4-d.l J-q  •• 


50i  De  Anima 


fer  abfiluti. 


quhd  feptetn  Pr*  Jicamcnta  non  dicunt  res  abfo- 
lutas  : ergo  formaliter  important  t efpedum  rea* 
lcm : illo  autein  reipcdu  refertur  agens  ad  pa- 
tien$;crgo,ficc. 

4.  Przterea  , impoflibile  cft  aliquod  caufatum 

fieri  de  non  agente  agens  • nili  immutetur  ad 
aliquam  formam  in  eo  exiftentcm  ; forma  enim 
fecundum  quid  cft  mutatio , cft  in  eo  quod 
mutatur  ; fed  illa  mutatio  non  eft  ad  formam 
Z>*  ntmsfHi-  abfolutam , quia  de  non  agente  non  fic  aliquod 
ttmtmfit i agCns  pcr  aliqUid  exidens  ineo  abfolutum.  Sed 
certum  eft  quid  non  fit  agens  formaliter, nifi  per 
adionemrergo  adio  eft  forma  rcfpcdiua  exiftens 
in  agente. 

Przrerea  , nouem  genera  accidentium  ha* 
bene  tfft  in  fubicdo  ; in  hoc  differunt  a fub- 
ftantia  i fed  relatio  habet  in  fubicdo  tjft , licet 
in  refpcdu  ad  terminum , adio  cft  dc  illis  ; ergo 
habet  ejfr  in  fubicdo  , fic  fic  fecundum  fuam  ra- 
tionem formalem  eft  in  fubiedo  : non  autem 
poteft  dici  quid  fit  formaliter  in  patiente  ; quia 
accidens  exiftens  formaliter  in  lubicdo .denomi- 
nat ipfom  t fic  ideo  fi  eflet  adio  formaliter  in  pa- 
tiente. patiens  diceretur  agens  ; ficut  paries  dici; 
tur  coloratus.in  quo  eft  color  formaliter;  hoc  eft 
falfum;  fed  folim  agens  denominatur  ab  adioue: 
ergo  eft  in  eo. ficut  in  fubicdo. 

Przterea  , creatio  eft  adio  in  creante : ergo  fi- 
militer  adio  agentis  creati  eft  in  agente.  Pro- 
batio antecedentis ; quia  fi  eflet  in  creatura,  cum 
creatio  partio  non  differret  a creatura,  tunc  crea- 
tio adio  non  elfet  prior  naturaliter  creatura;  hoc 
autein  eft  falfum  , quia  cft  cius  caufa.  Confe- 
quentia  patet , quia  ficut  fe  habet  agens  increa- 
tum  ad  fuam  adionem  , ita  agens  creatum  ad 
fuam  : przterea.  per  auchoritatem  Auiccnnz  di- 
centis,quod  fecundum  aliquos  moucrc, motio.de 
motus  fune  idem  fecundum  clfentiami  fed  fecun- 
dum veritatem  hoc  cft  falfum ; quia  moucrc  non 
dicit  refpedum  motus  ad  mouemcm  , vt  dicunt, 
fed  monentis  ad  motum,  vt  paflum  : nec  motio 
dicit  refpedum  monentis  ad  partum,  fed  padi  ad 
mouens ; moucrc  autem  eft  agere ; ergo  agere  eft 
rcfpedus  agentis  ad  partura  , non  e conuerfo  , vt 
dicunr  alij. 

k Dicendum  eft  ergo  fecundum  prxdida.quid 
adio  cft  rcfpedus  quidam  agentis  ad  partum  , in 
agcnre  exiftens ; fic  partio  rcfpedus  quidem  pa- 
tientis ad  agens  in  pariente  exiftens  ; motus 
aurem  cft  forma  fluens  materiz  , inter  vtrum- 
que;  vel  eft  fluxus  formz  fecundum  quod  ponit 
ifto»  duos  modos  inrclligendi  motum  Commen- 
tator $.  Pbyficor.  fic  dicit  ibi  , quod  ifte  fe- 
cundus modus  eft  famofior , fed  primus  eft  ve- 
rior. Secundum  primum  modum  , motus  eft  in 
genere  fui  termini , vel  formz : morus  autem  fe- 
cundum alium  modum  cft  in  genere  Ad  aliquid, 
in  primo  modo  relationis  , quz  fumirur  fecun- 
dum numerum  , vel  vntim ; quia  rcfpedu  termi- 
ni aquo , importat  talis  fluxus  multiplex, rcfpedu 
termini  ai  quem  , vnitatem.Eft  autem  intelligen- 
dum,  propter  conclufionem  principalem  , quod 
refpedus,  quoad  przfcns  , cft  in  duplici  differen- 
tia. Eft  enim  quidam  refpedus  intrinfccus  ad- 
ucniens  ,qui  de  neceflitate  aduenit  pofitis  extre- 
mis , fic  talis  tantum  eft  de  genere  Relationis, 
SufrtBm  ia-  ficut  pofitis  duobus  albis , dc  nccrrtitare  fcqui- 
trm  »■*>,&  tur  fimi  lit  udo.  Similiter  ,pofita  adiua,  fic  pafli- 
generatione  infaUo  ejji, dc  necediratc  ponitur 
paternitas,  & filiatio.  Alius  cft  refpedus  extrin- 


6. 

iJ  a3ie, 
p*flio,cr  n 


fecusadueniens  , qui  non  ponitur  de  neceflitate, 
pofitis  extremis : talis  cft  icfpcdus  importatos 
in  fex  aliis  Przdicamentis  tclatiuis ; polita  enim 
re  quandali , vel  temporali , fic  tempore  , non  de 
neceflitate  ponitur  quando ; fed  requiritur  vel  ad- 
iacentia temporis  ad  temporale. 

Hoc  vifo , fcicndum  kqu6d  agens  poteft  com-  7* 
parati , vel  ad  terminum  produdum  , vel  ad  paf- 
fum.fi  comparcrut  ad  terminum  produdum,fiue 
fu  in  fieri , Uuc  in  fallo  ejfe , vt  calefaciens  ad  ea- 
lefadioncm  , fiue  ad  calorem  , quod  eft  idera, 
quantum  ad  hoc.  Tuuc  fic  includit  relationem, 
vel  refertur  ad  infum  produdum  relatione  , quz 
cft  de  genere  Ad  aliquid  , qui  aduenit  pofitis  ex- 
tremis de  neceflitate  , fi  comparetur  ad  patiens 
ifte  refpedus  quem  includir  no  eft  dc  genere  Ad 
aliquid, non  enim  polito  igne  agente  abfolutc , fic 
lignis, dc  ncceflicate  fequitur  calefadio , vel  ralis 
relatio  , fed  requiritur  appropinquatio  extremo- 
rum ; non  eft  ergo  de  genere  Ad  aliquid , fed  de 
genere  Adionis  ; talis  ergo  refpedus  extrinfe- 
cus  aducnicns,  qui  eft  agentis  ad  patiens, in  agen- 
te exiftens,  cft  adio,  quz  cft  Przdicamentum.Sc 
fiiniieeft  dc  paflione. 

Quantum  ad  fecundum  articulum  , eft  fcicn- 
dum , quod  adio  quzdam  eft  de  genere  Adio- 
nis , fic  ifta  cft  proprie  dida  adio, de  qua  di- 
dum  eft  immediate  ; fic  cft  quzdam  adioada, 
vel  produda  , quz  non  cft  de  geuere  Adionis: 
ficut  intclligere,fie  velle,  funt  quzdam  formz  1 
abfolutz,  non  de  genere  Adionis  , fed  funt  adz, 
vel  produdz  per  actiones  intcllcdus , fic  volun- 
tatis , quz  funt  dc  genere  Adionis.  Iftam  diui* 
fionem  ponit  Simplicius  fuper  Przdicamcnta; 
quzrcns  quar c fatere  ponitur  Przdicamcntum, 
fic  non  fadio.  Et  refpondec  quod  hoc  idcieft,  g^m*‘ 
quia  fadio  dicitur  dc  adionc  , fic  cffcdu  adio  ** 
nis  : vrrumque  enim  dicitur  adio  , fic  fadio  , fic 
ertedus  eius.  Certum  cft  aurem  quod  effedus 
adionis  eft  adio,  non  quz  eft  Prxdicamcntura, 
fed  fada.  Commentator  etiam  j.  Pbjfutr,  dicit, 
quid  agens  , fic  pariens , fic  adio  , fic  paflio  diffe- 
runt ; fed  adio  fada  inter  illa  cft  eadem  fecun- 
dum authorirates ; ergo  ifta  eft  quzdam  adio  fa- 
da in  patiente,  quz  differt  ab  adionc,  quz  eft 
Przdicamentum:&:  dc  hac  adionc  fada  loquitur 
Philofophus  x.de  Anima  dicens, quod  ideo,  quod 
imprimitur  i fentibili  in  fenfum  , eft  adio.  Cer- 
tum eft  aurem  quod  non  imprimitur  in  ipfoali- 
quid  dc  genere  Adionis.fcd  cius  effedus,  qui  cft 
in  fcnfu  , imprimitur ; ergo  cft  aliqua  adioada 
prztcr  illam, quz  eft  dc  genere  Adionis. 

Sed  poteft  quxri, quare  fic  nominatur?Refpon*  S. 
deo  , quid  adio  , quz  eft  de  genere  Adionis,  eft 
refpedus  in  agente  tantum, quia  latens  nos  quan- 
tumcunque dc  fe  manifcftatur  pcr  efteduro,  qnx 
cft  adio  ada  ; fic  quia  fic  res  nominamus  in  aliis, 
ficut  per  fenfuin  apprehendimus.vt  communiter 
dicitur;fic  idei.ficc.  Ponitur  exemplum  dcchari* 
rate, quz  licet  fit  habitus  nobilis , quia  tamen  cft 
latens  in  anima  , nominatur  pcr  effedum,  qui  cft 
diledio.  Eft  ergo  duplex  adio  fecundum  iamdi- 
darfed  adio  ada  eft  illa.quz  eft  in  patiente,  quz 
eft  effedus  adionis  proprie  didz,  fic  idei  non  eft 
adio  Przdicamcnrum  , quz  cft  in  agente : nihil  ^ ^ 
enim  cft  caufa  fuiipfius.Ec  differunt  in  hoc,  quid  JJHItftr 
adio,  quz  eft  Prxdicamentum , cft  fecundum  cra-},j*lU 
quam, vel  pcr  quam  ab  aliquo  cft  aliud  s adio  au-  dt/bUm» 
tem  ada  eft  feciidum  quam  aliquid  eft  ab  aliquo; 
erte  autem  a quo  eft  aliud  , fic  quod  cft  ab  alio, 

funt 


Quasftio  VII. 


5- 

Ad  primum. 


Ad  fetidum. 


funt  rationes  oppofitx ; nec  eidem  polium  con- 
uenire  •,  ficut  idem  per  fc  non  poteft  efle  produ- 
cens 5c  produftum , pater,  & filius  rcfpertu  eiuf- 
dem ; pater  enim  cft,  a quo  e(\  filius,  & filius 
qui  cft  a patre.  Non  cft  ergo  verum  , quod  di- 
cunt aliqui , fcilicet  quod  motus,  vt  eft  ab  agen- 
te. c(l  artio,  nifi  incelligatur  de  artione  arta, 
que  cft  clfertus  asionis,  hoc  enim  eft  proprium 
produrto  , vt  produrtum  cft , per  artionem  efte 
ab  alio  i fed  potiis  debet  dici  c conucrfo  , quod 
artio  cft  k qua  , vel  per  quam  ab  aliquo  cft 
aliud. 

Ad  primum , dicendum  quid  verum  eft,  quod 
idem  cft  artus  motiui  artiuc  , qui  eft  artus  pafli- 
ui,  vel  mobilis  fonnaliter : fcd  ille  artus  non  cft 
artio , quz  cft  Przdicamemum, qux  cft  in  agen- 
te fotmaliter , fcd  cft  artio  produrta  cftcrtiuc  ab 
agente. 

Ad  fecundum  , dicendum  quod  artio  arta  eft 
in  patiente , vt  dirtum  eft  , non  autem  illa , quz 
cft  Prcdicamentum.  Ad  probationem  , dicen- 
dum , quod  artio  illa,  quz  eft  in  agente,  non  eft 
motus,  ideo  non  fcquitur  quid  omne  agens  in 

2uantum  huiufmodi  moueatur  ,fed  potius  quod 
t inotiuum. 

Ad  aliud  , dicendum  quod  confcquentia  Phi- 
lofophi  non  tenet  pet  illud  medium,  quod  artio 
fit  motus ; fed  tenet  per  fimile,  fic  : fi  admo- 
tum non  eft  motus  ; ergo  k firnili , ad  artionem 
non  eft  artio  i ex  qua  confcqucnter  vlccrius  fe- 
quitur  : ad  artionem  non  cft  artio  : ergo  ad 
artionem  non  eft  motus , quia  artio  eft  caufa 
motus  effertiua  , vel  formalis , qua  agens  agit, 
vel  dicitur  agens.  Vlceriusdicitur  per  hoc, quod 
elTct  procelTiis  in  infinitum  in  artionibus,  quia  fi 
ad  artionem  elTct  motus,  ciim  iftius  motus  artio 
fic  aliqua  caufa,  oporteret  przfupponi  aliam 
artionem  , aliam  ab  illa , ad  quam  cftet  ille  mo- 
tus { & tunc  quzram  de  illa  artione,  quz  eft 
caufa  illius  motus,  vtrum  ad  illam  fit  moius.vcl 
non  ? Si  non, eadem  ratione  , nccad  primum.  Si 
fic,  erir  proceftus  in  infinitum.  ) 

Przterea , tenet  per  locum  k minori  confe- 
quentia  Philofophi;  quia  cum  motus  fit  artus 
potenti*  pifliuz  , fi  ipfa  poteft  exire  in  artum 
fuum,  qui  cft  morus  fine  motu  prxccdente, mul- 
to fortius  potentia  artiua  poteft  in  artum  fuum, 
qui  eft  motus,  fine  motu  przcedcnte. 

Ad  aliud  , dicendum , quod  Philofophus  non 
intendit  ibi  diftinguere  artionem  ,quz  cft  Prz- 
dicamefitum  in  illos  duos , ita  quid  vterque  fit 
de  genere  Artionis  *,  immi  vterque  modus  ibi 
potitus , eft  extra  genus  Artionis ; vtraque  enim 
artio  tam  manens  in  agente,  ficut  imelligcre , & 
Atti» imm*  velle,  quam  tranfiens  , eft  artio produrta.  Sed 
differentia  eft,  quantum  ad  hoc,  quid  talium 
artionum  quzdam  eft  perfertio  agentis  , licet 
non  fecundum  qu6d  agens  eft  , fcd  fecundam 
quod  perfertibilc  eft,  ita  quod  idem  fecundum 
diuerfas  rationes  fic  agens , & recipiens : quz- 
dam aurem  eft  perfertio  cxtrinfeca  operantis, 
ficut  tranfiens. 

c Ad  aliud,  dicendum  quid  artio,  quz  cft 
Przdicamemum  , quz  cft  rcfpertus  extrinfecus 
adueniens,  manens  in  agente,  ngn  cft  fucccfliua, 
quid  mcnfuietur  tempore,  vel  fit  tempus, fed 
tantum  quia  cocxiftit  tempori  ex  confcquenti: 
quia  cocxiftit  motui,  cuius  eft  caufa,  & manet 
cum  motu , non  tamen  cft  motus  , quia  nihil  eft 
caufa  fuiipfius,&  motus  menfuratur  tempote. 


50* 


JJfUMttum. 


Ad  quintum. 


Ani»  quin- 
tuf  linier  Ju- 


non  tamen  opor tec , quid  propter  hoc  illa  artio  *"  "*• 

menfuxctur  tempore  , ficut  Angelus  cocxiftit 
tempori,  non  tamen  menfuratur  icmporc.  ^ 

ANNOTATIONES 
io  quxftioncm  fcptitnam. 


CONCLVSIO  I. 

^AElio  non  efl  ab  folatum , vt  confli  tui  t Pre- 
dtc amentum  , fed  re  fle  Cius  exlrin- 
fecus , & in  ngente. 

1 T>  Efpondeo,  dico  duo  -,  primo  , quid  artio 
XV. fccundim  quod  eft, flcc. Philofophus  i.de 
1 38.  tf*  fetp.  ait  artum  fcnhbilis  , & 
fenfus  efte  eundem,  & artionem  paflionemquc 
eflc  in  patiente.  Pro  huius  rei  explicatione  no- 
tandum, ex  Dort.  4 .d.  i j .cjtuj}.  i . mtm.  1 1,  artio- 
nem varii  fumi. Primi,  pto  operatione,  quz  ta- 
men  cft  qualitas,  vtoftcndic  i.d.  q.cjusji.  C.num. 

3 1 .&  qmfl.y.nunt.  i o.  Secundi,  pro  rcfpertu  pro- 
ducentis ad  produrtura  totale,vc  patris  ad  filium. 
Tertii  , pro  rcfpertu  inducentis  ad  indurtum, 
vel  educentis  ad  edurtum  ; & ifti  rcfpcrtns  funt 
intrinfeci , quia  poficis  fundamento  & termino, 
neccftarii  rcfultanr.  Quarto , fumitur  pro  re 
arta,  includendo  rcfpertum,quem  explicat  hoc, 
quod  eft  tfftab  alio,  quod  colligitur  ex  Philo- 
fopho  j.  Phy  fic.  ttxt.  n.  & tenet  Simplicius  hic 
citatus  k Dort.  Quinti , pro  rcfpertu  tranfmu- 
tantis  ad  tranfmutatum  ; Sc  in  hac  fignificatione 
conftiruic  Przdicamemum  Artionis  ; quia  in 
prima  acceptione  eft  forma  abfoluta , in  fecun- 
da & tertia  eft  dc  genere  Relationis*,  in  auarta 
cft  in  genere  Quantitatis , vel  Qualuai is, fecun- 
dum connorarutn  : idque  colligitur  ex  Philofo- 
pho  iam  citato  , vbi  ait  quid  allio  efl  ofw  , & fi - 
nis  aQiui  ,ttxt.  19.  id  cft.  res  arta.  Vndccumibi 
dicat  Philofophus  artionem  efte  in  paflo  ,fumic 
eam  pio  conhotaro  illius  finis  & operis , quod 
idem  cft  ac  res  arta  ; vel  pro  rcfpertu  cius  , qui 
eft  cftc  ab  hoc.  & fic  cft  paffio.  Vide  Dort.  fupri 
* mtm.  ij.  oftendentem  hoc  efte  demente  Phl- 
lofophi , de  quo  latiis  agit  3.  Phyfic. exponendo 
text.  1 S.&  feijutmcs. 

Ex  quibus  fequirur,  quid  quinta  fignificatio- 
ne conftiruir  Przdicamemum  Artionis.  Prz- 
rerea  3.  Mttaph.  diffinitur  potentia  artiua  quod 
fit  principium  tranfmutandi  aliud , inejuantum  aliud-, 
ergo  rranfmutatio  erit  artio;  produrtio  autem, 
vel  cdurtio  formz  fubftantialis  , non  erit  tranf- 
muratio  , quia  hzc  non  rcfpicir  aliud  in  quan- 
tum aliud  , ita  vt  fic  maneat , fed  potius  dc  vno 
facit  aliud. 

Secundi, notandum  ex  Dod.  ibidem,  num.q. 
artionem  non  cftc  formam  abfoluram,  tum  quia 
ad  eam  cfTec  artio  , & fic  proccffus ; tum  etum, 
quia  fi  poneretur  in  agente,  hoc  prius  fcmoue- 
ret  quam  aliud , quod  cft  abfurdum  : fi  veri  in 
pa(7o  hoc  , prius  moueretur  forma  abfoluta 
artionis  , quam  quantitate , vel  qualitate  : tum 
tertii  , quia  Boetius  dc  Trinir.  tenet  feptemvl- 
tima  Przdicamenta  non  cftc  res  abfolutas;ex 
quo  fcqaiturartionem  eflc  rcfpertum,quia  non 
datur  medium.  Pro  quo 

Tertii  notandum  , refpertum  alium  efte  in- 
trinfccum  , alium  extrinfecum  : illepofiris  fun 
damento , & rcxmiuo  ncccftarii  rcfulrar,vt  pofi 
V v 4 111 


Quid  efl  pe- 
titi» *3m»r 


ABi»  nen  eft 
*kj*lutnm. 


RtJpeUu»  im - 
trin  um  , (jy 
txtnufrcm, 
tfuemtde  dif- 
ftrutH. 


504  De  Anima 


tis  duobus  albis , fimilitudo  , qux  impediri  ne- 
quit. Hic  non  ita, fcd  requiritur  applicatio  vnius 
ad  aliud  : vt  pofitis  locabili , Sc  loco,  non  (equi- 
tur locatio  , nili  fiat  applicatio ; & pofitis  veftc 
& homine, non  ponitur  iiatim  habitus,  vel habe- 
re-dc  quo  9cotus  fupra  num.y.tfr  j .d.  i .queft.  i .art. 
i.adio  autem  cft  refpedus  extrinfccus.quia  po- 
fitis agente  , & pallo , non  refultac  nili  approxi- 
mentur : qu6d  vcio  rclpediua  fit , prxterfupri 
allata , ex  co  patet , quia  intelligi  nequit , neque 
concipi, nifi  concepto  cius  termino. 

1 3*  Prartcrea  agens , & patiens  funt  correlatiua; 
ergo  & eorum  abQrada.  Antecedens  patet,  j. 
Metaph.  uxt.  zo.  dicitur  quod  agens  , Sc  patiens 
referuntur  fecundo  modo  relationis  , dc  quo 
Atiio  ^O^or  ^idemquad.i  x.Confcqucntia  cft  clara. 

^ Nunc  probatur  conclulioDodkoris, quoad  pri- 

mam cius  partem-,  nempe  adionctn  vt  confti- 
tuit  Prxdicamentum  , (enfuiam  explicato  ,elle 
in  agente , per  fuas  rationes.  Ptima , quia  rela- 
tio cft  in  eodem  cum  fuo  fundamento;  ergo  & 
ad  io  cum  fua  potentia.  Secunda , adio  realiter 
refert  agens;  ergo  in  co  cft.  Rcliqux  rationes 
funr  clarx,  & efficaces  ; quibus  adde  prim^.for- 
num  non  denominare  nifi  fubiedumcui  ineft; 
efgo  adio  ineft  agenti , vel  patiens  erit  realiter 
agens  , adione  (ibi  inhxrente.  Secundi  , in  eo- 
dem non  funt  refpedus  oppofiti,faltem  ad  idem; 
& vniuerfalitcr , adio  & pallio  funt  huiufmodi, 
vel  habent  huiufmodi  rclpcdus  annexos;  ergo. 
Vide  Antonium  Andream  9.  Aietarh.  quoji.  4. 
Fab.  Thetr.  41.  & loannem  Canonicum  j.  Phyfic. 
qui  latiusdc  hoc  agunt. 

ABitprtr*  Secundam  partem  fuadet , nempe  adionem 
quodam  fcnfu  elTein  pallo,  fumptam  fcihcct  pro 
flilofJb  rca^a-  Quid  veri  fic  fumatut  , patet  cx  pruno 
notabili,  Sc  cx  Simplicio  , Sc  Commentatore  a 
Dodorc  citatis. 

Per  hoc  pater  ad  argumenra,  qux  adducuntur 
ex  Philofopho  ; quia  quando  videtur  dicere 
adionem  clle  in  palTo  , loquitur  de  adione  ada, 
vnde  1.  dc  sin  ima , tt.vt.  104.  ait:  Atque  vt  adit 
pajjioque  non  in  agente  ,fed  in  eo  quod  patitur , fic  & 
ipfiu*  fenfwilu  adio  im  feufitiuo  e fi.  Vbi  cxprefsc  lo- 
quitur dc  operatione,  qux  eft  adio  ada,  manens 
in  fenfitiuo  ; quod  clarius  habetur  in  tranflatio- 
ne  antiqua,  ibi : fic  finfibilu  adm , & finfitiui , in 
fenfitiuo  eft:  fcd  fcnfttiuuni  eft  agens ; ergo  fi  fu- 
mit  adionem  proprie  didam,  in  agente  cft.  Sed 
dc  hoc  non  loquitur , fcd  de  operatione  , qux 
eft  immanens  , & fic  in  pallo  cft  , quod  eft 
ipfum  agens. 

Soluuntur  Argumenta , contra  doctrinam  da- 
tam de  atlione , & paflione  ,ea- 
rdmatte  fuhieflo. 

Arguitur  prim&  ex  Philofopho , text.  10.  di- 
citur non  effc  inconucnicns  vt  idem  adu  fic 
commune  duobus,  fcilicet  agenti , & patienti; 
quia  agentis  eft,  vt  d tjuo  , patientis  , vt  in  quo : & 
' adducit  exemplum  dc  dodionc,  qux  eft  a docen- 
te; fcd  eft  in  difccnte.  Item  9.  Aietapb.  text.  16. 
habetur  fic  : quorumque  prater  adionem  eft  aliud 
quod  fit , horum  adio  in  eo  quod  fit  efi  , vt  adificatio 
in  eo  quod  deificatur.  Item  z.  de  Anima  , text.  140. 
ficut  ( inquit ) adio  & pallio  in  patiente  eft,  non 
in  agente,  fic  & i piius  fcalibilis  adio  in  ipfo 
fenfitiuo  exiftit.  Rcfpondctur  , ifta  loca  inreili- 
gi  dc  adione,qux  cft  operatio, vel  res  ada : quod 


'T 


fatis  iam  ollendi  ex  ipfo  Philofopho  addudis 
eius  locis , vt  videtur  , adpropofitum  expreflis; 

Sc  exemplum  dc  adione  lcnlibilis , & fcnlitiui 
(vt  habet tranllatio antiqua)  qux  cftin  fenfitiuo 
fecundum  Philofophum  , fatis  dcmonftranc  lo- 
qui Philofophum  dc  operatione , quia  non  eft 
alia  adio  fenfibilis  , & fenfitiui ; fpccics  enim  i 
folo  fenfibili  producitur.  Exemplum  de  dodio-  Sfit4ntn, 
nc  eft  morale  , quia  docens  nihil  Phyficc  efficit 
in  difccnte  : fcd  operationes  difeentis  dicuntur 
docentis ; quia  iplc  ligna  quxdain  exhibet,  qui- 
bus  difccns  mouctuc  vt  tales  operationes cogni- 
tiuas  efformet. 

Ad  fecundum  locum  ,mal£  citatur ; quia  non  j* 

dicitur  qu6d  adio  cft  in  co  quod  fit , fcd  adus: 
fed  fi  poneretur  adio  , perinde  eflct.quia  dere 
ada  , (eu  dc  operatione  rranfcunre  ibi  loquitur 
Philofophus  , Icilicct  de  xdificationis  termino. 

Vide  Scoiuminillum.tex.Sc  Antonium  Andream 
9.  Aietapb  quaft.q. 

Ad  rertimn.illc  locus  cft  potitis  ad  oppofitum, 
maxime  iuxta  rranllationcm  antiquam , vt  iam 
dixi.  Adde  ibi  Philofophum  tanrummodd  difpu- 
tarepro  & contra,  dc  nihil  rcfoluerc. 

Arguitur  fecundo, adio  eft  motus,).  Phyfic. 
text.  19.  ibi : cum  igitur  vtraque  ( adio , & pallio) 
fit  motu* : Sc  text.  11.  id  habetur  c!ar£ ; fed  motui 
cft  in  pallo,  ^.Phyfic.  18.  ergo.  Rcfpondctur, pro- 
cedit tantum  de  adione  pto  tc  ada:  fcd  dedi- 
ftindione  adionis  i motu , agetur  conclufione 
fcqucnti,  & illa  loca  cxplicabuntui. 

Arguitur  tertii  , adio  cft  ens  fucccfliutnn, 
filtem  quando  agens  fucccfliuc  agit  i ergo  eft 
motus,  Sc  per  coufequeiis , in  mobili  quod  eft 
palliim.  Refpondctui  menfurari  adioqcm  non 
tempore , fed  xuo  , quia  refpedus  non  cft  fuc- 
celliuura.  luScoius  hic  ad  vlt. 

CONCLVSIO  II. 

Motui  fumptus  pro  forma  fluente  efl  in  P ra- 
die amento  termini ; fumptus  pro  fluxa 
forma , in  Ad  aliquid. 

h \ K Otue  autem  efi  forma  fluent , &c.  Hic  do-  if* 

lYlcet  motum  ellc  in  Prxdicamcnro  fui 
termini  : verbi  gratia , fi  cft  ad  Qualitatem  , eft  ******* 
in  illo  genere : fi  ad  Vbi , fimilitereft  'mlrbi\ fed 
intclligcte  rcdudiuc  , Sc  hoc  Tumendo  motum 
pro  forma  fluente,  fecundum  Commentatorem. 

Si  vero  litmatur , & fecundum  eundem,  pro  flu- 
xu formx  , ait  Dodor  elTein  genere  Ad  aliquid. 

Hoc  difficile  videtur,  quia  ille  fluxus  formx , eft 
paflio,  hxc  autem  eft  refpedus  extrinfecus  adue-  . 

nien  1,4.  d.  1 ) . qua/1.  1 . & d.  4 \ . quaft.  5 . ergo  non  i 
eft  in  Ad  aliquid  : fcd  in  proprio  genere  Paflio-  t 
nis.  Rcfpondctur  ex  ipfo  Dodoic  quaft.  i.  nnn. 

16.  qtiod  refpedus  fundatus  fuper  motum  , cft 
intrinfecus  aducnicns ; quia  motus  eft  ipfa  for- 
ma induda , vel  eduda ; rclpcdus  ergo  paflionis 
proprii  didx  fundatur  lupcr  porentiam  ad 
tranftnutari  ; ficut  adio  fuper  potentiam  ad 
tranfmutare;  terminus  autem  non  rranfmurarur 
per  adionem ; quia  non  fupponirut  ipli , inimi 
adio,  Sc  paflio  pollent  abftrahcte  a motu  Sc  mu- 
tatione, vt  tenet  Dodor  4.  d.  4). quaft.  f.  num.y. 
Exemplum  eft  dc  materia  prima , coi  fimul  tero- 
pote  concrearetur  forma;  nam  in  priori  natutx  ^ fifirU.it 
tantum  habet  maceria  rcfpcdum  produdi  ad  t»  , e 
Deum,  qui  cft  intrinfecus  aducnicns ; infecundo  frgtotffrfi 
inftanti  *"*■ 


I 


Quztlio  VII. 


SOS 


infanti  narunt,  quo  informa  tura  forma , habet 
tefpedum  extrinfecus  aducnientem  pxtSonis , fi- 
ne quo  bene  poffet  i Deo  conferuari:  quo  cafu 
habetur  adio , Sc  pallio  fine  motu , vel  mutatio- 
ne, quia  ibi  non  cAtranfitus  i priuatione  ad 
habitum , vel  formam , qui  ad  mutationem  re- 
quiritur. 

' _ Contra , quia  fequirur  non  e(Tc  ibi  ad  io  nem, 

' vel  paOionem ; quia  fecundum  Dodorcm  funt 
refpedus  ttanfmutantis  , Sc  rranfinutati : ergo 
yMutimfli-  vbi  non  eA  mutatio , non  polfuntelfe.  Refpon- 


rf» 


detur  Dodorcm  ibi  prcfsc  loqui  de  mutatione , 
vc  fumitur  ab  AriAotele,  quatenus  fecundum 
eam  res  aliter  fc  habet  nunc  quim  antd:quo 
fcnfu  requiritur  fubicdum  prxcedcre  formam 
tempore  i at  latius,  fumenJo  mutationem , Sc 
forte  iuxta  Philofophum  fu  dicit  quod  fubicdum 
fit  prius  uatura,  quam  fotma,  vt  mutetur , Se 
patiatur,  Sc  in  illud  agatur , de  quo  optime  Do- 
dor i.  d.  i.  quoft.  4 . *d  f.  Si  (imen  omnis  prio- 
xitas  receptiui  tollatur,  non  erit  adio,nec  pallio: 

& ideo  creatio  adiua  entis  limplicisvt  Angeli, 
vel  primae pattis  compotiti,  non  ell  adio,  neque 
creatio  padiua  eorum  pallio , vt  habet  Dodor 
ibidttn i quia  nulla  eA  ibi  mutatio. 


CONCLVSJO  III. 


K^1tfio,p*Jfio , & metus  realiter  inter 
fe  differunt. 


Hinc  incidit  dubium  , 
d 


, vtrflm  adio  realirrr 
l differat  a paflione  , ve!  motu  ? Cotmnums 
Thomiftarum  negar.  Item,  Suarcz  2.  tem.  Aie- 
tdpb.difp.49. fed.  1. habetur  ex  Ariftorelc  $.Phyfic. 
text.  1%  vbi  comparat  adionem  , Sc  p.iflioncm 
vi*  Thebis  Athenis  , & Athenas  Thcbas;qui 
Jocos, inquit  P. Hurrado  in  Pbjfic.d.n.fid.4. 
nullam  expolitionem  admittit.  Tenendum  ta- 
men hxc  tria  inter  fc  reaJiter  diftingui.  De 
fagi*,  adione,  & paffione  pater ; quia  funt  in  fubfcdis 
realiter  diflindis , ex  didis  , Sc  alioqoin  idem 


tum  ad  hoc  adio , Sc  patii  o funt  idem  materiali- 
ter iu  motu  i quia  poutu  motu,vterque  refpedus 
adionis , Sc  paffionis  refultat : qui  ramemnrer 
fe,Sc  a motu  realiter  differunt.  Secundo;  pro 
refpedibus  mutuis  diAanrif  Thebarum  ab  Athe- 
nis,Sc  e contra ; Sc  hi  differunt  inter  fc,  Sc  2 fpa- 
tio  realiter , non  miniis  quam  fimi/irudwcs  hu- 
ius , Sc  illius  albi , differunt  inter  fe.  Se  ab  albe- 
dine  in  qua  fundantur.  Exemplum  illud  itaque 
magis  eA  ad  oppofitum ; vnde  fubdit  Philo  fo- 
phus  , text.  u.  Neque fi (parium  vnum  disljutiurn,  * 

Jic  ($•  diSldre  hinc  idue , Qr  iliinc  huc  idem  erit.  Ex 
quibus  verbis  habetur  aperte  ooftra  glofa, 
quidquid  dicat  P.  Hurrado ; Sc  clarit)s  text.  ix. 

Neque  dedi*  cum  di/ciplinn , neque  dtiie  cum poffioue, 
idem  proprie  eft  ,/id  cui  hoc  infunt , met  tu.  Vbi  ne- 
gat cxprcfsc  identitatem  adionis  cum  palTwne, 
fcd  tantum  rcfpcdu  morus,  cui  quali  infunt. 

Hxc  foluiio  cA  ad  mentem  Scoti  diri  quoji.  1 . 
num.id.  vbi  explicat  vltima  verba  Philofophi 
adduda, /rxt.ii.  Cui  hoc  infunt,  (adio,Sc  pallio)  A8i*.&p*f- 
metue  eft:  non  enim  infunt  motui,  vt  fubiedo, 
fcd  adio  ei  incA  rerrainatiue  , Sc  pallio  qua/i  ^ m"'J/ 
fubiediuc ; quia  e A in  eodem  tubiedo, nempe  in 
paffo.  Quod  vero  non  ini it  fubiediuc  pcoprit, 
parer,  quia  omnis  refpedus  morus  ad  agens,  eA 
indudi  ad  inducens , Sc  confequcmer  mrnnfe- 
cus  adueniens  ; pallio  autem  eff  extrinfecus  a d- 
ucnicns.  Rcfoluit  Dodor  nihil  ceni  ibi  haberi, 
demente  Philofophi,  Sc  idem  ait  Thfen.3.  Pby- 
ficor.  tjutft.  x.  dicens  Philofophum  hic  magis  111- 
quifitiuc procedere;  ipfe autem  cum  Scoto  fen- 
t it  cirans  pro  eodem  /Egidium. 

Aitqoarcum de adione  immanente, Sc  tranf-  10. 
cuntc,  aduerte  iflam  diui/ionem  i Philotopho  AiK*4mUi- 
no n poni  refpedu  adionis  de  genere  Adionis;  mrUtruuf. 


, . , x . r * imtrtonfttm, 

conuemt  aliquando  pcrhccre  jpium  agens, non  , & 

qua  tale , fcd  qti a perfcdibile , vc  voluio ; quan-  v tumui. 
doque  aliud,  vtcalcfadio,  in  alio  producens 
calorem.  Vnde  adio  non  eft  vniuoca  ad  has 


ferunt. 


'9- 


efler  realiter  verberare,  & verberari;  & eidem 
ratione  pater  de  adione  comparata  ad  rootutn; 
quia  hxc  tantum  eft  in  paflo.  Dc  inoro  & paf- 
fioncfuadetur,  quia  funt  in  diuerfis  generibus. 
Przterca,  vbi  non  eft  motus , nec  mutatio  fen- 
fuuro  fecundum  Ariftotelem,  ibi  eft  paftio,  vt  di- 
dum  eft. Tertio, & efficacius;  quia  rcfpc&us paf- 
lionis  non  fundatur  in  motu  , nec  in  termino 
a&ionis,  vt  optimi  docet  Scotusquojl.d.i ). quoji, 
i.num.  16.  quo  cafu  non  differret  i motu  ,qtiia 
infeparabilis  efTct  ab  ipfo  lecundiim  eundem  2. 
d.  1.  quoji. 4.  fcd  fundatur  immediate  in  potentia 
pafEua  mutandi ; ergo  non  eft  vnde  identificerur 
motui.  Quatio , fi  fumas  motum  pro  fluxu  for- 
mz  , etit  rclpe&us  inrrinfccus  adueniens , vt  di- 
tium eft;  ergo  realiter  differt  a paftionc  , q«* 
eft  cxtrinfccus-aduenicns.  Si  vcr6  motus  fuma- 
tur pto  ipfa  forma  ptoduAa  .vcleduifta  , cum 
hzc  fit  fubftantia,  qnantitasi  qualitas,  vel  Vbi 
(quia  ad  hxc  cantum  datur  motus,  fecundum 
Philofophum  ) nec  pafTio  in  aliquo  horum  fun- 
detur , led  in  mutato  ; fcquitut  quod  eft  diftiu- 
&10  rcaWsintct  ea,  tc  motum. 

Ad  locum  Ariftotclis , dupliciter  poteft  con- 
fiderati  via  Thebis  Athenas , Sc  e comta:  primb 
pro  fpatio  intcriaccntc,  & certum  eft  , quod 
quantitas  illa  fpatij  eadem  eft  , & quod  vtraque 
via  quoad  hanc,  eft  materialiter  eadem, & quan- 


adhones , & ad  aelionem  de  genere  Adionis.  Si 
tamen  fumas  a&ioncm  dc  genere  Adionis,  vc 
diuifum , erit  vniuoca  ad  immanentem , id  eft, 
cuius  terminus  manet  in  agente;  & ad  tranfeun- 
fem , cuius  terminus  eft  in  alio.  Communirer  ta- 
men  fumirur  adio  immanens  pro  operationibus  JalThim»- 
quz funt  verzqiialirares.vc probat  Dodor  i.d.  ne*s,fr  j*4. 
j .quoji. (.• vX  tertium,  Sc  fufius  quotUib.  1 3 . Utut. 

Pro  quo  nota  ex  eodem  r .diti,  ^.quoff.  6.  *d 
prunum  prine,  ad  adionem  proprid  didam  ti ia 
requiri.  Primum  erte  in  continub  fieri.  Secun*. 
dum  refpicere  aliquod  fufceptiuum  in  quo  eft. 

Tertium  aliquid  producere.  Duo  prima  conuc- 
niunt  operationibus ; Sc  ideo  dicuntur  adiones 
dc  genere  Adionis , fcd  quia  tertium  quod  cll 
cftentialc  adioui  proprie  did* , dceft , non  funt 
adiones  abfolutc.  Vide  Dodorem  quoti. 
ij.  & 

Dices, ex  didis  fcqui  in  diuinis  nullam cfte 
adionem  de  genere  Adionis  ; quia  ibi  non  eft  ;n  T>r*onfit 
refpedus  extrinfecus  , alioquin  poifet  non  efte,  »fht  i*  re. 
quod  repugnat  omnibus  quz  in  Deo  funr  ad  in-  AHimu 
tra.' Confcqucns  eft  falfum  , quia  filius  prodo-  ** lmir* ' 
citur  adionc  de  genere  Adionis  , Sc  Spirirus 
fandus  fimilitcr.  Rcfpon  Jecur , concedendo  fe- 
quelam  , quia  nulla  poteft  clTe  adio  de  genere 
Adionis  vbi  nullum  eft  potcntiale  , & Filius  m 
diuinis  dc  nullo  potential.1  producitur,  vi  late  *f 
probat  Scotus  iJiti.j.qunJl.  1.  Przterca,  adioni 
proprie 


Ad  oflhtitm 
frtfrti  , triM 
requiruntur. 
t I. 


506 


De  Anima 


Adio  no» 
nun  furatur 
Itmpert. 


proprie  di&x  cortefpondct  pallio  > qux  procul 
eft  a diuinis.Producit  ergo  Deos  ad  intra  per  rea- 
Iero  relatiunem , & ad  extra  per  relationem  ra- 
tionis ; quia  non  habet  refpe&um  realcm  ad 
cteaturam , alioquin  aliquid  edet  ineo  paflibile, 
non  ncccllarium , quod  repugnat : de  quo  Do- 
&or  i . d.  50. 

c AJ  vltinium, negat  adionem  menfurari  tem- 
pore : Sc  tatio  cft  , quia  non  habet  partes , ficur 
nec  alijrefpcdus.  Dicitur  autem  tempore  men- 
furati , quia  tempori  cocxiftit ; quo  fcnfu  Ange- 
lus tempote  menfuratur.  Si  quxras.qua  ergo 
mcnlui  a proprie  menfuratur. 

Rcfpondcuir,  quod  xuo , vt  colligitur  cx  Do- 
lore i.ditl.  x.tfiujl  4.  vbi  prxter  motum , ponit 
fere  reliqua  omnia  creata  mcnfurai  i xuo.  Quod 
ait  hic  adionem  e(Te  caufam  motus,  videtur  non 
xdc  verum ; quia  pofito  motu  refultat  rcfpedus 
asionis  ad  mutatum  ; ergo  ptius  cft  motus. 
Rclpondetur  , adione  conlhcuitur  formalitcr 
agens, per  quod  fit  motus,  qui  non  prxfuppo- 
nitur  acliuni , quia  hxc  infurgit  extrinfccus  in 
•gente  dum  fe  accingit  ad  agendum  , fundatur- 
que  in  fua  potentia.  Contra  , adio  cft  ab  agen- 
te : ergo  non  conftiruit  illud.  Kcfpondctur , rc- 
fultat  ex  eo  qubd  cft  agens  , non  tamen  ex  agen- 
te , quia  per  cani  fit  agclns  ; fic  ignis  fi  calore  ca- 
reret , produceret  cum,  & calor  taljs  non  produ- 
ceretur a calido*,  quia  conftitucret  ignem  cali- 
dum  : bene  tamen  ab  illo  quod  nunc  cft  cali- 
dum, per  ipfum  : fed  pro  illo  priori,  non  fuic  ta- 
le: fic  adio  refultat  ex  eo  quod  per  eam  modi 
eft  agetis , pro  illo  tamen  priori , non  fuit  tale 
formalitcr.  Contra,  pro  illo  priori  dabar  cllc: 
ergo  agendo.  Rcfpondctur  brcuius , agendo  fe 
conftitucbat  agens,  & confticuendo agebat : fic 
relatio  diuina  conftituit  referendo  , Sc  refete 
conftituendo.  Prxtcrea , neque  prius  cft  perfo- 
nam  clfc,  quim  referri , vel  i contra ; ita  non  cft 
prius  agens  efle  , quam  agere  , neque  agete, 
quam  clfc. 


t.ie  Aninu 


Q^V  ^STIO  VIII. 

V 'trum  fenfus  p articularii  pojfit  fimul 
, recipere  contraria  ? 

Ariftot.  X.dt  Anima,  r«^.v//.D.Tbom.  i.farr.qua/t  fg.4r/. 
t.&qutfl  ts.*rtA.  flt fM/f.74  ~M-  Caict.fc  Sotm  i. 

j V//'  j.dr  4ium  , t*f.  7.  Vide  Scot.i» 

4-  *V-  44-  jmfi. j. 

I o r t VR  quod  nori:impoflIbi!e  eft  /dem 
1 nioueri  motibus  contrariis ; fed  fi 
fenlus  particularis  fimul  fentirec  contra- 
ria , moneretur  fimul  in  conrraria.  Probatio, 
priiis  enim  origine  mouctur  fenfus  a fenfibili, 
quam  fcntiar;fc  ided  fi  fimul  fentir  contratia* 
fimul  mouctur  i contrariis  ad  conrraria. 

Prxtcrea,  fi  ira  eftcr.vr  (fidum  cft,  fenfus  mo- 
1 neretur  fimul  a duobus  contrariis ; aut  ergo  fune 
xqualis  virtutis  illa  contraria,&  runc impediunt 
fc,  ne  vtrumque  fenriarur:  aut  ajterum  cft  maio- 
ris virruris;  fc  runc  illud  iolimi  fcntircrur , quia 
maior  motus  impedit  minorem. 

In  oppofitunt  cft  Philofophus.  Refpondco, 
qiuW  hoc  eft  poflihilc , quia  poffibile  cft  duo 
/cnfibilia  conttaria  fimul  offerri  fenfui : aut  ergo 
fenfus  vtrumque  femir,  Sc  fic  habeo  propofitum. 


Si  alterum  ,ergo  eadem  ratione,  & altcrumjqtfta 
fuppono  quod  fini  xque  propinqua , Sc  xqualis 
virtutis  ad  mouenduni. 

Prxtetea, expetimur  ad  fenfum,quhd  per  vnum 
manum  fentimus  calidum  , per  aliam  frigidum. 

Si  dicas  , fenfus  tadus  non  eft  vnus , non  valet, 
faltem  rcfpedu  vnius  contrarictacis  , quia  cft 
vnus  rcfpcdu  eius ; calidum  , Sc  frigidum  funt 
vnius  contrarictatistergo  , &c. 

Prxtcrea  , potentia  difccroens  inter  duo,& 
cognofccns  eorum  differentiam , neccdarid  co- 
gnofeir  vtrumque ; fed  vifus  cognofcit  differen- 
tiam albi,  Sc  nigri : crgo,&c. 

Contra  hoc  arguitur  fic:  fi  fentir  album  ,Sc 
nigrum  *,  aut  vna  lcnfatione , aut  pluribus : non 
vna , quia  intellectus  eft  potior  fcnfu : attamen 
non  poteft  plura  fimul  intelligere,  inunofiin- 
tclligat  magnitudinem,  oportet  crte  vnam aftu: 
ergo,  6cc. 

Prxtcrea  , diuerfitas  aduum  confcquirur  di- 
uerfitatem  obicdorum  ; obieda  funt  pluraj  ergo 
& adu&.Pt  xtcrea.diuctfts  motoribus  funt  diucrfi 
motus  : diucrfa  fcnfibilia  funt  mouentiadiuetfa; 
ergo , &c. 

Prxtcrea, de  Senfu  , 8c  Senfato  dicitur  ,qn6d 
vnum  fenfum  fentire  diuctfa  obieda  vna  fenfa- 
tionc  cft  fimilc;  & vnam  lineant  terminari  ad 
diuctfa  punda  : hoc  cft  inconueniens : crgo.&c. 
Sed  non  plui  ibus  fenfationibus.  Probatio  * quia 
fi  ab  eadem  potentia  poliunt  egredi  plurcs  ope- 
rationes fimul , pari  ratione  Sc  infiniti ; fed  hoc 
cft  inconueniens  : ergo  fc  primum.  Probatio 
confeqncntix  per  Philofophum  4.  Phyfic.  Si  duo 
corpora  poliunt  clfc  limul , pati  ratione  infinita; 
quia  ficui  dimenfiones  infinitorum  coiporum 
fimul  fe  compati  non  polium,  fic  nec  duorum. 

Prxtcrea, impoilibile  cft  idem  corpus  fimul  fi- 
gurari di uer fis  figuris  ; ergo,  ncc  idem  fenfus  di- 
uerlis  fenfationibus  fimul.  Probatio  confcquen- 
ri*;  quia  fpccies  in  organo  allimilantur  figurx 
incera, fecundum  Philofophum  in  hoc  fecundo. 

RESOLVTIO. 

Stnfum  vnicd  fenfatione  fentire  contraria, 
quando  rfta  tniet  fe  dicunt  habitudi- 
nem. Vide  Do  florem  4.  d.  49. q. 

10.  ad  t.  in  oppof.  Sc 
44*  quarft.  3 . 

* Icendum  ,quAd  aliquando  vnici  fenfa- 
JL-^tionc  fentir  vtrumque ; fic  ut  quando  co 
gnofeir  vnum  in  habirudinc  ad  alterum , vt  fci- 
licet  differentia, vel  contraria,  vt  1 fiajib* ; fi  fi,nf 
fimi  lia  alteri,  aur  pluribus,  fcil  icer  quando  fexuit 
vtrumque  abfolutc,  & fecundum  fe. 

Ad  primum  in  contrarium  .dicendum  quod 
intellcdus  nofter  vnica  intelledione  non  poteft 
plura  obieda  inrclligcrc  fi  fune  difparata,  fed 
hoc  rantum  poteft  fiib  vna  ratione  obicdiua;  fic 
etiam  vifus  poteft  album , 5c  nigrum  cognofcere 
fimul  fecundum  quod  conucniunt  in  quadam 
differentia  , vel  contrarietate.qux  cft  viu ratio 
obic&iua  cognofccndt  fimul  vtrumque. 

Prxtetea,  idem  ad  fecundum,  Sc  tertium;  quia 
vt  fimul  cognofeuntur , habent  rationem  vnius 
obiedi , A:  vnius  ipototis. 

Ad  argumenta  alterius  partis , dicendum  ad 
primum,  quod  confequciitia  non  vaicr.  Ad  pro- 
bationem 


4* 

Utfm  finiit 


vmtd  ftufs- 
tutt.vii*  4. 

da44 1- 

Al  ftinuon. 
Dt  o ni  l . i 
J S «•»!)• 


*AC\ 


bationem  Philo  fophi , qudd non  efl  ftmilc.quia 
non  eff  maioris  porenciz  facere  infinira  corpora 
effe  fimul , quini  duo : cantam  enim  repugnan- 
tiam habent  dimenfiones  duorum  corporum  ad 
inuicem , quantam  dimcndones  infumorum,  fcd 
maior  vinus  requiritur  ad  femiendum  fimul 
plura,  guim  vnum : St  infinita,  quam  duo. 
AdfeMem.  Ad  aliud ; qudd  dmilirudoquantdm  ad  hoc 
currit , qudd  ficut  cera  per  dguram  aOimilatur 
annuto , dc  fenfus  etiam  per  fpeciem  obretio, 
feJ  non  quantdm  ad  propod  tum , vt  ratio  con- 
cludebat i quia  dgura  e fi  terminus  intrinfecut 
quantitatis ; St  ided  vnius  quantitatis  corporeae 
efk  ramum  vna  dgura  : fpecies  autem  non  eff 
forma  es  Cenfu  intrinfece  procedens , fcd  ab  ob - 
ietio  extrinfeco  in  fenfum. 
i b Ad  primum  principale  in  oppodtum  , dicen- 
dum qudd  fenfus  non  mouetur  propter  hoc  con- 
trariis motibus ; quia  motus  contrariorum  in 

tTMttrumlii  non  ^une  conrranJ-^cuf  ncc  in  medioi  im- 
fiofuuffwut  minus , guim  in  medio:  tamen  in  eodem 
imtrsry.  puntio  medi j fpecies  porefi  effc  albi , <3L'  nigri; 

dt  hoc  idcd  cll,  quia  fpecies  fendbilium  non  re- 
cipiuntur materialiter  in  fcnfu  dcuc  in  re^trri, 
vbi  tantum  fune  contraria. 

Mmwabi  Ad  fecundum,  dicendum  quod  illi  motus  pof- 
fi imptistint,  ^unr  e^c  z(la*lc*  i d obietia  zqualiter,  non  mu- 
t*trnii*»*!ti  tStur;vel  inzquales,d  /nxqual/rer.  Ad  improba- 
mm-4-  d-  44*  rionem , dicendam  qudd  duo  motus  re  ales  cor- 


Quazflio  VIII. 


IO  v 11 1.  joy 

plura,  confli  ruendo  inter  illa  differentiam , vel 


jUfi 

fnatif. 


giuefl.j.  poralcs  fe  impediunt,  non  autem  intentionales 
«cur  in  propofito.  Sed  conrrl , hoc  etiam  vide- 
mus in  fpirirualibus  : fi  inrelligere  vnum  obie- 
tium  impedit  intelletium  ab  intelligendo  aliud , 
tc  dc  fenfum  i fenricmJo , St  e conucxfo.  Dicen- 
dum ergo  quod  quando  vnus  alius  efl  ira  inten- 
fus,  qubd  adxquar  bbi  potentiam  , tunc  euacuar 
totaliter  alium  aHumeiufdem  porentix:/i  aurem 
fit  minus  intenfus , St  citra  terminum  porenrix, 
liccr  aliqualiter  impediat  alium  , Se  e conuetfo, 
non  tamen  totaliter  depellit , fcd  fecum  compa- 
titur. Vnus  ergo  atius  fentiendi  xnum  obie- 
dhim  obtenebrat  alium  , non  tamen  femper 
obfufeat. 

ANNOTATIONES 

in  quxftioncm  o&auam. 

CONCLVSIO  I. 

Senfus  plura  fimul  cognofcerc  potejl. 

®’  3 T^\  Icendum , qaed  aliquando  vnicd  , ficc.  De 

JL-/hoc  agit  D.Thom.  i.p*r.<juaff.tj.4rt.+. 
tra&ans  de  inrelle&u  noftro  , fi:  quaft.  5 8.  an.  j . 
tranans  de  intelledhi  Angelico  , refoluit  poten- 
tiam  plura  per  modum  plurium  non  poffe  fimul 
cognofcerc , fed  bcnl  per  modum  vnius;  fic  hoc 
per  vnam  tanrbm  fpeciem.  Notandum  pro  hoc, 
notitiam  dupliciter  contingere  effe  perferam. 
Primbcx  parte  potentix;  vt  quando  adxquatur 
ipff.  Secundo  ex  parte  obiefti , vt  quando  per 

»> gmf  ipfam  cognofcitur  quantum  cognofcibilc  cll. 

lV»fn  «1  Certum  cft  potentiam  non  polfe  cognolccrc  plu- 
%a Ofurtit.  ra.fl  cognitio  vnius  fit  ei  adxquatl , quia  nulla 
potentia  potefl  excedere  notitiam  libi  adxqua- 
tam.Sed  de  cognitione  non  adxquata  potent  ix, 
concludo  Doftotis  , nempe  fimul  cognofci  plu- 
ra, & contraria,  per  eam,  experientia  patet, quia 
fimul  videmus  album  , fic  nigrum , fi t audimus 
fonutn  grauctn,  fic  acutum, fic  imcUiglm  js  fimul 


•ft” 
•&  1"i* 

ctmfrfiui. 


comparando  ea  inrer  fe.  Qudd  verd  per  modum 
plurium  cognofci  polTunt , patet ; quia  quando- 
que vnum  cognitorum  non  confertur  ad  alia  i vt 
quando  video,  vel  intelligo  duos  homines,  al- 
bum, Se  nigrum , nulla  fatia  inter  ca  collatione. 
Sed  tunc  oportet  hzc  cognofci, per  plurcs  atins; 
quia  vnitas  atius  dependet  ab  vnitate  obietii , 
cui  commen furatur,  vr  fusd  probat  Dotior  i.d. 
j.quaft.  10.  contra  D.  Thom.  tenentem  Angelum 
vnica  fpccic poffc  cognofcerc  plurcs  quiditntct 
in  effe  proprio. 

Verum  difficile  efl  quomodo  plura , vel  con- 
contraria,  vnici  fenfatione  cognofci  polfuntiSc 
rationes  addutiz  in  contrarium  i Dotiorc,  fatis 
vrgent,  qudd  intellctius  plura  per  modum  vnius 
eidem  intcllctiionc  nofcat  difficile  non  cfl;quia 
attingendo  connexionem  extremorum, St  feren- 
do iudicium,  necctlirid  inrelligit  eodem  atiu, 
ipfa  extrema  ; repugnat  enim  videre  cvn  formi- 
tatem, vel  difFormitarem  przdicati  cum  fubie- 
tio , non  vifis  terminis ; at  fic  vifus  non  indicat 
componendo, vel  diuidendo, quia  conferte  vnum 
alteri , 8c  de  complexione  iudicium  ferre , ad 
perfetiam  potentiam  cognitiuam  fpetiar.  Non 
videtur  ergo  qudd  plura  per  modum  vnius  , vel 
per  vnum  alium  cognofcerc  pofSt,  quia  fic  ju- 
dicarer. 

Pro  hoc , nora  quod  pofl  receptionem  fpc- 
cici  idtentionalis , f equitur  atius  vitalis,  qui  di-  **&*&  j 
citor  apprehendo;  quia  per  eam  trahitur  quo-  ****** 
dammoJd  obicHum  in  potentiam : d aliud  ob- 
ieflum  apprehendatur  ,fequi  potefl  altus  aHus 
vitalis,  quo  comparator  vnum  ad  aliud;  Sc  is  di- 
citur compodtio , quia  illos  duos  conceptos  in- 
ter fe  componit  , affertiuc,  vel  negatiue.  De  quo 
Ariffoteles  j.dr  minima ,text.  n.  vbi  ait  intel-  Tnt 
1 ellum  plurcs  conceptus  componere , Sc  vnum  0tu 
facere  ; ifla  eft  fecunda  intellellus  operario. 

Quando  aurem  comparat  inrer  fe  ipfas  compofi- 
tiones , condderans  vnam  ex  alia  inferri  poffc, eil* 
tertia  e/us operatio,  nempe difeurfus. 

Nora  fccundb , ex  Dctiote  q.J.^  quaff.x.iu-  8- 
dicium  varie  fumi.  Primb  , late  pro  quacumque 
notitia , maxime  quando  aliquid  quomodocum- 
que in  ordine  ad  aiiud , cognofcitur  ; & dc  dixit 
Ariflocclcs  1.  de  Anima  trexr.  14 fenfumcom- 
munem  iudfcarc  de  fenfibilibus  altorum  fen- 
fuum.  Alio  modo  ftriHb , pro  vero  complexo  * . 
per  aliud,  id  eff,  per  terminos,  vclprincipia,hoc 
eff, quando  collato  vno  cum  alio,  potentia  iudi 
cat  ira  effc , vel  non  efle.  Iftx  acceptiones  ha- 
bentur apud  Auguft.n.  Ciuit.  i-j.  & Hk.  8.  tttp. 7. 

Vide  alias  iudicij  acceptiones  iu  Scoto  citato. 

In  prima  acceptione,  nondiffett  abapprehen- 
fione , St  reperitur  in  fcnfu  , Sc  brutis.  Pro  quo 
Nota rettib  , ex  Scoto  i.d.6.  quxfi.  1.  adi. 
quod  apprehendo  etiam  aliquando  comparati- 
us efl  ; contingit  enim  apprehendi  poffibile 
Su?d  veri  cll  Impoflibilc,  fic  hoc  fineerrote: 
quia  hic  in  iudicio  tantum  repetitur , non  in  ap- 
prchcnfione  : fic  fic  intclligitue  illud  z.  Phjfic. 

«bflrabenftkm  non  mendacium.  Hoc  modo  , ibi 
bene  probat  Doftor  contra  D.Thom.  Angelum 
fme  crtore  appeti  i (Te  xqualitatem  Dei , fic  vo- 
luntatem effc  impoffibilium  , vt  vult  Philof. Amehmfio 
Etbic.  ttxt.  j6.  dr  lib.i.  Af agnorum  Mora!.  cap.xC.  *,iqk*m4* 
vbi  ait  , quod  appetimus  immortales  clTc.  lfta 
comparatiua  apptchenfm  communis  efl  fenfui 
cum  intcllcllu  ; conflat  enim  , quod  interno 

fcnfu 


jr: 


508 


De  Anima 


* 


fenfu  aliqui  fingunt  fc  efle  Papas  , vel  Czfares, 
quodque  in  eo  dele&antut  , & fimul  aera  huic 
fi&ioni  conformia, atque  corporea  cffbrmam,& 
fine  indicio  ftri&e  fumpto. 

9.  Neque  dubium  mihi  cft  hac  Sedis  vacantia 
per  mocicm  fcl.  recordat.  Gregor.  XV.  multos 
iftud  in  fe  expetiti : vt  ergo  aliqua  plura  intelli- 
gantur  cum  comparatione  ad  inuiccro , non  re- 
quiritdt  iudicium  ftri&c  fumptum , fcd  fufficit 
apptchcnfio  plurium  fub  quocumque  ordine,  fic 
vnico  a&u  apprehendit  vifus  album , & nigrum, 
vt  contraria , vel  differentia  ; non  iudicando  ita 
c(Te,  nili  fumendo  iudicium  late  i quomodi  Ari- 
ftoteles  z.Tcpic.cap.i.  dixit  indicare  clfc  genus  ad 
femire , & inutl-gere.  ' 

D.Thom.  i.p.  videtur  tribuere 

humanae,  cogitatius  compofirioncin , & diuifio- 
ncra,  & conlequenter  difeurfum,  quem  fic  intcl- 
ligit  Caier.fc  Sot. 1P0Fler.cap.vlt.  aliique  Tho- 
miftx  ; quod  fi  vecum  eflet, facilius  intclligi  pof- 
fet , quomodo  fenfus  etiam  extetni , aliquam  fa- 
cere polfint  collationem  obic&orum  ; verum  ta- 
incn  efle  non  exillimo , de  quo  videri  poteft  Sua* 
rea  $. de  Anima ,cap.y. 

At  obiicies,Si  vifus  vna  fenfatione  videt  al- 
bum,& nigrum  ; ergo  fpecies  vrriufque  concur- 
rit ad  illum  a&um  i quod  videtur  impoiTibile; 
quia  funt  contrarix.  Fateor  hoc  efle  difficile. 
spuit»  «■-  Refpondctur  tamen , illas  fpecies  non  efficcon- 
Hrmriui  mtn  trarias;quia  funt  in  eodem  fubic&o:&  ficut 
funt  unita-  non  rCpUgnant  in  eodem  cfTe  fubicdlo , ita  ne- 
que ad  eundem  a&um  concurrere;  & ficut  in 
a&u  primo  non  repugnant, ira  nec  in  a&u  fccun- 
Bumnui  fi-  do  vitali : vnde  verifimilius  cft  damnatos  a con- 
tnul  i etn - irariis  fimul  paliuros , iuxta  id  lob.24.  jii  ni • 
P*B*'  mium  calerem  tranfeat  ab  mjuk  niuium  , idque  in- 
rcntionaliter  tantum,  non  naturaliter,  vt  vult 
Scot.tanquam  probabilius, 4.^  44  <7.5. 

CONCLVSIO  II. 

Explicatur  quomodo  vifus  fimul  videat 
album , & nigrum. 

l°'  b A ^ primum  principale,  &c.  Hxcfolutiofa- 
./"\.tis  difficilis  ell ; quatenus  ait  vifiim  co- 
gnofeere  albuin  , 5 c nigrum  , vt  conueniunr  in 
vna  ratione  obic&iua  conttarietatis , vel  diffe- 
rentis. Primo , quia  fenfus  non  cognofeit  vni- 
uerfalc , nec  ens  rationis,  vt  probat  Scot.  4.^.4$. 
9.1.«.!  1.  A:  Ariflot.  x .Pbyfltext.^.c^  i.de yinima 
tert.60.  dicit,  quod  itutUeEim  efl  vniuet f*liumtfen- 
fMfi»guUrium.Scc:ndbtA\ttzcct\c\z,8c  contraric- 
ras  funt  relationes ; fenfus  autem  vifus , relatio- 
nes non  attingit, quia  non  funt  colorator. 

Refpondctur,  bcotus  tantum  vult  vifum  vi- 
dendo album  fimul  cmn  nigro, ipfoa&u  exercito 
videre  non  cflc  nigrum  ; ficut  cum  album  tan- 
tum videt, formando  eius  idolum,  exerciti  iudi- 
cat  ellc  albuin.  Itaque  non  habet  iudicium  di- 
ftin&um  ab  ipfa  albi  vifione.vcl  rcflcxiuum.quo 
videat  differentiam  , vel  contrarictarcm  horum; 
hoc  enim  proprium  eft  intcllc&ui.  Sic  vifus  per- 
dpi rdiflannaui^c  magnitudinem  , vt  offenfum 
cll  fupra  quafl.6.annat.  $ . quodammodo  eogno- 
fcir  tenebras  1 . de  stnima  , uxt.  t o t . vbi  dicirur 
quod  difccrnimus  tenebras  , & lumen. 

Ad  primum,  verum  eff  lenium  non  cogxxofce- 
re  vniticrfale  , fcd  naturam  a parte  rei  ncurram, 
vt  habet  Scotus  z.d.  1.  alioquin  pollet 


Vtfmt  ntuii 
album , nin 
tfft  nigrum. 


difccrncie  in' er  radios  Solis, quod falfum  efle  -<*[•»  m 
experiendi  patet ; fi  enim  fenfibilia  communia  ***'* 
non  differrent , dc  quibus  fupra  qw/?.  6.  non  di- 
(Ungueret  vifus  hoc  coloratum  ab  alio  eiufdcro  nttmtmf 
rationis  : fed  ad  intentionem  argumenti  iam  ex- 
plicui, quomodo  Scotus  non  loquatur  de  vni- 
ucrfali. 

Ad  fecundum  , fenfum  non  cognofcere  rela-  s«/«  j*. 
lionem,  nili  materialiter, quomodo  (uprigiut/7.6.  mJ* 
explicui,  motum, quietem,  numetum  ab  co  vide-  fi*  "***• 
ri,  non  per  collationem,  verbi  gratia,  partium  **nt 
motus  intet  fc  ; fcd  quia  nunc  propior,vcldi- 
flanttot  quam  antea  res  apparet.  Vndc.ficut  ibi 
di&um  c&,  fenfibilia  communia  fentiti  fine  pro- 
pria fpccie,  per  modificationem  fpccici  fenfibitis 
ptoprij ; fic  dicendum  cft  de  albo,  vt  contrario 
nigro, & ficut  vnici  fenfatione  videt  vifus  album 
cum  fua  magnitudine,  figura, numetu, motu,  vel 
quiete, dc  quo  fupra  quaJi.G. Ite  mirum  videri  non 
debet,  fi  vnica  fenfatione  videat  album  ,&  ni- 
grum. Vide  Scocum  q./etj.advU.  vbi  habet  fen- 
fum  communem  cognofcctc  aliqua  differte,  nou 
tamen  ipfaru  differentiam. 

1 

Qji  A S T 1 O IX. 

Vtriim  nece  fc  fit  ponere  finjum  commu- 
nem propter  illos  duos  affus  pofttos  1. 
dc  Anima , fcilice t propter  cognitio- 
nem fcnfationu  propriorum  fenfuim , 

O*  propter  difiinfiionem  fenf  bilium 
propriorum . 

AriflotV/  ftn.nt, (y  vigil, tap.t  & ) .it  Anima,taf  .x. Calca. 
hb.  4..//  vfn  f*rtium,c,if  (i  hh.it  fympt  ornatum  tau  fu, 
t.K.  fimeti. hb. x.ie  partib.animal.t. 7. 8i  hb.x.C»0tdj,\\. 

D Gtcg.NylT.  hb.i.it  virtbu*  aaima.t.  i.  D.tbom.  ) « 

Anima,  ii  i.p.f.jt.  art.A  ai  (ttuuium.  Fernclio» 

IA. \.thjfi*Ug.e.\  1 .Conimbr.  j .it  Anima,, r.  j.y  i.Aaerfi 
y.SJ.Wr  Anima.  Complutcufci  i»$.l  5 it  Anima  7.1. 

V 6 d non,  propter  primum  a&um  pro- 
batur:  quia  fenfus  particularis  fufficit 
ad  cognofeendum  a&um  propriam : er- 
go ad  hoc  non  requiiitur  fenfus  communis.  1. 
Confcqacntia  pater.  Trobatio  antecedentis, cum 
a&us  proprius  fit  medius  inter  fenfum, & obic- 
&um,  opottet  quod  fit  propinquor  fenfui , quira 
obie&um  ; cuin  ergo  lenius  proprius  percipiar 
obic&um  proprium  ; quod  tamen  cft  rcmotiuSj 
fcquitur.qund  multo  magis  a&um  proprium. 

Praeterea, operatio  fcnlus  oroprij  non  cft  fenfi- 
bile  per  fc ; ergo  a nullo  fcnlu  poteft  femiri  ncc 
proprio, nec  comtnuni.Confcqucmia  pater.  Pro- 
batio antecedentis;  fenfibilia  per  fc  funt  qualita- 
tes prima:, vel  fccundx.vcl  aliqux  qualitates;  fed 
a&ns  fenfus  proprij  neurrum  eorum  eft;ergo,&c. 

Prxtcrca,  fi  ponatur  fenfus  communis  ad  fen- 
riendum  nos  videre,  cum  videre  non  fit  nili  re- 
fpe&u  coloris,  oportebit  ipfum  fentirc  colorem; 
fed  hoc  cft  inconueniens,  vr  videtur , quia  tunc 
eiufdem  ubie&i  effenc  dux  poccnrix  cogniiir 
ux.fciliccr  vifus  & fenfus  communis. 

Prxterea, fenfus  communis  ant  fentit  aflum  1. 
proprium.aur  requiritur  alius  fenfus  illuma&nm 
cognolccns.  Si  fentir  a&um  proprium : ergo  ei- 
dem ratione  & fenfus  proprius , quia  vterque 
cft  potentia  organi.  Si  autem  fenfus  alius  requi- 
ratur ad  femiendum  a&um  fenfus  communii: 

quxio 


•k  •’ 


qnxrodeillo,vrrAm  fcntiat  artum  proprium,  Sc 
tunc  erit  procellas  in  infinitum  in  lenlibus  ; vel 
eft  flandum  in  aliquo  fentiente  artum  pro- 
prium. 

Przccrea,  quid  non  requiratur  ad  cogno- 
fccndum  differentiam  fcnlibilium  propriorum; 
probatio  : potentia  cognofcens  differentiam  ali- 
quorum, comparat  ea, quia  differentia  cil  quxdam 
comparat  io;fcd  folus  intellcrtus,vel  falrem  cogi- 
tatiua.funt  potent  iz  comparatius , & collarius, 
non  autem  fenfus  communis. 

Przterea  , habitudo  differentis  eft  quz- 
dam  relatio  ; relatio  atttem  non  eft  fcnfibilc 
per  (e  : ergo  a nullo  fcnfu  poteft  differentia 
lenti  r i. 

In  oppofitum  omnium  prxdirtorum  cft-Phi- 
lofophus  a.  de  Anima  , textu  14;.  & , libro  5. 
text.  ji. 

RESOLVTIO. 

Philcfophus  ponit  fenfum  communem  ad 

cognofcendum  a cius  propriorum  fen - 
fuum , ac  di/cernendum  inter 
propria  fenfbilia. 

j,  * 13  Hfpondco,fccundimPhilofophum  , ha- 
' XV  bcncur  du*  viz  ad  inncfligandum  neccfli- 
ratem  fenfus  communis , fet licet  per  duas  opera 
tiones  przdirtai : & poflunc  ad  hoc  fic  forma- 
ri rationes.  Prima  fic  : cum  potentia  fir  proprium 
principium  operationum  animz , oportet  omnes 
operationes  animz  ad  aliquam  potentiam  redu- 
ci : cognofcerc  different  i afil  albi  ,&  dulcis  , eft 
operatio  animz , hoc  autem  non  reducitur  ad 
porenriam  intcllcrtiuam  , qux  tantum  habet 
cognofcerc  de  rebus  intclligibilibus  ,&  eorum 
diflWcntiis.vrintclligibiliafimt;  differentia  au- 
rem albi , & dulcis  cognofcitur  ab  aniina, non 
tantuin  vc  differunt  per  fuasquiditates , qux  per- 
tinent ad  incellcrtum,fed  etiam  vt  fenfibiiia  fune. 
Quod  patet, quia  brutum,  in  quo  non  eft  inrellc- 
rtus,  cognofcit  eorum  different  iam,vt  vnum  fen- 
fibile  alteri  przeligar,  vel  przacccptet:crgo  hanc 
differentiam  cognofcerc  pertinet  ad  potentiam; 
fed  hoc  non  pertinet  ad  renfum  particularem, 
quia  ad  hoc  quAd  aliqua  potentia  fcnfitiua  cog- 
no fcat  differentiam  a!iquorum,oportec  eam  prius 
ordine  naturz  vtrumque  abfolurc  cognofcerc; 
fcd  nullus  fenfus  parricularis  cognofcit  fenfibi- 
le  alterius  fenfus , led  tantum  proprium ; non  au- 
tem per  fc  poteft  cognofcerc  duo  fenfibiiia  pro- 
pria : ergo  nec  poteft  inter  illa  cognofcere  diffe- 
rentiamrergo  fcqnirur  ex  przdirtis.quAd  hoc  per- 
tineat ad  aliquem  fenfum  communem. 

4.  Secunda  via fic  patet: Experimur  fcnfibiliter 
via  nos  fentisc.  Irem , hoc  probatur  ratione  : polito 
f-fiofitoim*  effertu  ponitur  eius  caufa;  fcd  perceptio  conuc- 
*,M,*  nictitis  cumconuenicnti  eft  caufa  delertat  ion  is 
fecundum  Aiiiccnnam  , dclertatio  autem  eft  in 
artu  fentiendi  tam  in  nobis , quam  in  brutis  : er- 
go eft  in  nobis, &c  in  ipfis  perceptio  artus  fentien- 
di nobis  conucnientis.  Manifcftum  eft  auteni 
quod  brutum  non  percipit  fc  frntirc.nifi  per  fen- 
fum, quia  non  habet  intellcrtum ; ergo  per  aliam 
potewi.un.fenfitiiiam  , non  autem  per  aliquem 
fenfum  particularem ; quia  fecundum  Pelutn  nul- 
Ja  virrus  corporalis,  vel  organica  eft  fuper  fc,  vel 
fuper  artum  fuum  reflexiua  ; potentia  au.tein  fen- 
fitiua  eft  Qrganica:  ergo  fcimts  particularis  non 
Scotioper.Tvm.il. 


Quxftio  IX. 


5°9 

cfl  proprie  operationis  percepriuus  : ergo  com- 
munis fenfus  eft  tantum  cognofeiriuus  operatio- 
nis fenfus  particularis.  Hoc  autem  habet  fie- 
ri per  hunc  niodum.  PrimA  enim  fehfus  pro- 
prius a Icnfibili  proprio  immutatur  ; immu- 
tatio aurem  cuiumbcr  fenfus  ad  fenfum  com- 
munem terminatur,  ficur  plures  line*  durtar 
a circumferentia  ad  idem  centrum  terminantur; 
fenfus  autem  communis  fic  immutatus  a diuerfis 
fenfationibus,  vel  immutationibus  particulari- 
bus,iudicat,&  cognofcit  artum  cuiuflibet  fenfus 
particularis , & vi  teri  As  cognofcit  differentiam 
fcnlibilium  propriorum.  Viz  przdirtz  futuuntur 
a Philofopho. 

RESOLVTIO. 

* Antemna  colligit  dandum  ejfe  fenfum  com- 
munem ex  conferuatione  Jpecicrum  fenfi- 
bilium  in  abfentia  obi  e Hi,  & ex  circulat  i > * 

motu  virga,  in  cuius  fummitate  appareat 
coi or  a reliquo  cius  colore  diucrfus,alnfque 
experientiis. 

Q Ed  fequendo  Atticennam  , prima  via  fumirur  j . 

OCic:  natura  non  deficit  in  neccflariis;fed  ad  vi-  Tmia  via 
tam  animalis  perferti  requiritur  conferuatio  fpc- l"  fi* /*  **•*' 
cierum  fcnlibilium, etiam  in  eorum  abfentia(qiiia  m"*t' 
aliter  non  pofTent  moucri  progreffiuc  ad  fcnlibife 
diftans,&  abfensjdc  mediantibus  fpecicbus  fic  re- 
feruatis,  ficutapprchcnfiofcnfibilis  abfentis  per 
aliquam  potentiam  fcnfitiibun  fentit , non  autem 
per  particularem  ; quia  talis  fentit  przfcntc  fenfi- 
bili.tantum;ergovel  ipla  eft  fenfus communis.vcl 
falrem  przfupponic  ipfum  ficur  imagiuatiua , vel 
rememoratiua. 

Alia  via  Auicennz  fumitur  cx  eo , quod  ad  Hgunavle* 
fenfum  videmus , fcilicet  quod  fi  attendamus  ad 
guttas  pluuiz  fibi  [mutuo  fucccdcnrcs , apparebit  * 
nobis  vna  linea  de  omnibus  illis  guttis  quali  con- 
tinua. Similiter  ,fi  moneatur  circularitcr  aliqua 
virga  in  cuius  fummicarc  fit  color  aliquis,  appa- 
rebit nobis  circulus  quidam  in  fummitate  cius 
propter  circularem  motum  percelerem  fommi- 
raris.vel  coni  illius  virgz.Ex  noc  fic  poteft  argui:  , 

Impoffibilc  eft  fenfum  parricularcm  percipere 
fuum  fenllbile  vbi  non  eft  ; fcd  fumnmas  virgx 
motz  non  eft  femper  in  eodem  loco,  in  quo  ap- 
paret circulus  ; quia  circulus  apparet  quali  im- 
mobilis, illa  autem  femper  mouctur;(imilc  eft  de 
guttis:  ergo  ille  circulus  in  illa  ltnca  non  perci- 
pietur ± fcnfu  particulari : ergo  a communi.Simi- 
Ic  eft  de  homine  exiftente  in  naui  mota,  qui  iudi- 
cat  ad  fenfum  ripam  moueri. 

Ad  primum  argumentum , dicitur  quAd  ante- 
cedens  eft  falfum.  Ad  probationem , dicendum  Ad  primam. 
quod  non  quzeumque  propinquitas  facit  ad  Se nfmtiMfem- 
hoc , quAd  propinquum  fentiatur , fcd  tantum 

1 . 1 -i  1 1 rcutra  U,//#* 

proporrionabilitcr  ; quia  ncc nimis  remota,  nec  rfm  ^ 

nimis  propinqua.  Vnde  medium  inhzrens  , vel  "j,o.u.4^ 

conitmrtum  non  rcquiritnr  lalrcm  in  vifu:  modo 

ita  eft  qinNd  artus  fentiendi  fenfibilc  proprium 

eft  medium  inhzrens , quod  eft  in  fentiente , id- 

cA  non  fentirur , quia  non  eft  potentia  "reflexiua 

fuper  fe.nec  fenrtt  aliquid  in  fcexiflcns. 

Ad  aiintl , dicendum  quod  organum  eft  ali-  jd  fiimadt. 
qualiter  coloratum  per  Ipcciem,  & per  vifio-  Smjatn  a» 
nem,  quz  mulsum  nflimilatur  colorato,  a quo  eft  [npk*ln\ 
primogcnitafCc  per  confcquens  poteft  dici^uod 
Xx  non 


5'° 


De  Anima 


MM  4D  fintu 
fltrtmf 


7 ■ 

Ai  quartum. 


non  unt&ra  eft  fenfibile  per  fe  qualitas  prima, 
vel  fecundat  fed  etiam  aliquid  caufatum  squali- 
tate prima, vel  fecunda, vt  fcnfatio,&  vitio. 

Ai  unium.  Ad  aliud  , dicendum  quod  fenfus  communis 

$*nfm  tim*-  fcmic  & vifioncm  > & colorem.  Ad  probatio- 
— r— **  ncm  ^ qUin{j0  Jjcitur  quod  impoflibile  eft  duas 
potentias  difpatatas  cfle  refpe&u  ciufdem  obie- 
, dicendum  quid  noneft  inconucnicns.fi  fen- 
tit  ordinate  ita  quod  vna  iit  fupetior  * vel  com- 
munior alia  ; (ic  fe  habent  fenfus  communis , & 
fenfus  proprius.  Ideo  etiam  verum  eft  , quod 
idem  non  eft  obie&um  xque  primb  vtriufque.fcd 
obic&um  primum  fenfus  ptopri) , fic  cuiuflibcc 
potenti*  eft  illud  quod  adrquat  ipfum , vt  co- 
lor vifum  ; illud  tamen  non  adxquat  fenfum 
communem, quia  poreft  aliud  obie&um  fentire:fie 
ideo  non  eft  eius  obie&um  per  fe  ptimum. 
b Ad  aliud  «dicendum  quod  imaginatio  fen- 
tit  adum  proprium : imaginamur  enim  nos  iroa- 
ginari , fic  imaginatos  fuilfe , & memoramus  nos 
mjut/uv.  mcmoratos  fuitle  , Sc  fomniamus  nos  fomniare, 
ficut  experimur  manifelH.  Ita  poteft  dici  qu6d 
fenfus  communis  fentit  a dium  proprium  fecun- 
dum modum  aliquem  prxdi&otum.  Sed  per 

J idem  modum  eft  poflibilc  ? Dicendum,  quod 
icut  ab  a&u  imaginationis  defluunt  quxdam 
fpedes  in  organo  fenfus  particularis,  flue  inte- 
rioris , flue  exterioris , in  qua  fpecic  eft  fimilitu- 
do  illius  adus.il  qua  fpecic  poteft  potentia  ima- 
teufiu  fimu-  ginatiua  tunc  immutari.  Sic  eft  de  fcnfu  commti- 
m*  n'  ’ *lu‘a  c‘us  a^u  ^c^u‘r  fpecies  in 

* et[lf  organo  fenfus  particularis , a qua  fpecic  retinen- 
te fimilitudincm  cius  , poteft  fenfus  commu- 
nis immutari ; Sc  hoc  non  eft  rcflc&i  fuper  a&um 
proprium  dirc&c  , fed  mediante  fpecic  ab  eo 
defluxi. 

g.  * Ad  aliud  «dicendum  quod  fenfus  communis 
Ai  quintum,  non  eft  potentia  collatiua  proprie  ficut  memora- 
Stnftu t{ $.m-  tina, vel  cogitatiua  : memoria  enim  cognofdt 
mt  tnulluti-  fuuni  obiedam  vtdiftans  aprxfenti , non  cog- 
mH4f  jiofccndo  tempus  medium; eft  enim  prztcriti, 

vt  prxteritum  eft  ; fed  fenfus  communis  lic  con- 
fert vnum  feniibile alteri , qudd  fimul  fentit  ipla 
fenfibijia  , fle  fentit  ipfa  diflcrrc  fine  intermedio 
aliquo : Sc  talis  collatio , id  eft  , compoluio  , fic 
a.  de  Anima,  diuillo  non  repugnat  ei ; ficut  non  repugnat  fen- 
fui  proprio  affirmare,  vel  negare  proprium  ob- 
ie&um de  aliquo, vt  dicirurr  $.de  Anima. 

Ad  aliud  .dicendum  quod  licet  fenfus  com- 
munis cognofcat  illa  qux  differunt , Sc  cogno- 
fcar  album  differre  ab  aliis , non  tamen  cogno- 
fcir  habitudinem  differenti*  fecundum  fc,fed 
eimu • ranrum  in  fundamento  fuo.  Ponit  exemplum  de 
>f«  tcfntfcit  inccllcchi : quidquid  intelligir , intelligic  fub  ra- 
»hf  ia  tIonc  vcn'  non  tamen  quod  inteiligendo  ali- 
it  hrtnrU  v.  qualitatem  intclligat  iplam  rationem  ve- 

li; quia  tunc  reflexiuus  clfct  in  quolibet  ad  a 
/uo  i ira  licet  fenfus  communis  cognofcaf  ali- 
qua differre  etiam  fub  ratione  differenti*  , non 
oportet  quod  patiatur  propriam  immutatio- 
nem ab  ipfa  differentia  fecundum  fe , qux  eft 
quxdam  relatio  ; & ideo  non  fcquinir  qubd  rc- 
jatio  fit  fcnfibiiis  per  fe,licer  ipfa  relata  fint  fenfi- 
biiia  per  fe. 


tetc.ijf. 


Ai  ftxtum. 


ANNOTATION 

in  qiKtrftioncm  nonam. 


E S 


f 1 

'nillrjt.t. 


ctfc  fenfum  communem.  Prima,  quia  btutacog-  pj..  . 
nofcunt  differentiam  albi  a dulci ; fic  fic  dc  aliis 
fcnfibilibus  propriis:  ergo  per  aliquem  fenfum  «*»*/ 
communem  , id  eft , attingentem  omnia  aliorum 
fcnfuum  obiccU.  Secunda  via , quia  experimur 
nos  fentire,  id  autem  non  poteft  competere  fen- 
fui  particulari, quia  non  rcflc&itur  fupra  fc : ctgo 
communi.  Hanc  rationem  affert  Philofidr  Semnc, 

& Vigili** f. i.  Si  dicatur  ad  primam  viam.ipfam 
animam  pet  Jiucrfos  fenfus  difccrncte  omnium 
fcnfuum  obic&a.Contrahoc  eft, quia  pet  eandem 
potentiam,  oportet  ea  cognofcat ,vt  ea  difccinat} 
vifus  difeernie  duos  colotes , Si  auditus  duosfo- 
nos.fcd  neuter  difeernit  inter  fonum.fic  colotem. 

Si  quxras  , quomodo  vna  potentia  corporea  io, 
poteft  tam  diucrfa  obic&a  attingere  1 Varie  varij 
refpondcnt.  Thcmiftius  i.  de  Anima , cap.  8.  ait 
fenfum  communem  non  recipere  fpecies  diuct  fo- 
rum fcnfibilium.fed  iudicare  dc  cis  eoum  politis.  t 
Sed  hoc  eft  fallum , quia  non  iudicat,nifi  cogno- 
fccndo,  neque  cognofccre  poteft ; nifi  per  fpcciei 
in  fe  receptas.  Secund6,cognofcitin  abfcntiaob- 
ie&orum  externorum  fenfuum  , Sc  tunc  non  funt 
fpccics  in  fenfibus  externis;ergo  in  communi.Alii 
renent  in  varias  partes  organi  recipi  diucrforum 
fcnfibilium  fpccies.Philoponus  de  Anima,  fol.yy. 

Hcc  refponfio  fupponit  fpecies  recipi  in  organo,  fuuvitfn. 
cuius  oppofitum , nempe  in  ipfa  potentia  recipi,  /•'«*•*■» 
forte  verius  eft.  Melius  dicitur  fenfum  comrau- 
ncm  tam  diuerfacognofcerc,  quia  eft  potentia 
pcrfc&ior  virtute  continens  pcrfc&ioncm  fen- 
fuum  externorum.  Vndc  Augu&.n.fip.GenAd  Iit. 

1 6. comparat  quinque  fenfus  riuulis,a  fcnfu  com- 
muni,vt  a communi  fonte  manantibus. 


CONCLVSIO 
Senfu 


externos  non  co\ 


fttos  afius. 


II. 

■>gnofcere 


Circa  fecundam  viam  Pbilofophi  controner- 

C ‘ " ' ' ' ‘ ® 


1 E frendeo  feartdjtm  Pidlcfiphittn,  Scc.  Dua- 


L.bus  viis  colligit  Piulo/uphus  dandum 


fia  eft ; an  fenfus  cognofcant  fuos  adus ; Sc 
quidam  affirmant  etiam  de  externis.  Thcmiftius 
de  Anima ,c*p.i.con.4.  Aucrroes  text.t  $6.  Caie- 
tanus, Venetus,  Agid.$.de  Animj^cap.i.  Commu- 
nior fententia  id  negat  dc  externis,  fed  aflcrir  in- 
ternum fenfum  cognofcerc  externas  fcnlarioncs. 
ItaDiuus  Thomas  i.parr.  tjueft.  87.  *rr.}.*d y(jr 
Art.+jod  x.Scotus  4-dii}intt.4\  <puj}.$.nkm.  < i.  vbi 
ait  fcufationem  exteriorem  imprimere  Cui  foe- 
dem inferiori  fen  fu  i «mediant  e qua,  in  parte  fen- 
firiun  ponitur  recordatio.  Prima  pars  fuadetur 
primb,quia  lcn latio  particularis  fcnfus,non  con- 
tinetur fub  fuo  obic&o:  verbi  gratia,  vifio  fub 
coloraro,  auditio  fub  fono,&c.  Secundi,  fenfus 
non  cognofcit  fe : ergo  nec  fuum  a&um ; quia 
eadem  videtur  rario.  Tertii,  fenfus  non  fende 
qualitatem  fenfibilcm  fibi  inhxrentem,  vt  odea- 
Ium  eft  ef.\ jmnot.  j.creo  nec  fenfarionem  fu  ara. 

Obiicies,  Ariftotelcs  3 .de  Animx,  text.  138.  ait  /#*.»■ 

quod  vifus  videt  fe  videre ; qfiia  quodammodo  Juvidtnrt 
colore  delibutus  eft.  Rcfpondctur  vilioncm  a vi- 
fu  cognofci  non  per  reflexionem,  vel  fpecicm 
eius.fed  quia  eft  vitalis  a&io  cognofcitiua,peril- 
lam  in  a&u  exercito,  videmus  nos  vidcrc,&  poft- 
ea  cxperimenralem  habemus  notiriani, non  fo- 
lum  quid  eft  album, quod  vidimus, fed  etiam  quid 
eft  vididcnlbum  , cx  quo  habetur,  qubd  aliquo 
modo  vifa  eft  vifio:Sc  fic  intclligcnduin  puro  Sco- 
tum  4 di/I^sjuafi.}. 


J-  ■ . rl 
ZZ/I* ir/>tS5iL 


II.  Ecfi  quoad  fecundam  partem  conuenhtur, 

nempe  fenfationes  externas  percipi  a fenfu  in- 
terno. Quod  etiam  experientia  condat,  quia  re- 
cordamur rei  vi  far  * Sc  vifionis.  Controuertitur 
tamen  an  id  fiat  per  fpecies  proprias  fcnlationum: 
& rationes  iam  addu&c  ad  prunam  partem,  fua- 
dentquAd  non.Prxtcrca/cqucrcmr  quid  viden- 
do albom,  dux  fpecies  imprimerentur  fenfuijn- 
terno . fcilicet  albi,  Sc  vifionis  , Sc  confequentcr 
haberet  duos  a&us ; quod  cd  contra  experien- 
tiam. Item  , fi  haberetur  propria  fpecies  fenfa- 
tionis , formaretur  proprium  cius  itlolum,  quod 
cd  contra  experientiam. 

infarto  n-  Propter  hxc  fatis  probabile  videtur  fenfatio- 
*'**•  •»  P"  nes  externas  percipi  i fenfu  tn*cino  per  fpecies 
*P^"orum  fcnfibilium  modificatas , quomodo  fu- 
im  frmfm  per-  Per,us  diAum  cft  , fcnfibilia  communia  percipi 
opimet  pereafdem  fpecies  alirer  modificata*  : nec  hoc 
crt  contra  Scocum , quia  ibi  in  vtramque  partem 
difputat , nihil  refoluens  , vr  vrrf.  Aliter  pottfi 
Ad,  icccdcre  videtur  ab  illo  dicendi  inudo  Ptx- 
terea  , 4.  Attintt.  4 .• . quoji.  ).***».  0.  & 1 1.  do- 
cet quantum  non  elfe  fuper  fe  reflexitium  ; fcd 
hoc  non  multam  facit  ad  rem  , quia  cogno- 
fcendo  aliorum  fenfuum  fenfationes , non  re- 
fic&crctur. 

CONCLVSIO  III. 

Probabile  phnniafiam  fentire  fevjat  tones 
externas  per  proprias  flectes. 


Qua?ftio  I X. 


>»• 

SMotitnei  ptr 

M"*  jp- 

tui  videri  mi 
mirrnm  frnfm, 
fr timlt*. 


IntdleSm  mi 
fUtmfmmfic- 
* vifim  mi 
t*l*rti. 


Sf*'irmi  tri- 

fafiMit. 

jrem 

P”*  ir  fui. 


PRobabile  tamen  videtur , quod  iftx  fenfatio- 
nes per  proprias  fpecies  videntur.  Primd, 
quia  id  videtur  Aiiftotcles  tenere  lib.  de  Som.  cap. 
vir.  vbi  ait  yfitmmam  pote  Ratem  finttre  Car  i fiam, 
& fimalacbram  eim , per  quam  potedatem  inrclli- 
git  imaginatiuam , & Hb.A  Mem  & Reminifi. 
air  fieri  memoriam  fcnfitiuam , dum  imago  rei 
permanens  percipitur.  Prxterea  , locus  ille  ad- 
dutius  de  vifu  , id  a fortiori  probat  de  fenfu  in- 
cerno. Secand6  ,intelle&us  fe  habet  ad  phantaf- 
ma , ficut  vifus  ad  colores : de  quo  Scorus  1 . Afi. 
3 .eptafi. \.*d  j.cfr q.Attincl. 4 j .quoji.  1 .&  ideo  opor- 
tet intelligentem  phantafmata  rimari  : dc  quo 
idem  1 .Attin#.} jjuoJI. 6. aum.  1 j.ctgo  nihil  intcl- 
ligit  inrcllcAus  pro  hoc  datu,  quod  non  phanra- 
fiatur  phantafia : ergo  cum  intelligat  intclle&us 
fenfationes  , cognofcuutur  etiam  a phantafia. 
Tertii  , quia  illa  modificatio  ed  concurfus  ali- 
quis fenfationum  ad  fui  notitiam ; 5 c non  vi- 
detur quomodo  hoc  die  pofCc , nifi  productio- 
ne fpcciei  ; quia  idc  concurfus  cd  vitalis  , Sc  afii- 
milatiua  potenti*  ad  fcnfationem  , vt  ad  obie- 
Aum , quod  proprium  ed  fpccici  officium.  Quar- 
ti, dsJficilccd,  quomodo  vna  fpecies  numero, 
obieAa  diuerfa  (pccie  reprarfemer , cuiufinodi 
funt  album,  Sc  eius  vifio,  Sc  fic  dc  aliis.  Hxc  pars 
maqis  viderur  ad  mentem  Do&oris  4.^.4 
& hic  ad  \ .&+. 

Ad  rationes  in  contrarium,  qux  facis  vrgent, 
aliqualiter  rcfponderi  poted.  Ad  primam  addu- 
Aaropro  prima  parre,  fcnfationem  quodammo- 
do cfle  fub  obicAo  fenfus,(|nia,air  Aultotclcs  fu- 
pra, vifio  cd  quodammodo  colorata. 

. Ad  fecundam,  ipfe  fenfus  non  ed  qualitas  fen- 
fibil is, neque  intcntionalis  fimilitudo  eius ; fecus 
ed  de  fenfatione.  Ad  tertiam, qualitas  per  fc  pri- 
mi fcnfibilis  inhxrens , non  fentitur  propter  ra- 
tiones ibi  addtiA.i*  ; at  bene  poted  feniiri  quali- 
Scotioper.  Tom.  II. 


5" 

tas  fecundi  fcnfibilis , lic^t  inhxre.it  { qnia  fuffi- 
cit  qualitatem  primi  fcnfibilem  non  inhxrcrc.de 
fic  ed  in  prop^firo ; quia  fenfario  ed  fenfibilis 
per  fubordi  nationem  ad  qualitatem  primi  ien- 
iibilcm  : verbi  grana , vifio  ad  albedinem.  I’r«- 
terea  , idci  qualitas  fenfibilis  inlizrcns  non 
fentitur,  quiamcd  cum  conditionibus  marcrix: 
qua  rarione  , vt  oculus  videar  , debet  clTc  denu- 
datus omni  colore  , de  quo  dixi  fupra  quoji.  4.  Sc 
fenlano  iuhxrcc  intentionaliter  fine  conditione 
niaterix. 

Ad  primam  , pro  fecunda  parre, non  ed  in-  AnfirtMt 
conucmcnsin  fenfationibus  externis , duas  fpc- 
des  interno  fenfui  impnmi ; neque  cd  contra  ftmffrrr 
experientiam  duos  actus  ab  eodem  elici,  ctfi  fie- 
pius  hoc  non  contingat quando  comingir, 
non  femper  aduerritur.  Ad  fecundam  , tale  id o- 
luin  formarur , fcd  quia  magis  occuparur  poten- 
tia circa  obie&um  fenlibilc , quam  circa  f en  ra- 
tionem cius,  quia  in  hanc  per  qunndam  confc- 
quenciamad  illud  ,tcndit}  idei  non  ita  paten- 
.er  experimur  nos  efformace  tale  idolum , vel 
fitnulacrum.  Fateor  rem  clfc  difficillimam  , ne- 
que rationes  pro  hac, vel  illapartc  qnidquam 
conuincerc  pofle.  Suarcz  j.A  Anima, cop.u.  fusi 
contra  hanc  partem  difputat , cuius  rationes  iam 
aliqualiter  foluirous. 

h Ad  quartum , Acendam  quod fient  ab  atta  i magi-  I J. 

itatiotns  , &c.  Hoc  faris  obfcurum  cd , Sc  difficile: 
quia  tamen  conie&uris  tantum  proceditur,  vide- 
tur non  eile  alium  modum  cognnfcendi  proprij 
aAus  in  imaginatiua  ; quia  eius  fenfatio  non 
producit  fpedem  in  ipfa  j Sc  cum  cognofci  ne- 
queat fine  fpecie,  non  videtur  vbi  ponenda  fic 
hxc  fpecies,  ni  fi  in  fenfu  communi , qux  ali  atn 
fpcciem  imperfecUm  producit  in  imaginatiua» 
quia  potentia  non  fentit  nifi  per  fpcciem.  Fa- 
teor hoc  mihi  non  aded  fatisfacere , fed  non  oc- 
currit pro  nunc  alius  explicandi  modus.  Fere  ad- 
mittitur fpeciem  imprimi  i fenfatione  in  ipfum 
fenfum  internum , idquealiqualc  habet  funda- 
mentum ex  folutionibus  argumentorum  num.  j. 

Sc  tenendo  non  ede  plures  fenfus  internos  , fed 
tantum  vnura,  id  nccefie  cd  dicere  , iuxta  hanc 
folutionem. 

Quia  Scotns  in  hac  folucione  mentionem  fa- 
cit duorum  , vel  trium  fenfuum  internorum, 
explicandum  venit,  quot  fint  ponendi  fecun- 
dum ipfum  ,dc  quo  parum  reperio  abipfo  feri— 
ptum.  Notandum  omnia  hxc , fenfum  commu-  Vatio  fn> tia 
nem , imaginatiuam  , xdimatiuam,  cogitatiuam»  t,T1+m. 
memoriam , phantafiam , Sc rcminifccntiam  lig- 
nificare  potentiam  aliquam  corpoream , didin- 
Aam  a quinque  fenfibus  externis.  Sed  an  iftx  po- 
tenti* fint  inter  fe  didinAx  ,&  quot  fint , non 
parua  controuctfia  ed  inter  E xpolitoTCS  Aiifto- 
tclis  K.de  Anima  tcap.  x.&  3.  dc  quo  videri  pof» 
funt  Conimbr.  cap.  3 .tjaafi.i . Fctraca  3 . A Animat 
ejaafi.  t .T olet us  faafi. 6 . 

Piima  fcnrcnria  ponit  qnatuor  fenfus  inter- 
nos , quam  Coniuibriccnfcs  dicunt  c(Tc  conmm- 
nem  Philofophorum.Tcncnt  Diiius  Thomas  1 p. 
tf 1utft.7i.art. 4.  Caietanus ibi.  Ferrara  citata».  Aucr- 
roes  3.  A Anima , con.  6.  Secunda  fementia  tan- 
tum ponit  fenlum  communem , & phantafiam, 
quam  identificat  cogstattux,  xdimatiux , Sc  me- 
mori*. Ita  Pcrcrius  3.  A Anima , cap.  5.  quoji.  1 , . 

Venetus iii.  Alij  ponunt  quinqnccum  Auiccnna 
lib.ft.part. 4.  Albcrtus  tratt.4.  cap.-:.  Anton.  Andr. 

I .Alet^uafl.f. 

Xx  1 Con 

I J 


1 


512 


CoKCIVilO 


De  Anima 

IV. 


>*. 


Sctttu  nuf- 
1**m  fnit 
fenfm 

inuri:,. 


* 7 - 


Verius  videtur  vnum  tantum  ejfe  fenfum 
internum, qui  vanis  nominibus 
appellatur. 

O Midls  rationibus  ha  tum  fcmentiarum,ciim 
entia  non  flue  multiplicanda  fine  ncccflica- 
tc,  i .Pbyf.uxt.so.  & tib.  $ . uxt  48.  videtur  tenen- 
dum,vnum  tantum  fenfum  internum  ponendum» 
qui  tamen  propter  varia  eius  munia  , varie  ap- 
pellatur.Hanc  tenent  noder  Alcnf.ip*rr .qtuft.yo. 
in  a.  Tartarct.  i.dc  /inimajn fin.  Suarcz  ; .de  ylni- 
ma,  cap.) o cdmquc  puto  Scoto  conformem, quia 
nullibi,  quod  fciam, ponit  plures  fenfus  internos 
didinftos.  Philip.  Faber  Tbw.ico.multu  in  ludat, 
vt  probet  fecundum  eu.trcs  ette  : fcilicct  fenfum 
communem , phant  aliam  , feu  imaginatiuam , Sc 
memoriam.Sed  nihil  prxdat,nequc  Scotum  fide- 
‘p  Tabet  liter  citat.  Dicit  enim  Scotum  1 .dlilittH.  $ . cjuaft. 
retuum.  x,  §,  Dic0  f , a(Tcrcre  compofitioncs  facere  fpecic- 

rum,  qux  fune  in  imaginatiua,  munus  efteimagi- 
narim  ; nihil  tale  habet  *,  fcd  xftimaiiuam , qux 
ponitur  ad  cognofcendas  intentiones  non  fenfa- 
tas,merit6  ibi  contra  Henricum  rciicit  Secundo, 
dicit  Faber  Scotum  1 . d.  j.  9.6.  Secundo, /ic  n.  1 .. 
ponere  exprefsc  fenfum  communem  diftm&um  i 
phantalia;  fedScotusibi  potius  oppofitum  infi- 
nuat ; tum  quia  ibi  videtur  dicere  fpecies  confcr- 
uari  in  fenfu  communi , propter  quod  tamen  po- 
nitur phantalia  ab  eo  diftin&a  , tum  etiam  , quia 
pro  eodem  fumit  fenfum  communem  , & virtu- 
tem phanradicam. 

Adde  qu6d  eodem  mon.  16.  dicit  fpecies 
feruari  in  imaginatione,  feu  parte  fcnimua.quod 
idem  eft  ac  fenfus  communis.  De  memoria  nul- 
lum locum  adducit  Faber  ex  Do&ore , nec  addu- 
cere potuit.  Solum  tenet  vt  problema  4.  diihnB. 
4I<  t-dari,  vel  non  dari  memoriam  fcnliti- 
oam ; fle  fi  id  allertiue  teneret , non  idcb  teneret 
eam  k phantalia , vel  fenfu  communi  didmgui. 
Ciim  igitur  Scorus  ijUft.  ■ 6.Sc  paflim,  pluralitate 
fine  necctticate  admirtendam  elfc , cum  Philofo- 
pho  neget , neque  vllibi  plures  fenfus  internos 
diftin&os  pofuerir,  vnicum  tantum  pofuil1e,cen 
fendused.  Fateor  , hic  ad  quartum  videri  pollet 
ponere  imaginatiuam, vr  didimdam  a fenfu  com- 
. muni ; verum  nihil  alfcrit , fcd  exemplum  addu- 

cit iuxta  communem  fententiam  , de  harum  po- 
tentiarum didinttione , non  refoluens  quid  eflet 
tenendum. 

Hxc  fcntenria  fufficienter  probatur, refpon- 
dendo  ad  rationes , quibus  ali)  pluralitatem  po- 
nunt in  lententia  Diui  Thomx , 1 dc6  ponitur 
phantafiadiftin&aa  fcnfucommuni,  quia  hic  fa- 
cile recipit  Ipccies,  iifqoe  vtitur  in  prxfcnda  ob- 
ie&i , illa  aurem  eas  conferuat , Sc  vtitur  in  ab- 
fenria  obiedti ; ifta  aurem  funt  adeo  diftin&a , vc 
ab  eadem  potentia  prouenirc  nequeant.  Ponitur 
cciicogirariua,feu  xftimat iua  abhisdiuerfa.quia 
cognolcit  intuitiuc  per  fpecies  in/cnfacas : verbi 
gratia, ex  Icnfibilibus  lupi  fcnfacis,cognofcic  ouis 
rationem  nocitii  infenfaram  : memoria  aurem, 
quia  cafdcm  fpecies  infenfaras  ferita  r , fle  abftra- 
idiu^  eis  vtitur , k rribus  relatis  potentiis  diftin- 
iS.  guenda  eft.  fraque  ratio  multiplicandi  has  po- 
fetmtit  etsf.  tentias,ctt  receptio, Sc  confe ruario  fpecicrum,flf 
earum  vfus  inniiriuus,&  abftra&iuus. 

*>  '»tneften  ^°c  conchidir,quia  porrntia  cogno- 
fmfi.  fccns  abftra&iuc , cognolcit  etum  intuitiuc , feu 


in  prxfentia  obic&i  •,  quia  fenfibilia  externa  tan- 
tum mutant  dum  funt  prxfentia  tSc  ccttante  eo- 
rum prxfentia,  ceflant  fpecies,  & immutatio : er- 
go cum  phantalia , Sc  memoria  lic  mutemur  «et- 
iam intuitiuc  cognofeunt , Sc  confcquentcr  non 
didinguuntur  a fenfu  communi , Sc  xdimatiua, 
in  eo  quod  non  cognofcant  intuitiuc , fed  tan- 
tum abftra&iuc  ; quia  phantalia  fimul  cum  fenfu 
communi  immutatur , vel  nunquam  immutabi- 
tur i quia  nihil  habet,  nifi  quod  tunc  recipit.  Et 
idem  cd  de  memoria  rcfpc&u  xdimatiUx.  Prx- 
terca.quod  ponitur  vna  potentia  ad  recipien- 
dum, ahera  ad  conferuandum  fpecies,  contra  ra- 
tionem videtur.  Primb  , quia  lic  ponendi  cflcnc 
duo  vifus,duo  auditus  , duo  intcllc&us,  Scc.  Se- 
cundo.li  vna  recipit  fpeciem.non  poted  transfer- 
re in  aliam  feruandam,quia  accidens  non  migrat 
de  fubic&o  in  lubicftum. 

Tandem,  illadiftin&io  fpecicrutn  in  fcnfttat,  DmUhmm 
Sc  infenfatas,  falfa  videtur.  Pro  quo  Nota,  quod  J i eitim  'm. 
tria  folent  di dingui  genera  fpccierum.  Scnlat* 
dicuntur, qux  rem  rcptxfcntant eodem  modo, 
quo  fuit  in  fenfu  externo  i vt  fpecies  interna  pa- 
rictis.Conipoiitx  Ipccies  lunt,  quando  ex  limpli- 
cibus  fit  vnum ; vt  cum  imaginamur  montem  au- 
reum , fpecies  talis  compofiti  non  funt  in  fenfu 
externo , fcd  tantftm  partium  eius.  Species  infen- 
fatx  rcprxfcntant  rem  fenfibus  externis  fub  vna 
ratione  notam  , fed  fub  alia  ignotam  ; vt  cura 
ouis  apprehendit  lupum,vr  inimicum,  fpecies  rc- 
prxfentat  colorem  , figuram  tSc  alias  huiufmodi 
qualitates  fenfibus  externis  notas;fcd  inimicitiam 
prxfcntat  oui  ignotam , fle  lic  fpecies  reprxfen- 
tans  inimicitiam  dicitur  infenfata. 

Videtur  quibufdam  non  dari  huiufmodi  fpe- 
cies infenfatas; quia  in  exemplo  dato,  inimici- 
tia lic  nbdracto  modo  , non  poted  per  fpccirm 
fcnfibilemreprxfcntari;  quia  non  aliter  reprx- 
fentare  poted  fpecies  illa , quam  fub  ratione  ta- 
lis figurx , coloris  , Scc.  Ratio  ergo  illa  inirai- 
citix,vt  modus  quidam  fundatus  in  Ipecic  fen- 
lata rcprxfentatur  .quomodo  per  Ipccietn  pro- 
prij  Icnlibilis  modificatam  , rcprxlentantur  len- 
fibilia  communia.  Ouis  ergo  per  ipfim  fpcciern  ttmAed 
Icn/aram  cognolcir  lupum,  vt  inimicum  ,licut 
auis  etiam  inexperta  pluuix,pcr  fpccicm  ven- 
ti,fugit  pluuiam.  De  quo  Scotus 

Sed  probabilius  forte  eft  talem  fpcciera 
dari , neque  latis  intcliigj  poreft,  quomodo  line 
ea  reprarfentari  pollet  inimicitia , vel  ratio  noci- 
ui , deledabilis  , aur  triftabilis.  Prxterea  , ea- 
dem eft  fpecies  interna  fenfara  lupi,inoue,& 
alio  lupo ; & tamen  k lupo  apprehenditur  vt  ami- 
cus, ab  oue  vr  inimicus  : ergo  ab  alia , Sc  alia  fpc- 
cic  , quia  eadem  fpecies  non  poteft  rcprxfcnrare 
contraria;  ergo prxter  fpecies  fcnlatas , habenr 
alias  non  lenlaras.  “ 

Admifsd  ergo  illi  diuilione,  non  inde  fequirnr  10. 

potentiarum  diftin&io;quia  vna.de  eadem  vtrif- 
que  fpccicbus  veirur : nam  illa  porcntia,qux cog- 
nolcit extrema  fenfibilia  lupi , cognofrir  etiam 
ipfum  cllc  inimicum.  Quod  patet,  quia  xftiroati- 
uanon  j>oteftkognolcerc  lupum  vt  inimicum,niii 
cognolcat  ipfum  lupumrergo  vtrique  Ipccicui- 
tiir,fcnfari,&  infcnlati. 

De  Ariftorcle,  quid  in  hac  re  Icnferit,  dubium  fuit  ^ 
cft,de  qux  libet  fcntenria  ipfum  iecum  rrahir.  cxp.  * **"’'’* 

1 .de  Memori* , pro  hac  lententia  ftar,  quia  ibi  Io-  ^ӣ0* 
quirur  de  omnibus  internis  fenfibus  ranquam  dc 
vno.  In  aliis  locis  videtur  faucrc  aliis  fentcnriis; 

fed 


1% 


QuSEftio  X. 


fed  explicari  poreft,  quod  cantum  voluerit  ditias 
potentias  diftingui  ratione»  vel  ad  futmnum  for- 
malitcr,&  fecundum  diuecfa  officia. 

Scotus  hic  ad  quartum  Se  quintum  fauere  vi- 
detur lententi*  ponenti  eres  fenfus  interiores» 
fed  ex  propolito  rem  non  tra£Ut;fcd  rcfpondcn- 
do  argumentis»  vtitur  communi  fententia , non 
examinans  eius  veritatem J Vel  explicari  poceft 
de  diftindtionc  Arenali  harum  potentiarum. 

CONCLVSIO  V. 

Senfut  non  indicat  proprt'e,neque  componi/ , 

'i vel  diuidit. 


2.1. 


C A D quintum  , 
/\dic  ' 


» ad  aliud  dicendum  , &c.  Ideo 
L dicit  fenfum  communem  non  e (Te  ita 
collatiuum » ficuc  cft  cogitatiua  , vel  tneinoria 
(intellige  quomodocumque  ifta  inter  fe  diftiu- 
iutSmti-  guantur : ) quia  memoria  cd  praeteriti  vt  pix- 
'r  «•**»•-  tcriti » comparans  obic&um  cum  a&u , quo  fen- 
dtfmn - (itum  cft  , non  cognofcendo  tempus  medium» 
nec  prxfcns  , fed  bene  a&um  iam  habitum,  quo 
mediante  cognofcitur  cius  obicchtm  ; at  fenfus 
communis  conferendo  vnum  fenfibile  alteri » fi- 
inul  cognofcic  vtrumque  , eorumque  differen- 
tiam , line  aliquo  intermedio , vel  a&u  ipfius 
prxuio.  Ciim  ait  talem  collationem  clTc  com- 
pofirionem  , vel  diuifionem  , loquitur  de  his 
late  fumptis  i quia  nullus  fenfus  proprie  com- 
ponit » nec  iudicat ; fed  eodem  a&u  , quo  co- 
• gnofeit  fuum  obic&utn  , exercite  cognofcit  cllc 

tale , Se  differre  ab  alio  non  tali ; qua;  cognitio 
non  eft  iudicium  proprie  fumptum  » fed  mera 
apprehendo , qualis  conucnic  etiam  feufibus  ex- 
ternis , vt  hic  dicit  Doiftor.de  quo  dixi  q.  praced. 
annor,  i . 

Ad  vltimum.  Ad  aliud  dicendum , Scc.  Vult  di- 
cere fenfum  non  cognofcerc  relationem  in  aftu 
lignato  , fed  tantum  in  exercito  i quod  tantum 
eft  cognofcerc  fundamenta  relationis  : quod 
optime  exemplo  declarat;  iuxra  quod  intclligi 
debet  quod  dixit  quefi.  praced.  ad  primum : vifuin 
cognofcerc  albuin  , Se  nigrum  ve  conueniunt  in 
vna  ratione  differentia; , vel  contrarictatis ; non 
enim  fenUC  , quod  ipfam  contrarictatcm , vel 
differentiam  videat  direftc.quia  fic  reflcfterctur; 
fed  quod  aftu  exercito  videndo  hxeduo,  vi- 
det eodem  aftu»  hoc  non  cllc  illud , vt  ibi  ex- 
plicui. 


X. 


t.de  An.  c.j 
6i*. 


Stnfm  ttm- 


Q_v  s t i o 

Vtrum  fenftn  communii  fu  'zmia, 
'vel  plura? 

Jdexand.  t.de  Antm.  cap.  19  Philop.  lA.x.  tirta  ttxt  144. 
Simpliciut  tino  ttxt  15  j.  Tbemirt.  Ub.de  sUmrr.iy  kt- 
rninife.  eaf.  6.  fr  IO.  Gaten.  hb.  1.  de  Uufcul.  metu. 
Aucr.  \.dt  Au ima,  temeto.  6.  D.Thom.  i.pjj.ft.  ner. 4. 
Alenfik  t.p.q.y.  tnemb. 1.  Rub.  ) .de  Anime,  tap.%  trad. 
de  fenfib.mtirn.q  I.  Simet Anima,  r^.jo.Hiuud. 

Anima.  feB.y.&t.  Fonfeca  f.  Metaph.ral.  18 
q 7.  ftU  4.  Conimb  5.  de  Anima . tap.yq  l.art.i.  Auctla 
JS  t -feB.y  Complut.  difp. tq.q.U 

I I d t t v r quod  plures  ; quia  vna 
. potentia  cft  tantum  vnius  otgani; 
‘ fed  fenfus  communis  non  cft  ran- 
I tum  vnius  organi icrgo,&c.  Probatio 
minoris, per  Commentatorem  dicentem  » quod 
Scoti  oper.  Tom.  I /. 


W 

fenfus  communis  cft  plures  fecundum  inftru- 
menta. 

Prxterca.  Minor  paret  per  rationem»  quia  or- 
ganum debet  cllc  in  media  proportione  inrcr 
fenfibiiia ; fed  nulla  proportio  media  vna  poreft 
reperiri  inter  omnia  fenlibilia  ,qux  fuutobicfta 
communis  fciifiis  ; quia  vnius  contrarieraris  eft 
tam6m  vnum  medium ; fenlibilia  aurem  funr  Ji- 
uerfarum  contrarietarum ; crgo,&c. 

Prxterca , impollibilc  cft  idem  effe  in  aftu  per 
plura  in  aftu;creo  idem  fenfus  non  poreft  cllc  in 
aftu  per  plura  fenfibiiia  ; fed  fenfus  communis 
reducitur  ad  aftum  per  plura  fenfibiiia  particu- 
laria : ergo,  Scc. 

Prxterca  , vnus  fenfus  cft  tantum  vnius  con- 
craricracis;  fed  omnia  fenfibiiia  non  funt  tantum 
vnius  contrarictatis ; ergo  fenfus  communis,qtii 
eft  refpcftu  omnium,  non  cft  vnus. 

In  oppoficum  cft  Philofophus. 

RESOLVTIO. 

Senfum  communem  effe  vnum , non  pr ad  i e ti- 
tione, fed  fingularitate  , eiujrjne 
/ organum  effe  vnum. 

a T>  Efpondeo.quod  fenfus  communis  non  eft 
XV.  vnus  vnitate  prxdicationis  , fed  vn  itare 
fingularitatis  vel  catifalitatis  : eft  enim  caufa  & medevlmr 
radix  omnium  fcnfuum  particularium.  Probatio 
propofiti,  quia  quod  cft  vnum  prxdicatione  tan- 
tum non  habet  operationem  diftinftatn  ab  ope- 
rationibus particularium  contentorum  fub  ipfo; 
fed  fenfus  communis  habet  operationem  diftin- 
ftam  ab  operationibus  fenfnuin  particularium, 
quia  diftinguit  inter  fenfibiiia  lingularia  diucr- 
forum  fenfuumjcrgo,  8cc.  Eft  etiam  vnus  vnitate  r « 

aftus  , qui  eftdifccrncrc  album  a dulci , quod  eft 
aftus  eius. 

Sed  dices , qubd  licet  ciufdcm  porentix  fit 
difccrncrealbuma  dulci , tamen  alterius  cftdif- 
cernere  album  a fono. 

Contra,  fi  aliqua  potentia  difccrnit  alburni 
dulci , ab  illa  qux  difccrnit  album  a fono  , tunc 
fcqucrctur  quod  eadem  ratione  dux  porentix 
non  fubordinarx  cognofccrent  album;quia  nulla 
putentia  difccrnit  inter  aliqua,  qux  non  cogno- 
fcit quodlibcr  eorum  ; fed  hoc  cft  impollibilc  de 
duabus  porentiis  non  fibi  inuiccm  ordinatis ; er- 
go, Scc.Eft  etiam  vna  potentia  fenfus  communis, 
vnitate  organi. 

Dicunt  tamen  quidam,  qu6d  cius  organum  cft  3 • 
camum  vnum , vnitate  aggregationis.  Contri, 
cinn  fenlus  communis  fit  potentia  organica  , fi 
organum  cius  cfiet  vnum  aggregatione  tantum, 
fcqucrctur  quod  potentia  elfct  vna  aggregatio- 
ne cantum  , 8e  per  confcqucns  non  cll«  (im- 
pliciter diftinfta  a particularibus  fenfibus  » ex 
quibus  aggregaretur  : cuius  contrarium  eft  pro- 
batum. 

b Dicendum  ergo  , quod  organum  eius  cft  0rZ*,:"  f**- 
vnum  vnitate  natur*  , non  quidem  limplicis,  % 
fed  mixte , Se  quali  medix  inter  naruras  aliorum  vnm/  * 
organorum  : fic  enim  fc  habet  organum  fenfus 
communis  ad  alia  , fient  centrum  ad  lineas  pro- 
cedentes ab  eo  ad  circumferentiam  , vel  ad  0rXMKii  f"»* 
ipfum  terminatas, quafi  radix  communis  organo- 
rnm  particularium  , Se  potentia  fcnfuscommu-  tlZJuZ"* ?d 
nis  ineo  exiftens  cft  ficuc  Rex  fedens  in  folio  eireutnftrtu» 
iudicans  de  a&ibus  particularium  fenfuum  ad  "*m 
ipfum  terminatoru  rcprxfemantium  fibi  propiia  “"m' 

X x 5 obieda. 


De  Anima 


514 

obic&a.  Sed  vbi  eft  fituatum  illud  organum  ? De 
hoc  eft  controucrfia  inrer  Medicos  & Philofo- 
phos:dicam  enim  Medici  qubd  in  capite.  Quo- 
^ rum  ratio  eft  .quia  leni  us  communis  accipit  luam 

immutationem  ex  (entibus  particularibus, & ideb 
debet  efle  tituatum  eius  orgamun  prope  organa 
particularium  fcnfuum;fcd  organa  omnium  par- 
ticularium fenfuum  funt  in  capite  ; crgo,&c. 

4.  Prxterca , expertum  eft  , qubd  per  Ixlionem 
Organum  Int  fenfus  communis , lxditur  phantaua , quod  non 
vbi  fi  tum > clTct  verum, niti  cllet  prope  organum  phantafix» 
quod  eft  in  prima concauitate  cerebri, fecundum 
Auicennam. 

Cap,  1.  & de  Oppoticum  huius  vult  Philofophus  in  Ut.  de 
fcUK?IC,d^  Somto , & Vigiliu  , dicens , qubd  primum  fenfi- 
Parc  an  c 1 c*uam  'n  ®°rdc*  Priterea  , alibi  vult  quod 
fclib.j.c  *.  primum  animalis  membram  eft  cor , &ideb  ibi 
retidet  potentia  fentittua , qui  eft  fenfus  com- 
munis. Priterea,  organum  fenfus  communis  eft 
radix  organi  ta&us  , qui  fe  diffundit  per  totum 
corpus  . organum  autem  fenfus  tadus  contigua- 
tur  cordi  : ergo  organum  fenfus  communis  eft 
in  corde. 

Rcfpondeo , poteft  dici  qubd  fenfus  commu- 
nis habet  ab  alio  ortum , & ab  alio  complemen- 
tum ; quia  ortum  habet  i corde  organum  fenfus 
communis  , ticut  Sc  omnia  organa  fenfuum  par- 
ticularium. Imaginandum  eft  ergo,  qubd  a cor- 
de ad  cerebrum  procedunt  quidam  venx  , vel 
nerui , in  quibus  originaliter  continentur  orga- 
na omnium  fenfuum;  fed  in  cerebro  faciunt  co- 
num , a cerebro  autem  procedunt  nerui  ad  or- 
gana exreriora  facientes  bafim  , & tic  organum 
lenius  commuvis  habet  ortum  a corde ; fed  in 
cerebro  habet  fuum  complementum.  Et  hoc  vi- 
NMuigsni  detur  ad  fenfum  cx  hoc  , quod  homo  exiftens  in 
'•  Pmt**  narui  mota  , iudicat  res  exteriores  moueri , qux 
'meutr')'*  tamcn  firot  immobiles  ; hoc  autem  non  eft  per 

*m  fenfus  exteriores  , vt  probatum  eft  fupra  , nec 

per  motum  cordis , fed  per  motum  capitis : ergo 
fenfuscommunisqui  hoc  iudicat,  eft  in  capite. 
Hoc  eliam  Patct  cx  ^oc  » homines  dolent 
dtUt  tlpt*}  “P111 cx  excellenti,  in  quo  vires  fentiriuz 
interiores  multum  laborant , non  autem  ita  fen* 
tiunt  dolorem  cordis. 

f . De  obicdo  autem  fenfus  communis , dicunt 
$H»<i  tbuaa  aliqui  qubd  tit  fentibiic  commune ; quia  omne 
eem'  fentibiic  per  fc  eft  obiedum  alicuius  fenfus;  fen- 
tibile  autem  commune  eft  per  fefentibile:  non 
autem  eft  obiedum  fenfus  proprij , quia  excel- 
lens lentibilc  corrumpit  fenfum  proprium,  ex- 
cellens autem  fentibiic  commune,  vt  magnitu- 
do , Sc  figura , non  corrumpit  proprium  fenfum; 
ergo  relmquiturqubd  tit  obiedum  fenfus  com- 
munis. 

Contra  , nullus  fenfus  proprius  decipitur  cir- 
ca proprium  obiedum  ; fed  fenfus  communis 
magis  diftinde  cognofcit  illud  quam  proprius; 
ergo.&c. 

* Dicendum  ergo, quod  aliquod  fentibiic  com- 
mune communitate  prxdicationis , non  aurem 
t.ie  An. ter.  commune,  vc accipit  Philofophus  i.deslnim*, 
ii  CAf>S' 6' ,,cu'  n,JSnlrutfu . (igiira,  Ccc.  poreft  di- 

• dcAD.c*7.  Cl  obie&wo  proprium  fciifiis  communis . illud 
tamen  eft  Innominatum  : Sc  poteft  vocari  fenti- 
bilo,  ticur  didunt  fuit  fupra  dc  obi  edo  radus, 
quod  poteft  dici  tangibile  in  communi  ad  di - 
uerfas  qualirates  tangibiles , quod  non  eft  no- 
6.  minatum. 

AJ  friatum.  Ad  pritnum  in  oppotitum  , dicendum  ad  mi- 


norem qubd  Commentator  per  illa  plura  in- 
fteumenta  loquitur  dc  organis  fenfuum  particu- 
larium, qux  funt  continuata  organo  fenius  com-  cr/«*a  fa. 
munis,  vt  funt  cius  inftrumcnta  in  nunciando  fm  *m, 
tibi  immutationes  fentibilium  propriorum  : non  ‘U"M"  /*■ 
autem  loquitur  de  organo  ienfus  communis, 
quod  eft  vnum  for  mali  ter  , licet  fit  plura  in-  iittr.  * 
ftrumentalite: , ratione  prxdida ; Sc  hxc  eft  in- 
tentio Commentatoris , dicentis  qubd  eft  recc- 
ptiuus  a fentibus  particularibus , tamen  eft  agens 
in  iudicando  de  adibus  , & obicdis  cotum.  Ad 
improbationem  dicendum  , quod  ticut  in  orga- 
no olfadus  alicuius  animalis  dominatur  aer , tic 
animalis  viuentis  in  acre  , in  organo  olfadus 
pifeis  dominatur  aqua , quia  odor  fentitur  per 
vtrumque ; eft  autem  aliquod  animal  quod  odo- 
ratur , & per  aquam  , Sc  per  aerem  ; & per  con- 
fequens  habens  organum  propon ionatum  vtri- 
que;  ira  organum  Ienfus  communis,  cum  tit  ra- 
dix aliorum  , eft  virtualiter  continens  omnia  or- 
gana fccundbra  fuam  complexionem ; eft  tamen 
formalitct  determinate  complexionis  diftindx 
a prxdidis. 

Ad  aliud  , dicendum  qubd  non  eft  inconue-  7, 
niens  idem  efie  in  adu  accidentali  , pet  multa  AJ/nikm. 
exiftentia  in  adu  ; tic  eft  defcnfu  refpcdu  obic- 
dorum.  Contra  , omnes  fenfus  proprij  poliunt 
timui  fentire  fua  fentibilia ; fed  fenfus  commu-  N 
nis  timui  immutatur  cum  fentibus  propriis : er- 
go poteft  fcnrire  timui  omnia  fentibilia,  quod  Snfmtim . 
videtur  tmpoflibile.  Dicendum  , qubd  fenfus  ■- 
communis  , dato  qubd  timui  fcnti.it  omnia  fen- 
labilia , non  tamen  xque  perfede  , fed  perfe- 
dius  fentit  id  a quo  perfedibs  immutatur ; Sc 
hoc  non  eft  incomieniens , vt  didum  fuit  fupra. 

Sed  dices , qubd  poflibile  eft,  qubd  quilibet  fen- 
fus  proprius  rerfediflime  immutetur  a fuo  db- 
iedo ; & tic  fenfus  communis  perfediflim£  fen- 
tiet  omnia  fentibilia.  Dicendum,  qubd  non  eft 
poflibile  , qubd  vifus  ita  perfede  immutetur 
fient  poteft  immutari  a colore , quando  timui  j»  JJSj: 
auditus  immutatur  perfede  i fono  , nec  e con-  dem  mu*, 
uerfo , propter  magnam  attentionem  animx  in  fa* 
vna  perfeda  immutatione  : & ideb  non  poteft 
ita  perfede  attendere  in  alia;  & dato  qubd  per* 
fcdiflime  ticut  poliunt , immutaremur  timui  1 
fenftbilibus  propriis  ; quia  tamen  vnum  fentibi- 
le  dc  ratione  fua  nobilius , & fortius  imprimit 
fuam  fpecicm,  quam  aliud,  ticut  color,  quimfo- 
nus ; ideo  fenfus  communis  perfedius  immuta- 
tur ab  illo, quam  ab  aliis. 

Ad  aliud , dicendum  qubd  plus  requiritur  ad  f 
diuertificationem  potentis  ftiperioris , quam  in-  jj  tnf^u 
ferioris , quia  fuperius  eft  communius ; licet  er- 
go fenfus  proprius  non  fit  cognofcitiuus  pro- 
prie niti  reipedu  vnius  conrrarictatis  , poteft  ta- 
men fenfus  communis  efle  refpcdu  plurium  eo- 
gnofeiriuus.  De  ordine  autem  aduum  fenfus  fmfbt  n»- 
communis  poteft  tic  dici  , qubd  primus  adus  •*wl- 
cius  eft  reflexiuus  fuper  adum  fentiis  particula- 
ris ; quia  ab  illo  adu  immediate  immuratur  fen- 
fus communis.  Secundus  eft  iudicarc  de  ob/e- 
do  fenfusproprii  fecundum  fc , 3c  abfofutc,non 
tantum  vnius  , ted  cuiuflibet  ienfus  ; & iftum 
aduin  attribuit  tibi  Auicenna , licet  non  Philo- 
fophus. Tetrius  adus  eius  eft  cognofcerc  diffe- 
rentiam plurium  fentibilium  propriorum  ad  in- 
u icero , Sc  ille  adus  fequiruralium  : priusenim 
eft,  cognofcerc  aliquid  fecundum  fe , quam  co- 
gnofccrc  vt  differens  ab  aliis,  quia  impoflibile 

eft 


A itrJt  frt- 
trJunt  vnu 
tmnium  er- 
guntruni. 


Quajftio  X. 


5*5 


efl  cognofcere  differentiam  aliquorum  , non  co- 
gnitis exrretnis- 

ANNOTATIONES 

ad  quzftionem  decimam. 

CONCLVSIO  I. 

Senfum  communem  ejfe  vnum  fingulnritnte, 
& c AU f Alt  t At  e, non  prcdicntione. 

2'  •»  T)  Effondto  , quod  fenfu»  , Scc.  Optime  pro- 

XVbat  fenfum  communem  non  efle  prx- 
dicatione  vnum  ; alioquin  non  haberet  aaura 
diilindum  ab  inferioribus  fenfibus  ; eft  ergo 
vnus  fingularitatc  , & caufalitate  i quia  habet 
vnum  actum,  quo  ab  externis diflinguirur , nem- 
pe difccrnere  inter  omnium  aliorum  fcnfuum 
obieda.  Tenendo  etinm  hanc  nondiflingui  a 
phantalia,  xflimatiua , Sc  memoria  rcaiiter,adu$ 
proprij  harum  potentiarum  ipfi  tribuuntur. 

CONCLVSIO  II. 

Organum  fenfus  communii  complete 
rejiciet  in  cerebro. 

b Icendum  ergo  , quod  organum , Scc.  Opti- 

1 declarat  organum  fenfus  communis 

comparatione  ad  centram  refpedu  linearum, & 
ad  Regem  fedentem  in  fuo  folio. 

De  litu  organi  controucrtitur ; Philofophus 
citatus  a Dodorc , ponit  illud  in  corde,  ldcin 
habet  de  luuentutt , cap.  a.  Sc  alias  padim.  Gfllcn. 
autem  lib.  de  Symptomatum  c ah  fit , cap.  8.  & lib.  de 
Vfu  pnlfuutn , in  cerebro  illud  collocat.  Scotus 
videtur  vclje  concordare  has  fentcntias,vt  fi  fer- 
mo  fit  de  principio  remoto  fentiendi , tribuatur 
cordi , vbi  efl  officina  natiui  caloris  , vbi  etiam 
procreantur  fpiritus  vitales,  fine  quibus  nullus 
fit  motus , nec  mutatio  j proximum  tamen  or- 
ganum fenfus  communis  efl  in  cerebro.  Veriim 
Arillotclcs  de  proximo  fentiendi  principio  locu- 
tus efl  , vt  eius  loca  intucmi  pater.  Videri  po- 
tcfl  2.  de  Gen.  animal,  cap.  4.  & lib.  j.  cap.  x.  fcd 
cum  Galeno  tenendum  efl,  organum  fenfus  com- 
munis completi  in  cerebro  refidere.  Probatur 
primb , ratione  ilU  Scoti , quit  nimium  fludcn- 
£ HMnjlujf . tes  dolent  capite.  Secundd  lxsa  phantafia  me- 
uidtUnt  em-  dicamcnta  capiti  applicantur , non  cordi , vt  ha- 
fit»,  peniti  bec  Galen.  lib.  3 .de  Loris  patient  ib  ut,  cap.  4.  Tcr- 
f*m  e er  de!  ^ foranus  jn  capite  caufatur , & cor  in  fomno 

non  quiefeit  ,ex  ipfo  AriflotcleW*  Reffiratione , 
cap.vit.  Quartd,  Ixfo  cerebro  animal  priuatur 
fenfu  , Sc  motu.  Quintb , ex  anatomia  conflat 
neruos  per  quos  fpiritus  animales  miniflrantur, 
oriri  i cerebro.  Aduerte  ipfum  Ariflotclem  de 
Senfit , & S en f hi li , cap.  1 . radicem  vifus , auditus, 
Sc  olfadus  in  cerebro  ponere,  licet  alioruin  duo- 
§tpnr/mmrr~  rum  fcnfuum  in  corde  collocet.  Quod  Dodor 
•**  » eerjg  ait  $ neruos  quofdam  , Sc  venas  oriri  a corde  ad 
deriuontmr.  cercbrum , fumpfit  cx  Ariflotclc  3.  de  Hift.cap.f. 

fcd  forte  intclligit  dc  quodam  neruorum  initio, 
quia  cor  prius  generatur,  quam  ccrchmm,  vt  ha- 
bet Galen.  lib.  de  Formatione  fcetm  , & tunc  habet 
aliquos  fenfus , quia  animam  habet  fcnfitiuatn, 
Sc  confequcntcr  aliquos  neruos  , Sc  venas  , qu* 
poflea  ad  cerebrum  afcendunt.In  effe  ramen  com- 
pleto neruii  cerebro  originem  ducunt, vt  cx  ana- 
romia  conflat. 


Obiicies  illud  : A corde  exeunt  cogitationes , Sc  II. 
id  : quid  cogitat  i t mala  in  cordibtu  ve  f Iris.  Rcl pen- 
detur, intelligi  de  anima , vel  de  appetitu,  qui  rc- 
fidet  in  corde,  faltem  fecundum  Ariflotelem.qui 
in  eo  ponit  omnes  fenfus,  & 3 .de  Anima. te xt . 1 9. 
ait  fenfum,&  appetitum  efle  idem , quod  de  fub- 
iedi  identitate  intelligi  debet.  Vide  Conirub.  in 
Etbic.difp.  6.q.i  ,art.  1 . 

Obiicies  fecund6, animalia , qux  feda  viuunr, 
fentiunt  in  vtraque  parte-,  quia  nioru  animali 
rientur,&  per  appetitum  ; ergo  per  fenfum  com- 
munem cognofcunt:  ergo  non  refider  in  capire. 
Rcfpondctur,in  illis  imperfedis  non  habere  cer- 
tum locum, vt  probat  argumentum. 

CONCLVSIO  III. 

ObieElum  fenfus  communis  eft  fenfibile 
commune,  & explicatur  quo  fenfu 
id  verum  fit. 

c T*X  Icendum  ergo  , quod  aliquod  finfibile , Scc.  1 1 . 

Nota  fenfibile  dupliciter  dici  polle  com-  tXflih  eum. 
munc.  Primd,  quia  a pluribus  fenfibus  exter-  w,Mmt 
nis  percipitur, Sc  fiefunt  quinque  fenfibilia  com-  "f/  ’*'m' 
munia , dc  quibus  agit  Phii.  2.  de  Anim.  cap.fjfr 
6.  Secundo , quia  prxdicarur  de  multis  fenfibili- 
bus  : verbi  gratia  , de  colore,  fono,  Scc.  Scnfibi- 
le  commune  hoc  fenfu , efl  obi  edum  adarqua- 
tum  fenfus  communis , neque  haber  aliud  no- 
menific  tangibile,  vt  comprehendit  omnes  qua- 
litates rangibilcs,c(l  obiedum  tadus,  neque  ha- 
bet aliud  nomen. 

Dices  , hoc  nihil  aliud  efl,  quam  cognofcere 
omnia  fenfibilia  propria  externorum  fcnfuum: 
ergo  non  habet  vnum  obiedum  ; ac  per  confe- 
quens  non  efl  vna  potentia.  Refpondctur  , ficut 
vifus  cognofcit  multos  colores,  fub  ratione  vna 
fui  obicdi , quod  efl  coloratum  lucidum  , ita 
fenfus  communis  cognofcit  omnia  fenfibilia 
aliorum  fcnfuum  fub  vna  ratione  fqi  obicdi  j 
quod  quia  nomine  caret  , vocamus  fenfibile 
commune.  Vnde  non  dicimus  fenfibile  commu- 
ne efle  obiedum  fenfus  communis  , vt  abflrahir  sffibile  ttm - 
ab  his , Sc  illis  fenfibilibus , quafi  in  illa  non  ten-  "**«*  w 
derct , ficut  vniuerfale , pro  hoc  flatu,  vt  abflra-  P^eiipoo. 
hit  a lingularibus , cll  obiedum  inrelledus } fcd 
omnia  ifla  particularia  fenfibilia  fcnrinntur  a f,njm4 
fenfu  communi  fecundum  proprias  fuas  ratio-  * mutuam. 
nes,  & habent  vnam  rationem  immutandi , in 
qua  conueniunt  ,&  per  quam  fpccificant  poten- 
tiam , ficut  plures  colores  comicnicntcs  in  vnica 
fimili  ratione  fpccificant  vifum. 

Contra , non  habent  ifla  vnam  rationem , in  * J* 
qua  conueniunt , nifi  per  inrellcdum , alioquin 
daretur  vniuerfale  ii  parte  rei ; fcd  fenfus  com- 
munis habet  vnum  obiedum  rcalc  : ergo  non 
fumitur  ab  vnitarc  , in  qua  conueniunt  fenfibi- 
lia propria  , quia  efl  rationis.  Refpondctur , ifla  •bieS» 
habere  vnam  rationem  a parte  rei  indifferen-  /"’/**  rtm' 
tem  , feu  communem  ncgatiuc,  in  qua  conuc-  mmnu' 
niunt  \ & quia  nomen  non  habet  impqfitum,vo- 
camns  fenfibile  commune.  Sic  vifus  habet  vnam 
rationem  communem  omni  vifibili  a parte  rei, 
qux  c(l  lucidi  colorati.  Ita  Scot.x.d. 3.^.1. 

An  antera  prxtcr  fenfibilia  propria , fenfus 
communis  fentiat  aliorum  fcnfuum  fnndiones; 

Sc  fi  fic,  an  per  fpccics  proprias , vel  ner  modi- 
ficationem fpccierum  ipfoium  fcnfibilinm  pro- 
priorum, didum  efl  fupra,  q.G.annot. 3.  An  etiam 
Xx  4 cx 


An  imagina- 
tio  fatit  ca- 
fumt 


«4- 


Memori, i'  an 
kabmt  afts  t 

Mrmoria  an 
katft  bruta ! 


frouiJiutia, 
an  arguet  ia 
fbrmita  nu~ 
minam  f 


»r- 

Si  >frn  i e mu. 
mu  laJitmr, 
ntn  Ufinu- 
f trnu . 


Tctt.  t ij. 


516  De  Anima 


cx  fpccicbus  fcnfatis  » ipfc  eliciat  fjpcciem  infen- 
fatam,  jd  ell,qux  in  nullo  fuit  fenlu  externo , di- 
xi procedenti  Annot^x.  quod  verifitnilius  vi- 

fum  cft. 

Hic  peti  poteft.an  fcnfus  communis,  fcu  inu- 
inatio  facit  cafum  ? Ad  quod  iclpomlctar  af- 
rmatiuc.  Ita  SjCQt.  i.dift.i*.  ftoft. j.D.Thom. 
contra  Gcnt.  cap.99.  Ratio  cft  .quia  cx  vehementi 
imaginatione  fit  magna  commotio  humorum, & 
fpintmim  vitalium,  & excitatur  fxpc  exccfliuus 
calor,  & generantur  morbi, & quandoque  fcqui- 
tur  mors  cx  nimio  dolore , cx  falfa  imaginatio- 
ne orto. 

CONCLVSIO  IV. 

In  omni  animali  eft  fenfus  communis, 

CT  probabilius  dari  memoriam 
in  brutis. 

PEtcs  fecundiS , an  fcnfus  communis  ftt  omni 
animali  » Refpondctur  affirmat  iuc  ; quia  om- 
ne animal  fugit  nociuum , & profcquirur  vtile, 
quod  fupponit  operationem  fcnfus  communis; 
quia  iflar  rationes  ab  externis  fcnfibus  non  co- 
gnofeuntur.  Sed  non  omnia  animantia  xque 
perfede  habenr  illum  fenfum  ; quia  multa  ca- 
rent multis  adibus  cius : ideo  Arift.  j.  de  sln.c.i. 
negat  apibus , & formicis  memoriam  , & aliis 
negat  phantaftam , hoc  cft , fenfum  communem 
fecundum  quafdam  eius  operationes.  De  memo- 
ria, an  detur  in  brutis,  vel  in  parte  feufitiua 
hominis  , controucrtitur  ; & ex  variis  adibus 
brutorum, quales  funr  prouidemia  , vindicatio, 
beneficam» , conferuatio  fpcciei,&  difcipliuatio, 
videtur  efficaciter  colligi  in  cis  cllc  memoriam; 
idque  probabile  cft,  Serenet  D.  Thom.  1 . Met. 
led.i.  Suar.},  de  Anim.cap. } 1 . Scot.4.  dift. 47.9.}. 
non  negat  hanc  partem, vtSuarcz  ei  imponit;fcd 
problematicus  cft.  Si  teneatur  pars  negatiua, 
faluat  omges  illos  adus,  line  memoria  ; quia  ha- 
beri poliunt  per  fpccies  rerum  dclcdabilium,  vel 
triftabilium  in  plumalia  exiftentes.  Vndc  for- 
mica hoc  anno  genita  , erli  experta  non  lit  hye- 
malem  penuriam  , non  minus  facit  prouiden- 
tiam  pro  hyemc  futura,  quam  alix , qux  praece- 
denti hyeme  vixerunt ; non  cft  ergo  ncccflc  po- 
nere in  his  memoriam  , quia  non  cognofcunt 
prxterirum  qua  tale.  Si  tamen  ponas  , Scocus 
non  vetat , inuni  dicit , quod  melius  faluantur 
illi  adus , ponendo  eam.  Vide  ipfum  ibi  , pro 
fufiori  huius  rei  notitia , vbi  varia  Philofophi 
loca,  tam  pro  memoria  intcllc&iua , quam  icnfi- 
tiua  expendit. 

Peti  poteft  tertib , anlxdi  contingat  fenfum 
communem  , ill.rlis  externis  fcnfibus  ? Rcfpon- 
detur  affirmat  iuc.id  teftantc  experientia  in  phre- 
neticis , & dementibus , in  quibus  fxpc  omnes 
externi  fcnfus  vigent  fani.  Ratio  huius  cft,  vt 
habet  hic  Dodor,  ad  primum  , quia  lenius  com- 
munis habet  propriam  difpofitioucm , fcu  toin- 
lexionem , diftindam  ab  alus  , & iic  poteft  in 
oc  lxdi , aliis  non  Icfis,  iic  ut  vnus  externus  fcn- 
fus ;eadem  ratione  lxditnr,faluis  reliquis. 

Circa  rationem  , qua  Dodor  probat  fcnfibile 
proprium , non  effe  obicctuin  fcnfus  communis; 
quia  fcilicet  fi  iit  excellens  corrumpit  fenfum,  vc 
habet  Arift.  x.de  sdnim.dr  lib.f.  explicandum  cft, 
quomodo  hoc  contingar  i quia  fi  immutatio  cft 
tautiiminccnrionalts  , non  erit  corruptiua,  icd 


potius  pctfcdiua  potentix.  Refpondctur,  addo-  Quanti  6- 
nem  illam  intcntionalem  fcnfibilis  cxccllctuis»  «. 

communiter  fecum  habere  actionem  aliam  phy- 
ficam  Ixfiuatn  organi ; in  tadu , & guflu  mifcc-  fmfuUt 
rur  adio  primarum  qualitatum  : in  olfadu  cx* 
halatio  calida : in  auditu  vehemens  acris  pereuf- 
fio  qua  pulfatur  organum  : in  vifu  croi (lio  vapo- 
ris nociui.  Si  autem  nulla  talis  naturalis  adio 
comitaretur  intcntionalem  , non  corrumpere- 
tur fenfus.  Pollet  tamen  fcqui  dolor , quia  hic 
intentionalein  tantum  adionem  fequitur.  Vnde 
poli  ludicium,  ignis  tantam  intciuionalitcr  aget 
in  corpora  damnatorum , qui  tamen  magnum 
caufabit  dolorem ; fed  non  corrumpet  fcnfum.de 
quo  Scot.4.d  44.9.J. 

Circa  rationem  ad  oppolitum  de obicdo  fen- 
fus , fcilicet  quod  fcnfus  non  decipitur  circa  pro- 
prium obicdum  : ctfi  Philofophus  id  habear  «. 
deyln.cap.  7.  magna  occurrit  difficultas.  PriraA, 
quia  iple  Seot.  t.d.  9. 4. ;/»m.  1 1.  docet  intelle- 
ctum corrigere  fenfum  errantem  : verbi  graria, 
vifum  iudicantcm  baculum  , cuius  vna  pars  cft 
in  acre , & altera  in  aqua  , cllc  fradum ; & rem 
remotius  diftantem  clfe  minorem  quam  cft.  Se- 
cundo, ictericis  alba  apparent  pallida,  ratione 
indi  (politionis  organi.  Item  ratione  medij,  Sol 
matutinus  app.ucc  rubeus , ob  imcricdos  vapo- 
res ; & ratione  intccualii , turres  quadratx  emi- 
nus videntur  rotunda: , & ratione  obicdi,in  fpe* 
culis  aliter  collocatis , vel  factis,  diucriimode 
res  videmur,  nunc  maiores,  nunc  minores, nunc 
huius,  nunc  illius  figurx.  Ex  quibus  videtur  fal- 
fum  cllc  lenium  non  falli  circa  proprium  feri- 
fibile. 

In  hac  re  Academici  tenuerunt  nihil  certum 
ede  in  lentibus.  Contra quosdifputat Tertullia- 
nus lib.de  yininut^ap.  do  1 .lenfil>n*,cr  Cicero  in  99. 
Academim.  Epicurei  autemc  contra  fcnfus  nun- 
quam errare  volunt  : contra  quos  idem  Cicero, 

& Auguft.8.C/W/.ca^.7. 

Pro  rcfulutionc , Nota,  in  Icnfu  non  polle  cf*  17. 
fc  proprie  errorem  , quia  non  cft  capax  iudicij; 
errare  tamen  dicitur , quatenus  pbr  ipfius  noti- 
tiam intelledus  in  erroneum  iudicium  induci 
pollet.  Secundi  nota  , fenftbilc  aliud  dic  pet 
fe,  fiuc  lit  commune,  liuc proprium  ; aliud  pet 
accidens  : cuiufiuodj  cft  fubftantia  rcfpcdu  vi* 
fus.  Certum  cft  autem  quoad  huiufmodi  fcnfi- 
bilia  per  accidens  , quia  per  fc  non  nioucnc  fcn- 
fus , facile  committi  errorem  : nam  fi  lupus  pel- 
le ouis  tegeretur,  otiis  putaretur.  De  fennbilier-  Snfantf*. 
go  per  lc  poteft  cllc  quxftio.  Nora  tertii,  non 
polle  falli  fenfum  circa  fuum  fcnfibile  ir  com*  _ JirTT/ 
muni : vi  fus , verbi  gratii , non  poteft  falli,iudi- 
cans  hoc  cllc  coloratum,&  fic  dc  aliis. Ratio  cft, 
quia  potentia  non  excurrit  extra  limites  obicdi 
adxquati.  Dc  peculiaribus  ergo  rationibus,  fub 
obicdo  adxquaro  contentis , cft  quxftio ; & hoe 
tam  dc  fenfibili  communi,  qu^m  de  proprio. 

CONCLVSIO  V. 

Poteft  falli  fenfus  in  particulari  tam  circa 
fcnfibile  proprium  , quam  commune  , fi 
adftt  impedimentum  , vel  depnt  requi- 
ftta. 

Dicendum  cft  cam  circa  fenfibilia  propria,  |g. 

quam  communia  in  particulari  , len- 
ium polle  falli.  Patet  cx  addudis  ; contingit 


Qujeftio  X I. 


£ms/i  ten- 

liHfit  ftnfnm 
f*3<  rires  fmo 
UitUm) 


Htm  futat 

botuli  tuim 
fon  tfti * «- 
fttfro/lum: 
& fumodo 
eomgitnr  ob 
mtiUt&m/ 


QtomeJe  f,m- 
[m  im  rrrtrf 
dnatufi 


In  t tuitu  vi- 
b<u  ttitrti 
flarent  ut 


enim  fpeciem  aliter  reprscfcntare  rem»  quam  eft, 
ex  tndifpoiitionc  organi,  medij,  vel  diftantiaob- 
iecli : fi  tamen  impedimenta  tollantur  , Sc  ad- 
finr  requifita , nullus  erit  in  feftfu  error : Sc  hoc 
tantum  voluic  Ariftotcles.Etratio  cft, quia  agens 
naturale  rc&t  agit  fi  nullum  ponatur  impedi- 
mentum ,&adfinr  necelfaria.  Aduertendum  ta- 
men facilius  decipi  fenfum  circa  fenfibile  com- 
mune » quam  circa  proprium : vnde  vifus  a lon- 
ge videt  albedinem;fed  decipitur  circa  eius  quan-  • 
titatem.  Ratio  cft  , quia  fenfibile  proprium  vir- 
tute proprii  immutat  fenlum  ; led  commune 
non  , ni  fi  per  connexionem  ad  proprium.  Prae- 
terea «forte  non  habet  commune  propriam  fpe- 
ciem , ficut  habet  fenfibile  proprium : dc  quo  fu- 
pra  tj.6.  annot . j . luxta  hoc  mtclligi  debet  Arifto- 
teles  Anima,  text.  1 61.  dum  ait  circa  fen- 
fibilia  propria  errorem  non.com ingere , aut  pan- 
cillimum. 

Obiicies  primo , fi  fenfus  errat , nulla  erit  cer- 
titudo in  fcientiaqux  dependet  a fenlibus.  Re- 
fpondetur,vt  plurimum  non  errant  fcnfus;& 
quando  errant  .corriguntur  ab  intellcchi.  Sic 
( inquit  Scotus  t.d.  j.f.  4.  mem.  11.)  inrclle&us 
corrigit  vifum  putantem  baculum , cuius  pars  cft 
in  aqua  > ede  fra&um  , per  hanc  propoiitionem 
in  ipfo  quicfccntcm,  independenter  a fenlibus; 
nullum  durius  frangitur  ad  talium  mollit  Jibi  cedent  ts. 
Ex  quo  neccflarid  fequitur  baculum  in  aqua  non 
frangi. 

Obiicies  fecundo,  fpecies  talis  cft, quale  obie- 
ftum ; quia  eft  eius  fimilitudo  naturalis  ; & fen- 
fatio  correfpondet  fpeciei , Sc  hzc  commenfura- 
tur  rei  cognitx ; quia  fpecies  vnius  non  reprx- 
fentat  aliud ; ergo  nullus  poteft  elfe  in  fcnfu  er- 
ror. Refpondctur,  quia  fpecies  dependet  a con- 
curfu  potentix , Sc  etiam  a medio  taliter»&  aliter 
rem  reprxfcntat , ex  impedimentis  potentiae,  Sc 
medij : verbi  gratia,  fpecies  baculi , cuius  pars  eft 
in  aqua,&  pars  in  aere  , reprarfentat  baculum 
curux , vel  frackx  figurx  : enor  ergo  concingir, 
quando  obie&um  rcprxfcmatur  cum  aliqua  qua- 
litate,vel  circunftantia.quam  non  habet ; vt  cum 
febricitans  cibum  dulcem  putat  amarum, ratione 
biliofi,&  amari  humoris,quo  guftus  eft  infe&us. 

Obiicies  tertii , vifus  videt  colores  apparen- 
tes in  iridc,&  in  collo columbx,&  in  paricte,pcr 
reflexionem  lucis  ex  vitro  rubeo  , vel  vinum  ru- 
beum continente ; ergo  falfum  eft,  quod  diceba- 
tur , fenfum  non  falli  circa  rationem  fui  obie&i 
in  communi ; quia  color  apparens  color,  non  eft, 
fcd  apparet  , vt  habet  Ariftotclcs  de  Senfu , 

& SenfibiU , cap\  j.  & j.  Met  cor.  cap.  4.  vbi  di- 
ftinguit  inter  veros , Sc  apparentes  colores.  Re- 
fpondet  Diuus  Thomas  a . Meteor.  cap.  4.  colores 
In  iride , Sc  nubibus , cllc  veros.  Sed  id  difficile 
creditu  cft , quia  color  verus  eft  qualitas  perma- 
nens , refultans  ex  primarum  qualitatum  per- 
mixtione, vt  habetur  cx  Ariftotclc  lit/.  dc  Colori- 
bus ; de  quo  quidquid  fit , in  aliis  duobus  exem- 
plis , cum  in  repofira  nulla  fiat  variario  ; fcd  cx 
diuerfo  firu  varij  videntur  colores  in  collo  co- 
lumbx  : Sc  fimiliter  in  pariete  cx  varij  coloris  vi- 
tris Soli  oppofitis,manifeftum  cft  ibi  non  efle  ve- 
ros colores , quia  non  cft  afEgnare  cautam  mix- 
tionis primarum  qualitatum.vnde  generantur. 

Suarez  de  Anima,  eap.  1 $.  rcfpondct  colores 
apparentes  videri  a vifu.  Contra,  quia  guftus  non 
guftat  faporem  apparentem, nec audirns  Ionum 
apparentem  , Sc  fiede  aliis  fenfibus ; ergo  nec  vi- 


517 

fus  videre  poteft  nifi  verum  colorem , fi  boc  cft 
eius  obicdhim. 

Relpondctur,  quoad  illos  colores  iridis,  forti 
efle  veros,  etli  id  inmus  verifimile  fit ; fcd  in  aliis 
illis  exemplis, & fimilibus, colotes  illi  apparen- 
tes funt  ipfum  lumen, vt  tenet  Scotus  t tlijl.i  }.SC 
poft  cum  infinuant  Conimb.  ije  Amma,c.-j.q.\. 
*rt.  1 . Si  tamen  ca  varia  oppofitionc  verorum  co- 
lorum ad  aliquod  corpus  terminatum  , oriantur» 
vt  in  exemplo  de  pariete,  qui  apparet  rubeus  ex 
vitro  rubeo  oppofito  radiis  Solis  illud  permean- 
tibus , fimul  cum  lumine , ibi  cft  fpecies  coloris 
veri  ( vt  tenet  Scotus  ibid.mtm.y. ) oui  videtur;  Sc 
lumen  non  cft  aliud  fecundAm  ipfum  ibi  ,quam 
fpecies  ipfius  lucis.  Quod  probat , quia  fi  tantum 
clfcr  fenfibile,  & non  ratio  videndi , pofitum  fu- 
per  vifum  , impeditet  viiionem  , dc  quo  di&um 
c ilfux/l.  f .Sc  lumen  fecundum Philoiophum de 
Scnfu,dr  SenfibUi , paulo  poft  principum,  Sc  Cora- 
mentatorem, debet  efle  in  oculo,  vt  recipiat  fpe- 
cies colorum. 

Mulla  obiici  poifiinr  contra  hoc ; fcd  ibi  feri 
apud  Do&ocein , virtualiter  expedita  reperies. 
Vide  criarn  Philip.  Fabr.  Tbeorem.  66.  qui  citat 
Zabarcllam , Sc  Picolomineura  pro  eadem  Sep- 
ti opinione , a qua  non  videtur  diflcntire  Caic- 
tanus  t.part.  tptajl.  6 7.  art.\.  vbi  concedit  lumen 
cllcimcntionale,  & rcalc  eminenter , vel  virtua- 
liter , Sc  fic  conciliat  in  hoc  Diuum  Thomam,  Sc 
Scotum , qui  tamen  inconciliabilcs  funt; quia 
Diuus  Tboinas i£#,dr  iule  Anima,  text.yo,  non  di- 
ftinguit  lumen  a lucc : Scotus  autem  lucem  efle 
fenfibile  tantum,  Sc  lumen  e(fc  fpecicm  eius , at- 
que etiam  fcnfibilcmquaUtatem. 


Q^y  jl  s t 1 o XI. 

ZJtrum  corpora  caleflia  foffmt  agere 
in  intelleelum  rnfirum  3 vel 
•voluntatem i 

Leo  Papa  tfifl  9t-e.it  .&  fiff.Attg.  1 j JtT rinit.tof^.Bifil- 

tremi  1.6.  in  Htxamtr.DiooyCeof  4 de  Dimin  nam. Cunei!* 
Bracar.  l.tau.9.^  to.  Theoiot.Ub.6.odntrsin  Grseei  D* 
T hom.  1 .p.y . 1 1 f . a* .4.&  1 . a . f .9  ot.  f . Con  i mb.  x.tU  Catio , 
eof.\.  4.  Au«la/«ma  x.  Pkilofofh.  qutft.)  j* 

ftihent  10.. 

Iditvr  quod  fic  : Aftrologi  dicunt 
multa  vetadeagibilibus  ab  hominequx 

dependent  cx  intellc&u,  & voluntate; 

hoc  autem  non  edet  nifi  pollent  agere  in  intcile- 
dum,&:  voluntatcm:ergo,&c. 

Prxterca,  corpora  ccclcftia  poffunt  raouere 
phantafmata  noftra.ipfa  autem  poflunt  moue- 
rc  intcllc&um  ficut  fenfibilia  fenlum , fecundam 
Philofophum;  ergo  i primo  ad  vltimum  falrem 
mediate  poflunt  corpora  ccclcftia moucre  intcllc- 
fium  noftrum. 

Prxterea  ,dc  voluntate , hoc  probatur  fic : fi 
non  pollent  moucre  vo!uncatcm,hoc  eflctfpecia- 
liter  propter  Ubertar  em  , qux  tolleretur  inrali 
motu  ; fcd  non  propter  hoc  tolleretur : crgo,&c. 
Probatio  minoris:  quando  duoa&us  funt  eiuf- 
dcin  rationis , fi  vnus  cft  libet , Sc  alius  ;quia  li- 
berum,& non  liberum  fpccic  differunt:  fcd  fi 
attus  voluntatis eflet  i corpore  ccclefti  mouenre 
voluntatem  , edet  eiufdcm  rationis  , Sc  fpeciei 
cum  illo  qui  cft  tantum  a voluntate;  quia  adus 
eiufdcm 


Ct/trtt  affo- 

ttHtn  , Juni 
lumtm. 


Lumf  tfl  $t- 
eitt  lutu. 


5»8 


De  Anima 


eiufdcm  potenti*  Immediate  clt  rcfpcfhi  ciuf-  propolitum  iquia  corpor»  ctrlcflia  non  poliunt 
j l:_a:  . *.  i — j.— . mnmrrunt  immediati  agere  in  animam  noflram  >cumfmc 


dem  obicdi : 5c  lute  duo  immediate  concurrunt 
ad  vnicatcm  fpccificain  aduum  i fcd  certum  eft, 
quod  auus  voluntatis  tantum  eft  liber: eigo  & 
adus  voluntatis  motx  a corpore  calcfti  edet 
liber. 

Praeterea , idem  eft  diledio,  & deledario > fcd 
dcledatioeft  a corpore  calcfti : ergo  & diledio, 
quae  eft  aftiir  voluntatis.  Probatio  maioris,  qtya 


1 


ei  improportionata;  fed  mediante  nhamafinate 
elati 


s.de  Anima, 
c.v!t.  vel  Lib. 

J.C.J. 


tantum , quod  eft  obicdum  rcprxfatuinm  tan- 
tum}; fcd  phan talia  noftra  non  poteft  lufticicmcr 
mouerc  intcllcdum  noftrum  , neque  volunta- 
tem ; quia  prxfentc  phantafmate , adhuc  oportet 
obicdum  iutcllcdus  ibi  afliftens  abftralierc  an- 
^tequam  inielligat , quod  fir  per  conuci  lionctn 


V|t|*.  4MII1  • Vf-  ( l o ■ I ( 

vrerque  adus  eiufdcm  potenti*, & rcfpcdu  ciuf-  • primam  intclledus  ad  phantafmata  b , qu*  con- 
dem  obleAL  fcilicct  boni  vt  conuenicntis.  Pr*-  uerfio  imperatur  a voluntate,  & elicitur  ab  intcl- 

ledu  agente  :ptarfcntc  etiam  obicdo  intcllcdui. 


dem  obiedi,  fcilicct  boni  vt  conuenicntis. 
tcrea , illi  adus  funt  itdcm,qui  immediate  ab  ea- 
dem caufa  caufantur, fed  illi  funt  huiufmodi,quia 
caufantur  ab  apprehenhone  boni  conuenicntis  in 
quolibet:ergo,&c. 

Oppofitum  vult  Philofophus.Dicendum.auod 
fi  fola  phantafia  moueret  mtelledum  , &:  volun- 
tatem per  conlequens , ita  qu6d  intclledus  ,& 
voluntas  rlTcnt  par*  potenti*  pafliux , vt  mo- 
nent feipfas  ad  adus  fuos  •,  fequeretur  qnbd  cor- 
pora caleftia  pollent  illas  potentias  diredione 
mouere.Probatioromnc  corpqs  corruptibile  mo- 
net de  ncccflitate  in  virtute  corporis  incorrupti- 
bilis, quod  eft  fuperins  i & lic*t  pollet  clTc  motus 
corporis  inferioris  fine  fuperiori,non  tamen  diu- 
Curnus, fecundum  omnes  ; fed  organum  phanra- 
liz  eft  corpus  corruptibile,  & phantafia  poicntia 
organica : creo  fi  ipia  mouet  intcllcdum , vt  in- 
telligat  feiplum  , ficintelledus  fic  motus  mouet 
voluntatem,  fcquicur  quod  direde  corpus  coele- 
fte  pollit  vtrumquemouere.licct  mediante  phan- 
tafii ; Sc  fic  fequitur  qu6d  mala  phancafia  de  nc- 
ccllita.c  caufabir  malam  voluntaiem. 

Sed  dices, qu6d  in  poteftate  voluntatis  eft  cau- 
fare  bonam, vel  malam  phantafiumi&:  per  confe- 
quens  licet  phantafia  fic  formata  moucat  volun- 
tatem ad  bonutn  . & ad  malum  , tamen  totum 
erit  voluntarium  ratione  prim*  voluntatis  phan- 
tafiam  formantis.  Contra  illum  circuitum,  circa 
quem  impij  ambulant,  arguitur  fic:Quod  mouet 
motum  ab  aliquo  tantummodo, mouet  dencccfli- 
tate,fedfi  monetur  de  ncccflitate  , voluntas  mo- 
uct  phantafiam  ad  phamafiandum  bonum,  vel 
malum, qu*mouerur  tantum  abintcllcdu,  vel 
phanra(mate  monente  de  ncccflitate , chm  non 
fic  liberum  ( non  enim  eft  in  poteftate  noftra 
quin  vifis  tangatnur.fecundum  Auguftinum)lde6 
voluntas  mouebit  phantafiam  de  ncccflitate  ad 
phautanfiandum  bonum, vel  malum. 


RESOLVTIO. 


4 

Ct*p« **  w* 


g»mt  i»  imttU 
Ittim.ve!  V+ 


Sc  ipfo  prxfcntato  voluntati , poteft  illud  vel- 
lc,vcl  nolle  propter  fuam  libertatem  ; igitur  cor- 
pora caleftia  nortpoffunt  fufficicnter,&ditcdi 
agere  in  intclle&um,&  voluntatem. 

Ad  primum  in  oppofitum,  dicendum  quod  Ai  primam. 
Aftrologi  vt  in  pluribus , verum  dicunt;  k hoc 
idcO>  accidit,  quia  homines  vt  in  pluKbus,  fe- 
quumur  fuas  phanufias  , in  quas  poliunt  dire- 
dc  agere  corpora  caleftia:  tamen  hoc  non  eft 
ncccuarium  , modo  homines  virtuofi  fcqucn- 
tes  iudicium  rationis  reprimant  huiufmodi  paf- 
fiones.  Vnde  dicit  Ptolcmrus  in  Almagcfto, 
quod  fkpiem  eJomin.il  imr  mfirit , id  eft , difuofitio-  ty Intimi. 
ni  caufatx  a corporibus  ccelcftibus , & noc  per 
libertatem  arbitrij , & replum  iudicium  rationis 
palfiones  refrxnantis. 

Ad  fecundum,  dic  endum  quod  phantafia  non  J. 
proprie  mouet  neque  intcllcdum , neque  ali-  JU  /««A 


•* 


quid  jn  ipfo  imprimit  , fcd  tantum  portat, aut 

rrnr.rfn.r  >r  (iKi  . nuo  nwfmf f . in.  ' . 1 - 


Corpora  caleflia  non  agere  dire  fle , vel  in- 
direOe  in  tntelleftum  , vel  voluntatem 
agunt  tamen  mediate  in  eos  per  immuta- 
tionem organorum  fenfuum^  (jr  phanta- 
fia \ nunquam  tamen  nece f< itant  volunta- 
tem. Vide  Do&orcm  i.dift.  1 3 • 
num.fi. 


Dicendum  igirar  ad  qu*ftionem,quod  cor- 
pora carleftianon  poliunt  direde  mouc- 


rcprxfcntat  libi  obiedlum  , quo  prxfcmc , m-  mu 
tcllc&mcx  virtute  fria  a^liua  elicit  fu urn  aflotn; 
ficut  prarlente  fenfibili  , fenfus  aflum  elicit 
rcncicndi,&:  in  hoc  tft  conucnicntia , non  quia 
phantafmata  lini  obie&um  intcUcdus , ficut  len- 
libilia  fenfus , qu*  imprimunt , fecundum  ali-  ^ 
quos,  fpcciemfenlibiiem  in  fcnfu  ; ramen  re-  Tuii 
quiritor  phaurafma  ad  intelligendum  obi  edum;  npmm, 
quia  ficut  quidiras  abfolura  , vel  vniuerfale, 
quod  eft  diredum  obie&um  iotcllcdus , non 
habet  clTc  exiftens  , nili  in  fingulari  , vt  ho- 
mo in  Socrate  : ita  non  poteft  rcprxfcma- 
ri  inrcllcdui  fecundum  fpeciem  intclligibi- 
Icm  pro  (latu  vix, nili  in  prxfcntatione  limi- 
litudinis  ipfius  fingulaiis  , quod  fic  in  phan- 
tafmate. 

c Ad  aliud  , dicendum  concedendo,  qu6d  fi  f. 
voluntas  moucrctnr  a corpore  carlcfti  , ficut  /iinim. 
pollet  moucri  a Spiritu  lando , qued  adus  cius 
elTct  eiufdcm  rationis  cum  adu  tantum  i vo- 
luntate elicito  : quia  quod  poitft  caufa  prima 
mediante  fecundi  , illud  vel  eiufdcm  rationis  po- 
teft fine  fecunda:  & ideo  fi  voluntas poceft eli- 
cere adum  volendi  , cum  fit  caufa  fecunda, 
adum  eiufdcm  rationis  poteft  elicere  Spititus 
fandus , vel  cum  Spiritu  lando,quicft  caufa  pri- 
ma; fed  coipus  calcftc  non  habet  caufuluareni 
fuperiorem  eliciendi  adum  eiufdcm  rationis 
cum  ipfa;nam  ii  corpus  calcftc  haberer  caula- 
liratcm  fuper  illam  , eliceret  adum  ciufiJ:m  ra- 
tionis cum  ipfa  . 6c  idcd  dicendum  eft  ad  nuio- 


J 


UuUnon  4-  uere  inteMedhim  noftrum,  neque  volumatcm; 


quiapur~  corporale  non  poteft  directe  agere  in 
fpir>tua)e,  eo  quod  agens  eft  nobilius  patiente; 
intellcdus  autem, & voluntas  funt  pure  fpiritua- 
les : ide5  corpora  caleftia  non  poflunt  direde  in 


rem , quando  dicitur , qudd  fi  vr.us  adus  ed  li* 
bcr,&  adus  ciuldcm  rarionts  eft  liber*  qoo^ 

.......  .#1...  I.L..  n«.  .fl  .nM  Illi  . r.  A . 


eas  agere. 

Prxcerca , fecundhm  prxdida  poteft  probari 


verum  eft  , fi  vnnsxflcr  liber  per  elfrnrian» » &•*  £gintufp- 
alius  eiufdcm  rationis  , quia  liberum  per  eflen* 
tiam,  & non  liberum  fpecicdiffentnt^:  illo  no- 
do voluntas  ,qu*  eft  libera  pci  efltnrum  ,fperic 
di/fert  ab  aliis  porcnriis  qu*  non  funt  liber*  rcr 
clfcmiam  , fcd  liber*  per  participationem : libe- 
rum 


«A, 


Quseftio  X I. 


rum  autem  per  parttciparionem  non  differt  fpc- 
cic  i non  libero , licut  adus  videndi , qui  eft  im- 
peratus a voluntate, cil  liber  per  participationem, 
non  tamen  differt  fpccic  abadu  videndi  non  im- 
perato , fed  ncccffitato.  Aliquando  enim  accidit 
videre  de  ncceflitacc , licut  quando  apertis  ocu- 
lis przfcntarur  obicdum  i modo  ita  eft  quod 
adus  a voluntate  elicitus  non  efl  liber  per  eifen- 
tiam , fed  tantum  potentia  volitiua ; & ide6  fla- 
ret quod  aliquis  adus  volendi  caufatus  immedia- 
te a corpore  ccclefti , vt  a caula  necelfaria , eflet 
eiufdcm  rationis  cum  velle  elicito  immediate  i 
voluntate  \ quia  neutrum  illorum  cd  liberum  per 
clfcntiam.  Hoc  diceretur  ad  vim  argumenti , li- 
cet in  illo  cafu  aliter  effet  dicendum  fccunddm 
aliquos. 

d Ad  aliud, dicendum  qu6ddiledio,&  deledatio 
jUpurtum.  funt  adus  diuerfi.Ad  probationem, dicenduqu&d 
Ufttr*»  eb-  identitas  obicdi  non  fufficit  ad  identitate  adus; 
*®*** f* f’  quia  intclligerc  ,&  velle  funt  refpcdu  eiufdcm 
JT  formalis , fcilicct entis  in  adu  inquan- 

M tum  huiurmodi ; fed  diuetfiras  obiedi  bene  fuf- 

ficit ad  diuerfit.ucm  adus.  Sed  dices  vitta,  quod 
funt  adus  eiufdcm  porenciz  cum  identitate  ob- 
iedi. Dicendum, qu6d  hoccltdiuerfimodciquia 
diledio  eft  in  voluntate , & a voluntate ; delcda- 
Di  Unit  , & tio  autem  eft  in  voluntate,  fed  non  a voluntate, 
Altani»  mi  fed  potius  ab  obicdo.  Probatio,  quia  eorum 
[•»tU*m.  contraria,  quz  funt  odiam  , & triflitia,  non  funt 
idem , nec  funt  ambo  it  voluntate  caufara , fed  al- 
terum tantum  , fcilicct  odium : quare  voluntas 
complacet  fibi  in  adu  proprio  ab  ipfa  libere  cau- 
fato  tanquam  conucnicnri , non  autem  fibi  com- 
placet in  triflitia  ; immu  efl  volitioni  contraria. 
Quare  quilibet  inuite  triflatut,  complacet  au- 
Triiuim  St  tem  fibi  in  odio  ; ergo  triflitia  tantum  caufatur 
fi»c»uf*iurt  abobfcdo,  non  ajroluntate;  quia  tunc  eflet  im- 
mediati in  potcflate  voluntatis  ; 6c  per  confc- 
quens  necdelcdatio ; feJ  obicdum  conucnicns, 
cum  perceprione»cum  fit  prxfcns,caufat  delcda- 
tionem,&  obicdum  contrario  modo  difpofitum 
caufat  triflitiam. 

Ad  aliud  , dicendum  qu6d  deledatio  non  im- 
mediate caufatur  ab  apprchcnfioneconuenien- 
ris , fed  mediante  adu  diledionis  coniungente 
potentiam  obicdo  fibi  conuenienti ; (jux  con- 
iundio  efl  prior  ordine  naturz  ipsa  deledatione; 
licet  non  tempore : eodem  enim  modo  quo  vo- 
luntas coniungitur  obicdo  fuo  przfenti  per 
adum  diledionis,  vel  fruitionis, fit  quxdam  dul- 
cedo in  potentia  volitiua, & hxc  efl  deledatio. 

annotationes 

in  quxftioncm  vndccimam. 

CoNCLVSIO  I. 

Cadi  non  agunt  immediate  in  intellettumy 
vel  voluntatem  , fed  mediate  , & 
remote  fu  , libertate  volun~ 
tatis  feruatd. 

b 1^ Icendum  igUta  ad  queSUonem  , Scc.  Ratio 
Uconclufionis  fumpta  efl  ex  Philofopho, 
£vjnW«  r*.  qui  fuse  probat  contra  antiquos  i.  de  simma,  cap. 
Ji 4fSe « v*-  z vel  fecundum  aliam  dillributionem  lib.  3. 

cap.  3.  intelledum  e(Tc  fpiritualcm , & non  cor- 
poreum : condar  autem , quod  corpora  non  oof- 
ftunt  direde  in  fpiritualia  i quia  hzc  non  funt 


Cerrum;  itor 

inietltftm, 
que  Jam  tnt*- 
ritri  ttrrufm 
•Xfenuur. 
VucmtJe  A- 
ftroleji  iuJi- 
*mmi  J*  httri- 

numtrmibut. 


519 

capacia  accidentium  corporeotum  ; nec  illa  pro- 
ducere pofTunr  fpiritualia  accidentia.  Addidi, 
qu6d  necindircdc,  fed  intclligc  immediate,  vel 
proxime:  quia  remote,  vel  mediate  agunt  ccr- 
li  in  has  potentias  fpirituales , quatenus  immu- 
tant organa  fcnfuum  ad  gradum  cisconucnien- 
tcm,verdifconucmcntem,qiia  immutatione  red- 
ditur, intellcdus  facilior  ; vel  difficilior  ad  fuas 
operationes : 3c  confcqucnter  voluntas  : conflat 
enim  ex  deordinatione  fenius , deordinati  intcl- 
lcdum  , vt  videre  cd  in  lunaticis  ,&  phrenett- 
cis.in  quibus  eft  imaginatio  confufa;  & hoc  fen- 
fu  intelligitur  id  Philofoph.  1 . deslnima , text.66. 

Corrumpitur  inttUrchu  quodam  interius  torrupto. De- 
ordm.it ur  etiam  voluntas,  quia  difficulter  diflcn- 
tit  ab  appetitu  fenfitiuo,dcordinate  tendente  in 
aliquod  obicdum , qui  ex  immutatione  ccrle- 
dium  corpotum  , ita  inclinati  potcd.Vndc  Aftro- 
logi  iudicare  poffunt  de  moribus  hominum  ; vt 
quod  funt  fuxuriofi  .crudeles , ex  condcllationi- 
bus  natiuiutis  «aliifquc  influentiis  ; non  quod 
neceflario  aliquem  adum  malum , vel  bonum  eli- 
ciant , fed  quod  fic  , vel  fic  funt  inclinati.  Potcft 
tamen  voluntas  fua  libertate  contra  prauas  incli- 
nationes, didamen  reda:  rationis  fequi,  ad  quod  r- 

multum  facilitatur  exercitio  virtutum  , quo  ac- 
quirit habitus  temperatiuos  paffionum  ; fic  li- 
bertas minime  tollitur  per  influentiam  ccelotum. 

• Ita  Dodor  x.  diilincl.  1 4.  quejh.  3.  DiuusThomas 
\f*rt. quoji. 1 1 communit,  de  quo  Augufti- 

nus  1 j.7 rimt. cap. a.  Bafilius  bomil.  6.  in  Hexamer. 

Dionyfius  cap.^.dediu.Nom.  Vide  Conimb.  1.  de 
Catio , cap.  quoji.  1. 3. 4.  QuoJ  vero  voluntas 
adibus  imperatis  producat  virtutes  morales  in 
concnpifcibili , & irafcibili  .docet  fusc  Dodor 
3 .difliu£l.\  §.vbi  contra  Diuum  T hornam  odendic 
etiam  virtutes  morales  cius  adibus  elicitis  in  ip- 
famet  produci. 

CONCLVSIO  II. 

Conuerfto  intellegas  ad  hac  obiefia prx  aliis , 
ejl  imperattue  d voluntate. 

b /A  lre  comurfio  imperatur  a voluntate  , &c. 

Difficile  ed  , quod  hic  ait  primam  conr 
uerfionem  inteliedusad  phantafmata  imperari  a 
voluntate.  Pro  quo  noca  primo , id  quod  ex 
Philofopho  3 jde  sinima,tex.  1 .tfr  19. habetur, nem- 
pe quod  jjyeculamttr  in  phantafmatibm , & quod  bfotuUri  im 
phantafmata  fe  habent  ad  intelledum  ,Juut  intelligibi-  tiiMufm*to 
lia  ad /enftra , ita  debere  imclhgi  (vt  explicat  Do-  * ' 
dor  1 .diftintl.  t .queft. 6 n.  1 9.)  quo  J quando  intcl- 
ligimus  vniuerfalc  , phamafiainur  cius  lingulare, 
non  qubd  phantafma,  vel  phantafiario  concurrat 
ad  adum  intelledus , vt  habet  Scotus  4 dift.  43. 
queft.x.ad  \ .proopin.  (quidquid  fit  an  phantafma 
concurrat  ad  fpccieminiclligibilcm  de  quo  quejf. 

1 7. ) fed  propter  connexionem  potentiarum,  vna 
pro  hoc  (latu  debet  prxccdcre , fine  hoc  fit  ex  na- 
tura potcnciarun) , fiuc  ex  peccato ; & fecundum 
putat  ipfccx  Augudmo  verius  ijHjlind.$.  quafi.  3. 
num.  14.  & x.dijltncl.\.qu*ft.%.ad  1 prine.  & difi.  1 1 , 
qjiefl.  1 .ad  1. 

Nota  fccundb.ex  Scoto  1 Jifl.^.quefl.x.man.iq.  fluar*  h>e 
& alias  fxpc , ide6  intelledum  hoc  prius  , quam  >r""  Vl*m 
illud  cognofcerc , quia  phantafma  huius  fortius 
monet ; neque  hoc  cd , vel  ede  potcd  a volunta-  J 
re  , cimi  tunc  non  habeat  intellcdus  adum  intd- 
ligcndi , 6c  nihil  polEi  cflc  volitum  , nifi  pi.e- 

cognituna.  * 


520 


De  Anima 


cognitum.  Idem  habet  1J.41. 9.4.  Sc  communis 
fementia  cft  cum  Philofopho  primam  cogitatio- 
nem non  cfle  in  manu  noUra,quia,vt  ait  Augufti- 
ntis  5.  de  Lib.  arbitr.  impojftbile  e/i  ejttinvijit  tanga- 
mur. Falfum  ergo  videtur  , quod  hic  tenet  Do- 
dior, primam  conucrfioncm  ad  phantafmata, im- 
perati  a voluntate  , quia  voluntas  nihil  itnpcrar, 
nifi  ilbi  propofmim  ab  intcllediu  , cuiuimodi  ne- 
quit efle  prima  conuerfio  ad  phancafmaTa.fcu  pri- 
ma. cogitatio. 

j 0<  Sed  ngquc  fibi, neque  veritati  contradicit  Sco- 

tus.  Pro  quo  notandum  cft,  qu&d  duplex  cft  con- 
ucrlio  ad  phantafmata ; vna  qux  cft  abfolurc  pri- 
ma cognitio  , nulla  fa&l  comparatione  ad  alia: 
& hxc  ( vt!  dixi , ex  Philofopho  , Auguftino  , & 
Scoto  , ) nullo  modo  imperatur  a voluntate , ra- 
tione iam  affignara.  Alia  cft  conuerfio,  fcu  cog- 
nitio, qui  potius  hoc,  quam  illud  attenditur  ab 
inrellcdtu  : Sc  prima  huiufmodi  conuerfio  fubcft 
voluntati , quia  poreft  intellectum  conuerrere  ad 
vnum  obicdura,&  diucrtcre  ab  alio;3c  fecundum 
hoc  , inielligitur  id  1.  de  Animet,  text.  60.  &lib.\. 
cap.  1 8 Jntelligimm  dum  volumsu,Sc  quod  ait  Augu- 
Quemtit  vt-  ftinus  1 1 .Tritu t. $ . & lib. 1 j . cap.  17.  quod  1 olstntaa 
Uttorrn/tm  C0Pu^4t  P*rentw  cum prole.  Exemplo  declarari  po- 
tumpnU.  Ic^ : ptxdeftinatio  Sandtocum  ad  gloriam  fecun- 
dam vnam  opinionem,  cft  propter  Chriftum.fcd 
eledtio  horum  prx  illis , non  \ dequoSuarcz  iJp. 
traC.lib.i.cap.i^.e  conuerfo  hic.  Prima  conuerfio 
imelledtus  non  eft  a voluntate.Sccunda,fic,fcili- 
cer  conuerfio  ad  hoc.prx  aliis. 

j |#  Sed  fateor  difficile  valde  cflc,quomodo  volun- 

tas poflit  intellectum  ad  hoc , vel  illud  obie&um 
conuertere.  Et  ratio  iam  cft  tadta , quia  nil  po- 
teft  velle  quin  prxcogniturn  fit.  Scotus  1 .diftinft. 

4 ixpuft.a. quinque  modos  dicendi  recitat, Sc  bre- 
uiter,fed  efficaciter  refutat.  Pro  refponfioue  ad- 
uertendum  eft  , intcllcdtum  pofTe  habere  vnam 
intellectionem  pcrfcdlam  ,&  plures  imperfectas: 
conllat  enim  , quid  vifus  in  cono  pyramidis  vi- 
det aliquid  perfedtc,&  diftinde,&  aliaadiacentia 
«MtmtJt  vt-  confuse , Sc  indiftindtc  ; de  quo  Scotus  1 . dift.  5. 
Imatmdmtr-  qtutfl.Qatd  ;.<£*  +diftin8.e{V.epiaft.xo.ad  2 .in  appofit. 
tit  iMiUtUi.  Tunc  ergo  volunns  conuertit  intcllcdtum, quan- 
do ex  pluribus  aliquo  modo  , vel  imperfecte  in- 
tellectis, ipfafibi  complacet  in  aliquoituncenim 
ex  potentiarum  fympathia  intenditur  cognitio 
circa  id  quod  eft  a voluntate  volitum  , & in  quo 
ipfa  fibi  complacer,  Sc  fic  voluntas  conuertit  in- 
rclledtum  ad  illud,&  remittitur,  vel  omnino  cua- 
nefeit  cognitio  circa  aliud  ,quod  eft  i voluntate 
nolitum,vel  in  quo  non  fibi  compLacer,&  fic  vo- 
luntas aucrtit  intcllcdtum  ab  illo  ; & exemplum 
huius  apparet  in  oculo,  quando  figitur  in  aliquo 
ex  pluribus  vifis.in  quo  appetitus  fibi  complacet. 
Hic  modus  in  re  tam  difficili , Sc  obfcura  carre;  is 
prarferendus  videtur,  eo  vel  maxime,  quod  ali) 
modi  non  aflignanr  aliquod  cognitum,  ad  quod, 
vel  a quo  conuerfio  fiat. 

j tm  Diccs:Doctor  hic  loqui  v idetur  de  conuerfio- 
ne  ad  phantafmata  refpedhi  fpccici  intclligibilis; 

Sc  hanc  imperari  i voluntate,  quia  imperatum, id 
ift, conucrfioncm,  dicit  fieri  ab  intelledtu  agente;  . 
ergo  noftra  gtofla  non  farisfacit , quia  loquitur 
non  de  fpeciei  intclligibilis  productione , fcd  de 
cognitione  obiedti  per  eam.  Refpondcrur : iam 
often  fi  ex  ipfo Dodtore  conuerfionem  adphan- 
rafmara  confiftcre  In  eo, quid  phanrafiemur  in 
lingulati, quod  intelligiinus  in  vniiterfali ; quod, 
non  ad  fpeciei  intclligibilis  productionem, fcd  ad 


cognitionem  per  eam  producendam, fpedtat.  Nce 
obftat , quod  dicat  conucrfioncm  illam  fieri  per 
intellectum  agentem  i quia  qua  talis  efficit  etiam 
notitiam  , Sc  non  foliim  fpecicm.  Ait  enim  Pbi- 
lofophus  i. de  Animet, text.  18. quod  inttUtC m 
agent  eft,  ano  eft  omni*  facere,  cr  intellectu  pofibilss, 
ano  eft  omnia  jieri,  quod  tradtat  Scotus  qtuft.  1 pnl. 
ad  . .PbiJicorum,Sc  fuse  probat  ejnodi.  1 5 .vbi  tamen 
problcmaticus  cft  an  cognitio  cfticiatur  ab  intel- 
ledtn  agente,  vel  poffibili : fcd  iuxta  cum  hic,  di- 
cendum,quod  ab  agente. 

Quod  hic  ait  Dodtor , obiedto  voluntati  prx-  1 . 
fentato  per  intcllcdtum  ,ipfam  pofl'c illud  velle,  ‘ 
vel  non  velle ; quia  non  determinatur  per  intcllc* 
dtum.latc  tradir  ijift.if.  contra  Gofrcd.  Hcnric.  **  **«*• 
Sc  alios. Tradit  etiam  j.d»/?.$6.  11.  contra 

Diuum  Thomam  ,<Jari  poflc  rcCtum  didtamen  ZiMu.9 
prudenriz  in  inrellcdtu  fine  redta  cledtione  fc- 

?(ucnti  in  voluntate, quia  ipla  eft  domina  potens 
emper  velle  , nolle,  vel  neutrum  facere,  non  u-  foitvdim> 
men  poteft  nolle  bonum,  neque  velle  malum,  vt  Um. 
habet  Dodtor  e^.dift  ^.ejuaft.  ic>m.».quamuis du- 
bius manferit  i.dift.i^iuft^j&  iAift.6jjtuft.i.zn 
voluptas  pollet  velle  malum. 

c Ad  tertium,  quod  ait  caufam  primam  pofTe  asmvotlt, 
producere  actum  volendi  in  nobis  .etiam  habet  ft» 

1 .dift.  t jjjuaft. \.%.ad  1 .de  fecunda  via , fundator  in  P* 

eo,  quod  velle , vel  intclligere  non  eft  producere 
volitionem,  vel  intcllc&ionem  , alioquin  Deus 
non  haberet  a&us  improduClos , vt  ben£  docet 
ipfc  t. dift  yejHaft.7.nHm.)y.& ^.dift.njjuaft.^julj. 

Sed  eft  habere  in  fc  huiufmodi  a&us , qui  licet 
aCtiones  dicamur,funt  qualitates  abfolutar.vt  ha- 
bet Scotus  x.dift  ^jfHaft.G  num.ii.&^.diftAij^.i, 
ad  i.&  fuse  ijuodlib.  1 5. 


CONCLVSIO  III. 


Dclettatio  dicitur  pufiio  , & effeitur  ab 
obi  eft 0 , fcd  medi  a volitione  .fic  ut 
triflitia  media  nolit ione. 


d A D quartum  , deleclatie  eft  in  voluntate ,ftd  14, 
j[\ potius  etb  obictlo  Delectationem  non cf-  LdtSuni- 
fc  operationem  , fcd  quafipafljoncm , conftantet 
tener  D odior  %.dift.^.epuft.^.&  $.dift.x  j.www.9. 

& jf.dift.^^uaft,-}.  Aduerte  tamen  non  cffepaf- 
fi onera  dc  genere  Paflionis.fed  qualiratem,vt,hi- 
betcxprefscDodloryiwWyi^f.i  5 .dift.  1 f. 

mon.tf.  dicitur  tamen  pafEo;quia  inprxfcnria 
conuenicnrit  obicdti.non  cft  in  poieftate  pafG 
ea  carere  : qua  ratione  operatio,  qux  qualitas  cft 
abfui  ut  j , vt  iam  ex  Scoto  dixi,  dicitur  adtio»ob 
fimiliiudincm  cum  adtionc.  Circa  hoc  aduerte 
ex  Dodtoi c j Jifl.  1 j .num. 8.  quod  adtiuum,  & paf- 
fiuum  non  fune  rclatiua  , fed  naturx  abfolutc, 
quodque  res  obiedtx  ex  natura  fua,funt  potentiis 
conucnicntes , vel  difconuenienres,  Sc  potenti* 
ex  natura  fua  funr  ad  eas  inclinarx,  vel  ab  cis 
aucrfx  : nec  cft  hic  quxrenda  ratio,  nifi  quia  hoc  g utmi» 
cft  hoc , Sc  illud  cft  illud : pofiti  autem  approai-  T 
marione  per  notitiam , fi  obiedtum  eft  di /con  ne- 
niens, appetitus  habet  cius  nolitionem.quamfta- 
riin  fequirur  triftitia ; fi  conueni(ns,volitionem, 

&;  fequitur  deledtatio. 

Aduerte  fecundi, ftridtius  vtendo  terminis, 
rriftitiain  ,Sc  gaudium  pertinere  ad  voluntatem, 
led  dclcdlationcm.A:  dolorem  ad  appetitum  fen- 
fiiiuum.vt  habet  Scotus  \.d.  xj.  n.  iz.  firpius  ta- 
men hxc  confunduntur. 

His 


V 


Qusftio,  XII. 


521 


itltr , rn- 

ielt- 
Satio , & 
etmtb*». 

DelrSotit. 
& itltr  an 
immediati 
si  tbieflt 

taufetur. 


Ciitlum  n! 
eamfat  im- 
mediate it- 
Itrtm, 


1 6. 


Alum  in- 
leBeSui  itu- 
turrert  ni 
Alum  vtli- 
t*tit , nen  »/J 

imprtbabtlt. 


His  pofilis  .difficile  valde  crt  , quod  hic  ait 
Dodor,  delegationem  ( idem  cd  de  dolore  .gau- 
dio, triditia)  non  ede  a potentia  ,fcd  ab  obic- 
dio.  Veriim  ita  tenendum  cd.  Primo,  quia  poli- 
ta nolitione  difeonuenientis  obicdi  applicati, 
habetur  aliquid  a nolle  di  Aindum,  quod  cfl  tri- 
Aitia.  Secundi,  Deus,&  beati  habent  inulta  nol- 
le. minime  tamen  tri  flantur.  Sed  difficultas  non 
parua  e(l,  an  gaudium,  & triditia  ( idom  de  dele- 
dlationc  , & dolore ) (int  immediate  ab  obicdo, 
vel  ab  cius  cognitione.  Ali}  hoc.ahj  illud  dicunt. 
Mihi  videtur  volitionem,&  nolitionem  quando 
adlunr,  caufare  has  padiones.  Colligo  ex  Scoio 
primo, quia  4 d.t  4.^.1.  ait  proximam  caufam  tri- 
Aitix  ellc  nolitionem : Secundo  in  q.d.  44  ? *•<$* 

1 -d.  1 .quaft. 4 Vcxplicat  id  Augufl.4* tft plenum %au- 
dium fini  Trinitate:  vt  fit  fcnlus  caufalis ; vult  er- 
go fruitionem  caufare  gaudium.  Tertii , certum 
cd,  quando  obiedum  cd  priuatiuum,  vt  formale 
peccati , vel  poena  damni , quod  non  poted  cau- 
farcentitatcm  pofitiuam  trillitix.  Item,  quando 
obiedum  cd  corporale,  nequit  efficere  fpiritua- 
le,  vt  caufa  totalis  ex  Scoto  1.  d.  4.  quaft.  n.ad  x. 
Confirmatur  ex  Dod.  4 d.  1. quali.  j. Sacramen- 
tum non  caufat  gratiam  Phyficc , quia  vt  corpo- 
rale, non  cd  ad  id proportionatuin : ergo  idem 
hic.  Confirmatur  lecundo,  quiaentia  rationis, 
& impoflibilia  , & pura  omiffio  poliunt  ede  ob- 
ic&a  delegationis , & triditix  , qux  tamen  nul- 
lum cffe&um  realcm  caufare  podiint.  Quarti, 
hic  ad  quartum  docet  Dodof , quod  obiedum 
tu  perceptione  caufat  dele  dationem,  & ad  quintum, 
deletlatio  non  immediate  1 au  fatur  ab  apprthenfiont 
conuenienu t , fed  mediante  dilellione.  quibus  lo- 
cis exprefsc  videtur  a fler  ere  obiedum  non  im- 
mediati caufare  dtledationem , vel  dolorem. 

Dui  volinoncm , vel  nolitionem, quando  ad- 
funr,  efle  caufam  gaudij  , & tnditix ; quia  du- 
bium cfl  an  ad  has  padiones  requiratur  obiedum 
ede  hbcrc  volitum  , vel  nolicum  , de  quo  Scotus 
}d.  if.nnm.  ij.  Mihi  viderurid  requiri , neque 
Scotus  ibi  quidquam  in  contrarium  aderit;  fi  ta- 
men teneatur  obiedum  vr  cognitum,  immedia- 
te caufare  has  padiones  in  appetitu  fenfitiuo, 
vel  naturali , oportet  confequcnter  tenere  noti- 
tiam conuenientis  , vel  difeonuenientis  appro- 
ximari, caufatccas.  Neque  reiicit  Scotus  vt  im- 
probabilem illam  fententiam  , qux  tenet  adutn 
inrclledus  concurrere  ad  adus  voluntatis  x.d. 
xy.  num.  z i.  De  quo  quidquid  fit , non  cd  vnde 
improbetur  , quod  podint  concurrere  ad  didas 
padiones,  qux  non  funt  ad  os  eliciti  ab  appe- 
titu, quando  non  inueniuntur  alixcaufe  .qui- 
bus adignentur.  Sed  , vt  dixi , puto  verius  has 
padiones  non  caufari  , nili  prxuia  nolitione 
difeonuenientis , vel  volitione  conuenientis ; 6c 
tunc  quodammodo  caufantur,  lictu  habitus  per 
adus.  Sed  in  hoc  differunt,  quod  non  maneant 
poli  adus,  k quibus  generamur , licut  manent 
habitus. 

Cum  Scoto  in  lue  fententia  conucniunt  Oc- 
cam 1 . d.  1 . quasi.  4 . art.  4 . quasi.  1 . Gabr.  ibi  art. 
1.  Alphonfus  a Toleto  ^Mll.  t. quali.  t.art.x.Sc 
omnes  Scotiflx , ctfia  nemine  hoc  nodro  mo- 
do explicatum  viderim.  Fauct  Ariflotclcs  10. 
Etbic.  c*p.  +.&$.  vbi  ait  dele&ationem  non  ede 
operationem ; Sc  fic  cura  intclligit  Ncmcf.  4. 
Phil.  cap.  i x. 

Sed  communis  Thomidarum  'tener  oppofi- 
tun».  Vafquez  i.x.  dijf.iq.cap.x,  vnico  hoc  argu- 
Scotioptr.Totn.il. 


Ai  meritum 
r.on  nquirl- 
tmr  Ubertat 
immeitata. 


mento , contiincit  fuo  iudicio  Scoti  fententiam 
ede  manifcfl£  falfam  ; quia  delectatio  , & trifti- 
tia,  funt  metitorix,  vel  demeritorix;  fcJ  nulla 
pallio  cd  talis : ergo,  &c. 
f Sed  hoc  aigumcntuin  videtur  valde  futile; 
quia  ad  rationem  meriti , vel  demeriti , non  re- 
quiritur libertas  immediata;  quia  hxc  ramum- 
modO  conucnir  adibus  elicitis  voluntatis:  & fic 
omnes  adus  intcllcdus,&  aliarum  potentiarum 
carerent  merito  ,&  demerito ; quod  manifedi 
faifum  cd  , & vt  videtur  contra  Tridcnt. /?#?<». 

«f.  10 .&  can.  »4.  & yx.  vbi  doccr  omnia  opera 
bona  ede  meritoria  gratix  , & glorix.  Quod  ait 
padiones  non  cllc  meritorias,  faifum  cd,  dc  ab- 
folute  prolatum  , non  xdificat ; Sandi  enim  , 8c 
Scripcurx  clamant  padionbm  Chridi  merui  Ile 
nodram  redemptionem.  Si  dicas  padionem  non 
fuifle  meritoriam  , nifi  quatenus  acceptata  fuit 
libere  ii  voluntate  , fateor ; tamen  fuppofiia  ac- 
ceptatione voluntatis,  ipfa  in  fe  memoria ed, 
alioquin,  vt  dixi,  adus  omnes  boni  a volunta- 
te imperari  nullius  eflcnr  meriti;  quod  abfurdum 
cd,  &,  vt  videtur,  contra Trident.fupr}. 

Dicendum  ergo,  qu6d  padiones , verbi  gratia,  1 8. 

difciphnitio  paffiua,  humi  cubatio  , & limites, 
meritorix  funt,  et  fi  non  fine  adus  eliciti  volun-  poffituet  iit 
tatis , quia  fudicit , quod  mediante  adu  volun-  merittnt, 
tatis  liberx  fint ; imm6  puta  omidio  , quam  da-  jrjT* 
ri  probabilius  cd.  meritoria  cllc  potcd,ct(i  adus 
non  fic  i quia  fufficit  a liberratc  voluntatis  de- 
pendere; fufficir  enim  , quid  quit  pofjir  tranfo**- 
di , & non  fit  tranjgrrffru,  Ecilefi  1 y . Bene  ergo  dat ' 
deledationem  meritoriam  ede  , licet  non  fit 
adus  k volunt arc  elicitus , quia  fubcfl  voluntatis 
imperio : nec  requiritur  , quod  fit  immediate  li- 
ber , fed  mediante  voluntatis  adu.  Vnde  in  vni- 
uerfum  omnes  adus  interni , 8c  externi  in  arbi- 
trio hominis  politi , polTunt  ede  boni , vel  mali; 
quia  conformes , vel  difforroes  legi , & rc£he 
rationi.  De  quo  Scotus  x.  d.  4».  quaff.q.  num. 

16.  & la/iut  quodl.  18.  vbi  doccr  adus  externo* 
habere  diltiudam  bonitatem , vel  malitiam  ab 
internis. 


Q_y  jt  s t 1 o XII. 

Vtrvm  potenti x anime  , fcilicet  intel- 
leffiua  , & fenfiiiuA , fint  tan- 
tum pajfiua ? 

Aiiftor.  a.  ie  Anima,  rap.  1.  ) 9.  Aoguft  9.  Trin.  ttp. 

vlt.  ty  1 1 . Tnn.  raf.i.  D Thom.  1.  4t  Anima  ,UB.  6. 
& x.par  qntfl  jy.trl.  j.  & •jy.art.Z.  Caiec  ibi-l  &;  }.i* 
Anima, r.i.C.onimb.\.ie  An  r.ij.y.f  4rf. j.Capftol.4  /. 
49-1-4-  Compliuenfesi»J^.7.rf*  Anima,  q 1.  *iac  Doch 
ih  1.  dip .^.quefl .f.num.  io.  fnrir.  x.ttat.  Grnt.eaf.  6. 
CodcfrcA  qutdt  s.qutft.f.  Iandan.  Ub.  it  Amma,qu*/f. 
1 t.tylrb.  \.q utft.  1 j.  914.  Vcnctut  in  fum.  de  Ant~ 
ma,  tap.  }. 

1 d E T v r qu6d  fic  : fecundo  de  jlni- 
^ m*  » dicitur  quod  fentirt  eft  quoddam 

^ *^c,n  Urt'9 

Prxrerca,  cum  potentix  reducantur  ab  aliquo 
extrinfeco  ad  adum  , illx  erunt  palliux  tan- 
liim ; nam  fi  edent  adiux  cum  hoc  qu^d  funt 
padiux , fequerctur  quod  fcnlus  podet  fc  fenti- 
rc,&  pollet  fentire  fine  obiedo  exteriori.  Si- 
tnilitcr  intclleclus  intelhgcrc  , quia  adiuum, 
Yy  Si 


511 


De  Anima 


& paflGuum  fine  extrjnfeco  fufficiunt  ad  adum 
eliciendum ; hoc  eft  falfura : ergo,  ficc.  Hanc  la- 
tionem facit  Philofophus  contta  Empedoclem 
l.  de  Anirn *. 

Ptxterca  , fi  fic  ; omnes  operationes  eiufdera 
|>otcntix  erunt  eiufdera  fpcciei,  ficui  omnes  vi- 
fiones  i fcd  hoc  eft  falfura : alia  enim  eft  vifio  al- 
bi , alia  nigri,  cum  fpecie  differant  album , & ni- 
grum. Probatio  confequentix  ; quia  manente 
eodem  adiuo,  & pafliuo  , manet  eadem  adio, 
vel  idcmclFcdus  , vt  dicitur  j.  Meuph.  fi  autem 
eadem  potentia  eft  adiua.fic  pafliua,  manet  idem 
principium  adiuum  fcnfationfs : igitut  & eadem 
fenfatio. 

Prxterea  , cognitio  fit  per  aflimi lationem , & 
tonformitatem  potentix  cognitiux  ad  obic- 
«ura , fed  vcraaffiinilatio  fit  tantum  per  iropref- 
fionem  fpcciei , vel  fimilitudinis  obiedi  in  po- 
tent ia  , qux  impreflio  eft  caufara  cffediuc  ab  ob- 
iero , fie  recepta  in  potentia:  igitut  funt  tales 
porentix  rcceptiux. 

In  oppofitum  eft  Commentator  i.de  Anima, 
e*p.  i.  dicens  ,qu6d  funt  adiux,&  paftiux ; paf- 
fiux  recipiendo  impreftionem  ab  obicdo,  adi- 
ux  iudicando. 


t. 

Prima  [*»■ 


S C H O L I V M. 


Sententia  tenent  int  e Udi  tuam  ejfe  p a (tinam, 
& Jpeciem  ejfe  formale  principium  eli- 
cit tuum  attut,  refutatur : de  qua 
Do&or  i.dj.q^.an.f.vidc 
annotationem  i. 


* A D iftam  quxftionem  , dicunt  quidam 
jLjLqmNd  funt  tantum  paftiux  : diuerfiinode 
tamen  hoc  ponitur  i diucriis.  Quidam  enim  di- 
cunt ipfas  erte  pafliuas  refpcdu  fpcciei  imprcftx 
ab  obiedo;  illa  autem  fpecies  informans  poten- 
tiam cognofeitiuam  fibi  fubiedam , eft  princi- 
pium clicitiuum  , ficut  ratio  eliciendi  operatio- 
nem cognofccndi  ; ipfa  autem  potentia  non  eft 
principium  eliciendi  adum  iftius  cognitionis, 
fcd  totum  compotitum  cx  potentia  , & fpecie 
principaliter  in  ratione  fpcciei ; potentia  autem 
non  habet  in  adu  huius  caufanJo , nili  rationem 
principij  paftiui  primo  rcfpedu  fpcciei , & ex 
confequcnti  refpcdu  cognitionis  caufawc ; prin- 
cipaliter ver6  tauquama  principali,  & formali 
principio  operandi  ii  fpecie  imprefTa  ab  obicdo. 
Ponitur  exemplum  de  igne,  qui,  fecundum  eos, 
non  eft  principium  adiuum  calefaciendi , fcd 
compofitum  ex  igne, & calore, in  ratione  tamen 
Caloris , qui  eft  principium  calefaciendi  adrac, 
ficut  ratio  formalis  calefacientis , ignis  autem 
ratio  tantiim  materialis.  Hanc  autem  politio- 
nem fic  probant : Quando  de  potentia  cllcmiali 
aliquid  reducitur  ad  potentiam  accidentalem  per 
quod  fit  talis  redudio  , illud  habet  aliquem 
adum  primum  , qui  eft  ratio  eliciendi  adum  fe- 
cundum ; fed  potentix  prxdidx  funt  in  potentia 
edentuli  ad  adum  cognofccndi : igitur  redu- 
cuntur ad  potentiam  accidentalem  per  fpeciem 
eis  impreftam  : igitur  illa  fpecics  eft  ratio  eli- 
ciendi adum  cognofccndi. 

Prxterea  , indeterminatum  ad  plura  non  de- 
terminatur ad  vnum.nili  per  aliquod  fibi  impref- 
fum  determinans;  potentix  prxdidx  funt  inde- 
tcrminatx.quantum  eft  defc  ad  adus  diuerfos: 
igitar  in  cis  eft  fpecics  imprclfa  ipfas  determi- 


nans ad  agendum : tale  autem  fic  determinatum 
ab  alio  eft  in  potentia  tantiim  pafliua;ergo,(kc. 

Contra iftum  modum  arguitur  fic : Adio  nu-  A*jWaiar. 
gis  debet  atttibui  formali  principio  agenti  quam 
materiali,  fecundum  Commem.  8.  Mnaph. quia 
non  attribuitur  materiali,  nili  propter  formale*, 
fi  igitur  fpecics  eft  formale  principium  eliciendi 
adum  cognofccndi , & potentia  materiale  tan- 
tum ,fcquitur  quod  adus  intelligendi , & fen- 
tiendi  magis  debent  atuibui  fpcciei , quara  po- 
tentix, quod  falfum  eft : quia  fpecies  non  femir, 
nec  intclligit  ficut  potentix.  Prxterea,  fcquitor 
quod  , cum  fpecies  illx  per  potentiam  diurnam 
polline  elfc  fine  fubicdo,  quod  eft  ipfa  potentia, 
etiam  poir»  intelligere  fine  potentia  intelledi- 
ua  , & fentite  fine  fcnfu , quia  quod  poteft  per 
feclTe,  per  fc  poteft  agere ; hoc  autem  eft  fallum: 
ergo , &c. 

Prxterea,  ab  eodem  adus  elicitur, &:  intendi-  FmwU  i* 
tur  }.Ethic.  ab  eodem  generantur  lubitus,  & in- 
tenduntur;  fcd  per  folam  potentiam  intenditur 
adus  cognofccndi  ,quia  organo , fpecie, medio, 

& obicdo,  ftantibus  m eadem  difpofitionc  in 
vno  adu  cognofccndi,ficut  in  aiio.foia  potentia 
intenfius  fc  ferente  ad  cognitionem  obicdi, fle 
ab  aliis  imenfionibus  fc  retrahente  .fequitut  in- 
tenfiorem  elfc  adum  cognofccndi : igitur, ficc. 

Prxterea  , impoftibile  eft  illud  per  fe  ordinari  4* 
ad  operationem,  tanquam  cius  principium, quod 
fc  habet  in  potentia  contradidionis  ad  princi- 
pium principale  ,&  formale  illius  operationis; 
ficut  lignum  , quia  eft  in  potentia  contradidio- 
nis ad  calorem , qui  eft  formale  principium  ca-  j&twa 
lefacicndi  cftcdiuc  , ideo  non  ordinatur  perfe  t)i  ,*  ^r- 
ad  calefacere ; fcd  potentia  cognitiua  eft  in  po-  »«"•***■ 
tentia  contradidionis  ad  fpccicra  obiedi  co-  ** 
gnofcibilis : poteft  enim  illam  habere, fic  quan- 
doque  non  : fi  ergo  fola  fpecics  eft  principium 
formale  eliciendi  cognitionem  , Sc  potentia  ma- 
teriale cantum  ipfa  per  accidens  ,&  non  per  fc 
porerit  dici  cognofcere,  fcilicet  per  rationem 
fpcciei, qu^  eft  libi  accidentalis;hoc  aurem  eft  in- 
conueniens ; ergo , &c. 


1 


S C H O L I V M. 


jhnPlam 

ejfe  d jjecie , atque  caufari  ai  obtefto , 
quam  tractat  Dod.  i .d. ; .q-7.ll. 

11. 1 io.  vide  annota- 
tionem fecundaro. 


Lij  ponunt,  qu&d  funt  ficut  paftiux,  fci*  f* 


b A L / r 1-W l-r 

XA.  licet , non  dillingucndo  fpccicra  ab  adu 
cognofccndi  re,fcd  tantum  ratione ; quia  fpecics  Ma‘ 
eft  illud  quod  ab  obicdo  imptimitur  in  potentia; 

& vt  eft  in  potentia ; fcd  illud  idem  eft  adtis 
cognofcendj.caufatus  ab  obicdo  tantum  cftcdi* 
uc : fic  quia  porentta  cognofcitiua  eft  tantiim  te- 
ceptiua  fpcciei , ided  eft  rcccpriua  adus  cogno- 
fccndi non  clicitiua.  Probant  fic  pvopofitum: 
quando  aliquid  eft  in  vltima  difpofitionc  ad 
adum  aliquem  , prxfentc  adiuo  , illum  redpir; 
potenti^  prxdid;  funt  huiufmodi, refpcdu  adus 
cognofccndi : igitur  prxfeme  obiedo  adiuo, il- 
lx recipiunt  adum  cognofccndi  i lea  ab  obicdo 
recipiunt  fpcciem  illius : igitur  fpecies  in  poten- 
tia cognofciriua  non  eft  aliud  abadu  cognofccn- 
di, & per  confequens  potentia  non  clicitadutn, 
ficut  nc c fpccicm,  fcd  tantum  recipit. 

Prxteica, 


Quasftio  XII.  52$ 


Pttetetex, /eeunde de  Anime,texr.t  fenfusin 

adu  ,&  fenfatio  in  adu  idem  4tinc,(icur  fonatio 
& auditio;  fcd  fonatio  non  eft,  nift  generatio 
fpedei  fotri ; igitur  auditio  non  eft  nili  receptio 
fpeciei. Sicut  igitur  refpedu  fpeciei  eft  in  poten- 
tia  pafGua  tantim ; igitur  refpedu  adus  cogno- 
fcendi.  Item  Anguft.  j.  de  Trinit.  dicit, quid  for- 
ma imprelTa  vifui  ab  obiedo  , dicitur  vifio.  Sed 
contra  hoc  fpecialiter  defeendendo, arguitur  fic: 
• quia  fpecies  recepta  in  fcnfu  ,eft  eiufdctn  ratio- 
nis, cum  ifta  qux  recipirur  in  medio , cum  adi- 
uum  , 8*  pafliunm  iint  ciufdcm  rationis , fcilicct 
obiedum  adiuum,  & organum,  & medium, qnx 
funt  palfiua,  vt  patet  i.de  Anime,  ttxt  1 1 8. igitur 
ficut  fpecieseft  vifio  quando  e ft  in  organo,  ita 
quando  eft  in  medio ; quia  eidem  causa  manen- 
te , manet  idem  effedus : hoc  aurem  eft  manife- 
ftc  falfum ; quia  medium  pollet  dici  videns  ficuc 
vifio ; ergo,  8cc. 

Prxterea,  in  organo  cxci.vcl  vigilantis  ad  ali- 
otuli  hperit,  qua  intense  diftradi,  vel  dormientis  oculis  aper- 
epertidum  tis  ficut  leporis  , imprimitur  vifibilis  fpecies,  ta- 
dtmu^uMTt  nouljm  jftorum  vj det ; ergo,  &c.  Irem,  dor- 

men  Vident  f b.  . r 

Dumum  nn  m|cns  non  audit , tamen  excitatur  ad  Ionum; 
sudi t dum  quod  non  fieret , nifi  in  cius  organo  imprimerc- 
excitsiur  t tur  fpecies  foni : igitur  aliud  eft  receptio  fpedei, 
& auditio.  Item , illi  contradicunt  fibi , vt  vide- 
tur ; dicunt  enim  quid  in  patria  Deus  videbitur 
ab  intelledu  caulato,  non  tamen  per  fpccicm; 
igitur  aliud  eft  fpecies  i vifione.  Irem , Deus 
poteft  adum  imaginandi , & intelltgendi  fine 
ipcciebus  obie&orum  caufatis  ab  obieris  in  po- 
tentiis caufare,  vt  patet  in  vifionibus  Propheta- 
rum ; ergo,  &c. 

S C H O L I V M. 

Potenti.tt  Anima  ejfe  vere  acliuas  , & non 
tantum  pafituas.  Fide  Dodor  «.  d. 
quarft.  7.  num.  to.  & an- 
norationcro  5. 

7*  c "I"\ Icendum  ergo, quod  porentix  anima:  re- 
JLyfpcdlu  fnarum  operationum  funt  adi- 
ux;  aliter  nimis  vilefccrcnt , vepatebir.  Probo 
autem primi,  authoritate  Philofophi  j.  de  Ani- 
me, cep.p.text,  1 9.  probantis  quid  anima  eft  prin- 
cipium cffcdiuum,  non  folii  m vegetandi , fcd 
etiam  fcnrtendi  ;&  idem  eft  de  adu  imdligendi, 
licet  ibi  non  exprimatur:  8c  exprefsc  dicitur  9. 
Mttaph.  quod  fenrire,&  intclligcre  funi  adus 
manentes  in  agente;  certum  eft  autem  quod  ma- 
nent in  fcnticnre,  & intclligcnte  , non  autem  in 
obiedo  cxtrinfeco : ergo  obiedum  non  eft  caufa 
adiua  faltem  toralis  talium , fcd  potius  homo 
fentiens,  vel  intelligens  mediantibus  fuis  poren- 
tiis.Itcm.dicit  Commentator fuper  1 .de  Anime, 
quod  didx  potentix  funt  patientes  in  quantum 
impreffionem  fpeclei  recipiunt ; & agentes  in- 
quantum  de  obieris  i ud icant.  Secundi, hoc  pa- 
tet rationibus  fic : 

Agens  in  quantum  huiufmodi,eft  nobilius  pa- 
tiente, in  quantum  huiufmodi  j.  de  Anime, Cei  fi 
obiedum  fenfibile  ratione  formx  accidentalis 
eft  agens , & potentia  animx , vel  anima  patiens 
cognitionem  per  eos : igitur  etiam  forma  acci- 
dentalis quxeumque  feufibilis  eft  nobilior  ani- 
ma , quod  eft  falfum.  Prxterea , operationes  vi- 
tales funt  adiux  a principio  vitali  intrinfeco; 
fcd  omnes  adus  fentieudi,  & intelligendi  funt 
Steti  eptr.  Tem.  / /. 


operationes  vitales ; ergo  a principio  intrinfeco 

cfre&ut. 

Prxterea , fi  fentirc  eft  pati , fentiri  eft  agere,  8. 

& intclligi ; fcd  agere  eft  nobilius,  quam  pati  fi- 
bi oppofitum:  ergo  intclligi  eft  nobilius  .qu^rn 
intclligere;  & per  confequeus  inanimata  ,qux 
non  intelligunr,  fcd  imclligonrur.fum  nobilio- 
ra homine  , qui  intclliglr.  Prxterea  , nobilior 
differentia  generis  conftitult  fpeciem  nobilto-  » 
rem  ficut  rationale  hominem  , irrationale  bru- 
tum ; fcd  potentia  adiua  eft  nobilior  differentia 
potentix, quam  palliua,  vt  patet  j.  & $.Metepb. 
fed  vegetat iua eft  potentia  adiua : fi  igitur  fenfi- 
tiua.&r  imellcdiuafunt  tantum  pafliux,  vegeta- 
tiua  erit  nobilior  cis ; quod  falfum  eft  ; ergo,&c. 

Sed  quomodo  poliunt  clTc  adiux  cum  hoc,  fefitetU 
quid  funt  paffiux  fecundum  Philofophum  f Di- 
cendum  , quid  eft  vna  paflio  rcalis  , qux  eft  ob-  ,M  ***' 
icdio  formx  a contrario ; 8c  paffionc  tali  non 
patiuntur  huiufmodi  porentix, vt  patet  1 .de  Ani - 
me.  Eft  alio  pallio  , qux  eft  perfe^io  patientis, 
vr  pater  ibidcm:fcd  ifta  fubdiuiditur:  quia  qux- 
dam  eft  perfodio  prima  , ficuc  a dius  primus  ha- 
bilitans  , & inclinans  potentiam  ad  a&um  fe- 
cundum. Alia  eft  perfodio  fecunda,  qux  eft 
operatio;  & fecundum  hoc  eft  duplex  modus  po- 
nendi potetias  didas  clTc  pafiiuas.Vnus  eft, quod 
potentia  recipit  immediate  adutn  fecundum 
cuocata  , 8c  determinata  a fpecie  obicdi  fibi 
prxfrntata  in  organo  potentix  fcnfitiux  ad  fen- 
tiendutn,  vel  in  phantafinate  ad  intelligcndum 
talia  , cum  fpccie  in  potentia  nullatenus  exiften- 
te ; iftura  autem  adutn  fecundum  elicit  ipfa  po- 
tentia , ex  virtute  fua,  adiui  fpccie  prxfcntatd 
euocantc  ipfam  potentiam  , & determinante  ad 
cognofccndum  illud  obicdum,  cuius  eft  fpecies, 
non  tamen  aliqualiter  ipfam  potentiam  infor- 
mante. 

Sed  videtur  dubium  , quare  Philofophus  vo-  9. 
car  didos  adus  magis  peti , quam  agere.  Diccn-  jtOm  tenu- 
ium , quod  hoc  ideo  eft,  quia  denominant  for-  nurum  <ju»- 
malitcr  fuas  potentias,  quas  informant, in  quan-  ^ 
tum  in  eis  recipiuntur , non  autem,  vt  ab  cis  cli-  ****’ 
ciuntur  ; non  enim  aliquid  dicitur  formaliter 
tale  , quia  illud  efficiat ; ficut  Sol  non  dicitur 
calidus , licet  calorem  efficiat  : fcd  quia  talem 
formam  rccipir,ab  illa  forma  denominarur;quia 
igitur  potentia  fenfitiua , vel  incellcdiua  dici- 
tur formaliter  fentiens,  vel  intelligens,  vel  ho- 
mo per  eas,  vt  (ic  denominantur,  de  eis  loqui- 
tur Philofophus ; idcA  Philofophus  magis  attri- 
buit pati,  vel  recipere  talibus  potentiis  , quim 
agere.  Irem,  quia  magis  notum  eft  tales  adus 
elle  in  potentiis  fubiediuc , quam  in  potentiis 
cffediuc  , ficut  de  ntorugrauis,  qui  magis  pe- 
tit cire  , inqtiantum  eft  in  graui  fubiediuc, 
quam  inquam ihn  ab  iprocau(atuscftcdiuc;fic 
enim  res  nominamus  , ficut  cognofcimus; 
ide&,&c. 

Dicunt  aliqui , quid  licet  ifta  lignificcntur 
per  modum  agendi , tamen  res  fignificataeft  ve- 
ra paflio  , ficut  e conucrfo ; honorari  ,&  amati 
fignificantur  per  modum  patiendi ; tamen  hono- 
rarus,  vel  amatus  nihil  patitur  ab  amante,  vel 
honorante ; quia  honor  non  eft  in  honorato  im- 
preffiis , immo  eft  in  honorante, fecundum  Phi- 
lofophum. 

Sed  coftrra  , prudentia  eft  habitus  dirediuus  *0, 
in  agibilibus  diredionem  rationis  eliciens ; 
fi  autem  ifta  intcllcdio  caufarur  immediate 
Y y 1 ab 


514 


De  Anima 


ab  obie&o  fic,  requirerentur  habitus  prudcntix, 
quod  falfum  cft.  Nec  valet  fi  dicas , quod  habi- 
tus requiritur  tantum  , vt  difponat  potentiam 
ad  recipiendum  adum  ptudcnuz  ,quia  habitus 
eft  i quo  quis  vtitur , cum  voluerit , vti  cft  agere; 
perficit  etiam  agentem,  & opus  cius  bonum  red- 
dit ; non  autem  paflionem  tantum.  Item  , inrel- 
le&us  ell  fumme  difpofitus  ad  recipiendum  in- 
tclle&ionem  •,  quia  non  habet  contrarium,  hem, 
aftus  intellectus  przccdentes  habitum  pruden- 
lix.vcl  alium, fune  eiufdem  rationis  cum  fequen- 
tibus  ; tamen  przccdentes  non  przfnpponunr 
iftam  difpofitionem  habitus  in  intcllc&uiigitur, 
nccfcquentes. 

O Uethiem-  Contra  conclufionem  in  fe  poteft  fic  argui: 

um  artiuua-  omne  motiuum  ncceflarium  alicuius  paffiui.  cft 
tmftuntu.  moijuun,  omnium  pafliuorum  eiufdem  ratio- 
nis i quia  omnis  potentia  habens  aliquid  com- 
mune proobic&o  primo  • & adxquato , habet 
omnia  inferiora  pro  per  fe  obie&o ; potentia 
nioriua  habec  pro  obtego  primo  adxquato  po- 
tentiam pafliuam  : igitur  haber  pro  obie&o  per 
fc  quamlibet  potentiam  pafliuam  eiuidem  ratio- 
nis :fi  igitur  per  fcporcntia  fenfitiua,  vel  intel- 
leltiua  cft  motiua  fuiipfius  ad  adtum,cumfir 
eiufdem  rationis  cum  potentia  fenfitiua,  vel  in- 
telle&iua  alterius  hominis,  fcquitur  quod  eadem 
ratione  poterit  roouerc  fenfltiuatn  per  intellc&i- 
uam  aberius. 

*jt  At  contra  modum  rarionis  fic  : voluntas  in 
quantum  volens  ,cft  libera  ; fed  dicitur  forroa- 
litcr  volens  per  fe  inquantum  pafliua , vel  rece- 
ptiuafuz  volitionis  : igitur  inquantum  pafliua 
cft  libera ; quod  cft  inconucnicns ; quia  liberum 
inquantum  huiufmodi  , habet  dominium  fui 
aftus,  Sc  non  cft  fubditum. 

An  mulle-  Ad  priinui»,diccndum,qu&d  maior  cft  cantum 


frtiuctu 
artum  in 


!'P*ntm 


recipiunt,  vel  fecundum  alios,  propter  hoc  quid 
in  potentiis  funt  dux  paflioucs  •,  vna  refpcdu  ob- 
ictfti,  a quo  recipiant  (pccicm.fichxc  eft  prima  A ___ 
fecunda  tefpe&u  fuiiplius.vt  elicientis  adtumco-  ihf[^  ^ 
gnofeendi  i & hzc  cft  receptio  cognitionis.  fi*. 

Ad  aliud , dicendum , qu6d untum  concludit  Ai["U*m 
contra  Empedoclem  , ponentem  fcnfutn  realitet 
cflie  compofituni  ex  fenfibilihus;  Se  pet  ctmfc- 
quens  (equitur,  qudd  pollet  lcntire,  cum  habeat 
fenfibile  icalitcr  przfcns.  Nos  aurem  ponimus 
fenfum  recipientem  fenfationem  efle  aliud  a fen- 
fibili. 

Ad  tertium  , dicendum  quid  confcquentia  ** 
non  renet , nifl  de  operationtbus  tranfeuntibus 
cxtri,vc  patet  per  Philofophum  ibidem  de  arti- 
fice excmplificando,  Sc  de  ligno  Sc  arcas  lcd 
operationes  intri  manentes  poliunt  diuerfifica- 
ri  ab  obieris  potentia  pafliua  manente  eadem; 
vt  patet  de  vifionc  albi , Sc  nigri , que  diucrf* 
dicuntur  fpecies  , quia  caulamui  a diuerfis 
fpccie. 

Ad  vhimum,  dicendum, quod affimilaiiobe-  Ai 
nc  requiritur  ad  cognitionem,  fed  non  fufficir  ad 
cognitionem,  nifi  aci  (it  iudicium  de  obiedto,  cu- 
ius habetur  fimiluudo  impreffa , vel  expicfla; 
iflud  perficit  aflimilationcm,  & confor  mirat  ero, 
quz  conftiruit  cognitionem.  Coiifiimatur  con- 
clufio  principalis  per  Philofophum  x.de  Animi, 
text.  i » j .<£  /fyquod  odorare  non  cft  pati  ab  odo- 
rabili,  quia  tunc  aer  puller  odorate;  led  odorare 
cft  feni  ire:  ergo  fentire  non  cft  pati  ab  obir&o. 

Item,  $ . tiufdnn  dicitur, qu6d  fentire  non  cft  mo- 
rus, quia  eft  aflus  pcrfc&i,  perfedtam  autem  per 
fe  non  cft  recipiens,  fed  potius  agens  : igitur 
magis  eft  a&io. 


rtui  fsufi  vera  de motiuo, cuius  motio  tranfit  in  paflum 

pnimetre  ... .J  /- _ • -n  . ■ 


extrinfecum , non  autem  de  illo  , cuius  operatio 
cft  manens  intra  ; non  enim  oportet, qui>d  fi  mo- 
uet  fe , quod  poflit  moucrc  aliud.  Vel  poteft  di- 
ci , quod  licet  potentia  motiua  in  communi  ha- 
beat pro  primo  obic&o  potentiam  pafliuam  in 
communi , non  tamen  fcquitur  , quod  potentia 
motiua  ,qo*  eft  huius  fenfitiua  habeat  proob* 
iedto  nifi  fcipfam. 

Ad  aliud  «dicendum. quid  volitio  qui  dicitur 
▼olens.eft  quxdam  qualitas  fpititualis.libcra  ta- 
men per  participatiuncm  , vel  quia  in  fubie&o 
libero  cflentialitcr  , quod  cft  voluntas ; vel  qui* 
a principio  elicitiuo  libere  , fcilicet  voluntate; 
ficut  ali)  aAus  imperati  a voluntate  dicuntur  li- 
beti  participatione.  Dicendum  igitur,  qu6d  fi  ly 
inquantum  teneatur  reduplicatiuc , ita  quod  dicar 
illud  cui  additur , efle  caufam  inhzremiz  prz- 
dicatiad  fubic&uin  ,falfa  cft  maior ; quia  voli- 
tio, vt  dilhim  eft, non  eft  caufa , qui  voluntas  fit 
Voluntas  »fi  l,f,cra , fed  c conuerfo.  Si  autem  teneatur  fpeci- 
ficaciue:  hoc  cft  dupliciter;  aut  enim  fpecificac 
voluntatem  ad  hoc  quod  fit  eliciens  volitionem, 
Sc  runc  maior  cft  vera ; quia  volunta  s fub  ifta  ra- 
tione dcterminata,qua  eliciens  volitionem  cft  li- 
bera; fi  autem  vt  recipiens  formalirer  volitio- 
nem , vt  accipitur  in  minori , fic  maior  eft  falfa; 
quia  neceffarii , non  libere  recipit  volitionem 
ciicitiuam  libere  i fc  produ&am. 

Ad  primum  principale  .dicendum  quod  pro 
"*•  tanto  dicuntur  pati , quia  hmufmodi  potemix 
Ai  primum.  non  (|)cun,ur  formalirer  fentire  , vel  inrelJigere 
inquantum  efficiunt , fed  inquantum  illos  a&us 


ANNOTATIONE 

in  quxftioncm  duodecimam. 

CONCLVSIO  I. 


Sententia  tribuens  totam  affinitatem  quoad 
alium  intelligendt  /pectet,  refutatur. 


* A D , Scc.  Prima  fenren- 

f~\  tia  tribuit  toum  a&iuitaicm  fpcciei, 


ponicquc  intellcdum 


mateiiaic  tan- 


tum, ncut 


aqua 


rdlumprincipium  materia! 
eft  relpc&u  calefactionis. 


/*W*r3*« 

tfimri 


necatoris  ipli  inhxrentis.  Ita  videtur  tenere  D. 
Thom.  i .f.ir  aiurt.i6.art.i.  & quaR.jj.  art. j.  *d 
i.  & Sf.  artit,  i.  ad  $.  Thiencn.  a.  de  an. 
text.  7i.laucll.  quali.  ii.  fed  tantum  loquiiurdr 
f*nfu.  in  eandem  incidit  Caiet.  i.  par. quali.  14. 
art.yquaR.-jy.art.i.dr  tjH*fi.$7.art.i.\b\  ait, quod 
tora  fario  agendi  cft  ^ fpccie. 

Hanc  refutat  Scotiis  dvcquatuor  rationibus  ^ 
fatis  claris  ,-quas  etiam  haber  1.  diR. ; . qmfl.j. 
num.  16.  Adde  ex  ipfo  ilii,  quod  efferus  zqoi- 
uoctis  , cuiufmodi  cft  intcllc&io  comparata  ad 
fpcciem  , eflet  perfeftior  fua  caufa.  Secundi 
habitus  non  ponitur  ad  recipiendum , Sc  maxi-  ^ 
me  in  fubie&o  fatis  difpofito  , quale  cft  intel- 
IcdVus  ad  fuam  intellectionem  , fed  habitu  vti- 
murcum  volumus.  Terti'6,  non  fieret  difeur- 
fus  , neque  reflexio  intcllc&us  fu  per  fuos  a&us, 
neque  fierent  intentiones  Logicx  , quia  intcl- 
ledus  non  pofler  conferre  vnum  fubiedtutn  ad 
aliud  ; ex  qua  collatione  tales  intentiones  fiunt, 
vide  Scorum  loc»  a/.vbi  rationes  illius  fententix 
Coluit  num. ij.  & 57. 

»•  A'k 


TI???  9 «2- 


Qusftio  XIII. 


14- 


*>  AU) ponunt  quoi  funt ficut , fcc.  Adum  incd- 
ligendi,&  fcmiendi  non  diftingui}  fpecic  te- 
nent yf.gid.  quodl.}.  quaft.  11.  & 13.  Venetus  t. 
de  udnima  , ttxtAo.  Nyphus  lib.  dtftnfu  contra  Ion- 
durium.  Caietan.  i .de  Anima, cap. j Gjbi.$  d.  14. 
quaft.  1 . loan.  de  Ripa  apud  Capreolum  ibi ; qui- 
dam tamen  horum  de  fcnfu  loquuntur,  fcd ea- 
dem cft  de  intclledu  ratio. 

Hanc  refutat  Dodor  quinque  rationibus  da- 
ris,& rflicacibus;&  idem  prxftat  1.  d.yq. 7.  num. 
\6.&  1 8.Quibus  adde,  quod  cx  Phil0C1.de  Ani- 
ma,text.  1 li.fentiretft  quoddam pati,\ bi  Sc  text.  1 3 8. 
139.  haber  exprefsc  , qu6d  fpccies  caufatur  2 fen- 
fibilij  ergo  non  eft  adus  i quia  refpedu  adus, 
potentia  cft  adiua,  refpedu  Ipcciei  non. 
c Dicendum  ergo , quid  potentia  , Scc.  Hxc  eft 

fcnrenria  communis  ,Sc  vera  , potentias  animz 
ciTe  adiua*  refpedu  fuarum  operationum,  quam 
hreutia, tfft  conclufionem  probat  Dodor  1 .d.yquaft.  7.11.10. 
Auut.  & ex  impugnatione  duarum  fententiarum  prz- 
cedentium  , efficaciter  probatur ; Sc  hic  adducit 
optimas  rationes  pro  ca  , Sc  cft  exprefsc  Arifto- 
telis  1 . de  sinirna,  cap.  1.  vbi  ait , animam  efle prin- 
cipium inttUigendi,  & patiendi , ficut  Sc  vegetandi, 
non  immediate,  fcd  per  potentias  fuas. 

Sed  contra  , ex  eodem  Ariftotelefifr.j.  text.  j. 
vbi  ait  intellectum  efic  puram  potentiam,&  non 
cfte  aliam  eius  naturam  , quam  qudd  poflibilis 
fit.  Rcfpondetur  , etfi  verfio  Argyropili  fic  ha- 
beat , Philoponum  , Themiftium , Sc  Pcrionium 
aliter  vertere.  Verum,  fuftinendo  illam  verfio- 
lnttlUciuf  nem,  tantum  vult  intcllcdum  fine  fpeciebus  efic 
eft  fur a ft-  puram  potentiam,  non  fimpliciter ; fcd  in  gene- 
tmti*:  txpt-  fciujcJligibilium  ; vnde  fubdit , nihil  eft  ad  ute- 
rum, qua  inttlligit,  fcilicet  donec  informetur  fpc- 
cicbus.  vide  Scotum  1 .d.^.quaft^.n.qS. 

, - Obiicies  fecundi  cx  eodem  Ariftotele , quia 

ffrttfrj  rjf  a-  2-  Anima , cap.  1 . abfolure  vocat  fenfum  paffi- 
Biuus  4 Hui,  uum.  Rcfpondetur , comparare  eum  ad  obie- 
ftd pjjfium  dum,  non  ad  operationem.  Secundi  , ram  fen- 
mwAw  ai  fus  > quam  intcllcdus  dicitur  paffiuus  j quia  pa- 
a*rum-  tiuntur  rantim  in  receptione  lpecicrum,&  qua- 
tenus operationes  eliciunt,  non  carenus  operan- 
tur ; fcd  quatenus  recipiunt  cas,vt  habet  Dodor 
Jnttlligtmft  4-d.  i i.quaft.  3 .ad  f . & , .d.].  quaft.  7.  num.  3 7.  quo 
%u*ddd  fati,  fcnfu  dixit  Philofophus  inttUigtreefft  quoddam  pa- 
txfeaitur.  ^ vide  Dodorcm  1 .d.  3 quaft. 6.  ad  4.  & quaft.  7. 
num.qj. 

*g»tur  iuxta  Scotum  , tenendum  eft  princi- 
pi*»/ ip*-  pium  integrum  produdiuum  operationum  , efic 
ratituu.  potentiam  ,& fpccicm  fimul.  Ita  habet  1 .d.\.q. 

7.  num.  10 .Sc  cft  Ariftotelis  loeu  citatu, Sc  Auguft. 
ibi  ab  ipfo  citati  q.Trinit.cap.vlt.  ibi : Liquido  te- 
nendum rem , quam  cognof  cimus  generare  in  nebis  no- 
titiam fui, quod  ab  vtroque  (obicdo  fciliccr,  Sc  po- 
tentia ) notitia  pariatur.  Sc  1 i.Trinit.  cap.  z.l:xr* 
viftbiltftt  vi  fio , non  tamen  ex  fila.  Idem  habet  D. 
Thom.i.par.quaft.i^.art.i.&quaf.f^.  art  i.  Iic£t 
locis  antea  citaris,  totam  adiuitarcm  tribuar,  vt 
videtur  folifpeciei. 

1 Ad  primum  i florum  dicendum,  Scc.  Contrarium 

***  ^uid*  'i^ciur  tabere  Dodor  1.  d.9.  quaft.  1. num. 
idtiZl*?"’1  1 i ■ »bi  cx  hac  propofitioncj  Qjiod  eft  molinum  re- 
f*t,ft  emat  fitllu  alicui  tu  pajfi , tale  eft  rejpeltu  omnis  pajji  tiuf- 
faftam tiufie  ftern  rbtionts , infert  Angelum  ficut  poteft  in  fe 
ratituu.  producere  intelledioncm.  ita  & in  alio  Angelo-, 
hic  autem  videtur  oppofitum  habere  j led  non 
haber,  quia  in  fec  inda  folutione,  dicit  id  falle- 
re in  potentia  feutiriua  ; & hoc.vr  puto,  quia 
non  cft  applicata  nili  fibi. Si  dicas  ; ergo  intcllc- 
Scoti  oper.  Tom.  J /. 


5^5 

dus  humanus  poterit  inrelledionem  in  alio  ho- 
mine producere.  Rcfpondetur  , pro  hoc  ftaru 
dependet  a fuis  pluniafmatibus  ,qux  nonmo- 
uent  nifi  ad  operationes  in  eodem  luppofito,&  i 
multis  adionibus  impeditur  , qux  ci  conucni- 
rene  fecundum  fe  , non  miniisquam  Angelo  •,  vt 
motus  non  organicus  ,qucm  fecundum  Ic  exer- 
cere poteft  anima,  vt  habet  Dodor  4 .d.  1 o.qrj.  & 
fufiiis  d.49. quaft.  14.  & alia  huiufmodi. 


Q_v  £ s t 1 o XIII. 

Vtrum  de  intentione  Pbilofiphi  fuerit  po- 
nere intcUcClum  agentem  aliquid 
anima  naftra,  'zrel potius  fub- 
fiantiam feparatam? 

Ariftot.  j.  i»  Auimu.cup  f./#*Mt.Auerr.  UbtUt  dt  beati  J. 
animt.caf Auiccn.  y, Atrt Mph.caf.+.Schb  natur.far.q, 

Alcr.  lib.t,Je  Anima,  eaf.x o.  Pliilop.  3.  de  Anima, taf, 

^.Simplic  i dt  Anima, taf  i.faaft. 7,  are  ».D.  Thom.i. 
far. quaft  19. ari.  j.  Alendi  x.f.juaft  ^y.m/m^.i.Gandau. 
fuedt.i.^uafl  1 1.  Hcruz.m  t.difl.  17.9.1.  Caprcol.  in  4. 
dift  a9-qu*ft-4  Fcrrat.t .eent.Gtnt.eaf.  7 S.  Conimb.3. 
dt  Anma,taf.^.qutft.t.art.l.  6t  1.  Aucifa  ttm.  x.  Fhit. 

%aa.ft.qXf,  B. 6. 

Idetvr  aliquibus  fecundum  Philo-  j _ 
fophain  cfie  aliquid  animx  noftrx  , vt 
patet  per  rationes  Thomx  in  fecundo 
contra  Gentiles, cap. 77. (j-  78.  fcd  contra- 
rium videtur  aliis  efic  de  intentione  Philofophi. 

Quod  probant  fic:  Adiuum,  3c  paflioum  qux 
non  funt  vniuoca,  non  funr  eiufdetn  narurx;  fcd 
inrelledus  adiuus,  &:  poflibilis  non  funt  vniuo- 
ca  fecundum  Philolophum  j quia  agens  cft  in-  j de  Anima 
corruptibilis  , paffiuus  intcllcdus  , cft  corrupti-  c‘*' cclt 
bilis } crgo.&c. 

Prxtcrca,  nunquam  ars,  & materia,  vel  lumen 
& color , fune  ciufdcm  naturx  ; fcd  inrelledus 
agens  comparatur  ad  intelledum  poffibilcm 
animx  noftrx , ficut  ars  ad  materiam, & ficut  lu- 
men ad  colores , fecundum  Philofophum  3.  de 
Anima,  text.17.  ergo ,ScC. 

Prxtcrca, fubftantia nobilior  habet  nobiliorem 
operationem:intelledus  agens  eft  nobilior  poffi- 
bili , fecundiim  Philofophum  in  3.  igitur  habet 
nobiliorem  operat ionero;fcdabftrahcre  quod  at- 
tribuitur agenti , non  eft  ita  nobilis  operatio, 
ficut  inrelligere,  quod  attribuitur  pudibili  : igi- 
tur habet  operationem  nobiliorem  quam  abftra- 
here , fcilicet  intclligerc ; & per  confcquens  cft 
quxdam  fubftantia  intellediua  feparata  ab  intcl- 
lcdu  poffibili. 

Prxtcrca,  Philofophus  in  3.  text.  t8.  & 19.  ^ 

dicit  quod  cft  femper  in  adu  feparatus,  Sc  im- 
mixtus , &c.  certum  eft  autem  , qu5d  anima  no- 
ftranon  cft  femper  in  adu  intclligcndi;  igitur 
non  cft  aliquid  animx  noftrx  fecundum  Philo- 
fophum. 

Dicunt  ergo  illi,  quod  Philofophus  per  ratio- 
nem pofitam  in  3.  de  sini ma  non  intendit  pro- 
bare, quod  in  anima  noftra  fit  aliquis  inrelledus 
agens  ranquam  pars  cius  ; fcd  quNd  cft  in  ca, 
ficut  moucns  in  moto  , non  per  elfcmiam  • fcd 
per  influentiam,  vel  quantum  ad  cius  operatio- 
nem , ad  quam  concurrit  intcllcdus  agens  i Sc 
hoc  tali  ratione  : Quando  poi entia  reducitur  ad 
adum  , ad  iftum  actum  concurrit  Sc  agem, 

Yy  i Sc 


516 


De  Anima 


*.r\vyfic 

uit.70. 


?• 

. tihic. 


& patiens  ; fed  anima  de  potentia  inteUigentc 
fit  a\  i quando  a&u  intclligcns : igitut  ad  adum 
inteUigendi  non  tantum  lufhcit  mtellcdus  pof- 
fibilis , fcd  requiritur  intcUedus  agens. 

tyxtctea , agens  , 8t  matetia  nunquam  coin- 
cidunt  ; intcUedus  agens  > 8c  paflfibilis  funt  ficut 
agens,  8c  matetia  fecundum  Vhilofophuin : igi- 
tut non  funt  eiufdem  naturx  partes  fecundum 
eflcntiam.fed  tantum, vt  di&utu  eft, per  influen- 
tiam •,  ficut mouens  eft  in  moto,fic  inteUcdus 
agens  eft  in  anima. 

Ali)  dicunt  quod  eft  habitus  principiorum: 
quod  fic  poteft  inteliigi  •,  quia  ficut  habitus  eft 
quo  quis  vtitut , cum  voiuetit  ; ita  inteUcdus 
agens  efi , quo  homo  vtitut  tefpedu  poflibilis, 
cum  voiuetit  fe  ad  inteiledum  poflibdera  con- 
uettete.Vcl  fic  poteft  inteliigi  i quod  ficut  vnum 
contrarium,  fcilicet  perfettius, dicitur  te- 

fpedu impctfediotis  , qux  dicitur  ipriiMtt*  , fic 
inteUcdus  agens, qui  e(lpctfcdiot,dicitut  ados 
tefpedu  poflibilis. 

Item  , dicit  quod  lumen  facit  potentii  colo- 
tes, adu  colores  ; cuius  contratium  videtur  Phi- 
lofophus  innuere  l.d*  Anima,  text. 71.71, 
Dicendum  , quid  ficut  appropinquans  agens 
ad  patiens  dicitur  agere , vel  difponcns  mate- 
riam vltimate  dicitur  informate  -,  quia  flatim  fe- 
Lamtnfmtii  quitutadio,  vel  informatio  ; fic  lumen  dicitur 
flrrn  facete  colores  adu, id  eft*,  adu  vifibiles  tnquan- 
tuin  difponit  medium  ; quo  fado  color  flatim 
poteft  mouctc  vifura,&  color  fic  mouens  vifum, 
efl  adu  color , non  quidem  adu  primo  tamdm, 
fed  etiam  adu  fecundo.  Item , ex  liteta  Philofo- 
phi  in  illa  parte,  quoniam  in  omni  mouente, &cc.\o- 
lunr  aliqui,  quod  non  mouet  feipfum  ; quod  per 
rationem  Philofophi  patet. 


adum  inteUigendi  dicitur  agens ; vt  recipiens 
autem  , dicitur  poflibilis.  Dicuntut  autem  dux 
potentix  a Philofopho,  ficut  fcicntihcum*8c  ta- 
tiocinatiuum  , dicuntut  dux  potentix  diuctfx 
genete , qux  tamen  funi  idem  tc , vt  dicunt , fed 
differunt  talione,  fecundum  quod  eadem  poten- 
tia confidet  at  neccff»ria,8c  contingentia-,  Sc  iftx 
ratio  fupetiot  , 8c  inferior  fecundum  Augufti- 
num. 

A.NN  OTATIONES 
in  quaedionem  dccimaratcttiam. 

* igitur,  quod  mouens , &C. Clare 

xj  co 


RESOLVTIO. 

JntelleCium  agere  in  feipfum  de  quo  1.  d.  3 . 
q7.num  s.8d  17  Item  , agentem , (jr 
pof  tbilem  realiter  minime  dijlingui.  1.  d. 

3 . quxft  1 o.  Sed  melius  i.d.  1 6.  (jr  quod - 
lib.  1 y art.i. 

. a T^lccndum  igitur,  quod  mouens  ad  adum 

f*  me-  1^  primum,  quod  efl  generans,  realiter  dif- 
uti  artum  fert  a moto  , quia  nihil  generat  feipfum  ; fed  ad 
primum . hd  adum  fecundum  potefl  aliquid  mouere  feipfum, 
i a ^,CUt  Brauc  fcipfum  mouet  ad  vbi , licet  non  ad 
tH  ’ formam  fubflantialem  grauis;  fic  etiam  inrcllc- 

dus , & voluntas  mouent  fc  ad  adus  fuos;  modo 
ita  eft  fecundum  Philofophum,  qudd  intelledus 
agens  mouet  inteiledum  poflibilcm  ad  adum 
primum  , non  tamen  ad  adum  fecundum ; ided 
realiter  differunt  fcipfis,  8c  ided  fi  inteUcdus 
poflibilis  efl  aliquid  animx  noftrx  ,opoitct  po- 
nere inteiledum  agentem  fubftantiam  fepara- 
tam , fecundum  ipfum ; 8c  huic  concordat  facra 
Scriptura,  qux  ponit  Deum  ipfutn , efTe  illud  lu- 
men quod  ponit  Ariflotclcs  inteiledum  agen- 
tem , vnde  Ioannis  primo  ,/pfi  eft  qui  iUuminot 
0 mnrrn  hominem  venientem  in  hunc  mundum  , & in 
Pfiilmo  4. Multi  diainr , quis  oftendit  nobis  bona  . 6c 
refpondct,  Signstum  eft  fupernos  lumen  vultus  tui 
Domine , &c. 

Ati|  dicunt  tamen, & probabiliter,  quod  intcl- 
ledus  agens , A poflibilis  non  differunt  re  , fed 
ratione,  vel  officiis : quia  intelledus , vt  eliciens 


J.q.7.n.l?. 

S .de  An.cj. 


onftat  prima  pats  refolurionis , nempe 
aliquid  agere  in  feipfum , ficut , cum  aqua  redu- 
cit  fc  ad  ftigidiutctn  , cum  Angelus  fc  mo- 
uet : verum  eft  nihil  agit  in  fe  adione  vniuoci, 
id  efl, inducendo  in  fe  formam  eiufdem  talionis, 
cum  illa  pet  quam  agit » fcd  beni  adione  xqui- 
uoca,  id  cfl,quando  non  agitur  pet  fotmam  ciuf- 
dem  rationis , cum  illa  , ad  quam  agitur ; vt  in 
exemplo.  Neque  fcquitur  hinc  .aliquid  ctfc  timui 
in  potentia , & in  adu  tefpedu  eiufdem  ; fcd 
agens  eft  virtualiter  tale  in  adu,  quale  efl  pa- 
tiens forroaliter  in  potentia, vt  in  exemplo.  Vide 
de  hoc  Scotum  i.d.j  qusft.7.ad  i.  pro  i.opin.&  i. 
d.i.queft.S.ad  d.l.qutft.io.ad  !.<$■  d.iyqusfl. 
l .ad  1. 

Obiicies  duo  loca  Ariftotclis  ex  8.  Pbyftc.  ttxt. 

)o.&7 .text.  i.  x.  quorum  primo  dicitur , quod 
mouens  fc,  habet  duo : alterum  mouens, altcium 
motum.  Secundo  dicitur  quod  nihil  mouet  (c 
primo.  Recondetur, cum  Scoto  citato,  ly prini 
dupliciter  fumi:  piimo.vt  idem  fit  quod  per  fe 
totum,  id  eft,  non  fecundum  partem  , 8c  fic  acci- 
pitur yPh)ficjext.i.&  (s.Phjfie. text.  44.  vbi  dici- 
tur,quod  monetur  in  aliquo  tempore  primb,mo- 
ucri  in  quolibet  illius  temporis.  Secundo , acci- 
pitur primo , vt  dicir  cauialitatcm  prxeipuara, 
fic  primo  Pofter.  in  diffinitione  Vniucrfalis. 

Quando  ergo  dicit  Ariflotclcs  , quod  nihil  g, 
mouet  fc  primd  , loquitur  dc  hac  duplici  primi-  u«m  f» 
tatetotalitatis,  8c  caufalitatis  , flcrcfpeducor- 
poris-.natn  fi  mouciurprimitatc  totalitatis.cim 
motio  fit  homogenea  , non  conucnit  toti.nifi 
fingulis  partibus  conueniat , ac  per  conlcquens, 
f»  pars  quiefeit , totum  quiefeit  : at  fccundiira 
primitatem  caufalitatisptxcifx,  fi  corpus  fc  mo- 
uet,non  ccffabit  motus , quicfccntc  parte , alio- 
quin  caufalitas  prxeifa  non  conucniret  toti. 

Verum  ergo  eft,  quod  nihil  fe  mouet  primi 
vttaque  primirnte , motione  corporea ; bene  ta- 
men alteri  primirate  , quomodo  grauc  mouet  fe 
primd ; quia  quxlibct  cius  pars  mouet , & mo- 
uctur  :qudd  fuse  ptofcquirur  Scotus  fupra;  fed 
in  motione  fpiritoali.dc  qua  agitur,  non  curtir 
argumentum. 

At  dices  fenfarionem  efTe  motionem  corpo- 
ream.  Rcfpondctut  fenfum  mouere  fc  primo, 
ficut  grauc  priraitate  toralitatis ; quia  quxlibct 
pars  eius  mouet  & monetur:  at  non  mouet  fe 
primo  primitate  caufaliraris  , ficut  nec  graoe; 
quia  non  conucnit  illa  motio  fenfui»  vt  diftin- 
guirur  i fuis  partibus.  • 

Ad  aliud  , quod  alterum  efl  mouens , alterum 
niotum.  Refpondctur  id  contingere  tantum 
in  motione  locali,  vel  vbi  partes  funt  hetero- 
genex,  vel  motio  organica.  Ita  Scotus  x./ 1. 
qtuft.  10. 

Circi 


Quasftio  XIII. 


5*7 


Qui  putent 
mtetUUum 
lentem  effe 

futute mf 


Duruud.  0* 
Alter  tm  w- 
/Ml  i nulle- 
S»m  egenti. 

8. 

luteSrffui  eft 
lumini  im- 

tnnfictu. 


Anime  eft 
ftrm « 


Animem  effit 
ftemamht- 
mnii  tfl  de 
fdt. 

9- 


Circa  fecundam  partem , Grxci  quidam  pu- 
tant intelledum  agentem  & poflibilem  clfe  (ub- 
ftatias  feparatas.Ira  Theophraftus.fleThemiftius 
Anime.  Arabes  quidam  putant  intelledum 
agentem  cifc  aliquam  fubftantiarum  feparara- 
tum/vt  Auempaces  & alij,quos  refert  Albcrt.j^r 
Animejr.tfl.1.  cep.+.  Aucrrccs  } Je  Anime  text.f. 
io.it.  Auicenna  $.  Met.  1*0.4.  vult  vltimam  In- 
telligentum.qux  prxfidet  fphxrx  adiuorum,  fle 
pafliuorum  cfle  agentem , qux  gubernat  animas 
nodras,  6.  Natur. par.^.  cep.f.  ait  eam  influere 
fpecies  in  animas.  Faoer  Ariftotelcs  3.  de  Anima, 
text.  1 tf.cr  10.  vbi  ait  intelledum  acentem  paffio- 
nc  vacare, & feparabilem,ciim  fitfuoftantia  adus. 
Alex. z.i ie  Anima, text.  10.11.  idem  iudicat  fecun- 
dum mentem  Ariftotelis. 

Plotinus  (vt  referunt  Conimbr.).  de  Anima, c. 
f.quafl.i.)  renet  agentem  , fle  poflibilem  clfe  duas 
fubftantias.flc  illam  femper  intclligcre  , hanc  ali- 
quando ociari.  Alij  omnino  negant  dari  intclle- 
dum  agentem, ita Dutadus  fle  alij, quo- 

rum meminit  Albert.oi fumma  die  homine  fi.de  irt- 
ttOefht  Agente. 

Dicendum  eft  prim6, contra  Philofophos  il- 
los , intelledum  clfe  inttinfecum  homini.  Ita  D. 
Thom.i  part^uafl.7^. Scot.4 .d.  4;.  quaft.  1. 
num.n.  vbi  rciicit  rationes  D-Thom.  Probatur 
ratione  Scotiihomo  formalitcr  intelligit  vniuer- 
fale.flc  entia  rationis, fle  experitur  fe  refledere  fu- 
per  fuos  adus;fed  hxc  conucnirc  nequeunt  cog- 
nitioni fcnfitiux  ; ergo  habet  cognitionem  fpiri- 
tualem  : ergo  anima  eft  eius  forma,  alioquin  non 
eiret  capax  illius  intellcdionis;  vltcrius.crgo  in* 
tclledus  eft  illi  inttinfccus,  alioquin  adus  non 
clfet  vitalis.  Secundo  , illud  eft  forma  hominis 
quo  conflituitur  in  fpecie.  Tertib,li  tantum  afli- 
flerct  vt  motor, corpus  non  edet  viuum.  Quarti 
Ariftotelcs  i .de  Anima,cap.  i.dcmonfltat  animam 
efle  adum  corporis  ; quia  ipsa  viuimus  « moue- 
mur.Se  intelligimus.  Idem  habet  1 1.  Afet.c*p$. 
vbi  air  caufam  formalem  aliquando  manere  line 
fuo  crfedujvt  in  anima  rarionali,fle  i.  de  Anima, 
cap.  1 . ait  omnem  animam  efle  formam  ; fiuc  hoc 
ratione  dcmonflrctur,  flue  non  ; fcilicet  animam 
efle  formam  hominis : (altem  id  de  flde  eft , quia 
definitur  inVicncn.Cocil.C/em.vn.f  .Ferri  yde/iim. 
Trinit.&  in  Lateran./^8./*d»  Leone  X.&  ente  e in 
Latera  n.fnt  Innoc.I  t L fle  habetur  cep. Firmi  ter, de 
fnm.Tr in. 

Quod  fi  dicas , illa  nihil  probare  de  inrelledu 
agemc : verum  cft  non  cfle  definitum , talem  dari, 
neque  fpccies  ab  aliquo  intrinfeco  principio  fle- 
ri ; certum  tamen  eft  intellcdum  agentem  elTe 
potentiam  animx  ,&c  habetur  ex  Ariltorele  3.  de 
Anima, cep.  f.  Cuius  ratio  eft»  quia  cum  anima  ab 
intrinfeco  fu  intelledualis  , debet  habere  ab  in- 
trinfeco ncceflarium  ad  incelligendura  , nempe 
fpecies, 8c  confequenter  principium  earum, quam 
rationem  profequitur  D.Thom.  i.p«rr. quefl. 7^. 
etrtic.  4,Scor.iaf.|  .quefl.  6 .num.  ta.&i.d.}.  quefl.  1 1 . 
Secund6.fi  fpecies  fierem  ab  aliqua  Intclligcntia, 
non  egeret  phanrafmate.Tcrti6,ad  fpecies  fenfi- 
bilcs  non  ponitur  aliquod  exrrinfecum  ptinci- 
piunqergo.flcc. 

Ad  locum  Ariftotelis  in.oppofirum,  varix 
funt  expolitiones,  ficut  fle  varix  tranflationes. 
D.Thom.  fle  alij  exponunt  fnbSlentie  a lm,\d  eft, 
fecundum  cflentUm  , agens  eft  adus , fcu  poten- 
tia adiua  ; fle  eatenus  dicitur  paflionc  vacare, 
quia  non  concurrit  ad  incelligcndum  vt  reci- 


piens , fed  vt  agens ; fcd  verius  eft  ex  hoc  textu 
agentem  non  condiftingui  contra  poflibilem, fcd 
contra  potentias  fcnfitiuas,  vt  ibi  exponunt  Co- 
nimbriccfcs;  quia  vrerque  inrelledus  feparabilis 
eft, fle  immixtus,  fcilicet  corporeis  organis  fle 
paflione  vacat  corruptiuL  Vnde  quando  text. 
>7.10.  ait  fiparatm  vero  , id  filum  e fl  immerteleptr- 
pe  tuumque  , flec.  inteDelbu  vero  pejfutm  extingui- 
tur.  In  prima  parte  per  fiparetwn , vtrumque 
intelledum  comprehendit  , fle  per  intclle- 
dum  pafEuum  , qui  corrumpitur , phantafiam 
intelligit,  qux  intclledus  dicitur;  quia  intclle- 
dui  miniftrat,fle  rationem  participat,  \ qua  fle 
dirigitur  ex  1 .Etbic.cap.vlt.  &1.6.  cap. 7.  fle  fic  ex- 
ponit tpfc  D.  Thom.  hunc  locum  , fle  conuenic 
Scotus  4J.4  f.quafl.i. ad  {.Falluntur  ergo  autho- 
res  pcnultimx  fcntentix^fTcrcntcs  Philofophum 
pofuilfc , quod  intelledus  agens  mouct  pudibi- 
lem ad  adum  primum  , neque  id  ex  eo  probant 
illo  rexru.  quoniam  in  omni  mouente  , vt  explicui 
num.  1 .&  1.  Ad  locum  Ioan.  ibi  citatum  , illumi- 
nae Deus  omnem  hominem  , naturaliter  dando 
intelledum , fle  fupcrnaturalitcr  dando  princi- 
pia huius  ordinis  aliqno  modo  proxime  , vel  re- 
mote in  fe , vel  in  aliis ; de  quo  non  eft  huius  loci 
agere.  Per  idem  ad  illud  ex  Pfalmo  4.  intelledus 
eft  lumen  quo  Deum  naturaliter  cognofcimus. 

Dicendum  fecundo , falfam  ede  fententiam 
Plotini,  quia  prxter  materiam,  fle  formam,  ponit 
duas  fubftantiasin  homine,  quod  merum  eft  fig- 
mcnrum.Secund6,ali*  fubftantix  neceflaridfunc 
formx  informantes, vel  naturx  complerx;flr  neu- 
trum poteft  dici.  Tertio,  chimxra  eft , fle  contra 
experientiam , non  cellare  ab  adu  intelledum 
agentem. 

Dicendum  rerti6 , contra  Durandum , dari  in- 
rclleduin  agentem,  ita  Ariftoteles  citatus , cuius 
ratio  id  probat.flc  fequitur  Schola  Theologorum 
fle  Philofophorum. D.Thom.  1 poTtqua[l.7*).art.f. 
4.  Alcn.i pdrr.queJl.Cy.rmm.i. Scotus  locis  iamci- 
tatis:an  autem  diftinguatura  po(fibili,(quod  for- 
te tantum  nrgauit  Durandus)  poftea  dicam. 

Dicendum  quart6  , pro  fecunda  parte  conclu- 
fionis  huius  quxftionis , agentem  fle  poflibilem 
non diftinguirealiter.Ita Scotus  i.d.i6.\bi  negat 
potentias  animx  inter  fe , vel  ab  anima  diftingui 
t alitet  ,dr  quodl.tf.artic.i.  vbi  in  particulari , vc 
probabilius  tenet  , vtrumque  intelledum  cflo 
idem  realiter.Scquuntur  Maior  i.dijl.  1 0.queft.vn. 
Abul.faW.13.  q 70. Nyph./i^  i.de inteBtilutr.^. 
cap.  xi  .ToI  .traQ.  3 .de  Anima, quefl.  xo.Conimbr. 3 . 
de  Anima,cap.f.  quefl. t.  vrramque  partem  proba- 
bilem putant.  Rncio  huius  eft,  quia  pluralitas  eft 
fugienda,  nec  fine  neccflirace  vrgenti , admit- 
tenda, t.Pty/icjext.f  o.&).  Phy  fic.  text. 3.  de 
Anima,text.6o.  Hic  autem  omnia  quxatrribuun- 
tur  agenti, poliunt  conucnire  poflibili ; ideo  fune 
vna  realis  potentia, fed  propter  diuetfa  munia, di- 
uerfit  nominibus  appellara. 

D.Thom.  i.part.  quett.79.  artic.7.  & i.dijl.  17. 
quefl. 1.  nrtic.i.  oppofirum  tenere  videtur;  fle  fc- 
quunttir  eius  difcipuli.  Fundantur  in  quibufdam 
locis  Ariftotelis  cap. 4.  & f-lib.}.  de  Anima,  fed 
tantum  hxc  probant  intelledum  noftrum  habe- 
re varia  munera  , fle  quatenus  cum  phantafmate 
elicit  fpecies  ,vcl  cum  fpccie  operationem , dici 
agentem  , fle  quatenus  recipit  operationes  , dici 
poflibilem  : danda  tamen  eft  diftindio  fotmalis 
inter  vtrumque  intelledum,  vt  illa  loca  facilius 
foluantur. 

Y jr  4 Non 


ImitU iBhi 
,.f.„  ... 

pMlHT. 


QucmeJ» 
Dem  illumi- 
nat emntm 
krmmemt 
IO. 


XryViVvrr/f- 
tim  fentftid. 


JntelleBut 
Mjtm  &p»f- 
Jiiilu  "t*  di - 

/linfMMHtHT 

reeltter. 


I I. 


Aftm 

frffibilH,  dtf- 
fe,um  fer. 
metue  e. 


518 


De  Anima 


Non  tepctio  cuius  fuit  illa  opinio , quam 
refcti  hic  Scotos , fcilicet  mtelle&um  agentem 
efte  habitum  ptincipiotum.  Meminit  cius  D.Bo- 
na.i.<i.i4.«rt.i.  quajl.4.  Albctt./iimm.d*  homine  q. 
an  detur  intt&ctlw  agens  ? fed  cuiufcumque  fit»  fal- 
s.vt  tenet  Scotus 


fa  eft, quia habitus  ptincipiotum,' 
i.d.^.quaft.i  fiuc  fu  ipfe  mtellc&us,  fiue  aliquid 
in  co  ptodu&um  , telpicit  tantum  principia  pra- 


ftica  , eliciens  cicca  ea,  di&amina,  quibus  tefta 
QijiJ  */l  ha-  y oluntas  conformatur  , vt  Omne  malum  eft  fugien- 
bitmi  primi-  JMrn;flcol  Confiientia  eft  habitui  tonclufionum  pralK- 


fit-um  r 


quid 

fitimiat 


carum, quibm  conformanda efleletlio retia . At  intel- 


lc&us  agens  citca  omnia  intclligibilia  vetfarur 
producendo  fpecies, vel  operat iones-,  non  eft  igi- 
tur habitus  principiorum.  Alij  cum  Hcnrico, 
quem  Scotus  loco  citato  refutat .ponut  habitum 
principiorum  in  voluntate:in  qua  fententia  clari 
patet  non  e (Te  intellcfkum  agentem.  Forte  illa 
fententia  fundatur  in  eo  quhd  Ariftotclesj.de 
Anima, text.t 8. vocat  intclle&um  agentem, habi- 
tum. Sed  hoc  nihil  eft  , quia  loquitur  de  habitu 
Urgc,&  comprehendit  omne  id,quod  eft  princi- 
pium agendi  in  anima*,quo  fcnfu  fpecies  funt  ha- 
bitus.cx Scoto  t .d.).q.6. 

1 1 Non  foluit  Doftor  argumenta  initio  quxftio- 

Bfnin  Uti-  nis  polita  . quaft  innuens  nihil  erte  certum  de  in- 
tur habitui,  ternione  Philofophi.inquo  pofucrit  intelle&um 
agentem.  Placuit  ergo  illa  folucre  , quatenus  fa- 
ciunt contra  ea, qux  difkafunt. 

Ad  primum  iam  refponfum  eft  fecundum  Ari- 
ftotelem.vtrumque  intellcflumeftc  incorruptibi- 
lem-,^ quando  ait  intellc&um  extingui, loquitur 
de  phamafta. 

Ad  fecundum, catcnusintelleftus  agens  eft  ars 
refpc&u  poflibilis , quatenus  hic  eft  veluti  tabula 
rala , donec  excipiat  fpecies  ab  illo  , quibus  quaft 
artificiose  depingitur  •,  neque  hinc  fequitur  di- 
ftintliorealis.fcd  ad  fummum  formalis. 

Ad  tertium  , farcor  inttUigert  efle  nobiliorem 
effetam  abftrataonc  fpccierum  ; fed  vterque 
conucnic  eidem  intclletai : ficur  calefacere  , & 
ignire  , eidem  igni  i erfi  non  refpcta  eiufdcm, 
quoad  extnnfeca. 

Ad  quartum  iam  dixi  vtrumque  intellctam 
efte  polle  fepararum , Cc  neutrum  e(Te  immixtum 
corpoteis  organis. 

QwU  m4.  Ad  quimum.  Relpondcrur  cum  Scoto  i -difl.  j . 
una  trinti-  quaft. 7.  num.  19.  materiam  nudam  , & efficiens 
tln  tam  tffi-  non  coinciderc  , fccus  eft  de  materia  fecundum 
fin»  t 


finitionem  habitus  , qui  eft  de  difficili  mobilis 
difponens  potentiam  ad  agendum ; fed  fpecies 
dilponit  iniellctam  ad  iniclligendum  •,  u ergo 
eft  manfma  cclTantc  ata  ,eft  idem  quod  habitus 
intcUctauus.  Hoc  aurem  patet  efte  falfun\  •,  pet 
induttionero  in  habitibus  intelle&iuis  , qui  funt 
fapiemia,intcllctas,ars,8c  ptudcntia.ltem ,pafcet 
pet  tationem , quia  fpecies  prxccdit  atam  intcl- 
ligendi, habitus  autem  fequitur. 

Prxterea.ft  fpecies  vniusobic&i  manetetcef- 
fante  ata  ,e  Idem  ratione  fpecies  altetiusifed  im- 
poflibile  eft  plurcs  fpecies  fimul  manere  in  eo- 
dem fubiefto, quia, cum  fpecies  affitnilcntut  figu- 
rx  fecundam  Philofophum  x.de  .ifiMM,  fcqucre* 
tur  quod  idem  fubietaro  poffit  configurari  di- 
uerfis  figuris , & ad  diuerfa  obietta,  quod  falfura 
eft*.igitur,8cc. 

Conttk , quando  aliquid  dc  potentia  eflcntiali 
reducitur  ad  potentiam  accidentalem  , o ponet 
quod  hoc  fit  pet  aliquid  fibi  fotmaliter  impicf- 
furo, quod  habet  rationem  atas  primi, quod  tau- 
tum  eft  in  potentia  propinqua  ad  fcnfum-.fedcef- 
fante  aftu  intelligcndvnrcUctas  eft  in  potentia 
accidentali  ad  iniclligendum , non  autem  elTcn- 
tiali  tantum-,  ftcut  erat  ante  inteUigert \ igitut 
habet  fpecicm  fibi  impiclTam  , vel  falrem  cx- 
preffam. 


S G H O L 1 V M. 


Sententia  qu  e videtur  Anicenna.fpecies  non 
manere  fofl  aftum  in  tntelieflu ; & retj- 
ciuntur  rationes  D Thom.  contraeam. 
Vide Do&orcm  i.d.j.q.6.a  11.13. 


Dicendum  , quod  fecundum  aliquos  opi- 

n' 


quid,  quale  eft  fubietam  j condat  enim  quf>d 
pallio  accidentalis  prxdicatur  dc  fubieta  per  fc 
fecundo  modo,&  non  polfer  prxdicari  per  fc.nifi 
fubietam  elTer  cius  efficiens , quia  foliun  ratio 
caufc  materialis  non  facit  ncccflitatcrn  , vt  hoc 
dicatur  per  fe  de  illo. 


nio  Auicennx  6.naturaliumtpart.p.  cap.6.  Ofimt  J+ 
eft, quod  fpecies  non  funt  in  intellcta  noftro.ni-  «“«• 
fi  quando  a diu  confiderat  , per  hunc  modum, 
quod  quando  intelletas  nofter  conuertit  fe  ad 
intcllteemiam  fepararam.runc  tantum  iniclligir; 
quia  fpeciem  ab  ea  recipit.  Et  ratio  huius  eft, 
quia  quando  potentia  eft  de  fe  cognofcitiua,  non 
requiritur  in  ea  fpecies, nifi  prxfentc  obietajfic- 
utquia  organum  fenfus  dc  fc  non  elt  organum 
cogniriuum  , ideo  eft  in  co  fpecies, etiam  abfen- 
tefenfibili  ■,  fed  intelletas  nofter  eft  de  fe  po- 
tentia cognofcitiua , ideo  non  indiget  fpccie, 
nifi  prxfentc  intrllc&iuo  feienter  exillente.  Si  1 EthicA». 
autem  arguatur : in  anima  eft  aliquis  habitus,  vel  “M* 
poteft  efte ; habitus  autem  eft  quo  quis  vtitut, 
cum  voluerit, fed  prxfcmiam  obie&t  non  ha- 
bet cum  voluerit ; igitur  abfente  obieta  adhuc 
poteft  manere  habitus  feientix -,  hoc  autem  non 


eft  fine  fpccie  inrelligibili : ergo, &c.  Itcm.fi  prr- 
fente  obie&o  tunc  tantum  eftet  prxfens  fpecies, 


Q_v  isiio  XIV. 

Vtrum fj>icies  mantantia  'mtelkClu , cef- 
Jante  attu  mttlligtndi  ? 


Aliftor.j.d*  /laima.text.  1X-J7-CT  }«•  Auic.tf.  Kafuralp.^. 
Anguft.to. Coufif.taf.%.  Magillcr  1 .fime. 

D Thom  1 rMM.6ffM.r74.6c  l.f  f -79-  *».<•  & de  verit. 
tf.io  *'<  i.Dttian«L l.di/t.i  7^.  Bacon.f.t.  /*r»/#f.Hcn- 
ric.fi' M.4.qitaH .7  & X.Godfied 1 j .&  pmdL l J. 
Commot.j  it  Amma,e.\ 


l o t T v R qnAd  non  : quia  omnis  quali- 
cas  manliua  in  intcilc^lu,  dilponEs  tum  ad 
imcthgcndum,  eft  habitus  iiucllciftiuus,pcr  de- 


cimi acquirere  fpeciem  fit  addifccre , femper  ho- 
mo ad  Jifceret,  cum  intclligeret  a&u ; hoc  autem 
eft  falfum. 

Refpondent  ad  hoc, quod  ex  frequenti con* 
uerfione  inrclleftus  noftri  ad  ipfam  intclligcn- 
tiam,  generatur  in  aninu  noftra  quxdam  habili- 
tas , vel  facilitas  ad  iniclligendum  , qux  vocatur 
habitus : non  oportet  ramen  qu6d talis  facilitas 
in  fit  ei  per  fpeciem  remanentem  abfente  obiero. 
Contra  illa  lic  arguit  D.Thomas: 

Contra  primum  fic  : • Intel lc<ftus  recipit  fpe- 


ciem ab  imclligencia  feparara  : ergo  fruftra  ani-  1 
ma  vniretut  corpori.Quod  probat  fic : corpus  eft 


propter  animam, non  autem  propter  r^rcius;quia  tn  t.74. 

poteft 


Quaeftio  XIV. 


/f.  vidi  Do- 
dottm  4 d. 

4^7.1.0.14. 


T 


poteft  c(Tc  fine  corpore : igitur  proptet  cius  ope- 
iationcra,qux  cft  mtclligcre  : fcd  h portet  anima 
iniclligcre  per  conucxfioncm  ad  Intclligcmiam 
fepararam  , non  indigetet  cognitione  fenfitiui, 
que  fit  per  organa  corporalia  ad  imeUigendumi 
& pet  confequens  , ftuftra  daretur  fibi  talis  cog- 
nitio, que  fit  mediante  corpore,  & ftuftra  vnire- 
tur  corpori, hoceft  inconucniens:igitur,&c. 

Contra  principale  fic : Receptum  cft  in  reci- 
piente per  modum  recipientis  ; (ed  mtellcdus  cft 
potentia  rcccptiua  multo  nobilior  fcnfitiua, & ad 
nobilitatem  pertinet  recipientis  recepta  con- 
rctuare  i fcnfitiua  potentia  referuat  fpecies  fenfi- 
biliuin,  etiam  in  eorum  ablentia.vt  experimento 
Nttmpll  Palct  *n  mcmor‘a»&  phantafia:igitur,&c. 

Sed  videtur  ,quod  iftx  rationes  non  conclu- 
intiBijet  fiat  dum ; prima  non  valcr.quia  fecundum  illam  , fe- 
qucrctur  quod  poft  refnrredioncm  anima  fruftd 
vniretur  corpori , quia  intclliget  tunc  perfedius 
qufcm  mod6-,&  tamen  non  orietur  fua  intellcdio 
i cognitione  fcnfitiuainon  igitur  corpus, vel  cog- 
nitio fcnfitiua  eft  propter  intellectionem. 

Dico  igitur, qubd  anima  vnitur  corpori,  vt 
conftituat  cotum  perferius , quam  fi  eflet  fola; 
quia  eft  pars  tantum,  non  autem  corpus  fibi  vni- 
tur propter  operationem, vt  fupponunt.Similirer 
propter  hoc  vnitur  fibi  corpus, vc  per  fenfus  cor- 
poreos cognofcat  finguiaria  ; fcd  per  conuerfio- 
nem  ad  Intelligentum  feparatam  cognofcir  vni- 
uerfalia.vt  diceret  Auicenna.  Ratio  etiam  facun- 
da non  valcr.quia  eadem  ratione  fequeretur , in- 
tcllcdus  fcilicet  eft  nobilior  & durabilior  quam 
fenfus ; igitur  inttBigere  cft  firmius  in  imclledu, 
qttim  fintirt  in  fenfu.  Similiter  intellcdus  cft  fir- 
mior ligtio;igirur  firmius  retinet  fpeciem  , quam 
lignum  figuramjquxfalfafunr. 

Dicendumclt  ergo,  quod  opinio  Anicennx 
fuic,  aliquas  ipecies  ede  in  imellcdu  , etiam  ccf- 
fanrcadujdicir  cnini  quid  in  intellcdu  fune  fpe- 
cies i pium  dicoutucsiSi  fabdi  c quod  cum  jiuel- 
Icdus  recipit  aliquam  fpeciem  ab  imaginabili* 
b us, no  recipit aliain  eiufdemfpeciei.  Sed  admo- 
dum politionis  fux  videndum  , fciendum  quid 
ponit  duplicem  conucrfionem  intellcdus , vnam 
ad  feufibilia,  a quibus  recipit  fpecies  incclligibi- 
Jes, qux  funr  fingulares  rcfpcdu  intcllcdus.quem 
informant;  Sc  vmuerfales  refpedu  lingularium 


52-9 


Exflirstmr 
ftHtrntiM  A- 
«r  tcenru. 


RESOLVTIO. 

Speciem  manere  eeffante  acia  in  intellett», 
de  jho  ftie  Dockor  1.  d.  5.  quxft.  6. 
num.t  5 .&  fcqcj. 

b T)  Efpondco  , quod  fpecies  potcil  manete, 
X\.ceilante  actu.  Quod  probatur  (ic:quod  eft 
caufa  alterius, & prius  naturaliter  eo,  non  tamen 
nccefiaria, poteft  efie  fine  cffcdu  i fcd  fpecies  in- 
tcliigibilis  eft  caufa  prior  adu  ituclligcndi  ,nec 
eft  nccefiaria;  quia  quod  eft  formale  principium 
intclligendi , id  eft  , qubd  eliciatur  adus  intelli- 
gcndi.fiuc  fit  intellcdus, fiuc fpecies.  cft  liberum 
per  participationem  , caufalirate  ,nc  fcilicct  pro- 
ducat effedum  : ergo  non  cft  caufa  ncceiuria 
producendi  cffcdunniiuclligiinus  cnitn  citra  vo- 
lumus,vc  dicitur  i .de  Anim4,ttxi.6o.Voxe(t  enim 
liberum  per  crtcnriam, fcilicet  voluntas  impedire 
liberum  perparticiparioncm  a fua  caufalitatc,ne 
producat  cftcdum  fuum ; ergo  fpecies  poicftcfte 
fine  adu. 

Prxtcrea , principium  formale  poteft  efie  in 
adu  fine  adione  , ficut  adus  primus  fine  fecun- 
do ; quia  poteft  impediri  adus  fecundus  ; fpecies 
autem  eft  formale  principium  intclligendi  in  in- 
telligentc:ergo,&c. 

Pixtcrea,  quod  eft  perfedionis  in  potentia  in- 
feriori.debet  clfc  in  fuperiori  potrncia.fed  perfe- 
dionis in  imaginariuapoienria  eft  habere  obie- 
dum  prxfcm  in  fua  fpecic,  abfcnteobicdo  reali 
extr infcco.  Quod  patet,  quia  in  hoc  excedit  po- 
tentias fenfitiuas  particulares,  Sc  exteriores  : igi- 
tur potentia  intellediua  poteft  habere  obicdum 
in  fpecie, remota  ciusaduali  conlidcratione. 

Prxrcrea, aliquid  poteft  reduci  dc  potentia  ef-  ' 

fcntialiadaccidcnraiem  fineadu;fed  per  fpeciem 
informantem  inrciledum,  reducitur  dc  potenria 
clientuli  ad  imcl/igcnduin  ad  potentiam  acci- 
dentalem. 

Ad  primum  in  oppofirum, dicendum  quod  fpc - 6. 

cies  poteft  dici  habicus  , large  fumendo  habitum  atf  fumum. 
pro  forma, vt  cft  principium  operandi , prout  di- 
ftinguirur  habirusa  priuarionc,  Scidifpofitione, 
fc  tenente  cx  parre  materiar , qux  eft  dc  difficili 
mobilis ; non  tamen  oportet  quAd  fit  habitus  in- 
rcJicdiuus  numeratus  6.  Etbic.  vt  ratio  piocede • 


hrfedimU 
ejl  ttnftruA- 
n ftecin. 


qux  vniucrfaliter  rcprxfcntant.Aliam  conucrfio- 
nem ponir  reipedu  ImeiJigencix  Cepa rarx,  a qua  ligendi  in  imelligcnte, 

i recipit  Ipecies;  fcd  ilix  non  manenr.mfi  ad  adus ; habitus  aurem  fcientix  , vel  alius  ibidem 


prxfcntiam  influenrix  illius, vel  inreiledus  agen 
ris , quod  idem  eft , fecundum  ipfum  ; quia  i pfc 
Deus  cll  lux  illa,  qux  illuminat  omnem  hominem  ve- 
nientem in  hunc  mun  ium  t Scc.  Sicur  igirurlnx  ac- 
rem illuminat, & ad  eius  prxfcntiam  tantAm ma- 
net lumen  in  acre , fic  fecundum  ipfum  illa  lux, 
qux  Deus  eft, vel  Intelligentia  feparaca, illuminat 
de  necellitare  naturx  animam  noftram  fead  ani- 
mam conuertens,  fux  lucis  fpeciem  imprimendo 
prxfcnte  adu  anima, Sc  obiedo.  Si  autem  argua- 
tur fic  contra  eum:  Aut  illx  fpecies  fic  infhixx‘ab 
Intelligentia, Se  caufatxa  fenlibilibus , funt  einf- 
demfpeciei,aur  non ; li  eiufdem,alrera  earum  fu- 
perHui r ad  intelligendu:li  alterius,  fpecies  inBuxq 
non  valent  ad  inteiligcndum  inferiora, nec  c con- 
uctfo.  Dicerer  ad  hoc, quod  vtrzque  funt  eiufdem 
fpeciei,non  tamen  fnpcr fluunt  influxx;quia  per 
eas  vigoranrur  fpecies  alix,  vt  per  ipfas  inrelle- 
d/ is  intenfius , Sc  clarius  poflit  confirmari  in  in- 
t elligendo. 


t Speeiii  qm 

bat ; quia  Ii  fpecies  fit  formale  principi  uni  intej-  h*K- 

concurrit  ad  luhflantiam  r*>/  . 

Scot.r.d.j, 

tjC.a.ty. 


nominatus  non  concurrit  ab  fubflantiam  actus, 
fcd  rantilm  ad  modum  : habilirat  enim  poten- 
tiam ad  benr,  vel  male  operandum  j ideo  Ipecies 
non  eft  talis.  Si  autem  In  fpecies  tantum  teprx - Scot.i.d.t, 
fentatiua  obiedi  , non  aurem  informans  poten • <7  *• 
r/am  agendi, nec  imprcfla.fcd  expre  fla, adhuc  non 
oportet  quod  fit  habitus  fcientix , vel  alius  de 
przdidis;quia  fpecies,  fcilicet  talis,  non  difponi r 
potentiam  ad  openndum.necad  modum  operan- 
di,licut  habitus  talis, qui  cft  fcicntia.vcl alius, qui 
cft  difpofitio  perfedi  ad  optimum,  fcd  ranrum  eft 
affixa  potentix,  loco  obiedi  reprxfentans  ipfum. 

Ad  aliud,  dicendum  qudd  none/1  fimile  dc  AJfttaJma. 
fbecie,  Sc  figura  corporali  ; figura  enim  cum 
fit  forma  realis  , non  compatitur  fecum  aliam. 

Species  autem  eft  figura  fpiritualis.Sc  non  habet  s'c  t.d.  j 7. 
ede  tale  in  anima , quale  habet  effe  obicdum  in 
re  rxrri  , vr  didum  eft  fupra.Sc  ide&  fecum  com- 
patitur aliam  fpeciem,  fecundum  Auguflinum  9. 
dt  Trini tMe. 


ANNOTA 


5*0 


De  Anima 


7- 

ni£tni. 


V» 


A.NNOTA.T10NES 

in  quxftioncm  dccimamquirtam. 

* T^V  Icendum } qubd  fecundum  aliquos, opinio  Aui- 
XJ  cenn.  &c.  Species  in  vniuctfum  negant» 
ptxtet  quofdam  antiquos  Philofophos.Durand. 
i. d.  y q ueft.  6. Bxcon. que ft.i.Prol.  Goftied.  quodl.9. 
tpuli.  I 9 .&  quodl.  I ? j . Hcntic.  quodl. y.q.7.%. 

Sed  in  hac  quzftionc  fupponitut  eas  dari.  Quod 
fuse  ptobu  Scotus  t.dift.yquafl.G.a  num. y Ac  cft 
communis  confenfus  DD.  Alcnf.i.  partxjuefl.x^. 
tnemb. x & j.D.Thom.  i.part. quafl. 5 j.an.j.D. Bo- 
na u.  i.d. 5.  art.x,  quafl.  i . Ricc.  ibi  art.  j . quafl. x.  Ac 
Auguft.  1 t.Trin.cap.x.  dicit  ingeni)  tardioris efle 
de  his  dubitate. 

Sed  hoc  fuppoftto  ,D.Thom.  Ac  a\i)  tribuunt 
Auiccnnx  ,qubd  negaoetit  fpecies  manete  , ccf- 
fame  a&u  intelligendi.  Quam  fententiam  du- 
plici ratione  impugnat  D.Thom.Sed  Do&or  cla- 
re oftendit  impugnationem  nullius  cflbraomcn- 
ti.Secundb  explicat,  Ac  foluit  Auiccnnam  , qubd 
non  negauerit  omnes  fpecies  manere  poft  aftum, 
fcd  tantum  illas,  quas  acquitit  intclle&us per 
conuctfionem  ad  intelligentiam, manentibus  ipe- 
ciebus.quas  accepit  a fcnfibilibus.Pro  quo  addu- 
cit vatia  loca  Auicennc  1 .d.  yq. 6.11.14. 

C O N CLVSIO. 

Species  munere  pofl  aftum  in- 
tcHigends. 


g **  O Effondto  , quod  Ifxtits , Acc.  Rcfoluit  cum 
me-  lX. communi , quam  tenet  D.  Thom.  * . part. 
tunef^ia-  q§9.art.y(jr  1 .contra  Grm.c4p.74  Species  manere 
thin.  poft  aftum  intelligendi,  probat  que  quatuot  cla- 

tis,AccfHcacibus  rationibus. Idem  habet  Auguft. 
to.Confejf.  -icap.S.A:  Magiftet  i.d.j.Eft  etiam  ex- 
prcfsc  Atiftotclis  1 .de  Anima, cap.y  vbiait  intcl- 
le&um  pofle  efle  in  a&u  primo  fmc  fecundo  , & 
Hb.de  Mtm.  c.i.  tenet  dari  memoriam  inrelle&i- 
uam.Scotus  1 .d.y  quefl.6.  num. 16.  pio  eadem  ad- 
ducit ex  Philofopho  duo  loca , vnum  1.  de  Ani- 
ma,text.t$.&  j j .qubd  habens  habitum  fciencjz, 
QuiJ  fotrn-  cft  in  potentia  accidentali  ad  fciendunt;  quod  cft 
>'•  otttJrn-  nullo  intrinfeco  carere , vc  exeat  in  a&um,nifi  ab 
tMi.ua-tffiB-  aliqUo  extrinfeco  impediatur , vt  ibi  dicitur»  id 
autem  dicitur  efte  in  potentia  cfTcnuali,  quod  ca- 
ret concaufa  inttinfcca.  Alter  locus  eft  5.  de  Ani- 
ma.text.18.17.  jS.vbi  dicitur  qubd  inielUlhu  potefi 
tfftfapitns  de  ft  i fcd  nequit  fapiens  efle  fi  non  ha- 
bet obic&a  fibi  prxfent  ia  in  effe  intclligibili;quod 
fit  per  fpecies.  Alia  duo  loca  Atiftotclis  adducit 
Scotus  ad  idem  4 .dift.  45/9.).  quibus  probat  dari 
memoriam  intellc&iuam  , quam  ibi  fuse  probat 
dari.  Vide  ipfum  eiiam  ibi  quafl.  i.\ bi  probat  ani- 
mam feparatam  cognofccrc  quiditates , quas  an- 
tea in  via  cognouit , quod  aliter  eucnire  nequit 
nifi  ex  confciuatione  fpecicrum. 

Obiecfiones  contra  conferunt ionem Jfecierum 
foluuntur. 

j Obiicinu  pro  oppofita  parte , primo.  Habitus 

Jsi  tfiait  opinariui  non  manent  inanima  feparata ; ergo 
1 n •-  neque  fpecies.  Rcfpondetur.  Si  illa  anima  non 
nt rnofipsT*-  habet  aliam  notitiam  perferiorem  de  obiedlo 
opinionis,  incompatibdem  cutn  opinione , qubd 
hxcnunei.qnia  non  cft  quare  definat  clfc. 

Obiicics  fecundo,  fpecies  in  anitna  feparata 


manent  fruftrx  , quia  non  mouent  nifi  conuct- 
fione  f atta  ad  phantafma , Ac  ficut  ab  hoc  depen- 
det in/im,At  ita  In  conferuari , At  operari.  Rcfpon- 
detut  cumScoto  4 .difl.+y  quafi.x.  qubd  tunc  **•««■* 
non  edent  ftuftra,  fcd  pet  eas  portet  anima  intel-  ^J“**d*v  •• 
ligete,  ficut  antea,  neque  dependent  in  conferuari  * 

'a  phantafmate,ficut  nec  habitus  ab  aftibus  , qui- 
bus  gignitur  •,  neque  etiam  in  fieri  dependent  ab  /• 
eo, nifi  quando  anima  eft  vnita.  Ac  pro  hoc  flatu; 
vnde  anima  feparata  acquirit  nouas  fpecies  ,n 
habet  Scotus  ibi , ficut  Ac  Angclus.de  quo  agit  x. 
d.yqueft.  n. 

At  dices  •»  non  erit  tunc  vnde  intclligetc  inci- 
piat anima  pet  tales  fpecies  i quia  non  cft  recut- 
iendum ad  fenfus  particulares  mouent  es,  neque 
ad  phantafma  efficacius  tnouens  , quia  iftanon 
funt.  Rcfpondetur  cum  Scoto,tunc  inchoari  in-  t*Uf 
tclle&ionem  a fpccic  efficacius  moucnte;  qubd  fi 
«quales  fint  fpecies  , ab  ea  ad  quam  magis  ioclv  \fum  ^ 
natur  potentia : neque  forte  potfibilc  cft  quin  al-  pnm,m». 
terum  horum  adfu.  Quomodo  autem  prima  co-  utetbmmi 
gitatio  fit  in  potcftate  voluntatis , di&um  eft  fu- 
prk  quefl.  1 1.  «innor.  1.  Ac  videri  poteft  Dottor  x. 

d.  4x.j«</*.4. 

Obiicics  tertib  , i.Corinth.  tj.  dicitur  qubd  |0> 
fcicntiacuacuabitut  ,crgo  Ac  fpecies.  Refponde-  fiutsU 
tut  .tantum  vult  Paulus  qubd  aducnieme  beati 
feientii,  non  erit  ncccflatiura  miniftetium  fen-  "l4^ 
fuum  ad  fcicntiam,Ac  quoad  hoc  certabit  feientia 
hic  acquifita.  Ita  D.Thom.ito  UB.y  Magiftet, D. 
Rb1uu.R1c.Dur. & alq  tul.j  1 .manebit  tamen  ha- 
bitus. Ac  fpecies  fcicntiarum.  Vnde  expedit  vt 
ait  Hieron.in  prologo  bibli, t,vt  hic  difiamut  in  terrst, 
quorum  feientia  nobifeum  maneat  in  cadit.  Vide  $co- 
turo  4.i.45^.i.vbi  de  hac  leexaftc  tra&at. 


• Q^v  jEstio  XV. 

Vtrum  mtellcchu  no  fer  [it  immateriali. 

Auguft.  lik.Je  Tnn.tMp.6  Bi  in  lih.  RetraO.  en p {4  C.rcg.4. 
Dtnlcx.enp.C  lih.%,  Mrrot.  e*p  x6.  Damalc.  lib.  i.jMd 
enp.ix.  NylTcn .in  lib  4»  Optfutt  k*minia,cap.4.&  ij.D. 
Thom  artie.  x.  & x.r*«.  <i#nr. 79  1 alios Scali- 

ger  extreumt.^cf.  nmm  jy.  Conimhr.  tr*il.  de  Anime, 
jefoeet*  lifp.i  arf.y.Complut.  dift,  1 6.  de  Anime  q.^.%. 
vide  Doftoicm  in  tL/puiMu^-T. 

Rcvitvr  qubd  fic,  fecundum  Cora- 
tncntalo,cn'  yde  Amma,comm. n.omnc 
recipiens  denudatum  eft  natuta  recepti; 

* quia  vt  ipfc  probat  .aliter  idem  reciperet  fcipfum, 
& cfTet  tnouens, & motum;  fcd  intelledus  noder 
intclligit  fotmas  exiftentes  in  materia , recipien- 
do earum  fpecies,  vc  vult  Philofophus  5.  de  Ani- 
ma, text.  17.1 8. & inigitur, Acc. 

Prztcrca , oportet  incellc&um  ad  hoc  quAd 
inrclligat , recipere  formas  vniuctfales  Ac  abftra- 
das;fed  fi  elTet  materialis,  reciperet  eas  partienb* 
riter  ran;um,Ac  vt  particulaces:igitur,Acc. 

Prztcrca , anima  eft  forma  corporis  aut  fecun- 
dum fc  totam ; Ac  fic  nihil  eius  eft  materia ; quia 
materia  non  poteft  efle  forma  alreriusiaut  fecun- 
dum aliquid  fui  tantura;  illud  autem  dicimus 
animam, fccondum  qubd  cft  forma  ; Ac  ipfam  re- 
cipiens dicimus  animatura.  Et  hoc  confirmatur 
fic  ; proprietas  conueniens  toti  ratione  vnius 
partis  tantum.Ac  non  alterius,  non conucnit  toti 
primb  , vt  patet  yfupra  7.  Phy  fic  orum  itext.i. 

verbi  gratia , motus  faltus  , Ac  progrcfEuus  con- 

uenic 


Quseftio  XV. 


oenic  animali  ratione  anima:  tantum,  non  autem 
ratione  corporis»  quoti  quitum  cl\  de  fc  mouctut 
tantum  deorfum.quiagraue  eft.  Similuct, motus 
dcotfum  conuenit  animali  ratione  corpoiistan* 
tum  :&ide6  ncuttum  eorum  conuenit  animali 
primi» , fcd  informare  conuenit  animae  ratione 
forma: non  ratione  materix,  quod  oportet  di- 
ccrc.lt  lit  compofitto  ex  matetia,flc  forma  ; & fe- 
quitur  quod  non  fit  primb  a&us  corporis  ,quod 
eft  contra  definitionem  eius. 

1.  Prxterea , ii  (it  compofitio , aut  forma  anime 
eft  adxquata  (ux  materix , fle  tibi  propornonata, 
aut  non.  Si  fic , igitur  non  poteft  corpus  infor- 
mare fubftantialiter  i fi  non  , igirur  fecundum 
vnum  gradum  perficit  materiam  , & fecundum 
alium  corpus  ,id  eft,  fecundum  gradum  quo  ex- 
cedit materiam  propriam  : cum  igitur  anima  fe- 
parara  nullum  corpus  perficiar , ille  gradus  ei  fu- 
pet  fluerer.  Prxterea , operatio  correfpondet  po- 
temix ; fcd  operatio  intclledus  noftti  eft  imma- 
cerialis ; quia  eft  refpe&u  obiedi  immaterialis» 
fcilicet  vniucrfalis  , quod  vt  eftobic&um  inrcl- 
lcdus  , eft  immateriale  ; quia  fecundum  Philofo* 
phum  $.  de  Anima , text.  i a.  ficut  res  funt  fepara- 
biles  a materia, lic  funt  intclligibiles:igitur,&c. 

It ipptfuum.  Conrra  i fecundum  Boetium  , forma  fimplcx 
fubiedum  ede  non  poteft ; anima  autem  eft  fub- 
% iedum  multis  accidentibus : igirur,  &c.  Pnrter- 

ca , anima  poteft  pati  ab  igne  infernali , Sc  reci- 
pere operationem  propriam  »quxeft  principium 
patiendi. 

SCHOLIVM. 

luxta  fundamenta  Pbilofophi , atque  alio- 
. rum  afferentium  ad  pluralitatem  iniini- 

duorum  requiri  mater  tam  , probabile  vi- 
deri animam  , & Angelum  habere  ma- 
terias. Fide  Do&orcm  z . d $ . q. 6.j.  Sc 
annorar.j. 

q.  * T>  Efpondeo , qudd  probabiliter  poteft  di- 
Xvci , qudd  in  anima  fit  materia , St  fecun- 
dum fundamenta  Philofophi , Sc  eorum  qui  po- 
nunt conrrarium;  quorum  vnum.qubd  pluralitas 
indiuidu orum  in  vna  Ipccic  requirit  materiam  in 
illis  indiuiduis ; quod  paret  ix.  Aittatxt. 49.  vbi 
dicit  qudd  non  funt  plura  prima  innuentia  ccr* 
Ium  in  eadem  fpecic  , quia  primum  non  habet 
Dehoe  t.d.  materiam.  Hoc  eriain  parer  per  aduerfarios  po- 
J.94.J.  nenres  mareriam  principium  indiuiduationis,fcd 
in  fpecie  animx  rationalis  funt  plura  indiuidua, 

Sc  ipfa  i corpore  fepacata:igitur,Scc. 

Dices  lic  : contrarij  dicunt  qudd  anima  bene 
habet  mareriam, quam  perHcir,  vel  quam  eft  apra 
nara  perficere , fcilicet  corpus : Sc  ratione  aptitu- 
dinis  ad  diuerfa  corpora  perfetiibilia  , ipfa  fepa- 
rara  poreft  pluridcari , non  aurem  habee  mate- 
riam ex  qua  fir. 

ms  nuit.  Contra  eos ; anima  non  eft  propter  corpus , 
fcd  potius  c conuerfo  : ergo  nec  diflintiio  Sc 
pluralitas  animarum  , eft  proprec  diflintiio- 
nen 1 corporum  , fcd  potilis  e conuerfo.  Vnde 
Commentator  i.de  Anima, & 7.  Afei.  dicit,  qudd 
membra  leonis  differunt  a membris  cervi,  quia 
dilferunr  animx  eorum , Sc  non  d conuerfo.  Prx- 
rerea , deltrutiis  fundamento , vel  termino  rela- 
tionis vel  non  eft  rclatio:fed  inclinatio  i(ta,apri- 
rudo  ad  corpus  eflqnxdam  relatio  : igirur  de- 
liratio corpore  poli  mortem , non  cfl  talis  in - 


5$i 

ctinacio  anime  ad  corpus.  Et  confirmatur  , quia 
entis  ad  non  ens  non  poteft  efle  relatio  realis; 
relatiua enim  funt  fimul  naturi , anima feparaca 
eft  , non  autem  eius  corpus  , quod  informauit: 
igitur  ,flcc. 

Prxterea , ft  diftin&io  animatum  edet  tantum 
ex  parte  corporum  , Deus  non  pollet  cauface 
duas  animas  fine  corporibus  , fi  per  corpora  di- 
ftmgucrcntur  , ncc  etiam  per  inclinationem  ad 
illa:igitur,flcc. 

Prxterea,  omnis  forma  refncftiua  prxfuppo- 
nir  aliquid  abfolucum  prius  (e , in  quo  funda- 
tur i fcd  inclinatio  illa  ad  corpora  eft  quxdaro 
foima  rcfpe&rua  fundata  in  animx  edentia,  qux 
fic  inclinatur : ergo  edentia  animx  eft  prior  illi 
inclinatione;  prius  autem  non  diftinguitnr  per 
pofterius , ficut  nec  conflituitur,  fcd  c conuerfo: 
crgo,&c. 

Prxterea  , ifta  inclinatio  non  eft  de  edentia  4* 
animx  quia  anima  eft  abfoluta  in  fc : igirur  po- 
reft imelligi  intellc&n  edentuli  fine  tali  incli- 
natione i 6c  per  confcqucns  diftinguitur  vna  ab 
aliaellcntialitcr  fine  inclinatione  ad  diuerfa  cor- 
pora. Prxterea , anima  non  habet  talem  inclina- 
tionem.ad  ralc  corpus:igitur,flfc. 

Secunda  ratio  principalis  eft  hxc:  Sicnt  ope-  StrMnJ* 
ratio  arguit  formam  , ita  proprietas  materialis  Mm 
materiam;  fcd  proprietas  materix quantum  ad 
fuum  tffe  , Sc  quantam  ad  fieri , repetitur  ve- 
rius in  fpiritualibus,  quam  corporalibus ; pro- 
pricrasenim  materix,  quantum  adefii  eft,  quod 
eft  ingcnerabilis,  Sc  incorruptibilis ; fcd  in  quan- 
tum ad  fieri  qu6d  cantum  producatur  per  crea- 
tionem ; bxc  autem  magis  repcriunrur  in  fpiri- 
tualibus.  Similiter  fubflare  accidentibus  ficut 
qualitatibus  corporalibus  corpus  fubeft , ita  ani- 
rn*  fpiritualibus  , ficut  habitibus  animx.  Quod 
autem  hxc  fit  proprietas  materix  , patet  per  in- 
du&ioncm:  non  enim  eft  proprietas  compoliti  * 
nili  ratione  principiorum  ; nec  etiam  formx, 
quia  cius  eft  adhiarc , qux  eft  proprietas  contra- 
ria; igitur  ratione  materix  ineft  alicui  fubftare 
accidentibus : ergo  , Scc.  Tertio  fic : Angelus  ha- 
bet materiam : ergo  anima.  Probatio  anteceden- 
tis ; quia  in  quocumque  genere  funt  principia 
communia , non  ramum  appropriara  , fcd  etiam 
realircr  differentia  , oportet  omnia  illius  gene- 
ris ex  eis  effe  compofira  ; talia  funt  principia 
in  genere  Subftanrix.  Probatio : atius  Sc  poten- 
tia funt  principia  copimuniflima  in  quolibet  ge- 
nere; aiftus  aurem  in  genere  Subftamix  eft  for- 
ma , Sc  potentia  in  eodem  gener e,cft  materia./gi- 
tur  materia , Sc  forma  funt  principia  commumf- 
fima  in  genere  Subliantix.  Idem  paret  8. Afer, 
igitur  cum  Angelus  fic  fpecies  fubflantix , elt 
ex  cis  compotitus.  Sed  ad  hoc  diceret  Philofo- 
p luis, quod  Angelus  non  eft  in  genere  aliquo,  fcd 
extra:idcd,Scc.  o 

Quarto,  idem  fic  oftendo;  ficut  impoflibile 
eft  aliquod  agens  fecundum  agere  ,nifi  coagcnte  ' 
primo , ira  impoflibile  eft  aliquid  pati  nili  in  vir- 
tute primi  palBuiffcd  cerrum  eft  qudd  Angeli, 

Sc  animx  patiuntur , Sc  bona  , ficut  boni  Angclij 
Sc  mala  etiam  ab  igne  corporali,  ficut  nuli  An- 
geli : ergo,  Scc.  Ad  hoc  etiam  eft  authoritas 
Commentatoris  8.  Afrt.  vbi  dicit  quod  corpora 
cxlcllia  non  habent  materiam  generabilem  , fcd 
habenr  aliquam,  ficut  eft  difpolitio  in  materia  in- 
telletius.  Irem,  Doctius  fu  per  Prxdicamcnta  di- 
cit , qudd  rclitiis  extremis,  Piiilofoplun  agit  de 
fublUir.ia 


5^ 


De  Anima 


fubftantta  compofit»  ; anima  eCV  dc  genet c Sub- 
ftantir:ctgo,8cc.ltera, Boetius  deVniutt>&  Vno 
4icu>  qubd  amnia  fic  Angelus  quodlibet  iftorum 
eft  tnum  coniun&ione  materix  , fic  fortn*.  Pof- 
funtenim  aliqua\efle  vnum  coniun&ione  ,qux 
tamen  non  Cunt  vnum  continuitate  » vt  dicit  vl- 
tetius. 

RESOLVTIO. 

In  anima  & Angelo  iuxta  pradicla  funda- 
menta , efi  materia  em  fdem  rationis 
eum  materia  corporalium.  Vide 
annot.  (?  Do£k.  i.d.  1 4. 

5,  * \ D quxftionera , dicendum  qubdfiex  ex- 

iYplicationcita  debet  et  Ve  , quod  in  anima, 
vel  Angelo  eft  matetia  ,qux  eft  eiufdcm  rationis 
cum  materiacotporalium.  Quod  probo  ftc : quia 
non  diceres  eas  diucrfarum  rationum  , nifi  vna 
eflet  pctfeftior,  fic  nobilior  alii.  Si  fpiritualis  eft 
nobtlior  cotporali;aut  igitur  eft  petfc&iot  in  po- 
tentialitate  , vel  in  adualitatc',:  fi  in  a&ualitate, 
igitur  non  eft  materia  prima , qux  nihil  a&uali- 
tatis  habet : fi  in  potcntialitate : igitur  eft  im* 
petfe&ior,  cuius  oppofuum/upponcbas.quia  po- 
temialius  eft  impcrfcdkius.  Prxterca,  Auguft.i  1. 
Confrjf.  Duo  frtifli  Domine,  vnum  prope  te  fiilic.  An- 
gelicum naturum  ; & vnum  prope  nihil  .fiilicet  mate- 
riam primam ; fed  ii  alia  eflet  imperfectior , fciltcct 
Angelorum,non  eft  prope  nihil;crgo,8cc. 

Prxtctea , in  Unca  Prxdicamcntali  eft  vnus 
ptoceiTus  i ^rimo  ad  vltimum  ; quorum  qui- 
libet eft  tantum  vnus , ficut  vnius  linex  duo  ter- 
mini tantum  , quorum  quilibet  eft  vnus  tan- 
tiim  ; fed  termini  linex  Ptxdicamentalis,  fic  con- 
tentorum m ca  funi  a&us  primus  , fic  ma- 
teria prima:  igitur  cum  iit  vna  linea  , eft  vna 


materia  prima : (i  enim  eflene  duo  principia  po 
tentialia , fic  duo  otdincs  entium  fuper  illa  fun- 
dati. Prxtctea , ii  vna  eflet  nobilior  alia  , cum 
nobilioti  petfedibili  petfc&ione  cflcmiali  rc- 
fpondeat  perfedio  nobilior , fcquitut  qu&d  ma- 
tetia corpotum  crrleftium  perficiatur  forma  no- 
biliori , quam  materia  corporum  inferiorum; 
fed  materia  corporalis  corruptibilium  aliquo- 
rum perficitur  anima  rationali  ; igitur  matetia 
corporum  carlcftium  perficitur  anima  rationa- 
li , vel  perfedione  nobiliori  ; fic  per  confc- 
quens  corpota  ccclcftia  funt  animata.  Ad  hoc 
eftauthontas  Commentatoris  x.  Met.  fuper  illo 
capitulo  fecundum  antiquam  (ranilationem: 


bilium*,  fi  igitur  in  Angelis, vel  anima , eflet  ma- 
tetia prima  , appetetet  natutalitct  iftas  formav 
tanquam  exiftens  ad  eas  in  potentia  natutali. 

Ptxtcrea,  cuilibet  potemix  naturali  pafliux  cot- 
tefpondet  potentia  a&iua  in  natura»  vt  patetpri- 
mo  Caeli  & MnnAiXx  igitut  in  fpititualibus.fit  tllii 
inferioribus  fit  matetia  eiufdcm  rationis,,  cum 
matetia  infenoiura  fit  in  potentia  pafliuaicdu- 
cibiU  per  agens  naturale  ad  fotmam  natutalcm, 
eadem  ratione  agens  naturale  poterit  potentiam 
fpiiitualiumpaUiuam  reducere  ad  a&um  poten- 
tiarum naturaltum-,8c  fic  etiam  conumpete-,&fic 
erunt  corruptibilia. 

c Ad  primum  iftotum  , dicendum  quid  illa  Scotii,^ 
non  eft  definitio  maiciix  fecundum  fc,  fed  vt  eft  w®-4- 
annexa  formx.Sc  contrarictati  naturali  •,  quia  ni- 
hil cot rumpitur  naturaliter  , nifi  qu6d  alteratur: 
fic  dc  tali  forma  naturali  fic  materia  fibi  corte- 
fpondente  loquitur  ibi  Philofophus,  oftendendo 
qux  requiruntur  ad  generationem  naturalem, 
matetia  autem  cceli , fic  fpiritualium  non  eft  an- 
nexa tali  fotmx  , fic  contrarictati;  fit  ideb.ficc. 

Vnde  Auicennaibi  fupra  dicit , quod  coelum  eft 
incorruptibile, non  tationc  matctix  , fed  ratione 
fotmx  ,cui  non  eft  conttatietas : tatio  autem  ma* 
tcrix  fecundum  fc  nec  eft  quid,  ntc  quale , nec  quan- 
mw.ficc.fed  eft  potentia  vnumqi\odque. 

Sed  contra  ; omnis  potentia  palfiua  eft  poten-  J 
tia  contt»di£lionis,9.  Met.text.com.  17.  potentia  ^ 
matctix  in  quocumque  fu  matetia , eft  potentia  ri*fu «£■ 
pafliua : igitur  in  quibus  eft  materia  . ibi  eft  po-  i>- 
tentia  contradifikionis , fcilicct  ad  efle  nontft: 
igitur  omne  tale  ell  corruptibile.  Dicunt  aliqui,  C*JT“ 
quod  non  eft  inconueniens  corium  .quantiim  eft 
dc  fc  e(Tc  corruptibile  fecundum  quid , quia  ra- 
tione materix  ; tamen  connexio  macerix,  fic  fot- 
mx eius  eft  necejfaria  ratione  fotmx  tantum; 
quia  igitur  talis  connexio  non  eft  contingens  tx 
parte  vtriufquc  extremi : fed  ratione  matctix 
tantum;quod  tamen  requiritur  ad  hoc,  quod  ali- 
quid (k  (implicirer  corruptibile, ideo  cirium  non 
eft  (impliciter  corruptibile;  immd  magis  incor- 
ruptibile ratione  partis  principalis : & it  a dicitur 
dc  Angelis  fic  anima.Nec  eft  inconuenicns,  quid 
aliquid  diuifun  fecundum  fe  confidctatuin  fit 
dcfe&ibilc.quod  tamen  annexum  ali)  cftnecefla- 
rium:excmplum  dc  anima  viatoris  fic  bcati.vel  in 
gratia  confirmati : fic  materia  corii  quantuiticll 
dc  fc,c(lin  potentia comtadi&ionis^amen  a fot- 
ma  cceli  determinatur  ad  vnam  panem  tantum. 

Ad  aliud  , dicendum  quod  inteliedus  no-  9 • 

fler  eft  in  potentia  naturali  , & defideriam  q.t- 


Quoniam  in  fundamento  natura  nihil  efi  diftinttum:  naturale1,  habet  ad  omnia  imclligibilia  imtili- 

i.quxdefccft  genda  , fic  ad  bcatitudinem  contcqucndam;fc-  1 4 


& hoc  exponit  dc  matetia  prima , 
indiftinda:  fic  Auicennain  Phy  fica  fua  tap.\.  di- 
cit , quid  in  corporibus  fuperioribus  fic  infe- 
riotibuscft  materia  eiufdem  rationis.  Materia , 
fhqim,  fuhitlla  forma  qua  non  corrumpi tur\eft  vna 
d*  fubittla  forma, qua  corrumpitur, eft  apta  nata  fufii- 
pere  omnem  formam , & fi  non  recipit  hoc  efi  ratione 
fua  forma. 

Sed  contra  prxdi&a  poteft  fic  argui  ; quia 
tunc  fcquerctur  qudd  Angelus  & anima  elfent 
corruptibiles, fi  effent  matetiales  •,  hoc  eft  incon- 
ueniens : ergo , ficc.  Probatio  confequentix»»i4- 
ttria  efi  ex  qua  ros  pote )1  effe  & non  ejft.y.  M<t.&  x.dt 
Gtnerat.text  10.1  i.  Prxterra  , quod  conucnit  ali- 
cui cfTcntialiter.conucnic  fibi  femper  &:  in  quoli- 
bet tempore;  fed  materix  conuenir  cflcntialiter 
appetitus  formatum  generabilium  , fic  corrupti- 


cundClm  Auguft.  tamen  ex  puris  ptopriis  libi,  ‘‘ 
vel  creaturx  cuiufcumquc  non  poteft  ad  hoc 
attingere  ; non  igitur  omni  porentix  jutfiox 
naturali  correfpondet  adiua  naturalis,  qtizpof- 
fit  effcdiuc  ipfam  reducere  ad  adum  ; fed  fufli-  * 
cic  potemix  pafliux  naturali  , quod  i natuta 
fua  habeat , qudd  poflit  recipere  illam  perfe- 
dionem,  ad  quam  porentiam  habet  natmalcttH 
fic  hoc  fiueab  agente  naturali , fiue  fupernatu- 
rali ; ficut  homo  de  natura  fua  habet  poten- 
tiam ad  fidem , fic  duritatem  ; non  tamen  po- 
tentiam habet  qui  dc  natura  fua  tanrum,ficex 
virtute  propria  dfcdiuc  poflit  eam  habere ; fed 
a Deo  gratiam  infundente.  VndcAugullin.de 
Vera  religione , pofle  habere  fidem  fic  duritatem, 
eft  de  natura  fidelium ; habere  autem  eft  gratix. 

Sic 


QuseftioXV. 


511 


i 

i 


Sic  in  ntODoftto,  nutem  fpicitualium  > quantum 
eft  de  fe.eu  in  potentia  ad  omnes  fornus  lublian- 
tiaies  tam  corporales,  quam  fpirituales  •,  fcd  non 
eft  agens  naturale  quod  illam  potentiam  ad  actum 
pome  reducere ,quia  eft  coniun&a  fotmx  in  fc  pa- 
rabili,vt  vifum  eft. 

Ad  primum  principale  , dicendum  quod  beni 
earct  materia  fcnfibili,8c  forma  naturali  •,  non  ta- 
men oportet  quod  careat  omni  forma  fpirituaii 
KtiSfim  Jo-  perficiente  materiaro  •,  quia  ficcatcrct  fcipfo.  Vel 
pAtHrius-  aliter, dicendum  qubd  tcccptiuum dicitur  aliquid 
^ rec’Pcrc» vc^  fccundiim  effc naturale ; &'fic opor* 

gftrud.y  q.  tci  «fle  denudatum  a natura  recepti , vel  fc  - 
1*1,.  eundum  efft  intenrioualc ; & tale  fi  eft  recepti  - 
uum  organicum,  ncccflatium  eft  ipfum  denudari 
3t  natura  rccepri.non  totaliter,  fcd  ab  excellentia 
recepti, ficuc  fenfus  radius  ab  excellentia  tangtbi- 
lium  ; fi  aurem  eft  rcccptiuum  non  orgunicum,vc 
intellcdhis,  maior  non  eft  vera  i quia  tunc  denu- 
daretur it  propria  natura, cuius  imcllcdlum  potcll 
rccipcte. 

1 0>  Sed  quare  magis  rcccptiuum  organicum, quam 

g«4r»  mi-  non  organicum  '.  Dicendum  , quod  m corporah- 
fim  tthrtm  bus  rcccptiuum  habet  oppo  ii  tam  difpofitioncm 
"•wfl  »*-  refpe&u  recepti , ficut  recipiens  colorem  iuten- 
afm  tum  tlonaJitcr  t debet  eflc  non  terminatum  i led  co- 
lor receptus  materialiter  in  obicdlo  , habet  eflc 
terminatum.  Similiter  fenfus  eft  in  medicacate, 
obie&um  autem  in  excellentia , non  fic  autem  ctt 
in  intelle&u;idcb,&c. 

Ad  aliud  , dicendum  quid  minor  eft  fimplici- 
ter  falfa ; quia  quid  aliqua  recipiantur  particula- 
riter tantum,  hoc  non  eft  propter  materiam  tan- 
litm  eius  in  qua  recipitur , fcd  propter  marcriam 
extenfam.  Vnde  maceria , fub  quacumque  for- 
ma ponatur,  recipir  aliquid  fecundum  conditio- 
nem illius  formx,  vt  patet,  fi  materia  acris,  qux 
propter  formam  aeris  recipit  calorem  (pirituali* 
ter, fiat  fub  formacorporii  terminari , rccipic  ca- 
lorem materialirer.iion  inrentionalicer. 

Ad  aliud , dicendum  quod  iecundum  diuer- 
^0S gradus  ,n  ^orm‘s'pJ°res fonnar polium  vnara 
£p/t'  mf  ’ marcriam  tam  informare,pcr  hoc  quod  forma 
s.»r.  4.  d.  ii.  prxcedens  tenet  fc  ex  parte  materia:;  & hoc  ter- 


frrinX 


Ai  {,. unii. 


conucniat  ratione  totius , fcd  fufficit  qubd  ratio- 
ne lux  formx. 

Ad  aliud, dicendum  quid  non  eft  inconuenicns  Ai  quartum, 
eandem  formam  perficere  plures  materias , fi  in 
perficiendo  excedat  fuam,  vel  alum  materiamific 
dc  anima  refpc&u  corporis;  videmus  eniro  quod 
anima  per  diuerfas  perfcCliones  vnam  partem 
corporis  perficic,&  aliam  etiam  alitet  difpofitara. 

Sic  in  propofito  non  videtur  inconueuiens  quod 
per  fonnain  eius  perficiar  diucrlas  materia*  non 
xque  primo  -,  &;  qux  non  funt  totaliter  vmus  ta* 
tionis.quia  viu  eft  coi  potalis,&  alia  non. 

Ad  aliud,dicendum  qubd  forma  animx  excedit  Ai  quintum. 
fuam  materiam, non  tamen  eft  diuifibilis,  nec  ha- 
bens eradus  reales,  ficut  fotma  accidentalis  , fed 
ipfa  fimplex  exiftens  informat  materiam  iam  pro- 
priam,^ corpus,  ficut  tota  clVcntia animx  infor- 
mat vnam  partem  corporis,&  aliam. 

Ad  vitimum,  dicendum  qudd  non  concludit;  AdftxHm. 
quia  Angelus  intelligit  lingulare, non  tamen  vni- 
ucrfalc ; igitur  (equitur  fequndutn  hoc,  quod  fua 
clfentia  cftct lingulari s,&  materialis,  quia  intclli- 
git  materiale. 

Prxterca,auc  intclligis  de  omni  modo  ope- 
randi,quod  correfpondcat  operatio  potentia, vel 
operanti : falfum  alfumis , quia  operatio  lubet  *t 

modum  rranfcuntcm , operans  autem  eft  fub- 
ftantia , vel  potentia  pet manens  ; aut  de  mo- 
do determinato.  Si  autem  incelligis  de  alio 
modo  , quam  deiftodequo  alfumis  in  minorit 
nihil  eft  ad  propolitum  : fi  autem  de  primo,  peti? 
principium.  < 

ANNOTATIONES 

in  quxftionem  dccimamquinram. 


C O N C L V S I 


I. 


minar  porcnrialirarem  eius  , di/ponendo  iplam 
ad  formam  fequcnrem.licur  £ conuer io,  vna  for- 
ma poteft  plures  materias  informare  per  hoc 
quod  alrera  fe  rener  ex  parte  formx  > feilicct  illa, 
qux  eft  fibi  immedi'arior,&inrimior;&fictorurn 
compotitum  ex  forma , &r  materia  animx,  infor- 
ma r corpas,non  ratione  materix,  fcd  tanrtlm  ra- 
rioneformx  principali  ter  informantis  materiam 
' dicendum 

PO~ 


S i eundum  Philofophum , & Dium'»  Thomnm 
probabile  eft  in  anima  e jfe  mate- 
riam primam. 

* E spondee , quod probabiliter  poteft  dici , quod 


T*&  firmo  propriam. Ad  maiorem  igitur  rationis  diccndu 
ftom  infer.  jpfa  tota  informat  corpus;&  ifto  modo  f 
feftjjcj  > qtiAd  fecundum  fe  totam, non  tamen  ra- 
tione totius,  fed  ratione  parris,  & fic  ly,  fecundum 
f e.ptcdicans  rationem  informandi, non  fecundum 
fe  roram  informat. 

I f . e Ad  confirmationem  dicendam,  quod  zquiuo- 

cat  deprimo  ; vno  enim  modo  dicitur  vt  opponi- 
tur ei , quod  eft  pe  r accidens : alio  modo,  vt  op- 
ponitur ei',  quod  eft  fecundum  partem.  Loquen- 
do de  primo  illo  fecundo  modo,  vera  efl  maior ; 
fcd  primo  modo  falfa  efl;  quia  quod  alicui e/Ien- 
tialitcr  conuenit , ei  primo , dc  non  per  accidens 
conucnit;ficut  rationale  conuenit  homini  primo 
iflo  modo  fumpto,  tamen  conuenit  fibi  ratione 
rnJrefn.  pjrtis,/cilicct  animx,  non  ratione  totius. Iflo  mo- 
do  *mmj  primus  adus  corporis, quia  efl  adus 

Client i.ilis  cius ; & ideo  non  oportet  quod  hoc 
Scoti  tf  er.  7im.  II. 


in  anima  fit  materi  n,  & _/?<  undam  fundamen- 
ta  Pbilafiphi  , & eorum  qui  ponunt  contrarium , fci- 
licet  Diui  Thomx  t.  p*rt.  <ju*ft.  /o.  *rr.  1.  Do- 
£tor  non  ponit  hanc  conciufionem  vt  luam , fcd 
tantum  ait  probabiliter  deduci  ex  fundamentis 
Philofophi.ArDiui  Thomx  :air  enim  ille  f .Met. 
tea;r.  r i. loco  hic  citato , Sc  alias  fxpc , quod  vnum 
numero  funt, quorum  materi*  eft  t na,  8c  Ditius  Tho- 
mas  ipart.  quaft-j.  art.t.&  i.& qtuft.yo.art.4.  ex 
Philolopho  vult  materiam  ede principium  indi- 
uiduarionis;A:  ided  negat  plures  polle  clle  Ange- 
los eiufdcm  fpeciei,  quia  materi  i carent ; de  quo 
fiisc  Scotus  i .diftinft. ; quoji. 7. ergo  cum  finr plu- 
res numero  animx  rationalcsjcx  illo  fundamento 
/equitur  qudd  habent  materiam . Qu6d  verd  di- 
cunt animas  numero  diflingui  per  a ptitudinem, 
vel  inclinationem  ad  corpus ; efficaciter  reiicir 
Dolk" r,  primo ; quia  anima  non  effipropter  cor - Anima 
pus.ergo  nec  dillinguitur  per  illud ■ Secundi,  illa  fl’"g"untnr 
inclinatio  ad  corpus  non  exiilens , efl  relatio  ra- 
riQnis.TcrtidJnclinarjo  illa  eft  forma  refpediua ; nrftj*  ** 
ergo  fupponit  fundamentum , nempe  hanc  ani- 
ma miergo  non  dillinguit  cam.II.wc  vrger  Scotus 
a.  dijh$.  queft.7.  ».4+.  anima  non  plus  inclinat  ad 
hoc  numero  corpus,quim  ad  illud ; ergo  non  fic  t 
vna miuicro  per  illam  inclinationem. 

Z * Videtur 


"De  Anima 


1 j . Videtur  etgo.cumPhilofophus.&DiuusTho- 

raas  dicant  id  quod  non  habet  materiaro,  multi- 
plicari non  pofle  , 6t  (imuV  admittant  cftc  plutcs 
indiuvdim  animas  rationales , cx  hoc  eorum  fun- 
damento , admittendam  efle  materiam  in  anima 
rationali. 

Secundum  fundamentum , de  proprietatibus 
materiae, CciUcct  quod  fit  in  generabilis , de  incor- 
ruptibilisl,  potius  conucnit  lubftantix  fpitituali, 
quam  corporali.  Praeterea , proprietas  lubftandi 
accidentibus  , qux  conueniuut  compofito  ratio- 
ne materie, & non  ratione  formx , cuius  cft  tan- 
tummodo a&uare  , xque  bene  conucnit  rcfpe&u 
accidentium  fpiritualiutn , ficut  corporalium  i de 
fic  ponenda  ctitjnateria  fubftans  fpiritualis.  Hoc 
fundamentum  commune  cft  fequentibus  Philo- 
fophum.  Tettium  fundamentum  ipfe  Scotus  te- 
iicit  •,  quia  facile  eflet, eo  negato  ,luftincrc  Phi- 
lofophum.  Quartum  fundamentum,  ficut  repu- 
gnat agent  fccundum.agere  nifi  in  virtute  agen- 
tis primi  ,ita  d c paflum  fecundum  pati  ,nifi  in 
virtute  pafliui  primi  •,  cdm  ergo  amrnz  patian- 
tur habent  pafliuum  primum  , fcilicet  materiam. 
In  hoc  tangitur  difficultas , an  fecundum  Philo- 
fophum  admittenda  fit  cteatio  »quia  erat  com- 
ata thihftm  mune  Philofophorum  diebim  : ex  nihilo  nihil  Jit. 
almi  fit  & fecundum  Scotum  non  negauit  Philofophus 
, creat  jonetn  ^ xterno , dc  quo  lari  t.dUHmh,x. 
quoji. x.&  i ^M/f.i.neguut  tamen  crea- 

tionem in  tempore, de  quo  Doikor  ibi,  Sc  \JiJi.8. 
quoji. 6,  num. 8.  vbi  oftendit  ex  ipfoPhilofopho,fic 
Commentatote  quod  pofueiunt  Deum  ncccfla- 
rid  caufare , 8c  fic  ncceflatia  ciant , qux  ab  ipfo 
immediate  erant.  Sed  quando  producit  aliquid 


bibe  ex  propria  fcnteniia , fcd  vt  explicatiuam 
ptimx  conclufionis  , per  quam  (oluitut  quzftio, 
nempe  fecundum  fundamenta  Pbilofopbi,  & 
DiuiTbomx , probabiliter  potfe  dici  in  anima 
efle  materiam  •,  licet  Diuus  Tbomas  teneat  non 
efle  •,  explicat  autem  bac  (ecunda  concluftone, 
qualis\matcria  cilct  illa , f\  poneretur : refolnens 
quod  eadem  fundamenta  fuftinendo , dicendum 
eflet  eiufdcm  efle  rationis  cum  maiciia  aliarum 
rerum.Ex  quo  infertur»  fi  quis  Scotiftabanc  fen-  d»  tmtu 
tentum  vellet  tueri , non  teneri  rcfpondeie  iux-  *f#**J*«  U» 
ta Scoti  principia,  vel  dodrinam,  fcd  lupponen- 
do  illa  fundamenta  Pbilofopbi , dc  DiuiThomx 
tenenda  efle  ■,  fcd  neque  tenciut  ifta  fuftinetcded 
ranquam  arguendo  ai  hominem  cx  cius  conccf- 
fis.vcluti  per  confcquc  miam  banc  fentemiam de- 
fendere , quidquid  fit  de  eius  veritate  tenendam. 

Sed  pro  maiori  huius  rei  declaratione  fit  fcquctu 
dubium. 

Vtrum  Animo, vel  Angeli Jint  ccrfertti 


mediante  motu , fecundum  ipfos,  cft  contingens, 
dc  difformis , licd  vniformis  fit  ,dc  necclTarius 
provt  eft  d primo  motore.  Vndc  licet  concede- 
ret Philofophus  animam  de  nouo  accipere  ejji 
(dubium  enim  cft  quid  dc  eius  inceptione  fenfe- 
rit ) non  idcb  poneret  eam  creari  ( ctfi  fecundum 
eius  principia  non  poneret  eam  effici  ab  aliqua 
hrunJi  pti.  caufa  naturali : quia  1 1.  Metaphyfic.  text.  1 7.  po- 
•n faTia t"  n,r  c^*c  'ncorruPt,^^cm  » fecundum  ip- 

firtfrUnSo,  ^um  non  forma  naturaliter  produci- 

tjjtt frtsto)  ' bilis > /cd  dicerer  eam  produci,  ad  produ&io- 
nem  compofiti , ficut  fecundum  cum  produci- 
tur forma  ignis  , quod , explicando  ipuim , tra- 
dar Scorus  4 . difitnS.  4 f . quoji,  x.  num.  19.  £* 
quibus  videtur  qudd  aflerit  animam  de  materia 
aliqua  produci,  fic  habere  primum  pa(Iiuum,ficut 
& primum  adiuum. 

Coiicivsio  II. 

tJMMtri»  animj , fi  damr , tjl  nufiem 
r alienis  cum  materi»  corf  oralium. 

b 1 P qnaftionem , dicendum  quod  in  anima , vel 
f\ Angelo  e fi  materia  , qua  ejl  eiufdcm  rationis 
jut* feri»  fui-  cum  materia  corporalium.  Probat  conclufionem 
rribus  rationibus  clans , & ex  Commentatore,  Sc 
d.m  mmm  Auiccnna , quatenus  aiimt  materiam  cceleBium, 

* fiiblunarium  e(Tc  eiufdcm  rationis.  Tenet 
Scotus  xAifiinQ.iq.quofi.4.  vbi  habet  eriam  aliam 
rationem  , nempe, quia  non  funrduo  Unes  viri - 
mi,  neque  duo  prima  efficientia  i ergo  neque  dux 
matenx  ptimx.  Vide  Diuum  Bonaucnturam  *. 
stifttnB.  j . quoft.  1 . art.  2.  qui  hanc  partem  tenet , & 
optime  explicat. 

A duci  te  Dodorcm  no  n ponere  conclufionem 


Refpondetur  bretmer,  de  quo  latius  in  mate- 
ria de  Angelis , ctfi  quidam  Philofophi  potue- 
rint anitrum  efle  cotpotcam,quos  fccuti  funt 
Sadducxi  negantes  rcfuric&ionem  moituorum 
A Apollinarius  Alexand. ex 5.  Triport. 
tap.o,  4.ac  Tertullianus  lih.de  Amma,f  corne  Chri , 

Jli, tcftc  Aaguft  .hor.  %b.&  epijl. » J7.  Oppofitom 
tamen  cft  omnino  tcuendum,cum  ratione  fupri 
pofita  in  annotat,  ad  quoji,  ij.ex  operationibus 
eius  fpiritualibus,  tam  intcllcdus  , quam  volun- 
tatis ; tum  cx  Patribus  Ambrof.  lihJe  Noe, & Ar- 
eo. Dionyf.  4.  dediuin.  Nem.  Auguft.  6.  de  Triait. 

6.  & 1 Retratl.  j6.  fic  aliis , atferentibus  ani- 
mam efle  fpiritum.  Et  videtur  definitum  in  Juomf 
Concil.  Latcranenf.  r op.  Firmiter,  de  fumm.  Trini,  frr/tm-d 
tote , vbi  dicitur  Deum  ex  nihilo  cendidijfe  creo- 
turarn  corporalem , & jpirituolem , Angelicam , & ► 

mundanam  , deinde  humanam  tx  jpiritu  , & corpo- 
re conflitutam , fic  c.  Neque  obftat  di&um  1 om- 
nis Thcflalonic.  Epifcopi,  quod  afferc , fic  non 
imptobat,y I J^nodut^AQ  j princjiflereniis  ani- 
mas, fic  Angelos  efle  corporeos  i quia  Concilium 
approbauic  quod  mtendebatur.vfum  fcilicet  ima- 
ginum i nec  curauit  de  ratione, quam  ille  Ioan- 
nes  adduxit,  nempe  Angelos,  &c  animas  clTccot- 
porcos,  Patres  etiam  qui  quandoque  vocant  Pmn^nf- 
animam  rationalem  corpoream  , pie  exponendi  tttoeiumif- 
fusit,qu6d  comparatione  Dei, funt  face  corporea 
aliqualircr  alligatx.  Ira  loquuntur  BafiJ.  Athan.  ^ ^ 
Damafc.  Methodius,  Hicronym.  Author lihri £c- 
cUf.dogmat.  vr  referunt  Conimbr.  a>dr  Animo, 

CMp.l.puft.l. 

Verum,  ctfi  hxc  pars  fir  omnino  tenenda,non  do  » yt, 
tamen  cen/etur  definita , vel  dogma  fidei : ptirod 
quia  omnes  fere  Schoiaftici  poft  illud  Cociliaa 
Latetanenf.  fcripfetunt,  fic  tamen  nullus  eorum 
indicauit  hoc  dic  diffinitum.  Secundo,  Caicr. 

Eugub.fic  ali;  non  fuiilent  aufi  renere  oppofitum, 

/i  ira  cllet.  Tertid , quia  multi  Patres  illam  par- 
rein  renuerunt,  Orjgcn.  lih.  2.  Periorcbon , eop.  x. 

Cxfarius  dixi.  1 .pofi  medium  in  fine  operum. Naxiso. 

Elias  orat.  1 . $.  nihil  enim  mihi,  qui  dicunr  Ange- 
Jos  habere  corpora  fubtilia , vel  aerea.  Idem  te-  pi„ 
nere  videntur  Balil.  lih.  de  Spiritu  fitntto  ,cxp.  16.  fsntu 
Athanaf.  lih.  de  communi  eflimia  Patris , & Filif,  ia 
fine , vbi  vocat  Angelum  animal  rationale,  & 

Methodius  /em.  de  ke/isrrtQ. 

Ex  Patribus  Latinis  idem  exprefsh  Auguft. 

JMj. 


Quajftio  XV. 


M.8 $ . <jq.  tptafl. 47.  & 7 .de  Cenef.  ad Ut.  j 7. & alias 
fipe.  Bcnurd.  ferm.x.  in  Cam.  ait  Patres  in  hoc 
«fle varios,  seque ignorare  quid  tenendum.  Sed 
Ub.  j . de  cenfid.  cap.  4.  tribuit  eis  corpora  i ait  ta- 
men , Si  qnij  dixerit  id  inter  opinabilia  ponendum , 
m>n  contendo.  Claudianus  exptefsc  lib.  5.  deflatu 
anime  circa  med.  tom. 4.  Bibi  Patrum.  Vafq  1 .part. 
dijj/ut.  1 9 'y,  idem  tribuit  Fulgcntio  cap  ^.de  fide  ad 
Petrum.  Hilar.  can.f.in  Mattb.tfr  Callian.  coUat. 7. 
cap.  1 j.  negant  aliquid  creatum  efle  omnino  in- 
corporeum,& in  terminis  ita  loquuntur. Quarti 
Gar rauca  in  aunot.ad  lr  I I.Synod.  afl.  j.xcnex  hanc 

i p controtterium  uon  c(Tc definitam  , quia  Conci- 

lium ibi  ramum  intendit  Deum  omnia  in  tem- 
pore condtdiilc , reliqua  autem  obiter  dixir,  fine 
intentione  diffinitionis.  Idem  renet  Cation.j.dr 
loc.  cap.  j . quafl.  4.  fin.  Sencnf.  Ub.  f . bibi,  annet.  8. 
&:  communiter  cxpoficoresD.Thom.  x.p.qu  ji. 
art. \.& quafl,  f t.arr.t. 

Stantibus  ergo  tot  Patribus  pro  illa  partc,fine 
exprefla  Sc  clara  Ecclcfix  definitione  , non  cft 
ccnfenda  damnata ; quia  tatnen  communirer  Pa- 
trum fententia  oppofitnm  renet,  & confenfus 
Theologorum  accedit , reprehendendus  ertet  qui 
illam  vellet  tueri , Sc  maxime , quia  non  facili 
fe  liberaretab  illis  diffinitionibus,  quin  periculo 
cis  comraueniendi  maneret  obnoxius. 

7.  Sed  quidquid  circa  hoc  rcnearur.non  idcd  pe- 
riculum vllum  cft , fi  reneatur  in  anima,  Sc  An- 
gelo efle  nureriam  ; quia  tunc  minime  fcquirur 
efle  corporeos , fed  materia  illa  cenfcbitur  fpiri- 
tualis,  ( vel  fort£  verius,  nec  fpirirualis,nec  cor- 
poralis , vr  pofte.i  dicam  } fed  ab  vtraque  abftri- 
hens : ) fed  /piiittialis  dici  poteft  negatiue , quia 
110  n corporea. 

Ad  primnm  i fi  orum , dicendum  quod  iiLt  non  efl 
definitio  materia , &c.  Licet  Dodor,  vt  iam  do- 
taui , non  a/ferae  in  anima  , & Angelo  d.ui  ma- 
teriam , fed  ramum  iuxta  fundamenta  1’hilofo- 
Jnonimoejfr  phi  ac  D.  Thomx  id  ncganris  1 .pxrt.  quafl.  ;o. 
«yjlr *nie’  *'*  Pr°kJkdirer  'd  dici ; quia  ramen 

"ft.  foluir  exade  parricftlarcs  obiediones , quas  fa- 
tiium  mtu • cic  in  contrarium  , Sc  argumenta  principalia, 
nmiten.  pcc  exquifitam  , Sc  fiibrilein  dodrinam  , neque 
conclufionem  improbar , vel  impugnat , vide- 
tur tacitb  in  eam  confcnrire,  infi  enim  in  more 
eft  dum  opiniones  aliorum  refert  , qu&d  impu- 
gnat, quas  nbn  app robae. 

Pro  folurione  argumentorum  , qua*  conrra 
hoc  fieri  pofTunc , Sc  fiunt.  Nota  cx  D.Bona- 
urnrura  t.  di  fi.  j.  t.porr.  ortie.  1.  quxfl.  1.  mate- 
riam dupliciter  confidcrari  polle.  Primi,  fub 
priuarione  omnis  formx  fubftantialis  Sc  acci- 
dentalis , Sc  fub  hac  conliJcrarione  nuda  , eft 
eiufdcm  rationis  in  corporibus  corruptibilibus, 

Sc  incorruptibilibus , in  corporalibus  , Sc  fpiri- 
tualibusi  quia  non  cft  vnde  diftingnatur,  fi  om- 
nem formam  excludas.  Quod  bene  fuadeut  ra- 
to mi*  d. 0-  tiones  Scoti  hic  adducta:.  SecundS  conlidcsa- 
U/itrt  fm  rur  i„  analogia  ad  formam  ; Sc  fic  diucrfimodS 
arre,,‘fifur  fecundum  dhierfas  /ciemus.  Phy- 
in inferi*-  ^cus  CJm  con  fiderat  vr  principium  generat  10- 
•tt  (j.  /i-  nis,  Sc  corruptionis , fcu  vr  rcccptiuam  tnobi- 
eriitu.  jj5  for mi  t ^ pronr  t rati  fnuuabi lis  ab  vna  foc- 
triimif  n)a  jn  . qUO  fcnfu  non  cft  vna,  vel  eiufdcm 
rationis  cutn  materia  non  rranimurabili  ab  vna 
forma  in  aliam,  cutufmodi  cft  materia  corporum 
carhftium. 

Philofophus  fuperior  confider.it  eandem  vr 
mutabilem  , ad  fixum  tantum , non  ad  formam: 

Scoti  oper.  Tem.  J f. 


535 


& ibi  videretur  elfc  alia  ratio  materiae  •,  Meta-  Mnia  f— 
phy  ficus  autem  confidctat  eam  , vt  fulcimentum  mndkm  u*- 
formx  in  ratione  entis ; Sc  qhia  in  hoc  , eodem  *fi 

modo  refptcit  omnes  formas , fecundum  Meta-  ""  Jt" r ** 

1 /■  * , ttfnu  in  tm- 

pnyucum  , vmca  cft  ratio  maicnx  , quoad  oro- 
nes  formas  tam  fpirituales  , quam  cotporalcs. 

Nam  ficut  materia  corporalium  dat  fuis  formis 
exiftete , Sc  fubfiftere,  etfi  hoc  diucrfimodc  a di- 
uerfis  explicetur  j ita  Sc  materia  (uiritualium  fa-  V 

cic  quoad  fuas  formas  j neque  refert  quod  in  ra«. 
tione  iubftandi , hic  detur  plus  & minus  ; quia 
in  fpirirualibus  fuhftat  materia  formx  (ubfianr 
tiali , eiiifquc  habitibus  ,&  ad  ibus  : in  corpo- 
ribus incorruptibilibus  formx  , quantitati  , Sc 
fitui : incorruptibilibus  vhra  hoc  , comrarictari 
qualitatum  ; nam  hxc  non  tollit  materiam  ede 
vnain  , & eiufdcm  rationis  quoad  illas  formasj 
efio  aliqux  perfedius  cam  participent , ficut  ra- 
tio animalis  perfedius  participatur  ab  homine, 
quam  i bruto  ; Sc  tamen  cft  vna , & vniuoca  ad 
virumque. 

Secund<S,nora  ex  eodem,  quia  Angelus  minus 
habet  de  mobilitate  rcfpcdu  formarum , qux  cft 
proprietas  nurcr/x  , dici  aliquando  immate- 
rialem. 

Tcrtib , nota  ex  eodem  , materiam  nude  con-  Materi*  un, 
fideratam , neque  corpoream  ede,  neque  fpiri- 
tualem , fed  ad  formas  vtriufquc  generis  indif-  nrfHf 
fefentem ; qua  rarione  dici  poteft  corporalis,  & 
fpiritualis  virtualiter;  quia  fpiritualitas,  & cor-, 
poraliras  in  ea  ab  cxtrinfeco  venit , ficut  Sc  cor-* 
rupri  hi  liras , vel  incorruptibilitas  compofiri  ex 
ca,vt  expliciho.  quam  do^frinam  habet  Sco- 
tus.  nde  od  primmn  i fletum.  Et  ne  hinc  inferas 
Angelum  e(Te  corruptibilem , quia  cius  materi* 
capax  cft  aliarum  formarum , Sc  conlequenter 
pritiationis  formx  Angeli. 

Noia  quarro  , ex  Scoto  hic  iam  citato , Sc  2.  1 

difl.  14.  quod  ccclwm , quantum  cft  ex  parte  ma-  Caliq*,ftn. 
tetix , corruptibile  cft ; quia  illa  quantum  cft  de 
fe,  capax  cft  alia rum  formarum  , Sc  priuationis  lin' 
formx  cccl i ; & idem  cft  de  A ngclo , fi  refpicia- 
turad  cius  mareriam  tantum  ; quia  tamen  forma 
vtriufque  talis  eft  naturx,  vt  a nullo  contrario 
vinci  pu/fit , neque  dependet  a di/pofirionibiis, 
quas  agens  naturale  poder  expellere,  id c6  deno- 
minatione fumptaa  parte  fatnofiori  , nempe  i 
forma,  fimpliener  verumque  eft  incorruptibile;  * 
quia  neutrum  pera&joncs  agentium  naturalium 
corrumpi  poteft  :non  quod  forma  compleat  ap- 
petitum materix , quia  repugnat  hoc  fieri  nili 
dando  ei  a&um  oppofitnm  pii  nationi  cuiufque 
formx  ; at  nulla  forma  poteft  hoc  prxftarc , nili  * 

virtualiter  faltem  contineat  omnium  aliarum 
formarum  perfediones,  quod  eftimpodibile.  de 
quo  Scortis  lcc.cit.dr  1 .difl.  1 4. 


C O N C L V S i 


III. 


Non  ejfe  improbabile,  etiam  iuxta  Seotumjn 
an  ima, (fi  Angelo  efifc  materiam. 


18. 


Dicendum  igitur  videtur  probabile  elfc  ani- 
mam , Sc  Angelum  componi  ex  materia,  Sc 
forma,iuxta  fundamenra  Pbilofophi.ScD.Thom. 

( etfi  ipfc  id  loco  citaro  exprefse  neger ) a qui- 
busnon  videtur  Scotus  in  hoc  alienus,  et  iam  fi 
in  fundamentis  non  contremar.  Secundam  par- 
tem iam  oftendi  ex  menrc  Scoti.  Hanc  non  au- 
deret» ponere  nifi  gcauillimos  Uotlorcs  pro  ea 
2 z 1 reperi 


i 

1 


5$6  De  Anima 


renerirem.  Ita  tenuit  Auiccbron  lib. Fontis  vira, 
referente  D.Thom.  iqsart.quajl^o.art.iJ^  opufe. 

1 f’eMP-S'  Eandem  tenet  exprete  D.Bonaucntura 
l.diji. J.  l.part.  art.t.quajt.i.  Ric.  ibiar/.i.  qu.x. 
Aureo!,  apud  Capr .quafl.  i art  x.  Alenf.  i.p.q.io. 
mrmb.i.  crfi  aliter  rem  explicet.  Albert.  etiam  i. 
dsfi.  j .artic. 4.  admittit  exprete  hanc  fentemiam, 
vbi  ait  Angelum  compofirum  efle  ex  partibus  cf- 
fentialibus : & polita  rriplici  differentia  mate- 
ria: , quam  fupra  adduxi , ex  varia  mutabilitate 
ad  varias  formas  , negat  ibi  effc  materiam , vt 
in  generabilibus  , fcd  cinn  fit  proprietas  com- 
munis fpiritualibus  , & corporibus  , fuftinere 
formam  , neccffc  eft  ( inquit ) ponere  fubflan- 
tiam  communem  in  cis.  Non  vult  tamen  hanc 
proprie  vocari  materiam, fed  fitndamcntum;quia 
materiam  proprie  didlam,  tantam  ponir  in  gene- 
rabilibus exprefs^  Boetius  lib.  de  initate  & Irno: 
sfugeltee , dr  anima  [Unt  vnum  comunUionc  materia, 
a fortiori  idem  volunt  Eugubinus  de  Perenni  Phi- 
lo/bpbU , cap.  27.  jo.  41.  qui  plurcs  Philofophos 
citat, quos  fequuti  funrNyphus  lib.^Je  Damonib. 
cap.  1 j.  Francifcus  Gcorgius  Ub.i  .Pr0blcm.cAp.s7. 
qHAft.  4.  Caier.  ini.  Ad  Ephef.  qui  renet  Angelos 
cffecorporcosific  enim  exponit  Caict .id  i. Ephef 
Secundum  principem  poteflatis  euris  hui  tu  (pintas, 
id  eft , ( inquit ) aerei  fpiritus  : vnde  dxmones 
cllc  aereos  fpiritus , indicat  confonare  verx  Phi- 
lofophix , fibi  tamen  contrarius  x.part.  quaft. 50. 
art.  1 . id  negar. 

11.  Pro  eodem  etiam  cirari  poffunt  Patres  fupri 
jtnimt  t4  addidi , qui  idetn  tenent.  Licet  enim  minus  vc- 
\riluit  "ile  ra  corum  °P'n‘°  » quatenus  corporeitatem 
nrfth.  tribuunt  his  fpiritibus , vt  fupra  vifum  cfl  ; ve- 
ra tamen  videtur , quarenus  virrualiter  allerunt, 
in  eis  effe  maceriam,  qui  enim  corporeitatem 
eis  tribuit , hoc  ipfo  tribuit  materialitatem  , $c 
aliquid  vitra , nempe  formam  conflitucntctn  il- 
lam materiam  in  cfje  corporis  i de  quo  Scortis  4. 
d&.iituft.i.  num  J4  neque  enim  hoc  tribue- 
re potefl  aniina  rationilis ; quia  c6rpus  Chrifli 
In  triduo  mortis  erat  idem  corpus  fine  anima 
rationali , vt  ibi  fuse  ex  Patribus  probat  Do- 
dor ; cflo  ergo  quoad  hoc  fecundum  , eorum 
opinio  roticienda  fit , reneri  potefl  quoad  pri- 
mum , quatenus  aflruunt  materiam.  Auguft  it. 
CcnftfT.%,  vbi  air,  omne  mutabile  habetinformi- 

* ratem, qui  formam  cnpir.tf’  n.  Confejfxx plicans 

id  Genef.  > . In  principio  crcAttie  Deses  talum  , dr 
terram  , id  eft  , ( inquit  ) in  verbo  creauit  inauriam 
informem  cor por alis,  <$■  jpiritualit  creatur  A.  Nazian. 
Orat.  {4 An  fia.  Sint  ( ane  illi  incorporei,attt  quam  pro- 
xime ad  htc  accedentes.  In  quo  infinuat  habere 
materiam  , alioquin  diceret  effc  puros  fpiritus. 
Daiuafc.  lib.  1.  cap.  17.  vpear  Angelum  craffum 
materia  conflantem.  Exprcfliiis  Boetius  citante 
hic  a ScotO  pro  T.  con.  rat.  4.  & lib.  i.  de  Trinit. 
cap.  ).  vbi  air  exprefs^  , quod  nulla  forma  fufei- 
pit  accidentia  : igitur  cum  Angelus  , & anima  ea 
fufeipianr  , aliquid  habent  prxter  formam  Ad 
idem  eil  Auicenna  1.  Metaph.  cap.  i.ibi : Omne 
tjttod  eft  in  fuhictlo  , eft  in  fubietta  materia.  Sc  4. 
Metaph  c.i.  Omne  quod  incipit  cjje,dr  pottft  non  effe, 
habet  materiam. 

11,  Rationes  prxcipux  pro  hac  conclufione  funt 
iilx  , quas  Dodor  fupra  adducit  cx  Philofopho, 
fcilicet  ex  indiiudualitatc  , qtixprouenic  fecun- 
dum eum  ex  mareria  ; ita  vt  vbi  non  efl  mate- 
ria , repugner  efle  plura  numero  : in  quo  c«m 
fcquitur  D.Thom.  Item,  cx  poflibilitare,  quia 


fecundum  Philofophnm  8.  Phyftc.  text.  jo.  mo- 
uens  fc  habet  partem  motam  , partemque  roo- 
uentem.  1.  Metaph.  i'x.  ait  quid  materia  ineo 
quod  mouctwr , intelligere  netejfe eft  , & Commenta-  m L*ht 
tor  11.  Metaph.  text.  jo.  ait , quodeaufa  poten-  rutaum. 
ri*  ( fcilicct  naflutx ) cfl  mareria , & 8.  PlyjJic. 
text.  1 y . quod  Jimplex  eft , caret  potentia.  1 tem,  quia 
fecundum  Philofophum  prone  quod  in  tempore 
fit , habet  fiium  palfimim  , ficut  & adiuuro,quia 
fi  i folo  Deo  immediati  edet , neccflurium  cfTct.  * 
^Scd  quia  hoc  fundamentum  omnino  falfiim  eft 
p-t  oftendit  Scotos  i.difi.  8 qtuft.  f.  mtm.  1 j.  dr 
difi.  49.  & 43.  probans  Deum  omnia  ad  extra  Ii-  « 
bere  producere  ) non  defetuit  ad  probandam 
conclufionem  abfolurc,  fed  tantum  in  via  Ari- 
ftotclis , qui  forte  non  admitteret  Intelligcn- 
tias  incepiffc  , neque  poflibiles  efle,  fcd  ncccf- 
farias.  His  adde  nullam  effc  rationem , quare  .*»/»/*  7 
tnareria  denegetur  fpiritualibus  , maxime  cum  *""4 
in  eis  rcpcrianrur  proprietates  , quas  Philofo- 
phus  materix  tribuit ; funt  cnlm  ingenerabiles, 

& incorruptibiles , & mutabiles , etfi  non  ad 
formam  fubftantialcm  ( quia  qux  fctncl  infor- 
mar  materiam  , fibi  appropriat , ita  vr  inde  pel- 
li nequeat  , ficut  facit  forma  ccrli  ratione  fu- 
pra aUtgnara  ) fed  ad  accidentalem  , quod  fuffi- 
cit  in  fubftantiis,  vr  arguatur  fubeffc  materiam, 
vc  conflat  in  corporibus  ccclcllibus.  Qu5d  vc- 

non  fir  ratio  , qua  efficaciter  probetur  mate- 
riam eis  denegandam  effe,  neque  incomicnirns 
ex  cius  pofitionc  fcquatur , patebit  foluendoob- 
iediones. 

Obicftiones  D.  Thoma  contra  pr  adi  fiam 
fententiam  [cluuntur. 

Prima  cx  D.  Thom.  1.  part.  quafi.  jo.  artic.  1.  ij, 
impoifibi!ceflqn6d  forma  fpiritualis,  Sc  corpo- 
ralis recipi  poflint  in  eandem  partem  nutcrix; 
alioquin  eadem  res  cflct  corporalis  , & fpiritua- 
lis : ergo  in  aliam , & aliam  partem  i fed  non  cfl 
materia  diuifa,  nifi  ppr  quantitatem : ergo  mate- 
ria fpirmialium  erit  quanta, quod  repugnat.  , 

Secunda  ex  eodem  : intelleftio  cfl  immateria- 
lis : ergo&:  fubdartia  cuius  eft  j quia  operario 
cuiuflibct  rei  eft  fcaindum  fubflantiam  cius.An- 
tcccdens  patet , quia  vnumquodquqimclligitur, 
quatenus  abflrahitur  a materia  ; quia  formxio 
materia  innt  indiuiJualcs.quasintclledlus appre- 
hendere nequit. 

Tertia  cx  Dionyf.  cap.  4.  de  diuin.  Nomin.  vbi 
vocat  Angelos  incorporales, & immateriales. 

Ad  primum,  parer  ex  rertio  notabili.  Materia 
quantum  cfl  dc  fc,  capax  efl  formx fpiritualis» 

& corporalis  , fed  in  fc  neque  fpiritualis  eil» 
nec  corporalis ; ficut  fupcrficics  neque  alba  efl, 
neque  nigra , fcd  ad  vtrumque  indifferens  j non  j \utnie  fwi 
cfl  ergo  verum  , materiam  necclTarib  diuidi  per  kutritut^ 
quantitatem  , quia  entitariue  , fui  hxccritite 
diuiditur  hxc  materia  ab  illa , Sc  formalitet  ii- 
uidirur  ab  eadem  per  quamcuquc  fonuam.quam 
fuftcnrat , fiuc  fit  quanra , fiuc  non  quanta.  Ar- 
gumentum procedit  ex  alia  falfa  opinione  D. 

Thom.  nempe  materiam  fecunditm  fc , effe  pu- 
ram porentiam , & nihil  habere  entitatis } quam 
folide  refutat  Scotus  i.difl.i  i.qna/f.i. 

Ad  fecundum  , fi  quid  valeret,  vt  bcn£  aducr*  14, 
ric  Durandus  i.difi.t.  «yn.7. probaret  etiam  homi- 
nem effe  immaterialem  , qnia  quxdam  cius  ope-  Ctiftttu 
ratio  eff  talis.  Refpondct  Caict.  d.  q.fo.artic.i.  njjlUMri 

fuppo 


Quseftio  XV. 


fupponere  D.  Thomam  naturam  Angelicam  elle 
completam.  Conttk, tum  quia qiuft./iq.Artie.  i. 
do  hoc  agit,  difputans  an  Angelus  habeat  corpus 
naturaliter  fibi  vnitum  : non  ergo  id  fupponit. 
Tum  etiam, quia  fi  (upponeret, nihil  ad  rem, quia 
non  fupponit  alteram  partem  non  e (Te  materiam, 
cum  hoc  probet  ; non  ergo  magis  fequitur  ex  il- 
lo argumento,  vtramque  partem  Angeli  clTe  im- 
materialem , quam  vtramque  partem  hominis. 

Vsltuti»  rry-  Succurrit  V alentia  i qiuft.  1 .part.^,  ra- 

tionem  D.  Thom*  bene  probare  incentum;quia 
fupponit  illam  operationem  clTe  omnino  imma- 
terialem , ita  qubd  non  dependeat  vel  oble&iue 
a corpore. 

Contra , quia  quod  anima  dependeat  it  phan- 
tafmatc , non  eft  ex  natura,  fcd  ex  peccato  ; vnde 
in  gloria  non  dependebit  ab  eo.  Secundi, etiam 
Angelus  dependet  a concurfu  corporis  ad  co- 
gnofeendum  corpus  , vt  probat  Scor.  a.  di/1.  j. 

11.  Ad  probationem  antecedentis  , quod 
non  negatur  : verum  notveft  vnomquodque  in- 
tclligi  per  abftra&ioncm  a materia  ; & fingula- 
riaintelligi  poliunt : vroftendam9iMyi.11. 

1 J.  Ad  tertium.  Rcfpondctur  cum  D.Bonauentu- 
ra  fupra  ( 5c  eandem  folutionem  inlmuat  Rich.) 
Dimyf.  txpo-  Dionyfium  loqui  de  materia  tranfmutabili  ad 
formas  fubftantiales,feu  corporeas  ; quia  de  ma- 
teria incorporea,  vel  non  corporea  , nulla  inci- 
A thtnmf.tx-  dit  ipfi  quarftio  , Sc  fic  intelligitur  Arhanaf.  lib. 
fnutnr.  de  Tejlimomii  Scripture yde  natur  ali  communione  ,/eu 
de  tJfemU  Prurit , & Fihj  ; vbi  ait,  Angelw  efi*ni- 
nutl  rationale  mater  1 a expers , Sc  Sophron.  orat,  de 
ftnflu  Angelis , tom.  1.  Eiblivth.  vbi  fimilia  verba 
ftofn  haber.  Alia  folacio  colligi  poteft  ex  eodem  D. 
Augei*  di - Bonauentura  , vt  dixi  net.  1.  quia  Angelus  quan- 
“**“  doque  immaterialis  dicitur , co  qub^ eius  mace- 

ria inter  alias  minima;  fit  mobiIiraris,quoad  for- 
mas ; quia  neque  ad  formam  fubftantialem , ne- 
que ad  litum  , neque  ad  qnanrirarcm , neque  ad 
qualirates  , a quibus  dependear  forma , mouc- 
ri  poteft  , cum  ramen  omnes  hx  mutationes 
conacniam  materi*.  Adde  D.  Thomam  renere 
epteft.  1 6. de  Male,  artic.  1 . ad  a.  probabile  elle,  fe- 
cundum Dionyf.  dxmoncs  cltc  corporeos.  Ex 
quo  (equitur  Dionyfium  in  illa  (ementia  non  ef- 
le  firmum. 

Soluuntur  *li.e  obiett tones  contra  eandem 
fententiam. 

XS.  Obiicitur  adhuc  primo ; quia  fequitur  Ange- 
Aoftlm.fuo  hin  1 Sc  animam  effe  corruptibiles  , quandoqui- 
fnfm  ttrru-  dem  hubcnc  materiam , qux , quanrum  eft  de  fc, 
pnlitit  dui  non  pjus  petit  hanc  formam , quam  illam ; con  - 
fcqnensell  damnatum  in  Lasnan.  fub  Leone  X. 

JeJf.  8.  Rcfpondctur , corruptio  proprie  fumpta 
opponitur  generationi , Sc  lic  quod  non  e/l  ge- 
nerabile , non  eft  corruptibile.  Nec  referr  quod 
materia  capax  fit  de  (e  aliarum  formarum  , quia 
futheit , quod  forma  eam  ira  occupet,  vr  nul- 
lam aliam  informare  linar : quomodo  caelum  eft 
incorruptibile , efto  cius  materia  fu  capax  alia- 
rum formarum.  Vide  D.  T honi.i.pnrr.  tjuefl.  6 /. 
etrt.  6.  vbi  habet  etiam  fi  anima  cllet  ex  materia, 
qudd  adhuc  cllet  incorruptibilis. 

Obiicitur  fecundo,  fequitur  hinc  animam,  & 
Angelum  polTc  delinere  aliter  quam  per  anni- 
hilationem  , Sc  con  fcqacnter  corruptibiles  elle; 
quia  non  eft  tertius  delinendi  modus.  Sequela 
patet  ; quia  pollet  Deus  feparare  partes,  ex  qui- 
Secti  oper.  Tom.  II. 


cifur 

tcrislui 


5 $7 

bus  componuntur  •,  qno  cafu  definerent  elle, 
ficut  definit  homo  partibus  fepatatis.  Rcfpon- 
decur , fupra  notaui  nos  non  teneri  hanc  qux- 
ftionem  abfolutc  propugnare , fed  iuxta  funda- 
menta Philofophi , & D.  Thom*.  F.t  cum  imita 
hzc  fpiritus  indiuiductur  per  materiam,  repu- 
gnat eum  feparari  ab  illa  , ficut  repugnat  ali- 
quid manorc.non  manente  fui  ratione  indiui- 
duante : negandum  ergo  efiet  pofic  Deum  talem 
feparationem  facete. 

Secundo  , pec  D.  Thomam  , repugnat  mate- 
riam primam  fine  forma  fetuari  j vnde  in  illo 
cafu  definerent  elle  per  annihilationcm  alterius 
pactis.  Sed  hoc  nihil  eft  , quia  fuftinendo  hoc 
falfum , quod  folidc  refutat  Scor.  i.d.i  i.qu*ft.x. 
diceretur  qubd  iungeret  Deus  aliam  formam  illi 
materi*  : & fic  nulla  parte  definente, definerent. 

Itaque  , fuftinendo  conclufionem  , fecundum 
przdi&a  fundamenta , prior  folutio  pt*fcrenda 
eft,  Sc  tanta  erit , vt  videtur,  cius  probabilitas, 
quanta  illius  fundamenti, ad  quam  ncccllarid  fe- 
quitur : immb, forte  maior. 

Sed  quia  (vt  di&um  eft ) conclufio  huius  qux-  1 7 
ftionis  non  videtur  difplicuiilc  Scoto , quin  ten-  A»  f de. 
feri  poflit  aliqualirer  probabilis  , fine  aflertione 
poteft  dici,  non  cftc denegandum  omnipoten- 
ti*  Dei , quin  fic  pollet  dcftruere animam , S:  ge”*?  A*‘ 
Angelum  i quia  ponendo  partes  elle  duas  enti- 
rares  abfolutas , vt  bene  probat  Scor.  1.  dift.  1 j. 
tjtuft.t.  poteft  Deus  eas  feparare.  Sed  tunc  non 
«fiet  corruptio  proprie  dida ; quia  hzc  ranriim 
conucnircompofitoex  corrariis,  vr  renet  Scotqs 
4.  dift.  4;.  yuft.  1.  mm.  i j.  Sc  corruptibilitas  eft 
pallio  compofitj  ex  elementis , ex  eodem  3 .difi. 
n.tntm.p.  fed  magis  proprio  diceretur  annihila-  si  Anget* 
fio,  quia  fine  vlla  actione  agentis  naturalis  de-  ff[e, 

fincrcr  vnio  partium  , vel  rerria  entitas , fi  ibi  Ttr 
derur  : dc  qua  Scotus  in  rigo-  nZZtIZr 

rc  tiu  deficto  non  cllet  corruptio , nec  annihila-  rtrrmtrm.-vei 
tio , eo  lenfit , quo  ifta  communirer  vfurpamur. 

Sicut  delirio  panis  in  conlccratione,  fecundum 
communem  , non  eft  annihilario,  neque  etiam 
in  rigore  corruptio  ( quia  ex  vi  politionis  alte- 
rius fonnx  ipfi  repugnantis , ex  narura  rei  non 
definit ) fed  dillincta  ab  his , cui  nomen  impo- 
litum non  eft  a Philofophis , quibus  fuit  igno- 
ta. Ad  argumentum  ergo , non  videtur  abfirr- 
dum  admirrere  , dato  cafu , illam  dc/itionem  k 
Deo  Geri  polfe , qux  quafi  media  clfct  inter  cor- 
ruptioncm,6£  annihilationcm,  ficut  li  fepataret 
nureriam  a forma  cccli.  Sed  contra  hoc 

Obiicitur  rerrid  , dato  illo  cafu  , formx  ani ■ 1 8. 

m*  Sc  Angeli  fepararx  a materia  , conueniunc 
omnia  illa  fundamenta  qu*  Doclo r adducit , de 
quibus  in  prima  annotatione , quia  habet  fu am 
indiuidualita rem , Sc  proprietates  materir ; quia 
ingenerabitis  , Scc.  Et  in  ea  eft  r^tio  agentis 
Sc  paOi , quia  pollet  velle , Sc  intelligerc  : ergo 
iuxta  illa  fundamenta  animx  forma  ftparata  k 
materia  habet  materiam;  (Sc  fi  rurliis  ab  hac  fiar 
feparatio,  idem  argumentum  curret : ) vel  dicen- 
dum erit  quod  ab  initio  eam  non  habuir.Refpon- 
detar,  tam  dixi  fecundum  primum  ex  illis  fmi-  Si  fima  ni- 
damentis  dc  indiuiduationc  , cafum  elle  impof-  *»**[***>*. 
fibilem  : fed  co  admillo,  potcR  iterum  fine  af  "ri*  f'?*'— 
fertione  dici,  non  conuenire  illi  fic  Jcparatx  illa  '*-&* * *iM 
fundamcnra,qiii.i  non  haberet  rationem  bgentis, 

Sc  patfi  defedu  materix, neque  hocAaro  illo  mi- 
raculo,vel  forte impofRbili,  mirum  videri  deher, 
quia  fecundum  D.Th.  Sc  fuosji per pollibile.x  ei 
2 z } in  polii 

1 


5*8 


De  Anima 


impoflibile  fcpararentut  voluntas  & intelledhis 
ab  anima,qux  funt, fecundum  eos.quxdam  acci-' 
dentia  cius, non  haberet  rationem  agentis, & paf- 
fi  , fcd  indar  trunci  nihil  faceret ; de  quo  late 
Scot.a.  d.  1 6.  Item » fecundum  eofdem,  n Ange- 
lus careret  fpeciebus , quz  funt  ipfius  accidentia 
communia,  nihil  polfet  intelligere,  aut  vellc,fal- 
rem  abftra&iuc  , neque  pollet  in  fc  producere 
fpecics;quia,fecundum  eos, caret  intellcdhi  agen- 
te: de  quo  Scot.  i.d. 3.9.1  i.  Sed  in  cafu  nodto 
non  videtur  minor  dependentia  formx  a fua 
materia  quoadj  fuas  operationes  , quam  animx, 

& Angeli  ab  illis  accidentibus  : igitur  defedtu 
materi* , videtur  quod  eo  cafu , forma  fimplex 
nihil  reciperet ; quia,vt  ait  Phil.  i.AIet.ix.ineo 
quod  monetur, intelligrrt  mattrutm%necrfc  eft. 

1 9*  Secundi.  Rcfpondetur,&:  innuit  D.Bonauent. 
d. fine,  quod  eo  cafu  dato,  illa  forma  fimplex 
i materia  feparata  , eflet  agens  & patiens , eique 
conuenirent  extera  , ex  quibus  arguitur  mate- 
riam fubefle  fecundum  Philofophum , neque  in- 
de feqttcrctur  tunc  ibi  elfc  materiam , fuppofiro 
miraculo,  fcd  qubd  fecundum  rerum  naturam,& 
principia  Philofophi  ibi  ponenda  eflet  materia, 
quod  fufficir.  SicBonauentura  argumento  con- 
cludenti accidentia  fepatata , iuxta  przdi&a  fun- 
damenta , habere  materiam  , rcfpondct  tantum 
probare  quod  fecundam  naturam  fuam  petunt 
materiam,  cui  inhxrcant , cftd  miraculose  fepa- 
rara  ita  fc  habeant  ac  fi  nihil  a materia  depen- 
• derent< 

Dices , ergo  fimiliter  illa  fundamenta  tantum 
probant  animam  rationalem  fecundum  naturam 
fuam  , petere  materiam  , nempe  corpus ; Sc  per 
confequens  feparata  nullam  habebit  materiam.  . 
Rcfpondcrur  exigere  materiam  fibi  proportio- 
natam  , fcu  non  corpoream  , cuiufmodi  non  eft 
corpus ; perfe&io  enim  vniucrfi  , ficut  petit  fub- 
ftantias  corporeas,  fimplices  , & compefiras , ita 
videtur  petere  fubftantias  incorporeas  vtriufque 
A 4perf,ai*  generis  , qua  ratione  vtirur  Caict.  Et  fi  daremus 
ntpt  vm-erfi  accidentia  corporea  compotita  ex  materia , Sc 
fonm » 'dem  concedendum  eflet  de  accidcnti- 
fp iriem*Ui . hus  incorporeis  : ergo  eodem  modo  proccden- 
fimt  iett  <y  dum  videtur  in  fubftanriis  hic  Sc  ibi.  Si  vero  te- 
nmpofitu.  neatur  cum  Occam  4.17.7.  & Tmtl.de  Euchorift. 

CMp.i 8.  Maior.  4 ^.  ii.ejuofi.x.  can. 

Gotfr.  4 .p.fnm.  in  mM.  de  Eucbor.  nullum  acci- 
dens fubie&ari  in  alio  , argumentum  ab  acci- 
denti erit  pro  nobis  confirmans  primam  folu- 
tionem. 

3 ®*  Obiicitur  quarto  , qnia  fequirur  formam  ani- 
mx  Sc  Angeli  educi  polle  de  potentia  matcrix;& 
per  confequens  Angelus  , Sc  anima  erunt  gene- 
rabiles , faltem  Deo  fupplenrc  vicem  caufr  na- 
An  fermt  tur.rlrs , quod  videtur  inconueniens.  Refpon- 
detur , definitum  eft  cop.  Fi»miter,de  futn.Trin.  in 
Cone.  Lateran,  Angelos  Sc  animas  ex  nihilo  COn- 
urit  r ditos  , Sc  fic  de  fadko  non  lunc  geniti ; an  autem 
de  potentia  Dei  eorum  formx  cducibiles  fint  de 
potentia  fux materi*,  non  eft  definitum  : veri- 
fimilius  tamen  eft  id  non  efle  poflibile  ob  perfe- 
flionem  harum  formarum ; quia  etiam  quxdam 
formx  accidentales  , vr  gratia  , educi  nequeunt 
dcporenria  fubic&i. iuxta  multorum  probabilem 
Icntenriain,  quam  tenet  Scor.  i.d.i  .q.]  .&■  d.  i<5. 
9.1.  Alei»,  i.p.9.9.  num.8.  Bon.  x.  d.x6.ort.  1. 9.4. 
Ric.  ibiort.  1.9.4. Capr.  4 .d.  i.tj.^.ad  arg.  Scoti. 
Maior.  qusfi.t.  Palud  qsuft.  r.  Qudd  fi  teneatur 
educi  polle  dc  potentia  Dei  abfoluta , nihil  inde 


concludetur  contra  refoluta  in  hac  quxftione. 

Obiicitur  quiutb,  Scot.  1M.1  1.9.1.  num.G. po- 
nit fubftantiam  corruptibilem  cum  Philol.  4. 

Met.  cnp.f.  per  hoc  quod  habet  materiam  , quia 
materia  eft  quo  res pottji  ejfe , vel  non  ejfe\  vt  ibidem 
dicitur.  Vndc  , inquit , Nulla  forma  ftmplex  efi 
corruptibilis , vbi  per  formam  fimpliccm , intclli- 
git  animam  rationalem:cr  4-d.43.9iM/?.!.  num.  13. 
luftinendo  fecundum  Philofophum  animam  ra- 
tionalem non  efle  immortalem , dicit  non  inde 
fequi , quod  habeat  partes  feparabiles,  vt  mate- 
riam , Sc  formam  : vbi  admittit  efle  fimpliccm: 
ergo  fecundum  cum  non  eft  ponenda  materia  in 
anima. 

Rcfpondcrur , ira  eft ; verum  non  reputat  im- 
probabile , iuxta  hic  allata  , fi  quis  teneat  ani- 
mim,&  Angelum  habere  materiam  ; Sc  hoc  tan- 
tum intendunt  qtix  hadfcnusaddu&a  funt. 

Obiicitur  fexti  , fequeretut  qudd  Angelus 
eflet  capax  quantitatis  ; quia  habet  materiam. 
Refpoudctur , ficut  forma  materialis  aducniens 
nutet  ix , facit  cam  incapacem  accidentis  corpo- 
rei, ita  forma  fpiricualis  facit  eam  incapacem  ac- 
cidentis corporei , qualis  eft  quantitas ; de  hoc 
Scot.  tjHodl.  9.  vbi  dilputat  an  Angelus  poteft  in- 
formare materiam.  Hxc  dc  hac  difficili  quxftio- 
ne ; qui  verb  hanc  partem  durius  cenfuerit,  vi- 
derit ne  in  fuo  fcnfu  nimis  abundet, nimifquc  fit 
fapiens  apud  femetipfum. 

Qjr  £stio  XVI. 

Vtrum  magis  nyniuerjalc  prius  intcl- 
Hgatur  a nobis , quam  mirius 
nmiuerfdef  v 

Arift-l.  PoRer.tap.x.  <7  4.  <7  i.Uft.eap  u 

D.  Tbom.  » prooemio  Phyf.  in  tpufc.dttntt , gr  rfftnris, 
e*P-7-&  x.pnrt.q.ly  ort  j.  Auiccnna  xMb.fiu  Mttnfh. 
esP.  i.  Simplicia*  i .rhyfii.  cop  i.  Tlicminim  in  fu*  to- 
rofkrofi , fufor  t.  Ub.  Phy  fit.  tof.+.  Kichardut  in  l.  d.  14. 
nrt.  j.9.4.  A\en(n  in  CrmmtMnn*  frtmi & quinti  Mtt. 
Cipreolutnt^.i.  d.^.q  t.  nd 7.Fcrr.  \Jsb.centrnGm, 
e*p.  48.  Venctu*  , Njphu* , & lauellu*  1.  Phyfit.  etf.x. 

Soncinaf  t.kiftaph.  7. 11.  Caict.  Opu fc.  dttntt,  crtffin* 
lio,  in  principio,  yfgidiot  7.  lib.  Motnpk.q.  I.  Rouiui  1. 

Pbyfie.  eup.x.  0.  j.  Vide  Dodotem  in  diqutntu.qnofi.Xy 
Cplib.  1.  Phyfit.  qutfi.j. 

R c v 1 t v r qubd  fic , 1 . Phyfic.  text. j.  |. 
dicit  quod  innata  eft  nobis  viacogno- 
fccdi  inorioribus  nobis  ad  notiora na- 
turz,&  fubdir : Sunt  /tutem  nobis  primo  notu  cenfnfit 
magis,  cr  nutgis  vniuer/alia,  minus  autem  vniuerfabt 
funt  nasum  notiora , tfuia  funt  perferiora, igitut,  kc. 

Prxterca,  quod  primo  intcllc^ui  imprimitor,  Scoc-t.df. 
prius  intclligit;  fcd  fecundum  Aoiccnnaro , ens  94x41. 

Sc  vnum  , qux  funt  maxime  vniucrfalia , prius 
inrelle&ui  imprimuntur  quim  omnia  alia  igi- 
tur, &c. 

Prxrerea  , illud  vniuerfale  prius  intclligitut 
cuius  lingulare  prius  fentitur ; fed  fingularemi- 
gis  vniuerfalis  prius  fentitur  quam  minus  vni- 
ucr  falis, fccandum  Auic.  in  Aietaphyftca  fua  fic  fe-  5«ot  D 
eundum  Philof.i.P%Jc.rext.4.  voi  dicitur, quod  i7' 
pueri  appellant  primb  omnes  viros  patres : Sc 
prius  i remoris  fentitur  aliquid  efle  corpus, quam 
animatum,  & quam  homo. 

Contra  , compofita  funt  nobis  prius  nota  fe- 
cundum Commentatorem  t .Pbyfie.  text. 4.  expo- 
nendo illud,  Magis  confmps  funt  nobis  notiora , vel 
priiis  nota , id  eft,  magis  compofita  fcd  miniis 

vniuer 


Quaeftio  XVI. 


vlrimufcitm- 


vniherfalta  funt  compofitiora  , quia  habent  fe 
pet  additionem  ad  magis  vniuerfaUa  ; igitur, &c. 
PrctercA , qux  funt  difficillima  nobis  ad  cogno- 
fcendum  , non  funt  nobis  prius  nota  , maxime 
vniuerfalu  funt  nobis  difficillima  ad  cognofcen- 
dum,  vt  patet  a.  Met.  crgo,&c. 

Praeterea,  priora  fecundum  naturam,funt  no- 
bis po(\crius  nota,vt  dicitur  x.Pbyfic.  fcd  vniuer- 
faliora  funt  priora  natura,  quia  ab  ipfis  non  con- 
ucttttur  confcquentia,  & quia  etiam  per  ipfa  de- 
finiuntur fpccies,&  minus  vniuerfaUa  ; ergo,&c. 
X.  Dicendum  , qu6d  aliud  dicitur  prius  alio  tti- 
jlipU  di-  pliciter , fcilicet  generatione  , pcrfc&ione , & 
2” 'f  t*"1  adxquatione.  De  duobus  primis  habetur  y.Met. 
juuririmr.  uxt-1 5 • de  tertio  i text. i i.vbi  dicitur,quod 
mLjuMitn*.  vniuerfale  eft,  quod  conuenit  alicui  primo.  Ec 
vocat  vniuerfale,  Sc  primum  adxquatione,ip(ara 
propriam  palfiunem  , qux  prxdicaturconuerti- 
bilitcr  dc  fubicdfco.  De  duobus  primis  diccn- 
£nid  i»xno-  dum  ad  prxfens.  Vherius  feiendum  , quod  non 
funitmfmi,  eft  idem  cognofcere  confufum  Sc  conrusd,  nec 
crinfuii'  diftindbum  Sc  diftiu&c  : nam  confufum  poreft 
, diftin&c  cognofci , ficut  animal , quod  eft  con- 

grui tofw-  fufum  rcfpccV.t  hominis.  Similiter  diftin&utn 
fitrt  tonfuii,  poceft  confuse  cognofd,  ficut  homo  cugnofccn- 
& diffindi*  anjma|  # vej  qu^d  (it  animal.  Illud  autem  eft 
confufum  , qutfd  eft  indiftinftum  , diftinguibile 
tamen  ficut  genus.  Cognofcere  autem  confuse 
eft  cognofcere  quid  dicitur  per  nomen  , vel  co- 
gnofcere in  fuo  vniucrfali  tantiimifcd  cognofcc- 
rc  quid  diftin&e-  eft  cognofcere  id  per  principia 
propria  pofira  in  fua  definitione. 

RESOLVTIO. 

Prius  cognitum  nobis  tempore  cognitione  con - 
fuf*  , eft  minus  vniuerfale  , quam  mugis 
vniuerfale.  Vide Dofl.  i . dift.  3 .quxft  x. 
num  if.&annoc  ». 

5»  4 Icendum  i^icur  ad  quxftioncm  primo, 

JL>/quod  mitius  vniuerfale  eft  quod  prius 
notum  eft  nobis , priorirate  temporis  & cogni- 
tione confusi  , quam  magis  vniuerfale.  Proba- 
tio i omne  agens  fecundum  vfrimum  porcurix 
fui  producit  pcrfnftifJimuin  cffc&um,  quem  po- 
reft  producere  j quia  ad  oppofitum , qudd  non 
producat  effe<ftutn  pcrfc&iifimum , quem  polTit ; 
Icqu/tur  quod  agit  cftra  vltimum  potentix  fux; 
fcd  omne  agens  naturale  agit  fecundum  vlti- 
mum potem  11  fui  { quia  non  agit  dcJibcratiuc-, 
determinando  fibi  quanrirarcm  effetius , fcd  de- 
terminatur ab  alio  : igitur  agit  pcifctiiffimum 
etfetium  quem  poreft  : inrellctius  autem  quan- 
tum ad  atium  primum  inrclligendi , Sc  omnia 
qux  concurrunt  ad  caufandum  intentionem  ef- 
fetiiuc,  liuc  phantafiu , fine  fpccies  intclligibilis , 
funt  agentia  naturalia : igitur  incclletius  in  pri- 
mo atiu  intclligendi  pricedentc  atium  volunta- 
tisincclligit  pcrfctiiffimiimintelligibilc,in  quod 
potell , quod  terminat  atiionem  pcrfctiiftimam 
quam  potell  habere  ,•  tale  autem  intelligibile  eft 
fpccies  fpecialilfima ; ergo, Scc. 

Prxrerea , fecundum  Auicen.Sc  Commem,  f. 

A/et*ph.  ixp.  4.  A lecaphylica  eft  vjrima  fcientia 
in  ordine  dotirim, igitur  principia  aliaru  fcien- 
narum  prius  tempore  a nobis  cocipiumur,  quam 
Metaphyfica  ; principia  autem  aliarum  fciemia- 
rum  lunt  minus  vniuerfaUa , quia  Metaphyfica 
eft  de  vniucrfalifiimis : igitur , Scc. 


559 


Prxtcrea.fi  prius  intelligimus  magis  vniuerfa- 
le, quam  lingulare,  quando  fingularc  aliquod  fu- 
bitb  mouctlenfum , erit  magnum  tempus  ante- 
quam poftimus  cognofcere  eius  fpecicm  fpecia- 
liflimamiquia  oporteret  prius  cognofcere  omnia 
eius  fuperiora  eftencialia  , qux  cum  iint  multa, 
non  poliunt  in  inftanti  cognofci : hoc  autem  pa- 
tet manifefte  efic  falfum ; crgo,&c. 

Pr*terea,fi  priis  magis  vniuerfale  intelligitur,  4* 
aut  eadem  fpecie  cum  miuus  vniucrfali , aut  alia: 
non  eadem  , quia  illud  non  eft  proprium  reprx- 
fentatiuum  alicuius  quod  xqualiter  rcprxfcntat 
ipfum  & oppofitum , vel  difparatum ; fcd  fpecics 
reprxfcnrans  animal  ,quod  eft  magis  vniuerfale, 
xqualiter  repr^fentat  hominem, Sc  afinum;&  per 
confequens  per  illam  cognofceret  fimul  vtrum- 
queintcllc&us , fi  illa  fufticerct.quod  falfum  eft: 
igitur  non  eft  cadcnv.fi  autem  alia.tunc  erunt  tor 
fpccies  in  hnelle&u,  quot  funt  fpecics  generis,  fi 
iilx  debent  cognofci, vel  quot  funt  fuperiora  vni- 
uerfaliora  cfTcnrialia,  antequam  fpecics  fpccialif- 
fima  intelligatur,  quod  fallum  eft  ; igitur,  Scc. 

Prxrerea , illud  cognofcitur  pofterius  rempo-  Jhiud,» 
re,  cuius  abftra&io  eft  difficilior jquia eius cogni-  v»/- 

lio  intcllc&ualis  abftraftiua  cfl  difficilior  ; fi-d  Tl*1"  'fi 


/cd  * 

abit  radio  colori!, qua:  c(t  vniucrfalior.cftdiflici- 
lior  quam  albedinisjquia  adiflimilibus  abflrahi-  vimur/din. 
rurquiditas  coloris  , fcilicet  ab  albo , & nigro, 
qux  funt  oppofita  j albedinis  autem  quiditas  a 
duobus  albis,  qux  funt  fimilia ; ergo, Scc. 

Prxrerea,  poflibilccft  intelligcrcroinus  com- 
mune,non  cognofccndo magis  commune;  igitur 
non  oportet  femper  vniucrfiilius  prius  'cognofci 
ab  intclicdu.  Probatio  amecedenris  ; quia  Geo- 
meter cognofcir  lineam, & inulta  de  Jinca  pi  obar, 

S:  tamen  nefeit  vtrumfit  fubftanria.velaccidens: 
ergo, Scc.  Ad  hoc  etiam  eft  auchoritas  Philofophi 
1 .Pbyficjext.  3 . Sc  4-  dicent»  quod  diffinitur» pritu 
ccgna/iitur,  qr.am  pirtft  definitionis , d i ffi n i r u m eft 
miniis  vniuerfale , cum  fit  fpccies , quam  genus  * 
Tuum,  quod  eft  pars  diffinitionis ; igitur,  Scc.  s 

R E S O L V T I O. 

Prius  cognofci  mugis  vniuerfuie  cognitione 
dtftinfld , de  quo  Do  flor  t.  dift.  3 . 
q.i.  num. 2 4.1 3. 


b ^ Ecundo,  dico  quod  prius  cognofcitur  ma-  f. 

tDgis  vniuerfale  l nobis  cognitione  diftin-  M*ru  W- 
tia.  Probatio , prius  diftintie  illud  cognofcitur, 
quod  intrat  diffinitionem  alterius  , rvod 
ahud  diftmtic  cognofcitur;  fed  ens  quod  eft  vni-  eiflindd. 
uerfaliffiinum,  inrrar  definitionem  omnium,cum 
conceptus  entis  includatur  in  conceptu  cuinfii- 
bet , ipfum  aurem  non  habet  conceptum  ni  fi  di- 
(lintium;  quia  non  habet  in  quo  polfit  confuse, 
vel  indi ftintic  cognofci : igitur,  Scc.  Simile  au- 
tem eft  de  aliis  vniuerfalibus : quantd  cnifn  ali- 
quid eft  vniuerfalius,ranrd  poreft  plurium  defini- 
tionem intelligcrc,  Sc  diftintiius  cognofci , etim 
pauciora  fuperiora  habeat , in  quibus  cognofci- 
tur confuse.  Przrcrea, fecundum Auiccn.i .A/er. 
cxp.i.  Metaphyfica  eft  prior  ordine  cognofccndi 
diftintie,  qux  tamen  eft  vniucrfalior ; igitur^cc. 

Nec  tamen  contradicit  libi  Auicenna  , dicens  OrJim  J»- 
quod  eft  poftrcma  ordine  dotirinx,  allia  hoc  or-  R'1**  frttt- 
dinc  procedimus  a cognitione  confuta  ad  diftin-  ditmr  * 
tiam;modo  eft  ita,  quod  principia  aliarum  feien- 


liarum  propriarum  ordine  dotirinx  funt  nobis 
1 Z z 4 nota 


540 


De  Anima 


noti  ex  confufo  conceptu  terminorum  , ficut 
Geometer  ex  confufo  conceptu  line*  , & pun- 
&i  procedit  ad  cognofccudum  eius  difKnitio- 
nem  , & paflionem  : & ideo  Mctaphyfica  cd  po- 
ftcrior  ordine  dodrinz  , cuius  tamen  principia 
funt  didinde  cognofccnda ; fcd  fcientia  Mcta- 
phyficz  acquifita,  rcuertendo  ad  alias  fciemias 
Ordo  7«s  i magis  didinde  cognofcuntur  earum  principia. 
tegnitune  fcientia  Mcraphyficx  prius  didinde  cognita , Sc 
rttirtdUmr  Pr'or  0rclmc  didind*  cognitionis ; licin 

rim  eo - propouro  , fpecies  prius  cognolcuntur  indidin- 
gnitimf  di-  dc  , fcilicct  cognofcendo  quid  cd , quod  dicitur 
fiinSam.  per  nomen  ; vel  in  fuo  vniucrfali , fcilicet  co- 
gnito vniucrfili  didinde  , tunc  per  eius  diuifio- 
nem  & comradidionctri  per  additionem  diffe- 
renti* , fit  reditus  ad  coguofcendum  fpeciem  di- 
di nile. 

RESOLVTIO. 

Prius  prioritate  prrfeflionu  cognofcitur 
Deus.  Fide  Do&orem  i.dift.  } quxft.  i. 
num.t  9 fcd  cognitio  f en fib ilium  fortius 
mouent  ium  ftnfum  , efl  prior  prioritate 
perfeftionit  iuxt*  proportionem  obiefli  ad 
intellectum. 

6.  ■ c rT*Erti&,  dico  qu&d  pritks  prioritate  per- 
1 fcdionisa  nobis  cognofcitur,  quod  cd 
perfoditis.  Circa  quod  feiendum  , quod  aliqua 
cognitio  poced  ellc  perfedior  alia  , vel  fecun- 
dum perfedionis  complementum  , vel  fecun- 
dum proportionem  ad  obicdum;ficut  vifio  aqui- 
li cd  perfedior  primo  modo , vifione  mea  i fcd 
vifio  mea  rcfpcdu  candelx  ed  perfedior  vifione 
aquilx  rcfpcdu  Solis.  Ida  diuifio  habetur  40. 
de  Animalibus  a Philofopho  , dicente  quod  magis 
de/i de  rami  i4  J cire  modicum  de  fubslantiis  fi  parati tt 
tjuam  multum  de  iuferioribud.  Illud  autem  modi- 
cum attenditur  fecundum  proportionem  ad  ob- 
iedum  , non  autem  fecundum  naturam  cogni- 
tionis abfolut£. 

d Ad  propofttum  cd  dicendum  , quod  illud 
quod  a nobis  cognofcitur  priCis  prioritate  per- 
fedionis cognitionis  in  fc  , &c  abfolucc  confi- 
dent* , ell  Deus  » loquendo  etiam  dc  cognitio- 
ne naturali.  Probatio,  quia  illa  cognirio  cd  per- 
fedior in  fc,pcr  quam  attingitur  pcrfc&ius  obie- 
dum ; fcd  h*c  cd  cognitio  Dei,  qtii  cd  perfcdif- 
fimum  obiedum ; crgo,Jcc. 

Prxtctca , Philofophus  4 .Ethic.cap.  10.  ponit 
felicitatem  humanam  , qua:  ex  puris  naturalibus 
haberi  potcd  in  cognitione  fubftaimarum  fepa- 
rararum  , vel  prini*  fubdantix  fepaiatx , qu* 
ed  Deus , fcd  ponit  cam  in  perfcdiflitna  cogni- 
tione : ergo  eius  cognitio  qu*  in  via  porell  ha- 
beri, ed  perfediflima  cognitio  , & perfedior 
cognitione  quorumcumque  inferiorum  ; quia 
quodeumque  indiuiduum  fpecici  nobilioris  cd 
nobilius  quocumque  indiuiduo  fpecici  infe- 
rioris. 

Sed  qu*  ed  cognitio  perfedior  fecundum  pro- 
portionem ad  obiedum , id  cd  rcfpcdu  infe- 
riorum , qu*  funt  intcllcdui  nodto  proportio- 
nata? 

Dicendum,  quod  cognitio  illorum  fenfibi- 
lium.qu*  fortiis  mouent  lenium,  ell  perfedior, 
quia  qu*  fortius  mouent  fcnfuin,forrius  mouent 
intcllcdum,  licet  altiori  modo,  quia  vuiuerfa- 
liusi  qux  autem  magis  moucut  imcllcduin,fum 


Cognitio  vna 
dupliciter  po- 

Hior  miis. 

1.  de  Partib. 
axiiin.c.5. 


Vrut  efl  pri- 
mS  cognitum 
prrfr&ionr. 


Telini  as  in 
quo  ( cnjnlit 
fu&JnmPhi- 
bfophumt 


magis  proportionata  intcllcdui  , & ideo  prius 
perfedione  tali,lcilicet  fecundum  proportionem 
ad  obiedum,  intelligitur  vniuerfale  illius  lingu- 
laris fcnfibili»,  quod  fortius  mouet  fenfum. 

Ad  obicdioncm  in  oppofitum, dicendum  quod  jg  pr^,- 
Philofophus  primo  Phjpcorum  intendit  dare  mo- 
dum deueniendi  in  cognitionem  didindam  ; & 
hoc  ed  per  cognitionem  magis  vniuerfalis  , & 
magis  confufi , quod  cd  prius  notum  nobis  di- 
dinda cognitione. 

Ad  aliud,  dicendum  quod  ens,  & vnum  pri&s  Aifitihm. 
imprimuntur  intcllcdui  quoad  eorum  cognitio- 
nem didindam  , quam  alia ; & ideo  illa  cogni- 
cionc  funt  prius  nota  ; quia  non  polfunr  umifi- 
cari per  priora,  & hoc  conceditur. 

Ad  aliud,  dicendum  quAd  Thomas  fidens  ii-  8. 
iud  argumentum  deceptus  fuit,  quia  non  didin-  di  ttnmm, 
guitur  inter  cognofccrc  aliquid  confufum,  & **P 
confuse,  8c  didinde,  Sc  didindum.  Veram  enim 
cd,  qudd  cognofccrc  aliquid  confuse  , fcilicct 
minus  vniuerfale,  cd  medium  inter  puram  igno*  Wr  <jf  ». 
rantiam , Sc  cognitionem  eius  didindam ; & fi  c Ifltbm^ 
cognitio  alicuius  confufa  prior  cd  cognitione  g 1 

eiufdcin  didinda ; fcd  propter  hoc  non  fequmir  gm*  ***' 
quod  cognitio  confufi  , ia  ed,  magis  vniuerfalis, 
nt  prior  cognitione1  miniis  vniuerfalis , nifi  lo- 
quendo dc  cognitione  didinda  i vt  didum  efl; 
immbcd  fallacia  confequcntis  a pluribus  caulis 
veritatis  ad  vnam.  Cognitio  enim  confufa  alicu- 
ius minus  vniuerfalis , cd,  vel  quando  cognofci- 
tur tantum  de  ipfo,f«uf  r/7,  quod  dicirur  per  no- 
men, vel  quando  cognofcirur  in  fuo  vniucrfalio- 
ri,  vel  confufo  i non  fequicur  igitur  : cognitio 
confufa  minus  vniuerfalis , cd  prior  tempore, 

Jiuam  eius  didinda:  igitur  cognitio  fui  vniucr- 
alioris,  vel  magis  confufi,  cd  prior. 

Ad  vltimum,  dicendum  quod  quando  aliquod  Jlpatm 
lingulare  cd  prxfcns  fenfui  fecundum  debitam 
proportionem, tunc  intellcdus  primi»  apprehen- 
dit fpecicm  fpccialiflimam  eius , fcd  quando  non 
ed  proportionarum  fenfui,  ita  quod  poflir  ipfum 
didinde  cognofccre  i tunc  intellcdus  apprehen- 
dit fpeciem  proximiorem, quam  potcd, quia  non 
mouet  fenfum  nifi  fub  rarione,qux  cd  lingularis 
fpecici  communioris. 

ANNOTATIONES 

ad  quxftionCm  dccimamfcxtam. 

CONCLVSIO  I. 

Speciem  (p  ect  ait f imam  e/fe  primum  cogni- 
tum tiobu  cognitione  confusa. 

1 Icendum  igitur  ad  (jueShonem,&c.  Speciem  9- 
1^/fpecialilfimam  clfc  primum  cognitum. 

Probat  Dodor  hic  contra  D.  Thom.  & luos  1^ 

(jtufl.U  art.  j.fcx  rarionibusiquarum  priores  tres 
adducit  i.dift.).  quoji.  1.  nura.it.  Prima  ratio  cft, 
onia  caufa naturalis  agic  fecundum  vltimumpof- 
le , & fic  agit  primo  perfediflimum  effedum» 
quem  potcd ; c^go  cum  intellcdus  fit  talis , pri- 
mo intelligit  fpecicm  fpccialiflimam , quianoc 
ed  perfedius  vniuerfalioribus , qu*  funt  partes 
cius.  Contra  hanc 

Obi  icitur,  ex  Caiet.  de  ente ,£$■  efteutia , & alibi 
quia  ordo  natur*  incipit  ab  imperfedioribus: 
vnde  quod  prius  ed  generatione,  poderius  efl 
perfedione,  7.  Metaph.  Prxterea.fi  valeret  argu- 
mentum,probaret  quod  etiam  cognitione  diAin- 
da  prius  cognofceretur  fpccics  Ipecialiffima , 

quod 


Quseftio  XVI. 


54» 


, quod  e(V  falfum,&  contra  ipfum  Scotnm.vt  fta- 
tim patebit.  Tcrtib  , probaret  etiam  quod  lingu- 
lare prius  cognofccr  etur,  quia  eius  conceptus  eft 
nobilior  conceptu  fpeciei : nam  fubftantix  pri- 
mx  funt  omnium  nobiliflimx,  vt  tenet  Ariftote* 
les  CMp.  dt  Sukjhntid  i & i . Pofter.  c.  i . dicitur  qu6d 
notiora  nobis  funt  * qux  propinquiora  funt  fen- 
fni.  Et  ira  tenet  Durand.  t.d.\4].-7.  Gregor, 
quaft.  j.  *rtic.  i . quos  fequitur  Suar.  4.  de  Aninut, 
c*p.%. 

CamfdMMtu-  Ad  primum  , refpondetur,  loquitur  Dodor 
rJm  nn  im-  naturali  non  impedito,  fcu  carente  re- 

ripfiaijp.  fiftentia,  vt  habet  /«c.  cit.  in  1 . nam  fi  refiftenttam 
mi  inuencrit , impedituri  produdionenobiliflimi 

f$tm  pprj.  efferus , quem  poteft  > donec  vincat  illam  refi- 
ftenriam  : in  prouofiro  autem,  intclledu*  rcfpc- 
du  conceptus  fpeciei  fpecialiflimx  , eft  bcn£ 
difpofitus  ; quia  fupponitur  , qu6d  habet  fpc- 
cicm  intclligibilem  eius , & phantafiam  non  im- 
peditam , nec  aliud  requiritur ; & fi  fincindifpo- 
fitionc  , vel  refiftentia  non  ageret  ad  vlrimum 
potentix  , fequcrctur  , ( vt  bene  infert  Dodor ) 
qu6d  quantitarem  effedus  fibi  prxfcribctet , Se. 
ficeftcccaufa  fecundum  propoli  tum.  Friuolum 
ergo  cft, quod  dicit  Caictanus.ficut  leo  non  prius 
generat  leonem , fed  aliud  imperfedius , ira  in- 
cellcdusnon  prius  generat  conceptum  perfcdif- 
fimum,  fed  imperfediorem  , Se  vltimi'»  pcrfcdif- 
limum  ; quia  fi  leo  haberet  in  fua  poteftace  for- 
mam leonis , & materiam  difpoficam.  Se  fine  re- 
fiftentia , primd  produceret  leonem : imcllcdus 
habet  in  fiia  porcftate  conceptum  fpeciei  fpecia- 
Jifiinix  fubiedum  difpofirum,  Se  carens  omni 
refiftentia,  ideb  primo  producit  illum  conce- 
ptum ; & fi  prim<5  non  pofter , nunquam  poftea 
pofier , quia  nihil  acquiric  quod  ab  initio  non 
liabcr. 

IO.  Ad  fecundum  , refpondetur , cum  Scoro  1. 

dift.  $.  tpufl.  a.  mox.  16.  qtt Ad  voras  ordo  confusi 
cognolcendi  eft  prior, A:  idcS  primum  in  ilfoor- 
0'J'  eamfmft  dlnr  cft  (Impliciter  primum.Er  probatur  ex  Arift. 
etinfetmdt  r>  Pbyfic.  irart.  j . dicente,  definitum  prids  cogno- 

fci,  quam  partes ; & ex  Aufcenna  1 . Afeuph.  r.5. 
fiudente  Mcraphyficam  efic  vltimam  ordine  do- 
drinx,  quamuis  Ik  prima  in  (ciendo  diftinde; 
qu is  principia  aliarum  Icienriarum  funt  per  fc 
nora  er  concepru  confufo  rerminorum,£:  poftea 
ex  Mctap hyfica  fciri  pofthnt  diftindcicognofcn 
enim  Geometer  lineam  efic  longitudinem  fine 
/aritudine,  non  curans  in  quo  fir  genere*,  vel  qux 
fireius  differentia,  quia  hoc  ad  Mcuphy  ficum 
/pedar. 

Dices  , ergo  falfitm  eft  agens  naturale  Primi 
elicere  effedum  nobHiffimum,  quem  porcfijquia 
cognitio  di ftinda  eft  nobilior  confula.  Er  con- 
firmatur ex  ipfo  Scoro  /*e.  cit.  num.  17.  dicente 
quod  ftnet/fm  nMtnrnlu  eft  nb  imperfrfio  *A  perfe- 
f}nm,per  meJupmtd"  ejudd  confnte  rogtiefcerr  eft  epufi 
medium  inter  ignorent , & diftinfle  cegncfcere.  Vbi 
fibi  contradicir,  antea  dicenti , intellectum  prius 
elicere  adum  per  fcdiffimtim.  Refpondcttir , in 
eodem  ordine  cognofirendr  inrclledum  non  im- 
pedirum  prius  elicere  adu  pcrfcdilfimum  quem 
poteft , tamen  pro  hoc  ftaru  poteft  alius  ordo  co- 
gnofccndi imperfedior  prxcedcre  perfidiorem , 
cuitifinodi  eft  confuse  eugnofeere  refpcdu  co- 
gnitionis diftindx ; quia  eriam  cognitio  fenfiti- 
ua  pro  hoc  ftaru,  prior  eft  inteUediui.  Quod  ve- 
r6  confufa  prior  ut, Se  experientia  conitar, Se  Ari- 
ftotcles , ac  Auicenna  docent  locis  cieatis  i vnde 


tflfrirr  »rj$. 
*r  JitHuBi 
ttfMfteiUi. 


Scotus  fibi  non  contradicit , quia  loquitur  intra 
eundem  ordinem  cognofccndi  . non  vcr6  com- 
parando vnum  ordinem  ad  alium. 

Contra, hinc  fequitur  quod  in  ordine  diftinde  1 1. 

cognofccndi , fpccics  fperialiflima  prius  cogno-  NiW/ dUUu- 
icitur,  quam  cius  partes  teonfequens  cft  falfum,  ll* 
oc  contra  Scotum  nt.r.um.xa,  tenentem  vniucrta-  ,-9 

liora  prius  coenofci  cognitione  diftinda  , quatn  cuntlufie, 
minu*  vniucrfalia  j dc  quo  ftatim!  Refpondetur, 
negando  fequclam  , quia  non  poteft  aliquid  di- 
ftinde  concipi  non  conceptis  in  coinchifis,qux 
funt  cius  partes  *,  his  enim  non  conceptis,  cogni- 
tiocrit  tantum  confufa;quia  concipitur  res.ficut 
ciprimitur  pet  nomen,  ficnonficut  exprimitur 
per  definitionem. 

Ad  tertium,  fingulare  qua  tale.non  cognofci- 
turi  nobis  pro  hoc  ftaru,  vt  doccoibcne  Scoc.  j. 
d.i  4.  tpuft.  j .fin.  qnia  pro  nunc  n^fc  mouettir  in- 
tclledus  noflcr,  nifi  a phantafiabili , & lingulare 
nullum  phantafnia  gignit.  Vide  curo  i.dijr.}.if.t. 

& q-6jt.  1 7.  <*-  4.  d.4  { . (jtuft.i,.  dc  quo  infrh,  q.x  z. 
vbi  dicetur  quomodo  lingulare  prius  cognofd- 
tur  quam  fpedes  fpecialimma. 

Secunda  ratio  Scoti  eft  ,quia  Metaphj  fica  fe- 
cundum Ariftorclcm  , & Auicennam  cft  vhima 
ordine  dodrinx  ; ergo  alix  feientix  prxccdunr 
eam,  & nuxime  naturalisjcrgo  harum  principia,  Ati*ui  rtm. 
Sc  termini  principiorum,  cognofcumur  prius,  dc  ****  /“** 
tamen  funr  miniis  communia , Se  principia  Mc- 
raphyficx  vniuerlaliora  ; ergo  minus  communia 
funt  prius  notaex  intentione  Ariftotclis,^  Atii-» 
ccnnar. 

Contra  hancobiicirur ; quia  vel  ftiemix  or- 
dinanrur  fecundum  cognitionem  diftindam,  vel 
confofam : fi  primum , Metaphyficacft  omnium 
prima,vr  didum  cft  ad  fecundum : fi  lecundum; 
ergo  miniis  communes  deberenr  prxccdcre  , & 
fic  libri  dc  Coelo ,Sc  dc  Anima  prxcedercnc  libros 
Phyficorum.  Rclpondcrur  ex  Ariftoiclc  f.  Met.  gMi.it/ifrius 
fr.xt.  1.  ordipe  dodrin.v  illud  cfte  prius,  quod  fa  •'dio*  dftri. 
cilius  addifcituc.  Et  non  dixit  Philo/ophus  quod  "*• 
diftindiiis  cognofcitu r,  fic  efic  prius^non  incipit 
ergo  ifte  ordo  ab  vniucrfiUioribtis , vcJ  cumpofi- 
1*110  modo,  difttndi  cognitione,  fed  fxpiusimi- 
mis  vniticr/alibus.Vndc  Ariftorclcs  inninlris  Io- 
cis  prius  rradauir  qux  funtpofteriora  fecundum 
narttrx  ordinem ; pridtenim  agit  de  animalibus , 
quam  de  plantis ; Sc  ramen  tradacio  harum  eft 
vniuerfalior,  S:  prior.  Irem, in  libris  Phy  fic.prius 
tradar  dc  principiis  corporis  generabilis , cuiuf- 
m odi  funt  marcria,forma,  priuatio,  dc  quibus  1. 

Phftc.  quam  dc  principiis  corporis  naturalis , de  rhiltftfkm 
quibus  /il.z.Sc  Ite  pr.rponi r principia  fpeciei,  feu  /"»> 
minus  communis  principiis  generis,  icti  magis  /"'****  mi- 
communis.  Ciim  ergo  prius  rrader  dc  fcientiis  Trfaw 
minus  communibus , bene  infert  Scorus  ad  eius  jfjpr. 
mcmcm,miniis  communia  ellc  faciliora, Sc  nobis 
notiora  ; Sc  per  confequcns  prius  nota.  Vide 
Phil.  Fabr.  Thror.  1 S. 

Ad  tertiam  rationem  Scoti  refponde r Caier.  / 
inter  illos  conceprus  non  cfte  ordinem  efientia- 
Icm  ■,  idc6  non  eft  opus  fingulos  concipere. Con- 
tra, tum  quia  ibi  dicit  Caier.  qnbd  natura  proce- 
dit ab  imper fidioribus  ad  perfidiora ; runi  quia 
fo luendo  primam  rarionem  Scoti,dicit  nonpof- 
fe  i pedem  concipi , donec  prius  concipiantur 
omnia  prxccdcntia  in  linea  Prxdicamcntoli.Scd 
adhuc  dices  etiam  contra  Scortini  /equi,  multum 
temporis  infumi  anrcqtram  magi < vniucrfalc 
concipiatur.  Refpondetur,  tantum  liquitur  non 

ftatim  1 


4 


r 


jr  1 


De  Anima 


542- 

ftatiiri  intelligi , quia  cum  occurrit  fingulare  in 
debita  diftanria » prius  cognofco.flc  diftinguo  il- 
lud ab  aliis  fingularibus,vcl  minus  communibus» 

, antequam  facio  abftra&iones  magis  vniuerla- 
lium  conceptuum  ; nam  fi  folum  cognofcerem 
qua  ens,  nun  dtftingucrcm  illud  ab  aliis  inferio- 
ribus, quia  conceptus  emis  eft  caufa  conuertien- 
tix.non  diftin&ionis.  Aliquid  ergo  temporis  in- 
tercedit , quando  moucor  a lingulari , antequam 
raagis  vniuerfalia  concipcrc  polfim.fcd  non  tan- 
tum , quantum  in  oppoiita  opinione  ; quia  fa&a 
motione  a lingulari  obicdo  » oporteret  omnia 
contenta  in  linea  Prxdicamcntali  prxconciperc» 
antequam  illud  lingulare»  vel  eius  infimam  fpc- 
ciein  conciperem. 

Ad  quintam  rationem  Scoti,  refpondet  Caie- 
tanus  Ipccies  magis  vniuerfalium  , quamuis  line 
indiuidiu  generum, vt  huius  animalis, huius  cor- 
poris, flec.  e fle  propinquiores  fipnlibus  i & lic  fa- 
cilius abilrahi  , quam  fpcciem  fpccialilGinam. 
Contra.in  Prormio  J/eM/>i.habctur,qund  natura 
fpecifica  tanrum  tnouet  fenfuin  , fle  non  genus, 
neque  (ingulare.V ide  Scor.  x .difi.  \ .quxjt.  \ .num. 4. 
Prxterca , non  olFcrtur  fenfui  indiuiduum  gene- 
ris, nili  mediante  indiuiduo  fpccici  \ quia  (enfus 
non  intuetur  lingulare  fenfibile  determinati  gc- 
neris,quin  Iit  determinat*  fpccici:flc  quia  hoc  cft 
fyotpnpln.  propinquius  lingularitati  ex  Fofterjtxt.it, 
quiuj  jin-  cft  magis  fenfibile:  & confcquemer  citius,flc  fa- 
c*^^smouct  intellc6kum.Prxterea,vt  ait  Do&or, 
Patcl*  facilius  abilrahi  minus  commune, vt  albe- 
reimi !/•*>.  dinrm.qtiam  magis comtnunc,  vc colorem  ; quia 

hoc  a fimilibus, illud  a diOimilibus  abftrahitur. 

Soluuntnr  quadam  argumenta  adducta  i» 
fanorem  D Thema, t enent  it  i.p  quxll.8  j. 
arc.3.  'untuerfaltora  ejfe  prius  nota. 

j Primum  argumentum  : Cognitio  primorum 

principiorum  cft  prima.quia  cft  prr  fe  notorium, 
& ab  omnibus  admittitur ; ergo  fle  cognitio  ter- 
minorum eorundem  principiorum:fed  inter  hos 
CtgnSti»  fei-  primus  terminus  eft  ens ; ergo.flcc.Refpondctur, 
rr-rym  prin  prima  illa  principia  prius  cognofci  cognitione 
noerum  *tn  t vr  djftum  eft  , fcd  fic  cognofcuntur 

tj  pnms.  poftqtum  acquifira  eft  cognitio  confula  multa- 
rum rerum  : qua  ratione,  vt  dixi , alix  feientix 
fum  priores  Mctaphyfica. 

gw*  tbU-  Secundum  argumentum:  Quod  a longe  con- 
ium i /«••-  fpicitur,  prius  videtur,  vt  corpus  •,  deinde  vr  ani- 
./*  • inal , tandem  vt  hoc  animal : ergo  communiora 

Se  w rur.  COgnofcuntur.  Rcfpondetur  cum  Scoco 

1 jlijt.  $ .quoji. 1.  num.  17.  obic&um  i n diftant  ia  im- 
proporrionara  , non  fc  rcprxfcntare  fenfui  fe- 
cundam propriam  rationem  * fcd  fecundum  ini- 
perfc<ftum,  fle  intellectis  fcquens  fenfum,  inccl- 
iigit  illud  fecundum  illam  rationem  imperfe- 
£bm , fle  fic  dccipirur.  Conclufio autem  Scoti, 
quod  fpccies  fpecialillima  fit  primum  cognitum, 
inteiligitur  qtinndo  lenius  cft  in  debita  diftanria. 
Contra,  quod  in  remotis  mouct  fenlum  , effica- 
cius mouct  etiam  in  diftantia  debita, quia  monere 
dum  remotum  eft, arguit  maiorem  virtutem, vir- 
ture  illius  quod  untim  mouct , dum  eft  propin- 
quunijetgo  cum  gradus  vimjcrlaliorcs*vc  corpo- 
ris, moueaut  in  magna  diftantia  ,fle  fpccies  non, 
‘ lignutp  cft  , quod  fortius  monent  quam  fpecics 

etiam  quando  lunt  propinqui : ficu:  ignis  qui  re- 
motiora calefacit , cfncacior  cft  igne  qui  tan- 
tum calefacit  propinqua. 


Rcfpondetur , argumentum  eft:  ad  oppofitutn,  j y. 

Si  fuadet  quod  tpfa  fpccies  fpecialillima  mouct, 
etiam  quando  diftat  nimis  obic&um,fle  non  gra- 
dus fuperioresiquia  cim  fit  pcrfe&ior  in  entita- 
re  illis  gradibns  , cft  etiam  fle  in  a&iuitate  ^ ergo 
eftq&iuum  ad  maiorem  diftantinm,quim  illi  gra- 
dus, vr  in  exemplo  de  igne  pcrfc&iori.  Ratio  au- 
tem quare  non  rcprxlcntat  fecundum  gradutn 
fpccincum,  cft,  quia  per  improportionatmn  me- 
dium non  poteft  clfundcre  fpcciem  perfede  libi 
fimiiem , fle  fic  tantum  rcprxfcntat  imperfeflo 
modo. Addo, incertum e(Te,vt tenet  L)o£lor  i.d.j, 

7.1.  n.  x8.  quod  per  diuerfas  Ipccies  iniclligibilcs 
rcprxfcntcntur  nunus , & magis  vniuerfalia  :dc 
quo  quidquid  fit,qtM  caufat  Ipcciem  minus  vni- 
uerfalis,  poteft  caufarc  fpcciem  cui ufe unque  vni- 
uerfalioris  inclufi  in  eo,  vt  ibi  habet  Do&or. 

Tertium  argumentum:Quod  cft  facilioris  ab-  Mini, 
ftradionis  fecundum  Scotum  rat.f  prius  cogno-  ""fib  fui. 
fcitur ; fcd  magis  vniucrfalc cft  huiufmodi,quia  •*/»•* 
pauciora  in  fc  aftu  continet , quam  minfts  vni-  ttm' 
uerfalc,  & fic  faciliis  eft  iniclligerc  vnuminco 
non  intcllr&is  aliis  , quoti  cft  abftrahcre,  quam 
in  minus  vniuerfa!i,vcl  lingulari, in  quibus  mul- 
titudo contentorum  ponit  coi.fufioncm.Rcfpon- 
detur  facilitatem  abftra&ionis oriri  ex  vicinitate 
ad  fenfum,  fle  idci  vtmicrfaliota,  quia  magis  di- 
ftant  a fcnfu,  difficilioris  funt  abftratlionis. 

Quartum  argumencum:Scotus  1 .dift.  3 queft. x. 
nwn.  17. ait  quid  mens  fcquitur  fenfum  in  cogni- 
tione , fle  cereum  cft  fenfum  non  cognofcere  nili 
lingulare ; fle  i.Met.quoft.vlt.  ait  lingulare  vagum 
rimd  percipi  ; fcd  ficut  lingulare  vagum  fc  ha- 
« ad  diftin£tum,ira  magis  vagum, .id  miniis  va- 
gum i ergo  hoc  priis  cognofcitur.  Rt  fpondetur,  Snlm  m 
ienfum  cognofcere  naturam  fpccificam.non  lio- 
gulare,  qui  tale, alioquin  polfct  diftinguere  inter  ** 
duos  radios  Solis,  quod  cft  impuffibile,  vt  habet 
Do&or  :.d  ytj.  1.  Ad  aliud,  cognofcere  lingulare 
vagum, eft  ipfam  fpecicm  fpecialillimam  cogno- 
fccre  cum  ligno , quia  ipfam  fingularitatetu  pro 
hoc  ftatu  non  cognofeimus ; alioquin  poficraus 
diftinguere  Petrum  a Paulo,  feclulis  eormn  ac- 
cidentibus cxtrinfccis  , quod  cft  fallum.  de  quo 
inftipujt.ii. 

CONCLVSIO  II. 

Vniuer falior a ejfe  prius  nota  , cogni- 
tione AtjiinflA. 

b Q EcunJo  die  quod  priia  cogno fi itur  magii  vni- 
Cjuerfidt , flcc.  Hanc  conclufionem  , nempe 
vniucrfaliora  priiis  cognofci  cognitione  diftin- 
fla , probat  Doiftor  duabus  rationibus  claris,  & 
circa  eam  nulla  eft  fere  controuerfia.  Eardetn  ra- 
tiones habee  ij.\.q.$  n.  14.1 quarum  vis  liat  in 
hoc.quod  cum  diftintlacognirio  inferiorum  ha- 
beatur per  diftin&am  noritiam  fuperiorum  m- 
cluforum  in  eis  , euidens  eft  prius  fuperioradi- 
ftimftc  cognofci  , fine  quibus  fic  cognitis  repu- 
gnat inferiora  diftin&c  cognofci : hic  locum  ha- 
bet illud: Propter  quod znumquedque  tjl  tale , fiiC. 
c Tertio , dico  quod  prius  prior  i tote  perfeQionit. 

Pro  huius  inceiiigcmia  notandum  cft , qu&l  co- 
gnitio poteft  clTc  pcrfc&a  dupliciter.  Primi , ex  Cejntit  b- 
parte  potentix  , fc  obicCli ; vt  quando  potentia 
circa  obic&um  nobililfinuim  excreer  totam  fuam  •*  41 
virturem.  Secundo,  ex  parte  proportionis  co- 
gmtiuuis  ad  obic&ixognofcibilitatem.  Primo 
modo, 


Quaeftio  XVII. 


545 


i 


modo , quo  obic&um  eft  nobilius  , co  pctfcdiot 
eft  eius  cognitio , vel  eft  prius  cognitum  prioti- 
late  pcrfc&ionis & fic  Deus  eft  primum  cog- 
enitum  intet  omnia  Secundo  modo , cognitio 
icnfibilium , quo  fortius  moucnt  lentum , e 11 
per fedior , quia  eius  gradus  magis  accedunt  ad 
gradus  cognofcibiliutis  obiedi , fic  fi  tot  funt 
gradus  rcrfc&ionitin  cognitione, quot  funt  cog- 
nofcibilitatis  inobic&o  perfere  adxquato.cog- 
nofeitur  tale  obic&um.  Primam  panem  probae 
ex  Philofopho  , dc  eft  cuidens , explicatis  termi- 
nis i quia  cum  cognitio  eflcntialitcr  dcpcndcat.dc 
fpecificetur  abobicdo  , quo  perferius  eft  obic- 
&um,co  nobilior  eft  cognitio. 

Secunda  pars  patet  i quiaqux  fortius  moucnt 
fenfum  , fortius  etiam  pro  hoc  ftatu  moucnt  in- 
lelle&um  *,  dr  confequenter  funt  magis  propor- 
tionata  intelle&ui ; ergo  notitia  tntelle&us  circa 
vniuerfale , cuius  lingulare  fortius  eum  mouer, 
erit  magia proportionata , id  eft,  magis  accodcns 
ad  gradus  cognofcibiliratit  illius  obic&i.  Vide 
Dolorem 

<f,  * Ad  propofirum  eft  dicendum  , & c.  Quod  hic 

ait  Do&or  Deum  ellc  priiks  pcrfc&ione  cogni- 
tum , etiam  loquendo  de  cognitione  naturali, 
videtur  falfum  \ quia  nullum  conceptum  pro- 
prium habemus  de  Deo  pro  hoc  ftatu  , quia  cf- 
fentia  diuina  vt  ime,  folum  mouet  naturaliter 
fuum  intclle&um  , dc  per  \iaui  vniuocationis 
mouet  nos , quoad  rationes  generales  (ibi , & 
cteaturx  communes.  Dc  quo  late  D ocior  <puft.  i . 
Prxl.&eptxdlik. t+.&  i Jift. } l>. l6.Arcog- 
gnitio  propria  obie&onun  , dc  per  proprias  fpe- 
cies  acquifita' eft  perfe&ior  cognitione  commu- 
ni , de  ar quiiita  per  alienas  fpccics.  Refpondetur, 
. /'-/e.  * ctf?  pro  nunc  nullum  hahramus  conceptum  pro- 
primn  in  particulari  de  Deo,  habemus  tamen 
T>tf  pr*  mme  conceptus  proprios  dc  ec,ira  vr  creaturx  repu- 
gnenr .uiiimnodi  (ime conceprus  omnium  perfe- 
dionum  /impliciter , quorum  perfcdifthnus  eft 
. conceptus  cnris  infiniti , quia  c/l  fimplicior  con- 
crp  ibus  attributorum  , & vellit  fubic&um  eo- 
rum,de  quo  Scorus  i i .ejHxft. i .num.  1 7.fcd 

argumentum  probat  cognitionem  naturalem  Dei 
non  efte  pet  (c&iorem  fecundum  proportionem 
graduum  eius  ad  obie&um;quia  hoc  in  infinirutn 
excedit  illxm,tc  idem  eft  ruam  derognitione  fu- 
pernaturali  creata  Dei. 


ncrac  -,  fc  d quxeumque  fpccics  imprimitur  ab  ob- 
icCto  in  inicllcdu , fub  ratione  lingularis  impri- 
mitor •,  quia  obiedum  cxtra.vel  phanrafma  a quo 
imprimitur,  eft  lingulare:crgo  imcllc&us  rccipic 
lingulas  itet  ;hoc  cll  falfum:  igitur  ,6:c. 

l’rxicrca,ptxfciuia  obic&i  eft  caufa  prxfentix 
fpecici,  non  autem  c conucrfo  *,  cum  igitur  obie- 
ftum  intelligibile  (it  pixlcns  in  phantafmate, 
non  requiritur  fpccics  in  intcllc&u  propter  pix» 
fentiatn  obic&i  , lcd  propter  aliud  poiutur  fpc- 
cies  in  intcllcduiigitur  fruftta. 

Prxteica , (i  eflet  fpccics  m intcllc&u,  plures 
portent  cftc  iimul.  Confcqucos  eft  falfum : ergo, 
dcc.  Probatio  confcqucntix , fpccics  tali»  lubct 
efle  petmanens  etiam  abfente  adu  intclligcndij 
tamen  poft  omnem  adum  in.clligendi  potcll  fuf' 
cedere  alia  fpccies  rcfpedu  alterius  obiedi  ;dt  (ic 
eilct  alia  fpccics  alterius  cum  prima  innui.  Pto- 
bario  falli  tatis  confequeutis , quia  cum  illa  fpe- 
cics  non  (ic  potentia  rationalis,  vel  libera,fed  na- 
turalis, de  ncceflitatc  eft  adu  prxfcmc  obiedoj 
ctlm  igitur  femper  rcprxfcntci  obieduin  fuum, 
fernpcr  homo  intclligeiet  per  illam  adu  , & fe- 


queiecur  qubd  per  plures  fpccics  illas  (emper 
pollet  plura  intc!ligere,quod  falfum  cftjei 


Ctcefuet  t *• 

tu  iufmu,  eft 


;ergo,dcc. 

Prxterca  , potentia  (emper  perficitur  proprio 
adu  i proprius  autem  adu»  potentia-  apprehen- 
(iux  eft  apprehendere , non  autem  fpccies : igi- 
tur , fice. 

Contra, Philofophus  j.  de  Anima , ttxt.  com.6. 
t/xt.  c 7.dicit,quod  anima  eft  lectu  fptiicnm/io 
tum  tfed  inuUititU.  d C in  eodem,  Upu  non  eft  in  ani- 
ma, &c.  & in  eodem  : anima  per  irticUtlhmtJi  om- 
ni* inteUigibiliu  , <jr  ptr ftnfnm ftnftkilia : hoc  autem 
non  poreft  inrclligi,qubd  iir  omnia  per  ctfcwiam$ 
igitur  per  carum  I penes  m an.  <na  e\iftcmes.Prx- 
tcrca,  per  rarionem  iic : omne  quod  reducitor  dc 
porentiacftcnnaii  ad  accidciualcm,oportetqudd 
noc  fit  per  aliud  (ibi  imprclfum  formaiucr;  in- 
rclledus  nofter  anre  addifccre,  vel  inrcJJigereeft 
inpotentiarllentiaii  ad  adum  inteJligendi,aqua 
pollex  reducitur  ad  potentiam  actiJcutalem.qui 
fcilice t poreft  imclligcre.cum  voluci  itiigirur  Jioc 
eft  per  aliquod  forniaiircr  Ubi  imprciTum , quod 
voco  (pccicm:igirur,di:c. 


Ex  Philof.  t. 
Pb7f.ccx.1s. 


RESOLVTIO. 


Q^y  j£  s t 1 o XVII. 

Vtritm  in  intcDettu  noffro  fint  fpccies 
intelligibilcs  priores  naturaliter 
affu  intelligendi? 


Opinio  communis  ponendas  effe  freciei  inteDi- 
gibtles  necejfario  ad  intclligendum  ; dr 
foluit  argumenta  in  contrarium.  De  quo 
late  i.tlift.j  qurft.fi. 


• ECpondeo , vna  opinio  commonis  eft. 


Arifl.t.dr  Amms.ftrt. fo.D.Th um. U3. ix.dr  r./.f.fXiW.r. 
(frf.tf.mrt.  & t.rtntr » Grntti.taf.  j (J-jutM. 

7*rt.  i.frt*  verte,  f.  t A Ibctt.Magn.  i.f. fumen.de  i emine 
em  fre3.de  Seuft.euerme.Copr.in  t J.  j f .f.  t .erf.  t. Duranti, 
in  t d.jif  rf.tS.Comwh  t.de  Anime, cj?  4 f \.mrt  j.  Auerfo 
rem  t phi/efepk  f s%  feS  f .Compl.dijp.it.de  Anime,  j.j. 
Vide  Uoclm  diipn/n/u  f.  14. 


1 1 d e t v r quAd  non  : qtiij  quxndo - 
• cumque  aliqua  fpccies  imprimitur  ah 
Ssi/j.y  ohiecto  in  potentia , reprxfentat  obie 
icCtum  tantum  fub  ilia  ratione,  nib  qua  nara  eft 
imprimi  ab  ohic&o  , quia  penitum  eft  limite  ce- 
DCtanti  Iccundum  fonuatufecundum  quamge- 


_ _quod  intellc&u s habet  fpeciem  fibi  iro- 
prclfam , necetlarid  requifiram  ad  adum  incelli- 
gendi.  Quod  poreft  /ic  probari  ex  prxdidis,qaia 
oportet  quod  vniuerfale  adu  intdleduw,/it  prx- 
fen  s intclledui  ratione  obiedi ; fed  non  poteft 
efte  pne  fens  nili  per  fpccicm  impreftiuii  : igitur, 
dtc.  Maior  parer , quia  licur  obiedum  eft  prius 
adu  inrelligendi  ordine  naturae , Iic  ratio  obiedi. 
Probatio  minoris, quia  non  poreft  aliter  efte  prx- 
fens  nili  per  fpeciem  in  phantafmare  exillenremi 
fed  non  per  illam.  Probatio , quia  v na  (pedes 
non  poreft  reprxfentare  obiedum  fub  oppolitis 
rationibus  i fed  vniuerfale,  Sc^fingulare  habent 
oppofitat  rationes , fpccies  autem  in  phanrafma - 
re  eft  reprrfentariua  obiedi  vt  lingulare  eft ; igi- 
tur non  vr  vniueilalc : ergo  ptxter  illam , eft  ne- 
ce  (far  ia 


i 


I 


544 


De  Anima 


jeelTaria  fpecies  in  intelledu  ad  rcprxfcntandum 
vniuerfalc.Maior  illius  rationis  confirmatur,quia 
idem  non  poteft  menfurati  duabus  menfucis  to- 
talibus,fpecies  autem  mcnrurarur  totaliter  ab  ob- 
iedo ; igitur  eadem  fpecies  non  cll  diuerforum 
obicdomm.vt  diuerla  fune  reprxfcntatiua. 

Sed  dices,  quod  hoc  verum  eft  eodem  lumi- 
ne, fed  luminibus  diuerfis  poteft  eadem  fpecies 
diuerfa  reprxfentare ; vt  patet  de  nodilucis,qu« 
in  die  videntur  coloratz  lumine  Solis,  fed  de  no- 
de lucentes  lumine  proprio  ; ftc  fpecies  in  phan- 
raftnatc  lumine  phantaux  , vel  virtutis  fenfitiux 
poteft  reprxfentare  lingulare  lumine  intclledus 
agentis  penetrante  phantafma  vniuerfalc  : fed 
hoc  non  videtur  ;quia  nodiluca.vcl  reprxfentat 
diuerfa  obieda  de  die,  Sc  de  node ; quia  color,(& 
iux  funt  diuerfa, & tunc  necelfarib  hoc  eft  per  di- 
KiBUuca  uerfas  fpccics  : vel  fi  non  fine  diuerfa  obieda, 
9"tTt  al,ur  oportet  dicere , qubd  hxc  habent  aliquam  quali- 
'8t**ptat$nti  utera  diucrfam  a luce , & colore , virrualiter  ta- 
men vtrumque  continitem;  Sc  id«6  in  die  poterit 
gignere  fpeciem  rcprxfentatiuam  vnius  , fcilicet 
coloris, & in  node  rcprxfentatiuam  lucis;fic  igi- 
tur femper  habebit  diuerfas  fpecies  in  quantum 
f reprxfentantur  in  eo  diuerfa  ; licuc  in  propolito 
de  vnittetfali,&  lingulari. 

Prxrerea , cuiuflibet  potent  ix  realis  adiux  eft 
ntrel-  a^'°  realis , Sc  terminus  realis ; intclledus  agens 
igmiit  eft  potentia  adjua  realis  t igitur  eius  operatio  eft 
reali*  ; fed  intelligere  non  eft  operatio  cius  , neq 
ffttum.  terminus  fux  operationis  faltem  propinquus, 
quia  non  intelligit',  fed  operatio  eius , eft  facere 
intelligibilia  in  potentia  adu  intclligibiiia;fiunt 
autem  intelligibilia  aliquo  adu  per  abftradio- 
nem  fpeciei  \ abftrahere  igitur  fpeciem  eft  adus 
eius, & fpecies intelligibilis  abftradaeft  termi- 
nus eius  non  poteft  autem  talis  fpecies  elTc  in 
phanrafia.qttx  corporalis  eft,  & extenfa,  non  au- 
tem talis  fpecies : igitur  oportet  eam  e ile  in  in- 
tellcdupoffibili.  0 

Sed  dices,  quod  vniuerfalc,  quod  eft  obiedum 
intclledus , fulget  in  phanrafmate  per  lumen  in- 
telledus  agentis  , &id  clfc  intelligibilc  adu. 
Conrri  , elte  cognirum  fplcndens  vt  cognitum, 
eft  tantum  ede  diminutum  non  realc ; igitur  non 
poteft  ellc  terminus  operationis  realis  intclle- 
dus agentis. 

* ' Prxtcrca.obicdurr.  vniuerfalius  non  poteft  re- 
^ prxfcntari  fubratione  fua  vniuerfaliori,  per  fpe- 
ciem obiedi  particularis  ;quia  obiedum  vniuer- 
falc in  quantum  huiufmodi , eft  indifferens  ad 
omnia  particularia  fub  eo  contenta  i lingulare 
autem  eft  determinatum  ,&  etiam  vniuctfale,  vt 
vniucrfale,fed  determinatum  fecundum  phantaf- 
nu\  Sc  quod  eft  in  co  tantum  vt  lingulare  s quia 
hic  Sc  nunc : igitur  fpecies  in  eoexiftens  non  po- 
teft reprxfentare  obiedum  vniuerfalc  ; igitur 
oporrer  ad  intelligendum  vniuerfalc , vt  vniuer- 
falc, fpeciem  eius  imprimi  in  intelledu  podibili. 

Prxtcrea,ex  nobilitate  intclledus  poteft  lic 
argui:  Si  non  requiritor  ad  intelligendum  fpccics 
in  intelledu , fed  in  pbantafmatc  tantam , intel- 
ledus  nofter  non  habet  operationem  leparabilcm 
a corpore  in  quo  eft  phantafma  ; quianabec  or- 

f;anum  , Sc  li  non  habet  operationem  feparabi- 
cm , ipfe  non  eft  feparabilis  a corpore , Itcut  ac- 
: gnit  Ariftotcles  i . de  j4nbtut%txgo  intclledus  no- 
fter edet  infeparabilis  a cotpore  ,&  commixtus 
corpori , licuc  potentia  organica  : hoc  autem  cll 
contra Philofophum,i.d*  de  12. 


Mttaphyfu* , & hoc  eft  contra  mentem  ponenti*  Text^  t 
animam  a corpore  aliquando  feparari  ,&  intcl-  Ub.j  votp» 
ligcrcca  qux  prius  intellexit  i vt  patet  de  diui-  + 
te  epulone;  hoc  autem  non  cdet,nifi  roanlif- 
fent  inanima  fpccics  in  via acquifitx.  Ncc  vidp- 
tur  verilimile  ,quod  anima  exuta  a corpore,  re- 
maneat ita  nuda , ficut  in  prima  fui  creatione, 
ita  qu6d  non  pollit  intelligere;  nifi  de  nouo  fpe- 
cies libi  imprimantur ; fed  rationabile  eft  ipfara 
per  fpecies  acquilit  as  in  via  aliquid  pofTe  inteili- 
gcrc,vt  didumcft.Hxc  autem  pofitio  confirma- 
tur authoritatibus  prxdidis  pro  illa  parte. 

Ad  primum  in  oppolitutn , dicunt  quod  differt 
ratio  agendi , Sc  ratio  agentis ; verum  eft  autem  t. 
quod  fpecies  reprxfentat  obicdu  in  illa  ratione  Ai  primm, 
agendi  fub  qua  nata  eft  imprimi:hoc  autceft  fub 
ratione  naturxabfolutcconftderatx , non  autem 
fub  ratione  agentis,  quod  qft  particulare ; Sc  idci 
fpecies  reprxfentat  vniuerfalc.  Vel  aliter  poteft 
dici  fecundum  idos,  quod  licet  phantafma,  4 quo 
immediate  imprimitur,  fit  lingulare ; quia  tamen 
non  agit  in  intclledum  polhbilem  virtute  pro- 
pria , led  intclledus  agentis  abftrahentis  fpecies 
vniucrfales  a phantafmatc;idcd  poteft  illa  Ipcdes 
reprxfentare  vniuerfale. 

Ad  fecundum , dicendum  quhd  xquiuocJtio  xv  r~tg 
eft  ibi  de  prxfentia  obiedi , Sc  fpeciei ; obiedum  £««»4/* 
enim  eft  caufa  prxfentix  realis  fpeciei  inintel-  /*•“* Mi 
ledu  , in  quo  eam  imprimit , in  virtute  tamen 
intclledus  agentis ; fpccics  autem  imprclTa  eft 
caufa  prxfentix  obiedi  in  effe  intelligibili , etiam 
vt  lic  obiedum  cll  praefens  inccllcdui  ratione 
fpeciei. 

Ad  aliud , dicendum , concedendo  confcquen-  - 
tiam.Ad  improbationem  confequentis, dicendum  Aiimm 
quid  fpecies  , liccc  fit  forma  naturalis  quoad 
adum  intelligendi , quantum  eft  de  fc, femper 
producendum;  quia  tamen  non  cll  caufa  tota 
adus, fed  requiritur  incentio  intclledus,  & prin- 
cipalius ; illa  autem  non  eft  femper  in  adu  , idci 
no  oportet  quid  femper  intellieat.  Similiter  non  iSUfrM 
opoi  ter, quid  oinnes  fimul  caulem  adum  inrclli-  ■ 


t»»i|  UtfOi- 
geret  sitim* 
fiu,  fenfu.ncc 

»,f/  ptfrtfi* 


Tctt.  1». 
II 

Tcxc.il. 


gendi , fed  illa  tantum  cuius  phantafma  fortiis 
mouet  intelledum  ad  primum  intelligendum,  vt 
patet  cum  homo  excitatur  a fomno.tunc  intelli- 
gic  necclTario  illud  quod  prius  occurrit,  vel  cuius 
phantafma  fortius  mouct:fcd  per  illum  adutp  in- 
telligit  quod  voluntas  fibi  imperat  intelligen- 
dum,&  hoc  fecundum  fpeciem  eius  in  intelledu 
confe  matam. 

Ad  aliud,  dicendum  quod  potentia  priisprio-  /iperm. 
rirate  perfedionis  perficitur  adu  ptoptio , quam 
alieno, non  autem  femper  prioritate generationi», 
quando  fpecialircr  ad  cius  generationem  plura 
alia  requiruntur  propter  fuam  perfedionem ; Cc 
eft  in  propofito  de  adu  intelligendi, qui  priiis  or- 
dine generationis  requirit  phantafma , Sc  cogni- 
tionem fenfitiuam  , a qua  originatur , & fpeciem 
intclligibilem, fecundum  quam  formalitcrintei- 
lcdusintclligit. 

RESOLVTIO. 

Opimo  negans  ffeeiem  imprimi  a phantaf 
mate  y vel  obietfo , difeutitur , & apfro- 
latur.de epuo  Doctor  i.diftin&.j  quxft.6- 
num.j 

b A Lia  opinio  eft  , quod  nulla  fpecies  a 
phantafma^, vel  ab  obicdo extrinfeco 


t. 


Qusftio  XVII. 


imprimitur  in  intelle&u  > nec  etiam  a£kus  Intel- 
Jigendi.Quod  probatur.  Agens  zquiuocum  fcm- 
per  cft  nobilius  pafTo ; fed  phantafma,  vel  obie- 
&ura  cxtrinfccum  non  cft  nobilius  intelle&u, 
vel  fpecie,  vel  a&u  intclligendi : ergo  ,&rc.  Pro- 
batio maioris  ; (i  cft  xquc  nobile  .tunc  non  cft 
■ zquiaocuin ; fimi  lirer  nec  fi  jmpcifc&ius  ; quia 
non  eflec  caufa  vnde  efferus  effec  nobilior  Se 
perfedior  ; igitur  cft  nobilius.  Minor  patet  i igi- 
tur, &c. 

Sed  dices  , qu6d  vera  eft  maior  de  agente 
xquiuoco  in  virtute  propria, non  autem  de  agen- 
te inftrumenrali ; mod6  phant afma  agir  in  intcl- 
leiftu  poGabili  virtute  intclle&us  agentis  pene- 
trantis ipfum  , & abftrahcncis  quiditatem  i con- 
dicionibus indiuiciuantibus , qua:  fiint  in  phan- 
Tafmatc  i ficut  lumen  attingens  ipfum  lac  quod 
eft  album  Sc  dulce  , quodammodo  abftrahit  al- 
bum } dulci, dum  reprxfenrat  vifui  lac  fub ratio- 
ne albi,non  tamen  lub  ratione  dulcis. 

Contra  duo  que  dicunt ; primA  qoAd  infelic- 
ius agens  fubintrat  phantafma  fui  actione  , vel 
lumine  ; fecundi  , quod  abftrahit  quiditatem  & 
conditionibus  iudiuiduantibus  , arguitur  fic: 
Qtlero  vtriim  per  a&ionem  incelleius  agentis 
in  phantafma  aliquid  prxfentatum  recipiatur 
in  phanrafmate  , aur  non.  Si  fic  \ (equitur  quid 
illud  fic  corporale  , ficut  phantafma  recipiens,  Sc 
extenfum  ; Sc  per  confcquens  non  potent  agere- 
in  intclie&u  podibili  per  actionem  prxduftain. 
Si  nihil ; ergo  phantafma  pcrillam  a&ioncm  non 
erit  virtuonus  ad  agendum  in  inicllcftu  poflibi- 
li. cuius  contrarium  dicebant. 

Prxrerea  , fi  dicunt  quod  phantafma  non  fo- 
lumagic  in  intclledhtm  pudibilem,  fed  etiam  in- 
tellectus 'agens  , deftruitur  eorum  principium, 
quo  dicunt , quod  idem  fubic&o  funt  intrllc- 
dtu*  agens  , Sc  podibilis  i certum  eft  autem  fe- 
cundum eos  , quAd  agens , Sc  paffiim  non  funt 
idemfubieifto  icaliccr:crgo,&c.Si  autem  dicunt, 
quod  folum  phantafma  agit  vt  tactum  ab  intel- 
lectu agente, fcquitur  wt  prius, quod  folum  phan- 
tafina  cft  nobilius  intcllc&u  podibili , vel  fpecie 
inrelligibili  per  rarionem  prxdiCtam.  Habent  au- 
tetn  alia  verba  prxdi&i  dicentes, quod  inrelleCtus 
agens  vc  fubintrat  phantafma,  quodammodo  di- 
ftinguirur  fubicCto  ab  itttellc&u  podibili;  fed  po- 
reft  hoc  quod  ipfi  dicunt  modo  ptxdufto  re- 
probari. 

RESOLVTIO. 

Phantafma  nihil pojfe  producere,  vel  compro- 
ducere  in  intellelfu.fuse  quinque  ratio- 
nibus probatur.  Ftde  Do&orem 
i.d.j  q-7-a  num.7. 

c A Lij  dicunt  ad  rationem  prxdiCtam.qiiOd 
./xintclIcCtas  agens  agit  in  inrellcttum 
podibilcm  fpcciom, ficut  caufa  principalis  ,fcili- 
cct  cum  phantafinate;  non  autem  ficut  caufa  ro- 
talis a vel  ficut  caufa  principalis  cum  inftrumcu- 
caii. 

Sed  contra  , caufa  xquiuoca  habens  in  virtute 
fua  totum  e/feCtum  , potcfl  totum  ctfcdtum  pro- 
ducere in  pado  difpofico  , & hoc  fuftictc , quia 
plus  non  requiritur  ad  cffeCtum  quam  quod  eft 
didtum,fcd  inccllcCtus  agens  habet  in  virtute  fua 
totali  fpccicm  intelligibilem.  Probatio,  quia  ha- 
bet aliam  authoriratein  in  phjnrafinate  rcfpccku 
Scoti  optr.  Tom.  I /. 


545" 

talis  fpeciei;  ipfc  tamen  continet  in  fe  totam  vir- 
tutem phanrafmatis  refpc&u  eius, cum  fit  co  vir- 
» tuofius;  igitur  fine  phantalinarc  poterit  illam  fpe- 
cicnvcauiarc  in  intche&u  podibili , qui  cft  iam 
xquedifpofitusad  recipiendum  ab  vtroqne. 

Prxtcrea , fi  caufa  tmpctfciior  effer  totalis 
caufa  perfediotis  effertus , multo  fortiAs  caufa 
perferior  cft  totalis  caufa  refpertu  imperfertio- 
ris;  fed  intellcrtusagens  eft  perfectior  & nobi- 
lior inrellortu  podibili , vt  dicitur  j . de  Anima, 
toxt.t9.  raincn  intcllertus  podibilis  eft  caufa  ro- 
talis artus  intclligendi, qui  cft  perfertior  effertus 
fpecicintdligibili : igitur  multo  fortius  intcllc- 
ius  agens  cft  totalis  caufa  refpertu  fpccici.  Prx- 
terea , inter  duo  agentia  concurrentia  ad  vnum 
cftertum  debet  ede  propottio;fcd  inter  agens  im- 
mareriale  , Sc  fpirituale  , quod  cft  intcllrrtit*  - • 
agens,  Sc  corporale  , quod  cft  phantafma, non  cft 
j roportio-,crgo,Scc. 

Prxtcrca,  licet  artiuum  fit  aliquando  imperfc-  I !• 
flius  paftiuo , ficut  obiertuin  feniibile  fcniii , ta- 
men artiuum  , fccundiim  quod  agir , cft  nobilius 
padiuo,  in  quantam  patitur.  Exemplum  de  igne 
agente  in  coipus  mixtum  , & igne  infernali  agen- 
te in  (piri  tum  damnat  um:fi  igitur  phantafma  ali- 
quo modo  agit  in  inrcllertuin  podibilcm,  fecun- 
dum id  quo  agit , cft  pcrfcrtius  illo  quo  intcllertus 
podibilis  patitur  romne  aurem  illud  quod  eft  in 
phantafuiare  eft  corporale,  Sc  omne  illud  quod 
cft  in  inrelledu  polTibiii  eft  fpiritualetigitur  cor- 
porale eft  nobilius  fpmtuali,quod  falfum  cft. 

Prxrerea , quanto  aliquid  corporale  ed  magis 
obediens  (pirituali , tanro  magis  fpirituale  me- 
diante illo  corporali , poceft  effertum  nobilio- 
rem producere  ; fed  corpora  cccleftia  magis  obe- 
diunt  fubdanriis  feparatis , quam  phantafma  in- 
tcllcdui  agenti;  & tamen  mediantibus  illis  fub- 
ftantix  fcparatx  non  poifunt  nifi  aliquod  corpo- 
rale producere;  igitur  fic  intellctftus  agens  me- 
diante phantafmacc , vel  ipfo  coadiuuantc  , noti 
poterit  fpccicm  intelligibilem  producere. 

RESOLVTIO. 

Suflinet  Jpeciem  intelligibilem  non  ejfe  necef- 
fariam,  probabiliter  loquendo ; foluens  ra- 
tiones cr  authoritates  ad  oppofitum  ad- 
ducias  , & ponens  modum  joluendi  omnia 
argumenta  pro  opinione  communi ; fed  re- 
folutt  communem  opinionem  ejfe  veriorem. 

Kxterea.oftendo  quod  non  requiritur  fpe-  n. 
cies,  quod  eft  ad  principale  ; quia  fpecies 
prxcedir,  per  rc,  artum  intclligendi,  Sc  habitum; 
illa  igitur  fpecies  potcfl  delitui , manente  tamen 
habitu.  Tunc  quxro  , aut  tunc  intellectus  cft 
in  potentia  cifenriali  ad  artum  intclligendi , auc 
accidentali ; non  in  edcmiali , quia  habens  habi- 
tum ftvclicdualem  poterit  eo  vti , cum  volucrir; 
igitur  in  potentia  accidentali  fine  fpecie.  Sed 
propter  aliud  non  ponit  fpccicm  nccclfariam  ad 
•dum  , nifi  vt  reducat  imelle&um  dc  potentia 
efTenriali  adaccidentalemrigitur  friiftra. 

Prxterea  , phantafma  non  poteft  agere  in  vo-  fl>4n- 
lunrarcm  : igitur  nec  in  intelledum.  Anrece- 
dens  pacet  per  San^los  Sc  Doftorcs.  Probatio  t4‘: 

conlequemixiqtna aut  repugnat  voluntati  pati  a i4rscot.i.d. 
phanrafmate  ratione  fux  immarerialitaris.aurra-  »j. 
rionelibcrratis:fi  primo  modo.eidem  ratione  re- 
pugnat intcllcCkui  ; quia  xque  immaterialis  eft: 

A A a 11011 


546 


De  Anima 


«5- 


Oh  it  Hiem:. 


non  autem  ratione  libertatis  i quia  ifta  non  ob- 
ftantc.primd  recipit.vcl  patitur  abobicdo. 

Prxterea  , lic  Ce  habent  phantafmata  ad  in- 
tellcdum  , ficut  appetitus  fcnhtiuus,  fic  eius  paf- 
fjo  ad  voluntatem  ; fcd  appetitus  fenhtiui  pallio 
non  poteft  dircdc.fic  per  le, agere  in  voluntatem; 
quia  tunc  homo  necelTario  peccaret ; ergo  nec 
phantarma  in  intellcdutn. 

Prxterea  .corporale  vt  corporale  non  agit  in 
fpirituale  , in  quantum  fpirituale  ; fcd  phan- 
rafmavt  phantafma , cft  corporale,  inrelledus 
cft  fpirirualis;  ergo,  ficc.  Ad  illam  partem  ad- 
ducuntur authoritares, primo  Auguftint  \i.fuper 
Gfw/iw.diccntis.quod  anima  d corporali  nihil pati- 
tur in  fi  , & in  eodem  dicitur  , quod  anima  rerum 
imagines  in  /e  di  fe  facit.  Ariftotelcsi*  }.de  Anima, 
text.i.  dr  $9.  dicit  . qufid  anima  quiditatesin 
phantarmatibus  inteliigit ; non  dicit  autem  in 
fpcciebus  in  eaexiftentibus  : boc  autem  idci  di- 
cit , quia  in  phantafmatc  obiedum  eius  reprx- 
fentatur  fufticienter.  Quod  patet,  quia  dicit  thi- 
dem  , quod  lic  fc  habent  phantafmata  ad  intcllc- 
dum  , vt  fenlibilia  ad  fenfum : fcnlibiha  autem 
funt  obiedum  fenfus  ; idci>  phantafmata  conti- 
nent fufticienter  obieda  imclledus.  Vnde  fub- 
dit,  qubd  tum  Anima  inteQifit  .necejfe  ejl  fimul  pban- 
tafmata  (pecnlari ; in  ipfo  autem  phantafmatc  in- 
tuetur anima  quiditacem  fpeciei  ablolutc.fic  con- 
ditiones etiam  indiuidui  vquia  ficut  in  fingulari 
exttfc  referuatur  natuta  communis  , fic  funt  in  eo 
conditiones  indiuiduales  , vt  principia  indiui- 
duantia, ficut  in  Socrate  eft  humanitas,  fic  Socra- 
teita$i  lic  in  phantafmatc  iplius  reprxfenratuc 
natura  communis.fic  lingulare , fic  in  reprxfenta- 
tiuo  lingularis  quod eft  phantafma , continetur 
rcptxfcntatiuuin  naturx  communis. 

Sed  contra  illam  rationem  poteft  fic  argu>:Quia 
fi  vniuerfale  cll  tantum  in  phantafmatc  reprx- 
fcntatum.non  in  fpccic  intclligibili , cum  phan- 
tafma fit  corporeum  , fic  organicum , vniuerfale 
non  cll  in  intclledu.fed  potius  in  fenfu. 

Prxterea,  anima  fcparataell  a corpore  fic  phan- 
tafmatc ; fic  pet  confcquens  non  poteft.  inccili- 


14- 


gete. 


Prxtetea,  intellcdus  ante  omnem  intclledio- 
nem  c(lindcterminati(Timus;oportct  igitur  qu6d 
determinctuc  ad  intelligcndum  pet  aliquid  libi 
imprcdum.quod  vocofpectcm. 

Ad  prrtuuni  illotum  dicendum, fecundum  illos, 
quod  vniucrfalc  accipitur  aliquando  pto  tnten- 
tione  fecunda  , qux  fcquitut  operationem  pri- 
mam intellcdus  , qui  intclligitur  q inditas  abfo- 
lute , fic  hoc  cll  .quando  intellcdus  confiderans 
illam  quidttatem  eflc  ptxdicabilem  de  pluri- 
bus , attribuit  fibi  rationem  fpeciei  , vel  gene- 
ris; fic  illo  modo  cll  in  intellcftu  tanquam  ali- 
quid facium  pet  operationem  intellcdus  *.  vnde 
> de  tali  dicit  Themiftius  primo  de  ^wir/w.quod  in- 
teUcdus  eft,  qui  facit  vniuetfaluaicm  in  rebus, 
fic  Ariftoteles  t .de  Anima  ^lodvniMtrfalt. aut  ni- 
VmiurrfaJt  hil  ejl,  aut  pojieriiu  efi.  Aliquando  autem  V niucc- 
tX:um  fit  ftr  fa\c  acciimus  pto  te  fub«eda  intentioni  fecundx, 
inuUtattm.  ^ pto  quiditate  ici  abfoluta , qux  quantum 

cft  dc  fc.nec  cd  vniucvfalis.ncc  fingularis  , fcd  de 
fe  ed  indifferens  •»  fic  tale  cft  obiedum  intellcdus 
dirc&unv,  non  autem  cd  in  intcUcdu  fubicdiuc, 
fcd  tantum  obiediue. 

AifttliUm.  Ad  aliud  dicunt  aliqui  , quod  anima  fepatata 
imelltgii  pet  fpecics  fibi  influxas  a Deo.  Vel  po- 
ted  dici , qu6d  ad  ptxfcntiaro  obicdi  pcc  fuum 


aduro  obiediuum  elicit  fuamintcllcdionera.fic 
port  vnam  incellcdionera  relinquitur  fibi  habi- 
tus per  virtutem  illius  adus  , qui  habitus  habet 
inclinare  potentiam  ad  intcllf]»cndum  alias  ean- 
dem rem, fic  ipfam  reprxfantate , ficut  poflet  fpe- 
cies  imprclfa. 

Ad  aliud,  dicendum  quod  potentia  pafliua  de- 
terminatur per  aliquid  libi  imprclTumifcd  poten-  di  tertim 
tia  adiua  non  , fcd  foluin  per  prxfcmiam  ob- 
iedi  exprclfam  , ficut  Sol  habet  glaciem  dilTol- 
uerc.non  per  aliquid  fibi  impccfluro , fcd  tanttlm 
prxfentata  fibi  glacie. 

Ad  authoritares  Philofophi  in  contrarium  ad-  4i  npU 
dudas , dicendum  quod  cum  dicitur  .intellcdus  u m nui. 
cft  locus  fpecicrum  : per  fpcciem  inteliigit  Phi- 
lofophus  adum  intclligendi  , qui  efi  veta  fpc- 
cies , fic  cft  lunilitudo  obicdi:  nec  animacll  Io- 
cus  fpecicrum  ficut  fubicdum  ; nec  hoc  dicit 
Philofophus : fed  pro  tanto  hoc  dicitur , quia  »<*, 
ficut  locatum  continetur  in  loco  , non  quidem  tm. 
fubicdiuc, ita  quod  informet  locum,  fcd  tantum 
exprefsiuc  ; fic  in  propofito  de  fpecie.Nec etiam 
dicit  Philofophus.quod  fpecics  lapidis  fit  inani- 
ma imprelfii, animam  informans, fcd  expreflatan- 
tum  obiediue,  vt  didum  cft.  Similiter  animacll 
omnia  intclligibilia  pet  adum  feiendi , ficut  fen-  1,^1;.^ 
fitiua  per  adum  fentiendi.  Vnde  dicit  in  eodem  fmtmi 
libro,  quod  idem  eft  feientia  fecundum  adum 
rei  fcitx, ficut  idem  fenfibile  in  adu,  & fenfiis  in 
adu  ; non  autem  concludit  ifta  authoritas , quid 
hoc  fit  per  fpcciem  imprclfara  in  intclledu. 

Ad  rationem  de  reductione, ficc.  Dicendam, quid 
potentia  paftiua  reducitur  dc  potentia  clientuli  Alt* 
ad  accidentalem  per  aliquid  fibi  imprelfuns; non  ,*4fh-- 
autem  potentia  adiua,  vt  didum  cft , fed  lulEeit 
ad  hoc  prxfcntiaobicdijtalis  autem  potentia  eft 
intcllcdus.vtdidumcftmaliaquxftioncdehoc  Suf.^isaa  - 

fada:igitur,ficc. 

Sed  poteft  quxri , per  quem  modum  patitur 
intellcdus  ab  intclligibili ; cx  quo  nihil  fibi  ab 
illo  imprimitur.  Dicitur  , quod  hoc  ideo  eft, 
quia  obiedum  libi  prxfentatum  , fic  exprcllom 
per  phantafma,  inclinat  fic  excitat  potentiam  ad 
intelligcndum,  quem  tamen  adum  non  elicit  in- 
tclledus  virtute  ptopiii,  fed  aliunde  excitatus, 
fine  fpccic  imprelfa.Excmplum  dc  magiftro exci- 
tante intelledum  difcipuli  per  exempla  fenlibi- 
lia , qui  non  imprimit  aliquid  in  cius  intclledu. 
Exemplum  etiam  de  primo  mouente , quod  mo- 
uet  vt  amatum  , fic  dcfideratum  per  modum  finis 
allicientis  appetitum.ptopter  ciusbonitatemini- 
hil  tamen  appetitui  imprimendo.Tcnc  quaropat- 
tem  volucnsipiima  tamen  videtur  vetiot. 


1«. 


ANNOTATIONE 

in  quxftionem  dccimamicpiimam. 

L 


s 


CONCLVS  IO 

D/tndas  ejfe  ftccics  intclligibilet. 

T)  Ejfondeo,  vna  opinio  communii  ejl ,&c  lUnC 
IA. opinionem  , dandas  eflefpccies  intelligi- 
\cs , fuse  probat  Dodor  t.d.j.q.  6.  fic  ratione» 


biles 


ibi  pofitx  ferd  exdem  funt  cum  hic  addudis.Pti- 
ma  cft , qubd  ncccftatium  cft  vniuetfalc  ptxfcns 
effe  intelledui  priufquam  intelligat, neque  alitet 
poteft  effe  prxfcns, quam  per  fpcciem.  Dices  cum 
Hcnrico  ejuodltb.^.cf.iA.&  tjuodl. j.tj.  14  qubd  fuf- 
heit  phantafma,  contra  quod  fit 

Secunda 


T 


QusftioXVII. 


g*4ff  f*<*- 
ut, -i/ 

l*ttnt,fr  vi- 
dentur dit 


iS. 


•9- 

fofrtim  nen 
fetrjindn- 
f«4 li  TtfTA- 

Jfrntvi/nfl- 


Secunda  ratio’,  quia  phantafma  reprxfentat 
fingulare  ; ergo  non  vniuerfale , quod  eA  ei  op- 
politum  , quia  idem  non  poteA  menfurari  dua- 
bus menfuris  diuerfis , Sc  obicda  funt  menfurx 
fpecierum.  Adde  ez  loco  cicaro  in  primo  > quan- 
do vniuerfale  intclligitur  , qti&d  tunc  phan- 
tafma  reprxfentat  lingulare , fecundam  vliimum 
potentiar  ; fed  fimul  & femel  duo  oppofita  re- 
prxfentarc  nequit.  Ad  exemplum  de  no&e  lu- 
centibus , clari  iis  illud  expedit  loco  citaro  in 

firimo ; habent  illa  lucem  , Sc  colorem  , Sc  hic  in* 
umine  maiori  mouct , illi  tunc  fpccicm  non  ef- 
fundente , quam  ramen  effundit  node  , quando 
aliud  lumen  debiliter  mouct  • vel  ambo  fuas  fpe- 
cies  caufant , etiam  in  lumine  Solis:fed  efficacitas 
lumen  Solis  impedit  ne  lux  illa  debilis  percipia- 
tur , quomodo  impedit  ne  de  dic  videantur  Aci- 
1*  i qu*  tamen  tunc  multiplicant  fuos  radios. 

Si  verd  teneatur , qu&d  vna  tantum  fit  qualitas 
fenfibilis  in  illis  node  lucentibus, ipfa  virtualircr 
continebit  lucem, & colorem  , Sc  duo  reprrfcn- 
tatiua  eorumdem  j ita  qu6d  nunquam  idem  erit 
reprxfentatiuum  vtriufque. 

Alij  tenent  Sc  fatis  probabiliter , Sc  fete  in 
idem  incidunt  , quod  res  nodu  lucentes  , vt 
quercus  putrida, oculi  fciium,fquammx  pifeium. 
de  quibus  AriAoteles  i.  de  Anittut , ttxt.yi.  ha- 
bent aliquid  lucis  fecundiim  partes  magis  pcc- 
fpicuas , Sc  aliquid  coloris  fecundum  partes  ma- 
gis opacas , noduque  videri  fecundum  priores 
rantum.eoqudd  color  cunc  non  illuminatur  per- 
fe&e  ; interdiu  autem  color  tantum  videtur, 
quia  fatisilluminator.lux  autem  non,  quia  a So- 
le offufeatur.  Ita  D.Thom.»«f«rf.7X. citdtt.  Com- 
mentator, Albcrt.Thieneufis  Sc  alij  ibi. 

Alij  ided  dicunt  colorem  nodu  non  videri, 

Sc  lucem  fic  ; quia  ad  hanc  videndam  , non  re- 
quiritur illuminatio meJij , fcd  ad  colorem  fic. 
ConAat  enim  qtidd  oculi  felium  in  magna  aula, 

Sc  obfcura  videntur , neque  videtur  qu6d  pof- 
fint  rotam  aulam  illuminare.  Verum  hoc  ni- 
hil probat  , quia  diceretur  illos  oculos  inflat 
candelx  parux  (Sc  idem  eA  de  lapillis  pretiofis) 
illuminare  aulam. 

Tertia  ratio, quia  intelle&us  agens  eA  a&inas; 
eff  enim  illudio  efi omni*  facere. de  Anim4.te.tr . 

& 18.  fed  nihil  agit  in  phantafia , quia  non  eA 
capax  effe&us  fpiritualis : ergo  in  intclle&u  pof- 
fibili , in  quo  nihil  aliud  producere  poteA  nili 
fpccicm. 

Dices  producere  vniuerfale  relucens  inphan- 
tafmarc  i quia  hoc  cA  elTe  diminutum,  ficut  re- 
prxfcntatio.Contra , a&io  realis  petit  terminum 
realem  : ergo  agens  facit  aliquid  reale  reprxfen- 
tatiuum vniuerfalis ; hoc  autem  non  cA  phantaf- 
ma,vt  oAcnfum  eAjergo. 

Quarta  ratio  , quia  magis  vniuerfale,  non  po- 
te A rcprxfentari  fecundum  fuam  vniucrfalira- 
tem  ad  omnia  contenta  in  eo  , per  fpcciem  ob- 
ic&i  particularis  , vel  minus  vniuerfalis  : ergo 
per  aliam  fibi  propriam.  Antecedens  patet,  quia 
luperius  non  porcA  rcprxfentari  adxquate  per 
parrem  fubie&iuara  : ergo  nunquam  concipitur 
vniuerfale  , vt  tale , in  phantafmate.Hifce  ratio- 
nibus probatur  dari  fpccicm  intelligibilem  ra- 
tione vniuerfaliratis  obiedi  ; primo  ex  parte 
phantafmarisi  fecundd  ex  a&ione  inrelle&ns  * 
agentis.  Tertid  , ex  parte  magis  vniuerfalis.  dc 
quibus  fufiusDo&or  t.d.f.^.6. 

Vlrima  ratio.quia  intelleftus  habet  operatio- 

Scuti  eper.  Tem.  i /. 


547 

nem  feparabilcm  a corpore  , altis  non  pofTct  efle 
fine  corpore.fecundAmPhil.i.  de  Anim4,  text.n. 
13. ergo  intelligcre  potcA  fine  phamafmate;ergo 
per  fpcciern.Pcocadcm  adducit  Scotus  1 .d.  3.7.6. 
urt.num.  j.  varia  loca  Philofophi , Sc  AuguA.i  x. 
Trin.cdp.  1 4 lib.t  j.  C4p.n.&  lib.  1 3.  C4p. 7.  & x 1 . 
quibus  adde  loca  , Sc  rationes  ad  oppolitum  ad- 
dutfhs  Conclufio  harum  rationum  , nempe  dan- 
das efle  fpecies  intelligibiles  , cA  communis  Phi- 
lofophorum,&  TheoIogonim,Alenf.i.^xr/.f.i4. 
vttmb.i.;.D  Bonau.i.d.j.  *»rr»V.x. 71/4/?.  i.Richard. 
ttrt. 3 qiufl.  1 . D.Thom.  1 ,p*rt.  7. 3 3 Albcrr.x. 

d.j.arr.  13.  Scoti  1 .d.3.7.6.  Sed  hic  problcnuticus 
cA, licet  communem  opinionem  veriorem  putet, 
vt  conAat  ex  vltimis  verbis  huius  quxAionis. 

CONCLVSIO  II. 

Nec Jpeciem , nec  ntlum  intelligendi  fieri  d 
phanfafinAte. 

k \ Lid  opinio  ejl , quo  i null.t  (petiti , Scc.  Rc- 

X\  fut.it  dare,  & efficaciter  opinionem  quo- 
rundam  , tenentium  fpcciem  intelligibilem  , vel 
a&um  intelligendi  fieri  & phantafmate,  vel  obie- 
fto  cxtrinfeco  ; qux  ex  parte  cA  GofFr.  qHtdlib.6. 
qtuft.i.&qiiodlib.S.  fi.  vbi  negat  a&um  intclli- 
gcndi  effici  ab  intellcAu.fed  i phantafmate.  Ra- 
tio huius  eA;quia  tam  phantafma, quim  obicdum 
cxtrinfccum,impetfediora  funt  fpecie  Sc  adu  in- 
telligendiiquia  hxc  funt  fpiritualiaAlla  corpora- 
lia. Neque  dici  porcA,qu6d  in  virtute  intellc&us 
agentis  efficiat  effcdlus  fe  perfc3iores:tum  quia 
ituclledus  agens  nihil  producit  in  phantafmate, 
vel  obie&o  ; tum  etiam  , quia  contra  hoc  proce- 
dunt vabdx  rationes  Scoti  +.d.  t4  f.  t .quibus  pro- 
bat accidens  non  ptoduccrc  fubAamiam  in  vir- 
tute fubAantix. 

Vari*  Jentent  i*, pb*ntafma  concurrat  ad 
fpccicm  tutelhgtbtlem. 

c Alij  dicunt  dd  T4tionem  prddiflum , (jkod  intelle- 
fhttyScc  Hic  tangitur  conrrouerfia,an  phanrafma 
immediate  concaufer  fpccicm  intelligibilem  fi- 
mul cum  intclle£hi  agente.  Prima  fententia  cA, 
omnes  fenfus  internos  concurrere, & agere  in 
poffibilem  ; ficut  & omnes  externi  in  fenfum 
communem. ira  Apollinaris  5.6. & vi- 

detur D.Thom,  tf.i%.de  Perit.  4rt.<).  confcnriunt 
Conimbr.  1 .Phy fic.  cdp.\-fufi.$.  Sed  renent  tan- 
tum phanrafiain  fic  concurrere  }.  de  Anint4  ,c.f. 
t)  6 cum  Caict.  t./).^.79.xrr.j.  drt. t.  quia 

dignitatis  ordo  poAular,  vt  potentia  propinquior 
dignitate  , tantum  concurrat  cum  intcllc&u  Ve-  * 
rum  fi  teneatur  plurcs  efTc  fenfus  internos , vide- 
tur idem  quoad  noc,  de  omnibus  iudicium  : quia 
omnes  fiibminiArit  immediate  intcllcdut,5t  non 
impediuntur  fitu  ne  cum  eo  concurrant.  Verius 
tatacn  cA,  vnicum  tantum  efle  fenfum  internum, 
qui  variis  vocatur  nominibus,  propter  varia  eius 
munta.de  quo  dixi  ditnot.i.dd $.9. 

Secunda  fententia  eA  Platonis»»»  A1eetone,Sc 
Auic.6.M*M»r.p.3.r.6  7.  fpecies  intelligibiles  de- 
fluere inanimam  a fubAantiis  feparatis.vel  ideis, 
quem  errorem  refutat  D.Thom. \.p4tt.cj.%+  4rt.i. 
quia  ex  eo  Sequeretur  , quod  cxcus  natus  poflet 
videre  colores. 

Tertia  fententia  Sc  communior , phantafma 
concurrere  a£liuc  ad  fpecicm  intelligibilem. 

A A a x Ita 


Quatfk)  XVII. 


*7- 


jak,p*jp», 

vbi,  « k— 
kint  frtfnu 
QttUlf 


A • tdatit- 
n*i  kahttu 


A ju$  rau- 

fwfpuits 

Iturum 
*M/«  VUI- 

Unfaliumt 


fu*4l.%.*rt.  i .vbi  ditf  t inteitfbm  a genum  &pb*n- 
tafrna  tfpt  eaufas  Partiales  (j>eciti , pectendum  aliquas: 
qux  vlcima  vetoa  non  ponerct.fi  ipfc  ita  len- 
ti rct. 

Prxrcrea , hxc  pars  negans  a&iuitacem  phan- 
rafnuti  refpcftu  fpecici  , e(l  conformis  fomen- 
ti* Scoti,  qui  fus£  4-  i.i probat, contra 
D.Thotnam, Sacramentum  non  polfc  eleuati , vc 
caufet  inrtrumcnralicer  Phyfice  gratiam , pro- 
pter improportionem  materialis  caufxad  fpiri- 
tualem  efFe&unt;  Verum  hoc  non  multum  vrget, 
nec  in  eo  fe  fundat  prxeipue  Do&or , quia  i./j. 
tpul.ic  ai  a .dr  quefi.t  t. «da. tener  corpus, vt  cau- 
fam  minus  principalem  agere  in  fpiritum  , vc 
coniproducendorpeciem  in  intelle&u  Angeli. 

Ad  rationes  pro  fententia  communiori fnpri 
addu&as.  Ad  primam , paret  quare  requiritur 
phantadatio  ad  fpecici  produ&ioncm  , Ifne  eo 
quod  concurrat  ad  eam  , id  enim  prouenit  ex 
nibordinatione  potentiarum.  Ad  fecundam affi- 
milstur  fpecies  phantafmarj,  quia  adeiusexem- 

f>lar  intclle&os  agens  eam  edicit , neque  adimi- 
ario  arguir  efficientiam  eius  cui  res  affimilatur, 
ficut  nec  diflimilatio  non  efficientiam  ; alioquin 
inrclle&us  agens  non  efficeret  fpcciem,  quia  mi- 
nus affimilatur  ei  quim  phanrafmari , Sc  tamen 
fecundum  illati)  fentenriam  communem,  cft  cau- 
fa  magis  principalis  fpecici, & phantafma  tantum 
indrumentalis.vel  minus  principalis. 

D V B I V M.  N 

Quarum  rerum  ffccics  efficere  potef  intel- 
lectus agens. 

DVbium  hoc  locum  habet , fiue  phantafma 
concurrat , fiue  non  ad  produ&ioncm  fpe- 
ciei.  Refpondeturptimo , omnium  quantitatum 
corporalium  fpecies  poreft  anima  acquirere.  Ra- 
tio cd  , quia  fub  fenfum  cadunt , fiue  emittant 
fpcciem  propriam , fiue  non  : de  quo  dixi  ai  tj.O. 
annat,  t. 

Secundi, idem  ed  de  qualitatibus  fenfibili- 
bus ; quia  hxc  cognofcuntur  per  fenfum  , Sc  per 
fpecies  proprias , fune  enim  propria  fenfibilia. 
Tertii,  idem  dicendum  puto  de  a<dionibus,& 
padionibus  externis,  ac  etiam  Aequando  , Sc  ficu, 
quia  hxc  fune  fenfibilia  communia,  vel  rcducun- 
rurad  ea  ; Sc  experientia  patet  i fenfu  percipi, 
quod  explicui  aitj.6. 

Maior  difficultas  ed  de  relationibus , an  ha- 
beantur proprii  earum  fpecies.  Affirmant  Co- 
nimbric.$.<&  Anima , cap.  j.  quaft.f.  faltem  quoad 
multas  relationes,  quia  phantafia  cognofcit  rela- 
tionem amicitix,  odij.&c.  Oppofitum  forte  ve- 
rius,& ratio  ed  oppolita  , quia  fenfus  non  cog- 
nofcit relationes, fed  tantum  earum  fundamenta; 
fub  nullum  enim  fenfum  externum  cadunt , quia 
non  funt  quanta  ; neque  internus  cognofcit, 
quod  omnes  exrernos  effugit.  Vide  qux  dixi  ad 
inaft.S.  ia  fisu  i (ei  improbabile  nonedfpecicm 
aliquam  imprimi  fenfui  communi, vel  phantafix, 
quia  cognofcit  fundamentum  illius  alterius  tela- 
rionis  odij  ; edo  id  in  nullo  fenfu  externo  fue- 
rit , quia  ipfa  potentia  ex  fenfatis  elicit  infenfa- 
tam  fpcciem.  de  quo  dixi  q.y.num.  ia.  Vidcdidta 
adcj.K.firt. 

De  fpeciebus  inrclligibilibus  generum  , Sc 
conceptuum  vniuerfal iorum  , qtifdam  tenent 
quod  ab  intcllc&u  podibili  cum  phantafmate 
Scati  oper.  7 em.  / /, 


549 


fiunr.Ira  Conimbriccirati.  rrobanr.quia  inccllc- 
dus  agens  cum  phantaf.nare  efficiunt  imaginem 
fpecici  fpecialidim*  , quia  caafa  naturalis  non 
impedira  , primi  elicir  pcrfcfiidumim  cffe&um/ 
quem  potcd  (quam  rationem  fumpferunt  ex  Sco- 
to  i ,d.  { .qntji  .i.ttttm.  ij.de  quactiam  fuscarum 
cd  tjtsafl practd.)  hic  autem  produ&i  non  po/Tunc 
producere  alias -fpecies , quia  idem  maneas  idem 
femper facit  idem  % \.?bffic.  eap.6.text.j  j.  Hanc  fen- 
tentiam  aderunt  cdc  communem  , neminem  ta- 
men proca  referunt. 

Oppofitum  teneodum  cd  cum  Scoto  fac.eitat.  l8. 

nam.ii.  Primi  , quia  Phiiofbphus  j.  de  Anima, 
cap.p.  fiepadiro  , ponit  munus  intclledius  agentis 
cire  facere  inrclligibile  potentia  , intelligibile 
acia , per  produ&ioncm  fpecici  cius  •,  quod  pod 
eum  tenet  communis.  Secundi , poflibilis  hac 
ratione  erit  agens , Sc  tamen  dubium  ed  an  fit 
a&iuus, etiam  rcfpcidu  inrclletdionis : dc  quo  fu-  luttllrfTus 
*i  Scotus  cjtio ilib.  i fMrt.  i .vbi  in  hoc  problemati- 
cos  manet.Tcrtii.fi  valeret  ratio  addu  <da,  feque-  £ 'm',™'1' 
rxturquid  intellcdhis  poflibilis  tantum  (eliceret  ^sfumque. 
fpcciem  generis  infimi,  quia  idem  manens  idem,Scc. 

Et  fpecies  graduum  ftiperiorum  i neutro  intcl- 
ledu  fierent , ac  per  confequens  non  datentur 
omnino. 

Ad  rationem  ergo,  dico  quid  non  manent  in- 
tellc&us  agens  , Sc  phantafia  eodem  modo  pod 
elicitam  fpcciem  natur*  fpecificx,  ac  antea,  quia 
iam  difpofita  fimr  ad  alia  nnperfe&iora  reprx- 
femanda ; phantafma  enim  ordine  quodam  mo- 
net animum  ad  otnnium  graduum  fpecies,  Sc  pri- 
mi ad  pcrfcttiorcs.quibus  elicitis,  mouct  ad  im- 
pctfcdhorcs ; ficut  in  oppofita  fententia  D.Tho- 
inxdequa  late  egi  qtuft.  procedenti , intcllc&us 
agens , Sc  phantafma  non  podunt  tcprxfentare 
gradus  inferiores.donec  prius  reprxfentent  vni- 
uerfaliores , quibus  rcprxfcnratis,poflunt  reprx- 
fentare  inferiores,  non  ante  ■,  quod  tamen  falfum 
edet , fi  idarario  valcacr : quam  etiam  rcfponfio- 
nem  Conimbricenfes-dabam  ad  rationem  cis  <>b- 
ic«dam  de  gradibus  fuperioribus  , genere  infimo, 
vel  negabant  horum  dari  fpecies, quod  ed  abfuc- 
duin  ; quia  quod  probat  dari  fpcciem  animalis, 
idem  probat  dc  corpore,&  fubdantia. 

DVBIVM  ALTERVM. 

Vtrum  intellegas  efficere  pe  fit  Jpecies  pro- 
prias fub H antiarum  corporearum ? 


A Ffirmant  communirer  Thomidx  ,vr  videro 
edin  Soncin.7.  Met  a.  \$.&  14.  & lauclio 
^.j.quos  f*qunnrur  Conimbt. \.dt  Anima,  cap.}. 
q.f.  art.i  Habet  D.Thom.  de  Perit,  ej.xo.  art.f  .& 
Opufc.  2 9.  f andun  Jils.  t.q.i  o.  Fertas  Mb.  j .<j . j.Caief. 
j.p.y.7t».«r/.7.  Quatuor  vltimi  tenet  cogitatiuam 
exprimere  propriam  fpcciem  lingularis  fubdan- 
tix.  lauclius , Sc  Soncinnas  putant  intclledum 
agentem  ex  eodem  accidentis  phantafmate , effi- 
cere fpcciem  accidentis  Sc  fubdantix. 


19- 


C O N C L V S I 


IV. 


Pro  hoc  fatu  nullam  habemus  ffeciem  pro- 
priam fubftantia. 

OPpofita  fenrenria  verior  ed , <einpe  Inrct- 
le^lum  nodrum  pio  hoc  datu  , nullam  ha- 
bere fpeciero  propfiam.vcl  proprium  conceprmi 
A A a 3 fubdantix 


Nulli  Mi  frtb-. 
ftrntia  f** 

1 w«  hA^r- 
mu  1 trrfrUt 
ttn.tfti,  vd 
fruii». 


55° 


De  Anima 


fubdanrix,  vel  aliarum  rerum,  qux  per  Tenon 
Tunr  fcnlibilcs.  lea  Scotus  i . ejtuft.}.  num.p. 
& J.n.tfUtfi.i.nmm.t.dr  qudft.i.Prol.num.  i i.Rich. 
a dift.  1 f .cires  ) . principale.  Hcruxus  qnodl. 
j.srt.j.a  ix.  4 . omnes  Scotidx,quos  fcquitur 

SuitMb.+.de  Anima, c*p-A. 

Pro  explicatione , nota  conceptum  dici  pro- 
prium dupliciter.  Primo,  ita  quod  huic  rei , & 
non  alus  conueniat ; & hoc  fcnfu  habemus 
etiam  de  Deo  conceptum  proprium,  Tcilicet  en- 
tis infiniti , fummcboni.&c.  de  quo  Scotus 

1 7*  SccundA,dicitur  proprius , quan- 
^fUicT*  * ^oab  ipTare  immediate  , vel  ab  cius  propria  fi- 
militudine  , abfquc  negatione , vel  analogia, ha- 
bet urj  & hoc  TenTu  inrclligicur  hxc  lententia, 
Tcilicet  quod  res  qux  fubfcnfuro  cadunt, vi  acci- 
dentia fenfibilia, propriis  conceptibus  cognofcu- 
' tur.alia  vero, edo  materialia  fint, minime. 

Probatur  ptimo  , materialis  fubftantia  , vel 
eft  materia  Oc  forma , vel  condar  ex  eis  ; Tcd 
% neutrius  habemus  conceptum  , vel  fpcciem  pro- 
priam ; quia  materiam  cognofeimus  per  ana- 
logiam ad  materiam  artificialium  , vclTubie&um 
accidet ium,&  formam  ex  cfFc&ibus,&  operatio- 
ne, per  fimihtudinem  ad  formas  accidentales. 
Secundi,  idem  ed  de  homine,  &dcaliisfub- 
nMtrrttm  ry  dantiis  corporeis  iudicium  •,  fed  de  homine  con- 
firmam  rij-  ftac  non  haberi  propriam  fpecicm  , cum  eius 
anima  iit  fpir itualis  ; fcd  tantum  per  analogiam, 
& operationes  cam  cognofeimus.  Antecedens 
patet , quia  experientia  cotidat  non  efformarih 
nobis  magis  proprium  conceptum  bouis , quam 
hominis. 

Tertii  , experientia  pater , quod  explicamus 
fubdantiam,  per  id  quod  fubdat  accidentibus, 
vel  per  ordinem  ad  fenfibilia ; ergo  non  habet 
propriam  fpecicm, vel  conceptum.  Quarto  ex 
Scoco  d.  illa  .ejus/} ,i, . A fubdamia  immediate  im- 
mutaret intelledlum  nodtum , eius  ablcntia  cog- 
nofcerctut  ab  co , & fic  naturaliter  Grircr  abfen- 
tiam  panis  in  Eucharittia.  Antecedens  fundatur 
Vifiufnifit  in  Philofopho  i.  de  Anima  , text.  ioj.  dicente. 


uifiamuif 


S«- 


fmfycnat  ia 
tmtiaamf 


quM  vtfus  cd  tenebrx  peteeptiuus, quando  fcili- 
cet  lux  non  cd 

Dices,  procedere  tantum  de  cognitione  intui- 
tiua.non  de  abdradtua;quia  hxc  dat  fine  prxfcn- 
tia  reali  obittti.  Contra , (altem  facit  contra  D. 
Thotnam  Sc  alios  citatos, alTercntcs  coeuatiuam 
efficere  propriam  fpecicm  lingularis  Cubitant  ix, 
quod  ncccftatib  intelligunt  de  intuitiua  ergo 
cognofcet  cogitatiua  abfentiam  panis  in  fpecie- 
Aa  fruntia  bus  Euchaciltix.  Secundo , cognitio  abdiadtiua 
abftraBiH»  fu p ponit  tcalcm  prxfcntiam  cogniti  aliquando 

habitam, a quo  tclinquitut  fpecies  , per  qua  poft- 
ea  in  abfemia  cognofcitur  ,8c  qui  vidit  tantfim 
hodiamconfccraiam.non  habuit  rcalcmprxfen- 
tiam  panis,  Sc  tamen  eodem  modo  fc  habet  quo- 
ad notitiam  abdra&iuam  panis  inEucharidu,ac 
alius  qui  vidit  holtiam  non  confcctaiam  , ctgo 
tatio  procedit  de  vtraqoe  notitia  i quia  abdra- 
£kiua  fupponit  imuitiuam  , nih  fpccics  abdra&i- 
ux  habeantur  pet  mfufioncm.Sc  non  pet  inquifi- 
tionem. 

Quinti , nulla  cognitio  haberi  pottddc  fub- 

__ ti.  ftamia  pro  hoc  datu  , nifi  mediante  accidente 

dmi  vt  ***-  fcnfibih  , vt  pafhm  habet  l*hilofophus-.tdc6  enim 
aitum  rrpn-  oportet  intclligcntem  plunrafmata  fpcculari, 
\i.  vn^c  HS* cHctcl  omnibus  fcnfibus, nihil  intelli- 
fub  Rctc  poflet  \ fcd  accidens  tale  nonpoteft  reprx- 
jtarimm.  fenuiediftin&c,Sc  founaluct  lubftantiam,  alio- 


quin  c(Tct  cius  fpecies  intclligibilis.nequc  virtua- 
liter , vel  eminenter  , quia  fic  non  continet  fub- 
dantiam , Sc  licui  fc  habet  res  ad  clTc , ita  ad  cog- 
nofci.Ita  Scotus  i.difl.yq.i.n.y.  Qua  etiam  ratio- 
ne optime  probat  2.  d.}.q. 9.  contra  D.Thoroam, 
Angelum  per  fuam  effentiam  non  cognofccic  * 
Deum  ex  creaturis , medio  modo  inter  cognitio- 
nem bcaram.Sc  cognitionem  nodram. 

Confirmatur , quia  phancafma  accidentis  non 
rcprxfentat  nifi  accidens, cuius  cd  cxcmplariergo 
non  concurrit  nifi  ad  producendum  fpcciem  ac- 
cidentis.Patec  confcqucntia,quia  cius  vis  cficdh- 
ua  non  plus  Te  extendit, quam  vis  reprxfentatiua. 

Ex  quibus  infertur  intellc&um  nudrutnpri- 
mi  accipere  fpecicm  intclligibilem  accidentium 
fcnfibilium , quorum  phamafinara  eum  detemii- 
nant. Itaque  primi  iniclligit  fenfibilia  propiia.Sc  -rr,^** 
fccundario  fenfibilia  communia  ,qux  proprio-  ftnuUmt 
rum  notitiam  modificam , vt  dixi  ad  5.6.  poftea 
aurcin  non  proprio  conceptu  , fcd  cohfufo , & 
communi,  vel  ex  difcurfu  concipit  accidentium 
fobic&um.vidcns  tranfmutationem  accidentium 
circa  illud  : verbi  gratia,  nunc  calidum  clfc.nunc 
frigidum,  cx  quo  colligit  aliquid  lbielTe,  etfinc- 
fciat  quid  fit  didin&c. 

Infertur  fecundi  cum  Scoto  i.d.yf  t.cira  JJ. 
quicqnid  concipimus  de  fubdamia, abiltabatac  a 
conceptu  accidentis,  fi  nihil  edet  commune  vnt- 
uocum  vtrique  , quid  nullum  conceptura  quidi- 
tatiuum  haberemus  de  fubdamia  , Sc  fic  conuc- 
niunt  in  ente  ; Sc  ideo  abdrahendo  conceptum 
entis  ab  accidente,  habemus  conceptum  quidita- 
tiuum  fubdantixiquia  vmuueum, Sc  ipsalupetio- 
rem.  Simili  ra»ione  probat  Scotus  1 .d.4.9.1.  n.5. 

1 o & d.8 ,<j . $ . rmm.cj.  (i  nihil  clTct  vntuocum  Deo, 

& cteaturx.qubd  non  plus  cognofteremus ex  la- 
pientia quam  concipimus  in  crea  turis. Deum  clle  StU  M** 
lapientem  , quam  lapidem.  Ratio  cd , quia  pto  f "" 
nunc  non  polTumus  habere  conceptum, r.ifi  rau- 
fatum  i fpecie  inrelligibili  cotum , qux  naturali-  mW. 
ter  nos  moucm  (&  funi  fola  accidentia  fenfibi- 
lia,vt  odenfum  cll,)fcd  hxc  tantam  repi xfentant 
fuura  obicdVum  proprium  , & qux  ellcmialiter, 
vel  virtualiter  continentur  in  co;rrgofi  nihil 
ciufdcm  rationis  vniuocx  cd  in  Dco,&  creaturis,  £!*■•* 
exatuibutis , vt  fapientia  cognita  in  creaturis, 
quomodocumque  cognofcatur  , fiue  per  pro-  ^irr , 
priam  fpcciem, liuc  non,  no  polTumus  imelligete 
fapiemiain  in  Deo , plufquam  rationem  lapidis, 
quia  fi  przcise  admittatur  attributio  analrga 
conceptus  ad  conceptum , potcdforraalitet  lapts 
tnbuiad  aliquid  in  Deo,vt  ad  fuam  ideara  ;8cfic 
tatuiun  tribuitur  fapientia,  fi  negetur  vniuocaiio 
entis  Deo, 5:  crcatutis. 


Sc  luuntur  obi  c Bion  t i contra  allatam 
fententiam . 

Obiicitur  primi»,  quia  fubdantiaed  prior  cog- 
nitione accidente.7. Mtt.ttxt.4.  ergo  eius  cogni- 
tio non  habetur  ex  cognitione  accidentium.  Se- 
cundo accidentia  non  polTunt  concipi,  nifi  in  or- 
dine ad  fubdantiam  t ergo  hxc  prius  concipitur. 
Tertio , fubdantiam  cognofcivc  fubiedhm» , eft 
eam  cognofci  relatiuctergo  fupponit  cius  cogni- 
tionem abfolutam.  Quarti» , lequeretur  fubftan- 
t iam  non  cognofci  a nobis  quiditatiuc , nec  ptx- 
dicata  eius  quiditatiua  difccrni  ab  accidemious*, 
confequens  eft  falfum  ,quia  cognofcitut  homo 
animal  rationale, &c. 

Ad 


E "V 


Ad  primum,  fubdantia  fecundum  fc,  cft  prior 


Quzftio  X VII 


cognitione  accidente,  quia  petfedior , non  ta 
/*•*,  &p-  mcn  9UOJ^  00  *-  Secundd.cli  etiam  prior  cogni- 


• tetgai-  lionc  diftindld , quia  accidens  pendet  ab  illa  in 
• /**-  effie,  fed  boccll  prius  cognitione  confusa , quia 
prids  fenfibus  obi  icitur-,  Se  habita  hac  cogni- 
tione confusa  accidentium  , deuenitur  ad  cogni- 
' tionem  diftinAam  fubftantix,  quo  modo  pro 
nunc  haberi  poteft.  Ad  fecundum  , negatur  an- 
tecedens,cum  non  fini  tchtiua  refpedtu  fubltan- 
tix  •,  fed  eo  conceffo , fufRcit  quod  concipiatur 
fublhntia  conceptu  confufo  , non  diflindo. 
Ad  tertium  , illa  tclatiua  cognitio  fupponit  ab- 
/biuram  , non  diftindtam  , fed  confotam.  Ad 
quartum  , tantum  habemo»  cognitionem  quidi- 
ratiuam  confufam  de  Cobftantia  ,eiufque  prxdi- 
catis  elTcntialibus  : cognofcitu r a pofteriori  i 
nobis  per  effeStus  , Se  accidentia » Se  e xdiueifis 
elfedibus , Se  proprietatibus  , Se  accidentibus 
deuenimus  ad  formandum  diuerfos  conceptus 
de  his.  Se  illis  fubflantiis  , imponimufque  eis 
diuetfa  nomina;  Se  his  conceptibus  vtimuc,  vt 
quidirafiuis,  et  Ii  tales  proprie  non  /inr,  quia 
Ex  MtriJm - non  pofTumus  alios  magis  proprios.vcl  cflcnria- 
liores  de  eis  habere:  dicuntur  autem  qniditaci- 
mJfmijiln-  UI ' <lu,a  non  ^‘,nr  accidentales  illis  fubftantiis. 


prelfam , quia  non  imprimitur , nec  remaner  in 
intcllcdu,  fed  ranrdm  exprimit , Se  tcprxfcntar. 

Alij  vocant  ipfam  intcllcflioncm  fpeciem  tntel- 
ligibitem , Se  tmpredam  , quia  vere  imprimitur. 

Non  negat  illa  lententia  Ipccics  Angelo , neque 
animx  feparatx ; quia  in  Ius  phantafma  non  cft, 
quo  intclligibilia  reprxfcntjri  pertine  ; Se  ideo 
aliquid  aliud  in  eis  ponendum  cft. 

Fundamentum  e/i  , prxtcr  rationes  quas  hic 
adducit  Scorus,  aliifque  multas  a citatis  DoQo - 
ribus  allatas,  quod  entia  non  funt  multiplicanda 
fiucncccrtitatc,  vt  tenet  Philofophus  t . Pty/ictr. 
rtxt.fo.  & f . de  Anima, text.  60  & f . Phjfic.  ttxt. 

48.  quibus  locis  dicit , qti6d  natura  nihil  facit 
frulhra.arquc  paucitatem  e(Tc  femper  ponendam , 
fi  fufficiar.  Quod  vero  hic  non  /in r necc/Tati x 
fpecies,  paret,  foluendo  rationes, qux  pro  carum 
necertitatc  adducuntur.  Sed  hoc  opus,  hic  labor  Pautitae  iK 
e/i,  neque  vllurn  repetio  qui  id prxlliiu  t quia  %,£?*** 
ramen  Scorus  ponit  hanc  problematice , ctfi  ve-  P 
riorem  potet  efTe  communem  , fatagam  aliquali- 
ter /oluere  ptxcipua  argumenta  communis  fen- 
tentix,  qux  funt  vrgentilUma  , vt  videre  c/l  in 
Scoiobic,Se  fufius  1.  d.yqnaft.6. 


quo  lenfii  Scorus  x.d.  yjftuf?.  1.  num.  y.  contra 
Henricum  probay  nos  habere  conceptum  qui- 
diratiuum  de  Deo , vt  diftinguitur  fcilicec  ab 
attriburali  conceptu  , cuiufraodi  cft  conceptus 
fummi  boni,  iufti , Sec. 

, CONCLVSIO  V. 

Probabiliter  non  funt  nec  ejfarix  flecies 
intelligibiles. 

. , d p Rettrta , offendo  tptod  non  requiritur {pectet, 

X Sce.  Tuetur  problematice  non  efle  necefta- 
cias  fpecies  intelligibiles ; Se  probat  quatuor  ra- 
rionibus ; fed  in  fine  tenet  refolutiu£  fenten- 
tiara  ponentem  fpecies , efle  veriorem , quam 
abfolute  tener,  Se  fuse  probat  1 .d.y  quaff.  (.  fed 
. Ipccics  in  vniuetfum  negant , Dur.  Bacon.  Gof- 
fred.  Hcnricus  , citati  udqtufl.  14.  annet.  1.  idem 
allerunt  Piccolomincus  lih.  de  Humana  mtme, 
cap.j.  TLabateWaltlt.de  jfeciehu  imtUig.  cap  i.  Buc- 
cafcrreus  j . de  Anima , leli.  1 1.  quos  citat  Philip. 

• Faber  Tbeorem.jg.  vbi  minus  vere  dicit  fere  om- 

nes recentiores  hanc  fetucmiam  tueri  , cum  op- 
pofitum  fere  omnes  recentiores  teneant , vt  vi- 
dere cft  in  Conimbr.  \.dt  Anima  ,cap.  yquafl.\. 
de  Anima , cap.  1 . Toler.  j . de  Anima , quafl.  1 1 . 
Hurtado  de  Anima,diffut.\x.  feti.  1.  Se  expofito- 
tibusD.  Thom.  i.par.quafi.^^,  art.i . & x. 
stetin  in-  Pro  intelligentia  huius  fenrcntix , aduerten- 
tt&i/iiilu  , dum,  quod  fpecies  intclligibilia  cft  imago  reprx- 
^cntans  rcm  intclligibilem.  Dicitur  intclligibi- 
pe  4 4 lis , quia  ab  intellcdiu  fit,  phantafia  aliquo  modo 
concutrcnte,  vt  fupri  didfcum  cft.  Dicitur  im- 
prclTa,  quia  ante  intcllc&ioncm  , in  iniclle£kum 
pofllbilem  imprimitur  , manetque  in  eo  , a&u 
tranfadio.  Hxc  ergo  fentencia  negat  talem  fjpc- 
cicm  e(Tc  ncccdatiam  , fed  fufticere  vult  ipfum 
phantafma-,  quia  hoc  fufticicntcr  tcprxfentat  in- 
tellcAui  obicdum  intclligibilc  » ita  vt  podit 
immediate  elicere  imclle&ioncm  fine  vlla  fpe- 
cie  media  , fed  ipfum  phantafma  vocat  fpcciem, 
quia  illuminatum  ab  inielle&u  agente  ,tcprx- 
tentu  obicdum  intclligibilc.Vocat  etiam  cx- 


So  luuntur  argumenta , quibus  Sertus  fupra 
foft primam  r e folu  tionem , probat  dari 
flectes  intelligibiles. 

Ad  primum.  Rcfpondcrur , quod  natura,  qux  j g . 

cft  vniuerfalis , reprxfcnrarur  per  phanrafma.  Natum  ntu 
quia  illa  natura  de  fe,nec  ed  vniuerfalis , nec  r/Uefivmi- 
hngtilaris , fed  indifferens;  vt  habet  Scotus  x.  d.  *?'**$'  n,t 
$.  quafl.  1 . Hoc  fenfu  vniuerfale  fumitur  pro  pri-  ****  "i 
ma  intentione  , fcu  qniditate,  cui  attribuirur  fe- 
cunda intentio  fpecici,generis,&c.  «fdquaobie- 
dium  diredlum  intellectus , & non  cft  in  imeljc- 
dVu  fubiedtiuc,  fed  obi  edi  i ue  tantum  : quando 
aurem  inreileiftus  con/iderat  talem  quidiraiem 
clle  dicibilem  de  pluribus , Se  rribuit  er  fecun- 
dam intentionem  generis , vel  fpeciel.&c.  Tunc 
vniuerfale  hoc  modo  fumptum,  cft  in  ipfointel- 
le&u  etiam  fubie ftiue,  ranquam  quid  facium  per 
eius  operationem;qux  folutio  hinetur  ex  Scoto, 
ad  primum  contra  hanc  fcntcniiam  negantem 
fpecies. 

Ad  fecundum.  Rcfpondetur  , intellc&um  V rrimiatel- 
ageutem  elicere  ipfam  inrcllcltionein  in  po/G- 
bili , dc  quo  lare  Scotus  qu odi.  1 y .vbi  problema- 
ricus  cft  , an  agens  . vel  podibilis  imcllcftioncm 
eliciat.  Elicit  etiam  agens  fpeciem  intclligibi- 
lem  in  Angelo  , & anima  fcparata,in  quibus  non 
funt  phantafmata ; lcd  in  anima  coninndta  id 
non  cft  nece(le,cum  phantafmata  fu  di  cient  er 
excitent , dc  determinent  eum  ad  intcllc&ioncm 
immediate. 

Ad  tertium  , paret  ex  foluiione  ad  primum-, 
quia  phantafma  reprxfentat  quidirarem  abfo- 
luiam  primx  intentionis.  Ratio  autem  mafoiis, 
vel  minoris  vnuierfalitatis,eft  fecunda  intentio, 
qux  firquitur  ad  illam  intelle£iioncm  abfolutam 
quiditatis-,&  h qc  cft  in  imelle&u  fubicdinc.tan- 
quam  eius  cftctfcus  , ad  quam  non  opus  cft  fpecie 
intelligibili  prxcedente  -,  fed  fufficit  folum  phan- 
tafma ad  vniuctfaliora , ficut  & ad  infimam  fpe- 
ciem teprxfcnrandam  , quoad  quiditatem  abfo- 
lntam  ; quia  ficut  natura  non  cft  de  fc  vniuerfa- 
lis, ii  a ncc  cft  dc  fc  magis,  vel  minus  vniuerfalis. 

Ad  quartum  , iam  dixi  animam  feparatam  , Se. 
Angelum  pofic  habete  operationes-,  quia  poflum  ei*  1 
A A a , habcic 


17* 

J*- 


551 


De  Anima 


habere  operationes ; quia  poliunt  abftrahcre  fpe- 
cies , qux  apiis  fune  necclfarix  , cum  careant 
phancafmatibus.  Quod  veri  Angeli  fpccies  ab- 
ftraham,  probat  bene  Scorus  i.  d.  5.  quaft.  i i ,6c 
idem  oftcndit  de  Anima, 4 V.4J  quaft.6. 

Ad  quintum  , quod  cft  apud  Uodlorem  ad  op- 
politum  , refpondetur  ex  ipfo  luepauli  ante  h« 


7 ext.  t.  fle 


3« 


nem,  non*requiri  aliquid  imprcllum  in  poten- 
tiam , vt  de  effemiali  fiat  acctJentalis  , Ii  cft  po- 
tentia a&iua ; fed  id  locum  rantum  habet  in  po- 
tentia palJiua  ; lmclle«ftus  autem  cft  potentia 
acliuar*  quaft.  1 1.  Se  fufficit  phanulma,  vt  exeat 
in  a£him. 

Ad  Textum,  ex  PhiloTopho.quod  anima  eft  lo- 
cus fpecicrum,;.  de  Anima,  texe.  6.  & texe,  | 7. 9c 
omnia  imclligibilia  itidem.  Refpondetur,  ex  eo- 
dem itidem,  clTe  omnia  imclligibilia  per  adfcus 
incclligcndi , Cc  elTc  locum  fpecicrum , non  fub- 
iediuc ; quia  lic  locatum  nou  eft  in  loco,  Ted  ex- 
prclCuc ; & lic  phantafmata  exprimunt  intclli- 
gibilia,  Se  dicuntur  fpecies  , vt  di&um  eft.  Prx- 
terca,  locus  hic  videtur  ad  oppolitum  , quia  ibi 
dicit  Philofophus  animam  clfe  locuin  fpecicrum, 
non  totam , fed  intellediuam  j ejuia  conftat  fpe- 
cies erte  in  fcnfu ; ergo  intendit  Q>ecies  elTc  in  in- 
tcllc&u  vt  in  loco , non  autem  vt  in  ftibic&o; 
quia  e contra  funt  in  fcnfu  , fcilicet  vt  in  fubie- 
€to,  non  vt  in  loco ; quia  cas  non  feruat;  Ii  ergo 
in  inrcliciftu  non  funt,  vt  in  fubie&o,  erunt  tan- 
tum phantafmata.  Prxterea  , dicit  ibi , quid  (pe- 
culamur quod  quid  tff  , in  pbantafmatibm , & non 
dicit  in  fpcciebus. 

Septimum  argumentum , & fatis  difficile  ha- 
An  Jnur  bet  Scotiis  1 . dift.  3.  qutft.G.  num  1 4.  quo  J feque- 
. P tetut  non  dari  memoriam , nec  nos  recordari 
27*'*"  poircprxterttotum-.quia  line  fpecicbus  id  ne- 
quit fieri ; confequens  eft  falfum  , vt  probat  fuse 
Scotus  4.  d.  44 . quali.  3 . Se  quia  anima  feparata 
recordatur  prxteritorum.  Prxterea,  cft  contra 
Auguft.  ibi  a Scoco  citatum.  Refpondetur , dici 
poteft , ficut  intclligimus  pto  hoc  ftatu,  pet  fola 
phantafmata  dum  intelligimus  v ita  8c  dum  re- 
cordamur. Quod  experientia  conftat , Se  tenet 
Scotus  4.  d.4,s.qux(l.  t.  Se  licet  hoc  dilficilefit 
explicatu  , tamen  eadem  difficultas  videtur  clfe 
in  ipfo  adku  fciendi , ad  quem  li  lufficit  phantaf- 
roa  fine  fpecie, videtur  fufticcre  ad  a&um  merao- 
tix.  Loquendo  de  anima  feparata , dici  poteft 
» quid  accipit  fpccies  recordatiuas  prxteritorum 

a Deoi  quod  facili  videtur  in  opinione  D.Thoro. 

\ .par.  queft, §9.  art.i.cr  queft.  jj.4  rr.  i.i>cgantis 
animam  frparatani.vel  Angclum.polTc  acquirere 
vllam  fpcciem  , fcd  accipere  eas  a Deo  ; & licit 
oppolitum  vttiufque  doceat  Scotus  1 .d.  3. quadi. 
io.ti.tf- 4.  d.  4^.  queft.  ».pro  hac  opinione  pto- 
blematicc  tenenda  admittetet  ptobabilitatem 
illius  Icntcmii. 

Dices, ergo  naturaliter  Angelus,  &:  anima 
feparata  , nullius  prxteriti  recordantur.  ReTpon- 
An  enim»  detut , iu  illa  fententia  neque  quidquam  abftt  a- 
mtl  Anitln  1,  cognofeunt  fine  fpecicbus  infufis , tamen 

has  eis  naturaliter  infundi  dicicut , & idem  di- 
cendum dc  fpecicbus  tccotdatiuis,  cafu  quo  alix 
non  manerent.  Secundi  , dici  poflet  quod  in 
aninu  ,6t  Angelo  cx  a&ibus  intelligcndi  manet 
habitus  , qui  poftea  inclinaret' intellectum  circa 
idcmobicck  tm  mftar  fpecici  imptelTx;8e  fic  fuf- 
ficerct  ad  a&um  memori*  Ita  Scotus  hicad  1. 

Comta  hanc  fentemiam,  quod  ficut  non  po- 
tcft  probati , ita  ucc  facile  imptubati ; iuxta  hxc 


explicari  poteft  Auguft.  quem  etiam  hxc  fen- 
tentia pro  fc  adducit  tf.  Trhrit. jo.  & 14-  vbi  di- 
cit verbum  gigni  non  cx  fpecie,  fcd  ex  habitu,  Se 
cap.  x.  tf  18.  att  verbum  gignt  cx  fcientia,qux 
manet  in  anima. 

O&amitn  argumentum  , ( fcd  non  eft  Scoti) 
dantur  fpccies  fenlibiles,  fine  quibus  fenfus  ne- 
quit  cognofcere  fenfibilia ; ergo  idem  dc  intelli-  * 
gibilibus  fpecicbus.  R.Buccaferreus/»Lj.<<f^»i- 
rna,  Picolomineus  3.  de  Humana  mentecap.fi.  Za- 
barcl.  lib.de  fpec.  intelli^.cap.^.  neganr  dari  fpecies 
fenlibiles  \ quam  fententiam  renere  videntur 
Ca  ict.i.de  Anima , c.  f.  Niphus  lib.  de  fcnfu  ctmra 
landunum  , loan.  de  Ri pa apud Capr. 3 . d.  1 4. queft. 

1 . tf  Gxbr.ibi  quadi. alij,  qui  fuftinent  achini 
cognofccndi  non  diftingui  a fpecie  ,pro  qua  fa-  fi» 
ciunt  multa  loca  Philofophi  i.dt  Anima,  texe,  faf- 
1 1 8 fentire  eft  quoddam  pati , tf  text.  1 38.1 3$.  140. 
ait  ean Jcra  elle  attionein  feniibilis , & fenfus,  Sc 
lib.  dc  Senfu , & Srn/at.  damnat  Democritum  di-  iffm 
ccmem  vifionem  ficti  pet  fpccies  vifibiles.  Ean-  ***** 
dem  tenet  Galcn.y.if  drcm.Cf  Hippocr.  16.  Duf. 

2 d.  3 . queft.  6.  Occam  2.  quaTl.  17.  18.  vbi  Gabr. 
quadi  t.  Greg.  1 .d,  3 .quaft.  1 . & x.d.  7.  queft.  3.  qui 
putant  fatis  cl!c  fi  obietta  intra  debirani  lint  di- 
ftantiam,  vt  fenfus  fetantur  in  ea.  Quam  etiam 
feiuctidam  partim  tenent  alTctcnres  vjfitnem 
fieri  etnilCsab  oculo  radiis,  non  per  aliquid  in 
eo  receprtnn.  Plato  in  Timao , Seneca  lib.  1.  Nat. 

Quali.  Ladhint .lib.  de  Opific.  Dei,cap.%.  & alij,  1 

quos  citant  Conimbr.2.</«  Anima, cap  -.quafl.q. 


moriemur 
f retentori? 


V- 


CONCLVSIO  VI. 
incidens. 

Dantur  fpecies  fenfibiles  : Vifio  non  fit 
per  extramtfiioncm. 

VErius  tamen  eft  dari  fpecies  fenfibiles.  Iu  4®* 
Ariftotclcs  de  Stnf.&  Sfnfik.  cap.  i.&i.eb 
Anima,  text.i at.  124.  vbi  dicit  fenfijm accipere 
formas ( id  eft, fpecies ) abfque materia  ; dcqoo 
fupta  quefl.  y.  &:  alias  pallim.  Idem  habent  An- 
fclm . in  Mtenol.cap  16.  Danufc  lib.x.cap.io.An- 
guft.io.  Confeft.  1 o.  & af.  Alcnf.a.p<*r.  a quefl.xi. 

I). Thom.  1 .par. queft. f 3 .art . i . D.  Bon.  2.  d.3 .«rr. 

4.  queft  1.  Ric.  quaft.  3 .Scot.  1.4. \.qutii.-j.  iwrwj6. 

& 1 8.  & quaft. G.num.  1 8.  & 2.  d.  1 3 . & conftat  CX 
reflexione  fpecici  viftbilis  in  fpcculo.  VideCo- 
nitnbr.  2.  dc  Anima  , cap. G. quaft.  2. 5c  Fabr.7lrt* 
rem.  79.  cap.  3.  Qubd  vero  vifio  non  fiat  per  cx- 
tramillionem  , patet ; quia  non  fubftantiam  ex* 
tramit  teret  oculus,  quod  elatum  cft,  neque  acci* 
dens  j qui  a fi  aliquod,  maxime  lumen , cx  quo  fc- 
queretur , quod  in  tenebris  videtet , immb  quid 
nullo  modo  dc  die  videtet  •,  quia  lumen  illud  So- 
lis lumine  offufcarctur  , vt  fuptit  di&umcll  hac 
quxftione  de  lucentibus  no&u. 

Prxterea,  vifio  fieret  extra  oculum  ,&  fic  non 
cftct  adkio  immanens.  Quod  ergo  dicit  Philo- 
fopli.  r,.Mtttor.  cap. 4.  de  Antipberoute, cuius tdo-  ^ tin 
lum  fibi  ante  oculos  appatebat , quia  acrem  pto-  v 
pellere  non  poterat, ob  imbecillitatem  •,  nonob-  \nl*r»r- 
ftat , quia  D.Thoro.  *bi  ait  ipfuro  teddete  caufatn 
cx  fememia  communi.  Secundi,  forte  fuit  tam 
lnihccillis  vifus, quid  in  acte,  vt  in  fpcculo  fe  vi- 
debat, Sc  maxime,  fi  humot  aliquis  cralfus  ei  de- 
fluebat cx  oculis,  quo  ner  cralT-ibatur.  Vide  Co- 


uuxAst.  fupta  queft. ySc  Suatez  de  Anima, cap.17, 


Ad 


Quzftio  XVI IT. 


Admififiiiffo- 
nebat  ftnfi- 


4 1.  Ad  loca  Ari  ftotc!  is  io  contrarium  : Cerni  re  c(l 

Smii rf  efl  quoddim  pati, quia  non  elicienda,  Ced  cecipien- 
puddampa-  ja  fenCationem, leniimus, Se  idem  de  intelligere. 

ti, expetitur.  5cor  +.\&  qumft.y.  irum.}?. 

Ad  Ce  eundum : Cpecies  cfi  atius  CeaCibilis  efCctii- 
ue , Sc  CenCus  receptiue ■,  Se  Ite  quoaJ  abfolutum, 
efi  idem  atius.  Quomodo  autem  differat  vt  atiio 
& pallio,  dixi  Cupra  *d qumft.j.  Ad  tertium , ideo 
reprehendit  Democritum , quia  dixit  vi  fi onera 
c(lc  receptionem  Cpecici,  in  oculo. 

Sed  admiUis  fpeciebus  Cenfibilibus , negatur 
»*»  ,n^c  dandas  efie  ncccfTarid  intelligibiles , quia 
idti  intolli - his  per  phamaCmara  determinati  potefi  in- 

giitUi  ud-  telletius  ad  intelliecndum , vr  fiipra  declaratum 
muttndm.  cfi;  Ced  fine  Cenfibilibus  non  cfi  vnde  determine- 
tur Ccnfus.  Sunt  Scalia  multa  apud  alios  autho- 
res  pro  fpeciebus  argumenta , quibus  rcfpondcre 
nimis  longum  e fiet , Sc  Cupccfhium  , quia  allata 
Dotioris,  quibus  aliqualiter  reCponfum  cfi,  fune 
omnium  vrgentifiima. 

Soluuntur  argumenta  adduci*  a Scoto  §Prx- 
te rea  oftendo  quod  non ,&tc.num.  1 4. 
contra  fent entium  communem 
ponentem  jpecies. 

Quoniam  fententiain  communem  tenentem 
dandas  effe  Cpecies  intelligibiles  , abfolute  tenet 
Dodor  1 J.qumfl.6.& hic,  licet  fit  problematieus, 
eandem  tamen  a/Terit  eife  veriorem , xquum  cfi, 
vt  foiuamus  argumenta  adduda  contra  eam  lo- 
co cirato.qux  Dodor  infolura  reliquit. 

Ad  primum,  non  requiritur  fpccics,  vt  poten- 
tia reducatur  ab  etfentiali  ad  accidentalem  ,fcd 
vr  determiuctur  ad  incclli'gcndutn;&vc  habeat 
obiedum  adu  prxfcns  in  tjft  rcprxfcmatiuo 
prius  natura  .quam  intelligat  ,&  propter  alias 
rationes  allatas  pro  fpeciebus  fupra  a num.  1 .qui- 
bus noneft  irafnfficicmcr  fatisfadutn.quin  hxc 
pars  manear  probabilior  oppofird.  Quid  li  te- 
neas per  habitum  feientix  inrcllcdum  conditui 
in  potentia  accidentali,  erit  remota  , Sc  incom- 
pleta , qux  non  ditferi  i potentia  eficmiaii.pro- 
prii  loquendo. 

Ad  fccundumdidum  ed  fupra  num.  4.  &ftqq. 
phantafma  nihil  agere  in  intcllcdu,  fedper  eius 
determinationem,  excitatur  intellcdus  , vr  fpe- 
ciem  in  fe  gignar.  Dices , non  determinat  vo- 
luntatem producendo  aliquid  in  ca,  neque  cxci- 
rando  eam  ad  aliquid  in  (e  producendum : ergo 
idem  de  inrclledu.  Negatur  confequcntia  \ in- 
tellcdus mediat  inter  phamafmans  operatio- 
ne voluntatem  , & fic  cam  determinat  ad 


55$ 


ipsa  Ce  determinante  formaliter , Sc  libere.  At  fi 
quxras,  quare  potentia  appeiitiua  dependet  i 
cognoCcitiua.  Relpondetur , quia  deCc  efi  exea-, 

Ced  v In  mata  rcfpoofio , quia  hxc  efi  , Sc  illa  cfi 

illa.  cttHrMlt 

Ad  quartum , corporale  agere  pote  fi  in  fpiri-  „t,t 
tuale,  vr  cauCa  partialis , minus  principalis, quo-  litet  im fiiri- 
modo  corpus  concurrit  cum  incelledu  Angeli 
ad  efficiendam  Cpeciem  intelligibiLm  in  intcl- 
Jigibilem  in  intelledu  ipfius  Angeli.  Per  hxc 
pater  ad  locum  Augufi.  Ad  locum  Arifiocelis 
(peculamur  in  phmntmfmmtibm  quod  quid  tfi  ; quia 
mediantibus  illis  ,abficahimus  Cpecies  , quibus 
intelligimus  quiditates ; Sc  quia  phanra/iamur 
lingulare , ciim  intelligimus  vniucr/alccius.  Vi- 
de Scorum  ad  hxc  loca  reCpondentem  t.d.qumft. 

6.  num.  ip.  xo. 


4»- 


£J*4  nrttjfi- 
M f tHeudt 
jfritirm  in- 
uBigiii.rni' 


Q_v  itsno  XVI II. 

ytrum  intctlefliu  nojler  pofiit  intclligere 
fine  phantafmatc? 

Ariftor.  j.  dt  Animm.tMp.-j.  text.  jo.  & eap.S.rext  ]?.  Aui- 
cen.  infimo  eemptnd.  de  Anima , 1'hilop.  j.  de  Anima, 
ttxr.  jo.  Thicoeof.  text.  j*.  Thcmill.  & Simjilic.  ttnd. 
Aucrr.  text.  jj.  j s.  Auiiior  operit  de  diuina  ftp  Itb.  t. 
tmp.4.  Ficinuj  Ub.  I j.  d*  immtrtal  animor wr-.tAp.  14  Al- 
bertus  J.  de  anima  , tra/f.  1.  tmp.  xj>.  D T lioin.  j par. 
quafl.  I l.mrt. 4.  & t l.qmajt  ij^.art.^.  & dt  veru,  juaft. 

1 J.  mrt. 4.  Abuleo.  in  tap.  t . (ion.  y«f/ 1.  400.  Su arer  tom. 

1.  fiumm.Thtel.tr *a  }./<*  4 emp.i.rmm.  7.  Conmib.  yde 
Anima, eap  t.quifi.i.mtt.}.  Complue,  diflwt.io.  de  Aoi- 
ma,  'jiufl.  1. 


fuum  a£tum,  qui  ciufdem  ordinis  fpiritualis  cum 
ea;phantafia  autem  determinat  appetitum  fen- 
fitiuum.quia  eiufdcm  ordinis  cum  ipfo  *,  & hinc 
paret  quare  non  requiritur  fpccics  , vel  quid  ii- 
inainnpe  mjlc  jn  appetitu  antcccdentcr  ad  fuum  attum, 
ftuinare ■ "cut  requiritur  in  pot entia  cognofcitiua  i quia 

inirunrali-  hxc  non  determinatur  ab  alia  potentia  prarcc- 
qnU  diter-  deme , appetitus  fic.  Habetur  exprefsc  cx  Scoto 
mnam  u ^ num  10<  vbi  hac  tatione  docet  obic&um 

ad  volitionem  non  concurrere  , bene  tamen  ad 
intclleftioncm  , fcilicci  mediante  lua  fpccicin 
abilractiua,  vel  per  fe  in  intuitiua. 

Ad  tertium  , patet  ex  iam  diftis,  phantafma 
pro  hoc  ftatuprxit  in  teli  edum,  cumque  deter- 
minat ad  fuos  a&us  fed  ctfi  appetitus  fcnfiuuus 
prxeat  voluntatem ,non  determinat  cam.fed  de- 
terminatur a potentia  cognofccntc  oficnfiuc. 


«Su»»  , 
autem  m ap. 
ftdtmat 

45- 


V j d A m dicunt  qudd  non  , propter  r. 
q ifiam  rationem-,  quia  obiedummtclle-  D.  Thom  t. 

S «flus  viatoris,  qui  cft  corpori  coniun-  P**l*®4 »7» 

&us , clt  quidiras  rei  nurcrialis,  ficur  obiedum 
fubfiamix  fepararx,  cft  qmdicas  feparata  i fcd  de 
natura  quidiratis  materialis  efi  quod  fit  in  ali- 
quo lingulari , ficut  de  natura  lapidis  cfi  qudd 
fic  in  hoc  Iapide.  Vndc  nequit  perfede  cius  na- 
tura intelligi , vel  cognolci , nili  cognofcatur  in 
fingulari,  cognitio  autem  fingularis  pertinet  ad 
fentum  exteriorem,  Sc  phamafiamj  igitur  ad 
hoc,  vr  perfedeeius  narura  iutclligatur, oportet 
quod  intclligaturin  phantafmatcicptxfcmantc 
cius  fingularc. 

Alix  rationes  fumuntur  ah  experimento;  quia 
experimur  incellr&um  impediri  in  fua  operatio- 
ne Ixfo  organo  phantafix,  vt  in  phreneticis.  Ex 
hoc  potefi  formari  ratio:  potentia  non  organi- 
ca non  impeditur  in  adu  fuo , propter  Ixfionem 
potentia-  organicx , nifi  ad  adum  fuum  indige- 
ret adu  illius  potentix  organicx;fcd  intcllcdus 
cfi  potentia  non  organica,  tamen  impeditur  adu 
fuo,  Ixfo  organo  pliant afix : igitur  ad  adum  in- 
tclligendi  requiritur  adus  phantafix. 

1’raterea  , alio  experimento  : quando  aliqua 
intelligere  volumus,  formamus  nobis  idola  iu 
phantaliaper  aliqua  exteriora , & tunc  facilius 
intelligimus ; ficut  pater  in  docente  difcipuluro, 
proponente  exempla  fcnfibilia.  Sed  fetendum, 
qubd  licet  dux  vltimx  rationes  valeant,  prima  ‘ 

tamen  aliquibus  non  videtur  valere  ; quia  titiatur  ratio 

fupponit  quod  quiditasfeufibilisramum  fit  ob-  *>«'• 
iedum  intelledus  coniundi , Sc  quhd  dc  natura  DTh  ,m  ^• 
cius  fit  e(Te 'in  fingulari , qux  videtur  cis  falfa,  . 

vt  poficaapparcbit. 

RE  SO 


D#  bee 

j tra- 
dnur,  (jr  re- 


55  4 


De  Anima 


RESOLVTIO. 


0 finit  Aut- 
tmnt,  in  iS- 
ftndit  dt 
■An  imm. 
q prxced.n. 


Sententia  /. iuicenn a in  prima  inteffeffione 
tantum  recurfum  requiri  ad  phantaf ma- 
ta rei  icitur.  Refutatur  etiam  altorum 
fent entia , quod  ille  recurf/u  requiratur , 
vt  intendatur  Jfecies  imprejfn. 

* A viccnna  »utrm  ponit , in  prima 
/JLintcllcdiionc  rcfpc&u  cuiuflibct,  neccf- 
farium  eftphantafma,  vt  ab  ipfo  quodammodo 
fpecics  imprimatur.vt  didlum  cA  <upia,!cd  quan- 
do eA  impreda , & homo  vult  poAca  illud  inrcl- 
ligerr , non  cA  ncccflarium  phantafina , fcd  ma- 
gis cA  intellc&ui  in  onus.  Exemplum  ponituc 
de  iumento  quod  cA  homini  ncccAarium  in  iti- 
nere , fcd  in  termino  fibi  in  onus.  Hoc  etiam 
probatur  Ac : habitis  omnibus  ncceflariis  ad  ope- 
rationem, Aatim  fcquitur  operatio ; fcd  arftus  in- 
tclligendi  folum  dependet  .elfcntialiter  loquen- 
do, ab  intellc&u  , & obie&o  , nili  addatur  acci- 
dent aliter  ad  intelleclum  ex  parte  voluntatis 
imperantis,  fed  elicitiuc  tantum  dependet  ll  prx- 
di&isjper  fpeciem  aurenj  intelligibilcm  obic- 
Aum  fit  prxfens  intelle&ui ; igitur  non  cA  ne- 
ccllarium  recurrere  ad  phantafmata  propter 
adum  inrelligendi.  Propter  iAarn  rationem  di- 
phtnufmMtM  cunt  a|iqni  t quod  non  eA  necelfaria  fpccics  itn- 
'f’0'  preAa  intelle&ui  ad  attum  intclligcndi  i quia  ad 
folam  conuerfioncm  intelle&us  fuper  phantaf- 
mata  , elicit  intelle&qs  a£kum  fuum  ; fcd  quia 
tranfeume  adu,  noq  manet  fpecics,  ideb  cA  ktn- 
per  neccdc  recurrere  ad  phantafmara  in  quoli- 
bet a£hi  intclligcndi-,  Si  fic  dicunt  Philofophum 
intcllcxide  t.&i.de  Anima  , quid  nihil  incclli- 
Ofinu,  Uti  gimus  Ane  phantafinate.  Sed  quia  aliis  videtur, 
qudd  fpecies  impretfa  intcllcAui  requiritur  ad 
imclligcndum , & quod  manet , ccAante  a&u, 
ideo  dicunt  quod  fit  rccurfus  ad  phantafmata, 
non  vt  iterum  fpccics  fibi  abArahatur , quia  iam 
habet  , fed  vt  habita  intendatur : dicunt  enim 
aliqui, quod  fpccics  in  inicllc&n  habet  debile 
effe  , & uanleumc  a&u  , paulatim  remittitur, 
ficui  calida  aqua  amoto  igne  tepefeit ; quia  igi- 
tur tunc  fpecies  habet  elle  incompletum  ,idcb 


&HMTt  fit 
turfm  »d 


mi  ter  affer  it  D ocior ) recurfum  ad  phan- 
tafmata tn  omni  hutm  fatus  intellc&io- 
■ 1 jie  requirt , & hcc  ex  perna  peccati  , de 
quo  i.d.j  xjuxft.3  .num.t4-&  x.d.quxR. 

8. ad  t.Sc  i.  d.  j.quxR.  6.^ium,  19.&4. 
d.  4f.  quxft.  1.  ad  3.  proopin.  6c  i.d. 

1 1.  quxft.  1. 

b TDcd,  omiflis  aliis  ncccfliiacibui, dicunt  alij,  4. 

lquo  J non  eA  contra  rationem  a&us  inrelli- 
gendi intellectus  noAri  abfolu.c  intclligere  fine 
phanrafmatc;  quia  tunc  recurfusad  phantafma- 
ta ellet  nece Aarius  animx  feparatx  , vt  didlum 
cA,  nec  conrra  rationem  eius,  vt  cA  corpori  vni- 
tusabfolucc , quia  hoc  etiam  edet  neccdarium 
Abi  vnito  corpori  gloriofo  poA  rcfurre&ionctn, 
quodfalfum  eA;  nec  contra  rationem  cius,  vt 
viator  cA,  vel  coniun&us  corpori  in  via, quia 
hoc  etiam  edet  ncccAarium  homini  in  datu  in-  Rmtmft. 
noccntix  , qui  tunc  fuit  vutorj  hoc  autem  eft  ,*,**‘fW** 
falfum,  cum  anima  eius, quantum  ad  aftdm  eius 
proprium  , in  nullo  fuilfec  corpori  fubieGa  ,fed  *d  amiti. 
fuper  ipfum  , & fenfus  fuos , tam  quoad appee-  gmdmf 
henAoncm  , quam  quoad  appetitum  , habuifTct 
plenum  dominium , ita  qubd  potuidec  intcllc- 
xid';  line  phantafmare , vel  cum  phanrafmatci 
Acut  Abi  placuilfet:  fed  dicunt  quod  neccditas 
recurrendi  ad  phantafmara  cA  nobis  influfta 
propter  peccatum.  Vndc  fcquitur  ad  ignotan-  tutvfu  d 
nain  nobis  mfli&am , & hoc  ioflc ; quiaex  quo 
anima  fe  dcoi  diiuuit , dimittendo  diurnum  do  1"“" 
minium  fc  ab  cius  fubtrahendo  fubirclionc,  r‘ 
rationabile  fuit  in  poenam  hac  incidere,  Sc  amtt-  t-.dd • j» 


fhantifirte- 
10,  Vt  /pinu 
tnitndatur. 


dicunt  quod  ncccdc  eA  intcllc&um  recurtctc  ad 
phantafmata  , fi  debeat  intclligcrc  , vt  fpecies 
pvxhabita  intendatur. 

Sed  etfi  »Aa  via  videatur  rationalis  fupcrficia- 
litet , tamen  confidevami  fubtiliter  includit  in- 
conuenicntia.  Piimum  eft  , qubd  intcllcAus 
podit  iteutc  iAum  recurfum  in  infinitum  , ficu; 
pote  A multiplicate  a&um  intclligcndi  ininfini- 
tum,  quantum  eA  dc  fe  Ccquitut  quod  fpecics 
tium  initltt-  illa  pottet  intendi  in  infinitum ; & cx  hoc  fequi- 
gn,  pfct  i*,  tut  aliud  inconucnicns  , qubd  tunc,  ciim  per 
ttOtiiuntiffi  fpCC;e,u  tnagis  intenfam  , magis  intclligimus, 

•d, «•«»-  ^ melius  , fi  fpectes  femper  potcA  intendi, fem- 

pet  poterit  eadem  res  a nobis  melius  iutclligi; 

Cc  fic  nullam  tem  quamcumque  modicam, & 
vilem  intellcftus  no  A et  poAet  intclligcrc  quan- 
tum intcUigibilisclTct ; quod  videtur  inconue- 
niens,  eum  fenfus,  qui  cA  potentia  inferior, 
podii  femite  aliquod  fcnfibilc  inquantum  fen- 
fibilc  eft. 

RESOLVTIO. 

Verior  fententin , ( quam  tamen  hic  nonfir- 


tere  Joininium  proprum  , quod  habebat  lupet 
corpus  fuum.flc  (tiper  fcnfmn  j & hxc  cA  Icntcn- 
tiabcati  AuguAmi,  tnpluiibus  locis,  & Hug. 
fupei  antiquam  Hicrarthiam,  EuAathij  fuper li- 
brumEthic.  Si  Ltucon.  fuper  libtum  poActio- 
riorum  , fuper  illud  verbum  iDtficiertr  nob uvnt 
fiiifit , necrjje  efi  noba  deficere  fcienti*tm , fa-mim . 
illum  ftnfam.  Ariftotclcs  autem  quia  nihil  fciuit 
de  peccato  illo,  & inuenit  naturam  taliter  difpo- 
Atam  .procedens  cx  fcnfu  tantum  , credidit  hoc 
nobis  eUe  naturale  ficut  intclligitur  ; Sc  ideo  hoc 
pofuit  abfolutc  , quia  ncceAc  cA  ad  phamafnuta 
iccurrcrc  volentem  intelligcoc. 


• t* 


Si  fyttiti  in 
tntitrrttW 
jttr  0/lum 
fhtnidfu  , 
intrBrflut 
nutlnrh  thr ■ 


*dt  tMAt  i, 


f* 


ANNOTATIONES 

in  quxRioncm  dccimamodauara. 

* A f'icenna  autem  penit  ,tju'od  in  primuinttllt- 
f\.(iione , Sec.  Hxc  quxAio  fupponit  dati 
fpecies  impteflas,  quod  vetius  cfTc  oAenfum  eft 
quiftione  ptxccdenti  ,vbi  etiam  probatum  eft 
imclleftum  dependere  fenfibus  in  earum  ac- 
quifitionc.fiue concurrant  adeas  immediate, fiuc 
non  : dc  quo  ibi  di&um  cA. 

Prima  opinio  negat,  habitis fpecicbus, requi- 
ri recurfum  ad  phantafmata.  Ita  Auicenna  i« 
fuecempen.de  Anima.  Idem  habent  alij  apud  Vi- 
cecomcrcatum  disfiut.  de  immertalitate  anime,  te- 
net Albert. maxime  in  fpitiiuahbus  jinime, 
tralt.i.cap.iy.  Philoponus  ttxt.\c.&  lib.\.c*p.t,- 
Thicnenfis  text.  59  ThemiA.  & Sunplic.3.  A 
jinima,  & Simplic.  de  animeimnurtaliiatt.  Auct- 
roes text.  33.56. Tres  vltimi  admittunt  incom- 
munibus operationibus  imcllcdns  , tccutfum 
illum  requiri , fcd  non  in  abAtada  cognitione 
Dei , Sc  Angelorum.  Alij  tenent  quoad  fpecies 
elicitas 


Quxftio  XV1IL 


555 


elieitts  c t phanrafmaribus , intcllcclum  c/rj>en- 
dece  i yhjiicjfmjic,  non  quoad  alias  i Cc  forma- 
tas, 5c  idem  de  infufis.  Venetus  /ext.fj. 

Ah) , referente  Scoto  hic,  renent  rccurlum  ad 
phantalinara  femper  elYc  necelTarium , quia  poli 
aduna  intelligendi  non  manet  fpecies ; vel  quia 
non  e(l  necclfaria  fpecies.  Sed  elTc  necelfaciam 
fatis  probatum  ed  quxdione  ptxcedenti  , & 
qndd  'maneat  poli  adum  , oilenfum  c(l  fuprk 
14.  Cc  late  probat  Scotus  I.  d. ).  quali.  6 
a num.  a). 


bituc  quaff.  11.  Ac  tamen  tunc  affer  adu  phan- 
tatia:. 

Secundd  arguitur;  Intelledus  etiam  pro  nunc 
intelhgtt  Angelos,  de  alia  fpiriruaha  , qux  in 
phanu/iam  non  cadunt : ergo  non  petit  laltcm 
quoad  hxc,  conuerti  ad  phaurahnuia. 


Refpondetur,  fuSicere  qu6d phantafia  appre’  &• 

nrlir  h itu/#*  Ii  na.il.ri  ifliitCnnfrriiilC.  Cwf*  taftfil* 


CONCLVSIO  1. 


In  intelleflionc  neceffariam  effe  cotsuerjio- 
nem  adphantajmatn  de  lege  ordi- 
naria pro  hoc  Jiat n. 


hendat  aliquid  timile  lingulari  illius  materialis,  ^ 

quod  intelligrpr,  vel  ad  placitum  ei  appropeia- 
tum.  Vnde , cinn intclligimus  Angelos, plunta-  t*fiamm 
liamur  infantulos  alatos , quia  fic  placuit  cos  dc - a flr“ 
pingere ; Ac  cdm  concipimus  Panem  xternum,  J 
phantalianiur  virum  grandxuum. 

Tcrtid  arguitur : Rapti  in  ecllalim  intclligunt 
fine  vllo  fenfuuni  mini/lcrio  externorum,  vel 
internorum  , i Jque  experientia  condat  ; quia 


6. 


VEca  fententia  animam  pro  hoc  flatu  de  le- 
go c 


quidam  , nec  ignem  applicatum  fentiunt ; ergo  . - 
laltcm  hi  non  dependent  d phanrafmate.RcIpon- 


1 ge  communi  in  omni  intelledione  conuer- 
t ere  (e  ad  phanrafmata.  Ira  Arillotelcs  i . de  sini' 
ma,  cap. 7.  ttxt.  f o.  & eap.S.text.  fp.  D.  Thom.  1. 
par.qtuJI.D4.4rt. 7.  trbi  Caier.  Scotus  locu  citatu  in 
rejolutiont  1 .4. j quaJI.G.num.  1 ).&■  i.4 . j . quali. 

1 1 .num  9 dr  4.4  4f  qtufl . \.ai  ).princ.&  j 4.  10. 
quaff.c.ad  ultimum,  & 7.  Metaph.  quaft.  io.  Qui- 
bus locis  docet  imeliedum  pro  hoc  fhrunon 
cognoCcete  lingulare  fub  ratione  lingularitatis; 
Cc  rationem  adignar.i/la  q.if.qma  nihil  inrclligir 
nunc  intelledus,  nili  mediante  fcnfu  , & hic  non 
cognofetr  lingulare  qui  tale,  vr  habet  Scot.  z.  4. 
S'mf*!srt  ut  j ,q  i Eand.  m rener  Aug.  exprtfe  4.  4e  Cen.ad  Ut. 
mgmfi 'i  *f-  cap. 7.  dum  ai f:Qj*  tn ia  numerum  cog ntfcimtu , a! i u i 
fu , UcmnJM  Jtnfum  t 4/;*^  rationem  attingit.  Proburur  ex  du- 
plici expciimento  i Dodorc  addudo : primum 
cft  , quia  larsi  plumalia  impedirer  intelledus 
op:  ratio.  Secundum,  quia  dum  cupimus  aliquid, 
intclltgere , formamus  nobis  eius  idolum  ; & 
T>um  inoUi  r,,nc  facilius  imelligimus.  Prima  ratio  hic  ad- 
jrmu  fimul  dudaa  Dodorc  quae  cfl  D. Thom.  rciictiurquc- 
fk* ntafia.  ftionc  fcqucmi.  Ex  quibus  futuitur  ratio  pro 
mar’  Auicenna.  Conflat  enim  ex  his  prxtcr  fpcciem, 

Cc  mtcjicdum  , requiri  concomitantiain  adus 
pluntalix  t nihil  6nim  aliud  cft  connecti  ad 
phatuafmata  , vc  docet  Scotus  u 4.  j . quali.  6. 
num.  19.  quim  quhd  intclligens  vnincrlalc  ima- 
ginetur lingulare. 


. . . ftfla  fufra 

detur , ecdalim  perfedam  in  qua  omnes  fenfus  naturam  afl. 
interni,  Cc  externi  ceflanr,  virtute  tantum  diuina 
contingere.  Quod  confirmat  exemplum , quod  Jttfliturms 
Augud.14.ciuit.14.  deRediruto  Prcfbqtero,  qui  & M V 


rapiebatur  quando  volebar , Cc  podea  referebat  ]X**t*rafii- 


Soluuntur  ebiettiones  alia  contra  di - 
fiam  Jentent  i am. 


7.  Arguitur  primo ; magis  dependet  phantalta  a 

fcnlibus  externis  ,quim  intelledus  ab  illa;  fcd 
poteft  phantafuri.non  operantibus  cxccrnis:er- 
go.  Antecedens  patet,  quia  intelledus  cft  im- 
materialis , Cc  abdradior  a corpore  quam  illa 
facultas  corporea.  Refpondctur  , experient  i 
condat  intcllcdum  dependere  \ cooperatione 
phantalic : & oppolitum  condat  dc  cooperatio- 
ne fcnfuum  extetnoriini  ad  phantaliam  ; quia 
A*  fkttuBa  P^anla^amur  • omnibus  fenlibus  fetiantibus. 

4 Secundh  , tcfpondet  D.  Thom.  ad  fecundum, 
firfbu  «-  phamafmatcprarfentarc  particulare, Se  idc6  non 
JJJJ  r CRCl  dc,crmi,'«>onc  fenfus.  Comti.pthno.quia 
ttrntftu  pbantafma  non  tcprsfcntat  , nift  materiam  in* 
fu lar, , differentem , & non  qu^  (jngularis  cft  •,  alioquin 

talt.  poffet  diftinguete  inter  duo  lingularia » feclttlis 

omnibus  ci  cxttinfccis,  quod  conftat  effc  fal- 
fum.  dc  quo  Scotus  i.d.\.qiutt.  t.Sccundb  ,in- 
icllcdus  imelligere  poieftpatttculaic  ,vtvidc- 


fe  inclamantium  voces  , quafi  a longinquo  au-  bantur. 
diilfe  •,  Cc  idem  cenfendum  ed  de  Platone, Ttif- 
megido  , Cc  Socrate,  qui  leguntur  eclhlimpaf- 
/i , qudd  fctlicec  eorum  ecdafcs  erant  naruralcs, 
non  fine  omni  fcnfuum  fundione.  Ratio  cft, 
quia  dependentiam  imeiledus  a fundione  fen- 
luum  foluere,  non  ed  narurx  opus, fed  fopra  na* 
turam.  Vnde  Nazianz.  orat,  i.de  Theologia  ait 
impolfib/Je  e/le,  menttm  quantumnu  fe  inm  fac » 
corporea  ad  (ubiimium  contemplationem  erigat  ,/eii- 
fuum  commercia  deflituere.  Et  D.  BcrnatJ.  femt. 

J 1 .ia  Caut.  Corporum  f Imiliiudinihut  /peculando  non 
inuolui , Angelica  puti  tat  it  ejl , Cc  addit  ede  munus 
ditunum. 

Putant  nonnulli  in  perfeda  ecdali,non  folum  p. 
fcnfuum  fundiones,  fcd  etiam  vitium  natura- 
lium , vr  vegetatiux , & nutritius  , omnino  ccf- 
fare  : & fuadcnr,  quia  quidam  cedat  ici  diu  fine  Z/flafii  op- 
cibo  , & potu  iacent , nec  cordis  motus , vel  vi- 
talis  calor  in  eis  fentitur ; habet  feenttn  ecdalis  jtkaktt. 
oppolito  modo  ad  fomnum  : in  fotnno  ligantur 
fenfus  externi,  Cc  interni  , arque  intelledus , vel  $L"*rf  Jrr" 
non  operantur,  vel  valde  imperfede,  vr  Ii  funt  ^ 

infomtua,&  tunc  vires  naturales  melius  ope-  ^ 
rantur  , vt  patet  in  digedione , & nutritione: 

Jjiiia  anima  non  diflrahicut  ab  aliis  facultatibus» 
ed  incuruatur  ai  inferiora  ; at  in  ecftali  ita  ra- 
pirur  ad  fuperiora,  vt  inferioribus  vacare  non 
podit ; fed  D. Thom. z.i.qutft.  175.  rf*r.  j. negat 
in  ecftafi  vegetatiuam  ociari.  McJia  via  vtde- 

' “ * ' " ~~t»uut  ia 


cor  incedendum.  Itaque  vcrifimilius  ed  has  v 
res  non  omnino  ociari , fcd  Ii  ccftafs  peifeda  vrt*~ 


cft  , valde  tenuiter  operamur;  quod  Indui:  «d 
illam  experientiam  , quod  diu ‘iaccnt  quidam 
ecftatici  fine  cibo , & c.  Qu'*»d  verh  valde  tenui- 
ter operentur,  ex  eo  conflat  .quia  cum  quis  im- 
mediate poft  cibum  nimis  attente  (ludet  ,vei  fpe- 
culatur , impeditur  digeftio  ;etgo  nuilth  niagjs 
id  Iit  per  contemplationem  raptus. 


CONCLVSIO  II. 

Licet  pro  hoc  flatu  requiratur  conuerflo  ad 
phantafmata  ,non  tamen  jn  flatu  gloria, 
neque  forte  in  flatu  innocentia. 
b T Dei  omijfn  aliis  ntreffuatihm  , fice.  Refuluit 
lptimb  dc  lege  ordinaria  requiri  conucrlio- 


I 


L 


OigSij 


5"$b 


De  Anima 


nem  *d  phwtxfmakiv,  quod  probatum  eft  annos, 
praced.  Sccundb  , docet  \d  non  effe  necclfatium 
mwmcLV  'n  C0,t?0lc¥)01'0^0*  Ita  communis.  Vnde  sml- 
*■<  pfe*n-  CViii&i in  bac  vita  non  indiguit  hoc  tecurfu, 

>*»«.  dequoD.ThonM-p*»'  i.rtrt.4. 

Sed  petes  quomodo  beati  conucttcntut  ad 
phantafmata , vc\  f un  cito  nes  fenCuum , fi  oppo- 
Citvtm  eucnit  ecftaticis  , qui  vnuito  minus  in 
Ojumoi*  Deum  Cunt  abforpti  , nempe  nondum  'a  tottente 
voluptatis  cius  inebriati.  Kcfpondetut.exabun- 
fUujmm'  ®amu  gum*  net  redundantia  m lenius  , & in- 
feriora. de  quoD.Thom.x.x.  qnafl.  175. «n.4. 

Vide  Auguft.  1 1.  deCen.  ad  lit.  d cap.  i.vfyue  ad 
dt  Anima  , c4p.S-9.cr  fp.l  it. 

Tertio  , docet  qubd  in  ftatu  innocentiz  non 
fieret  conuerfio  ad  phantafmata  ; quia  anima 
quoad  a&um  fuum  non  fuiftet  fubie&a  corpori» 
fcd  fupet  ipfum  ,6c  fenfus  cius  , habens  domi- 
nium , quod  per  peccatum  perdidit  •»  fic  f»c  quo- 
dararoodo  fubditur  corpori  pro  hoc  ftatu, quoad 
^h**t*fm*t*  ^UOS  a^Ui*  Sccundd,  non  eft  naturale  anima  dc- 
»n  fuifftt  in  Padere  a potentiis  corporis  coniun&i , alio- 
fistm  inne - quin  anima  gloriofa  fic  dependeret , quia  gratia 
tintuf  non  deftruit , fcd  perficit  naturam  ; ergo  in  ftatu 
innocentiz  non  elici  .illa  dependentia  .'quia  ni- 
hil ibi  ponendum » nifi  naturale  > vel  perficiens 
naturam  , fic  cerrum  eft  illam  dependentiam  po- 
l us  vilificate  animam. 

Tertii),  probat  Scotos  \.d.  $.<jiui7.  t.num.  14. 


II. 

T rersium  *n  ex  Auguft.  1 f . 7 rinir.  cap.  vlt.  eji u lauf.t  atr  ipfitrn 
^ucem  ****/***  videre  nen  peflls , nifi vtiepie  infirmi- 
tafmatat  tM’  & eum  ftl*‘ > H,fi  inupiitat  ? At  non 

potcll  v ideri  acie  fixa  veritas , nifi  cum  indepen- 
dentia  a phantafmatibus  , fic  idc6  ccftatici  ad  ea 
non  conucrtuntur.ldem  habet  Eudathius.Hugo, 
Silicon,  quos  hic  Do&or  citat,  fle  Comment.fi. 
Ethic.  quem  citat  Scotus  i.  d.^.tfuafl.i^d  i. 

Sed  Scotos  dubius  manet  ,an  ifta  conuerfio 
»d  phantafmata  fit  ex  peccato  , vel  ex  natura,  fic 
fubordinarione  potentiarum , vt  confiat  ex  ipfo, 
loco  tam  c it.  fic  4.  d.41.  epuli.  1 .ad),  pro  ipin. 
Sicut  enim  appetitus  dependet  .a  potentia  co- 
gnofeitiua , fic  dici  poteft  , qudd  intcllcdus  hu- 
ius ftatus , dependet  i phantafia  cooperant* , ctfi 
non  fit  dependentia  tanta  hic,quama  ibi ; quia 
ibi  cfientialis  efte  videtur  , hic  non  ; alioquin  in 
ftatu  gloriz  manerer  hzc  dependentia. Suarez  4. 
de  Anima , c *p.  7.  dicit  hic  peti  principium  : idcd 
aliam  affignac  rationem  , quod  intcllc&us  pro 
hoc  ftatu  non  recipit  fpecies,nifi  dum  phantafia 
attu  operatur ; & idcd  non  poteft  tnrclligerefi- 
nc  conuetfione  ad  phanrafiam.  Sed  non  petitur 
hic  principium  , quia  idcd  adlus  fecundus  inrel- 
ledlus  pro  nunc, dependet  ab afto  fecundo  phan- 
tafir , quia  pro  nunc  talis  eft  ordo  harum  poten- 
tiarum, quid  vna  fuhordinetur  alteri, qua  rario- 
&iU:irut  ne  voiitio  fupponit  cognitionem.  Ncc  ratio  Sua- 
rcz  valet  , quia  forte  non  requiritur  fpecics  in- 
telligihi/is , vt  oftdhfum  eft  tjua/i.preted.num.  1 4. 
fic  ibi  in  annor,  fit  rameo  eo  cafu  cfler  dependen- 
tia inrellcftus  i plianrafmate.  Prztcrda,  peroi 
Suare  quate  intelle<ftus  non  poteft  pro  hoc  fta- 
tu recipere  fpecicin  , nifi  operante  phanrafma- 
tc.  Ncc  poterit  aliter  refpondcre,  nifi  qudd  talis 
eft  ordo  harum  potentiarum  quod  vna  fuhordi- 
narur  alteri  i fit  fic  petit  principium , Ii  illa  ratio 
Scoti  petit  illud. 

Tertium,  quod  hic  ait  Scortis  patet  cx  iam 
dictis,  firili cer  an  ifta  conuerfio  fit  ex peccato.vr 
perna  cius,  vel  non  j fi  enim  in  ftatu  juuoccntix 


fuiffer , non  eft  ex  peccato  , fic  quid  tenendum, 
iam  dixi-,  fcd  nihil, vt  ccttum.occuuii  dicendum. 

D V B 1 V M. 

Vtrum  B.  Virgo  Ad  intelligendum  indiguit 
conuerfionc  ad  phantafmata? 

Videtur  quod  non  : quia  caruit  originali,  H; 

quod  fecundum  Scotum.vt  videtur, eft  cao- 
fa  huius  conuctfionis.  Pro  alia  parte  eft  i quia 
habuit  famem  ,fuim,  fic  alia  multa,  vtttiftitiatn, 
timorem,  dolorem, qux  in  ftatu  innocentiz  non 
fuiftent. 

Vetius  videtur, etfi  nihil  fit  certum.hanc  con-  c imurfuti 
uctfioncm  in  Virgine  non  fuifle  neccflamm. 

Primb  , ratione  iam  allata.  Secundo  , quia  pio-  *** 
babilc  eft  habuilTc  iuftitiam  originalem.  Ita  Car-  tjfojmt* 
thuf.  lib.  de  Preton.  Gr  digni  tat . Maria.  Canif.  lil>. 
i.de  Deipara, cap. 9 Catdinalem Cufanum.  B-  Wjhi 
lnfinuat  Gaiet.r.i.q*/^.t09.  ^7!“*  *• 

*rt  x.diccns  in  ea  fuilfc  donum  integritatis  na- 
tutz:  quod  (oli  ratione  a iuftitia  otiginali  dillin- 
guit.de  quo  Cordub.  Ub.i.qaafUomri/^.^6. 

TcrtitS,  quidquid  fit  de  hoc  (eft  cntrotncei- 
tum)  habuit  B.  Virgo  potiflimos  effeftus  iuiH- 
ti*  originalis:  ergo  inter  alios  cenfendum  eft 
hunc  hahuilfe , quandoquidem  dc  oppofito  non 
condet.  Antecedcnsprobatur , quia  iuftitia  ori- 
gmaliseft  donum , vel  collcftio  donorum, qui- 
bus anima  re&c  fubiicitut  Deo , fic  corpus  ani- 
mi, ac  potcntu  inferiores  fuperioribus.  dc  quo 
vidcScotum  i.d.29  a num. 7.Scd  in  Virgine, ani- 
ma femper  obediuit  Deo  , fic  nunquam  ab  eo  le 
auertit,  tdquccft  dc  hde,ex  Tridcnt  fejf.C.  ran  ij. 
partes  etiam  infciiotcs  femper  erant  conformes 
rcckx  rationi , neque  vllujti  vnquam  inordina- 
tum motum  contra  eam  elicuerunt;  ifti  autem 
ftmt  pricipui  effedus  iuftitiz  originalis ; ergo. 
Prxtcrea  , corpus  eius  nunquam  in  proprium 
moibum  incidit  ex  Sophron.  cpiftola  Synodia 
qu*  habetur  in  V I.  Syn  ad.  1 1 . fic  docet  Suarez  JTr»r»“** 
tom.i.in  i.p.d.f  .tib.x. CaicK.Opufc.de fpafmo  virgm.  *•* 

Cplat.  lib. 7.  cap.  \ o.  Pto  quo  facit  reueUtio  fafta 
IJ.  Brigitii , quod  Chrilius  fuit  (imillimus  Vir- 
gini, non  folum  motibus,  fcd  corporis pctfcftio- 
nc.Ita  lib.t.cap.fo .5 1 /teuel .£ .Brigi((a.\tcn>,{\Dt 
dolore  pcpciit,  fine  dolore  obiit , iuxta  commu- 
niorem opinionem  , ficut  Moyfcs  iulfu  Domi* 
iu  Num.  17.  ix.  Dettteron.  jx.  ix.  Cum  igi- 
tur potiftiinoscffcfluj  iuftitiz  originalis  habue- 
rit B.  Virgo, iuxta  fententiam  renentem  qudd  in 
ftatu  innocentiz  non  elfct  conuerfio  ad  phan- 
rafmata  : hoc  tribuendum  eft  Virgini , curoltt 
perfctftius,  neque  conftec  dc  oppofito. 


Q_y  isno  XIX. 

Vtrum  quidit/u  rei  fenfibdu  tantum  fit 
obiecium  intelleClm! 

•AnHor  j.  t.  a.im. , D.  Thom.  iUJ.  Uti.  1*1. 

‘•'■T.&J.tlart.f.  Caict.j.i#  Anma,  eaf  J. 
Banct  M.i.Aaetfitem.i.pUUt/^yt. 

Complue.  d’fp.  1 i.dt  Anime, jmdji.i. 

I d c t v r qudd  fic ; quia  potentia  pafli- 
ua  rantdm  fc  extendit  ad  illa  recipienda, 
jd  qux  potentia  altiua  correlpondcnr, 
fc  exccndic  facienda  ; fcd  intcllc&us  agens 
ranrum 


Quxftio 

tantim  illa  qu*  in  phanrafmatibus  rcprxfenran- 
tur, poteft  facere a&u  intclligibiliarcvgo  imcllc- 
£lu$  polfibilis  cft  in  potentia  ad  illa  tantum  in- 
telligenda. 

Prarterca  , fi  quidicas  fcnfibilis  non  eflct  citu 
obicctum  adxquatum  * tunc  pollet  mtclligerc 
fubftant  ias  feparatas ; confcqucns  eft  falfum;igi- 
tur , Scc.  Falfitas  confcqucntis  patet  per  Phf- 
lofophum  ii.  MetJpb.  & per  rationem  fpccia- 
liter  de  Deo , quia  fi  pollemus  Deum  per  cllcn- 
tiam  intclligcte  ciim  eflct  idem  obieftum,  Sc  fub 
eadem  ratione,  & eadem  potentia  abfoluic in  in- 
rclle&ionc  noftra,  Si  Beatorum, a<flus  per  cohfc- 
quens  edent  ciufdem  rationis, & per  confcqucns 
viatores  clfcnt  beati. 

Contri  , habitus  Meraphyfie*  informans  in- 
telle&um  noftrum  excedir  quiditates  fcnfibilcs 
quoad  obieftum  , quia  ens  in  quantum  ens  cft 
eius  obicltum ; igitur  intcllc&us  nofter  habet 
obicctum  excedens  quiditatein  fcnfibilem.  Item, 
Philofophus  u.Mftapb.muUa  concludit  defub- 
ftanriis  fe paratis,  quod  non  faceret  fi  eas  non  ili- 
telliecrer , Se  i.  Etbic.  cap.  19.  ponit  Ariftotclcs 
confidere  in  carum  cognitione  felicitatem.  Fe- 
licitas autem  poteft  nobis  aduenire;iguur,&c. 

RESOLVTIO. 

Sententia  D.  Thomi,  0 nidi  tat  em  rei  mate- 
riatu ejfe  obtectum  intellectui  noflri  , la- 
ti refutatur.  De  quo  V ocior  i.tlifl.  3 .q.3 . 
num.i. 

* \ D hocdicnnt  quidam, fecundiim  D Tho- 
il  mam,  quid  quiditas  rei  fenlibilis  cft  ob- 
iedum  adxquatum  intcllc&us  noftt i : quod  fic 
probat.  Obic&um  proportionatur  potenti*  co- 
gnitiux  : modi  itacft  quid  quxdam  potentia 
cognitiuacA  organica,  & idei  eius  obiciftum  cft 
materiale,  Sc  quia  materia  cA  principium  indiui- 
duitatis  fccuncKim  cos , ideo  earum  obicQum  cA 
fignatum.  Alia  autem  potentia  cft  omnino  im- 
materialis Sc  fecundum  tjfe , Sc  fecundum  opera- 
tionem Angeli  : & ideo  primum  eius  obic&uni 
cft  quiditas  omnino  immaterialis.  Alia  cft  po- 
tentia cognofcitiua , qua:  fecundum  ejje  quidem 
cft  in  materia , fcd  fecundum  operationem  non; 
fieuc  intollemus  humanus, qui  fecundum  tfje cor- 
pus informat , non  tamen  vtitur  corporali  orga- 
no in  fua  operarionc;  Sc  ideo  quiditas  exiftens  in 
materia  fecundum  ejfe , eft  proprium  cius  obic- 
&um,  quam  tamen  non  inteiligit , vt  in  materia, 
fcd  vt  abftra&a  fecundum  rationem  ab  ea. 

Sed  contra confcquentiam  qua  dicitur , qu&d 
fola  quiditas  materialis  cft  obiechtm  noflri  in- 
tclleiftiis,  arguirur  fic : nulla  potentia  eadem  ma- 
nens habet  adhim  circa  aliquid  quod  non  fic 
eius  obic&um , vel  fub  eius  obiedlo  contentum; 
fcd  intelic&us  beatus  , Sc  viatoris  eft  cadent  po- 
tentia , Sc  tamen  intclledhis  beatus  inteiligit  cf- 
fentiam  : ergo  Deus  faltem  continetur  fub  ob- 
icdo  viatoris,  non  autem  fubquidicate  materia- 
li : igitur, Scc. 

Sed  dices  , quod  intellcdlus  beatus  inteiligit 
diuinam  cfTcntiam  in  lumine  glorix  , quod  non 
eft  in  via : igitur  , &c.  Sed  contra  ifttid  ; quia 
obie&um  primum  alicuius  habitus  exiftentis  in 
aliqua  potentia,  non  excedit  potentiam  illam; 
quia  fi  excedit  potentiam,  habitus  cius  cognofci- 
Scoti  «per.  Tom.  I J. 


xix.  . 557 

tiuus  excederet  etiam  potentiam  , &eam  infor- 
mare non  potiet,  fcd  quiditas  Dci,&  fubftantia- 
rum  feparatarum  cft  obic&uin  luminis  glorix 
informantis  intcllcdhim  per  te : igitur  Deus  non 
cxccdit  potentiam  intcllc&iuatn  noftram.  Item, 
omnis  habitus  exiftens  in  intclledlu.prxfupponit 
eius  obieclum : igitur  lumen  illud,  cum  fit  in  in- 
tcllc&u  noftro  rcfpedtu  Dei , prxlupponit  qudd 
Deus  fit  cius  obie&um. 

Prxterea, anima  naturaliter  defiderat  cogni- 
to effedtu  , cognofcere  caufam  ; fcd  omnia  alia 
ab  ipfo  funi  cife&us  Dei ; igitur  ad  ipfum  Deum 
cognofeendum  habet  naturale  defiderium  : fcd 
naturale  defiderium  non  cft  ad  impofiibiie ; igi- 
tur Deus  etiam  naturaliter  , aliqualiter  poteft  a 
nobis  cognofci.  Sed  diceret  Do&or  ifte  , quod 
poteft  cognofci  ab  intellc6tu  feparato  , non  ta- 
men coniun&o  corpori.Sed  hoc  non  videtur  fe- 
cundum potentiam  fuam  , nam  via  fua  proce- 
dit de  inrcllettu  noftro  , fecundiim  naturam 
fuam , vel  naturalem  modum  eius  cllcndi , ficut 
procedit  de  naturali  modo  cflendi , & cogno- 
icendi  Angeli , Sc  poremix  fenfitiux.  Mod6  ita 
ell , quod  non  cft  natus  ita  femper  efle  fepara- 
tas , fcd  naturaliter  appetit  corpori  vniri : igi- 
tur fecundum  ipfum  naturale  obic&um  cius  in 
quocumque  flatu  fit , erit  quiditas  materi*, con- 
iun&a  fecundumr^f.liofct  fu  feparabilis  ratione; 
quod  eft  improbatum. 

Prxterea , intcllcdhis  noller .etiam  in  via,  po-  4* 
tcft  cognofccrc  ens  fub  ratione  emis  , qux  eft 
vniucrfalior  , quam  ratio  quiditarii  fenlibilis: 
igitur  quiditas  fenlibilis  non  eft  obieclum  adx- 
quarutn  inrcllcdltis  noflri.  Antecedens  patet, quia 
aliqua  feientia  humana  eft  de  ente  fecundam 
qudd  ens.  Probatio  cnnfcquentix , quia  nulla 
potentia  poteft  cognofccrc  aliquid  vniucrfalius 
luo  obicClo  adxquato , tunc  etiirn  non  eflct  fibi 
adxquatum.  Exemplum  de  vifu , qui  non  poteft  * ' 
cognofccrc  vniucrfalius  colore,vel  luce. 

Sed  ad  hoc  diceret  Thomas  , quod  Deum  non 
cognofcimus  , nifi  difeurrendo  a notitia  fenfi- 
bilium  ad  ipfum  , Sc  per  fcnfibilia  tantum.  Sed 
tunc  quxro  ab  eo , vtrum  in  fine  huius  difcurftis 
intelligimus  Deum  fecundam  conceptum  pro- 
prium , vel  fecundiim  conceptum  alicuius  caufa- 
ti  tantum  : fi  primo  modo,  habetur  propolitum; 
fi  fecundo  modo,  nonquicratur  appetitus  natu» 
rx  , ncc  per  confcqucns  ccflat ; fcd  vltcrius  pro- 
cedit vfquc  ad  cognitionem  Dei , vel  procedit  a»ti«D.Th. 
in  infinitum  , quod  non  cft  dicendum.  Vnde  ** 

ratio  fua  de  proportione  ifta  magis  fcquitur  op- 
politum , fcilicet  fi  eft  proportio  inter  poten- 
tiam, & obic&uin,  quod  non  fint  fimilia  in  natu- 
ra; quia  materia  Sc  forma  funt  fibi  inuiccm  pro- 
portionatx,  & tamen  funt  maxime  ab  inuiccm 
difparatx  ; proportio  autem  potentix  ad  obic- 
clum  etiam  fecundum  illos , eft  ficuc  mociui  ad 
mobile.  Ifta  autem  diffimilia  funt,  immo  quoad 
hoc  opponuntur.  Sed  dicerer,  potentia  a&iuaaf- 
fimilatur  obieilo  , licet  non  paffiua.  Hoc  non 
videtur,  quia  deberet  affimilari  in  modo  efTcndi, 

Si  quantum  ad  nttum  mtclligendi ; non  enim 
oportet  qubd  inrclle&us  fit  fimilis  in  natura,  vel 
quantum  ad  modum  clfcndi  obicclo , fcd  fufficic 
ad  adlum  imclligendi,  vt  fimflitudincm,  fcilicet 
fpecicm  obic&i  recipiat, vel  aftum  ipfum. Exem- 
plum de  vifu  , qui  licet  fit  potentia  materialis, 
non  tamen  recipit  fpccics  cum  materia  ; idei 
multo  minus  recipit  fpccicm  , vel  immutatur  ab 
BBb  obicCtu 


5* 


De  Anima 


oV\c&a  fecundum  modum  cffcndl  eius  *.  ficut 
taitux  nou  cft  aVras  vifus  c\u\  videt  ccc\um,&c  m- 
fexiora  , <\ux  tamen  differunt  fecundam  corru- 
• iptibile , 5c  incortuptibile  \ fic  intelle&us  idem 
muUo  fortius  poteft  imclligete  fenfibile  > 8c  non 
fenfibile. 


Alius  autem  conceptus  quiditatiuus  rei , nec 
cft.  omnino  fimplex  vt  primus  , fcd  compofitus,  ftnm  ^ 
6c  refolubilis  in  alios  ; vt  cft  diffinitio  tei  com-  »«•■*"•  /,(. 
pofitx  ex  diuerfis  conccptibus,talem  autem  con-  '£m 
ceptum  poffumus  babete  natur  alitet  de  anima 
noftra,  confidet ando,  qubd  entium  quaedam funt 
entia  in  potcniia.quxdam  a&u  ; & illud  ens  a&u 
habet  duas  pattes  imegralcs  , quitura  vna  cft 
a&us , 5c  fic  apprehendimus  quid  cft  a&us.  Vlte- 
rius  procedimus  diuidendo  , quod  a&uura  qui- 
dam cft  primus,  quidam  fecundus  •,  5t  fic  appre- 
hendimus poftca,qui  cft  primus  a&us,poftca  di- 
uidimus  illa  qux  adu.mtur.5c  fic  illa  componen- 
do ad  inuiccm,  dcucnircmus  ad  hoc  , quod  illud 
cft  corpus  organicum  Phy  ficum , quod  ab  anima 
a&uatur  ; 5c  lic  illa  componendo  ad  inuiccm, ha- 
bemus conceptum  quiditatiuum  animi  noftt*. 

Hic  autem  conceptus  cft  animi  proprius , ita 
Icendum  igitur  ad  quxftioncm.quod  via  qubd  nulli  alij  fpirituali  fubftamiz  conucnit,fcd 
1 * generationis,  vel  acquirendo  feientiam,  per  hoc  non  cognofco  animam  naturaliter  in  fe 

11IC  ■ . . . I . * r. li  i 1 ■ . • 1 n D.  • . • ... 


hESOLVTIO. 

Omne  em  , tam  materiale , quam  fj>iritualc, 
comprehendi  fub  obtcclo  adxquato  intel- 
legitis noftri  •,  (£•  explicatur  quomodo  pof- 
fimus  pro  nunc  habere  conceptum  quidi- 
tatiuum compofitum  de  Deo,  cr  de  ani- 
ma. Vide  Dottorem  i.  difh.  qu  $ . num.8. 
& per  totam,  i. 


b 


prius  apprehedimus  cmiditates  fenfibilium  ; quia 
proftatu  naturi  i ip i z nihil  intelligimus  , nifi 
cum  roiniftcrio  fcnfuum ; tamen  ili*  non  funt 
proprium  obic&um  adiquatum  intellc&us  no- 
ftri , fcd  etiam  poffumus  intelUgctc  fubftantias 
feparatas  •,  & tale  obicdum  cft  prius  via  perfe- 
dionis.Sc  fimplicitcr  : quia  per  talem  cognitio- 
nem attingitur  obie&ur^pcrfc&Klitnum , quod 
cft  Deus  & fubftanti*  feparat* , 8c  alii  etiam, 
pro  ftatu  vi* ; licet  enim  talis  cognitio  fit  xni- 
gmatica  , tamen  perfedior  cft  fimpliciter  omni 
alii  cognitione  rcfpcdhi  inferioris  creaturi. 

Sed  contra , aut  cognofcimus  Deum  diftinde, 
aut  confuse  , id  cft  , in  communi  conceptu  en- 
tis. Si  primo  modo  , tunc  edemus  beati  etiam 
in  via  , quia  talis  cognitio  debetur  beatis.  Si  fe- 
cundo modo  , tunc  cognitio  cius  non  cft  per- 
fe&ior  cognitione  cuiufcumque  diftindla  crea- 
turi. 

Cfnjtgit  y,  Dicendum, quod  aliquid  poteft  cognofci  qua- 
flituer  a-  ^ruP^c,,cr  : vno  modo  per  comparationem  ad 
tntfti . a*iut* » vt  cognofcitur  homo  clTc  perfeci flimom 


animalium  ; talem  aurcin  cognitionem  nccef- 
farii»  pricedit  alia  abfoluta.  Secundo  modo.po- 
teft  aliquid  cognofci  per  accidens  fuum  , vt  ho- 
mo per  vifibile  ; & hrc  non  poteft  efle  prima; 
quia  nccelfatram  eft  fi  cognofcam  difpotirio- 
nem  , qudd  pneognofeam  fubicdhim  libi  fub- 
ftratum  , falcem  confuse.  Tertio  modo  poteft 
aliquid  cognofci  per  conceptum  communem  li- 
bi Sc  aliis:  vt  cognofco  hominem  per  animal ; & 
fic  cognolccrc  Deum  cft  ipfum  imperfefle  co- 
gnofccrc , fcilicct  per  conceptum  communem 
libi  & aliis:  hoc  enim  impcrfc&ius  eft,  quam 
cognofccre  lapidem  diftinltc,quia  per  illum  con- 
ceptum communem  , non  inagis  cognofcitur 
Dcusqiiam  aliud ; & idcd  non  fortirur  nobilita- 
tem ex  Deo  talis  cognitio. 

f:.  Quarto  modo  cognofcitur  aliquid  conceptu 
quiditatiuo  : fcd  ifte  cft  duplex  ; vnus  eft  primd 
fiim***^  Pr,n,U5  > qui  fcilicct  non  eft  in  alios  conceptus 
fKiiimi  ft»  fcfolubilis,  quo  Icilicet  res  cognofcitur  inrul- 
nrnnt.  tiuc  in  fe , vr  cft  talis  natura  , Sc  ralcm  conce- 
ptum non  poilumus  habcrc-dcDco  in  via,  immd 
nec dc  anima  noftra,  nec  de  aliqua  fpiririiali  fub- 
ftantij.  Cuius  ratio  cft,  quia  de  Deo  nullam  ha- 
bemus cognitionem  naturaliter , nili  per  creat u- 
r35  ’ PuJ!**atem  creatl,ra,  nec  omnes /imul  pof- 
funt  fumcienrer  Jiuinam  eilentiam  rcpriieru.irc 
•JuiihtatiiK,  iJcft,  vi  vera  harr  clTcmia  cft. 


intuitiuc  , in  fpcciali,  vt  hic  anima,  ficut  ho 
ruo  illud  quod  nunquam  vidit.  Exemplum  poni- 
tur ad  hoc.  Ponamus  quod  nunquam  videtim 
triangulum  ; viderim  tetragonum  , 5c  cum  tunc 
polfimus  abftrahctc  ab  omnibus  figuris, hoc  quod 
cft  figura,  deinde  polTum  feire  quod  non  cft  pro- 
ccfius  in  infinitum  in  figuris , dcfccndcndo,  ficut 
nec  in  numeris ; ex  quo  polium  feire  quod  opor- 
tet dare  aliquem  primum. 

Vltcriiis  diuidendo  figuram  in  circularem , 8:  7. 
redii  1 i neam  , cum  figura  ptima  intclligo  quidi- 
tatem  trianguli,  id  cft , qux  conucnir  triangulo 
foli.ita  quod  non  alij ; non  tamen  per  hunc  con- 
ceptum compofitum  polTum  intclligcrc  ttiangu- 
lum,  vt  triangulus  cft  , fub  propria  forma  per  fc 
& intuitiuc.  Similiter  a pluribus  entibus  pofia- 
musabftrahcrehoc  quod  eft  ens  abfolute,  5:  a 
pluribus  bonis , ipfum  bonum  ; 8c  quia  entia , & 
bona  funt  ordinata , tandem  potiunt  deueniread 
hoc  quod  iutelligam  fummum , quia  non  cilia 
cis  procclfiis  in  infinitum.  Sic  igitur  polium  illa 
ad  inuiccm  componere  per  intelle£lum,&:  dicctc  ■"*  f*i ** 


aliquod  efie  ens  fumme  bonum  , qui  conceptus  * 
lic  compofitus  foli  Deo  conucnit;&  ideo  de  Deo 
pofliimus  naturaliter  habere  conceptum  quidi- 
tatiuum compofitum,  tamen  per  talem  conce- 
ptum non  cognofcimus  cum  in  Ic  , vt  cft  talis 
naturi  determinate  ; tamen  fic  eum  cognofcerc 
componendo,  perfc&ius  eft  fimpliciter  , quam 
cognofccre  quodeumque  aliud  a Dco,vt  didura 
cft  fupra.  Sic  ergo  patet-,  qu£>d  obiedlum  adr* 
quarum  inrellcdui  non  cft  quiditas  materialis, 
quia  & fubftantias  feparatas  aliqualiter  cogno- 
fcimus, vtdidlumcft. 

Ad  rationes  in  oppofitum  dicendum  , quod  S. 
maior  cft  vera  quantum  ad  primam  receptionem  M 'uitut 
porentix  pafliux  , & primam  operationem  afti- 
ux  ; potentia  tamen  palfiua  informata  primi  re- 
ceptione, poteft  in  plura , quam  atftiua  potuit  in 
prima  operatione.  Suppofiro  igitur  quddintel- 
le&us  agens  fit  aliquid  animi , non  eft  omnino 
adxquacus poffibiji , fcd  tantdm  , quantum  pof-  £?#»*>. 
libilis  eft , fcilicct  quantum  ad  primam  operatio-  nmb*  * 
nenrcius,qui  eft  abftraherc  i (enfibiiibus  phan- 
tafinacibus  fpcciem , quam  fpeciem  polfibiiis  re-  i 
cipit , fcd  portquam  cflrfa&us  in  adlu  per  fpe-  pkMup* 
cicin  , tunc  poreft  abftraherc  conccprus , & in-  uf 
rentiones  , ad  inuiccm  copulare  modo  prx- 
diifto , vfquequo  habear  conceptum  proprium 
Dei , vd  Ipirirual/um  lubftamiarum.  Vel  di- 
cendum 


Quxftio  XIX. 


lendum  ad  minorem , quod  licet  Deus  non  ha- 
bear phaniafma , tamen  ad  hoc  quod  Deum  in- 
teliigamus , oportet  qu6d  phantalia  formet  fibi 
aliquod  idolum.flc  ad  hoc  intelledus  agens  abf- 
trahendo  de  obiedo  , & aliis  aliquo  modo  agit 
modo  przdido.fcilicet  componendo. 

A»  fruitit  Ad  aliud  , dicendum  qu6d  eadem  difficultas 
ti videtur  de  adu  diligendi , ficut  de  adu  cogno- 
dtfinxtffie-  fccodi  jfienim  cft  aduseiufdcm  (peciei  invia, 
* ’4*'  Sc  patria,  viator  habens  charicatem  eflet  bea- 
tus , licet  non  xqualiter  ficut  comprehenfor  j id- 
eo videtur , qu&d  nec  adus  cognoicendi,  nec  di- 
ligendi fint  eiufdcm  fpeciei  in  viatore , fle  com- 
prehenfore  ; quia  dato  qudd  fit  idem  obiedum, 
& eadem  potentia  , fle  habitus  idem  ( quiachari- 
tas  nunquam  excidit ) quia  tamen  alia  cft  appro- 
ximatio  obiedi  ad  potenriam  hic  fle  ibi, fle  lumen 
aliud , & cft  prxfentatum  aliud  \ idc6  poliunt  dif- 
ferre fpccic.  Exemplum  de  igne  calefacien- 
te tantum  lignum  a longe  «igniente  tamen 
ipfutn  de  prop£ , quia  adus  difterunt  fpecie,  fle 
genere. 

Sed  contra  dida  poteft  fic  argui  fecundum 
Philofophum : fic  fe  habent  phantafraata  ad  in- 
tellcdum,  ficut  fenfibilia  ad  lenfuiuifed  non  fen- 
timus , nec  polfiimus  fentire  nifi  quod  cft  fcnfi- 
bile : igitur  nec  intelligere  nifi  quod  cft  phanta- 
fiabile  : fle  iterum  fpeculamur  intelligibilia  in 
phantafmatibus  , vt  dicitur  j.  de  Anim a , text.  a* 
& 99’ 

Dicendum,  qubd  pro  tanto  eft  fimile  ; quia 
ficut  nos  non  podumus  fentire  nifi  ad  prxfen- 
tiara  fenfibilis  , fic  nec  intelligere  communi  - 
. ter , nifi  phantafma  fit  in  adu  fuo  , tamen  phan- 

tafma  non  cft  obiedura  imcllcdus , ficut  fenfi- 
bilc  fenfus. 

Item, contra  principale, ficut  oculi  nodus 
fc  habent  ad  lucem  diei , fic  animx  noftrz  intel- 
ledus  ad  manifcftiifima  natur*  i fcd  oculus  no- 
dus non  poteft  videte  Solem : igitur  nec  intelle- 
dus  nofter  fubftantias  feparatas.  Dicendum, 
qudd  verum  cft  intuitiu£ , pro  ftatu  vix : tamen 
? poteft  haberi , vt  didum  cft,  abftradiuc.fle  com- 

pofitiuc , ficut  nodua  poteft  videre  lucem  diei 
obfcuram  tantum , fic  intelledus  nofter  manife- 
ftifftma  natui*. 

ANNOTATIONES 

in  quxftionem  dccimam- 


CONCLVSIO  I. 

OuiditM  rei  m a/ er t diis  non  eft  obiedum 
intelledus  noftri  ex  nutum 
potentia. 

IO.  * \ D hoc  dieunt  quidam , Scc.  Scmentn  Diui 

' urt.  1 . quidi tatem  rei  materialis  clle  obiedum  ad- 

squatum  intelledus  humani.  Sequitur  Caieta- 
nus  di Elis  Ucu.  Capreolus  i.d. i.q.  1 .fle  plures 
Thomift*. 

KJU  ftttn-  Hanc  refutat  Scotus  hic  fle  1 & 

/m  tlnuhiii  qH0dlib.  1 1 . crt.  t.  Prima  ratio  eft,  quia  fequeretur 
? fani  tli  <lu6d  ®eat*  non  viderent  Deum  , quia  inrelledus 
f*4 tnm.  extra  fuum  obiedum  adxqtiatum.fpariari  nequit: 

vndedici  nequit, qobd  per  lumen  gloriz  ad  Deum 
videndum  cleuari  poreft,fi  eft  extra  cius  adzqua- 
Stoti oper.  T*m.  II. 


559 

tum  obiedumsficut  nec  vifiiselenSri  poteft  vt  vi- 
deat fonum.  Secundo, cognito  effedu  Oritur  defi- 
derium  naturale  ad  cognofeendam  caufam,  nem- 
pe Deum  t ergo  hoc  cft  ad  pbiCbile  ; ergo  poteft 
Deus*  nobis cognofci.  Tettifl,  intelledus  nofter 
cognofcitens  vt  cale,alioquin  nullam  haberemus 
fcientiam  Mctaphylic*.  Quartb  , inoppofitum 
hic,Philof. ix.MeupIf.tnulti  tradit  de  fubftantiis 
feparatis.flc  10.Etbicxap.10jn  earum  contempla- 
tione ponit  felicitatem  : ergo  fecundam  eum, 
quidius  rei  materialis  non  eft  obiedum  adzqua- 
tum  noftri  inielledus.Quimfl,comta  fundamen- 
tum Diui  Thomz , fcilicct  qu&d  obiedum  debet 
ede  proportionarum  potenti*-, fl;  ided  ficut  obic- 
dum  fenfus  eft  res  omnino  matcrialis,qualis  ipfe 
fenfus  eft, fle  obiedum  intelledus  Angeli  quiditas 
immaterialis , qualis  ipfe  eft ; fic  ctim  intelledus 
nofter  fit  fecundam  ejji  in  materia*  informans 
eam, eius  obiedum  erit  quiditas  fecundum  tjji 
exiftens  in  materia.  Contra  hoc;quia  et  fi  requira- 
tur proportio  inter  potentiam,  & obiedum,  hzc 
non  eft  fimilitudo  in  modo  edcndi,fcd  potius  co- 
fiftit  in  diflimilitudine;quia  eft  vt  proportio  mo- 
uentis  ad  mobile.adus  ad  potentiam, caufz  ad  ef» 
fcdum.in  quibus  diffimilitudo  requiritor  in  mo- 
doeiIcndi.Przterea,ci!im  intelledus  fecundam  D. 
Thom. fit  tantam  accidens, fcquctetur  quod  nullo 
modo  intclligeret  fubftantii.  licm.ncc  Vifus cer- 
neret ccrlum,  quia  hoc  eft  incorruptibile,  ille  nfl. 

Thomiftx  in  explicatione  Diui  Thomz  in  hac 
parte, non  conucniunt.  lancll.  ude  Anima , tj.  de 
obicdo  intelledus  poflibilis, dicit  quod  loquitur 
D.  Thomas  de  obicdo  intelledus  humani  pro 
hoc  ftatu, dum  ait  ede  quiditatem  rei  materialis* 
qu6dque  fecundum  naturam  potenti*,  ponit  ens 
ede  eius  obiedum : quod  fi  verum  cdcr,Scotus,fle 
ille  conuenirent.  Verum  gloda  hzc  non  videtur 
fubfiftere.  Pt imo, quia  eodem  modo  loquitur  D. 
Thomas  de  inrellcdu  humano,  aifignando  ei  ob- 
iedum , quo  loquitur  de  fenfu  , fle  de  intellcda 
Angeli ;fed  de  his  loquitur  i.p.  tf.Si.art.t.  fecun- 
dam naturam  fuam  aflignanS  fenfui  vt  obiedum 
rem  materialem  •,  Sc  vt  exiftit  in  indiuiduo  mate- 
riali, fle  intelledui  Angeli , quiditatem  immate- 
rialem. Secund6,rario  D.Thomxdc  proportione 
fecundum  modum  edendi  probat  tam  pro  hoc 
ftaiu,quam  pro  fnturo,  quia  anima  eft  fecundum 
naturam  fuam  forma  corporis  » vel  in  materia  in 
vtroque  ftatu.  Tertii,  1 fq. 1 1 Art.+Adcb  colligit 
inrelledum  humanum,non  pofte  videre  fuis  viri- 
bus diuinam  cdcntiam,quia  cognitum  eft  in  cog- 
zofccnte  fecundum  modum  edendi  cognofcentis: 
vnde  fi  modus  edendi  cogniti  excedat  modum 
fendi  cognofcentis, cognitio  no  poteft  ede  ei  con- 
naturalis.Ex  quo  habetur  fecundum  eum,cogni* 
tionem  rei,  quz  perit  ede  in  materia,  ede  conna- 
turalcm  intelledui  humano : Sc  habet  ibi  expref- 
Se  : Connatarale  eft  nebu  ctgmfctrt  natura*  , qua  non 
habtnt  ejeniji  in  materia.  Et  hoc  ibi  eodem  modo 
dicit  ede  connaturale  intelledui, ficut  connatura- 
le  eft  fenfui  cognofcere  rem,  vt  cft  in  materia  in- 
diuiduali.Videtur  ergo  D.Thom.locutus  de  obie- 
do  intelledus  humani  fecundam  naturi  poten- 
ti*, quia  huitifmodi  dicitur  obicdu  connaturale. 

Caietan.in  didum  art.4.  etfi  ira  lubricus  fir,vc 
vix  capias  eius  mentem  , tamen  ad  4.c£-  in  corport 
expojitionu  admittit  fecundum  DiuumThomam 
obiedum  intelledus  humani  ex  natura  potenti** 
ede  quiditatem  rei  materialisrproportionem  au- 
tem obicdi  ad  potentiam  cogniriuam , in  modo 
B B b a edendi. 


FumJamraii 
tJmi  TUmi 
dnidtmr. 


£«4  proponis 

rtquiruur  in- 
ter fetem /Ai 
(j*  ,ku8mf*( 


II. 

Qleffa  Inuitt 

niteline. 


11« 


5^0 


De  Mima 


C*iitn>w 

niitiUr, 


M- 


cffcrvli , docet  (ccvmdum  Dmam  Tbonum  effe 
geneticam , Ceu  m cffc  genetico , non  v cto  in  clTc 
Ipeciftco  , in  quo  K^imcnu  Scoti  procedunt. 

\ ndc  (,  inquit  ) non  v alet»  Ocuhis  eft  corruptibi- 
lis, ccelum  non  ; ergo  hoc  non  v idetur  ah  oculo; 
quia  eft  idem  modus  edendi  geneticus  , quia 
vtrumque  eft  mixtum. 

Comta  hoc  primb.quiafcquiuu  quod  inrelle- 
ttus  nuUam  (ubftamiam  i ntelligu » quia eft  acci? 
dens,  quod  omninh  non  eft  ciuVduo  genetis  cum 
fubftentia.  Et  A teneas  imcllc&um  cffclubftan- 
tum , quod  verum  eft, (equitur  non  imclligc- 
tt  accidentia ;imrr\b  neque  lapides»,  ligna , vel 
alias  fubftantiasoon  contentas  fuh animali.  Et 
ft  dicas , far  eft  conucnite  in  ratione  genetica 
communi  fnbftanii* : ctgofic  intelligit  fubftan- 
tias  fcpatatas,qvtod  negas.  ,..q. . . . r ; ...  • ■ 
Secundo  » f\  requiritor  funilixudo  in  effc  ge- 
netico inter  obicdum,fic  potentiam  cogniuuam: 
etgo  quo  magis  erunt  ftmili a in  eodem  geuete, 
eo  magis  proportionabumuf , & fic  qua  funt 
eiufdcm  genetis  proximi , vel  eiufdcm  Ipcciei,  vt 
alia  animalia , homines  , vel  animae , facilius.  Se 
elatius  a notho  intellcdu  imclliguncut  ; quod 
f alium  eft , quia  accidentia  fenftbilia  facilius  ,8c 
darius  cognofcuntnr  ab  eo  , vt  oftcnfum  eft  q. 
prtctd.  Se  etiam  ali*  fubllantix,  vt  lapides,  ligna, 
olant  x,quz  nihil  habent  nifi  materiale  » nam  per 
. narum  cognitionem  dcucnimus  in  cognitionem 
hominis. 

Quiiitiu  fi  Tandem  rationes  Scoti  de  Beato  , quod  non 
matirislu  ni  p0(Tct  vili  potentia  videre  Deum  , Se  de  dcfide- 
!./' derio  naturali  intclledus  vifo  effcdu  , videndi 
caufam  , atque  de  extentione  cius  ad  omne  ens 
cognofcendmn  , conuincunt  quidteatem  rei  ma- 
terialis non  etVc  obicdum  adxquatum  intclle- 
dus  ex  natura  potenti*  •,  neque  glotla  Caicta- 
ni , vel  apparenter  id  (aluat , rationes  Scoti  dif- 
fimulaoit , qnia  diffoluete  nequiuit  ; funt  enim 
indiiloluhiles , (i  admittatur  cum  Caietano  Di- 
uum  Thomam  loqui  de  obicdo  adequatu  ex 
natura  potenti*  , qualiter  non  eft  verifimile  fuif- 
fe  loquutum  , neque  tamen  facile  eft  oftendere 
loquutum  fuiffe  de  intellcdu  pro  hoc  ftatu,  pro- 
pter rationes  fupra  contra  hoc  obiedas. 


M- 


ttUtS m m- 
firi 


CoNCLVSlO  II. 


Em  ej 7 obietlum  ad.tcju.it um  noftri  intclleflus 
ex  natura  potentUrO  expluatur 
quomodo. 


M- 


* yN  Icendum  igitur  ud  tjuuflionem , Scc.  Con- 


"clndir  Scotus  ens  e fle  obicdum  adxqua- 
tum  intellectus  noftri.  Probatur  fufficientcr  ex 
. rationibus  aliatis.  Ita  haber  i . diflinB.).  tputfl.  $. 
nuru. S.tr  4.  difi. 49.  qnuft.i  i.Pro  explicatione  no- 
ta obi edum  ede  duplex,  adxquatum,  & eft  illud, 
chtrffti  quod  adxquac  potentiam  taliter , vt  in  nihil  ex- 
uJd/tut» m.  tra  i|Iud  tendere  poflTtt , fic  nihil  contineatur  fnb 
m tum!*"*  Hio»  «n  q»od  tendere  non  podii,  fuis,  vel  alienis 
viribus  :Se  hoc  fenfu  ens  eft  obicdum  adxqua- 
tum inrelledus  noftri ; quia  non  poteft  extra  il- 
lud , Se  in  omne  ens  tendere  poteft  fuis  viribus, 
vel  auxilio  Dei  Proportionarum  aurem  eft  illud, 
j?«f  finiri  efi  in  quod  poteft  potenru  (ine  eleuarione , vel  alie- 
tht&mm pro-  no  auxilio.  Et  hoc  dupliciter  conringir , vel  /c- 
iuttBtBm* ' a,n^m  naturam  potentia-.  Se  fic  ens  linitum 
tmtt  femn  f modd  ft  relatiuum  iit,  non  habeat  terminum 
dkmft.  infinitum , ) eft  obicdum  proportiouatum  lutei- 


lc&us  noftri feparati  ,vc\  in  ftatu  gloiis(vt ha- 
bet Scotus  quodlib.  \ 4.  »rt.  x . v c\  fecundum  ftatum 
hunc  , Se  fic  lenfibilia  , Se  qu*  in  cis  continentur 
cftcnualuer,vclvmual\tct  Ivtfunt  omnes con- 
'Ceptus  graduum  fu  per  iorum)  funt  propurtiona- 
tum obicdum  noftri  inteilcd«x,vt  didum  eft 
tjtuft*  1 6.  & tenet  Scotus  i .disiind.  j . tjiufl. 5.11.14. 

&.^uodlib.  14.  . 0 

. . Nota  fecundo  , obicdum  utroque  modo  futn- 
ptum  efle  naturale , fcd  primo  modo  vi  compre- 
hendit omne  ens  , eft  naturale  fecundum  incli- 
nationem quia  imclleduvdnclinatur  naturali- 
ter ad  omnia  imclligenda  , tam  creata,  quam  in- 
creata»  tam  abfttadiuc»  quam  intoitiuc  , non  ta- 
men ex  fe  poteft  omnia  imelligcte.  Secundo  mo- 
do eft  naturale  fecundum  attlngemiam  ; quia  in* 
tcllcdus  nofter  fuis  viribus , concurrentibus  na- 
turalibus caufis poteft  abfolutc  in  omne  ens 
hnirum  , non  habens  pro  termino  in6nittira;& 
pro  hoc  ftatu  in  quiditatem  rei  materialis.  Vide 
Scot  um  de  hoc  tjuuj}.  t .Prol.td  t.prin. 

Tertio  notandum, & habetur  ex  Scoto  +Jift.\.  oHdmi*. 
quefi.  1 . num.  x ; . in  obicdo  intclledus  triplicem  ,,^am-uL 
rationem  inueniri,.fcilicet  motiui , menforatiui, 

Se  terminatiui ; qua  rootiuum  Phy (icc  concurat 
ve  concaufa  pet  te  , vel  fuara  fpccicrn  ad  produ- 
cendam fui  notitiam  •,  vt  vero  tcrminatiuom  non 
caufat , fcd  tantum  terminat  rctpcdum  attingen- 
ti*, vel  tendenti*  potenti*  in  ipfum.  Hz  autem  ««finvt*, 
rationes  differunt,  vt  patet  in  intellcdu  diuino, 
cuius  motiuum  eft  fola  fua  edentia;  fcd  termina-  " 
tiuum  etiam  eft  creatu ra.Pt*tcrca,motiuum  dicit 
relationem  tealcin  ad  intelledum,  in  quem  pro- 
ducit effedum  terminatiuum  tantum  dicit  relpe- 
dum  rationis  , quia  nihil  in  eo  elHcic , eft  enim 
veluc  menfura  rcfpedu  intclledionis : menfura- 
tiuum  in  re  a terminatiuo  non  differt. 

Quarto  notandum  ex  Scoto  1 AiilinQ.\.t^ufi.\. 
nwm.S.  quod  inobtedo  adxquato  potenti*,  con-  /,^>3,^. 
(iderari  poteft  duplex  pnmiias , communitatis,  fi n/rmi. 
fcilicct  fic  virtualitacis  : illa  eft  vt  pixdicetur  de 
oroni  cognofcibili a potentia,  ficut  coloratum 
lucidum  de  omni  vilibili , & fonos  de  omnicog- 
nofeibili  ab  auditu : hxc  eft  , vr  virtualiter  con- 
tinear omnia  cognofcibilia  , fic  fola  moueac  ad 
eorum  notitiam  : & fic  effentia  diuina  eft  obic- 
dum adxquatum  diuini  intclledus ; quia  nihil 
nouit  ,ni(i  quod  illa  fotmalitcr , vel  virtualiter 
continet , fic  rcprxfcnrat.  Hic  non  quxrirut  de 
obicdo  adxquato  intclledus  noftri  hoc  modo, 
in  rigore ; quia  nullum  effe  poteft  quod  omnia 
entia  virtute  contineat,^  ad  notitiam  eorum 
moneat  pvxtcrDeum  ; Cjui  rameni  nullo  intellc- 
du  creato  naturaliter  conceptu  proprio  attingi- 
tur ; quia  nullum  inlellcdum  naturaliter  roouet 
nifi  proprium,  ex  Scoto  1.  itf/f.j.  quufi.6.  rrnn 1.14. 
fic  alia  entia  virtute  proprid  moucnt.Ncq'iee(ia« 
intclligiturconclufio  de  communirate  przdica- 
rionis  in  ^NfW,quia  non  prxdicaturens  in  qtfidde 
vltimis  differentiis,  neque  de  fuis  paflionioui,  ve 
probat  Scorus  \J  j q.n.0.de  que»  poftea 

Notandum  ergo  quintb  ex  Scoto  ibi  mm.  8.  ^ 

ens  eatenus  cfTe  obicdum  adxquatum , feu  pri- 
mum  , prim  ita  re  tam  communitatis , qtrim  vir-  - ; 
tualitatis  noftri  intclledus  ex  narura  potenti*, 
quatenus  onine  intclligibile  inchidir  ens  efTen- 
tialrtcr.feu  in  quid , vtDeus,  Se  10.  Pr-rdicamen- 
ra  ; vel  includitur  inaliquo  fic  includcnrc  ens.vt 
differenti*  vltm»*;vel  virtualiter  inipCo entet 
vel  inferioribus  eius , vt  padloncs  entis.  Itaque 

ens 


* 'a  r s- 


Qusftio  XX. 


561 


«7- 

I»  tf  Vml- 
mtiDtt.fr 
enatata. 


Cmetftat  it 
Dn.vtlfih- 

fiat  ia,  at  »/l 

■**»  h|EM- 
HfnMtfi 
Vtt.fr  ma- 
ti 'JMKtUm, 
arfat  fahfli- 

tia.fr  atri - 


«ns  habet  primitatem  communitatis  ad  intelligi- 
bilia , qu*  ipfutn  includunt , Sc  funt  contenta  in 
Prxdicatnenris  A virrualitatis  ad  reliqua,  & fune 
vltirox  differenti*  A padiones. 

Sexti  notandum , ens  ede  vniuocum  Deo , & 
creaturis, fubllantixA  accidenti,  vt  probat  Sco- 
tus  num.t i.  d"  tpuj}.\.nam.').  Sc  fusi 

difi.  8.  fufi.  j.  a num.  4.  alioquin  nullum  concc- 

Jitum  quidirariuum  pollemus  habere  de  Deo , vel 
ubdxmia,  pro  hoc  liato , quia  ctun  tantum  acci- 
dens fcnfibtle  immutet  intellc&um  noftrum  pro 
hoc  llatu , non  poflumus  habere  concepturo  de 
Deo , vel  fubftantia , nifi  abftradum  ab  acciden- 
te ; Sc  nullus  datur  talis  conceptus  , qui  (it  com- 
munis , nili  conceptus  emis ; neque  hic  commu- 
nis elTe  potell , nili  fecundum  eandem  rationem 
vtrifque  conueniat.quud  cft  ede  vniuocum.  I'rc- 
terca,  nullus  conceptus  potell  ellc  pro  nunc  na- 
turaliter in  intellc&u  nolito, nili  obiccli  t ducen- 
tis in  phantafmate , vel  ex  virtute  phant  jfmatis, 
ergo  conceptus  qui  non  elfct  vniuocus  obicdo 
relucenti  in  phantafmate , fcd  omnino  alius, Sc 
prior  illo , ad  quem  illud  diceret  analogiam,  non 
edet  nobis  naturaliter  pro  nunc  poflabilis : & lic 
fi  negetur  vniuocatio  entis  ad  Deum , Sc  creata, 
fiibdanriam  ,&  accidentia,  nullus  conceptus  na- 
turaliter haberi  potcd  pto  nunc  dc  Deo,  vel  fub- 
dantia.  Ratio  cd , quia  obicdlum  relucens  in 
phantafmare  , vel  fpecic  intclIigibHi  inde  dc- 
riuata  \ cum  intcllcflu  coopcrante  non  facit 
nid  fuum  conceptum  proprium  , Sc  conceptum 
aliorum  contentorum  eflentlaliter  , vel  vrnua- 
litcr  in  eo  \ ergo  (i  conceptus  Dei , Sc  fub- 
dantix  lit  ita  analogus  ad  accidens  . vt  nihil 
iplis commune  includatur  in  conceptu  cfform.no 
ex  phantafmate  accident  is,  pro  hoc  llatu  non  po- 
tcft  naturaliter  haberi.  Dicendum  crgo,qu6d 
conceptus  emised  vniuocus  Deo  , Inbdantiar,  dc 
accidenti , Sc  talis  abllra&us  ab  accidente  virtua- 
liter  quodammodo  continet  conceptus  Dei , & 
fubdamix,  quos  pro  hoc  datu  de  eis  habere  pof- 
fumus, unquam  partes  fui,quos  elformamus  cum 
aliquo  addico,  vt  ens  inlinitum,ens  fubftans  acci- 
dentibus. Vide  Scotum  1 a hhtd  i 7. 

de  quo  etiam  agetur  infra  » . 

Vltimd  notandum , obicdum  aliud  elTe  moti- 
num  , & rermtnatiuum  (imul , cuiufmodi  cd  pro 
hoe  datu  fenfibtlis  qualitas  , quia  imprimit  fpe- 
cicm  , Sc  terminat  cognofccndi  aflum  ; aliud  ve- 
ro terminatiuum  tantum  , vt  ens  rationis , quod 
non  imprimit  fpcciem , fcd  terminat  adum  , vt 
inimicitia, Ii cognolcatut  a bruto  per  fpecicm 
infenfatam , id  cft , qu*  non  fuit  in  aliquo  fcnfu 
externo , fcd  ab iplo  interno  fcnfupriut  edicitur. 
Sola  fcnlibilia  funt  primi  generis  pro  nunc,  quia 
reliqua  omnia  non  imprimunt  fpecics  proprias, 
fcd  cognofcuntur  per  fpecics  abductas  a Icnfibi- 
libusA  fic  tantum  funt  terminatiua. 

Soluuniur  Argumenta  coni r a bAttc 
conclujionem. 

1 8.  Arguitur  primi ; obicclum  quod  ed  omnium 

Vetmtflthit-  primum,  ed  adxquatum  intcllcdlus  i fcd  Deus  cd 
Bam  trima.  w|c>  Rcfpondctur , non  ede  ptimum  prioritato 
originis , quia  fuse  probatum  ell , 16.  pro  hoc 

datu  fpcciem  vicinum  cllc  primum  cogrytumA 
pro  quocumque  ll  tu  Deus  nullum  alienum  in- 
tclledum  naturaliter  mouet,  nec  primi  , nec  vl- 
timi : neque  cft  primum  primitate  adxquutionis, 

Scoti  ofxr.  Tum.  1 1. 


UU  fmfii 
lia  attiiftia 

fmt  mtima 
riftrt  intiBe- 
Bm  frt  ait. 


tantum  fui 


quoad  prxdicarionem » quia  non  dicitur  de  omni 
intelligibilt  ; neque  quoad  virtutem  moucndi, 
quia  alia  entia  moucnt  intellcdum  creatum  ; fcd 
hanc  adxquarionem  habet  tantum  quoad  (uum 
intellectum,  dc  quof.j.  Pral.  cft  tamen  obicdutn 
pt imum  priorirate  perfedionis , vt  explicat  Sco- 

tUS  1 .diji.  3 ejkaj}  i.num.i<j. 

Contra  primum ,ln  tjmocmcjHe  genere  eft  cau - 
fi  ejfendi  dliu  in  ili»  genere , 2 . Aletapb.  text.  4.  fcd 
Deus  eft  primum  cognofcibilium}crgo  cau  (a  cog- 
no  Icendi  omnia  aliarergo  adxquatum  obic&uin. 
Rcfpondetur  ,etli  Deus  lic  primum  cognofcibi- 
lium , quatenus  dat  cffcdiuc  omni  enti  fuam  cn- 
titatem , Sc conlequcmer  cognofcibiliratem,  non 
eft  primum  cognolcibile , primitate  communiu- 
tis » Icj  prxdicationis  de  omni  cognofcibili , vel 
virtualitatisad  moucndum  intcllcdum  nodrum 
ad  cognofccndnm  omne  cognolcibile  i quia  nul- 
lum imellcftum  creatum  naturaliter  mouet , vt 
dixi  A reliqua  entia  ad  fui  notitiam  moucnc.Du- 
plex  illa  primitas  aliqualiter  requiritur  ad  ratio- 
nem obic&i  adxquati,  Sc  ideo  Deus  tale  non  cd. 

Locus  Aridotclis  per  hoc  expeditur,  quxnam  dc 
eius  genuina  expolitio.  Vide  Scotum  , Diuum 
Thomam  , Sc  Fonfccam  ibi,  non  citatur  fideliter: 
lic  enim  habet  Aciftotclcs  : rnam/jaedcjut vero ma- 
xime ipfum  aliorum  dicitur, fecundum  quod  etiam  oli  ii 
ineft  vmnoc*tio,t\uo&  bene  explicat  ScotusA  inde 
probat  vniuocationem  entis  ad  Deum , Sc  creata, 
infra  tpto/l.  1 1 jotm. . o. 

Arguitur  fecundo  ; obie&um  adxquatum  pro-  I 
portionatur  potentix  fecundum  naturam ; fcd 
intcllcduscd  fecundum  naturam  fuam  informa- 
tiuus  materix  : ergo  cius  obie&um  debet  ellc 
quiditas  in  materia.  Rcfpondctur,obic&um  pro- 
portionari  potenti*  etiam  fecundum  naturam, 
uon  ed’c  ei  allimilati,  fcd  potius  dillimilari  i quia 
ficut  fimilitudo  refpicit  vnitatem  natnrx,vel  mo- 
di edendi,  vt  fundamenti,  vel  rationem  fundan- 
di:lic  relatio  proportionis  petit  diucrlitateni  na- 
tur* , vel  modi  cllcndi  : vctbi  gratia , proporrio 
perfe&iui  ad  perfe&ibile  , informantis  ad  infor- 
mabilcjcaufx  ad  cffc&ura 

Arguitur  tertio : vnumquodque  ficut  fc  habet  *»'  farriri- 
ad  efe,  ita  ad  cognitionem  ; fcd  omne  ens  panici- 
parum  habet  ejji  ab  imparticipato : ergo  Sc  cog- 
nitionem  :ergo  illud  cft  adzquacum  obie^lum;  ntfnfarttri- 
quia  ratione  illius  extera  cognofcuntur.Rcfpon-  fi. 

detur  cum  Scoto  1 Jifi.  i .?»«/?.  \ Ad  i.licct  cogno-  Wf"  '■*- 
fcibilitas  fequatftr  entitatem,  Sc  participata  cog- 
nofcibilitas  pariicipatam  entitatem  , non  ta- 
men ita  eft  decogtto/ci;  quia  cogno  fi  participatum, 
non  habet  ede  per  coguofcibile  imparticipatum, 
vt  cognitum,  (cd  vt  caufam  dantem  libi  efe.  Vide 
de  his  Do&orcm  infra  9.1 1 . 


f 

f. 


Q^V  A S T I o XX. 

Vtrum  verum ^el  ens  fub  ratione  * veri  fit 
obieSIum  primum  intelUZhu? 

D.Tbom  iJ  i.taort.-f.atl  j fri.Vf.art.  j.  ai  1. Capri* 
iif.il  f. i ai  j.io  Mol  i 

iu  /ia*.  Bannex  if.i  «4  art.f.  Fonlrca  i.Matafka.i^.%, 
fiU.t.  Suir .tom  % traB.\  1 . Aaeif* 

ttm.l.rki UfjfA./iet.y.  Complui.*^. Amima,i.u 

iIditvi  quod  lic:  quia  potentix  di- 
! Ilmclx  habent  diftintlaobicifla  •,  intcl- 
’ lcftus  , Sc  voluntas'  funt  potentix  di? 

UU  b j llind* 


De  Amma 


ftmCtx  ,et\s  autem  in  quantum  ens, non  eft  diftm- 
fitum  *.  Vultur  non  poteft  effc  vt  f\c»vttiufq«e  ©h- 
iefitum  , fed  pet  hoc  qubd  diftsnguitut  in  ratione 
veti,8choni. 

Vtttetei , cbie&um  debet  apptoptiari  poteri- 
t\t  v fcd  em  in  quantum  ens, eft  commune  ad  ens 
fcnfthi\c,6c  intelligibilc  *.  igitur  ft  ens  debet  poni 
ohic&um  intelledus , oportet  quod  contrahatur 
ad  ens  intclligihilc  ;non  autem  contrahitur  ad 
ad  hoc.nifv  per  rationem  veri-.igitur,6cc. 

Contta,  ob  i e dum  formale  cft  prius  ipfo  adu 
inteUige»*di-,(ed  verum  non  cft  ptius  adu  imclli- 
gendi *.  idcb  non  cft  primum  obicdum  intclle- 
fltus.  Minor  patet , quia  intelledus  facit  ratio- 
nem veri. 

Prxterea,  quod  non  attingitur  a potentia  adu 
ditedo.non  cft  primum  cius  obiedutrv.fcd  verum 
attingitur  abimcllcduadu  reflexo  tantum-, quia 
ratio  veri  cft  tatio  imelledi , ve\  ipfms  intciligi- 
biiis  tatio  autem  inteWigihilis  non  intelligitur 
nift  pet  rcflcxionem:ieitur,&c. 

Ad  hoc  dicunt  quidam ,fc't\icetHenricus,qubd 
intelledus,  fic  voiumas  diftinguuntur  pet  rcfpe- 
dus ad  obieda  fua , qux  funt  verum  , 6c  bonum. 

■ Quod  declarant  fic : Anima  fecundum  fe  cft  in- 

determinata ad  potentias.fed  aliter  determinatur 
ad  potentias  organicas , quam  non  organicas*, 
quia  ad  organicas  determinatur  per  determina- 
tionem organorum.  Vndc  potentia  fenfitiua,qux 
cft  organica,  non  cft  potentia  propria  animx,  fcd 
comanda  ex  anima  & corpore : ao  non  organicas 
verb  determinatur  non  per  organa, nec  per  quali- 
tates ahfolutas:  igitur  per  rclpcdum  ad  diftinda 
obicda.tfta  autem  formalia  obieda  diftinda  fune 
verum, Jc  bominv.igitur,8cc. 

Contra  , vnutn  quod  fupponit , fcilicet  qndd 
i. d-j.qj.n.  potentix diftinguuntur  per  obieda, alibi  repro- 
’ baturyde  poteft  ftc argui: Primum  nondiftingui- 
pttrnti»  9tn  lur  fcr  poflerius-,  fed  potentia  eft  prior  adu  , & 
dijiir.jHtintur  obiedo:igitur,& c. 

H*  Contra  principale  fic : ifta  diucrluas  obiedo- 

rurn > aul  per  rcfpedus,  aut  per  abfoluca  : non 
per  abfoluta  ; quiaidcmobfolutum  poteft  imme- 


fpc&us  efliet  principium  monendi , quod  cft  fu- 
pet  rus  improbatum : 6 confcquctrs , heut  ptoptia 
pafho , 6t  ratio  entis  edet  principali* , fecundum 
eandem  rationem  cnsmouctci  mtcUcdurr^flc  vo- 
luntatem-, quia  ifta  tatio  cft  mdift-.nda.6c  pet  con- 
fequens,fccundum  iftos,cadcm  effet  potentia  in- 
tellcdus,6c  voluntatis. 

Prxterea , obiedura  vifus  eft  vifrbile  pet  fc  fe- 
cundo modo,  vilibrlc  autem  importat  iftam  ha- 
bitudinem obicdi  ad  vifum  igitur  ifta  habitudo 
non  eft  de  ratione  obicdi  cflcntialis , fed  confc- 
quens , cum  non  inftt  ci  primo  modo  dicendi  per 
fe,fed  tantum  fecundo  modo.  Simile  cft  dc  obie- 
do  intelledus , 8c  alio  obicdo  pet  comparatio- 
nem ad  potentias. 

Prxterea , fcquerctur  quod  ad  determinatio- 
nem obicdi  alicuius  potentix,  fuftrcctct  dicere, 
quod  illud  clVct  obicdum  quod  haberet  habitu- 
dinem ad  potentiam  -,  fi  in  hoc  confideret  for- 
malis ratio  obicdi  -,  nec  clTct  vitra  quxrendum, 
cuius  natutx  cfTcntin  fpcciali.quod  falluracft,vt 
patet  per  inquifitioncm  PbilofophL 


in  Audi. ~ diate  artingi  a duabus  potentiis,  ficut  idem  abfo- 

lutnm  poteft  immediate  intelligi , & amati.  Nec 
per  rcfpcdus.quia  nulla  potentia  poteft  attingere 
obicdum  fuumfine  ratione  formali  obicdi ; fcd 
intelledus  poteft  attingere  quodeumque  abfolu- 
rum  fine  aliquo  refpcdu , etiam  voluntas  amare 
bonum  abfolutmn,  fine  quocumque  refpedurigi- 
tnr  rcfpedus  non  cft  ratio  formalis  obicdi  intel- 
Icdus.vcl  voluntatis.  Prxterea,  obicdum  fubra- 
rione  formali  moucr  potentiam ; fcd  impofflbile 
eft  primum  mouere  fub  ratione  refpediua , quia 
rcfpedus  non  eft  principiem  operandi , vel  mo- 
liendi,ficut  nec  terminos  fecundum  Philofophum 
5 Pbyftex: . i o.ig  i t u r ,&C. 

Prxterea  , obicdum  quod  cft  principium  opc- 
raticnis^lcbct  «jflbpcr fe, ficut  bonum  per  fejfcd 
compotitum  ex  ab(oIuto,8f  refpcdu  116  cft  vnum 
per  Jc.fcd  per  accidens  tantum  : igiturnon  poteft 
j e fle  principium  fimplicis  operationis  intelledus. 

Sed  dices  ad  oninia  ifta , quod  verum  non  habet 
virtutem  movendi  intcllcdum , fcd  eft  determi- 
nantium entis,  qaod  eft  primum  uiouens  inrcilr- 
dum  in  habitudine  ad  intelledum , ita  quod  ens 
fub  ratione  habitudinis,  qux  cft  ratio  veri  deter- 
minans ipfuin  ens.mouer  intelledum. 

| • Contra,  ifta  habitudo  aut  eflet  principalis  ra- 
ti  jjaut  confcqucns:  uon  principalis , quia  re- 


RESOLVTIO. 

Verum  non  ejfeobiedum  intelledus  udetjuu- 
tum , de  quo  ugit  i . diftind.  j . quxft.  j. 
a nura.  10.8 c 1.  diftinft.  14.  vbi  bi- 
bet oliellum  intelledus  , & rJoluntatis 
ejfe  idem. 

• FV Icendum  igitur  ad  quxftionem.qnbd  ve-  4 
l.Jrum  non  cft  primam  obicdum  intelle- 
dus  fub  ratione  veri.  Probado,quia  quod  fecun*  7tmm4 
dum  propriam  rationem  intelligi  poteft , vt  di-  * 

ftinguitur  ab  alio  , non  intelligitur  fub  ratione  1 
eius  a quo  diftinguitur  ; fed  bonum  vc  diftin- 
guitur  a vero  fub  ratione  propria  boni , poteft 
intelligi;  igitur  non  intelligitur  fub  ratione  ve- 
ri. Sed  omne  quod  intelligitur , intelligitur  fnb 
ratione  formali  obicdi  intelledus : igitur  tatio 
veri  non  eft  formalis  ratio  obiedi  intelledus. 

Maior  patet.  Minor  probatur ; quia  intelledus 
poteft  cognofcere  differentiam  formalem  inter 
verum  &:  bonum.  Formalis  enim  ratio  boni, non 
cft  ratio  veri.vt  dicunnigitur  poteft  bonum  intcl* 
ligi  vt  differens  a vero. 

Prxterea , quidquid  eft  volitum  fub  aliqua  ra- 
tione,fub  eadem  poteft  effe  intelledum,  quiaira- 
poifibilc  cft  aliquid  cfte  volitum  fub  aliqua  ratio- 
ne,qux  prius  non  fit  cognita  ab  intelledo;fed  vo- 
luntas poteft  velle  bonum  fub  ratione  boni,  & 
non  fub  ratione  veri ; ergo  intelledus  poteftip- 
fur»  bonum  irttefligere.non  inrclligendo  ratio- 
nem veri.Maiorpatct  per  Auguftinu  1 oMTrimi. 

Prxterea, pafno  eft  extra  rationem  fui  fubiedi; 
verum  autem  eft  pallio  entis  : Igitur  differri  ra- 
tione entis,  fcd  compofitio  differentiam cenfti- 
ruit  ens  per  accidens,  quod  non  poteft  clTeobic- 
dum.vt  didum  cft;igitur,&c. 

Prxterca.obiedum  alicuius  habitus  non exce- 
dit  naturaliter  obicdum  potentix, in  qua  eft  ha- 
birus,  inimb  magis  prxfupponitipfumifedobic-  ^ ^ 
dum  fcientix  Mctaphyficalis  eft  ens  in  quantum 
ens , quod  prxcedic  naturaliter  rationem  veri, 
ficut  fubicdiun  palfionem , vel  ficut  abfolutum 
pcxcedir  conrradum : igitur  verum  non  cft  pri- 
mum obicdum  intelledus  noftti  is^quoeft  Me- 
taphyfica, 

* P« 


9 r 


Quceftio  XX. 


frimitatt 

jtuLuVitn» 

IV  f»J  q- 

H 


Jdftimum. 


f 

0\ 

# • 

& ' 

* 

tf 

t 

t 

i L 

> i 
* 

fe 

t * 

i 

** 

»*  i 


Ltyutvb  b Prxterea , obiedum  primum  alicuius  potcn- 
+U8»  fn"»  ii*  debet  praedicari  per  Te  primo  modo  dicendi, 
U*  ficut  genus  de  fpecie » & de  omnibus , qu*  per  fc 
cadunt  fub  adu  illius  potenti*,  ficut  color  de  al- 
bo, & nigro  i fcd  verum  dc  nullo  intcllctio  a no- 
bis pr*d  icatur  per  fc  primo  modo  ; quia.dicit  ha- 
bitudinem ad  intcUci^lum , qu*  conlcquitur  il- 
lud quod  cft  intcllcdnm  per  cum  dc  intclledu 
cius  Client iali , ficut  vifibilc  prxdicatur  decolo- 
re fecundo  modo  tantunt:igitur,&:c. 

Ad  primum  in  oppofttum  , dicendum  qu6d 
magis  concludit  propofitum,  quam  oppofitum, 

• quia  impofCbile  cft  aliquid  clfe  volitum  fub  ali- 
qua ratione, qu*  prius  non  fit  cognita  ab  intcllc- 
du : igitur  non  oportet  qu&d  habeant  dtftinda 
obicAa. 

I.  Dicendum  igitur, quod  potentiarum  animx 

j„  -ari  ?*-  quxdam  fune  dilparar* . quxdam  lubordina- 
tnrit  h*b*rt  t*  : & iftarum  quxdam  fune  in  eodem  genere, 
pfnt  ldtm  vt  apprebctifiux  , quxdam  in  diuerfts , vt  appre- 
henfiuz  cum  appetitiuis ; fi  amem  funt  poten- 
ti* difparatx , habent  obieda  omnino  difpara- 
ta, ficut  quinque  fenfus  particulares  : li  autem 
funt  fubordinatx , &:  in  eodem  genere , habent 
obieda  fubordinata  ; quia  obiedum  primum , & 
adxquatum  potenti*  fupetiori  continet  fub  fe 
^ obiedum adxquatum  inferiori,  quod  tamen  cft 
obiedum  per  fe,  licet  non  primum,  nec  adxqna- 
tum  potenti*  fuperiori  ; quia  potentia  fuperior 
poteft  habete  adum  fuum  , circa  obiedum  po- 
tenti* inferioris  adzquatum,&  ipfum  perfoditis 
Snf* • cognofcit, quam  potentia  inferior, ficut  fenfus 

»*?“  frrft-  communis  album  perfedius  cognofcit , quam 
V‘^US  * V** cognofcit  ipfum  vt  diflindum  a dul- 
-j {*•.  c* : intclledus  cognofcit  quidquid  fenfus  cog- 

in - nofeit , & perfedius  quam  fenfus.  Si  autem  po- 
uSrSm  . (j*  tenti*  lubordinatx  funt  alterius  generis,  ficut 
intclledus , & voluntas : tunc  dicendum  quod  It 
funt  adxqoatz  , id  e A , quod  in  tot  pollit  vna,  in 
quot  poteft  alia , tunc  habent  idem  obiedum 
formale.  Si  autem  non  funt  adxquat*  , quia 
voluntas  non  habet  adutn  fuum  nifi  circa  finem, 
&caqu*  funt  ad  finem,  non  autem  circa  neccf- 
faria  ,&  impofiibilia , qu*  funt  tantum  fpecu- 
iabilia  , vt  conclufioncs  Gcomctricx , tunc  di- 
cendum ,qnM  obiedum  voluntatis  continetur 
fub  obicdo  intclledus. 

Sed  contra,  potentia  diflinguitur  per  adus, 
& adus  per  obieda  , vt  dicitur  i.  de  Anima, 
text.  i 3 i . t ) a. 

Dicendum  , quod  hoc  non  dicit  Philofophus, 
fcd  quod  prius  oportet  conliderare  adus  , quam 
potentias,  & obieda,  quam  adus  ; quia  funt 
priora  quoad  cognitionem  noftram,  tamen  adus 
».j*oopio.v  non  funt  principium  cfiendi  pbtenrix , vel  prius 


563 


v*  tonent  it  »n 

idtmi 


Prtrnti  1 di - 
fiingmuntMr 
pf  *!!*>.  ex- 
finitur. 

ad 


fcd  non  e conuerfo : nec  loquitur  , Ii  obieda  funt 
idem,  vel  non  di  flerunt,  quod  potenti*  non 
differant, fcd  cft  fallacia  confeqnencis  lidcftru- 
dione  antecedentis  ; plura  enim  requiruntur  ad 
identitatem  aliquorum  , quam  ad  diftindio- 
nem  eorum.  Exemplum , motus  diflinguitur  pe- 
nes terminos, ita  quod  fi  termini  funt  diftin- 
di  motus  } fcd  non  fequitur,  fi  terminus  fit 
idem,  qo6d  motus  fit  idetn.  Diucrfi  enim  motus 
fpecie  polfiinr  efle  ad  eundem  terminum  , ficut 
circularis , & redus  , vt  vult  Philofophus  5. 
Pbjficerum/t:^ . 3 5 . 5 4.I  t a cft  in  propolito. 


Ad  aliud , dicendum  qu6d  obiedum  adxqua*  -dd  fetandi • 
cura  potenti*  fuperiori  cft  communius  obicdo 
adxquato  potenti*  tnfcriori.Si  igitur  intclledus 
cft  potentia  fuperior,  a:  obiedum  cius  cftcotn- 
niunifUmum. 

Sed  dices , oportet  obiedum  determinari  ad  "• 
potentiam  per  rcfpcdurn.  Dicendum , quod  in- 
determinatio  obiedi  intclledus , per  rcfpcdurn  intiSiUmnd 
ad  alia  obieda  , id  cft , communitas  cius , cft  de-  mnm  tepte* 
terminatio  fua  ad  i ntcllcdum,  li  fit  potentia  Iu-  #/f 

perior  i non  autem  per  aliquid  contrahens  ip-  f"* 
i uni  ad  fpccialius  obiedum  potenti*  communif-  ^,v!w  Anteii 
fim*  , vt  fuppono.  Et  fi  dicatur, qubd  obiedum  Ufftu. 
mouct  cum  habitudine  ad  imcllcdum.  Dicet)-  obit8i  m: 
duin  , quod  verum  cft , non  quia  rcfpcdus  ad  in-  ""  7!" 
(cllcduiu  fit  principium  moucndi  ipfum  , vel 
concaufa , fcd  tantum  fonna  abfoluta ; fcd  pto  pnnur. 
tanto,  qui>d  adum  intclligendi  bene  fcquituc 
rcfpcdus  adnalis  obiedi  ad  potentiam, & e cou- 
ucrlo : ante  autem  adum  intelliecndi  erat  ille 
rcfpcdus  in  potentia  tantum  in  obicdo  ad  po- 
tentiam : non  igitur  ens  fub  ratione  veri , vel 
ipfum  verum,  vt  veruin, cft  obiedum  intcllc- 
dus,vt  didum  cft. 


ANNOTATIONES 
in  quxftioncm  vigeGraam. 

CONCLVSIO  I. 

Verum  non  ejje  obiefium  tntclle - 
ttus  creati. 

* igitur  ad  tjunihmcm , &c.  Pro- 

JL/batur  quinque  rationibus,  quas  etiam 
habet  Dodor  1 . dijiinti.  ytjtuji.  3.  num,  10.  qu* 
funt  cficacifiunx , non  cft  quod  eas  explicem, 
quia fuperfluum cft,  citra  fine  itaclar*.  Funda1 
mentum  prxeipuum  conclufionis  cft  j quia  ve- 
rum non  habet  communitatem  przdicationis  ad 
omnia  intelligibilia,  nec  habet  primitatem  vir- 
tutis ad  illa  , cum  potiiis  contineatur  virtute  in 
cntc,&  aliis  intclligibtlibus , quam  e contra, 
dc  quo  dixi  ad  tpujifrutd.rtitm.%.  ens  ergo  vt  ens 
cft  obiedum  noftri  intclledus , non  fuo  ratione 
veri , vel  alicuius  alterius  attributi  ,&  hoc  lo- 
quendo dc  obiedo  naturalis  inclinationis  , non 
vcr6  attingenti*  i quia  non  poteft  intclledus 
creatus  cum  concutfu  natutaliuin  , attingere 
Deum  in  fe. 

Arguitur  prim6  contra.  Si  ens  vt  fic  elfcc 
obiedum  intclledus  ctcati , fcu  obiedum  natu- 
ralis inclinationis  cius , fcqttcretur  quod  vide- 
ret Deum ; ergo  cum  videre  nequeat , non  con- 
tinetur fub  obicdo  faltem  naturalis  inclinario- 
niscius.  Rcfpondcrur,  argumentum  currit  etiam 
contra  ponentes  verum  clfe  obiedum  inccllc- 
dus.  Dico  ergo,  qu&d  inclinatio  naturalis  cft  ad 
pcrfcdionemcius,  ficinclipatum  cft  capax  , fiuc 
naturaliter  poffit  illam  habere , fiuc  non  , & fiue 
perfcdioilla  infe  fit  naturalis,  fiuc  fupernatura- 
lis, qualis  cft  beatitudo.de  quo  Scorus^M^.t./W. 
ad  t.j pro  tpirt.  vbi  etiam  ,&  alias  firpe  docet  non 
neccflarib  omni  i>otcmi*pa(liu*  naturali  corre- 
fpoudcrc  adiuam  naturalem. 

Arguitur  contri,  fecund6ex  Thomiftis  t.part. 
quafr.  1 7.  art.  t . 6c  Molina  ibi  diffrut. a.  quia  incli- 
natio , fcu  propenfio  naturalis , tantum  cft  ad  id, 
quod  mturaliccc  debetur;  vilio  Dei  non  cft  huiuf- 
BBb  4 modi 


ini  rfi  obit. 
(lum„atMTt. 
tr  juotd  m- 
tUn»ti«nrm 
ntfiri  inerit. 

ntaJ 

miiniitiam. 


10. 

crr*. 
110  onirnt,  £ 
nt  vifit  Dii, 
nAturnlien 
deleturt 


"De  Xnima 


tnoAv,ctgo.  Antecedens  ptohatut,quia  hac  ndo> 
t\c  creatio  ininut  rationalis  naturaliter  debetur 
cothon  difpoftto.  Rcipondctut  , necando  ante- 
cedens. Aid  ptohationcm,idcb  illa  ctcauo  debe- 
wt  iutc  nauux  , quia  vltima  difpofuio  per  cau- 
fas  naturales  poottut  •,  at  vltira»  difpofttio  ad  vi- 
fvoncmDci,qux  eft  Deum  habere  ptxfcnicm,na- 
tutalitcr  poni  nequit. 

Vt*'uiu  f*t-  Ar guuut  tetti6»Scotus  4.  d.jo.qiojl.i.  ait  ens 

tn*lu  rt fultu  fyfc,  ratione  veri  effe  obic&um  ivucllcftus  , fic  (ub 
Ui callonc  boni , voluntatis.  Recondetur  ,\oqui- 
tur  dcobic&o  commenfuratiuo,  quia  intcllc&us 
dicitur  commenfuratiuc  vetus, quando  commcn- 
furatur  veritati  in  e (Vendo.  Ita  recondet  Parer 
Amon.  ‘a  Monte  Pilofo  ».  part.  diShntlione  it. 

*rt. 7.  huic  atgumcnto,quod  eft  Agidi j qnodlib.  4. 

•to.fcd  neuter  videtur  legitte  Scotum  : quia 
in  tota  ilia  quxftione  nibil  tale  habet  \ fi  alicubi 
videatur  dicere,  verum  efte  obie&um  inteUettus, 
quod  non  vidi  *,  fenfus  erit , dum  cognofcit  in- 
. tellc&us,  re  fuit  are  veritatem  formalem  , qux  eft 

£«•<(  «(icas  conformitas  rei  ad  imcUcflum.De  voluntatc.tan- 
volithnu,  &■  liitn  dicit  4.  difiinS. 49. 91uji.10.mw18.  non  pof- 
wlnion*.  fc  yc^e  njg  bonum, neque  nolle  nift  malum: 
dubius  tamen  manGt  1 .difluiO.i . qiuft.+.dd  $. pro 
ephi,  fr  x.  num.x  j.  & 

yuft.ijkn  poftet  velle  malum.Sed  de  obiefto  vo- 
luntatis poftea.  VidcDo&orcm hac *d  t.vbinon 
, tefoluit  an  xqv.c  pateat  obic&um  voluntatis , Se 

intcllc&us',  St  idem  habet  i.dljHnft. $.  qiutjf.  j. 
num.it, 

\l9  Freiertu^obuElum primi dlicmm potent  i d,&.c.AA- 

uerte.vt  obfcruaui  ddq.prdcedjt.-j.^tivciit3Lti  obie- 
. Ai  ede  dupliccrvna  eft  virtualitatis, altera  eft  prx- 

dicationis  i & hxc  rurfus  duplex  , clientulis , Se 
infwid.vclidentica/eudcnominatiua.  Hxc  ra- 
tio Do&otis  probat  t urum  non  cflc  obicckum  pri- 
mum prxdicatione  primo  modo, quia  non  prxdi- 


Jn  vetlpn-  catur  in  quid  de  omnibus  qux  intelliguntur,  fed 
4“*t*r  ie  potids  fecundo  modo  per  (e  i quia  tantum  dicit 
-"i-  1HoJ  habitudinem  ad  imellcflum,  qux  refultat  ex  in- 
tellc&ione  alicuius,  de  quo  prxdicatur  primum 
“ obieftum  in  quid.  Non  intendit  Dofkor  requiri 
ad  rationem  primi  obie&i  prxdicari  de  omnibus 
contentis  fub  eo,  in  quid  i quia  tale  non  datur 
quoad  intclle&um.vt  ipfe probat  i.difl.^udft.}. 
num  t.&  bic  <pr^./?f.rcquiritur  tamen, vi  fac  prx- 
dicecur  de  omnibus,  qux  per  fccadunt  fub  co.co- 
iufmodi  funt  in  propofito  decem  genera, & Deus: 
de  aliis  auccm,vt  de  vltimis  differentiis,  & paf- 
fionibus  emis , forte  non  prxdicatur  in  quid , de 
quo  ibi  Doflor  num.q.Sc.  tranabitur 


Qjv  iSTio  XXI. 

Vtrum  em  fit  obieffum  primum 
intcllcEUu  noflrit 

D.Thom.i.J.j.-* .***.».  Ca'cr.1  ff.ltf  **  \ Vafq.i .p*rt. 
d1ty.17.umm  »4.  Zurocl  1 .p^.ti.drt  i.dtty.i.infitu.  Vide 
Da&  «.Uetd^h.  f.|.  & Auihoie* omnes 

ciraco*  aiuc  q fetced. 

itvr  quod  non  j quia  omnis  po- 
> rentia  habens  aliquid  commune  pro 
tlS&X  primo  obiero,  poteft  per  fe  naturaliter 
tendere  in  quodeumque  per  fccomentu  fub  illo, 
/icuc  in  per  Ce  obicllum,  liccr  non  pritnumin  igi- 
turens  eft  primum  obie&um  intcllccfus  noftii. 


cum  qvrxcumque  fubftantva,  tam  creata, quam  in- 
ctcata,fub  pcoptia,  fit  dtftin&a  ratione  cominca- 
tut  pet  Ic  lub  ente  , imcllcClus  nofter  poterit  pet 
fctcndctc  in  cognitionem  detet minatam  cuiuf- 
cumqvrc  fubftamix  «tameteatx,  quam  mereat*, 
tam  fcparatx.quam  corporalis  •,  cuius  oppohtum 
expetimur . ergo , &c.  Probatio  maioris.  Exem. 
plmn,quiahoc  videmus  de  vifu  rcfpcdu  coloris, 
fi:  fuorum  inferiorum.  Er  ratione  •,  h enim  non 
poftet  tendere  in  illa,  qux  funr  fub  illo  contenta} 
vel  fi  pollet  in  plura, tunc  illud  commune  non 
cflet  obic&um  adxquatum  potentix  , nec  pet 
confequcns  primum  obieftum.  Pxxterea  pri-  • 
mum  obieftum  intellcftus  debet  habere  vnum 
per  fc  conceptum  , quia  mouet  fecundum  vnam 
formam  } fcd  ens  non  habet  vnum  conce- 
ptum per  fc  : igitur  , &c.  Probatio  maiotiti 
quia  potentia  poteft  obic&um  fuum  primum 
vnico  aftu  attingere  ,quod  non  poftet  inteile- 
£tus,nifi  obicdum  eius  de  fc  haberet  vnum  con- 
ceptum tantum.  Probatio  m inori s^qu ia  ens  non 
dicitur  vniuocc  de  omnibus  entibus, Se idcb  non 
vnoa£ia  poteft  intcllcftus  nofter  attingere  om- 
mnia  entia, nec  ens  communc.igitur,&c. 

Prxtcrca , ficut  aliqua  fc  habent  ad  eft , ita  ad 
cognofci , vel  intclligi , a.  Mtt*pb)Ji(d , ttxt.  4. 
quod  igitur  eft  primum  ens , eft  primum  intelli- 
bilejfcd  Deus  eft  primum  ens,  quia  eft  ens  per  ef- 
fentiam , alia  per  participationem  , & aliis  cauta 
cflendi  : igitur  Deus  eft  primum  obie£tora  in- 
tclhgibilc  inteUeftus  noftrijnon  igitur  ens)  in 
communi. 

Contta,Auicenna  \ ens  & vnum  funt  qux  pti- 
mb  imprimuntur  intcllcdhiiiigitut  funt  primum 
intcllc&um.  Prxtcrca, per  rationem  fic  : illud 
eft  primum  obic^lum  intelle&us  noftri  , cu- 
ius ratione  alia  intclliguntur  j fcd  ens  incom- 
muni eft  huiufmodi , quia  prxdicatur  cffcntiali- 
liter  de  omnibus  per  Ic  intellectis, non  autem 
Dcus:igitur,&c. 


RESOLYTIO. 

Nec  verum , nec  Deum  , nec  fub  flantium  ejfe 
obieflum  adatjuatum  n»Jlri  intellcflm.  De 
quo  vide  Deflorem  i.dift  j.quxft.j.n.io. 
de  i.ibinum.p. 

h.  A D i fiam  quxftioncra  dicendum,  qoM 
primum  accipitur  vel  generatione»  vel 
petfcCtionc,vel  adxquationc.  Deprimis  duobus 
modis  non  eft  intentio  quxftionis , fcd  de  tertio 
tantilni , virum  ens  fu  obieClum  imcllcCbs  no- 
ftri , id  eft , adxquatum  obieCfaim.  Circa  quod, 
fcicnduni  quod  duplex  eft  adxquario obictfnvna 
fecundum  virtutem  , alia  fecundum  prxdicatio- 
nem  : illud  autem  dicitur  obic&om  potenti* 
adxquationc  /ccundum  virtutem  , quod  pet  fc 
ipfum  foium  poteft  mouerc  imclle^ium  ad  no- 
tiriam  fui  ,&  aliorum  i ficut  dTentia  diuiuaeft 
obieflum  adxquarum  primum  intclleflus  di- 
uini ; quia  eft  fufficicnter  moucns  intelleftum 
diuinum  ad  notitiam  fui  prim6,&  aliorum  ex 
confcqucnri  ; Se  fubftantia  mouer  intcllcftutn 
noftrum  ad  notirim  fui  prirod , Se  ex  confe- 
quenri  ad  nociriatnproprix  pafllonis , v el  acci- 
dentis; obieflum  autem  adxquarum  fecundtlm 
prxdicarioncm  eft  quod  per  fc  , & ertcntiaJi- 
tcr  prxdicatur  de  omnibus, qux  poliunt  2 poten- 
tia cognofci  j ficut  lux , vel  color , vel  commune 
vtrique 


OHeSi 

tfutu 

fUt. 


Qujeftio  XXI. 


565 


vrxique  prxdicatur  eflcnrialiter  de  omnibus  vili- 
bilibus : vtraque  autem  primitate  adxquarionis, 
ens  cft  primum  obic&tim  intelle&us  nollri*  vt 
declarabo  : Sc  primo  declarabo  indirctiq,  rc- 
moucndo  alia  ab  ifta.  prior itate  5; de  quibus  ma- 
gispQilcc  videri.  Secundo  dire&r  probando  pro- 
poutum. 

K/r  vtrtm.  Primam  fic  oftendo 1 ens  vel  verumii  vol  Deus, 
nn  Dt*u.»**  vel  fubftantia  cft  primum  obie&utn  imellcdtm 
n0^rl»^  neutrum  trium  vltimorura ; igitur  pri- 

qmvitrn  in-  ro<WWciK<*ftCP>»  nrqvm^j  *ik..- ••  . ri'l 

nXtZm  n-  Qg$d  non  verum , ofteufum  cft  in  qarftloftt 
X«.  immediate  prxccdente.-  Quod  Deu  s noni  frobd- 

|*t  cio , non  enim  poteft  efle  obie&utn  primum  ad- 
xquationc  fecundam  prxdicarionctti , qqii  non 
prxdicatur  edentialitcr  dc omnibus  tntcjligibitt- 
bus  i nec  fecundum  virtutem,  quia  non  monet 
inrcllcdum  noftrum  ad  fui  notitiam,  Sc  diorum. 
Probatio,  quia  aut  hoc  eflee.  fecundum  Aiam 
conceptum  fimplicem  , Sc.  quidiratiuum  , aut 
fecundum  conceptum  abftra&ura  a creaturis; 
non  prirnp  modo  ; quia  ille  conceptus  eft  cf- 
fentix  diuinx  vt  intuiriuus  ; & talis  coiice» 
pius  beatificat , quod  00»  conoenit  viatoribus; 
nec  fecundo  modo , quia  includit  oppofteum  in 
adiero ; prius  enim  occurrit  intellc&ui  conce- 
ptus eorum  quibas  fit  abftva&io  , quam  cius 
quod  abftrahirur.  Prxtcrea  , obiettum  naturale 
habitudinem  , & proportionem  habet  ad  po- 
tentiam ; Deus  autem  nullam  habet  habitudi- 
nem,nec  proportionem  ad  inccllc&um  noftrum, 
(altem  pro  lktu  vix ; quia  omnis  noftra cognitio 
naturalis  intellc&iaa,oritur  a cognitione  lenfiti- 
ua;igitur>&c. 

ycnfrffumm  Sod  quod  fubftantia  non  poftic  efle  primum 
t*  *»*<  *>*■_  obic&urn , probatio ; non  enim  eft  primum  fe- 
kttntnetfM  cam]£,m  prxdicationem , quia  non  prxdicatur 
cfleotialiter  dc  omnibus  intclligibilibus  , quia 
«Jq.if.o.  non  dc  accidentibus:  nec  fecundum  virtutem, 
quia  non  mouet  intcllc&um  noftrum  fufticien- 
cer  ad  lui  noriyam  , Sc  aliorum.  Quod  proba- 
tur fic  j quia  hoc eflee  tantum  fecundum  concc- 
prum  eius  fimplicera , & quiditatiuum , Sc  intui- 
tiu£;hoc  autem  fic  efle  primum, eft  impoflibi- 
Ic  ; quia  quidquid  intelleftas  nofter  poteft  fic  in- 
tuitiue  cognofccre  per  cius  prxfentiam  ,&r  cius 
abfenrtam  .cognofccre  potell  per  naturam ; fed 
intelledhis  nofter  non  poteft  cognofccre  per  na- 
turam abtcnriam  panis  in  Sacramento  Altaris, 
fed  tantum  per  fidem  : xqualitcr  enim  cognofci- 
tur  fubftantia  panis , quando  non  eft  ibi , ficut 
quando  eft ; igitur,  Scc.  Maior  patet , per  exem- 
plum , Sc  authoritatem  Philofophi , 1.  de  siaim*, 
texi.  10$.  dicentis  , quod  vifuscft  pcrcepriuus  lu- 
cis^ tenebrx , qux  eft  abfcncia  lucis.  Minor  cft 
declarata;igitur,&c. 

RESOLVTIO. 

£ns  ejfe  obtectum  adxquatum  nojlri  intelle- 
ctui adxquatione  virtutis  , non  autem  fe- 
cundum prxdicationem , quia  de  fuispaf 
Jicnibus  non  prxdicatur  in  quid , de  'quo 
Deflor  i.dift.j.q  }. num.fi. &q. i.Prof, 
ad  1 .pro  Ph ilof  SC  2..dift.  j . quarft. 11.SC 

4.di(i49.qux(l.8. 


Ini  primum 

im- 

itSiSm. 


b iOVm  igitur  nec  Deus , nec  verum , ncc 
V j fubftamia  fine  primum  obi  eduro  intclic- 


dus , fequitur  quod  ens  fit  illud  primum.  Secun- 
db.hoctdcm  poteft  fic  oftendi  dire&c;lllud  quod 
eft  primam  adxquatione  fecundum  virtutem, re- 
fpctftu  porentix  , cft  primum  obiectom  eius ; led 
ens  In  comparatione  «d  vcrum,&  bonum  eft  pri- 
mum adxquatione  , rcfpe&u  intellectus  noftri; 
igitur.  Sic.  Maior  patet  ex  pnenriffls:  Probatio 
minoris  t qdia  ens  eft  fubiedhim  refpcdhi  veri , Sc 
boni , qur  funt  pafliones  enti»,  fecundum  Aui- 
«ennam  , Sc  Philofophum  4 Meupb.  text.  j . fed 
rcfpc&u  cortim,  non  eft  primum  adxquatione 
fecundihn  prxdicatione.  Probatio ; quia  primum 
rlli  adxquatione  prxdicatur  depofterioribus  ef* 
ftlWlWirtr ; fed  ens  non  prxdicatur  edentialitcr, 
Sc  in  quid  dc  vero , Sc  bono , Sc  aliis ; ergo,  Scc. 
Maior  patet  per  prxditta.  Minor  patet , quia  ra- 
lia,  fcilicct  verum , & bonum,  funt  palfiones  en- 
tis : ens  autem, vel  quodeumque  aliud  iubic^lum, 
non  prxdtcatur  dc  propria  paflione  in  quid,quia 
fiibiciftum  cadit  in  definitione paflionis,  ficut  ali- 
quid additum', noti 'autrin  ftdur  aliquid  de  ciuscf- 
lenria;ergo,&c.  ' •*  ■ • ■ ' ■ 

Prxtcrea, in  prxdicationibus  per  fir  non  cft 
eonuerfio  , vt  dicitur  1 +P*fier.  rr.tt.jj, 7.  vt  cum 
dicitur, animal  cft  homo,  licet  hxc  At  per  fc ho- 
rno eft  animal, fed  pallio  per  fc  prxdicatur  dc  fub- 
ie&o : igitur  fubic&um  per  fc  non  prxdicatur  de 
paflione  ; igitur  ncc  ens  de  v&o , &:  bono , licet 
vnum, verum, bonum  per  fc  prxdicenrur  de  ente: 
dicitur  enim  4 .Metapb  quod  (iibftanria  vniufcu- 
iufque  cft  ens,  Sc  vna  per  te,  Sc  non  per  accidens. 

Prxtcrea , quando  vnum  prxdicatur  de  alio 
per  fe  primo  modo,  nugatio  cft  addere  vnum 
alij , v t animal  homo , Sc  homo  animal ; fed  non 
eft  nugatio  dicere,  ens  vnum,  nec  cconuerfo; 
igirur,3cc. 

Praeterea.cns  fufficicnter  diuiditur  in  ens  crea- 
ram , Sc  increatum  ; quorum  alterum  fubdmidi-' 
rar  jn  decem  Prxdicamenta  , ita  qu&d  quidquid 
eft  ens  per  fe , Sc  elTcnrialiter , oportet  quid  fit 
caularum,  vel  incaalatum ; fed  vnum  non  po- 
teft efle  ens  creatum  tantam,  cum  dicatur  de 
ente  increato  ; nec  ens  increatum  tantum, ciun 
dicatur  de  ente  creato:  igitur  deipio  non  prxdica- 
rur  ens  per  (e  primo  tnodo,id  eft,  edentialitcr,  & 
in  quid. 

Prxtcrea,  fi  ens  prxdicatur  eflcnrialiter  de 
vno , tunc  aut  vnum  dicit  prxeise  ipluin  ens, 
aut  cum  hoc  aliquid  addirum : non  prxeise,  quia 
vnum  noncifct  inagis  palfiocntis,  quam  econ- 
uerfo , & ellent  nomina  fynonyma  : quod  negat 
Philofophus  4-  Metaphyfk*.  Nec  eflee  magis  di- 
cere ens  vnum , vel  i conucrfo , quam  alcerum 
horum.  Si  aurem  addit  aliquid  fuper  ens,  tunc 
quxro  verum  illud  additum  fit  ens  eflcnrialiter, 
vel  non  ; fi  fic,  tunc  vnum  dicit  ens  bis , fcmel 
ratione  emis  inclufi  in  vno , alias  ratione  additi. 
Si  autem  illad  additum  non  includit  ens  eflen- 
tialiter,feqaicurpropofitum,  (cilicet  quod  vnum 
inquancum  vnum,  fcilicct  vediifere  ab  ente,  non 
includit  ens  eflcnrialiter. 

Sed  dices  ,qu6d  hoc  cft  propter  diuerfitarem 
rationum  i falicct  qu6d  impeditur  prxdicacio  cfi- 
fcnrialis  cntis,vcl  c conucrfo. 

Dicendum , qu6d  bene  verum  cft,qu6d  di- 
cunt eandem  rem  abfolutam  , tamen  rationes 
eorum  funt  ira  difparatx , quod  vna  non  inclu- 
dir  eflcnrialiter  aliam ; Sc  hoc  fufficic  ad  impe- 
diendum prxdicationem  cllentiali ter, ficut  ani- 
mai»&  rationale, luxtdicam  eandem  rem,  tamen 


Dtlme  i.A  j. 
q.j.n.7. 


Eiu  mu  ft*- 
dieutue  i » 
fUiJ  it  fmk 
ftfumibut. 


Tert.j.e.i  j, 

&C.J. 


Ent.tfr  -Jnum 
iitunt  ttpil 
rf  ulfoiuttm. 


566  De  Anima 


vnum  non  praedicatur  de  alio  per  fe;  & hoc  con- 
cordat propofito  noftro,  fcilicet  quod  vnum  pro- 
vt  diftinguitur  ab  ente,  dicit  aliquod  accidens» 
vel  paffionem  entis » accipiendo  large  accidens 
cum  Auicenna,pro  omni  eo  quod  cft  extra  ratio- 
nem ellentialem  alicuius  , vnde  patet  , quod  non 
valet  ratio  Commentatoris  fadU  4.  Metaphyfica, 
flr.tr . cap.  contra  Auicennam  » quia  bene  con- 
cludit , (i  vnum  dicatur  accidens  diftinTum  con- 
tra fubftanriam » quod  diuiditur  in  noucm  genera 
accidentium  i fed  non  concludit  ,li  vnum  dicat 
accidens » quod  cft  extra  rationem  formalem  en- 
tis. Sic  igitut  patet , quod  ens  rcfpcftu  vnius  ve- 
ri,& boni, qui  funreius  paflioncs.ell  primum  ob- 
icTum  iutclle^kus  , primitate  adxquauoms  , fcd 
virtute»  ficut  fubicctun»  rclpcclu  propriae  paf- 
fionis. 

RESOLVTIO. 

Ens  refteftu  generum  , Jfecierum  , indivi- 
duorum Dei , cr  creatur a ejfe  obieftum 
ad  aqua  tum  mt  e Ile  Eius,  quoad  p radie  at  to- 
nem in  quid , quia  de  his  omnibus  fr adi- 
tatur ejfentiahter , dr  vniuoce,  de  quo  la- 
te Dottor  i.dift.  j.quxft.i.num.6.&  q.3. 
a n.y.Sc  d.8.q  5. 

7.  c QEdquod  fit  etiam  primum  obie&um  re- 
Conetptum  >3 Ipechi  luorum  inferiorum, fcilicet  Dei , & 
tmit  efftvni-  crcaturx, primitate  prxdicationis,  oftendo  i quia 
m$fiDeotfr  aj  Aoe  requiritur , vt  di&um  cft , vt  tale  obic- 
cruturt.  &um  prxdicctur  eficniialuer , & per  fe  dc  omni- 
bus intclligtbilibus  i & per  conlcquens  vniuoce 
aliqua  vniuocationc ; fed  ens  eft  huiufmodi, igi- 
tur , &c.  Minorem  oftendoper  intentionem  Pni- 
lofophi  i.Maapby/ii4,tex.+diccmis,<\\i6d  vnurn- 
quodque  cft  maxime  tale , quod  cft  caufa  , quod 
alia  funt  vniuoce  talia  vvt  ignis  eft  calidiflimus» 
quia  eft  caufa  vniuoca  caloris  in  alio  , non  au- 
tem hoc  eft  verum  dc  caufa  analogica , vel  xqui- 
uoca  ; quia  tunc  fcquerctur , quod  Sol  eflct  cali- 
Vib  Senum  diflinius  ; & fubdit  quod  prima  principia  oportet 
iuhunt  ireu,  ejfe  verifima , quia  funt  caufa  veritatis  in  aliis; 

tpnmi  eu  ql|0(j  non  fcquerctur,  vt  dirum  cft , nifi  veritas 
* Hei.,  hoe  diceretur  in  vtrifquc  vniuoce  ; fed  fubdit  ,JicutJi 
•rg.i.d.j.q.  habent  ad  ejfe  tfic  adveriteum  ; igitur  quod  eft  cau- 
j aio.  fa  emiratis  aliis,  eft  maxime  ens  ;fi  tamen  ens 
dicatur  de  cis  vniuoce  , non  aliter*,  cum  igitur 
Deus  fit  caufa  entitatis  aliis , & dicatur  maxime 
ens,  oportet  quod  ens  dicatur  dc  Deo,  & creatu- 
ris vniuoce:  dc  hoc  cft  quod  dicit  Auiccnna  in 
Metaphyfica  fua,qubd  coceptus  entis  cft  commu- 
nis omnibus  Przdicamcntis  , que  funt  quali  cius 
fpecies.ldcm  patet  per  Commenratorcm,4.Afe- 
t4pbb)ficatcomm.4  vbi  dicit, quod  fimilccftdcifto 
genere,  quod  cft  cns,&  aliis  generibus  vniuocis; 
quia  ens  prxdicatur  vniuoce  cllemialitcr  ficut 
alia  genera ; certum  cft  autem  quod  xquiuocum 
non  prxdicatur  cilcnrialucr  dcxquiuocatis  : er- 
go ,&c. 

Prxtcrea  , per  rationem  fic  : Non  diceres  ens 
analogice , vel  xquiuocc  przdicari  de  aliis , nifi 
quia  conceptus  entis  conuenit  Deo  pereden- 
dam; aliis  autem  per  participationem.  Sed  quod 
non  conucnlat  Deo  per  edendam  .probatio  -,  in- 
telleTus  enim  habens  conceptum  proprium  ali- 
cuius obiedi  , poteft  illud  per  illum  conceptum 
diftinguerc  ab  omni  alio»  quia  ille  conceptu», qui 


eft  vni  proprius  , eft  incompoflibilis  aliis : fed  C 
conceptus  entis  non  eft  communis  vniuoce  Deo,  SoBmmtu 
& creaturae , ille  erit  proprius  Dei,&  conuenit  /«•*  mm. 
Deo  per  edendam  , & principaliter , & aliis  per 
participationem , vt  fupponitur ; igitur  intelle-  n' 

&us  nofter  per  conceptum  entis  poteft  diftingue- 
re  Deum  i creatura , quod  falfum  cft : per  conce- 
ptum enim  entis  cognofcimus  Deum  confine 
tantum  , provt  habet  cum  aliis  vnum  conceptam 
cotnmunem:igitur,&c. 

Prxtcrea, nullus  conceptus  communis  creata-  J. 

rx  facit  conceptum  proprium  Dei;  fed  creatura  Driinij. 
facie  conceptum  entis  : igitur  conceptus  en-  *1 

tis  non  eft  proprius  Dei.  Maior  probatur ; quia  **M  ,0A* 
nihil  poteft  facere  conceptum  proprium  dc  ali- 
quo , quod  non  contineat  eifentialirer  , vel 
vircualiter ; eftcnrialiier  ficut  homo  animal ; vir- 
tualiter  vt  fubieTum  propriam  pafiionem ; fed 
nulla  creatura  per  fe  , nec  omnes  fimul  con- 
tinent Deum,  nec  efTendaliter  ,nec  virtualiter; 
igitur,  &c.  Ex  creaturis  autem  poftumus  forma- 
re dc  Deo,  quid  fit ; igitur  conceptus  emis  non 
eft  Deo  proprius. 

d Prxtcrea , ille  conceptus  cui  alij  attribuan-  Canictt. 
tur,  eft  perferior  illis,  ficut  conceptus  fanitatis 
in  animali,  cft  perferior  conceptu  fanitatis  in  ci- 
bo , vel  in  vrina , vel  in  dixta,  quia  omnes  primo 
conceptui  attribuunttir.fcilicet  conceptui  unita- 
tis,qux  eft  in  animali.  Similiter  conceptus  fob- 
ftanrix  cft  perferior  quocumque  conceptu  acci* 
dcntis:fcd  li  per  conceptum  entis  haberemus  con- 
ceptum proprium  Dei , illi  attribuerentur  omnes 
conceptus creaturarum;igitur  ille  edet  perferior; 
fed  nullum  conceptum  poftumus  habere  perfe- 
riorem conceptu  creature  pro  ftatu  vie , nec  de 
Deo, nec  de  alio,  nifi  caufatum  ex  conceptu  crei* 
ture, qui  conceptus  eft  caufa  xquiuocajomnis au- 
tem caufaxquiuoca  cft  perferior  fuo  caufato.vtl 
non  imperfer ior  ad  miniis : ergo  nullum  conce- 
ptum perferiorem  conceptu  crcaturx  pofTuunis 
habere  ; conceptus  ergo  entis  quem  habemus  dc 
Dco.non  cft  perferior  conceptu  crcaturx,  & j*t 
conlcquens  nec  Deo  proprius. 

RESOLVTIO. 

Ens  ejfe  vniuocum  fubjlantia , & accidenti, 
de  quo  Doftor  i.  diftind.  $.  quxft.  1. 
num.f.  & quxlij.  num.9.  io.&dift.8. 

& quxft.  j. 


^ ^^Vod  edam  conceptus  entis  fit  communii  f 


vniuoce  fubftantix,  & accidenti,  probo;  ( 
quia  fi  non  edet  vniuocus,  nullum  conceptande 
fubftantia  haberemus.Probatio:aut  enim  habere- 
mus  proprium,  & quiditatiuum,  imuitiuum.aut  /1^gJ;1a.t». 
abftrahibilem;  non  primum, vt  probatum  cft  fu* 
pra:ergo  conceptum  abftrahibilem  a fubftantia^ 
accidente, & communem  vrrifque ; fed  nullo* cft 
communis  vrrifque,nifi  emis ; igitur, &c.  QjlM 
autem  in  via  non  poifiimus  fubftanriam  coguo-  titm  ^ 
fccrefimplici,3c  primo  intuitu, pater  ex  hoc, quod  mvU. 
omnis  noftra  cognitio  ortum  habet  a fenfurcuw 
ergo  fubftantia  non  fic  fenfibilis,&  omnis  noftra 
cognitio  odarur  a fenfu  ; ergo  inruitiuc,  velcon- 
cepru  fimplici  non  poftiimus  cognofcere  eam, 
fcilicet  per  iftum  modum  ; quia  ab  accidentibus 
a nobis  fenfibilibus  , abftrahimus  conceptum 
entis  , dicendo  qubd  funt  ens , 6c  vltcrius  inqui- 
rendo inuenimus , quod  funt  tale  ens , quod  eft 

alteri 


,r 

*». 


Qusftio  XXI. 


567 


bi 


alteri  inhxrens;  id  autem  alterum  oportet  cfTc 
fubfillcns , & tali  fubiiftcnti  imponimus  nomen, 
•M,  fubftantia.  & idcd  fic  cognofcimus  fubft.imiam, 

A fic  cognofcendo  ipfius  fubfiilcntiam  , dicendo 

quod  eft  ens  per  le  fubliftcns , non  autem  de 
ipfa  habemus  in  via  conceptum  imuitiuum,  quo 
cognofcimus  eam,  hoc  ens,  mfi  modo  prxdi&o, 
vt  experientia  docet. 

Prxtcrea  , omnis  intcllc&us  certus  de  vno,  & 
dubius  de  dinerfis  , oportet  qu6d  habeat  alium 
conceptum  dc  dubio,  & alium  de  diuet  fis ; ali- 
ter enim  per  eundem  conceptum , intcllcthis  cf- 
• fet  dubius  Sc  certus  ; fed  aliquis  poteft  cllc  certus 

de  aliquo  , quod  fit  ens , & dubius  qu&d  fit  I ub- 
ftantia,  vel  accidensjficut  patet  de  potentiis  aui- 
mi,  vt  patet  etiam  dc  principio,  vt  aliqui  Philo- 
fophi  dubitaucrunr.vt  pater  1.  Phyficjtxt.C.cxup 
alius  eft  conceptus  entis,  alius  conceptus  fub- 
ftantix , & alius  accidentis  ; fed  ille  eft  commu- 
nis vtrifque , 5c  non  importat  plurcs  conceptus; 
ergo  eft  communis  vniuocc. 

IO.  Prxtcrca , ille  conceptus  qui  fufficit  ad  con- 
Ciftptm  n>  traditionem , eft  vniuocus  1 quia  contradi&io 
ti»  ftjfuit  ai  eft  affirmatio,  & negatio  circa  eundem  conce- 
ttatratiau-  ptutTj  vniuocum : hic  enim  non  eft  contradictio, 
canis  currit , canis  non  currit ; fed  conceptus 
entis  fufficit  ad  conrradi&ioncm  fecundum  Phi- 
Cip.i.  lofophum  8 Metaph.  immo  prima  contraditio 
eft  formata  de  ente,  ficut  dc  quolibet  cfle  , vel 
non  clTe ; ergo,  &c. 

Prxtcrca  , primum  principium  debet  efle  fir- 
Cip.  x.  miffimum  fecundum  Philofophum  4.  Metapb. 

fed  primum  principium  formatur  de  ente  fe- 
cundum qu6d  ditum  eft  ; igitur , fed  fi  ens  non 
diccrct  vnum  conceptum  » non  eflet  certum  dc 
quo  conceptu  cfiet  verum , immo  femper  eft  di- 
ftingucndum : igitur, Scc. 

RESOLVTIO. 

Soluit  exxttc  argumenta  contra  vniuocatio- 
nem  entis  ad  Deum , <fr  creaturam  , fub- 
(lantiam  (jr  accidens , de  quo  fuse  agtt  1 . 
dift.  *.q  3.  a num.  14.  & dift8.qu.dt  3. 
anum  4. 

X I.  Onrra  dita  poreft  argui  \ quia  fi  ellct  vni- 

V_-/uocum , aut  cfiet  ficut  genus , aut  ficut  dif- 
fcrentia.vcl  fpecies ; non  poteft  ede  fpecies,quia 
non  habet  fuperius , & quia  fubftantia  , & acci- 
dens non  poffunt  cfle  indiuiJua , fed  genera  ge- 
ne raliffima  : nec  differentia,  quia  edet  propria 
vel  fubftamix,  vel  accidenti , & haberet  genus 
fupra  fc;  nec  genus,  vt  probatur  ).Met.  text.xo. 
quia  genus  habet  differentias,&  funt  extra  rario- 
nem  generis ; nihil  autem  eft  quod  fubterfugiat 
Cap.  de  Spe-  rationem  entis.  Hoc  ctiatn  dicit  Porphvrius:dicit 
cic  enim  quod  ens  non  eft  genus , fed  dicitur  xqui- 

uoc£  ^ fubftantia.&accidcnte. 

Prxtcrea,  omne  indeterminatum  defeendit  in 
inferiora  per  aliquid  additum  contrahens , ficut 
genus  contrahitur  per  differentias  , fpecies  per 
principia  indiuiduantia;  fed  enti  non  poteft  fieri 
Dehii  talis  additio  cimtiahcns.  Probatio.quia  illud  ad- 
«]  }•».  14.  ditum  cfiet  ens , aut  non ; fi  fic , ergo  fubftantia 
qux  includeret  illud  additum,  edet  ens  bis,&  lic 
ed*et  nugatio  dicere  fubftamiam.  Si  vero  fit  non 
ens,  tunc  non  defcendci  et  ens  in  lubllantiam  per 
aliquid  uon  ens , & illud  etiam  non  ens  cllct  de 


ff 

* 

\t+- 

**> 

**» 

* 

*e 


ratione  fubftanti*  , per  quod  dcfcendcict  in 
eam,  & tunc  quxrcrcjn  ficut  prius  , & cfiet  pro- 
ceflus  in  infinitum. 

Prxterca.fi  ens  prxdicacur  in  quid  dc  fubftan- 
tia, & accidente,  oportet  quod  hoc  fit  fecundum 
rationem  alicuius  prxdicabilis  » Tcilicct  generis, 
vel  differentix : non  differentix , quia  non  jux- 
dicatur  in  quale  ; nec  generis, quia  tunc  dcfccn- 
deret  in  fubftamiam  & accidcus  tanquam  in  fpe- 
cies differentes  per  differentias  contrahentes, 
qux  efient  extra  rationem  entis,quod  falfum  eft, 
immo  ftarim  ens  defeendit  in  illa.in  qux  defeen- 
dir>abfquc  cxpc&atione  alicuius  differentix, ficut 
etiam  dicitur  de  Vno  8.  Mttaph.texi.  1 non  ergo 
eft  genus ; &c  per  confequens  non  vniuocc  prx- 
dicatur  Je  eis.  Prxtcrca,  exprefsc  4. Afetapb.dici - 
tur,  quod  ens  dicitur  dcmultis,non  vniuocc,  fed 
ad  vnum, ficut  ad  fanum, id  eft^rnalogicc. 

Ad  primum  iftorum, dicendum  qu6d  Philofo- 
phus  i.Afetapb.  dicit  non  adertiuc,  fed  arguit  ad 
vtramque  partem  contradidionis ; vnde  Com- 
mentator dicit  ibidem , quod  prima  ratio  Philo- 
fophi  polita  continet  fallaciam  accidentis : argu- 
mentum enim  Philofophi  ad  contrarium , eft  ta- 
le: fi  ens  diceret  vnunt  conceptum  vniuocum  de- 
cem generibus , tunc  fcqucretur  qu6d  ens  edet 

Penus  ad  decem  genera.  Dicendum  ergo  quid 
hilofophus  non  dicit  detcrminatiuc  , fciliccr, 
quod  ens  fit  genus , Icd  dicit  hoc  argaendo.  Ad 
di&um  autem  Porphyrij  dicendum  , quid  licet 
locutus  fuerit  Logice  , multa  tamen  dicit  non 
Logice,  fpccialitcr  illud  quod  pertinet  ad  Prx- 
dicamenra  , ens  autem  prout  prxdicatur  de  de- 
cem Pi^Jicaroemis  Metaphyfic£,vd  naturaliter, 
non  dicit  vnum  conceptum  , nec  eft  genus  na- 
turale eorum  Metaphy  ficum,  tamen  eft  genus  * 
vniuocum,  loquendo  Logice.  Ad  aliam  confir- 
mationem de  differentia,  qux  eft  extra  rationem 
generis  ; dicendum  quod  licet  genus  , & diffe- 
rentia non  fint  idem  formalitcr , quia  ratio  dif- 
ferentix non  includit  rationem  formalem  ge- 
neris , tamen  funt  idem  rcaliter , vel  idemicc; 
quandorumque  enim  aliqua  funt  idem  forma- 
litcr , fi  iungantur  fine  medio , eft  ibi  nugatio, 
vt  color  albedo , non  tamen  , fi  funt  idem  iden- 
ticc  foluin,  & non  formalitcr , vt  color  albus, li- 
cet album  fit  idem  re  quod  albedo  ; quia  tamen 
fignificat  remfolara  dcnominatiuc , fiuc  in  con- 
creto, non  eft  nugatio;  fie autem iungirur dif- 
ferentia generi  in  diffinitione,  quia  differentia 
dcnominatiuc,  vel  in  concreto  fignificatur,  vt 
animal  rationale,  qux  eft  definitio  hominis  : fic 
eft  idem  genus  rei  idcnticc  tantum  , non  for- 
malitcr : fic  etiam  eft  in  propofifo  de  ente  rcfpe- 
&u  vntus,qtiia  ens  vnum  non  eft  nugatio.  Sic  er- 
go aliquid  additum  enti  effugit  rationem  entis, 
quod  fignificatur  modo  differentix, qux  eft  idem 
generi, identitate  tamen  rci,&  non  formalitcr. 

Ad  aliud  de  dcfccnfu  indeterminati  defrenden- 
tis  in  inferiora  , dicendum  quod  duplex  eft  inde- 
terminatum defeendes  in  inferiora. Vnum  qaod 
defeendit  in  inferiora  per  aliquid  addirum,&:  ta- 
le dicit  rotum  quod  inferius, tamen  per  modum 
partis  determinantis  , vt  differentia ; & tale  non 
cftipfumcns.  Aliud  autem  eft  commune  inde- 
tcrminatum,quod  dicit  totum  illud  quod  dicunt 
inferiora  per  modum  totius ; nec  expefht  termi- 
nari per  aliud  , vt  fpecies  rcfpettu  indiuiduorum; 
duo  enim  indiuidua  fe  totis  in  fpccic  conue- 
niunt,  & in  numeto  diffciunt : & tale  commune 

non 


Ii.  * 


Em  que  frm- 
fHgtnm  diti 


♦ Gtnm  non 

eft  m Mv 
GritHi  (y-  4ifi 
fnhU  iJtm 


^544/«  kie 

rentingit  »M- 

gth.  vi  it 
o»a  1 d.  j. 
q.j  n.iS. 


ali. 

<j*iJ  4 JJuM 

emi  fugit  ra- 
fiiwi»  tntuf 

M- 

lait  termina- 
tum iuftrX 
ritu 
Jtfteafmm. 


568 


De  Anima 


fubflaattam, 
('?  aendttu. 


V*l  in  ii  i 
duum  tat  it. 


non  defcendit  in  inferiora  per  aliquid  additumi 
gai  tfi  jit/!  fic  aurem  ens  eft  commune  ad  Deum  , & ad  dc- 
jfi/rit/  ad  cem  Prxdicamenra , & ad  fubftamiani , 8c  acci- 
dens , nihil  enim  cft  in  fubftaiuia , Sc  accidente 
quod  non  fit  ens ; «Sc  ided  flarim  fub  ipfo,fme  ad- 
dito, cft  fubfbntia.vclaccidcns : non  creo  redu- 
citur adprxdicabile  generis, vel  fpecici  fubaircr- 
nx.vcl  differemix,fcd  fpeciei  fpecialiffimx.  Vel 
poteft  dici  fuftinendo , quod  iit  genus  , vel  quafi 
* d 'ft  genus  fecundum  Auiccnnam  , quod  defeendir  in 

*’  ‘ *'  inferiora  per  addita,  qux  fiint  etiam  idem  reali- 

Al.q.i.  ter,  non  tamen  formaliter.Nec  tamen  ex  hoc  fe- 
quitur  , qudd  fecundum  fe  fint  non  entia , iicut 
non  fcquirur,  homo  fecundum  fc  non  eft  albus, 
ergo  fecundum  fe  eft  non  albus  ; quia  nec  ex  ra- 
tione humanitatis  habet,  quod  fit  albus, nec  non 
albus  i eritis  ergo  differenti*  non  per  rationem 
diffefentix  funr  entia ; nec  tamen  fcquirur  quod 
per  rationem  differentia?,  fint  non  enti.’. 

* 4-  Ad  aliud  de  4*  M et aph. dicendum  quod  fecun* 

Oma,m  *L-  dura  Phiiofophum  4.  Aietaph.  non  cft  contra  ra- 
tionem  vnirans  genens, quod  omnia  illius  gene- 
ris dicantur  per  attributionem  ad  vnum , videli- 
cet de  genere  coloris , in  quo  tamen  omnes  fpc- 
cics  coloris  attributionem  habent  ad  albedinem, 
qux  primum  eft,&  menfura  omnium  colorunv,& 
umife  eft  in  quohbct  genere  , vt  dicitur  ibidem: 
fic  in  propofrro , omnia  entia  habent  attributio- 
nem ad  ens  primum, quod  cft  Deus,vcl  alia  entia 
creata  ad  fubftantiam , tamen  hoc  non  obftantc, 
poteft  ab  omnibus  iftis  abftrahi  vnus  conceptus 
communis  fignificarus  hoc  nomine , ens , qui  cft 
vnus  Logici  loquendo,  licet  non  naturaliter,  & 
Mctaphylice  loquendo. 

Ai  trimum,  f Ad  primum  principale,  dicendum  quod  pri- 
ttBtfftuertd  mam  obic&um  potent ix  debet  clTc  fecundum 
ri  imnt  fini-  a^*<luai»oncm  ad  potentiam  fecundum  fc,  non 
tum  . txcip  ftatu  determinato  aliquo  tantum  ; ens  autem  fe- 
nUtiui  <u-  eundum  fc,  & fecundum  quodlibet  fiippofitum 
tm  ttrmumtt  cius  abfolutum,  vel  rclatiuum  , cuius  terminus 

tfi  infinitum. 


ftffunt  iiri 

frt  mttrUm 
htnrm  ai 
Vnum. 


qaodl.t7.a.i. 


non  eft  ens  infinitum , eft  naturaliter  immuta- 


ANNOTATIONES 

in  quxftionem  vigefimam- 

primam. 

CONCLVSIO  I. 

7(ec  verum  , nec  Deus  , nec  fubHuntiu  ejl 
primum  cbteclum  intclleftus  nojlri. 

a \ D ijl.tm  quiflionem  dicendum, &CC.  Explicat 
JT\, optime  duplicem  obicdi  primitatem, 
fcilicct  virtutis,  & prxdicationis,  oftendens  eam 
non  conucnirc  vcro.rcfpcHu  intclle&us,  de  quo 
a&um  eft  e/t uft.praced.  neque  Deo.ncquc  fubllan- 
tix,  dc  quo  altum  cft  tjtuft.  1 9.  onnot.i.  vbi  proba- 
tum cft  ens  elfc  obicllum  intclldhis,&:  folura  ar- 
gumenta fuadentia  Deum  cftccius  obicdum. 


C O N C L V S 


II. 


It. 


ttuum  intelle&us  noftri, fecundum  fc,  & inquan- 
tum  intelle&us  humanus.  Vndc  etiam  Deus  ab 
imelledtu  noftro  humano  , cft  intdligibtlis  fe- 
cundum fe,  quantum  cft  cx  parte  potentix  imcl- 
le&iux , & fine  medio  aliquo,  vel  lumine  , vel 
fpccie  i quia  Deus  ipfc  lumen  eft  , & prxfcntia- 
litcr  poteft  adelfe  intellectui  humano , ficut  in 
Qutrt  iavit  Ucatis:  fi  autem  a nobis  non  poteft  intelligi  pro 
Dftuaon i*,  ftatu  vix,  hoc  cft  ratione  phanrafmam  nobis 
irfli/ifur  »5-  coniunftj  jn  noftro  modo  intclligcndi  pro  Itatu 
tr}t*fiT»pn*r  1 kj  hoc  nobis  infli&um  in  pernam  pio- 
pter  peccatum  primi  hominis,  non  autem  fecun- 
dum naturam  conditam,  vt  dictum  cft. 

\ ^ . Ad  aliud  dicendum  concedo  maiorcm,&  pro- 
Sops<)  it.  portiones  eius ; fcd  nego  minorem.  Ad  authori- 
tatem , qui  dicitur  in  veritate , &c.  Dicendum, 
quod  verum  eft  Metaphyficc  loquendo , Logice 
tamen  dicit  vnum  conceptum  vniuocum  com- 
munem omnibus  entibus. 

Ad  aliud  «dicendum  quod  cognofcibilitas  fe- 
cundum fe  fequitut  em  it  at  cm,  non  autem  rcfpc- 
dncuiufcumquc  inteUcftus  , vel  quolibet  ftatu; 
fcd  tantum  refpechi  illius  imcllrCtus,  qui  poteft 
cognofecte  ens  fecundum  totam  fuam  commu- 
nitatem ; & hoc  cft  Deus.  Vndc  hrne  fequitut, 
qubd  cfTentia  diuina  cft  ptiroum  obie&um  in- 
tellcdus  fui , cum  fit  primum  ens , non  autem 
oportet  quod  fu  primum  obie&um  inteUcftus 
noftti. 


Ens  ejl  primum  ob  seclum , fed  non  pra- 
dtc: itione  in  quid. 

b Fm  igitur , nec  Dem  , nec  verum , &TC.  Ex 

V^fufficienri  enumeratione  probat  primo 
ens  clfc  obiedum  imcllcdus ; quod  etiam  pro- 
batum eft  (jstaft.  yj/r  ibi annot.i.&c  lato  tradit  Do- 
clor  4 .Aietaph.  qu.  1.  Secttndd  doccr  ens  non  rlfe 
obielhim  primum  intclledus , primitarcprxdi- 
carionis  in  quid; tum  quia  non  prxdicaturflcde 
vero,  & bono  , vel  aliis  ptifliomnus  fuis;  quia  eft 
horum  fu bi dium , & cadens  in  ipfonrm  diffini- 
tionem, vr  additum ; tum  etiam, qaia  hxcprxdi- 
catur  de  ente  fecundo  modo  1 .Pcfler.  text.  $.  ergo 
ens  non  prxdicatttrdc  cis  primo  modo.quiaprx- 
dicationes  per  fe  non  conuerruntur,  1 . Pofiersext. 

39-  Addic  alias  ttes  rationes,  dc  quo  agit  locis  in 
refoititione  citatis, & prxeipue  1 Jd//?.  5 . 

Pro  explicatione,  nota  quod  duplex  cft  prxdi- 
catio  propria , fcilicct  in  quid,  & in  qualt  ;gcnus 
& fpecics  in  quid  prxdicantur , differentia  pco 
prium  , & accidens  in  quale : illa  in  quale  cllen-  frkpdt. 
tialc,  hxc  duo  in  quale  accidentale  ; proprie  igi- 
tur genera,  & fpecics  tantum  funt  prxdicataqui- 
ditatiaa  , reliqua qualificatiun.  Ex  quo  fcquitor 
qux  proprie  prxdicantur  in  tptid , habere  ratio- 
nem totius  determinabilis , & communicahilis 
inferioribus ; alia  autem  prxdicantur,  vt  deter- 
minatiua,  qualificatiua  tantum ; quiadetermi- 
nant  illud  totum  determinabile.  Hinc  patet  in- 
tentum Do&oris , quod  ens  prxdicatur  vniuoce 
dc  omnibus,  fed  noli  prxdicatur  fic  in  quid  dt 
fuis  paffionibus.cx  rationibus  hic  adduiftis,ncque 
dc  vltimis differentiis,  vt  habet  Scotus  tJiflfd*  danttM~ 


»7- 


n.G,  alioquin  non  effent  vltimx,  fcd  includerent  ^ 
alias  differentias;  quia  includerent  conceptum 
quiditatiuum,&  qualificatitium.  Vndchxcnon  ulvMi 
cft  prxdicatio  in  tptid , vltima  differentia  cft  ens,  Jtfimnk 
fed  qiufi  per  accidcns.quiacft  in  quale,  vt  habet 
Doftor  riiar.n.  4.  vbi  cttam  docet  paffiones^c  vl* 
timas  differentias  effc  conceptus  nniplicitcrfim- 
pliccs,id  cft, non  refoiubiles  inplurcs  conceptus; 
quia  funt  vltiini  termini  entis  no  vlteriiisdetet- 
minabilcs, aliis  procederetur  in  infinitu  in  prrdi- 
catis  quiditatiuis, contra  Phil.i.  A1etjtxao.& n. 

Nota  fecundo , prxdicara  fumpta  cx  differen- 
tiis vltimis , it  ipfas  vltimas , quandoque  diri 
quiditatiua;  quia  pertiment  ad  rei  quiditatem; 
lcd  non  prxdicantur  in  quid,  proprie  loquendo, 

& fecundum  vfum  Philofophorum , ex  Porph. 

quii 


1*. 


Qusftio  XXI. 


5^9 


mtfii 
iiftnmt  Ji- 
1 wrfim,  & 


**• 


Exfimtur 
Sntm  *n  ne- 
fit rm  di*  i 
d*  vltimii 

dfirtnttu , 
&1*'  /'»>• 


10. 

K«t  nefit 

icttm  rni 
diri  defui* 
ftfinubm. 


quia  hoc  tantam  conaenir  generi, & fpeciei , fcd 
in  quale  etfcnriale;  ii  fit  differentia  eflentialis, 
vef  accidentale,  fi  proprium  , vel  accidens.  Non 
negat  Scotus  ens  prxdicari  de  differentiis  vici- 
nus , fcd  quod  non  praedicator  de  eis  in  quid,  ita 
qu6d  fint  compofitacxcontraflo  , & contradi* 
uo,&  fnmpfit  ex  Philof.  10.  Metapb.text.  n. 
vbi  docet  diflingui  diuer/um , Sc  differens , quia 
qux  differunt , habent  in  quo  conucnianr , Sc  in 
quo  differant ; Sc  exemplificat  de  genere,  Sc  fpe- 
cie,  in  quibus  funt  conceptus  determinabilis , Sc 
determinat  mus;  at  diuerfa  non  habent  tales  con- 
ceptus fimul , nec  in  quo  conucniant , Sc  in  quo 
differant  , inteliige  nceellan6  : fed  fi  habent, 
eft  per  accidens , vt  ibi  explicat  Dodor ; Sc  hu- 
iufmodi  funt  differenti*  vltim*,  fpcciticx,  Sc  in- 
diuidualcs. 

Videtur  fecundam  menrem  Scoti, non  negari 
ens prxdicari  de  vltimis  differeqtiis  abfolutc.fed 
vere , & vniuocc  de  eis  prxdicari , non  tamen  in 
quid , feu  vt  totum  , vel  determinabile  i & hunc 
fenfum  tantum  videntur  fuadere  dux  eius  ratio- 
nes 1 .W.j.jim/?.  j ,num.  6.  Prima  eft,  quia  aliiis  in 
differentiis  daretur  procefTus.  Secunda,  quia  in 
Phyfica  compofitione , fit  refolutio  in  adum  vl- 
timum,  Sc  potentiam  vltimam ; ita  vt  adus  nihil 
habeat  potentix , nec  h contra*,  ergo  fimiliter  in 
componto  ex  conceptu  determinabilis,  & deter- 
minaciui  , fiet  refolutio  in  conceptum  Jetermi- 
nabilcm  tantum  , Sc  determinattuum  tantum, 
qui  efl  vltimx  differenti*. Et  fi  hic  fenfos  tenea- 
tur , euanefeunt  multa  Thomiftarum  argumen- 
ta contra  Scotum  hic, quia  fupponunt  eum  rene- 
re ens  nullo  modo  prxdicari  ae  vltimis  differen- 
tiis, velpafEonibus  fui s, quod  nunquam  alTeruit. 
In  vanum  ergo  circa  hoc  chartam  replent  Son- 
cin  Iauell.<^i,7«a/?.  j.&  Sua* 

rez  in  MetapbJ.  i.fifl.  j.  & 6.  Si  tcncatut  etiam 
differentias  vicinus  , ac  pafliones  entis  efle  ens, 
fed  tantum  dcnominatiuc , vel  per  accidens,  vt 
quidam  Scotiflx  docent, non  fcquentur  abfurda, 
qux  citati  Dodorcs  inferunt, toties  interrogan- 
tes an  palliones  fint  nihil, vel  ens,  nec  dari  pofTe 
medium.  Quibus  rcfpondctur , $lfc  ens , non  vt 
ipfi  volunt , quafi  ens  prxdicctur  de  cis  in  quid, 
fed  in  quale,  iuxra  primum  fenfum;  vel  denomi- 
nariue.idcnticc.vcl  per  accidens, iuxta  fecundum 
fenfum.  Vnde  non  (equitur  quod  funt  non  ens, 
vel  nihil, quomodo  fecundum  Scot.x.d.8  qmjl.4,. 
Sc  alios  paflim.non  fequitur.Patcr  in  diurnis  non 
efl  formaliter  fapientia  ; ergo  abfoltue  efl  non 
fapientia,  quia  efl  realitcr,&  identicc  fapientia. 

Eodem  modo  dicendum  efl  de  paflionibus, 
quod  non  includunt  ens , itavt  prxdicctur  de  eis 
in  quid,iuxta  primum  fenfum  explicatum;  Sc  ha- 
bet Dodor  hic  quarta  ratione  pro  hac  conclu- 
fiunc  , Sc  colligitur  cxprefse  cx  quinta  ratione, 
ipfum  non  negare  ens  dici  dc  paflionibus , /cd 
tantummodo  non  dici  de  cis  tanquam  in  eis 
coiuradmn ; quia  tunc  daretur  procefTus , vt  dc 
vltimis  differentiis  intulit. 

• 

Soluuntur  ArgumcntA  in  contr Arium. 

Arguitur  contra  hxc:  $ .Metapb.text.  10.  dici- 
tur, qu^d  ens  non  efl  genus , quia  tunc  differen- 
tia non  eflet  ens;  ergo fupponitur  efle  ens.  Re- 
fpondeturcum  Scot.i.</.j .qitdfl.}.*.  14.  Philofo- 
phum  ibi  tantum  difputarein  vtramque  partem. 
Secando  , bene fequitur; li ens  efl  genus:  ergo 
Sati  oper.  Tsm.  I /. 


nolla  differentia  quiditatinc  efl  ens  j Sc  hoc  fop- 
pomt  de  aliquibus  differentiis  dici  ens  in  quid; 
quod  verum  efl ; quia  dc  omnibus  non  vltimis, 
fle  dicitur:  habent  enim  conceptum  determina- 
bilem, & determinattuum. 

Arguitur  fccuudh:vltima  differentia  efl  aliquo 
modofub  ente  non  xque  late  patens , ad  illud; 
ergo  habecaliquid  per  quod  contrahitur, & limi- 
tatur ; ergo  habet  conceptum  determinabilem  ,& 
determinattuum  , Sc  non  efl  (impliciter  fimplrx 
conceptus ; Sc  per  confcqucns  ens  prxdicatur  dc 
eainquid.inflargcncris.vcl  fpeciei.  Rcfpodetur 
prim6 , qudd  efl  pare  conna&iuum , flcur  ratio 
diflingucndi  feipsa  efl  diftin&a,  & exiflentia  fe- 
ipsa  exiflit ; vnde  vlrhna  differentia  , cum  fit  ra- 
tio pure  determinatiua,&:  conrra&iua,  fcipsi  efl 
contra  Aa.  Sic  mulli  rcfpondent  ad  flinilc  argu- 
mentum de  modis  contrahentibus  ens  ad  decem 
genera  : verbi  gratia  , perfeitas  in  fubftantia,  efl 
modus  pure  contra&iuus,&  non  refolubilis  in 
plores  conceptus, fed  feipfo  cotraflusA'  ab  omni 
alio  diflindlus,&  fle  de  aliis  modis ; alioquin  da- 
res proccflum ; quia  conceptus  contrahens  illum 
modum  , haberer  alios  duos  conceptus;  Sc  fic  in 
infinitum.  Secundi , dici  potefl  ens  non  efle  fu- 
perius  ad  vltimam  differentiam, quia  non  abflra- 
hitur,nifi  ab  his  ad  qux  contrahitur ; cumque  ad 
pura  contra&iua  non  contrahatur, non  abflrahi* 
rur  ab  eis ; Sc  fic  non  efl  fuperius  ad  ea.  Qux 
folutio  etiam  deferuir  pro  modis  conrra&iuis 
emis : prxdicatur  ergo  ens  de  vltima  differentia, 
ad  eum  modum  quo  animal  dc  rationali , qux 
efl  prxdicatio  drnominatiua  impropria. 

Arguitur  terti d.pafliones  entis  includent  ens, 
eflo  non  in  quid,  vt  explicatum  efl;  ergo  & ali- 
quid aliud  quo  d ffcrunr  ab  00 ; alioquin  ens  ef- 
fet  paflio  fui.  Nec  recurt i potefl  adfoluttoncin 
datam , quia  pafliones  non  contrahunt  ens,  ficut 
vltima  differentia  , vel  modi  conrra&iui  eius  ad 
decem  genera.  Rcfpondctur,  argumentum  vrgee 
Thomiflas  afferentes  ens  prxdicari  in  quid  dc 
paflionibus,  fed  nos  non  tangit  , qui  dicimus 
crtc modos  qualificatiuos  emis,  & efle  primi  di* 
ucrfosab  ente,  quia  funt  ftmpliciter  fimpliccsin 
nullo  cum  ente  conuenientes  , fed  fe  totis  ab 
eo  diflin&i,  quomodi  inter  fe  d ffcrutit  dux 
indiuidualitates.  Illi  veri  renentes  ens  in  eis  ef- 
fcntialiter  includi,  ncceflTe  efl  concedant  aliquid 
aliud  prxter  ens  , alioquin  ens  erit  paflio  fui ; Sc 
de  illo  alio  quxro  an  includit  ens  cffcnrialitcr, 
Sc  dabis  proccflum.vel  flabis  in  primo.Nequc  va- 
let qooddicunt , non cfleinconucniens  in  tran- 
fccnJcntalibus , fubieflum  includi  in  paflione, 
tum  quia  id  efl  contra  Ariflocclem  fu  pia  /qui  in 
vniuerfumid  negat : tum  etiam.quia  ficut  paflio 
particularis  fe  habet  ad  fubic&um  patticulate, 
fle  tranfcendentalis  ad  tranfccndcmalc. 

Ali)  curo  Suarcz  in Afrt*ph.d.}.p*r.  1.  negant 
pafliones  emis  efle  attributa  realia , fed  tantam 
addere  enti  negationes  , vel  refpedlura  rationis, 
quod  aflerit  D.  Thom.  t . ae  ver.nrt.  1 . & q. 

xi.urt.t.  Soncin.4.  Mruph  cfuaft.  1 .lauel 1 . 
Sed. efl  falfa  fententia ; tura  quia  negatio  non 
conuenit  alicui , nili  ratione  pofitiui  in  eo ; ergo 
negatio falfiratis,  vel  nulirixnon  conuenit , nifl 
ratione  politius  veritatis,  vel  bonitatis,  forma* 
liter  loquendo;  quia  cns,qua  tale, non  habet  has 
negationes: tum  etiam, quia  feclufo  omni  ente 
rationis, cuscft  verum  , bonum,  ficc.  fcd  de  hoc 
latius  in  matetia  dc  ente. 

C C c Pedet 


gutmtit  vt- 
Inus  diffe- 
renti* ttn- 
traLitur  fnk 
tturf 


An  em  fit 
fnpunti  *d 
vltim**  dif- 
fmtjttm  / 


f* fient  1 en- 
ti* *n  nhjkid 
infindunt 
prtiir  enit 


570 


De  Anima 


*}• 


trtnftci. 


Portet  refponderi  aliter  , tenendo  non  elfe 
partiones  eo  rigore,  quo  tales  funt  pallio  nes  par- 
ticulares,!^ quod  Ce  habent  indar  modorum  m- 
triniccorum  ; fic  fic  non  Te  habet  eorum  conce- 
ptus , quali  cllec  compolitus  , ex  conceptu  entis, 

& alicuius  iuperadditi  j fed  per  modum  conce- 
Tajfitntt  »•  ptus  exprefliur  is : licut  concipit ur  ens  infinitum, 
tu(th*btnt.  non  JuoJjos  concepribus  , fed  vno  expreffiori, 
quam  lir  conceptus  entis , vt  lic.  Hxc  doctrina 
eft  fecundum  mentem  Scoti  i.d.  8.  queft.  j.  num. 
xf.&  D.  Thom. qua/i.  i . de  ver.  *rt.  i . & qua/i.  x t. 
etrt.  t.qux  lolutio  adaptari  bene  poreft  modis 
contra&tuis  entis  ad  dcccm  genera. 

CONCLVSIO  III. 

Ens  rejjtettu  Dei,  generum  ,/fecierum,  <$p  in- 
dtui duorum , ejfe  obieftum  ndxquatum 
inteHettus  noflri  , udxquntione 
prxdicattoms  in  quid , & 
hoc  'vniuoce . 

c {?F.d  quod  fit  obici  Ium  rtfpiflu  [norunt  inferio- 
Cjrutu  , fice.  Hxc  conclulio  quoad  primam 
pnrtein , fcilicet  quod  ens  lic  fumptum  fit  obie- 
£tum  adxquatutn  noftri  inrellc&us , patet  ex  di- 
Gis  duabus  quxftionibus prxcedentibus,  earum- 

Jjue  annotariontbas  i fic  qu6d  de  Deo.  generibus, 
pcciebus  , fic  indiuiduis  tantummodo  prxdice- 
tur  ens  in  quid  , non  de  aliis , oftenfum  eft  con- 
cio lione  prxccdcnti.  Nunc  autem  probat  Scotus 
ensprxdicati  de  his  vniuoce.primfi  ex  loco  ex- 
preflb  Philofophi,  in  quem  vide  iplius  expolitio- 
nem lingularem.  Secundo  , ex  Commentatore. 
Tectio , rationibus  tribus  , qux  tamen  indtredc 
procedunt , probantes  conceptum  emis  Deo , fic 
creaturis  noueiTe  analogum  , vel  xquiuocom,  & 
per  confcquens  vniuocum.  Probat  autem  dircd£ 
l.d.\.quaft.i  num.6  & fui'ei.%.qutfl.\.anum.q. 

Pro explicarionc  aduette  ex  Ariftotcle  in  An- 
Diffetitit  tepreiic.  quod  1'niuoca  dicuntur , quorum  nomen  e fi 
ynmtctrum,  centmune,  ratio  nominie,  ( id  eft  .definitio ) eft  ea- 
eirwH*,U>~  ^ m * vl  ^omo«  & equos  refpcdu  animalis.  j£qui- 
uoca  autem  habent  nomen  tantum  commune, 
fed  non  definitionem  »fcu  rationem  illius  nomi- 
nis *,  vt  pifeis  quidam  , fic  quoddam  fydus  refpc- 
du  canis  i nihil  enim  importatum  per  hoc  no- 
men eft  commune  iftis,  prxtcr  nudam  vocem. 

Ex  quo  infertur  ad  vniuocum  requiri  duo-, 
vnum,  qubd  habeat  conceptum  per  fc  vnum,  di- 
ftindum  ab  inferioribus:altctum,  quod  ille  con- 
ceptus iucludatutin  inferioribus  fic  vtruroque 
habetut  cx  allato  exemplo  Ariftotelis:  animal 
enim  fic  fc  habet  ad  hominem,  & equum. 

Volturni»  Nota  fecundo, quod  vniuocatio  eft  ttiplext 
tnpUx.  rby  a|ja  xn  te^us  injependenter  ab  intclledui  fic  hxc 
fhyfuM . l$-  c1t  nalutx  ipccihcx , qux  a parte  tci  eft  vna  ne- 
git s.  gatiue.n  habet  Scotus  Dicitur  hxc 

Text.  iv  3 vniuocatio  Phyftca.quia  rei  fccundiim  fc  conue- 
nlt.vt  habet  Scotus  i.d.  ).  quoji.)  jmm.\  7.  & iux- 
ta  hoc  intcUigitur  id  j.PhjficJn  genere  lattntoqui- 
uocauonti  ; quia  fpccics  eius  non  funt  vnioocx 
Phyftcc.  Et  uctum , text.  14.  in  fpecit  ffutialifimM 
eft  profuit  tomporotio  ,&  non  in  genere ; Si  ibidem: 
fi  non  funt  ttquiuoco , comparabilia  fnnt.  Alia 
eft  vniuocatio  Metaphyfic*  , quxconucnit  con- 
ceptui abfltado  a rebus,  qux  vniuocx  non  funt, 
ytm-.iiUa  vniuocationci  fit  hxcconuenit  omni- 
bus gradibus,  ptxtet  fpccicm  vltimam.V  ide  Sco- 
tumi.d.8.(pMjt.j.Tctiia  vniuocasioeftLogicaific 


14. 


Dm  rtyui- 

runtur  oi 

vnimtum. 


\ 


hxc  conurnir  realitan* , ve!  intentioni  primx  fub 
vna  inrentione  Logica  conccptx:  verbi  gratia, 
generis , fpecici,  ficc. 

Tcrtifi , adiierrcndum  in  vniuocarione  dari  la«  1 y. 
ritudjncm  , Ceu  gradus  ; tunc  autem  eft  peifcdla,  Diuttji ru 
quando  aliqoid  defcendic  in  inferiora  fccundiim  dmvm 
eandem  rarionem  , eundem  elfendi  modum, cun- 
dernque  pcrfc&iouis  gradum , fic  hxc  tantum 
conucnit  infimis  fpecit  bus ; reliquis  fuperiori- 
bus  non  tranfccndemibus  deelt  tertium  i quia 
non  dcfccndunrxqucperfcAc.  Enti  autem  dccft 
etiam  fecundum,  fic  defeendit  tantum  fecundum 
eandem  rationem,  non  verd  fccundiim  eundem 
edendi  modum, in  Deum,  fic  creaturam,  fubftan- 
tiam.fic  accidens ; quia  in  Deum  infinitr.fic  inde- 
pendemer , in  creaturam  finite , fic  dcpcndcmcr; 
in  fubllanriam  per  Ce,  in  accidens  non  per  fe.Scd 
hic  deCcenCas  lecundum  eandem  rationem  fuffi- 
cir  ad  vniuocarioncm  abfolutc.Vide  Scotum  q. 4. 

Prol.di  vU.nttm.qi.  vbi  ponit  duos  gradus  vnioo- 
cationis,  fcilicet  iu  forma, fic  in  mo Jo  edendi , fic 
1 .d.}.q.  $.  ruent.  17.  ponit  tertium  gradum,  id  eft, 
fecundum  gradum  pcrfc&ionis  , fic  ille  tantum 
competit  vltimis  fpccicbus.vtdidum  eft, in  qui- 
bus tantiim  eft  vniuocatio  pcrfr&ilfima. 

Quano  notandum  , analogum  clTc  duplex,  cx  ii, 

Ariftotele  1.  Etftic.  c.tp.  6.  vnum  eft  proportio-  An*hfm 
nis.fic  eft  quando  primarium  analogorum  deno- 
minatur  tale  a fua  forma  } alrcrum  vcr6  etiam 
denominatur  a foa  , non  abfolurr.fed  quatenus  M> 
feruat  in  ordine  ad  illam  , q uandam  proportio- 
nem cum  habitudine  primi  analogati  ad  fuam: 
verbi  gratia  , homo  dicitur  ridere  a proprio  acto 
abfolute,  pratum  verfi  dicitur  ridere  a vindicate, 
non  abfolut^,  fed  prout  feruat  quandam  propor- 
tionem ad  hominem  ridentem.  Alterum  eft  ana- 
logum attriburiouis.fic  ab  Ariftorcle  vocatur  tA 
vno  ad  vnum , fic  fumitur  ex  habitudine  ad  vnara 
formam.qux  in  vno  eft  propiie  fic  intrinfcce , in 
alio  improprii , fic  exrrinfccc ; vel  quando  plura 
ab  vno  ad  quod  habent  attributionem  , depen- 
dent, vt  fanum  de  animali  intrinfcce, de  vnna.fic 
medicina  cxtrinfccc.  Quando  autem  illud  vnum,  l"** 
ad  quod  eft  attributio, eft  intnnfecum  pluribos, 
compatitor  cum  vniuocationc , vi  habet  Scotus 
l .d.f.quoft,  \ .ad  1.  contra  vniuoeationtm  num.  17  & 
d.8  quefi.f.ttum.  1 2.  vbi  tenet  huiufmodi  attribu- 
tionem rrperiri  in  fpccicbus  ciufdcm  generis, 
qux  tamen  funt  vniuocx  i fic  probarex  Arillorc- 
lc  10.  Afetaph  text.  1.  & ftq.  vbi  ait  cflccflcniia* 
lem  ordinem  , feu  attributionem  inter  tales  fpe- 
cicsad  primum  illius  generis, fic  y.Phyficuxt  24. 
vbi  dicit  quod  omnis  comparatio  eft  tn  Uniplici*  ttipeto* 
ter , vel  aliqualiter  vniuoco ; vt  fi  dicas , hoc  eft  «***• 
perfeftius  illo,  opottet  aliquid  cllc  commone 
vtiique;  vnde  homo  non  eft  pcrfe&ior  homo» 
quam  afinus,  fed  bene  perferius  animal. 

Nota  quinto,  fic  habetur  ex  didis  t.&prutJ. 
notabili , inter  vniuocum,  fic  xquiuocunt, non  «la- 
ri medium ; quiji  habere  rationem  nominis com*  m 

munem , quod  conucnit  vniuocis , & non  habe-  miltin. 
te,  quod  eft  xquiuocorum. immediate  opponnn- 
tut.  Ita  Scotus  i.d.  8.  qtufi.  \.num.  14  Analoga 
ergo  fi  habent  rationem  nominis  communem, 
vt  m propofuo,  de  Deo, fic  creatura  rcfpcdu en- 
tis, erum  vniuoca*,  li  non  habent,  vt  de  rifu,& 
lano , erunt  xquiuoca.  1 jy^^uth 

Dices,  cxgo  fupetflu^  pofuit  Ariftotcles  in 

Anttpu  Uc.  denominatiua.  Negatur,  qaiacon-  j,**.  »*.w* 

lidctauit  modum  prxdicandi  de  fubiedo, fccun 

dum  •*>**"" 


17. 

lotrr  if«- 


Qusftio  XXI. 


18. 

Zu  nenrffe 
Dte 

jjr  fw4/», 

j-  H- 


19- 


Reiintar 

Ceietan. 


<Mm  habitudinem  prxdicati  atf  illud  , huc  illa 
At  vniuoca , iiue  xquiuoca;  quia  hxc  efl  praedi- 
catio denominauua  vniuoca  : Homo  efl  fienue, 
hxc , denoininatiua  xquiuoca  ; meduina  efl  fie- 
nt. Si  tamen  per  denominatiuum  imeliigas 
prxdicatum , quod  non  efl  de  ratione  fubietti. 
Ac  potell  cfTc  medium  inter  vniuocum  , fic 
cquiuocum  , vt  habet  Scotus  citatus ; quia  tunc 
rellringis  vniuocum  , vc  At  de  ratione  fubietti: 
fcd  hxc  acceptatio  falfa  ell , St  inulitata. 

Vltimo  aduerte  , cum  videatur  Scotus  hac 
quxdione  negare  analogiam  inter  Deum  , & 
creaturas  , quoad  conceptum  entis;  id  intclli- 
gendum  elTe  de  analogia  excludente  vnitateiri 
conceptus  prxciA  , qux  coincidit  cutn  xquiuo- 
co ; Scotus  enim  negat , vt  iam  dixi , dari  me- 
dium inter  xquiuocum  , fic  vniuocum : itaque 
dum  hic  negat  analogiam,  loquitur  de  cli  qux 
vniuocum  excludit.  Quod  patet  ex  cius  exem- 
plo, ratione  tertia  addu&o,  de  fano  refpettu 
animalis  A vrinx  ; quia  fanum  non  habet  vnura 
conceptum  vniuocum  illis.  Quod  verd  hxc  fic 
mens  eius , patet ; quia  analogum  attributionis 
compatibilcm  cum  vniuocatione  admittit  in 
ente  refpc&u  Dei , 5 c ctcaturx  , t.  difl. 8.  epeafl. 
).  td  j.  num.  i a.  fic  etiain  inter  fpecies ciufdcm 
generis,  t.difl.  $ . j.mrm.  17.  quod  expli- 
cui fecundo  notabili.  Tertia  ratio  Scoti  hic  ad- 
duGa  , contra  hoc  milirate  videtur,  fcd  poftea 
expedietur. 

Probatur  dire&c  ens  elTe  vniuocum  Deo  , Sc 
creaturis.  Prima  ratio  , intellectis  certus  de 
vno  conceptu  , Si  dubius  de  diuerfis  concepti- 
bus • habet  illum  vnum  diflin&um  ab  illis ; quia 
idem  conceptus  non  potcll  elTe  fimul  certus , fic 
dubius;  fcd  porell  viator  certus  clfc  de. aliquo, 
quddfirens,  dubitans  an  Infinitum,  vel  infi- 
nitum , Creatum,  vel  increatutu ; vt  quando  qui- 
dam Philofophorum  ponebant  ignem  die  pri- 
mum principium,  abj  aquam;  certi  erant  om- 
nes , tam  ignem  , quam  aquam  dic  ens ; dubita- 
bant tamen,  fic  difporabanr , an  edent  primum 
principium , quod  ejl  infinitam , vel  non.  Simi- 
liter , quidam  Iudxorum  certi  Chriftum  ede' 
ens , dubitabant  an  edet  Deus , vel  creatura ; er- 
go conceptus  ille  entis.de  quo  viator  ell  cerrus, 
vniuocus  efl  Deo , fic  creaturis ; quia  neuter  efl, 
& in  vtroque  inclufus ; alioquin  intcllc Cus  non 
edet  cerrus , hoc  , vel  illud  clfc  ens , fi  cn«  non 
includeretur  in  illis. 

Refpondet  Caietan.  libi  de  Emet  cap.  x.  St  la- 
uell.  4.  Metapb.  tjtufl.  1.  argumentum  tantum 
probare  alictatcm  conceptus  entis , ab  inferio- 
rum concepta , non  tamen  vniuocatioucm  eius. 
Contra  , quia  fufficit  vnitas , & aberas  illius 
conceptus  ad  vniubcationem  ; quandoquidem 
condet  cr  argumento , quod  includatur  ,in  infe- 
rioribus , alias  non  edet  intellcflus  de  quolibet 
certus,  quod  eflet  ens  i quia  ex  Ariftottlc  cic.i. 
notabili  tantum  hxc  duo  requiruntur  ad  vniuo- 
cum , non  autem, quod  xque  pcrfcdle,  vel  xque 
ptimb  dcfccndat  in  fua  inferiora.  Henricus  ali- 
ter refpondet , quod  cognofccns  de  aliquo,  quod 
ell  ens , dubitans  an  fit  finitum,  vrl  infinitum, 
habet  duos  conceptus  in  fuo  intclle&o  , qui  pro- 
pter fimilitudiiihm  videntur  vnusA  fic  de  en  cd 
cettitudo.  Contra  prirrn^  , quia  tunc  tollitur 
omnis  via  indagandi  vniuocationem  ; quia  fic 
dicetur  quid  homo  ad  Socratem  , fic  Plato- 
nem habet  duos  conceptus  , qui  tamen  vi- 
Scoti  oper.  Ttm.  ! /. 


571 

dentur  vnus  per  fimilitudinert. 

Secundo  , illi  duo  conceptus , aut  concipiun- 
tur ,vt  difparati  , fic  tunc  non  vtvnus.de quo 
poffit  imcllcfilus  ede  certus;  aut  vt  comparati 
fecundum  analogiam  , fic  fiiuilitudincm , vel  at- 
tributionem ; St  tunc  fimul.vd  prius  concipian- 
tur dillindli ; ergo  non  videntur  vt  vnus  , dc  quo 
fit  certitudo ; quia  non  poliunt  aliqua  inrcr  fe 
comparari , nifi  extrema  concipiantur;  qua  ra- 
tione Phil.  1.  de  jdnimt,rext.^6.  dari  probat  fen- 
fum  communem  , quia  cognofcic  differentiam 
albi , Sc  dulcis  : St  ex  cognitione  huius  differen- 
ti* probat  cognofci  extrema  eius.  Prima  impu- 
gnatio ell  Scoti  i.d.j  ejHtfl.  2.  nttm.  7.  St  fecunda 
fimilircr  d i.^uafi.i.ntim.y. 

Secunda  ratio,  pro  nunc  non  po  (Turnus  habe- 
re vllum  conceptum , nifi  per  obic&um  relucens 
in  phantafmate;  quod  efl  foliitn  accidens  fcnfi- 
bile , vel  in  fpecie  in  le  deriuata ; fed  conceptus 
non  vniuocus  alicui  relucenti  in  phanrafmare, 
fcd  omniufi  alius  ab  eo  , non  potcll  per  phantaf- 
ma , vel  fpecicm  ab  eo  produftam  rcprxfentari; 
ergo  fi  conceptus  entis  di&us  HcDco  , non  cft 
vniuocus  vili  conceptui  relucenti  In  phanrafma- 
te  ,non  potell  naturaliter  haberi , quod  ell  fal- 
fum  .quiaPhilofophi  non  tantiim  ens , fcd  mul- 
ta alia  de  Deo  nouerunt.  Minor  probatur,  quia 
obicftnm  relucens  in  phantafmate  , vc!  fpccie, 
fimul  cum  inrellc&u  operando  fecundum  vlti- 
tn  um  virtutis  , tantum  facit  conceptum  pro- 
prium , St  conceptum  inclufornm  cffcntialircr, 
vel  virtualirer  in  eo  ; fcd  conceptus  entis  didus 
de  Deo , fi  ell  difpararus , & non  vniuocus , non 
continetur  in  co  cdcmialitcr,  vel  virtualirer;  er- 
go. Quod  non  clfcmialirer , paret.quia  aliis  in- 
cluderetur vniuocc.Qudd  non  vittualiter,  etiam 
patet  ,quia  obiedlum  quod  non  continet  aliud 
virtualirer  fecundum  entitatem  , non  continet 
illud  frcundum  cognofcibilitatcm. 

Refpondet  Caier.  t»c.  cit.  obiedlum  pofTc  pro- 
ducere cognitionem  non  tantum  fui , St  fuorum 
cffc&uum  , fcd  etiam  eorum  qux  continet  parti- 
cipariuc ; fic  fic  creatura  potell  producere  con- 
ceptum de  Deo,  quia  ell  participatio  eius.  Con- 
tra hoc  videtur  ad  oppofitum  : fi  creatura  con- 
tinet Deum  participariuc,  ergo  communicat  in 
curitate  cum  Deo,  St  ficut  habet  ille  entitatem 
infinitam,  ira  illa  finitam,  St  per  confcqnens,cn- 
t itas  efl  vnius  rationis.fcu  vniuoca  in  cis , etfi 
per  prius , St  pcrfcflius  in  vno  , quam  in  altero; 
ficut  dulcedo  pcrfe&ius  eft  in  meile,  quam  in 
la&c,  fed  in  vtroque  vniuoce.  Neque  tffc&Qf 
participat  caufam , nifi  in  hoc  , quod  in  aliquo 
concentu  conuemunt : nam  fi  in  omnibus  lint 
diHCrla,  nihil  cft  quod  participatur  ab  cis.  Con- 
firmatur , quia  fi  cffoflus,  qua  talis,  gigneret  co- 
gnitionem caufx  , tollendo  omnem  conceptum 
illis  communem ; fequitur  quod  conceptus  muli 
gigneret  fpeoiales  conceptus  equi  A*  aunx ; quo 
nihil  abfutdius. 

Prxterea,  conceptus  proprius  Deo,  & non 
communis  creatur*  , ell  longe  petfcikior  quo- 
cumque conccpru- creaturx  : ergo  non  potcll 
caufari  l conceptu  creaturx  , alioqnin  caufa 
xquiuoca  erit  imperfcflior  fuo  cffedlu.  Vide 
alias  tres  tationes  apud  Sentum  1 .</.$.  rjtuf}.  1. 
num. 8.  & 9. 1 quarum  difc  ulfionc  nhtfineo  ; quia 
lixc  magis  ad  Metaphyficam  fpedant.  Videndus 
efl  DodJor'  4.  Afttapb.ijna/l  1.  Amon.Andt.  1 
St  Amon.Trombctayway?  2. 

C C C a Selnten 


30. 


Sfeeiet  junt 
ei  fiant  a fi 
male  rlui- 
mmi,  t Ari  inn 
irf  rt  entir.t 
fma 

tbufit  , & 
vniHtii  ren- 
tenta  tn  en. 


V' 

Htl»  . & 

minie 

t afluat  rat in- 
nem vniueti. 


2 


De  Anima 


572 

So Luuntur  varis  argumenta  contra  vniuo - 
cationcm  cntu  , rejpcftu  Dei, 

Cr  creatura. 

Arguirur  primo, ex  D.  Thom.  i.par.tjtufl.  1 §, 
art.  j.  Nihil  conuenit  fecundum  eandem  rario- 
nem  Deo  Sc  crcarurx ; ergo  nec  vniuoce.  Ante- 
cedens patet , quia  lapientia  , & lic  de  aliis  , non 
dicitur  de  Deo  fecundum  illam  racionem,lecun- 
duro  quam  dicitur  de  creatura;  quia  cft  qualitas 
in  creatura.  Kelpondetur , lapiendam  ( & idcin 
de  aiiis  tranlccn dentibus ) fecundum  eandem  ra- 
cioncm  lapient  ix  vt  lic,  prxdican  de  Deo,  & 
creaturis.  Si  aurem  addas  rationem  contradi- 
uam , lic  ratio  non  erit  communis ; vt  in  exem- 
plo, quia  ede  qualitarem,  vel  accidens  , appro- 
priat  lapient iam  crcaturx , Sc  feparat  a Deo.  Si 
aigumcutuin  valeret,  probaret  animal  nonefle 
vmuocum  homini,  Se  equo;  quia  includendo  id 
quo  contrahitur  ad  hominem , non  prxdicatur 
fecundum  eandem  rationem  de  equo. 

Arguitur  fccund6 , ex  eodem , propter  diftan- 
tiam  aliquarum  crcarararum  inter  fe  , nihil  vni- 
uocc  dicitur  de  cis ; fcd  Deus  magis  didat  ab  eis; 
ergo.  Negatur  antecedens;  quia  de  fubftaotia, 

& accidente  ens  dicitur  vniuoce,  de  quo  conclu- 
lione  Icquenti. 

Arguitur  tectib  ibidem  ; elfcdus  non  ad- 
xquans  caularo  , nihil  habet  vniuocum  cum  ea; 
fcd  nulla, cieatura  adxquat  virtutem  Dei ; ergo. 
Maior  paiet  , quia  talis  eifedus  non  recipit  limi- 
litudinem  caufx  fecundum  eandem  rationem. 
Relpondetur.  tantum  probat  .aufid  non  clt  vni- 
uocatto  fecundum  fpcciem  vltimam , qux  non 
repetitur , cum  caufa  cft  xquiuoca , vt  hic ; non 
tamen  tollit  vniuocationem  in  ratione  fupetio- 
ri.  Si  valetet  argumentum,  ignis,  vel  mincta 
genita  a Sole,  non  eflet  fubftancia  vniuoce  cum 
Sole,  neque  mulus  ab  afina , fic  equa  gemtus  fo- 
ret animal  vniuoce  cum  iplis,  quod  manifefte 
falfum  cft. 

Arguttuc  quarto  ibi,  Sc  cft  confirmatio  , fic 
explicatio  prxccdentis  argumenti  : quia  ratio 
entis  in  Deo  includit  cllcntialitcr  omnem  per- 
fe&iotvem  , infinitatem  ,&  independentiam  ; in 
creatura  e contra*;  ergo  nihil  cis  vnitiocnm. 
Rclpondctur,  de  ratione  entis  contra&a  in  Deo, 
verum  cft , fcd  de  abftra&a,  falfum.  Si  valeret, 
ptobatet  qubd  animal  non  ptxdicarctur  de  ho- 
mine, fit  equo  vniuoce  ,quia  ratio  animalis  in 
homine  contra&a.eft  rationalis;  in  equo  non. 
Ptobatet  etiam  non  dari  vnum  conceptum  ptx- 
cifum  entis  Deo,  fit  creaturis  communem,  etiam 
analogice  tn  fenfu  aliorum,  quod  cft  contia 
ipfnm  D.Thom.  Prol.i.Sent.  quth.i  .art.i.ad  i.tf* 
ibi.  Cum  natur*  tmitatu  fu  muf- 
dem  rttionu  ia  ornmbw  , fite.  Idem  habet  ejutfl.  1 . 
art.  i . di  ver.  & qu aft.  1 1 . an.  1 . laucl.  4.  Mitapb. 

1 . Sot.  in  Prtd.  cap.  4.  qutft.  1 . dc  quo  vide 
Suatrz «»  Metaph.dify.i./irt.i. 

Arguitur  quinto  fpccialiter  contra  primam 
rationem, qux  videtut  fundamentum  Scoti.  Sint 
tres  m vno  loco  , finguli  vocentur  Socrates;  fi 
aliquis  roouetut.  polluin  habete  conceptum  So- 
cratis certum , dubitans  , quis  ex  tribus  Socrati- 
H*ii»  fupt*-  moueatur  i & tamen  Socrates  non  cft  vniuo- 
jf»,  ri  vni-  cum  MU  ttibus ; ergo  fundamentum  Scoti  nul- 
•mi  lum.  Refpondetur,  haberi  tunc  conceptum  indi- 
rikiu.  uidui , vel  fuppofui , quod  xqui , fit  fecundum 
eandem  tationem  conuenit  eis.  Ad  quod  autem 


prxdicabile  reduci  debear  prxdicatio  indiuidoi, 

Sc  fuppofiri  de  fuis  inferioribus , non  cft  huius 
loci  r radiare.  Suarez  in  Ai ctmpb.  di fp. 6. fiet. 8. num. 

Ij.  ad  Proprium  cam  reducit , nec  Improbo. 
Qudd  vero  cius  ratio  1 it  vniuoca,  tenet  ipfc  ibi, 
dllque  D.Thom.  1 .par.queft.  io.art. 4 Cr  ibi  Caict. 

( libi  tamen  contrarius  cft,quia  oppoliruro  habet 
capje  (pecu)  P.  Hurrado  in  fua  Logica  d.  j.fiff. 
7-&8- 

Caicr.  de  Ente , cap.  1.  varia  conrra hanc  con- 
cio lionem  habet  argumenta;  fcd  ex  didis  facile 
foluumur , Bc  Lcuclict.i.^.  ;.</«*/?.  t.id fuseprx- 
ftat,  vbi  etiam  aliorum  foluit  obieda.  IpfcSco- 
tus  1 ai.  p.quaft.^. artum.  14.  foluit  vatia  loca  Phi- 
lo fop  hi  , qux  parti  oppolitx  fauerc  videntur,  Sc 
alia  argumenta  expedir  1 . d.  S.tjut/l.  j.  a num.  1 1. 
qux  omnia  recolligit  Philippus  Faber  Thearem. 
9p.cap.  f.&6. 

d Pr aurea  iUe  conceptat,  cui  aly  attribuuntur,Scc.  * . 

Hac  tertia  ratione  viderur  Scotus  negare  analo- 
giam entis  in  otdmc ad  Deum , Bc  creaturas ; fed 
iam  oftendi , notabili  vltimo , id  inrclligcndom 
clfc  de  analogia  excludenre  vniuocationem. 

Quod  hic  ait  nullum  conceptum  haberi  pro 
nunc  de  Deo  perferiorem  conceptu  creatote, 
videtur  contra  ipfum  1 .d.yejtuft.  2.  num.  19.  vbi 
docet  Deuro  ctiain  pro  hoc  ftatu  , e fle  primum 
cognitum , pt imitate  pcrfcTionis  fimplicitet:  Sc 
probat  ex  Phil.  10.  Et  hic.  qu  ia  hac  ratione  po- 
fuit  felicitatem  naturalem  in  contemplatione 
fubftantiarum  feparatarum.  Rcfpondetur  primd, 
dubium  ede  quid  hic  intendar  Scotus ; quia  to- 
tus eius  difcnrfus  tribus  rationibus  viderurc6 
tendere,  vt  probet  nullum  conceptum  proprium 
Dei,  vt  cft  hxc  edentia, caufari  i conceptu  crea- 
turx  ; quia  lic  efferus  excederet  caufain ; & Gc 
nulla  cft  contradirio ; quia  loco  citato  loquitor 
de  conceptu  Dei  communi,  fcd  appropriaro , cu-  Atfnbu 
iufmodicft  conceptus  entis  infiniti  ,& omnium 
perfer lonum  (impliciter.  De  quo  vide  ipfum  ibi  j 
num.  17.  Hoc  feniu  dabit  analogia,  quia  creatu-  f, 
rx  attribuentur  ad  illum  conceptum  ex  comma-  mnpo  U 
mbus  farum  proprium  Dei,  qui  perferioreft  w*1 
conceptibus  carum. 

Quhd  vero  hxc  lic  mens  Scoti  hic , fnaderar;  Jf’ 
quia  ait  conceptum  fubftantixcfte  pcifc-riorcm 
quocumque  conceptu  accidentis , Sc  lic  acciden- 
tia illi  attribui  analogice;  fit  tamen  conceptos 
fubftanrix  pro  hoc  ftatu  caufarur  ex  conce- 
tu,  vel  per 'phantafmata  accidendum  fenii- 
ilium  , ficut  concepi usde  Deo,  per  fpccies,  vel 
conceptus  creaturarum  ; ergo  cutn  negat  con- 
ceptum petferiorem  haberi  de  Deo,  quimde 
creatura  ,non  loquitur  de  conceptu  confiifo  ap- 
propriato  Dei  ( alioquin  idem  diceret  de  conce- 
ptu fubftanrix  rcfpcdJ  u accidentium  j fcd  de  pro- 
prio conceptu  Dei,  vt  cft  hxc  clfentia.  ^ 

Secundi  , dici  poteft  ( fi c forte  magisadlire-  fwS 
ramtquia  tatio  Doftoris  hoc  tendit ) quid  lo-  ,) 
quitut  etiam  de  conceptu  confufo  Dei,  qoi  vide-  it. 
tur  impetferiot  conceptu  crcaxurx ; tum  quia 
cft  efferus  xquiuocus  cius  , vt  hic  ait  Doftott 
tum  etiam  , quia  continetur  in  conceptu  creatu- 
rx,  vt  communis  in  proprio  ,6:  fpeciali  ;&  lic 
ccnlctur  potentialis , Sc  pars  eius,  & confequen- 
tet  imperfectior  ipfo.  Quandoergo  dicit  Iketh, 

Deum  clTc  primum  cognitum  priinitate  petfe- 
rionis  , vult  qufid  cognitio  Dei  fit  obiedlita^ 
pcrfeH ior  cognitione  creator»  , ficut  tc  cogni- 
tio cuiufcumquc  obicri  pet ferioris , perfe- 
rior 


Qu^ftio  XXII. 


5/$ 


Jlm  oi  oftri- 
imtienem  m- 
UoUfU  fmfi- 
en  obeOum 
mi  tjmti  fit 
tutnbmtu  tf. 

luit  Htu  ti 
ttftmi  no»  fit 
ptrftdio*  it- 


filor  eft  cognitione'  miniis  perferorum.  Inde 
tamen  non  habetur  cognitionem  effic  imrinfc- 
cc  perferiorem  , nifi  illa  obiefia  perferiora 
proportionentur  potentiis  in  rarione  inrclligi- 
bilium,  ficuc  imperferiora.  Quod  inprxfcnti 
non  fir  , quia  fola  feufibilia , & corunf  quiditas, 
proportionaiur  roftro  inrcller ui  pro  hbc  ftatu: 
reliqua  autem  cognofcimu*  per  fpccics  horum, 
vt  oftendi  ad  quufi.  1 7.  * 

Addoctum,  conceptum  entis  , qui  dicirur  de 
Deo , dici  perferiorem  permilfiue ; quia  cim- 
patitur  cum  infinitate;  Sc  iuxea  hoc  furtd  fit  ai- 
tributio  conceptus  creaturarum  ad  ipfumrvei 
fufii at  ad  attributionem  analogi*  , quod  obie- 
fia concepta  attribuantur  ad  aliquid;  erfi  eorum 
conccprus  fint  perferiores  coiKepru  illius;  0c 
fic  creaturae  attribuuntur  Deo , quia  fufticic  qua- 
lifcutmpe  attributio  ad  hanc  analogiam,  quan- 
doquidem ( vr  rener  Dofior  ex  PhiL)  etiam  in- 
ter fpccics  ciufdctn  generis  reperiatur. 

Dices,  fihiccilec  fenfus  Dor  oris  , idem  di- 
ceret de  conceptu  fubftaiuix  refprr  11  acciden- 
tium „fciliccr  quod  effiet  im perferior.  Refpon- 
derur,  arguendo  locutus  cft  fecundam  fenten- 
tiam  communem  aliorum,  tenentium  fubftan- 
ti*  dari  proprias  fpccics  ; & fic  eius  cognitio 
perferior  erit  cognitione  accidcnrium;  at  fe- 
cundum nullos  datur  propria  fpccics  Dei.  Fateor 
nihil  hic  cerrum , idcoconiefiuris  vtor ; fcd  non 
leuiter  fundatis. 

Co  NC1VSI  o IV. 

Ens  ejfe  vniuocum  fubfluntisc  % & 
uccidcntt. 

e /''V  V'od  mutem  conceptu*  entis  fit  communis, Scc, 
V-^ Probat  tribus  rationibus  clarisens  erte 
vniuocum  fubftanrix,  & accidenti;  & idem  pro- 
bant rationes  allatae  pro  conclufionq  pr «ce- 
denti : eadem  etiam  difficultas  , & argumen- 
ta contra  vrramque  couclufionem  occurrunr, 
eodemque  modo  foluuncur;  ideo  hic  non  hc- 
reo. 

£>•  f,nf» 

Dtm  e fi  im- 

Illi  {ibi  fit  Jf.  . o 

■f {finit,  vel  ah  intelleru  noftro , fine  fpccic  , vel  lumine 
»»Jit  tumi-  medio , fanc  intelligcnduin  eft : non  enim  vult 
* ' qu&d  inrellerus  fuis  viribus  Deum  in  fe  vi- 

dere polfic , quia  oppofitnm  habet  qu*ft.  1.  Pr»l. 
& quodlib.  14.  & 1.  diti,  j,  quofi.  9-&  l.  difl,  1. 
quefi.  X.  num.  16.  & 4.  di  (i  49.  quof}.  1 1.  num. 
9.  Sc  definitur  in  Condi  lriennenfi  Clem  /U  no- 
firam , de  Horet.  Sed  quod  clcuari  poflir  in- 
trinlccc  , vel  extrinfcci  , vt  cum  in  fc  vide- 
re portic  , quomodo  Beati  de  fafio  cum  vi- 
dent.  Hic  fateor  negat  lumen  intrinfccum 
glori*  effic  ncccllarium  , Sc  idem  tenere  vi- 
detur in  4.  di  fi.  4).  qutfi.  1 i.rtum.  y.  quod  pro- 
babile cft ; Sc  conforme  di  flo  Clem.  *<i  noilrum. 
quia  non  definit  dari  lumen  inhzrcns  : vnde 
fatis  temere  docer  Caietan.  1.  purr.  qumff.  u. 
strtic.  hanc  fcnccmiam  Scoti  non  pofle  fu- 
ftineri , quia  oppofitum  ( inquit ) amplexa  eft 
Ecclefia.  Sed  probabilius  cft  , ponendum  clle 
lumen  inhzrcns  ad  Deum  videndum  , ctli  ni- 
hil id  conuincac  , Sc  ideo  ponit  illud  Scorus 
1 . diti.  17.  7JM  fi.  j.  fin.dr  }.  di  it,  14.  (fiusft.  1. 
urtic.  j. 

Scoti  optr.  Tom,  1 1. 


)7- 


Ad  primum  principule  dicendum  , Scc.  Quod 
hicaic  Deum  fecundum  fe  intelligibilem  clle 


Q_v*stio  XXII. 

Vtritm  fingulare  Jit  ab  intcllcCiu  neflre 
. fer  fi  intelligibdet 

AriAor.  r.  Phyfie.  uxt.  49.  fr  5.  A Utofb.  emf.  9.  ctydo 
Amlmo,top  4.uxt.9.Aocu.  /«nwiw.j.Thcmirt.  emfi.io.  D: 

Thom.  1.^  juofi.it.  arr.4.  & tf.  «ir.i.CiicR  uti  Mi- 
ttnAu\in.Jt  Euerf.fimfHlor.tertom.ltli.  1 j foti. 4 . A lf  X jntl . 

& Philop  j.  Jt  ,1nimn,cof  S.Aurcol.  in  I.  A/f.j 
A-ort  i.Ricbardjw  i difi.t.4.  quofl.4  Ducand.  401. 1*5.7. 

. Cregqr.M  i.4ijt.^^u*[l.\.ort.\,  Budxus.Thicacof 
toletmm  I.  Phyfit . fuor.  UnJun.  j it  Antmo  , tjuifi.lt.  ' 
Apolmaii*  ejutO.  1».  Sutiex  Iit  4-cof  j.  Connrbr.j  io 
Anm»,c4f.t,.jm*fi.4.ort.\.  Fe/r.  i«ont.iioutJ»».*ykt- 
genc. 1»  4.iifi.fo.jMofi  1 «M.a.Caprcol.m  l.iifi.ff.f.i- 
Aucrla /»*;.!  f*ofi.  fi.frtl  4. 

T videtur  qu5d  non  : quia  quod  quid  I. 
eft , crt  proprium  obiectum  mtclledus 
nortri ; led  lingulare»  ioquantum  fingu- 
lare  non  habet  quod  quid  cft  , vel  quidicatcmj 
crgo.&c.. Probatio  minoris,  quia  fi  haberet  qui- 
ditarem . effiet  difiinibile  , Sc  per  confcqucns  de 
ipfo  poffiet  effie  fcienria ; hoc  aurem  eft  falfum; 
quia  fcienria  effiet  corruptibilis , ficuc  & fcibile. 

Similiter  effient  fcicnri*  infinir*,  ficut  fingnla- 
ria  poffiunt  multiplicari  in  infinitum. 

Pnrterea,  fenfus  cft  particulaiium.intelledos 
vniuci filium, x.  de  Jnim*,  text.6 o.  Sc  fic  dc  mul- 
lis authoriraribus.  Prztcrea , diucrforum  obie- 
(ftoriun  diuerf*  funt  potenti*  cognitiu*  ; fcd 
vniuerfalc,  & lingulare,  fune  obieda  diuerfa; 
igitur,  A:c. 

Prctcrca  , fi  fingulare  porter  incclligi , ranc  .*.-n 
lubcns  perfedam  cognitionem  defpecie  fpecia- 
li (lima,  nondum  intcliigeret  fingulare , fcd  effiet 
in  potentia  ad  inrdlcdioncm-cius , quod  cft  fal- 
fum; quia  agens  artificiale  non  dirigitur  in  agen- 
do , nili  cognofcat  agibile  perfe&c  , fcd  * agens  **!•  *rtifix. 
habens  tantum  cognitionem  domus  in  vniucrfa- 
li , poteft  facere  domum  hanc  dired^  ; ergo  ad 
cognitionem  inrellcftualcra  fpeciei  fpecialilfi- 
mx,  (equitur  fufficicns  cognitio  lingularis  , im- 
mo  in  ea  includitur. 

Prxrcrea , aut  per  eandem  ipecicm  incclligi-  1, 
rur  cum  vniaerfali  , aur  per  aliam ; non  per  ean- 
dem ; quia  eadem  fpccics  non  poteft  reprzfcnra- 
re  diuerfa,  fuboppofitis  rationibus, quales  funr 
rationes  diftin&i,&  indiftin&i,qux  conueniunt 
vniuerfali,  & lingulari.  Si  autem  effiet  eadem,  8c 
cllet  vniucrfalis  primo ; nullo  modo  portet  re- 
prxfcnrarc  diftindtc  fingulare  i quia  cllcr  indi- 
ftimfta  , Sc  confufa.  Si  autem  cllcr  fingularis 
iplius  primo  ; & ex  confequenti  vniucrfalis, 
quot  effient  fpccics  lingularium , roc  effient  vnj- 
ucrfalta;  Sc  multiplicaremur  fpccics  in  infini- 
tum , fi  deberent  cognofci  omnia  fingularia.  Si 
autem  dicas , quod  non  eft  eadem  vtrifquc , ficuc 
per  vnuni  fingulare , generatur  fpecics  vniuetfa* 
lis,  fic  per  omnia;  Sc  fic  vnitis  fingularis  effient 
fpecics  infinit* , vel  eadem  intenderetur, cum 
polline  ellc fingularia  infinita. 

Contra,  quidquid  eft  perfc&ionis  in  potentia  sld  tfftfiii. 
cognitiua  inferiori,  icilicet  fcnfitiua.cft  infu- 
petiori,  fcilicct  intellc&iua,  qu*  fuperioreft; 
fcd  perfectionis  eft  cognofcere  lingulate diftin- 
£kc , quod  conuenit  fenfui ; igitur, Scc.  Prxrcrea, 
intellcdus  compofitus  prxhupponit  fimplieem; 
fed  intellefbus  componit  vniuctfalc  cum  lingu- 
lari , & cognofcir  compofitttm ; vr  ciim  dicitur, 

CCc  ) Socra 


5- 

j.p.q.Stf.art. 
i.ad*. 
Thtmji.  fu 
lib.  j.  10. 


JUitulur  ht 

mr/uult  frA 
fnifli  iifigi- 
flto  in*.  vi. 
Jc  C.7. 


574 


De  Anima 


Socrates  eft  homo  i ergo  cognofcit  virumque. 
Prxterea  , proprium  roociiiuto  elt  pluntauna, 
quod  eft  lingulare, fed  quod  mouet  intelJcdum, 

Cii  obiedum  eius  $ igitur,  &c. 

RESOLVTIO. 

Sententia  T>-  Thema  ideo  intclleftum  non  in- 
te  Ut  gere  Jingulare  mater  tale,  quia  mate- 
ria eft  ftngularitatis  principium  , & non 
poteft  mtc digere , nift abflrahendo  a ma- 
teria, reiuitur.Pide  Do&.  quodl.  1 j .art. 
x.&  $.d.  14.  quxft.  3. ad  vlc.  &x.d.$.q. 

> i.num.9  &d.  9 quxll.  i.num.' 

4-d  4f.quxft.3-num.  a.».  6c  p.Mctaph. 
quxft.  1 j. 

*■  A D tllam  quxftionem  dicunt  quidam, 
fctlicet  Thotnas , & Thcraiftiosvquod 
intellcftus  noder  pro  datu  vix , non  poreft  co- 
gnofccrc  lingulare,  quia  fecundum  tpfuin  mate- 
ria ed  principium  iingularicaris ; fed  mrclleftus 
noder  nihil  inteiligir,  nili  per  abdradionem  a 
nutem,  & a conditionibus  materiar;  abllradum 
autem  i roarcria  indiuiduali , non  ed  lingulare; 
ergo  vniucrfale  eft  ab  intcllcftii  nodro  primo 
incclligibiLe.  Dicant  tamen  quod  per  reflexio- 
nem poted  intelligere  vniucrfale  ; quia  itedr 
fpccics  intelligibilcs  fint  in  imellefttt  nodro, 
tamen  per  eas  non  poted  intelligere, nifi  intuen- 
do ubieftum  vniucrfale  in  iplo  ph  nitafmaie, 
quod  ed  reprxfentatiuum  lingulam  primi». 

Sed  contra  hoc  procedendum  cdiioc  modo, 
primo  dellruendo  fuum  principium  indiuidua- 
tionis:  vndeexcommunicatuseft  Pariliis  ifte  ar- 
ticulus.quod  non  poflim  effe  plora  indiuidua 
eiufdem  fpeciei  proprer  defeftura  materi*. 

Prztctca,  iplimet  concedunt  quod  fingulari- 
tas  fecundum  fenon  repugnat  intcllcftui , cum 
anima  fe  poflit  intelligere,  fed  maceria  indiui- 
dualis  non  addic  aliud  lupra  naturam  fpeciei, nili 
fmgularitatcm  ; materia  aurem  fpecinca  cftin- 
telligibilis , quia  cd  de  quiditate  fpeciei  mate- 
rialis , qu*  primi»  cd  inrcljigibilis  fecundum 
eum;  ergo  materi*  lingulau  non  rcpitgnat  in- 
ulligibilitas. 

Ptxterea,  contra  modum  abflrahendi,  quem 
ipfi  ponunt,  arguitur  fic:  abftraftio vniuctUlis  ^ 
lingulari  ,fit  ab  imelleftu  pollibili,  non  aurem 
ab  ageme  , cuius  eft  abfttahete  Ipecicm,  a phan- 
tafmatc  tantum;  fed  impoffibile  cfl abfttahete 
vniuerlaliaa  lingulari,  non  cognito  lingulari, 
aliter  enim  abllraherct  ignorando  i qaoabftra- 
berct ; igitur. 

Prxicrca  , fecundum  ipfos  intellcftus  nofter 
non\potcft  intelligere,  nifi  conuericndo  fc  ad 
phautalmata ; fed  nc  fc  conucrtcndo  , imelligit 
lingulate:  eigonon  poteft  intelligere  vniocrla- 
le , nif»  limat  intcUigat  lingulate  ; non  ergo 
satuum  pet  «eflexionem.  Ptxtctea,  intelligere 
ftngulatc  , fcilicct  per  reflexionem,  aut  hoc  eft 
per  fpeciem  intelligibilem  ,aut  phamafubileroi 
non  primo  modo , quia  illa  ctt  in  intcllcftu  re- 
ptxfcntatiua  quiditam  abfolutc ; non  Iccundo 
modo, quia  illud  tantum  mouet  plumabam, non 
intclleftum , cum  ita  non  ftt  inintcllcftu;  & per 
confequcnt  non  poteft  cflc  principium  intclli- 
gendi  fingutalc. 


RESOLVTIO. 

Conci  vsio  I. 

Singulare  eft  a,  nobis  intedigiltle  fecundum 
Jc.  Secunda  , eft  tnteUtgtbtle  pro  hoc ft ic- 
tu Tcrria , fingulare  jub  proprta  rattene 
. poteft  tognejet  pro  hoc  flatu. 

h j~'V  Icendum  ergo,  qubd  fingulare^dt  4 no-  ^ 
JLftbu  inrelligibrle  fecundum  fe  ; quia  In-  Co«tl.  r. 
lelligibiliras  leqmrnr  enrirarem ; quod  ergo  fe- 
cundum fc  non  diminui»  de  ratione  entil,  nec 
inrciJigibiliraris ; fed  lingulare  fecundum  fenon 
diminuit  dc  ratione  eritis , imino  cll  ens  aftu 
perfcftum , vnde  in  Prcdicuneut.  & 7.  Aitufh,  ' 

dicitur  , quod  lingulare  fubicftura  ed  nuximd 
fublbnria  ; igitur.  « 

Prxterea  .illud  quod  fectind  um  Ce  non  eft  in- 
relligibile , a nullo  imellc&a  poted  imclligi;  pfimdf. 
lcd  lingulare , vr  lingulare , ab  aliquo  uitdleftu 
porcll  mcelligi , vr  ab  inrelleftu  dtuino , & An- 
gelico; igitur.  Prxterea,  lingulare  nihil  addit 
vlcra  vniucrfale,  nifi  gradum  lingularitaiis,  fed 
non  excluditur  ab  imclltgente  ratione  vniucr- 
falirarisin  eo  coment*  , nec  etiam  rarionegra- 
dus  fingularitari» ; quia  mulra  lingularia,  vt  An- 
geli, & anitnx  feparatx  , tfc  alia  inferiora,  Intel- 
ligunrur  ab  incellc&u  diuino ; igitur.  &c. 
c Secundo,  dico  qu6d  lingulare  eft  £ nobis  in*  ^ond  *• 
tclligibilc  pro  datu  ido.  Probatio , licut  enim  l 

conclulioncs  cognofomus  Syllogtfmo,  ira  prin- 
cipia Induftione,!. Prior,  emp  19.  1 . T»p .e.lo.vldc 
Tartar.  iAt,fcd  Induftio  eft  proceftus  a li|jgolari- 
bus  ad  vniuerfaJia;  lic aurem  difcurrcrepcttiner 
folum  ad  tnrcllrftum,  ergo  cognofcit  lingula-  Sil  vttm 
ria.  Prxtcrca,  mcognira  non  pollumus  diiigere, 
fecundum  B.  Anguli,  fed  per  prius  diligimus 
fingulare,  quam  vniucrfale ; quia  prxeeprum  eft 
magis  rcfpcftu  lingularis , qnam  vniuerlaUs.  va- 
de *n  l.  Cononic*  /cannu  : Qui  nen  diligit  frirrtn 
fuum,  tjtttm  videt, Deum  ijner/t  non  videt , qnomedtpo 
tefl  diligere. 

Si  dicas , qu&d  ad  dileftionem  lingularis,  faf*  f* 
ficit  cognirio  vniucrfalis ; non  videtur , quia  lic 
fequeretur,  quod  cognitio  vniucrlalis  fufliccret 
ad  diligendum  tale  lingulare  , quod  nunqnam 
fuit  cognitum  a fenfu , quod  videtur  ablurdom. 

Prxtetea  , cognofccns  differentiam  extremo- 
rum , cognofcit  extrema  ; fed  intcllcftus  co- 
gnofcit differentiam  vniucrfalis  a lingulari ; igi- 
tur, &c. 

Prxterea,  nulli  non  intellcfto  i robis»  pof- 
fumus  nomen  imponere  , voces  enim  mejm 
e.nkm  ptffionum  aut  fimi  in  onimo;  fed  illtcilfftul 
nofter,  vel  nos,  mediante  inrclleftu  imponiou» 
nomina  fmgularibus ; igirur.  Prxterea , experi- 
mur nos  cognofcerc  fingularia  , vd  cocooud' 
mus ; hoc  autem  non  eft  per  potentiam  fcfllm- 
uam  ; quia  non  eft  reflexiua  fuper  aftumfl>u^,» 
ergo  per  intclleftum  cognofcimus  roscogno- 
fccre  fingulare ; fed  imelleftus  non  poteft  co- 
gnofccrc  fc  cognofcerc  fingulare , nili  ipfum  lin- 
gulate cognolcaiur  ; quia  aftus  quo  primi  co- 
gnofcitnr  lingulare  ,cft  reprxfcmaiiuuni  lingu- 
laritatis  tanquam  cius  flimiitudo  vera  , maglS  Co«i  j- 
qulm  fpecics  lingularis ; igitur , &c.  * 

4 Tcrtib, dico qubd  nulla  potentia noftra, nec 

fenfitiua  , nec  intellcftiua  poteft  cognofcerc  ; 

fingulare  fub  ratione  ptoptia  lingularis;  q»,a  rwfr-  « 
poten 


- - % •». 


* — 


Quseftio  XXII. 


potentia  cognofcens  aliquod  fubieAum  fub  pro- 
pria rationc.porcft.  ipfum  cognofccrc , Sc  ab  altis 
dillinguere  , circumfcnpto  quocumque  alio  non 
habente  illam  rationem, fcd  manente  proptia  ra- 
tione fingulamatis,ablatisaliii,noo  pollemus  di- 
ftinguete  inter  duo  lingularia  , nec  per  fcnlum, 
nccperintclleAurn  ; igitur.  Probatio  minoris» 

•* 1 quia  potentia  cognofcens  obieAum  fuum.fccun- 
dum  aliquam  vilitatem,  porcd  ipfum  dillinguere 
ab  omni  alio, quod  non  habet  illam  vnitatem;fcd 
▼nam  lingulare  non  habet  rniiatem , Se  indiui- 
duitatem  clTcniialem  alterius  ; fle  tamen  nec  fen- 
fu.ncc  intelleAu  dillinguere  poteft  inter  duo  Tm- 
gularia  , circumfctipti  didinAione  accidentali» 
qux  cll  per  locum,  figuram,  tempus,  magnitudi- 
De  quo  t.  d.  nem , colorem,  8c  fic  de  aliis.  Exemplum,»  propo- 
nantur  vifuiduoalba.vclinteUeAuiduo  lingula- 
ria quotcumque,  qux  in  rei  veritate  elfcm  ditlin- 
Aa  cllcntialitcr , fi  tamen  omnino  haberent  con- 
fimilia  accidentia, vt  locum  , vtpote  duo  corpoTa 
in  eodem  loco,  vel  duo  radij  in  medio  eodem.  fle 
haberent  figoram  omnino confimilcm  , Se  mag- 
nitudinem.fic  colorem,  fle  fic  de  aliis  conditioni- 
bus enumeratis,  nec  intclleAus , nec  fenfus  inter 
ida  diftmgucrct ; fcd  iudicaret  elTe  vnum  ; ergo 
neuter  eorum  cognofcit  qnodhbet  illorum  fiu- 
gularium,  fccunJuni  propriaro  rationem  lingula- 
ritatis.Cauia  aurem  huius  ediquia  idem  ed  prin- 
cipium agendi, & alfimilandi, quia  agens  intendit 
aflimilarc  patiens  ftbi;  fle  hoc  fpcctaliter  ed  vc- 
Dequotd.  rum  in  cognitione,  que  fic  per  aflimilationcm, 
|.q  c.ad  i.  fcd  principium  aflimilandi  non  ed  lingulare,  vc 
ft4.d.4f*q.  fingulare, immo  magis  didinguendi,  (quia  iofin- 
,A41*  gularirate  differunt  lingularia)  fed  magis  natura 
communis, in  qua  conocniun*iergo  lingulare , vt 
lingulare  non  elt  principium  cognofcendi  nec  in 
fenfu.nec  in  inrellcAu. 

Conrra  hoc  polfct  argui  i numerus  ed  fenfibi- 
' * ieper  fe , cum  fit  fenlibile  contmune.  fecundum 
Phiiofophum  i.  de  Animn  ^enp.^.S.  fed  numerus 
non  ed  nili  pluralitas  vniratuiu  : ergoquxlibct 
▼nitas  ed  fenfibilis.  Pwerca,  fpecics  gignitur  ab 
obieAo  inqnantum  fingulaie  , quia  aAioncs  fune 
lingularium  ; fcd  fpecics  reptxfcnrat  id  & quo  gi- 
gnitur, & fub  eadem  ratione:igitur.  Ptxicrca,  fe- 
cundum prxdiAa  » feqtiererur  qu&d  fenfus  non 
magis  determinat**  cognofcerct  lingulare  quam 
inu  lle&us.quod  cd  contra  Phiiofophum  in  plu- 
ribus locis. 

Ai  ttimum.  Ad  primum , dicendum  qnhd  fenlibile  com- 
Sifiki  e c'm-  mune  non  facit  propriam  fpcciera  in  fcnfu  , per 
amf*’  quam  faciat  ad  fobftantiam  immutationis  »ficuc 
tu  patrum  fen|j|M|e  propriam,  led  ranthnficit  ad  diflfcren- 
tiain  immutationis;  Se  ideo  non  fentitur  nume- 
rus.ncc  eius  vniras.nili  mediantibus  qualitatibus 
fenfibtlibus  : lic  ergo  nec  femimus  duo  lingula 
ria  ratione  lux  fingularuatis.iu  quantum  duo.frd 
vt  dillmAa  funi  vel  loco. vel  magnitudine.vel  fi- 
gura , vel  tempore;  Se  lic  de  alus  condicionibus 
fuperius enumerat is.vcl  aliis  accidcnnbus. 

Ad  aliud, dicendum  quod  lingularitas  bene  ed 
rario.vel  conditio  agent  is;fcd  non  ed  ratio  agen- 
w,"d  di.immo  formalis  ratio  agendi  ed  naturi, qux  cd 
tmUtU.  7 limilis  in  diucrlis ; & hxc  ed  ratio  quam  debet 
reprefentare  fpecics  genita,  non  autem  conditio 
agentis.  *. 

Stufmtfifit.  Ad  aliud,  dicendum  qu&d  fenfus  cognofcit 
jmUrwm  i»-  tantum  lingulare  Inroiriuc  , Se  non  abilraAiuc; 

pcj  jnlellc^us  vtroque  modo : Sc  ided  dicuurpcr 
rijbsdmi!  »ppiopfi«‘oncnl » lc*>^uscft  lingularium. 


575 

non  vniuerfalium  cognofcitiuus;ficm  intelleAu* 
qui  cd  viriulquc  cogmtiuus ; & ideo  fenfus  ma- 
gis detet ntiiuttue  cognolcir  lingulare : quia  cog- 
nofeie  per  eius  edenti  am  prxfentcm.  Se  aAualua- 
tcin,non  autem  quiduaicni  abloluram. 


Ai  futium. 

SiignUriim 


RESOLVTIO.. 

Dmo  modi  inttHt genit  finfuUrrx*lttr  negnn- 
do  fieciem  intelhgibtlem  ,fed  ponendo 

filum  phnntmfinn,  alter  ndmtt ten- 
dofieciei  jnteBigibiUs.  de 
quofipr*^  17. 

« /"X  Varti,  dico  quantum  ad  modum  intel-  8, 
V^ligcndi  fingulare  ; quod  fi  non  pona-  Dc  quo  f«* 
mqs  fpcctcm  in  intelleAu  , fed  tantum  in  phan-  P1*  q »7. 
tafmaie , ficut  natura  in  agendo  non  intendit 
▼niuerfale  , quia  generato  corpore  , quod  ed  H* 

vniuerfalius  , quam  animatum  , vel  homo  , non  •*••*•*<* 
procederet  ad  generationem  animalis , vel  horni-  £ iidjup- 
nis  i nec  ptim5  intendit  fingulare  lignatum,  vel  fCptt.  * 
exprclTunv, quia  generato  vnico  lingulari,  cclfaret 
aAio  naturx  ; qux  ambo  falfa  fuue  • vt  patet  ad 
fenfum;fcd  primo  intendit  producere  nat  uram  in 
aliquo  fuppofito  , fle  hoc  ed  indiuiduum  vagum: 

lic  rcprxfemando  fpecics  in  phantafia.  ptimh  re- 
prxfcntac  lingulare  vagum , fecundum  quod  pri-  “ ' 

mo  fertur  cognitio  intcllc  Aus  Et  hoc  patet  ,quia 
aliquando  intclligimus  aliquod  lingulate , igno- 
raro in  qua  fpcckedfit : fecunda»  reprxfcntat  natu- 
ram abfolute  , quando  fciltcct  iuicllcAus  fertur 
in  naturam  non  confidcrando  cius  lingularita- 
icm.  Tertio, rcflcAcndoconfidctarionem  naturx  Q**mti* 

ad  circumdamus  lignatas,  Se  ipfam  per  ipfa»  dc- 
terminando, indiuiduum  fignatum  polTumus  in 
tclligerc.qui a ed  hic,  Se  nunc,  fle  in  (ali  figura,fle 
magnitudine,  &c.  Dcfcriprio autem  talis , quam 
polfumus  habere  de  fingulari,  vel  conceptus  pro- 
prius quicumque,  non  repugnat  aluri  conti  adi- 
Aorie, fed  conceptus  proprius  lub  propria  lingu- 
lari tate  altet  ius»rr  pugnat  ; modum  autem  prxdi- 
Aum  intcltigendi  lingulare  ponit  Andotcles  1. 

Ph/ie.text. 4.  DiAus  autem  modus  inrcliigendi 
non  ed  fnnplcx.vt  diAum  cd  , fed  cd  compotitus 
ex  conceptibus  multarum  circumflant  ut  um  vni- 
uerfali  conceptui  additis  : Sc  hoc  patet  experi- 
mento ; licur  enim  res  ipfas  intclligimus , lic  fi- 
gnificamus  & exprimimus  aliis ; fcd  conceptum 
lingularis  lignati  nullo  alio  modo  expi  iniimus, 
quam  prxdiAo  modo,  ncc  alios  aliter  Limus  do- 
cere : vnJe  dicimus : Socrates  el)  vnus  homo  al- 
bus, ctifpus,  longus,  Sc c.  vt  quilibet  experitur  in 
feipfo.dcc. 

Si  vcrA  ponamus  fpecicm  in  intelleAu,  dicen-  9* 
dum  qudd  huiufmodi  fpecics  duplicem  lingula-  fL**"*J» 
ritatem  habet ; vnara  a fubieAo.quia  cll  in  intel- 
lcAu  lingulari, 8c  hanefemper  habet;  & aliam  ab  p * ‘ " 
obicAo.a  quo  imprimitur  falrem  priin5,  licet  per 
operationem  inrellcAus  agentis  abllrahatur  i 
conditionibus  inJiuiduamibus : & lic  primo  re- 
prxfentar  naturam  in  indiuiJuo  vago , quia  illud 
ie  primo  olFcrt  intellcAoi , fecundi, naturam  ab- 
folute;  reriiA,«pfim  intcll^Aus  determinat  . ad- 
dcndi»  fibi  drcumdanrias  lingulares  prxdiAas;& 
ficiu^elligit  fingulare  fignatum  , non  fub  ratione 
proptixlmgiilai  natis  , vt  diAum  cll.  QucNd  tali 
ordine  fiar  cognitio  in  intelleAu  , patet  per  prx- 
diAa ; quia  ii  ars,  dc  cognitio  intellcAualis  imira- 
CCc  4 cur 


5 76 


De  Anima 


Ai  fimum. 

Simguisrt 
f »» /en)  a non 


ixfcnitur. 


10. 

Dc  tjuo  i 

j q j * 0.10. 


-Ii  tertium. 


tur  nataram  ; vt  dicitor  i.  Phyficer.  text.  crmm. 
Zi-  Didum  di  autem  quod  natura  primo  in- 
tcnditiridiuiduum  vagum  ; fecundo  , naturam 
jn  ipfo;  icrtiA.indiuiduum  lignatura  , quia  cft 
terminus  generationis  ; ergoraJis  etit-rnodunu- 
tciligendi , liuclpecics  ponatur  in  imelle&u.ftue 

non*  %Q  l . t ,1  O ? l,i\ 

Ad  rationes  principales  in  oppoficum. 

Ad  primum , dicendum  quod  vetum  cft,  quod 
j.~j.  quid  ok^&utrj  primum  inccllc&ifs  rroftri, 

]fi  1 tbitftum  vel  prius  qoim  lingulare  lignatum , vcI  lingulare 
nejlrt  tnnllt  fub  rationi  propria  lingulatitaris , imnio  vt  lic, 
am-  non  cft  obie&um  imelle&us  per  fc  ;6c  idc6  nec 

diffinitur  , nec  -c#dit  per  fe  fub  fcienria  ; tamen 
aliquo  modo  cognofcimus  ipfum  reficiendo,  vt 
Stafii/  rjl  diiurn  cfl.  Ad  omnes  authoritates  PhiiofbpM, 
/utjuitnum,  «Jjcendum  quodiirnfus  ety  lingularium  curo  prx- 
cilionejquia  non  cft  vniuerf alium;  inrelleius.au- 
tem  noti, quia  eft  cognofciriuus  vtriufque , Bc  fic 
ad  alias.  . 

Ad  aliud  , dicendum  quod  maior  eft  vera  de 
obieiis  omnino  difparatis , vt  color  Bc  fonus, 
non  autem  de  obieiis  fubordinatis  , immb 
quod eft  primum  obicium  potentia:  inferioris 
icft  per  fe  obieium  , licet  non  primo  poten- 
tix  fu  penoris;  vt  patet  deobieio  fenfus  parti- 
cul.u is, & fenfus  communis;  lic  autera  eft  in  pro- 
polito. 

Ad  aliud  dicendum.  Artifex  prius  intclligir 
naturam  domus  in  fuppofito  vago , Bc  ex  confe- 
quenti  in  hanc  domum  Bc  per  accidens  : & ideA 
cognitu  vniuerfali , per  accidens  intclligicur  lin- 
gulare. Vel  alitet  dicendam, quid  artifex  cognito 
vniuerfali  pct  intcllr&um.intelligic  lingulare  fi- 
gnatum.circumftantionando  vniuerfalcprxdido 
modo. 

Ad  aliud  , dicendam  quAd  per  eandem  fpe- 
An  ftr  tiem  , aliter  raracn  conlidcratam  , imclligimus 
^ngtt^uc  * & vmuerfalc : quia  illa  fpecies  primA 
vmutrfmlt,  wprxfcntat  naturam  in  aliquo  fuppofito  : fecun- 
&fi»l*Urtt  do, naturam  ablolme:  tertio  autem  cum  defigna- 
tionibus  particularibus  circumftantionantibus 
naturam, fit  fingolate  lignatum : & fic  patet  folu- 
f d ;.q  tt.  tio  quxftioms.  Vel  poteft  dici , quAd  Ii  inrelle- 
num.it.  itus  non  indiget  nifi  fpecie,  qua  cft  in  phantaf- 
mate,  per  Ipecirtn  lingulatis  intclligitur  vniucr- 
fale.  Nec  propter  hoc  fcqnitur , quod  quot  funt 
lingularia,  tot  fune  vmuerfalia:  quia  fpecies  om- 
nium lingularium  non  reprxfcntant  nili  vnum 
vniuctfaie. 

Ad  tattoncmThomx,  dicendum,  quod  mate- 
tia  non  eft  principium  indiuiduationis  , vt  fup- 
ponit  ,fed  quando  Philofophus  loquitur  de  illa 
liAtria  «•"  matetia,  vocat  materiam  , dcfignaitoncs  mate- 
rialcs , vel  lingulares.  Vudedicit  y.Mtt.text.xi. 
q.7.adT.'  q«ud  in  di&is  pet  accidens , non  eft  idem  quod 
quid  cft,  cum  illo  cuius  cft,8c  vocat  poftcadi&a 
pet  accidens, materialia. 

Prxterea , dato  quod  materia  eflet  princi- 
pium indiuiduationis  .tamen  adhuc  non  fequi- 
,t'.u  quod  mdiuiduum  fit  ignotum , ficut  mate- 
ria. Si  enim  matetia  dicitur  ignota,  quia  non  cft 
hxc  primo  nota  ; heut  forma  , & cognofci- 
tut , prius  cognita  fotroa,  fic  etiam  fingulare 
lignatum imclligiuu  «Vt  dictam  cft, prius  cogni- 
ta nat uta, circumdant  tonando  earo.vt  di&um 
fftfupia. 


A i 'jMtrlvm. 


ANNOTATIONES 

in  qurftioncm  vigefimamfecunilam. 

CONCLVSIO  I. 

Fulfum  eft  fingulare  non  ejfe  mtetligibile. 

2 A D ift*m  yuafiienem, 8cc, D.Thom. i.  party.  1 1. 

■y,  jLXSO.artic.  i.  tenet  fingulare  materiale  nou 
idTc  iwelligibilc.  Quam  fenrentiam  refutat  Do- 
dor  quinque  rationibus  claris  , Bc  videri  poteft 
locis  in  refolutione  citatis , vbi  eafdcra  parrits 
exprimit , partiro  indicar.  Adde  contra  funda- 
mentum  D.Thomx  addu&um,  Bc  impugnatum 
a D odore , quid  fi  intclligir  roateriain  , que  eft 
pars  compoliti,  cfienon  inrelllgibilem  , /equitur 
inde  nullam  rem  naturalem  elle  intelligibilera; 
quia  omnis  tafis  compofica  cft  cx  maccria,&  for- 
ma. Sequitur  etiam  vniuerfalia  materialia  non 
dic  inrclligibilia , quia  altera  pars  clTentialis  eo- 
rum cft  materia  ; ii  veri  intelligac  de  materia 
/uni pia  pro  indiutdualitate,  fequitur  Angelum 
non  clTe  imelligibilcm.  Confurariq.quam  addu- 
cit ibi  Scotus  cx  definitione  vniuerfitatis  Pari- 
ficulis,  habetur  inter  articulos  ab  illa  damnatos, 
prxmiftos  variis  editionibus  Magiftri  fententia- 
tum. 

CoNCLVSID  II. 

Singulare  fecundum  fe  effe  intc/ligibile  i 

nobis  ab  folate.  t 

b r\  Icendum  ergo , quod  fingulare , &c.  Probat  H. 

hanc  conclufioncm  primi;  quia  lingula- 
re eft  perfeftius  ens  , quim  vnioerfale;  ergo  in* 
tclligibile  perfedius.  Secundi,  fi  fecundum  fe 
noncflctintclligibile  .neci  Deo  in  teli  igi  pofter. 

Tertii , fingulare  nibii  addit  vniuerfali , nili  fin- 
gularitatcro , qux  non  impedit  imclle&ionem, 
alioquin  nec  Angelus , nec  anima  feparata  intel- 
ligcrc poftent  lingulare. In  hac  conclulionc  nulla 
mihi  videtur  elTc  controuctfia , fi  intclligarur  de 
alioftatuab  ifto. 

CONCLVSIO  III. 

Singulare  pro  hoc  flAtu  intclligitur. 

c QEcundo  , dico  quod fingulare,  &c.  Hanc  con* 
i3clufioncm  probat  quinque  rationibus  pul- 
cherrimis,qux  etiam  funt  clariffimx,  quibus  ad- 
de, quod  nofter  inteliedus  difeernit  lingulare  ab 
vniuctfali : ergo  vtruque  nouit.Hac  ratione  pro- 
bat Phil.j.  de  Anima,  text.  145.  dari  fenfum  com- 
munem ; quia  cognofcic  extrema  fenfibilia , quia 
conftat  diferimen  poni  inter  ea.  Item  , voluntas 
compefcit  a&um  cogitatricis  : ergo  intcileftss 
eum  nouit , fcd  is  eft  lingularis.  Prxterea,ars,& 
prudentia  pertinent  ad  mtelle&uro,  & funt  arca  “ 
fingulare, cx  Phil.  j.£tiwV.r.  j. 

Circa  quartam  rationem.  Nota,  etfi  non  pof- 
fimus  imponere  nomen,  nifi  noto, nomen  tamen 
poffc  diftin&iiis  fignificare  rem  nominatam, 
quim  ab  impofitore  concipitur , aliis  non  polle- 
mus pro  hoc  ftatu  nomen  imponere  fnbftanti*i 
quo  ipfadiftin&e  (ignificaretur.Quod  fallbmeft;  htiftm, 
quia  audito  nomine  hemo.  Angelus, vel  anima  fe-  ,a,‘mioK^ 
patatalntelligit  diftin£U,quddimpoiitot tantum  mnm  <«• 
concepit  confusi , fcilicet  vt  fubftans  talibusao- 
cidcntibus. VideScotfi  i.d.n.^.i.vbi  dilpurat  an 
Deus 


( 


vtt\l 


Quasftio  XXII. 


Deus  pofiii  nominati,  nomine  Ggnificante  hanc 
elTcntiam. 

lj.  Nota  fecundi,  ex  Scoto  tu 

dr  j.Mct.quaft.i  f . fcicmiam  clTc  duplicem  , abf- 
Sth*u  st-  tradiuaui  ,qux  abftrahit  ab  exiftcntia  obie&i,& 
firat)»*.c?  inrui(iuam,qux  cft  cxiftemis.qux  tale.  Prima  da- 
lur  jc  fmgulari , Sc  vniuctfali  (ctG  communiter 
Grde  vniuctfali)  quia  ctiatn  lingulate  abftrahit 
ab  exiftcntia. 

Nota  tertio,  ex  Scoto  7. Met.  queft.  1 ;.  $.  de  1. 
lingulate  dupliciter  conGdetari : vno  modo  vc 
abftrahit  ab  accidentibus  omnibus , v t ab  hic , Sc 
nunc,quantitate,Scqualitate,Stc.  Et  fic  includit 
tantum  hxccciratem  , feu  indiuidualitatetn  : alio 
modo.vc  fubcft  accidentibus  hic  & nunc, &c. Lo- 
quimur autem  de  lingulari  materiali , quia  nul- 
lum fpiriruale  pro  hoc  ftaru  intclligcrc  polTit- 
mus,nifi  fub  conceptu  communi  entis  , vel  fub- 
ftantix  , vel  accidentis  , vt  fxpius  in  fuperiori- 
bus  oftcnfum  cft.  ConcluGointclligiturdeftn- 
gulaci  fecundo  fcnfu  , in  quo  eam  fatis  fuperque 
probant  tationes  Dodona , non  vetb  in  primo 
lcnfu,  vt  conflabit  ex  rationibus  conclulionis  fe- 
quentis. 

Quod  vet6  Gngulare  hoc  faltctn  fenfu  incel- 
ligibilc  Gt  k nobis  pro  hoc  ftatu , prxeer  Scotum 
& fuos, cenent  Gregor.tufc/f.j.f.i.xit.1.  Richard. 
x. difi.t 4 quofl. 4 cire 4 ifrincip.  Durand.  I.d.f.q.t. 
landun  } .de  Anima, que}}.  1 1 .Fonfcc.fi ufi.  1 $.  Pa- 
Utxip.+.ijueft.  j.  quos  fcquuntur  Conimbr.ca/>.8. 
qiu/i.f.Suu.tib.q.dc  Anima, cap.  j.Tolet.  j.  de  Ani- 
ma,qua]}.  i t.vidc  Anton.  Andr.  7. Met.  quaft.  • j.Sc 
Anton.Ttomb.  ibi  quaft. 7.  qui  fuse  de  hoc  agunt. 
Oppolitam  fententiam  tuentur  prxter  D.Thom. 
& Themill.cir4»M,Aucr.c#BM»  f.Mirandnla  lib.x  j. 
de euerftone  fingularu  certaminu  a Aurcol.r. 

d.ff  .quaft. q att.  1.  Capr.  ibi.qiutft.x,  Caict.  1 far.q. 
86.  i£gid  quodlib.i. quaft. q.  argumenta  huius fen* 
temix  pollea  foluentur. 

CONCLVSIO  IV. 

Natta  noflra  potenti*  pro  nunc  in  te  fligit fin - 
gulare  quk  tale  intrite  fece , fe*  intrtn- 
fecam  tndtuidualttate >». 

14.  d T 'Ertio,  dico  quod  nuB a potenti 4 , Scc.  Hanc 

1 sr  ‘ 


577 

Solttuntur  argumenta  contra  has  con- 
clufiones. 


conclufioncm  probat  vniia  ratione  effi-  » 
cai  i.Tima  ; quia  inter  duo  Gngulatia  omnino  fi - 
milia  Sc  xqualia  : verbi  gratii , duo  oua  eiufdem 
Ggtux  xque  alba , Sc  magna  , vel  duos  radios  lu- 
cis, nec  Icnfus , ncc  iwcllc&us  nollcr  difeernere 
potell;  ergo  uon  cognofcunt  rationes  intrinfecas 
Gngulariraris.fcd  tantum  per  cxtrinfcca,  Sc  fcnft- 
biiia  communia,  fcu  accidentia  cxtrinfcca ; alio* 
quin  dilcerncrcmus  duos  radios  fc  penetrantes, 
quod  falfum  cft  ; quia  iudicaxcmus  effe  vuum. 
Confequentia  patet  , quia  cognofcens  aliquid 
cognitione  fibi  propria  ,dilcctmt  illud  ab  omni 
alio.  Cum  ergo  cantum  diftingoimus  vnum  lin- 
gulate ab  alio  per  cxtrinfcca  accident  ia:non  cog- 
nofeimus  de  co , niG  illa  . loquendo  de  conceptu 
proprio.  Hinc  habes , fals6  Suarez  fuperius  ad- 
ducere Scotum  pro  ca  lententia  , qux  dicit 
conceptum  proprium  , Sc  difttn&um  Gngula- 
ris  pro  nunc  haberi ; tum  quia  hic  Scotiis  ex- 
prefse  oppoGtum  tenet;  tum  etiam  quia  loco  i 
Suxr.ciixto  q.dift.qj  ^udft.}.  idem  docet, ac  etiam 
xd.\.q**ft.  l.num.q. 


Arguitur  primi, j. de  Anima  ,ttxt.  ij.  & *6.  1 q . 

habetur  materiale  non  elle  adu  IntcUigibtlc,  (cd 
tantum  potentia : ergo  Gngulare  materiale  non 
cft  a&u  intelligibile,  led  folutn  vt  ab  (trahit  k ma- 
teria; Sc  hoc  cft  vt  conGderatur  tu  vniuctfali. 

Refpondetor  , probat  de  abflra&iua  notitia  , de 
qua  ibi  agitur  , quia  lingulate  non  cft  a&u  hac 
(cientia  intelligibile , nili  per  abftra&ioncm  fpc- 
ciei;  cft  tamen  intelligibile  iutuitiuc  adu  pro 
nunc  confuse, pro  alio  ftatu,diftinde.Er  quando 
dicit  ibi  Aiiftoteles  adku  intelligibile  elle  Gnc 
materia.de  abftra&iua  loquitur , Sc  prr  maicnam 
incclligic  indiuidualem  differentiam  , alioquin 
nulla  res  naturalis  intclligetctur  fecundum  cum. 

Cameriam  ibidem  diuidic  coguofcibilia  in  fen- 
Gbilia  Sc  inrclligibilia',  tantGm  voluit  aliqua  clfe 
intelligibilia.non  fenfibilia.non  c comra. Simili- 
ter  explicandus  eft  l.dr  Anitnaxup.  j .vbi  ait : fen-  j 

[**  ejl  fingulsTturn , inteBeEltee  vniuer felium.  Vide  miro. 
Scotum 4.  d.  qi.qo*fl.),*d  i.melius.Rcfpondctur 
ad  argumentom , dicendo  lanthm  velle  Ariftore- 
lem.vt  materialia  intelligantur  requiri, vt  exuant 
materiam.vt  Gc  fiant  fimilia  intcllnftoi,  quod  fit  ^S^ibiU*, 
per  fpcciern,  qux  etiam  requiritur  forte  ad  intui-  txmu„ , m*. ' 
tiuam  horum  notitiam*,  at  immaterialia  fecun-  teriam  . & 
dum  fe  fimilia  funt  inrclledlui ; Sc  fi  requiratur  q»e*n4ot 
fpecics  ad  eorum  notitiam  (probabile  cft  qu6d 
Gc  , etiam  ad  intuitionem)  id  non  eucnir  vi  afli- 
milenrur  intclledui.  Quod  vero  hzc  fotuiio  Gt 
prxfcrcnda,  paret , quia  quantum  ad  abftra&i- 
uam,  non  magis  eft  materiale  potentia  intclligi- 
bile. quam  fpirituale  ,&  vtrumque  fit  adlu  intel- 
ligibile per  fpcciern  impreftam  ; ergo  prima  fo- 
lutio  non  fatisfadr , dicendo  Philofophum  velle 
qu6J  materiale  non  Gt  a&u  intelligibile,  niG  vc 
abOrahit  k materia  indiuiduali  , loquendo  dc 
fcicnriaabftra&ioa.quia  ad  hanc,  idem  cft  de  im- 
materiali. 

Arguitur  fecundo  , G Gngulare  fecundum  fe  * 
cft  intelligibile , non  cft  opus  intclIcAu  acente,  »r- 

quiad  hoc  tantum  ponitur  vt  abrtrahat  fpecics 
reprxfcniantcs  vniuerfalia  i phantafmatibus, 
qux  reptxfentant  lingularia.  Rcfpondctur.agcn-  fi 
tem  poni  vt  eliciat  fpcciern  fpiritualcm  , qui  ab*  *• 
ftradiue  cognolcarur  natura  fpiritualimodo:  Sc 
hoc  ncceGarium  eft  , efto  cognofcatur  Gngulare 
fecundum  feintuiriu£. 

Arguitur  terrio,  G intclleftus  cognofcit  Gngu- 
lare , tunc  cognitio  fenfus  de  iifdcm  erit  fuper- 
flua.  Negatur, quia  expedit  cognofci  materiali, A: 
fpiricuali  cognitione : Sc  G argumentum  valerer, 
cognitio  fenfus  particularis, rcl  communis  fu- 
peiHucret. 

Arguitur  quarti,  Gngulare  materiale  cft  im- 
proport ionatum , vt  agar  in  inrelledum  , qui  cft 
fpiritualis.  Refpondeiur,  agir  vt  caufa  partialis, 
quod  non  inconuenit;  Sc  adoerfanj  tenent  phan- 
tafma  Gc  agere  in  eum, quod  tamen  materiale  eft. 

Pro  maiori  huius  quxftionis  notitia,  Gc 


D V B I V M. 

Vtrum  dentur  [pectes  propria fin gularium  in 
intellcftu  nojlro  ? 

N Orandum  hic  agi  de  Gngulari  fenGhili,  quia 
nullum  immateriale  , nuiiaque  fubliamia 
pro 


578 


De  Anima 


pro  nunc  habet  in  tntclleftu  noftto  propriam  fpe- 
ciem,cx  diftis  ad  tjaall.  17. 

D*m  Aegt-  Notandum  fecundo, lingulare, fiue  fenfibile  fit, 

^°c  non  * concu,rcre  ad ,U1  Speciem  gignendam, 
flLJ*  ilur-  vc*  «®*atltcr ; vr  fi  fit  fpirirualc:  vel  partialirer.fi 
tuuii  Qtnrt,  fit  corporeum  rcfpeftu  intellcftus  Angelici , vel 
9««  remanrt  feparati ; alioquin  Angelus  nequiret  fuis  viribus 
f*JI  aliam.  habere  notitiam  abft  taft  iuam  eorum  , qux  intui- 
tiue  vider,  quod  eft  falfum.vt  bene  oftendit  Sco- 
tiis i.difl.^.<juafl.r  r.  Quxftiocrgo  non  eft  de  fpe- 
cie  lingulatis  quoad  iritelleftum  reparatum, qiiia 
foric  nunquam  intclligit  intuitiue.quin  interiie- 
niat  fpecies  intelligibilis,  per  quam  remanentem 
poterit  iutclligcrc  idem  obicftmn  abftraftiur,  de 
quO  videri  poteft  Scotus  (fuedlib.if.  & 1.  difi.  j, 
tjuafl  fj.rtum.i  \ dr  l.  dift tjnafl.%.  rmnt.  fo.  doCCt 
primo  loco  fpeciem  intclligibilcm  effici  totaliter 
ab  ubiefto  fpirituali.  Et  ratio  eft  manifefta,  quia 
non  eft  minoris  eftieacix,  quim  obieftum  corpo- 
ChhfUm j£i-  reum  rcfpeftu  fpeciei  fenfibilis.  Non  poteft  ergo 
'dmeti' Unit  Angelus  intclligere obieftum immateriale , quin 
■vr  tmafin-  Mud.c&m  fit  agens  materiale  , fimul  agat  in  ipfo 
tMlit.  fpeciem.  In  fecundo  & tertio  loco  docere  videtur 

Angelum  non  pofie  imuitiuc  videre fenfibile , fi- 
ne fpecte:  differentia  autem  efie  videtur  .quia 
dum  intuetur  fpirirualc  obieftum,  fpecies  produ- 
citur vt  ifleftus  prxuius  , non  vt  caufa  intuitio- 
nis;  quia  obieftum  aftu  intclligibile  cum  poten- 
tia fufficiunt ; at  quoad  fenfibilia , produci  vide- 
tur vt  caufa  , ciitn  obieftum  in  fecxiftens  non  fit 
aftu  inreltigibite.Hzc, fateor , non  funi  certa, fcd 
inter  Scotifias  controuerfa,  de  quo  videri  poteft 
j*.  AngtlHi  i recens  quidam  Scotiftafom.t.//»^.ii.4rr.4.Scotus 
Mimffiiap.  clare  non  habet  quod  ipfc  dicit. 

»S.  Notandum  tertii  ex  Scoto  1 . dift. j . tjuafl.  1 1 . 

fpeciem  vniuerfalis  narunt  non  pofie  rcprxfcn- 
tarc  lingularia  fub  propriis  rationibus,  quia  cim 
vimicrfale  non  contineat  entitatem  lingularium, 
neque  continebit  eorum  cognofcibilirarem. 

A»  Notandum  quarti, probabile  efie  fpeciem  fin- 

fiymUrt.  rr - gUiarjs  rCprifcntarc  naturam  communem.  Coi  • 

» «mToV  ligi  videtur  ex  Scoto  t .dift.  i.quafl.i. nam.  1 8.  vbi 
mitium?  ait  probabile  autem  per  fpeciem  minus  vniuerfa- 
lis , cognofci  maius  vniuctfale.  Ratio  eft  , quia 
maius  vniuerfale  continetur  irt  minus  communi, 
(k  natura  communis  in  lingulari.  Hanc  tenet 
Suzr.Hb  4.dc  Anima , cap.  j.  num.n.  Et  fi  obiicias 
qudd  Scotus  ibitjna/I  G.ntrm.j.  docet  eandem  fpe- 
cicm  non  pofie  efie  fingularis, Se  vniuerfalis.  Re- 
fponderi  poteft  cum  Bargio  ibi  $>  tjuimo  die 4 , ve- 
rum efie  formaliter,  tamen  poteft  efie  formalitcr 
fingularis,  & virtualiter  vniuerfalis.  Secundo.ibi 
tantum  arguit  contra  Henric.  negantem  fpecies, 
nec  opus  eft  fingulas  rationes  cius  efie  efficace^. 
Adde  fecundum  ipftfm  probabile  efie,  quAd  non 
dentur  fpecies , fcd  quod  fufficiac  phanrafina  , de 
quo  fuse  fupri  ad  <7.  1 7.  Sc  idem  repetit  hic  W.  1 o. 
His  politis, 

19.  Refpondeturad  dubium  non  dari  fpecies  pro- 

prias lingularium  , quibus  ipfa  inttinfccs  fingu- 
laritas  pix  feritetur , pro  ftatu.  Ita  Scotus  $.  d. 

K«i  iamtmr  & patet  ex  ratione  quarne  conelufio- 

ft*  ”»*'#'•  nis  .alioquin  pro  nunc  haberemus  propriam  no- 
ri„  pAm  jjrjam  jc  tajj  fingtilaritarc , eoius  oppofimm eft 
rf  >bi  probaram  ■,  dantur  tamen  fpecies  fitjgularium 
fre/eauBimr.  dc  fafto.q.teipfa  confuse  reprxfciltem  Quid  au- 
rem fit  confine, fc  dift irtfte  tcprxfem are,  late  di- 
dhim  eft  zAqatji  \ 6.  Hanc  patrem  probant  effica- 
citer rationes  Scoti  adduftx  fttpii«'«rtMr  t>.pro  x. 
. conJaf.  quia  alioquin  non  coguofccremus*' pro 


nunc  fingularia.  Probabile  etiam  eft  fpeciem 
hanc  fingularis  rcprrfcntare  vniuctfale  ; & fic 
vnam  efie  vttiufquc  fpecicm.vt  fopia  diftum  eft, 

& hic  infinuat  Doftor  ad  quartum. Probatur  hxc 
pars  primd, ratione  polita  quarto  notabili. Secun- 
do  fi  intellcftus  agens  abftrahit  duas  fpecies  ho- 
minfs,ncmpe  fingularis, & vniuerfalis ; idem  erit 
de  omnibus  gradibus  fuperionbus.Tcrtid.qai  fo-  A»  mfni+i 
lum  videret  albedinem,  non  facile  eam  difccrne-  & 
ret  i colore ; fignum  ergo  eft  hxc  non  habere  di-  * f* 
uerfas  fpecies ; quia  per  eas  facile  difccrnercmur. 
Iuxtahunc  modum  fic  cognofcitnr  vniucrfalcj 
cim  intellcdlus  abftrahit  plures  fpecies  lingula- 
res  eiufdem  rationis, a variis  phantafmatibus,  ii- 
lx  habent  aliquid  fibi  commune , nempe  omnia  M*1** 
prxdicata  elfcntialia , qux  rcprxfentant , Sc  alia 
quibus  diff.-runt.fcilicet  fingularitatcs , & mtel- 
lcdlus  poteft  cotifiderarc  id  in  quo  coiiucniunr;5i 
fic  vniuerfale  cognofcir,  vel  ea, quibus  differunt, 

& fic  tendit  in  fingularia. 

Obiicitur,  receptum  eft  in  recipiente  per  mo- 
dum cius : ergo  lingulate  fenfibile  non  poteft  ef* 
fe  in  intcllcdlu  , nec  aliquid  reprxfcntans  illud. 
Rcfpondetur  fpeciem  intclligibilcm  fingularis 
efie  eutitatiucfpiriinalein  ficut  inrcllcdus  in  quo 
rccioitur,fcd  rcprxfenratiuc materialis  eft. 

Obiicitur  fccundtS , fpecies  rcprxfcntat  obie-  10. 
ftnm  fecundum  illam  rationem  qua  gigniturab 
eo;  ctgo  fi  non  gignitur  i fingularitate  ,non  re-  ***  Wf* 
ptxfentat  eam.  Rcfpondetur  cx  Scoto  x.difi.y  & 
rpt*fl.6.ad  x.princip.  num.16.  Singularitatem  non  tmn 
efie  rationem  agendi, fed  conditionem  agentis, & 
ratio  agendi  eft  natura, qux  eft  fingularis  jreprx* 
fentatur  ergo  per  fc  natura  , confuse  eius  con- 
ditio. Secundo  , dicit  Docftor  , quando  fpecies 
totaliter  gignitur  ab  obiefto , vt  iu  fpiritualibus, 
tunc  rcprxfcntat  totum  quod  eft  in  co,  & fic  lin- 
gulat itatem;qua  ratione  intellectus  feparatus  po- 
tcll  per  propriam  fpeciem  cernere  fingulariratera 
in  fc, hoc  tamen  non  currit  in  fpccic  frnfibili , ll- 
c^t  totaliter  fiat  ab  obic&o, alioquin  vifus  lfcet* 
neret  inter  duo  nlba.omninofiAiilia,  & aqualia, 
quod  falfum  eft,  cx  conclufione  qnarra:fed  defe- 
Ctus,  vt  videtur,  non  eft  cx  parte  fpeciei , fedpo- 
rentix,  qux  finguUritatem  non  poteft  cognofce- 
re.nifi  confuse. 

Obiicitur  tertib  , quia  fi  eadem  fpecies  reprx*  sijniaf* 
fentar  fingulare  , & vniuerfale , fruftra  ponitur  piUmitjn- 
fpecies  alia  reprxfcntans  vniuerfale.  Rclponde-  /'*'*  **** 
tur  fpeciem  fingularis  habere  fingulare  vtobie- 
Ctuni  primum  adxqnatuni , $c  vniuerfale  vr  fe- 
cundarium  inadxquatum;  idcA  non  fruftri  poni- 
tur fpecies  viiinerfalis , vr  per  fe,  Sc  adxqtiari ob* 
i eft  i ; & hoc  fir  quando  inrelleftus  agens  abftra- 
hic.nun  foliim  a conditionibus  materialibus, fed 
etiam  ab  ipfa  indiuidnalitate.  Adde  forte  nulUm 
dari  fpeciem  nili  fingularis, qux  etiam  vniuctfale 
reprxfcntat;quia  nihil  cogit  ad  ponendum  alum» 
fi  fpecies  fingularis  fuffieir : probabile  tamen  eft 
aliam  poni , vt  intclleftrfs  prompte  fine  iropedi- 
roento  fingularitatis  intclligat  quiditatetn  ,pto 
quo  facit  experientia. 

. |D  V BTVM  A L I V D. 

fingulare  eognofcatur  dire  fle,  vel 
tantum  refiexe? 

NEgantes  fingulare  efie  per  fc  intelligibile,  xi. 
qtios  citaui  num dicunt  illud  cognolci 
tantin 


QuseftioXXII. 


579 


V.Tbtm. 


tantum  reflexe,  fcd  ex  didis  patet  direde  intelli- 
guqmJquid  enim  cognofcitur  per  ptopriam  (pe- 
ciem, direde  cognofcitur.  Patet  etiam  ex  eo  quod 
anima feparata  retinet  memoriam  Angularium, 
qux  g.ffit  in  hac  vita,  vt  conflat  ex  colloquio  »1- 
lo  dtuitis  cum  Abrahamo,  de  quo  optimi  Scotus 
Quiverb  tenent  reflexe  ramum 
cognofci,  vatie  id  ponom.  D.Thom.  /ace  citor.  & 
di  ver.tjtuft.i.  urt.6.  ponic  cognofci  quatenus  in* 
tcllcdos  cognita  natura  vniucrfali.  tcflcdituc  ad 
phantafma, & per  illud  cognofcic  lingulare. 

Contri , qaia  vel  cognofcit  Angulare  in  phan- 
rafmacc , vt  in  obicdo  cognito  , vel  vt  in  fpecic: 
non  potell  dici  primum , quia  Ac  ipfum  phantaf- 
rca  prius  forer  cognitum  ; quod  experientii 
conflat  efle  falfuro;  quia  multi  norunt  Angularia, 
qui  nihil  de  Phantafmate  fciunt. 

I*  nfmitio-  Prxtcrea, ipfura  phantafma  eft  Angulare : ergo 

mt  vmimtr-  fi  cognofcitur , & in  ipfo  res  Angulatis  , direde 
cognofcitur  Angulare, qood  negant. 

' Tcttib  , A cognofcitur  in  phantafmate  , id  fit 

per  fpeciem  vniuetfalis  , quia  efl  indifferens  ad 
omnia  fingulatia  :crgo  danda  eft  propria  fpccics 
Angularis, qua  direde  cognofcatur.vcl  nullo  mo- 
do cognofcuur.Ncque  poteft  dici  fecundum, fci- 
iicct  quod  cognofcitur  Angulare  per  phantafma, 
vt  per  fpecicm  ; quia  iniclicdus  non  vtituc  fpe- 
cic corporea, vel  materiali.  Prxtcrea  nulla  poten- 
tia vtituc  fpecie,niA  inhxrenre  Abi. 

Scotus  i.PkyJictr.quuft.i.urt.i.  tenet  intelligi 
fingtilare  per  determinationem  ad  phantafma; 
fcd  hoccfhcacitcr.  reiicitur  rationibus  contra  D. 
Thom.addudis.  Ali)  docent  intelligi  per  collc- 
sinemltrt  dionem  accidentium  illius  cognitam.  Contra, 
ftr  t»3>ai*-  quxro  an  ipfa  accidentia  cognofcantur  vt  Angu- 
mm Mtthdtm-  |at,*arSi  Acjubctor  iutentum,  fcilicct  quid  dire- 
de : A veri  ramum  in  vntuerfali;crgo  per  ea  non 
cognofcuntur  Angularia. 

Prxtcrea, contra  omnes  illos  modos  cognitio- 
nis reflexx  arguitur  primo ; quia  tuflicus  nouic 
Angularia, qui  tamen  nonnouit  facere  iftas  refle- 
xiones ; neque  enim  naturam  vmucrfatcin  nouir. 
Secundo,  A per  fpeciem  vniuerfalis,  verbi  grat  ia, 
hominis , cognofccrentur  Angularia  hominis, 
produda  vna  fpecie.occurtcntibus  aliis  homini- 
bus , intcllc&us  nullam  aliam  produceret , & Ac 
illos  non  cognofcetcc , quia  nullam  haberet  fpe- 
ciem ab  eorum  phantafmatibus  dcfumptam.Tcr- 
tio.nec  creatio  , nec  experientia  cogit  vt  denege- 
tur intclledui  noflro  direda  cognitio  Angula- 
rium, quia  non  poteft  efle  cx  pcrfcdionceius, 
alias  non  conuenirct  Deo,  vel  Angelo ; neque  cx 
impcrfcdione.alias  noncomicnirec  fenfui. 


tiam  nem  «■ 


C O N C L V S I 


V. 


M* 


Individuum  vagum  prius  cognofci , deinde 
naturum,  cr  poflea  individuum 
determinatum. 

e /^V  Furti  , die*  auuntum  ud medum, &c.  Hic 
V^rurfus  tepetir  vc  probabile, quod  fuse 


rradatumcft  tjuufl.  17.  non  dari  fpecies  intelligi 
jaJiuiJiuim  bilcs.de  quo  ibi  plura  aJduxi  i num.  1 6.  Probatur 
Concl ufio  quoad  primam  partem ; primo  , quia 
i*l**J(*-  arSt  ^ imclledhis  imitantur  naturam  ; fcd  hxc  in 
agendo  non  intendit  vniuerfale , alioquin  pro- 
duflo  corpore  non  ageret  vlterius  ad  animatum, 
vel  brutum  ; nec  intendit  inditiiduum  defigna- 
tum , alioquin  eo  produdo  ceflaret ; ergo  dicen- 


dum , quod  intendit  pcim&indiuiduum  vagum: 
ctgo  Ac  fpecies  rcprxlcmabn  piimo  tale  indmi- 
duum;poftca  naturam  ipfam  in  fc,r -itione  fuppo- 
Ati , non  conlidcraro  , liuc  Aac  collatio  pluiium 
indiuiduorum  inter  fe,  iuxta  modum  iam  dictum 
cognofccndi  vniuerfale, Aue  non:quod  forte  iva- 
gis  efl  ad  mentem  Scoti  loquendo 

dc  vniuctfali  Phy  Aco. 

Secundo  probatur , quia  experientii  conflat, 
quod  aliquando  intelligimus  Angulare  sagum, 
nulla  inccllcda  fpccic-.igitur  prius  cognofci  vi- 
detur, quam  fpecies.  Antecedens  patet , quando 
rem  i longe  videmus. Tcrti6,  cx  Philof.  i.Pbyfic. 
t**t. ia.  Facit  etiam  quod  ait  i.P*fi.  «xf.ii.ca 
qux  funt  propinquiora  fenfui, efle  notiota  nobis. 

Quoad  fecundam  pattem , patet,  quia  hoc  modo 
cognofcitur  natui  a lecundum  fc, quando  circum- 
flantiis  determinantibus  non  couAdcratis  , ipfa 
rcprxfcntatur,  quod  efl  naturam abflrahi  ab  in- 
ferioribus.Tertia  pars  declaratur,  quia  refleden-  £? emt" 

donaturam  lic  conceptam, ad  citcumflantias, 
loci,temporis,figurx,magnitudinis,&c.  concipi-  tirmnmiumt 
mus  ibi  aliquid  fubcfTe , quod  repugnat  diuidi  iu 
plura  ; fcd  nefeimus  cius  proptiam  ratienem, 
alioquin  poflcmus  illud  a quocumque  alio  dif- 
cerneretquod  conflat  experientiacflcfalfum.Vn- 
dc  ifte  conceptus  non  efl  flmplex  , fcd  cx  vatiis 
conceptibus  circumflantiarum  , quah  genitus, 
quod  exemplo  bene  declarat  Dodor ; quia  con- 
ceptum Angularis  Agnati  non  pofTunms  aliter 
exprimere,  quiin  per  vatias  illas  citcumflantias. 

Hic  etiam  inAnuat  per  eandem  fpeciem  reprx- 
fentari  Angulare, & vniuerfale,  dum  ait  Angulare 
Agnatum  intelligi  per  conceptus  variatum  cir- 
cumflantiarum vniuetfalis  conceptui  additos. 

Sed  hic  occurrit  grauis  , fic  mofefla  difficultas,  j,  4, 
quia  Scorus  fupti  1 .d.jjuuft.t.  Emitutur 

num.n.  docet  primum  cognitum  cfle  fpecicm  ttmrndmi*, 
fpccialiffimam;hicdocec  efleindiuiduum  vagum; 
ergo  tibi  contradicit.  Refpondctur,  locis  illis  ci- 
tatis, loquitur  dc  iis  qux  fecundum  fuara  pro- 
priam rationem  cognofcunrur,&  de  coment  is  tn 
cis  eiremialiter,aut  virrualitcr.inier  qux primum 
cognitum  efl  fpecies  fpccialiflima  : ai  Angulare 
pro  nunc  non  cognofcitur  fecundum  propriam 
rationem, cx  concluAone  quarta  , alias  pollemus 
difeernere  hoc  ouuin  penetrans  aliud  omnino  A- 
mtle:&  Ac  tollitur  contradidio. 

Secundi, dici  poteft, quod  illis  locis  comparat 
fpecicm  infimam  ad  vniucrfalia , non  vero  ad  fua 
Angularia, cx  quibus  cius  cognitio  dependet, quia 
ab  cis  abftrahirur. 

Tertia  ratio  Scoti  ibi  pro  hoc  facir,  quatenus 
ait  idei  fpeciem  fpeciali (linum  priino  cognofci, 
quia  caufa  naturalis  prius  facit  effedum  perfe- 
dilfimum,  quem  poteft ; fcd  hoc  non  currit  quo- 
ad ca,  quorum  cognitio  efl  quafi  via  ad  cognitio- 
nem talis  fpeciei.  Prxtcrea, cognitio  Angularis  An  eppthfm 
forti  eft  perfedior  , A fiat  per  eandem  fpecicm,  fingwn.u 
qui  cognofcitur  vniuerfale  ; quia  Acut  plus  eft  in 
co  cnriratis , ira  Sc  intclligibiluatis.  D«ces  , efle 
cognitionem  confufam,  & non  fecundum  pro  /1^. 
priam  rationem  Angularis : ergo  imperfcdiot  eft 
cognitione  naturx  vniucrfalis-Rcfpondcrur.cflo 
At  cognitio confufa  , A:  non  fecundum  propriam 
rationem  Angularis, ramen  eft  propria  naturx,  fc 
additur  aliqua  moJificatio , qui  determinatur  ad  1 f • 
notitiam  indiuidui  vagi , vt  inAnuat  Dodor  hic  Si*t"1*"  **- 
ad  quartum. 

In  rc  tam  obfcura,i n qua  fere  conicduris  pro  rf,  f, 

CCdllur,  mnhfitnum. 


580 


De  Anima 


ceditur,  videtur  mihi  non  diti  fpeciem , qux  pro 
hoc  ftatu  rcprxfcntet  fitieulare.diftindUm  a fpc- 
cie  vniucrfaliiifcd  ipfam  fpeciem  vniucrfalis,  vel 

f »otiis  nature, qux  nec  vuiuerfalis  cft,  nec  fingu- 
aris  , nifi  per  accidens  , ex  Scoto  xJifi.  $ .f «4/?.  1 . 
adiun&is  conceptibus  rircumftantiarum,  icprx- 
fentarc  fingulare  confuse  , ficut  fpecics  creatu- 
rarum pro  nunc  rcprxfentanr  Deum  confuse, 
vt explicat  Scorus  1 . a.  num.  18.  vbi 

elocet  quomodo  ex  fpeciebus  boni  fummil,& 
aClus , formamus  de  Deo  conceptum  boni  furo* 
mi  aftualiflimi. 

Quod  veti  hoc  fit  fecundam  mentem  eius, 
habetur  ex  ipfo  x.iiji.  i.cjuefl.C.rtum.]  j.  vbi  docet', 
qu6d  fpecies  per  fe , faltem  pro  nunc,  tantbm  rc- 
prxfcntat  naturam , ex  adiun&is  autem  colligi- 
mus hanc  naturam  efTe  contra&am  , licet  ipfam 
rationem  contrahentem  non  videamus  & hoc 
contingit  dupliciter : primi  , quando  concipio 
illam  naturam  in  aliquo  indimfibili  in  plura, 
quod  idem  eft  ac  concipere  eam  in  fuppofiro,  feu 
in  indiniduo  vago.  Secundo,  quando  concipio 
eam affc&am  his  conditionibus  loci,  temporis, 
magnirudinis.&c.  & hxcell  confideratio  indiui- 
dui  defignatiurd  quam  mulrx  fpecies  concurrunt, 
vt  habet  Doftor  hic,».  10. 


Q^v  iSTio  XXIII. 

Utrum  in  elicitione  achu  intelligendi, 
mtcllcfluj  fit  motum  motum  ab  ob- 
iccio  ,-x vi  an  inccUefius , zsr  obieclum 
relucens  in  fitecie  concurrant  ad  atlum 
intclligendi , ut  duo  agentia  partia- 
lia perfecla  in  fiso  ordine  , & fita 
caufalitate  , quorum  caufitlit.it  , ut 
Vnius  non  dependeat  a caufalitate  alte- 
rius , licet  unum  fit  principalius  mo- 
uens  alio  f 

Arirtot.i .di  Anime, text.Co,  PThom.  ibid.hS.  1 1.  (jy  x.p. 

| C .«r/.  I .jy  f.aef.x.&  dr  vtritet.art.t  4. 

•n.x.  ht  lorf.  Gonxalcs  17«»».  sjMtfl.xi. 
art.x  diQi.n  /i/f.j.Heniic  <j*tdlib. 4 qudfl.7.  Tolei.t.^/ 
Anime  , 1.  rontl. 4 Complut.  difp.ii . it  Anima, 

,$.i.Aucila 

Jfc  T quod  fic  intellectus  non  fit  mouens 
motum,  videtur  j quia  cffcdlus  magis  af- 
W fimilatur  caufx  propinqux.quam  remo- 
ta?: fcd  actus  intclligendi  magis  aflimiiatur  ob- 
ieito  quim  intellectui ; quia  per  adtum  attingit 
obic&uro  ; ctgo  obiedtum  e(t  caufa  propinquior 
rcfpedu ciicitionis  aCkus  inrelligcndi , quam  in- 
icllc&us  ; fcd  caufa  propinqua  magis  cft  mouens 
motum,  quim  caufa  remorai  ergo  inicllcdtus  non 
eft  mouens  motum,  fcd  potius  obic&um.  Maior 
patet  in  naturalibus  & artificialibus ; quia  quan- 
do dux  caufx  concurrunr  ad  aliquem  ctfcdtum 
* al.  fubor-  * fub  °*^*nc  » cffcdtus  magis  aflimiiatur  pro- 
dioatx.  pinqux  , quam  remotx  ; nam  ignis  generatur  ab 
igne  Oc  a Solc,&  magis  aflimiiatur  igni  quam 
Soli. 

Similiter  in  artificialibus,  impreflio  in  ce- 
ra magis  aflimiiatur  tigillo  , quam  manui , qux 
cft  caufa  remota  j fcd  nunifeftum  cft  , quod  In- 


tel leCtus  , & obieftum  concurrunr  ad  adum 
inrelligcndi , & de  intcllcCtu  manifeftum  eft. 

De  obiedto  dicit  8.  Auguftinus  9.  de  Trinita- 
te , cap.  vlt.  A cegnofieme  , & cognite  peritur  no- 
titia ; & fimilirer  dicit  , quid  omnes  congene- 
rant fui  notiriam.  Minor  etiam  concedittfr  ab 
omnibus. 

Prxtcrea,  fi  obicCtum  fplendens  in  fpede  mo* 
uet  intclleCtum  ad  adtum  intclligendi  ; quxro 
quid  caufat  in  intcllc&u  per  illam  adtionem , & 
morionem i Si  enim  nihil  caufetur  , intcllcCtus 
non  ellec  mouens,  & motum  *,  fed  non  caufat  po- 
tentiam intclle&iuam  , quia  ifta  prxfupponitur; 
ncc  etiam  fpeciem  intclligibilcm , quia  pofito 
quod  ifta  fpecies, qux  imprimitur, fit  vltimaterc- 
prxfentans  obie&um : etgo  ifta  non  moucbit  in- 
rclle&um.caufando  in  illo  nouam  fpeciem.  Nec 
adfcum  intclligendi , quia  tunc  intclie&us  nihil 
faceret  ad  aftum  intclligendi,  fed  tantum  reprx- 
fentat : cuius  oppofitum  prxfupponit  quxftioj 
ergo  inccllc&us  noti  cft  mouens  motum  ab  ob- 
icfto. 

RESOLVTIO. 

Ouod  mtcllettus  fit  mouens  motum ; qui*  vt 
mtclltgat , indiget  Jpecie  in  fe  receftk,etfi 
id  non  fit  per  fey  de  quo  Dottor  i.dilij. 
quxft  7.  num.  10.  vbi  num.  ia.  optimi 
explicat  quoSiodo  intclleQus  , & fpecies 
funt  caufa  fubordinatay&  quxft.8.  often* 
dit  intellettum  ejfe  principaliorem  ctuh 
fnm ; & ibi  *d  fecundum , declarat  fenfu 
prafato  effe  mouens  motum : fi  tamen  com- 
parentur ad  inuicem  hac  duo  in  vtraqne 
motione , fcilicet  ad  fpcciei , & actus  pro- 
dutiionem  , e fi  potius  mouens  non  motum, 
quia  ad  esus  motum  coagit  fiecsesy»one 
contra. 

» TX  Icitur  , qubd  intcllcdus  cft  mouens  mo* 
JL^/tum  ab  obic&o  , ad  boc  quod  eliciat 
a&um  intclligendi } quia  quando  aliquid  eft  io 
potentia  clientuli  ad  aliquem  aftum.non  reduci- 
tur de  potentia  ad  a&um,  ntfi  per  aliquid  fibi  im* 
preflum  ; fcd  intcllcdus  antequam  tecipiar  fpe- 
cies , cft  in  potentia  eflentiali  ad  adlum  intclli- 
gendi ; ergo  requiritur  , quod  fir  motus  abalio 
per  aliquid  fibi  impreflum.  Maior  pater  perPhi- 
iofophum  t .de  Anima, text-s  f.quia  in  hoc  diftin- 
guitur  potentia  cfTentialis  ab  accidentali.  Minor 
etiam  tenet  per  Philofophum  \.de  Animajtxt.il. 
quia  anima  eft  tanquam  tabula  rafa; igitur  in  po- 
tentia eirentiali. 

**  Ad  primum  argumentum  , dicendum  qood 
minor  eft  falfa,  immo  magis  aflimiiatur  afius  io- 
relhgcndi  intcllcdui , quam  obie&o ; & ideo  in- 
tellcClus  denominatur  ab  aiQiu  intclligendi»  & 
non  obic&um. 

Ad  fecundum, dicitur  quid  fpecies  non  mouct 
inrellc^um ; fed  cft  fibi  ratio  mouendi ; perficit 
enim  intclle&um  in  adlu  primo  ,&  fic  petfc^hi*  t^,{ 
dicit  a&nm  fecundum  ; vnde  ifta  impreflio  non 
cft  motio,  ficut  ncc  impreflio  formx  in  materia, 
ira  quid  forma  monear  materiam  , fed  mouctur 
ab  obic&o  in  phantafmarc,  quod  mouet  intcl- 
leftum  poflibilem , gignendo  fibi  fuatn  fimilitu- 
dinem. 


Contra 


QuzftioXXlil. 


581 


Contra  iftaro  minorem  arguitur  duplici- 
ter ; primo  fic  , quia  ct  adibus  generatur  habi- 
tus , Sc  habitus  inclinat  in  fimiles  adus , ex  qui- 
bas generaturi  fed  habitus  magis  aflimilatur  ob- 
iedo  fecundum  adus  in  quos  inclinat , quam 
intelledui  ; quia  habitus  declarat  obiedum , fic 
principia , non  autem  intelledum  ; ergo  adus 
magis  aflimilatur  obicdo, quam  intelledui. 
j.  Prxterea , ad  idem , motus  magis  dcnomina- 
Dchoct.d.  tui  a termino  ad  quem  , quam  i termino 
iq.7j.jj.  ergo  adus  intclligendi , quo  attingitur  iplum 
obiedum  , magis  aflimilatur  termino  ad  quem, 
quam  termino  4 quo ; & prxeipue  in  propofito 
ab  obiedo  , cum  ipfum  fu  terminus  ad  quem , & 

4 quo, 

Prxterea  , potentia  adiua  non  requirit  ali- 
quid fibi  iroprelTum  ad  hoc  vt  agat.  Et  hoc  pa- 
tet indudiue  in  omni  potentia  adiua, tam  in  po- 
tentia perfeda,  vt  inpoicnju  Solis,  qux  non 
requirit  nili  prxfcntiam  diuerforum  obiedo- 
rum , ad  hoc  quid  determinetur  ad  agendum, 
qu^m  etiam  in  potentia  imperfeda , vt  in  calo- 
re •,  ergo  cum  intelledus  eliciat  adum  intclli- 
gendi cflediue  , (equitur  quod  non  requiritur 
aliquid  libi  imprcfliim  , ad  hoc  quid  intel- 
ligat. 

Prxterea , ficut  aliquid  fc  habet  ad  agere , fic 
ad  effe ; flcur  ergo  dat  * gere , ita  dabit  tjje  •,  fi  er- 
go fpcceis  in  intellcdu  fu  ratio  agendi  ipfi  in- 
telledui  i ergo  cft  magis  intellediuum , & ma- 
gis habet  d eefti  intelligibili , & per  confequcns 


idift.j.q  7. 

U.H. 


cflet  fpecies  bcatificabilis  , magis  qnam  intcl- 
lcdus , c&m  fit  magis  intelligibilc , quam  intcl- 
ledus. 

Prxterea  , fi  fit  ipfi  intelledui  tatio  intclli- 
gendi > ficut  calor  ligno  ratio  calefaciendi  & 
principium  , tunc  fpecies  feparata  intclligcret, 
ficut  fi  calor  edet  feparitus, calefaceret. 

Prxterea  , quod  poteft  in  plus  , & in  minus: 
fed  in  vifionem  beatificam  potefl  mtellcdus  fi- 
ne fpecie , nec  ibi  tequiritur  aliquid  informans 
fecundum  opinionem  Commentatoris ; fed  cf-  mW 
fenti»  diuina  cft  ipfi  loco  fuccici,  qux  non  in- 
format : ergo  (equitur , quod  intelledus  in  co-' 
gnitionem  fibi  uaturalem  poteft  fine  fpecie.  Ad 
confirmationem  autem  opinionis  prxdidx  , ad- 
ducebantur authoritates  Commentatoris  fupta 
continent  e.  Et  dicit,  quod  nccclfe  cft  inueniri  in 
parte  animx  , iftam  partem  qux  dicitur  intcllc- 
dus , fecundum  quam  facit  iftum  intelledum, 
qui  cft  in  potentia  intclligere  omnia  in  adu: 
caufacnim  propter  quam  facit  intelledum  , aui 
cft  in  potentia  intclligere  omnia  in  adu  , nihil 
aliud  cft  , nifi  quia  fit  in  adu.  Hoc  enim  quod 
cft  in  adu  efteaufa  vt  intelligat  in  adu  omnia. 

In  hac  authoritate  notatut  prim&  , qu6d  in- 
telledus poflibilis  fit  in  adu  ifcr  adionem  in- 
telledus agentis  imprimentis  lpecicm •,  Siquan- 
do fic  cft  in  adu , tunc  poteft  adu  intclligere, 

& fpecicm  ,fcilicct  exarefiam,  elicere  : mouetur 
igitur  ab  obicdo , & fpecies  obiedi  cft  fibi  ratio 
intclligendi, per  quam  cft  in  adu. 


Finis  quinionum  fubtihfiimi  Doli  oris  loannis  Scoti. 


ANNOTA  T~T  O NES 
in  quxftioncm  vigefimam- 
ccrciam. 

* T~*V  Icitur , quod  inttlltUut  eft  metunt  metum, 

JL/  Scc.  Explicat  clare  quomodo  intelledus 
eft  mouens  motum  ab  obiedo , quatenus  per 
fpcciem  cius  reducitur  a potentia  cflcntiali  ad 
accidentalem  i illa  eft  , quando  caufa  habet  in- 
completam virtutem  ; hxc  quando  accipit  quod 
defuit  ad  completam  virtutem  produdiuam  cf- 
fedus ; vt  docet  Phil.  1.  de  Anim.  text. & iy. 
fitmtU  tf-  Exemplum  ponens  de  fcnfu  folo  , & de  co  fi- 
fmtielu  & mul  cum  fpecie  obiedi.  Item  , de  homine  fc- 
etndntelu.  cumj^m  fe  jn  ordine  ad  adum  (ciendi , Sc  de  eo- 
dem cum  habitu  feientix , per  quem  de  potentia 
eflentiali  reducitur  ad  accidentalem. 

Hxc  quxftio  facilis  cft  , fuppofitis  iis , qux 
probata  funt  queft.  ix.  & ibi  in  annotationibus, 
nempe  intelledum  e (Tc  adiuum  , Sc  non  mere 
pafliuum  , fpecicm  item  adiuam  cilc , & ex  am- 
bobus conditui  integram  caufam  imcllcdionis; 
de  quo  videndus  cft  Dodor  locis  in  refolutionc 
ritatis>in  quibus  fuse  hanc  materiam  tradat;  fed 
habes  fubftantiam  totius  quxftionis  in  rcfolutio- 
ne  it  nobis  pofita. 

Ad  primum  argumentum , dicendum , Scc.  Op- 
pofitum  huius  folutionis  habet  Scotus  i.dift.  j. 
queft.y.num.  3 9.  Rcfpondcndo  ad  argumenta  D. 
Thom.  vbi  dicit , quod  in  fpecie  ad  adum  , cft 
fimilitudo  formalis  , Sc  quafi  vniuoca , & in  in- 
tclledu  fimilitudo  virrualis  , Sc  xquiuoca  ; ergo 
Scoti  aper.  Tem.  I /.  . 


fibi-contradicic.  Refpondetur,  hic,  $.  centra  iftam 
minorem , recedit  ab  hac  (ohttionc , duobus  argu- 
mentis probans  adum  aflimilari  magis  obie- 
do , quam  intelledui , per  quod  tollitur  contra- 
didio. 

Sed  dices,  argumentum  non  folui  ner  hoc.  y. 
Refpondetur  , non  vrget , quia  efto  obiedum, 
vel  fpecies,  magis  aflimiictur  adui , qnam  intel- 
ledus , hic  tamen  cft  mouens  motum  , quate- 
nus recipit  in  fe  fpecicm , qua  mouetur , Sc  cum 
fpecie  fe  mouct  ad  adum.  Er  quando  dicitur  in  »trfl 

argumento  , caufa  magis  propinqua  cft  magis  ****“ 

mouens  motum  ; fupponitur  falfuni  , fcilicct 
fpcciem  cfie  propinquiorem  intellcdu  refpcdu  IkiZ. 
adus  : Sc  dato  quod  efler  propinquior  , cum 
moucar  aliud  antccedcntcr  ad  adum , illud  aliud 
cft  magis  monens  motum.  Sed  comparando 
verumque  ad  adus  produdionem , etiam  fpecies 
dici  poteft  mouens  motum,  qui*  intelledus  rra- 
hit  fecum  illam , vt  caufa  principalior , vt  docet 
Scotus  i.d.j.  q.8. 

Praterea , potentia  attiu* , Scc.  Arguir  quadru-  6. 
pliciter  contra  folutionem  ad  fecundum  , qua-  Sfeetet  nf  *ft 
tenus  dicit  fpecicm  efle  rarionem  agendi  inrel-  *****  **'."** 
ledui , ficut , verbi grat ii  , calor  cft  ratio  calc-  ,n*,Btiim' 
faciendi  ligno.  PriniA , quia  caufa  adiua  non 
petit  aliquid  fibi  imprimi  vt  agat , de  quo  ».  d. 

$.  queft.  7.  num.  11.  Sccundci , quia  fpecies  cflet 
tunc  hearificabilis  , quia  magis  cflet  inrellcdi- 
ua.  Tertid , feparara  pollet  intclligere,  ficuc  & # 

calor  feparatus  calefacere.  Quarto , fine  fpecie 
inrclligic  intelledus  Deum  in  patria ; ergo  fpe- 
D Dd  cies 


1 


581  De  Anima  Qusftio  XXIII. 


cies  non  eft  ei  ratio  intelligendi  ; quia  fine  in- 
telligendi  ratione,  repugnat  aliquid  intelligi. 

Refoluendo  igitur  quxdionem,  explicat  ex 
loco  Commentatoris  quomodo  inrelle&us  pof- 
fibilis  per  a&ionem  intelle&us  agentis  fpedera 
ei  imprimentis  , fit  in  a&u , ira  vt  a&u  elicere 
poffit  aliam  fpeciem  , fcihcce  expreflam  j & Jic 


( inquit ) monetur  ab  obittto , & faciei  eft  /ibi  ratio 
intelligendi , per  tjuam  ejl  inatlu  , qux  vltima  ver- 
ba adiecit , ne  putes  e fle  ei  rationem  intclligen- 
di , ficut  eft  calor  in  ligno,quod  iam  reiccit * fcd 
quatenus  per  fpeciem  imelle&us  conftituitur  in 
adu,id  eft,  in  potentia  accidentali , feu  propin- 
qua, vt  intelligatur. 


b Expliciunt  Annotationes , feu  Commentaria  in  quafiiones  fubtilijfimi  Doftoru , de 
f Anima  , in  Conuentu  Ar acatii,  Ann.  1613.  in  rvigtlia  S.  Mattbxi  Apoftoli , qui  con- 
tempto mundo , o*  relifiv  omnibus  feeeutus  eft  Chriflum , cuius  interceflionc  ego  mi - 
fellus  Deum  precor , njt  eundem  fic  fiequar,  *vt  animam , de  qua  hac  paucula  feripft, 
faluare  merear.  Arnen. 


F I N 


I S. 


-PV' 


-■  *- 


Supple 


a. 


■jupptcuicuiuiii  au  ^£U£LtlOnes 

IOANNIS  DVNS 

SCOTI, 

DOCTORIS  SVBTILIS, 

ORDINIS  MINORVM, 

JN  LIBROS  DE-  ANIMA, 

Difcuticns  8:  ad  mentem  eiufdcm  Dodloris  refoluens  reliquas  quxftiones 
& difficultates , ad  materiam  de  Anima  fpeftantcs , tam  ab 
antiquis, quam  a rcccntioribus  tra&ari  folitas. 

'Per  fratrem  Hvgonem  Cavellvm  Ori.  Min.  reg.  Obferu.  prouincia 
Hibernia , olim  faera  Theologia,in  Collegio  S Jntonij  eiufdcm  p rouincia , 
apud  Louanienfes  Lcllorem  emeritum. 


Varia  tpinh 
mn  ia  eu» 


D I S P vm  ATIO  PRIMA. 

De  Anima  fubftantia  informatione. 


Sectio  I. 


Vtfum  anima  fit  allue  fibjlantialii 
informans* 


I A L e N.  lib  $ de  Lku  ufetlh, 
M.6.  tenet  animam  cfle  tem- 
■ peramentum  qualitatum , 6c 
Jcum  iftis  immutari, lib.  de 
t Sympttm.il  lib.  j. de  Vfu  petrt. 
\ e.  i.  fatetur  fe  ignorare  ani- 
I tnx  naturam.  Alij  tenuerunt 
animam  elle  harmoniam  quondam  , Sc  propor- 
tionem contrariorum  in  corpore : quam  opinio- 
nem refutat  Ariftotcles  i . de  Anime , text.f  4.  j f . 
Plato  & alij  volunt  animam  ede  formam  alTi- 
ftentem  , non  informantem  ; vt  AriftoteJes  lo- 
quitur de  forma  ctrli  1.  de  Cerl.ctp.  1.  & tx.  4. 
Sed  omidis  variis  Philofophorum  de  hac  re  de- 
liriis, dc  quibus  Ariftotcles  i.de  Anim.cep.i.dr  1. 
per  totum  librum. 

Dico  primi,  anima  eft  fubftantia.  Hxc  vide- 

Sctti  tper.  Tam.  II. 


tur  contra  eos , qui  prxter  materiam , nullum 
aliud  rerum  naruralium  principium  agnolcunr. 

Qui  funi  Auicenna  lib.  de  Anim.  cetp.j.  Albcrt.  ht 
fum.  de  Hom.  ejueft.  j . Aucr.  1.  de  Anim.  comm.  j . 1. 
vt  referunt  Conimbr.  1.  de  Anim.  cap.  1.  ejuejl.  1. 

Probatur  primo  , ex  Gregor.  Nydcno  diffut.  de 
Anim 4.  Quia  ficut  ex  concordia  rerum  variarum 
in  vninerio  colligitur  adclTc  vim  diuinam  omnia 
regentem ; ita  ex  confenfu  variarum  qualitatum, 
icalfc&ionum  corporis,  paniumque  eius  adelTe 
animam  : neque  enim  vllum  accidens  extera  om- 
nia accidentia  ira  temperare , vel  concordare  va- 
let. Hxc  tamiim  fiaaho  cft,  & ponendo  formam 
corporeiratis  fubftantialcm,  nihil  conficit. 

Secundi  , materia  eft  fubftnnria  i ergo  & ani-  Jmimtm  rjfa 
ma,  quia  hxc  eft  nobilior.  Tertii,  viuens  & non  {"H^mtiem. 
viuens  fubftanrialirer  differunt.  Quarti,  non  eft 
qualitas  prima,  neque  ex  qualitatibus  primisicr- 
go  non  cft  accidens.  Antecedens  paret, quia  tales 
qualitates  non  poliunt  in  multiplices  operatio- 
nes, S:  motus  viuentis.  Quod  veto  anima  ratio- 
nalis fit  fubftantia  .patet ; quia  alias  non  pollet  * 
extra  materiam  per  icftarc.Conclufio  eft  Arifi  t 
D D d 1 - de 


AT 


Hii 


584  De  Animsefubftantia,&:c. 


deAnim.c. i.  & dlidl  diffinitur  Clcm.  znic* 

de  fHm.Trm.zr  cap.prmiterteodcm,  & in  L*ter*nertf 
fttb  Leon.X. /?j/"8.1oqncndo  dc  anima  rationali. 

1 . Obiici tur  prim6,quia difloluto  temperamento, 

perit  vita,  Sc  aduenit  inors  i ergo  illud  cft  anima. 

Negatur  confoqticntia,  quia  etiam  in  corporibus 
inanimalis, corruptis  qualitatibus  quibufaam.to- 
tum  corrumpitur , tamen  inde  non  fcquicur  non 
cfle  formam  fubftaQtialem , prxicr  qualitates. 

Obiicitur  fecundo  , anima  cft  in  fubic&o,  ex 
Ariftot.i^r  AtumJtxta,.  ergo  non  cft  fobftamia. 

Rcfpondctur , cft  in  fubie&o  infonnatiuc , non 
inhxfiuc. 

Dico  fecundi,  anima  non  cft  corpus.cft  Arift. 
i.dr  At  text.f  a.Probatur  ex  ipfo,primo,quia  ani- 
ma cft  fimul  cum  qualibet  patre  corporis, fcd  duo 
Animam  ntn  corpora  fimul  efle  nequeunt.  Secundi  , non  cft 
corpus  ccdcftc , quii  hoc  cft  inilscrabile  , anima 
nonuicquc  clemcntatc,  quia  hoc  habet  determi- 
natos motus  ad  fui  fu m,  vel  deorfum, anima  non; 
neque  mixttim,quia  tunc  non  cognoftrcrct  multa 
accidentia, quia  cognofces  debet  denudari  a qua- 
litate cogniti  1 .de  Anjext.7\xfr  ni.d*  j.texf. 4, 

Et  experientii  conftat , quid  manus  calida  non 
fentic  cajoeem  alienum ,8c  idem  dc  aliis.  Vndc  fi 
anima cflet  corpus  mixtu  , haberet  vatia  acciden- 
tia , quibus  impeditetur , i fim ilium  cognitione. 
TcxuQ.i.Phyfc.^.dr  te: t.a8. Omne  quod  mouctur 
^ ic,habct  pattem  motam  non  moucntcm.Sc  par- 
tem moucntcm  non  motam-, fcd  in  animali  anima 
raouet.Sc  corpus  mouctut : ergo  diftingmmtur. 

Obiicitur  pritno.anima  patitur  acorporc.vt  pa- 
tet  in  phvenefi  Sc  ebrietate  & corpus  ab  anima, 
vt  patet  in  tubotc  caufato  a verccundia.Sc  pallo- 
re cx  timore  orto  -,  fcd  ad  mutuam  a&ionem  re--  • 
quiritur  conta&us,  qui  tantum  cft  intet  corpora. 

Rcipondctut  , non  requiti  tattum  quantita- 
tiunm  •,  vndc  vnus  Angelus  poteft  pati  ab  alio.de 
quoScot.  i.dift.q.ymit.i. 

Obiicitur  fecundo.cx  Ariftot.quia  Auguft.n. 

Civit.  1 1.  docet  in  do&rina Peripatetica  animam 
«fle  quintam  fubftantiam.id  cft,  ex  materi  a, Sc  na- 
tura coelefti  cpnftatam.  Rcipondctut  .coftat  Ati- 
ftotelcm  oppetitum  fcnfiflc  ex  ipfius  difputatio- 
' ne  r.de  An.c.^  .contra  Dcmoctitum,Empcdoclcm 
• Sc  alios.  Auguftivms  ergo  videtut  nonex.ipfo 
Atiftot.  fcd  cx  Cicctonc  1 .Tit/2iil^vajl.fumpf\(lc, 
qobd  pofucrit  mentem  quintam  fubftantiam  a 
quaxuot  clementis  diftin&am.in  quo  Ciccto  fil- 
ius videtur. 

Obudiut  tertio, quia  xM  Gen  4nim.c.^.ait  ani- 
mam participare  tot  pus  quo  Adam  .elementis  Ai- 
uinius.  Rcipondctut , vel  loquitur  in  (ententia 
Platonis, Sc  Academicorum , qui  pofuctunt  ani- 
mam ante  cius  vnionem  ad  corpora  noftra , coi- 
pufculo  iWuftti  cucufufam  fuiuc.  Vel  vocat  coi- 
pus noftrum  clementis  diuinius.qui  anulla  ipfo- 
tum  facultas  fufficii  ad  excellentes  opetationes, 
qux  mediante  cotpote  nolito  fiunt  per  animam. 

Idem  cft  dc  crtlcftibuscotpoijbus.h  icneatut  (c- 
cudumVhilofophucflc  anunatatv ocat  enim  iule 
Ctrl  c.i. coelos  animat os,de  quo  Scotus 

4.  Dico  tctu^vlnir/?*fjl|orrn*./fii4Ui«4  informant. 

eft  Atift.x  ie  Ap.  c 4p.  1 .\bi  ponit  duplicem  deft  - 
Turionem  ani  ni  x , St  in  'vtraque  ait  effe  attum. 
Diffinitur  de  fide  quoad  animam  tationalcm,  lo- 
cis citatis  toucluhone  prima.  Ptobatut  primi*, 
quia  non  cft  corpus, vt  oftefum  cft;ncquc  eft  ma- 
teria , quia  viucns  ‘a  non  viucmein  hoc  non  di- 
ftinguitut,  Sc  matctnptxCupponitut.cum  anima 


l 


introducitur , cft  que  expers  omnis  aAiuitatii , & 
anima  eft  origo  omniu  vitalium  a&ionum : ergo. 

Secundo , vel  in  compofito  cft  aliqua  forma  lub- 
ftantialis.vcl  non?Si  lccundum.crgo  materia  ma- 
net fine  forma,  Sc  compofitum  coftat  cx  materia, 

& folis  accidentibus  , qux  funt  abfurda.  Si  pri- 
mum i ergo  ci  tribuuntur  prxcipux  aclioncsjcr- 
go  vitales  a forma  fubftantiali  fiunt , fed  repu- 
gnat fieri  nifi  ab  anima  ; ergo,  &c. 

Obiicitur  primA,quia  Artft.i^r  An.c.  1 J&i.ait, 
nondum  conllare  an  anima  fit  forma  corporis, 
vel  ei  afliftat  vt  auriga, vel  gubernator  nauis.Re- 
fpondetur  illo  c.t.id  non  probauit.fcd  CApfty. 

Obiicitur  fecundd, anima  cft  per  fc  fubliftcnsi 
ergo  non  cft  forma.Patctconfcquentia.quia  for- 
ma in  alio  fubfiftit , ficut  Sc  cft.  RefponJcmr, 
quod  fubfiftit  vt  natura  completa, non  potcll  cfle 
forma.fccos  fi  incomplete  fubfiftar.vt  in  cafu. 

Obiicitur  tertio,  fi  animam  cfle  formam  infor-  J. 
mantem,  colligitur  ex  motu,  fequitur  corios  effe 
animatos ; confcqucns  cft  falfum,  Sc  fi«lci  parum 
cotiforme,vt  docent  Conimbr.  x.de Cark,c.i.Etfi 
quida  antiqui  Philofophi  id  tenuerint  tergo  fufli- 
cit  animam  cfle  afliftctem.Rcfpondciut,loqucdo  Aan&tUm 
de  aliis  animabus  a rationali , fi  anima  cflet  tan- 
tum  afliftens,  non  informans,  tunc  vel  cflet  fim- 
plcx»Sc  fic  non  eflet  animi  cbrporca.fcd  fpiritusi 
vclcompofitacx  materia, Sc  fucma;&  fic  no  cflet 
anima  alterius  corporis,  Sc  dc  illa  interrogabitur 
an  fit  viues  nccnc^Si  primum, cius  forma  erit  in- 
fot  mans>fi  fccudum, forma  rcfpcQu  materie  non 
erit  anima.1  Secundo,  forma  nfliftens  non  caufac 
ailioncs  immanetes,ncc  vitales,  fed  tantum  trif- 
cuntes*xrgo  non  viuificat  illud, cni  aflillit. Ad  at- 
gumetum,  ergo  non  ex  folo  motu  colligitur  ani- 
mam efle  fotinam  informantem,  fedex  a&ioni- 
bus  viulibus,qux  foiroxaffiilcnti  repugnit. Vn- 
dc coeli,  ctli  moucantur  ^ animati  non  (unt,  quia  ^ 1 
non  habent  altricem  facuUarctn,  cum  fmt  incot- 
r\iptibiles,alioquinexcrcfccrcnt  Sc  dcctcfccienv, 
neque  (cnfitiuam  vim  habent , quiahxc  indiget 
calore,  cuius  funt  incapaces, neque  habent  otga- 
nafcniuuiuAouia  continui  motione  fatigaten- 
tui  -,  ncqira^>tcft  dici  , quod  habent  animam 
rationalem  , alioquin  mereri  atque  demeteri, 

D curaquc  videte  poflent,  quo  nihil  abfurdius. 

Sectio  11. 

An  anim % intclUttiu a fit  jpiritualti  fubJUth 
tia,dr  vtra  forma  informans  ? 

T^Lato  in  Alcibiade  tenuit  anima  intcllcfkiuam 

V c 


cfle  formam  tantum  aflrftcntcm  non  infot- 
mantcm,ficut  Inielligcmia  rnoucns  coelum,  Uti- 
tur cius  anima  \ quidam  tamen  cum  Beffatiow, 
lit.j.  contra  calumniatorem  excufauil  Platonem  ab 

hoc  crrorc.Sc  fic  Scotus  fentire  videtur  4 A>4 
x.n.i6.SedeftThcmiftij  i At  Anx.ii.r  fiueoli)*- 

Auett.  $ . de  ponit  cfle  affiftcntem»^t 

vnam  omnium  hominum.  Mitandulanus  tenuit 
(vttcfettTolct.  1 .dt  Anim.  quajl.  x.)  vipmcftt 
omnium  hominum  animam informantem  ld>. 
^i.dr  merfioru  ftni*Uru  certaminit 
/eft.  1. idem  ait  Achillinns  Uii.dc 
i • dvt»  x.  Sed  aiunt  hi  duo  aliud  fecundum  fidtm 
dicendum , licet  hoc  (c eundum  PhiloCophiamfit 
Atiftot  clcm  tenendum  cflet. 

Pio  explicatione,  nota  quod  forma  informans 
facit  cuinoutctiapct  Ce  vnurn  forma  afliftens 


Difput  I. 

non  t fcd  folum  vnitut  fecundum  operationem 
quandam.vt  nauta  naui;&  hoc  fecundo  modo  in* 
tclligunt  illi  Philofophi  animam  intellcdiuam 
effc  formam  corporis. 

Dico  primi  , anima  intellcdiuaeft  forma  in- 
formans hominis.  Eft  de  Fide  ex  locis  citatis/?#. 
Animm  tfr  proced.con.}.  Parrcs,  ficExpofnoresin  idGencf.t. 
firmom.  Fomuuit  igitur  Dem  hominem  de  limo  terro,&  injpi- 

rouit  in  focum  eim  fpiroculum  vitojd  docent  exprcf- 
se.vcl  fupponunt.Probatur  ratione, primi  ex  Di- 
uo  Thotna  i. port.tj.76.  intelligere  eft  propria 
operario  hominisjcrgocft  a propria  forma  homi- 
nis,feci  eft  ab  inrellediua;ergo. 

Contra  ex  Scoto  6.  quia  fecundum 

Diuum  Thoma  intcllcdus  fc  habet  tantim  paffi- 
ucide  quo  idem Scotus  (.<1.3.9.7.100».  14.  Sc  fupra 
f.  1 1,  vbi  onnot.  i . plura  Diui  Thomx  loca  ad  hoc 
adduxit : ergo  operatio  non  eft  ab  eo , de  fic  non 
arguit  animam  intellediuam  efte  propriam  for- 
mam. Vr  ergo  ratio  raleat,  tenendum  eft  intelje- 
ftum  dleadiuum.Antcccdcns.fciltcct  intellige- 
re efle  propriam,  Oc  formalem  hominis  operatto- 
nem.habctur  cx  Philofopho  An.uxt.\.cr  f x. 
de  Anjext.14.xj.fjr  i.Ethicx .9. ro.&  operatio  di- 
ftinguitur  contra adioncm,&  fadionemquod  in* 
eft  operanti , & non  ab  ipfo  in  altero : vnde  10. 
Ethic.in  imeUigert  ponit  felicitatem  hominis  j Sc 
certum  eft.quod  hxc  ineft  ei  formaliter. 

Probatur  etiam  idem  antecedens  ratione,  quia 
cognofeit  homo  differentiam  fcnfibilium  abin- 
fcufibilibusrcrgo  habet  notitiam  non  organicam, 
nec  fcnfibilcm.Hac  ratione  iJ*  Ammojext.44.ijr 
circiter, probat  Philofophus  dari  fcnfutn  commu- 
nem , quia  cognofcimus  differentias  fenfibilium 
proprioru  inter  fc.Prxtcrca, experimur  quid  cog- 
nofcimus vniuerfaic,  relationes  rationis,fecundas 
intentiones, & adus,  quibus  hxe  cognofeiinus;fed 
hxc  lenlhiuz  cognitioni  repugnant.  Qui  protcr- 
ue  negarer  hos  adus  incfTe  homini, non  enet  ( in- 
quit Dodor)cum  eo  difpiirandumificut  nec  cu  eo, 
qui  dicerer  fe  non  videre  colorem  pr.rfcntc, oculis 
no  impedicis;fed  dicedu  ellet  ei,  quid  caret  fenfu. 

$ . Vide  Dodorem  locxif.probantem  nullum  ho- 
rum aduum  conuenire  fenfui : &vnici  ratione 
fuadetur  facili,  quia  nullum  horum  eft  fenfibile. 
Zr perimor  *•  Confcquentia  prima,  nempe  principium  inteJIi- 
/tm  tnttUiff-  gendi  efte  formam  incrinfecam  noftram , probae 
iimbk  mof-  Do&or’i  quia  ilii  inungere,  fcu  adui  non  lenfiti- 
•*'  uo » nec  organico  ooorret  a/Iignarc  intrinfccu  in 

nobis  receptiuujdc  hoc  nonpoteft  efTeexrcnfum, 
cum  ille  adus  fir  incxrenfus.fcu  fpihrualis  j ergo 
eric  noftra  forma,  quia  nihil  aliud  eftinexrenfura 
in  nobis.  Antecedens  parer , quia  fi  imnnfeci  in 
nobis  non  reciperentur  illi  adu s,no  magisexpe- 
riremur  eos  haberi.quim  quando  Angelus  intimi 
nobis  purfens.ftmilcs  adus  haber.  Aliam  ratio- 
nem Diui  Thomx  reiicit  Scotus  ibi  n.  9.  quiavi- 
Jctur  in  vno  fenfu  pericio;in  alio  non  vrger. 
W.nnuum  Secundi,probarur  coclu/io.d:  dida  confcqu  en* 
ejfr  „4u  in - tia  a Dodore,  quia  pofliimus  nos  dererminare  ad 
tn»tee*m.  volendum  quodeumque  obiedum.vel  eius  oppo- 
firum.de  quo  Sed  hoc  nequit  fieri  pe  r 

appetitam,  quia  eft  ad  determinata  Podibilia;nec 
potef!  ea  non  appetere,  vel  adum  fufpcnderc.ergo 
voluntas  eft  forma  fpiritualis  atque  eius  princi- 
pium nobis  intrinfccu. alioquin  non  experiremur 
talem  porcllitcm  nobis  ineffead  appetendum,  Sc 
non  appetendum  obiedum,quod  falfum  eft. 

Tenii,  ratiocinario,feu  difeurfus , 4:  a!ij  adus 
relati, qui  a potentia  organica  elici  ncqucunr,dc- 
Scotieper.  Tom.  //. 


Sedtll.  585 

pendent  ab  anibus  phantafix , Tt  patet  in  pueris, 

& amentibus  ; ergo  funt  nobis  imrinfcci : ergo  Sc 
eorum  principium  faltcm  receptiuum  , imrm fe- 
cum eft, Se  inextenfum.  Confequenria  patet, quia 
ft  effent  a forma extrinfeca, vel  aftiftcntc, Sc  in  no- 
bis non  tcccpti,nihil  dependerent  a phantafia  no- 
ftra, ficut  nec  adus  Angcloru  nobis  afliftemium. 

Quarti , homo  fubftamialitcr  differt  a brutis,  4« 
alioquin  brutum  edet : ergo  habet  aliquam  for- 
mam intrinfecam,non  irrationalem.  Diccs(&  vi- 
detur  Auerro'is)cogitatiuam  hominis  aliquo  mo- 
do di!currerc,8c  per  hoc  effc  capacem  coniun&io* 
n*s  Pr*nc,P*um  intclligcndi  extrinfccum  , in 
quo  differt  a brutis. 

Contii,  etiam  fecundum  Aucrr.  cogitatiua  eft  jgm 
marerialis,quia  facit  eam  corruptibilem ; ergo  n6  trdi  ne^ueSt 
elicit  omnes  a<ftns  cognofcendi  ,vcl  difeurrendi  fiui  <•  fhom- 
circa  fenfibil ia, & fpiritualia,vniuerfalia,&  parti-  tofo.wleo- 
cularia, relationes  rationis,  & fecundas  intendo- 
nesjalioquin  effer  intcllcftusiquia efficeret,*:  re- 
ciperet omnes  adus , qui  competunt  intelledui-, 
ergo  omnes  ifti  adus  ab  alio  nunc  i Sc  fi  illud  eft 
extrinfccum,  homo  non  difcurrit.ncc  ratiocina- 
tur,fcd  aliquid  aliud  ei  afliftcns;&  per  cofequens, 
non  erit  rationalis,  fcd  brutum  ab  intrinfeco. 

Quinto, ex  Ati(l.i.de  jin.text.6.vbi  definit  arti- 
mom  tffe otium corporu  orgonici,Scc.  Et  intelligit  de  Animem  fe - 
.adu  primo  fubftitiali,quia prxmictit  diuifioncm  (*dkm  Ant' 
fubftamix  in  materiam  & formam  ,&  compofi- 
tum : Sc  inde  concludit  animam  effc  fubftantiam,  ” J * 

& no  compofitum^tec  matcriam.Qu6d  ibi  com- 
prehendat animam  rationalem,  patet ;quia  text. 7. 

& S.docct  illam  definitione  cfte  maxime  vniuer- 
falcm.  Et  idem  eft  3 .de  Anjext.  1 . ibi,  de porte  ou- 
temonimo, qud & cognof.it . vbi  ponit  anima  intcllc- 
diuam  vr  partem  fubiediuamanimx  vt  fic,cuius 
definitionem  dedir  lib.xx.  1 j&  x.  Itcm.iuff  sirum, 
text. « x,(f-  1 3. docet  intelligere  cflc  proprium  ani- 
mx, reliquas  operationes^  t /mire, monere, comu- 
nes  fpfi  cum  corpore ; ergo  pofuic  vnum  princi- 
pium harum  communiu , & illius  proprix  adio- 
nis ; ergo  & intrinfccu  clTe  voluit, quia  operatio- 
nes communes  ab  intrinfeco,  funt  cui  fecundum 
Auerr.A:  alios, qui  id  negant  dc  intelligere ; &c  ibid. 
text. 90.  reprehendit  Plaronc  dicentem  intelligere, 
fintire , &c.in  homine , cflc  a diuerfis  animabus. 
ltem,i.de  sin. text.  t .dicit  anima  cflc  prin- 

cipium formaic,ficur  faniras.qua  dicimur  fani.er- 
go  vult  animam  cflc  intrinfccam  formam.  Er  ite- 
rum ait  intellediuam  continere  fenfitiuam,  ficuc 
tetragonum,  trigonum;fed  hxnon  funt  diftindx 
figur x,fed  vna  in  fubftantia.quia  rantu  eft  forma- 
liter rerragonus , in  quo  virtualiter  eft  trigonus. 

Vide  alia  multa  loca  Philofophi  ad  hoc  colle - e. 

da  aToletoi.de  Animo,  ejxoft.  1 . vbi  otiam  idem  Tettog o»me, 
frobar  ex  variis  principiis  eius.  trigon*.  ***! 

Obiicirurpriro6,nuila  alia  fpirirualis  fublldtia 
poreft  informare  materiamrergo  nec  anima.  Aii-  « 
recedens  patet  de  ImelligenfUs : negatur  confe-  J nfum^A^, 
quentia,  quia  Angelica  fubftamia  eft  completa,  tehumn}  ** 

Sc  ideti  nequit  informare  corpus,  vt  bene  docent 
Diuus  Thomas  t.port.  <juoft.  f 1.  ortic.  1.  Scotus 
ejuodlib.  9.  /icet  Aureolus  2.  difiind.  8.  epufl.  vnic. 
ore.  1.  oppofuum  renear ; anima  veri  eft  inconi- 
pleta,Sc  idcd  vniri  poteft  marerix. 

Ob/idt.ir  fccundA,  form,  naturaliter  inclina-  MaH. 
tnrad  mater iam,  fed  anima  rationalis  non  fle  ad 
corpusiouia  per  illud  impeditur  a fu.a  operatione 
perfetftiinma.tjualis  eft  conremplarin.Relponde- 
rur.etlt  per  corpus  imped/artir  a per /edtiori  modo 
DUd  , 


Xr 


586 


De  Animse  fubflantia,&c. 


incclligendi,  tamen  mediante  co , exercet  multas 
operationes  materiales  fenfiriu*  ,fit  vcgctaciux; 
quod  fufticic,vt  nafnral  iter  appetat  corpus. 

Contra, objicitur  tertii, vel  appetit  illud  fepara- 
biiiter,&  lic  vier  que  ftatus  vnionis»5c  feparatio- 
nis  eftet  ci  naturalis,quod  repugnat,cum(int  op- 
pofiti  j vel  infeparabilitcr,fic  fic  feparatio  cflet  ei 
violenta, & cum  nullum  violentam fit  perpetmmti.de 
Calo,  cr  Muvdo,text.  1 7.  fcquitur  rcfurre&ionem 
jnimMfAti-  naturaliter  fciri  pofte  fucuram.Refpondetur,am- 
fw  •h<i**l*  mani  in  feparatione  pati  aliqualem  violentiam, 
ftfmtumr.  $u,a  nalura‘»Wf  petit  vmri  corpornfit  htne  poteft 
fieri  conie&urapro  refurte&ione  futura,  fiftcndo 
in  folo  lumine  natutali.fedno  cogit  ad  illud.nn/- 
vit-  Ium  violentum,  ficc.  Rcfpondctur  ex  Scoto  4.  d.4  j . 
UntS  e[i  f,r-  .quando  inclinatio  naturalis  cft  ad  afium 

uU*™'***'  P*imum,fic  imperfc&i  ad  per  feftu, fecundum  Phi- 
Iofophum.oppofitum  huius  cft  violentum, fic  non 
perpetuumiquia, fecundum  ipfum,nulla  imperfe- 
Aio  cft  perpctuajfic  ideo  ponit  in  vniuerfo  caufas 
ablatiuas  omnis  imperfcCkionis.Qnando  aute  in- 
clinatio cft  ad  a&um  fccundum,fic  pcrfc&i  ad  per- 
fc&ionein  communicandam, violentum  tunc  op- 
fitum  poteft  fecundum  eum  efle  perpetuum,  quia 
non  cft  proptie  violentum  hoc  fecundo  modo 
inclinatur  anima  ad  corpus, nempe  ad  communi- 
candam ci  perfectionem.  Ita  ad  illam  maximam 
iuxta  mentem  Atiftotclis  bene  rcfpondctur. 
Conftderando  rem  ipfam , quando  violentum 


recipientis  rccipitur;crgo  nihil  fpirituale  recipi- 
iligitur  maximi. 


tur  in  corporc.Refpondctur,iiitcll  _ 
quando  recipiens  caufat  receptum : aliter  non  cft 
neccftarium  modum  cftendi  cftc  eundem  in  ted- 
pienteA  recepto,  quantum  ad  exicnfioiicm:cur- 
rit  tamen  de  recepto  inhserente. 

Dico  tertio, anima  rationalis  non  cft  pars  diui- 
nx  mentis.  Eft  contra  Carpocratem,  teftc  Irenxo  Aolnumm 
1 .contra H*ref.c.  14.  Cerdonem,tcftcThcodorcto  •frbmHi. 
dediuinu  decretu  ,fic  Nlanichxos , ac  Ptifcilliani- 
(las,ex  Anguftino  de  Hsref.c.tf.-jo.  qui  dixetunt 
anima  hominis  cfTcDcifubftantiam  prognatam; 
definitur  n Braccar.1.  e.j.  fic  a Leon,  rpijt.tp t.r.j. 
Auguftin.  lib.de  orig.anim.  c.i.  Cuius  ratio  proba- 
tur , quia  fequeretur  Deum  cite  mutabilem  ,vcl 
animi  immutabilcm,&  fic  non  dcficcret.nec  pro- 
ficeret ,ncc  aliquid  habere  indperct, vel  dcfincret. 
Ptobatur  etiam  rationibus  primx  condufionif, 
quia  repugnat  cuicumquc  entitati  diuin*  cftc 
formam.  Vide  Diuum  Thomam  1 .p.9.90  art.\ . fic 
Chryfoftom./*w.i  \jnc*p  .x.Gcn. 


S E C T 


III. 


An  repugnet  vnam  effe  animum  infor- 
mantem omnium  hominum ? 


AVcrroes  pofuit  vnam  omnium  hominum 
animam,lcd  afliftcntem,non  infermanxem.. 


Violtvtim  ftr  cft  folum  per  priuationem  alicuius  pcrfe&ionis  vMirandulanus,  fic  Archillinus  idem  dixetumte- 
tontroriom  natutalitec  debitx,vt  effe  cxcum,  nihil  prohibet  nendum  efle  fecundum  Philofophum  de  infor- 


9M«iir 4t*m,  la^e  cffc  petpciaum  : fi  autem  violentia  inducat 
non  «/I  ptrpt-  comw  jam  q«aUtatcm,vt  calorem  in  aquam,tol- 
" ' Ut  perpetuitatem  , quia  intec  contraria  fit  pugna, 
fic  tandem  vi&oria.  dc  hoc  argumento  videndi 
D.Thom.i  pxjj&yxm.t .fic  ibi  Caict.Ucnr.<p<adi.7. 

^.1  ).Commb.i '«ti.de  Anima /ipar.d.i.i.art.i.  qui 
tenent  ftatum  feparationis  non  efle  naturalem, 
reque  violentum  fimp)icitcr,dc quo  pofteadij^.i. 
.refolutiuc  loquar. 

Obiicitut  vltimb  cx  Ariftotclcde  j4nimA,text.  \ 1. 
qut  ait  intc\\«&um  efle  fecundum  naturam,  diui- 
num.fic  amiq-.iiCfimum.fic  i .de  AnimA,tcxt.\  i.ait 
non  efle  a£kum  corporis, fit  lib.^.text.  j .ait  efle  im- 
tnixturo,fic  fcparatu,8t  1 .de  gen^nimnlAc  fotis  ve- 
nire. Ad  primum, loquitur  in  fentemia  Empcdo- 
c\is,qui  pofuit  intcUc&unveffe  Deum  .Ad  alia  duo 
loca,taniutn  vu\t,qubd  poteft  pet  fe  fine  corpore 
fubftftete.  Ad  quartum  locu,umiim  vult  qubd  no 
cducitut  dc  potetia  matetix,  fit  fic  venit  de  foris. 
Dico  fecundo, anima  rationalis  eft  forma  fpiri- 
Xnim«iii  Hxc  Catis  probata  cft  rationibus  addu&is 

for-nlm  ftm-  P^°  conclufione  prima,quia  cx  a&ibus  fpirituali- 
bus  oftcnfum  cft  in  nobis  efle  formam  inttinfe- 
cam,a  qua  profluunt  ,qux  materialis  efle  nequit, 
cft  comta  deliria  multoruPbilofopbotum.  Zeno 
pofuit  efle  ignem,  Anaxagotas , 8c  Anaximander 
actem^quos  (ccutus  videtur  V atro , teftc  La&itio 


Opijuio  Dei|Erflpcdoclcs  Canguincm.  Apolli- 
naris etiam  Alexandrinus  »T  ertullianus.fit  aVq  po- 
(uctunt  animam  cftc  corporea,  quos  Cupta  citaui 
ad  q.  1 5 . v. io. Probatur  ex  Scriptura  r . Cormtb.  1. 
enim/Ht  <pufu7it  Inminu  tnifi  fpiritm  hominu? 


manti, quos  citaui  fiR  pracrd.in  initio. 

Dtcendum,fccundum  veram  Philofophiim,  fit 
Ariftotelem,conftat  vnam  animam  non  poftcetTe 
formam  informante,  omnium  hominum.  Proba- 
tur prima  pars  primb,quia  tuc  eadem  cftc  omniii 
hominum  voluntas, fit  idem  \mcllc&us,8cconfe- 
quenter  exdem  opctationcs.Secundb  iftx  exdem 
porentix  habet ent  fimul  habitus  , fit  attus  virtu- 
tum,&:  vitiorum  oppofitos,cftctquc  cadcmaninu 
fimul  fapicns,8cftulta,mifcra,Stbeata.Tcttib>ea-  ^ 

dem  res  eftet  in  locis  fere  infinitis  fimul.  Qturtfc,  ^ 
eadem  materia  non  poteft  efle  fimul  multatu  for*  Bir 
marum  completaru-.crgo  idem  dc  forma, alioquin 
erit  infinitx  capacitatis.quiababctct  inclinatione 
ad  plures  materias  omni  numeto  dctctminato.Ex  , 

quo  (equitur, qubd  fempet  eftet  violcntata.Quin* 
to , eidem  libertate  poftet  dicere  vnam  numero 
animam  cftc  in  omnibus  equis  , fic  idem  dc  omni 
alia  fpccie  animatorum. 

Secunda  pars  probatur.i  .Pfcy/Tdicitut  qubd  cade 
eft  tatiomatcrix,8t  fornix  .quia  fimt  cotrclatiuv, 
fit  i.dr  Antext.  16.  qubd  vnufquifquc  aftus  eft  in 
propria  materia,  fit  non  in  multis,  fi:  ibidem,  fic  7. 
Mttaphyfic.text .7.14^*  49  qubd  vmtas,8tdiftin- 
ttio.fic  cftc  rei  fumitut  i forma.Ex  quibus  exptef- 
se  conftat  fecundum  Atift.  non  cftc  vhi  omnium 
bominum  animam. Qubdvctb  plutesfint  anirox 


fit  C.$ . lndiram  tradere  IjniMftnodi  hominem  Sator.*  in 
«meriiam carni» ,-w  j^iritiu /TiUttu jtai*,&  tccl.  1 l.Re- 
«ertatur  pubtu  i>i  inramfuim  ,CT  ^irii ut  redeat  ad 
Deam.  CoivcluCiobcnc  ftat,cfto  tcncatut  animam 
babete  materiam-, quia  bxc  non  erit  corporea,  de 
quo  fuse  dixi  ad  cj.i  j . 

Obuc.tut,quodln  aliquo  tecipitur  ,pct  modum 


fecundum  fidem  .habetur  diffinuu  in  Lateran.fuh 
Leon c. firmiter tde  fum.Trtn.  cx  Latctan. 
fu  - Innoc.Ul.  fit  Clcm.vnde  fton.Trin.  Et tor.ua 
buc  errore  videri  pnftunt,ldyft.lib.i.Pl>iU.7J^^- 
Epipb  lib  t .conr  feare/*& D .Thom. x .certt  .Cvnxr.  *, . 


Obiicitut  pr  \mb,multitudo  fecundum  numetu,  1 
non  conuenit  ni  fi  formis  pendentibus  'a  matetia, 
ex  1 1.  Afei  1e.vt.49.fed  anima  rationalis  'mdenen- 
dens  cft  a materia  •,  ergo  cft  tantum  vna.Rclpon- 
dctuv,ncgaudo  antccedens:5c  Atift  foru-pet.nu-  Ci| 
ieriam,finequanonuiu\tiplicann\t  ind‘undua,in-  ^ 
telligit  diffetetias lndiuiduales,dc  quo  videScot.  «a 
i.d.j. 


Difp.  I.  Se&.  I V. 


587 


1J.luj.7M primi. Si  vero  teneatur  Atiftotelcs  ita 
fenfilVe , in  eo  errauit,vt  ibi  docet  Scotus;fcd  ali- 
fer ,Sc  aliter  cxponitur,ne  id  fenfiiTe  videatur- 
Obiicitur  fecundo, fi  eadem  non  cd  omniu  ani- 
ma.v ruis  non  poieft  alium  docere  fcientiam:quia 
vna  fcientia  non  generat  alia,crgo  eadem  cduu- 
giftriA  difcipuli  fcientia ; & confequcntcr  idem 
intellc&us.  Rcfpondetur,diuccfamclfc  difcipuli 
irnturd*-  fcicmiam;docctur  autem,  quando  proponutur  ei 
aliqua  figna  ipfi  nota,  circa  qux  attente  occupa- 
tur,vel  quando  principia  ipfi  nota  ad  particulares 
condufioncs  a magidro  applicantur ,&  fic  ad  ig- 
notas vetitatcs.quali  manuducitur; de  quo  Scot.i. 
d.ujt.  j . vbi  explicat  differentia  inter  fcientix  ac- 
quifuionem  per  do&rinamA  propriam  adinucn- 
..  tionem.Si  argumentum  valeret, probaret  eandem 

ciTc  pfuaciA  hominis  phantafiam , quia  auis  illa 
ab  homine  do&rinatur. 

Obiicitur  tertii, ex  Atib.xJe  Gen*nin*l.c.)A\t 
intclledu  de  foris  venire:ergo  non  cd  quod  mul- 
tiplicetur. Item, quia  in  cius  lententia  mundus  cft 
xternus;ergo  fi  multiplicaretur  animx,fccundum 
ipfum, Client  infinitx  A tamen  ipfe  negat  infinitu 
dabileeirc  ).PAry/Te.8.Refpondetur  ad  primum/?#. 
prtcedM  vlt.  Ad  fecundum  in  hac  re  Arift.eft  val- 
de obfcurus. Quidam  putant  cum  non  ncgalle  in- 
finitatem rerum  materia  carentium.  Alijnihifcer- 
tum  pro  tui  ille  de  immortalitate  anirnx , de  quo 
Scot.4^-4).f.  ) A D.Tbon,t^*WM  Gens,  c.8 1 . 

Sectio  IV. 

Befnitie  uniitu  exponitur , & for  mu 
corporeitutit  ujferitur. 

I#  A Riftotclcs  1 de  Anim*,c*p. i.&  1. ponit  duas 
JLJl  animat  definitiones. X na:  Anima  ej}  xttus  pri- 
mus Corporis  organici  potenti*  vit*m  habent  is.  Alteta: 
Animae/}  id  ano  viximus, /emimus,  loco  monemur,  <5- 
intelligimut.  Quoad  primam  definitionem  o /len- 
ium ed fi&.  r . de  Anima , vc  fic,  qudd  ii t a&us,  feu 
forma ; Sc  idera  o/lcnfum  efl  de  anima  rationali. 
Pro  maiori  cxplicarionc.noiandom  primo, 
acfum  primum  hi«  fumi  pro  co.quo  nullus  datur 
prioriforma  enim, potent  ia,  Sc  habitus  funr  actus 

f rimi,  quibus  correfpondcnt  adkus  fecundi.  Sed 
orma  prior  ed  cxrcris,edque  eorum  radix A ori- 
vhunti* . & g°*  fecundi,  in  hoc  differre  viuentia  a non 
nmyimtio  viuentibus  , quid  illa  per  fc  non  fe  mouenc , vel 
ntmtd»  d>f  - /altem  in  fe  non  operantur  ad  acquirendam  fuam 
f<r%nt.  perfe&ioncm;harc  veri  fic,  vr  condat  in  plantis, 
animalibusA  hominibusradus  ergo  primus,  qui 
da r hanc  perfedtionem , anima  cd,  fcu  fubftantia 
viralis. 

Controuerfia  ourem  ed.quid  per  corpus  inrel- 
ligatur  in  hac  definitione,  an  loia  materia  prima, 
vel  /ubdiria  compofica  ex  ipfa  A forma  fubftan- 
tiali.D.T  h om.  1 .#f  An.text^.&  i.pjj.y6jnt,^Mt. 
vbi  Cxict.Se alij.SuarJ*  Afer. d.i  j fefl.j.  num.+.dr 
difp.  t j.fel 1. 1 o.n.S.  Se  Thomidx  communiter  t e- 


j Zwtlirotxr 
iiffiaiti*  *• 

mm  st 


ex  materia  prima, & forma  fubdantiali  corporci- 
tatis.ltaSc0t.4At  i^.t.».*9.vbi agit  determino 
conucrfionis  panis  in  confccrationc.ldem  cenem 
Hcuc  jepsodi.  1 .ej.  1 . R ich.  1 J.  1 7.*rt . 1 .sj.  j . Argcnr.4 . 
d.  1 j.«r.t.  dicens  effe  omnium  Aneloru.  Blcon. 
j J.  1 cfuj.vnic.  Auiccn.  1 .Sufficx.  l.Bailol.x  J.  1 7-f-  • . 
sart . 1 . Maior.  1 J.  1 6.q.imic.  Anten.  A nd  r .7 . Mtt  aph. 

9.17 A omnes  Scotiftx.Hcnr.4*#d/.$.q.6.8.cr  1 j. 
admittit  in  homine  plures  formas,  non  tamen  in 
aliis  animatis. 

Probatur  ptima  cpnclufio.  Primo, quia  Arido-  Corpm 
telcs  x.de  An.t0xL4.tdt  corpus  politum  in  haede-  "/«**»<•  *** 
finitione  effe  lubic&um  animxtfed  ncc  compofi- 
tum  ex  materia  primaA  anima,  vr  dame  e/fe  cor- 
poreum : ncc  materia  primafohtaric  lumpta,  cd 
l ubi  edum  animx;crgo.Rc(pondet  Suarcz  lib.  1 .de 
Aff.r.i.Uccc  corpus  includat  gradum  corporeita- 
tis  ab  anima,  qux  forma  cd,  comparari  tamen  ad 
dnimam, vt  aniina  cd.tanquam  potentia  A fubie- 
dum.ison  inhxlionis.lcd  compofitionis.Conrra, 
nullum  exedat  anima  corpori  , antequam  infor- 
met illud  , fcd  tunc  quamprimum  animat ; ergo 
non  prius  facit  cot  pus.quam  vtuens. 

Si  dicas  prius  ratione  condit  nere  materiam  in 
t[fe  corporis  j hoc  nihil  facit  ad  rem, quia  agitur 
dc  compofitionc  Phyfica  reali,ad  quam  prxeifio- 
nes  rationis  impertinentes  funr.Petoan  detur  ali-#  mannam. 
qua  mutatio  fubdanriaiis  circa  materiam,  ante- 
quam anima  eam  informer.vcl  non-St  fecundum, 
immediate  informat  materiam  nudam, qux  ume 
non  ed  corpus.  Si  primum.alia  forma  Qibftantia- 
lis  prxcedit  animam, qux  condiruit  corpus. 

Secundo,  alia  ed  mutatio  fubdamialis  ad  cor-  }• 
pus,&  alia  ad  animam  ; quia  illaell  a generante, 
vel  femen  cffundentc:hxc  a Deo, vel  at>  vniucrla- 
li  agente  fecundum  Phil.dc  quo  po dea ;ergo  cor- 
pus habet  formam  fubdanrialctn  aliam  ab  anima. 

Tcni&x/fe  corporeum  non  dat  anima  intellc&i- 
ua.quia  incxrenfi;ncque  vegerariua,  vel  fcnfiuua 
in  homine;  quia  modo  incxtcnfo  continentur  in 
inreliediuf ; neque  didinguuntuc  ab  ea,  ergo  ab 
alia  forma  datur.  Rcfpondct  lauell.  7-Met.sj.t9. 

Primo  corpus  elfir  quantum  a materia.qux  ed  ra- 
tio. rcceptiua  dimcnlionum  , etfi  non  fit  earum 
fubiedkum.Sccundd.intcIledliuam  dare  effe  quan«- 
cum.quiaxquipollec  fonnx  extenlx.  Defiunpfir 
ex  Caiet. » .p^.l6utrt.d.&  iJe  Anim*,c*p.  1 . 

Contra  primam  folutionera,iimitatio  quanri-  Gmitmtk 
tatis  non  ed  a materia,  fcd  a forma,  quia  hxc  cd,  f*?mtu***» 

, . _ * , * forma. 

qux  determinat , Sc  requirir  tanram , vel  tantam 
maceriam  : non  enim  forma  bonis  porcd  i n for- 
mare corpus  formicx, neque  forma  huius  corpus 
ilIius;ergocbm  limitatio  quaoriraris  prarequira- 
rur  ad  animam  A non  fiat  a materia , fica  forma 
prxcedenrc  animam. 

Conrra  feciindam  foltirionem,  nulla  forma  dat  satio- 
virtualitcrcffcdum  fibi  repugnantem  , aJioquin 
pollet  ignis  dare  frigus;  fed  extendi  repugnat  in. 
tcllediiux ; ergo,  (rem.fomia  dausejfe  per  infor- 
mationem , dat  illud  tjfesjuod  in  fe  habet  fecun- 


dar*  rjfr  rx- 
itn/am. 


nenr,per  corpus  incelligi  materiam  primam;quia  dum  fubftanriam  ; ergo  licur  corpora  Jis  femper 
negar  plures  formas  fubdanriales  io  eodem  com-  datejfe  corporale,ita  /pirirualis  fpirirnalc. 
pofiro.de  quo  Bannes  s/e  Gener,  c.4.  y.Sutrt.i.  Atij  Quarro.corpus  morruum  haber  formam  lub - 


renent  fumi  pro  compodro  ex  materia , Sc  forma 
dante  rj/e  corporeum  prxeise;  non  quod  talis  fit 
didin&a  ab  ipfa  anima, ira  fuse  Suar.  jp.  j.romJ. 
/i.^<f?.4.Capr.*  Aif.f.rax*  .i.fumirur  ex  D.Thom. 
J .p.y.76.  xrr.6.  Caietamts  ibi  xrt.4.  & in  1. /entem, 
dijftut.  if  ejuxj}.  1 Art.  t M 1. 

Dicendam, pe:  corpus  hic  incelligi  compo/Ttum 


danrialem;  ergo  Se  viuum  ; quia  cd  idem  corpus.  tn 
Relpondcnt , in  morte  produci  formam  cadaue*  mmM 

tis.  Contri , non  porcd  idem  effetdus  produci  a 

2uanrumcumquc  diuerfis  agetibtis;  fed  fine  igne, 
uc gladio,  fiueaqua,  /iue  fulmine, &rc.  intereat 
animatum,manetidenicorpus,vcl  cadauer;  ergo 
non  ed  ibi  aliqua  forma  dc  nouo  produ&a. 

DDd  4 Re/pon 


588  De  Animae  fubftantia,&c. 


Rcfpondent  laudi,  tc  Caiet.  negando  antece- 
dens, quando  tenditur  ad  defitionetn,&  ad  cfFc- 
dum  vilem.  Addit  Caietanus  dubium  cfte,an  ca- 
dauer  fit  eiufdcm  rationis,necnc;&vtruraque  di- 
ci Pofie.  Contra  prim6  , fequcrctur  qubd  murca, 
vel  culex, vel  alia  vilia  poircnt  a variis  rpccie  cau- 
fis  gigni.  Secundb  , altcrationes  interimentium 
funt  diuerfz,vt  motbi,  ignis,  niuis,gladij,&c.licec 
oppoficum  fals6  dicat  Caietanus : ergo  fi  produ- 
cunt aliquam  formam  fubftantiaiem , illa  non 
erit  vna,fed  diucrfir. 

Tertib,  fi  generatur  forma  cadaueris,  falsb  di- 
cant, quod  tenditur  ad  deficionem  ,quia  materia 
in  generando  non  intendit  corruptionem , nec  b 
perfedo  ad  imperfe&um  procedit.  QuartA , ail 
omnem  generationem  fubftantiaiem  requiritur 
difpofitio  pneuia,  & fucccffiua  •,  ergo  idu  gladij, 

*el  fulminis  nulla  forma  talis  gignitur. 

Si  dicas  cadauera  Hominis  efle  fpecic  diucrfa 
cum  Caietano,  id  chimzricum  cft, cum  experien- 
tia difeet  ni  nequeat  inter  mortuos , quis  Hoc,  vel 
illo  inftrumento.vel  morbo  periit. 

QqintA,  enecato  animali  manent  caro , venz, 
nerui,o(Ta,&c.  omnia  eadem ; ergo  & eadem  for- 
ma corporis,  quz  forte  non  diftinguitur  ab  ipfis. 

Dicere  autem  ,quAd  ifta  Habeant  nouas  formas, 

•chimzricum  eft-, quia  per  concodiones,&  altcra- 
tiones multas  fiunt  huiufmodi  formz  •,  ergo  vno 
i&u  interimentis  ficti  nequeunt. 

Dices  cum  Caiet.fupra,&  B annes  lib.  1 Je  Gener. 
q.6urrr.i.formam  cadauetis  fequi  natura  elementi 
ptxdominStis  tempore  intentus;  vnde  fi  inteteac 
animal  per  i gne,vc\  cholera , cadaucr  etit  alterius 
lationis  ab  inteteute  pet  ph\cgma,vel  aquanv.ncc 
refett  an  gladio, vel  laqueo  peieat-.quia  rftatantfi 
funt  conditiones  fine  qhibus  non,&  dominiu  ele- 
menti, feu  Humor  pti  dominans  caufa  pet  fe  for- 
mx  cadauetis.  Sic  defendunt  cadauera  cfle  fpecie 
diucr  la.quod, inquit  Bannes, probabilius  cft. 

JFr*w  Contra  ptimb.fotroa  carnis, offis, &cvtdi&um 

domi»*™  ni~  cft>noD  fiunt  line  co£rionc,St  multis  qUerationi- 
*n7rv!rn'M  bus;qux in  fubitaneis motibus gladi},  vel  fulmi- 
nis imetuenite  nequeunt : ergo  manem  antiquz 
form*.  Secundo,Humor  pt  «dominans, non  alitet 
gignere  poteft  fotmam  c adauctis,  quam  pugnado, 

& agendo  in  altos  humotes,  5c  tcduccndo  eos  ad 
cettam  qualitatum  temperiem, quam  fcquatur  ta- 
lis forma;  fcd  ad  Hoc  icquitiiut  fpatiu  temporis, 

( quia  fmguii  Humores  pro  vitili  fe  defenderent, 

& tn  fe  mutub  ageict.lquod  non  intctuenu,dum 
animal  globo, vel  fulmine  per  it.  Antecedes  patet; 
quia  fic  fieret  cadaucr  ex  Humoribus,  ficut  mixtu 
ex  clcmeniis.Scd  fecundum Philof.  1 jit  Gener s.l. 
mixtio  tort.90.  Mixtio  #fl  mixtiltilium  nitent  orum  vnio : ad 
quam  requiritur  conuentio  elementoru  in  vnum 
locum,  8c  mutua  eotumdem  in  fe  a&io,qua  alte  ■ 
tentur  , vt  fiat  temperies  primatum  qualitatum, 
quam  fequetut  forma  aliqua  mixti  (, vide  Scot.  1. 
i.  t ; . ni  1 . vbi  explicat  mixtionis  definitionem) 
fcd  in  iis, qui  (ubito  int  et  eunt, non  poteft  talisal- 
tetatio , vel  qualitatum  ad  temperiem  tcduCtio, 

1*  fierv,etgo,8tc. 

g Btzteiea,  ilii  Humotes  compatiebantur  in  t no 
ante  mortem ; etgo  8c  pbft.  Si  dicas  pet  mortem 
aliquem  eorum  auget  i,  id  in  iilia  fubitaneis  mo- 
tibus cftmanifcftc  falfuro;crgo.  Sed  detur  gratis, 
non  poterit  tamen  agere  nifi  per  motum.Tnaximfc 
fecundum  eos, qui  negant  fubftamiam  effe  imme- 
diate aCtiuam  ; etgo  in  vno  inftami  fc parationis 
♦ nun*  non  poterit  nutetii  dif  ponet  c ad  fotmam 


cadaueris , fic  ipfam  producere ; nam  in  hac  fen- 
tcni  ia, quam  impugnamus, primum  non  ejje  anime 
cft  primum  efle  cadaueris. 

Tcttio, contra  eandem  folutionf  .humores  ipfi 
funt  corpora  mixta.Pcto  ergo  vtrum  (cparata  ani- 
ma,ferutt  fuas  formas  necnc-Si  primum, cft  con- 
tra eos,  qui  negant  plures  formas  fubftintiaics, 
etiam  partiales  in  eodem  compofito.D.Thom.i^.  Humm  M 


1 * 


9-7 J *rt.$jtd  ijcontrn  GVnr.r.fi^.qui  nrr.f.  do- 
cet quatuor  humotes  informari  anima:  & probat  m4Vmr 
ex  D.Thom.Caict.&  SyluA  przterca  cofcqucn- 
ter  idem  debent  admittere  dc  carne, & nerno ,8cc. 

Sc  non  erum  fingendx  formz  cadauctum.  Sife- 
cundum-.ergo  non  polTunt  concuttcte  ad  formam 
cadaueris, cum  ipfi  formd  careant. 

ScxcA  probatur  conclufio : in  animali  mortuo  /•  mma 
manent  eadem  accidentia.vt  longitudo.latitudo,  «4 
colorAc.crgo&idcm  fubicdum;quia  accidentia  tecUan*‘ 
non  migrant  dc  vno  fubic&o  in  aliud ; fcd  fubie- 
&um  cft  compofitum  non  fola  matetia.quia  priut 
eft  compofitum  fubftantiale  , quam  accidentale: 
ergo  manet  fubie&um  accidentium, nempe  com- 
pofitum ex  materia,&  forma  corporcitatis. 

Confirmatur, quia  fi  omnia  accidentia  peteant  m 

mortuo  animali,  & fola  maneat  materia , non  eft 
ratio, quare  Hzc  forma  plufquam  illa  iniroduca- 
tur.quia  matetia  indifferctet  omnes  refpicit:crgo 
dicendum, manete  accidentia,  5c  compoGtu  fub- 
lUntialc.in  quo  fubic&Stur  antc,&  poft  mottem. 

Refpondctut  cum  Banncs  fupti«rr.i.  acciden- 
tia viucntis  non  manere  in  mortuo,  fcd  in  corru- 
ptione fieri  refolutionc  in  materiam  prima.quod 
videtur  D.THom.  dicere  q.d.i 

ieformutf.y.dr  1 .de  Geners.4  leti. 9.  Ad  confirma-  ^maM 
tionem  propter  dilpofiriones , quz  ptzctantin 
matcria,vcl  compolito,  eam  determinari  ad  Hanc 
fotmam  potius  .quam  ad  illam.efto  fotma  imme- 
diate materiam  nudam  informet. 

Contra.i n cadauete  ad  oculum  manet  idem  co- 
lor,eadem  figuta, eadem  lineamenta, & difpofitio 
partium, quz  fuerunt  in  v iuo.ltem, ramus  abfrif- 
Ius  Habet  eandem  viriditatem, quam  antea, & po- 
mum ab  atbore  decerptum  .eundem  fapotcm.Dl- 
cete  autem  qu6d  omnia  ifta  funt  dc  nouo  prodn- 
tta , patadoxum , 6c  incredibile  videtut , cura  fit 
comta  fenfum ; neque  aflignati  poffit.a  quo  pro- 
ducatui  dc  nouo. 

Rtfpondet  Rannes  tj.xo.nrt.t  .ni  ; .quod  fcnfin  |, 
hic  fallitur,  quodque  accidentia  funt  eadem  tan- 
tum fecundum  appatcntii.in  te  aure  noua  funt  fic. 
producuntur  confccutiuc  ad  produ&ionc  formz 
c adaucti  v.  Jc  matetia  cft  ita  difpofitapcr  difpofi- 
tiones  ptzcedentcs.qubd  non  poteft  catete  acci- 
dctibus  fimilibus  iis, quz  Habuit  .Sed  bxc  tam  in- 
credibilia videmut.vt  fi  inter  ctcdcndafidediui* 
na  ponctctui,intct  difficiliora  ctcditu  locuraba- 
bctcf.patadoxum  ccttc  videtut^ubd  coti  oculis 
meis  elepbas,  verbi  gtati'4,fulminc  peteuffus  in- 
teteat,  ita  quod  omnia  tcnfibilia,qux  antes  ineo 
fuetunt.vetc  euaneCcit,Bt in  iftu  oculi, immb  in 
inftami  fimilia  fenfibiliapet  omnia, ita  vtinullo 
fcnfo.bxc  ab  illis  difcetni  poffvnt,  producantur- 
Dicendum  etgo  cft,  (cclufis  bis  figmentis, eadem 
accidentia  vcic  manete  in mottuo , quz  fuerunt 
in  viuo , & conCcquentet  eandem  fubftamialem 
fotmam  cotporeitaiis  manete  , qua  conftituuut 
compofitum,  quo  ifta  Cubic&antut.vt  babctSco- 

Si  dicas.bzc  etiam  contra  Scotum  obiici  pof- 
fc,  quia  idj.S/U  idiifo/udm.x^  fttj.  docet 
gtadus 


Difput.  I Se6tlv.  589 


m mstu 
•s/raire. 


Ftrms  diurr- 
ftfrtrit»  1 
bsbtnc 

sctifi 
— * fimi- 


ttjtmtrmti*.  gradus  qualitatum  incompatibilcs  cum  forma 
waK  vi*n.  corrumpenda  effici  a forma  genitale  gradus  op- 
> p0fjc0s  aj,  cadc.n  corrumpi , de  y 4.  n.x  1 . ideo  ai* 
ttmpn  qUAntj,aiem  jn  Euchaiiftia  non  poffia  creatura 
corrumpi. quia  ibi  no  habet  lubicdum, cuius cotr 
ruptione  dcfincrct  efle : vbi  fupponic  cius  fubic- 
dhiin  e (Te  compofuum.Sc  non  materiamiquia  hxc 
cft  incorruptibilis  : ergo  fecundum  iplum , dum 
fubitb  fit  ignis  ex  aquu,vcl  e comra.omnia  anti- 

?|ua  accidentia  pereunt  > de  fucceduut  noua,  Rc- 
pondctur.itaetl dicendum, quanJo  non  remanet 
aliqua  forma  fubftanualis:fcd  tunc  ad  fciifum  pa* 
tet  effi  accidentia  noua.quialpeciedmcrfa,  vt  in 
exemplo  i at  in  pcopolito  fuot  omnia  accidentia 
(ccundhm  fenfum  eadem. 

Ad  id  quod  ait , accidentia  omnia  firailia  Reci- 
dentibus viucntis  cofcqui  ad.  formam  cadauorif, 
quia  habent  iftx  formx  affinitatem,  quia  yn«  fc- 
quitur  ad  aliS.falfum  cft.  Ad  comprobatione  falfi, 
**<•■  quia  formx  diucrfx  fpccie  nuquam  habent  acci- 

dei  ia  per  omnia  fimilia.vt  patet  indudiucjueque 
formacadaueris.fi  daretur,eflct  affinis  formx  vi- 
uentis.cum  inter  fc  maxime  repugnctiiicquc  fuf- 
ficic  ad  hanc  affinitatem,  vel  fnnilia  accidctia  ha- 
benda,quod  vna  fequatur  ad  aliara;alioqum  ace- 
rum haberet  eadem  accidentia  cum  vino;  quia  fe 
. habet  ad  illud  ficut  mortuum  ad  viuum;dc  eodem 
modo  ex  illo  fit  ficut  mortuum  ex  viiio,  vt  Jocet 
Kridot.fi.Metnpb.text.iq.  vide  Scot.4d.4jy  j. 
IO.  Quod  dicitur.marcriam  exigere  accidentia  fi- 
r»  - milia  iis,  qux  prxccffirunr. propter  difpofitionca 

**-  'S  pixcedcnrcs , non  minus  talium  cffiqma  ex  prx- 

teritis  difpoficionibus  nihil  in  ea  remanet  , niti 
refpcdus  quidam  rationis , pet  quem  non  poteft 
determinari  ad  aliquid  reale.  Sed  hoc  parthn  va- 
let , quia  etiam  facit  contra  nouitatem  acciden- 
tium in  genito  , vbi  corruptum  habet  tantum 
vtum  formam.  Vide  Scoium  a.  djft.\.cju*ft. 4. 

Vliimo, probatur  ex  Arift. in  allata  diffinitione; 
cum  cniipdicir,qubd  anima  cft  ndos  corporis  or- 
ganiciicrgo  fijpponircorpus  eile  organicum, alio- 
quin  no  clfcc  adus  formalis.lcd  efficies  organici. 
£*,7  ttrfw  Pro  quo  Nota  corpus  organicum  dici  illud.quod 
»rg  *nicum  f habet  parrc$diflimilares;cx  Arift.a.dr  P*rt.*n.c.  t. 

cuiu/modi  fune  oculi,raanu$,naccs,&c.animaer- 

f;o  talis  naturx  cft,  vt  no  informet  ui/i  corpus  ta- 
cs  partes  habens.Per  particulam  />in>/£r/,pofiia  in 
definitione , di  (cernitur  a corpore  Mathematico, 
quod  cft  accidcs,de  ab  artihcialfivci  forte  melius 
dicirur  quod  anima , qua  forma  rcfpicir  corpus 
Phy /i  eu  tu,  qua  talis  forma  viuens  organicum. 
OtfguizMti»  Nota  fecundo,  qu6d  organizatio  alia  cft  acci- 
AluAcetJen.  Jenrsi|ij>Vi  quod  hoc  membrum  fit  durum,  illud 
filfinfitttr  molle; hoc  frigidum, illud  calidujhoc huius  figu- 
rz, illud  altenuqalia  vero  cft  fubft.imiulis  confi- 
/lens  in  variis  formis  fubftitialibos  partium  cor- 
poris organici.Ec  de  hic  imelligittir  diftioarg*- 
niciy  in  definitione  ani  m.r,  vtex  didis  abii  de  pro- 
batum eft.  Pro  explicatione  alterius  piriiculz, 

Jn  petent  i. * vir.trn  hiberni  1 , ira  definitione  politx, 

* *.  Nota  tertio  , quod  vita  cft  duplex;alia  cft  fub- 
Puu  sii*  ftjr)alis,&  cft  ipfiim  informari  corporis  ab  anima, 
^uuseudm.  <lu0‘^ dfcdus  formalis animx.de  non  ipfi  ani - 


ciuilem,  Pl\ilofophic5,dc  voluptuariam.  Vndefle 
bcatitudo.qux  confidit  in  operatione, dicitur  vi- 
ta fElcnUjiuxta  id  lonn.vj.Usc  eft  vit * stem* ,vt  eu- 
gnoftant  tr,Scc.  Itaque  particula  illa  paterni*  vitam 
habent  is, potcd  accipi  vuoqucmodo-.quia  corpus  * 

eft  in  poteria  ad  viti  vttamqucifed  quoad  vitam 
primo  modo  fumptam,  idc  cft  elfe  organicuro,dc 
vitam  in  potentia  habcrc;de  differentia  cft  titura 
in  nomine. Quoad  vita  fecundo  modo  fumptam, 
non  eft  idcm.quia  hxc  eft  effedus  animx  Se  effi-  * 
cientis.  Vel  dic,qnod  ifta  panicula,  fupra  corpus 
organicum  addit  difpofitioncs  accidentales , per 
quas  eft  in  proxinujpoictia  ad  receptionem  ani- 
mx  ; & lic  noncctt  fupet fluitas  in  definitione. 

Ptobutur  Theologice , corpus  organicum 
habere  altam  formam  dtjlinflam 
ab  anima. 

Scot.  4.d.t  j.y,  j.«Mw.i9.fuse  rem  banc  tra&at;  I ». 
ex  quo  potiora  fumemus, quibus  addemus  noftra.  MrUnimm 
Probatur, quia  fine  forma corporeitatis  no  falua-  £-Mehtn't<* 
tur  veritas Euchariftix  : primo,  quia  corpus  in 
quod  fit  conuctfio,vel  cft  Mathematictim,vcl  na-  ,tits/u.  ' 
turalc;quia  Ar iftotcles  no  ponit  aliatfcd  Xlathc- 
maticum  no  eft, quia  hoc  cft  accidcns.nequc  na- 
turale per  te  ; quia  hoc  forma  conftat ; ergo  fine 
forma  no  vere  dicitur,f/«r  eficorpm  meum,S< c.Sc- 
cundo.quando  dicirur,//iV  efi/*ftguii , non  poteft 
fingi  ibi  tantum  efl«  materiam  folam  fanguinis, 
vel  maroriamcupi  modo  quaudtatiuO;ergo  idem 
hic  dicendum.  Tertio, cum  dicirur : hoc  cft  corpus 
meum , non  ponitur  diftrahcns  a veritate  carnis, 
offis,  Scc.  ergo  ficut  fi&io  edet , per  carnem , vel 
os  intclligi  materiam  , ita  de  hic.  Dicetur  fort£ 
cum  Suar,  in  initio , citaro , Se  ex  D.  Thom.  .p. 
q.-jGMrt.f».  & cj.vn.de  y.corp.&  *,{  f.  ter- 

minum conucrfionis  effie  corpus,id  cft,ipfun  ma-. 
tcium.quaicnus  accipit  elfe  corporcti  ab  anima. 

Contra,oftcnfum  eft  effie  impoffibile.quod  for-  l } . 
ma  inrxtenfa  det  tjft  extenfuin  fortrulitcr.  Prx-  I»  ttiJutci- 
cerca,fi  confccratio  fieret  in  triduo  mortis, pone-  /«»■<•«♦  da- 
retur idem  terminus, qui  modo  per  forma  coipo-  tf"‘ tmnUm 
ris ; ied  tunc  non  poneretur  anima, quia  feparata 
erat ; neque  *\hun*Jfe  daret  materixrergo  neque  1 
nunc  ponitur,ncqiicaJiquod  ejfe  ab  ea  datum. Mi- 
nor probatur.quia  ex  vi  verborum,vc  docet  Trid. 


miivndcin  Scripturi  vocatur fpir meli viu, Gen.  1 . 
In  Intelligcntiis  no  videtur  diftingui  ab  ip/a  na- 
rura,vt  fe  agic,&  mouet;quia  116  cft  pars^jux  dat 
vicatn,diftin<2a  ab  ea  cui  datur,vt  in  nomine.  Alia 
eft  accidentalis, qux  cft  proprii  operatio  viuer/s, 
quo  Ccnfu  Atid.j.Peiit.c.i.  diuidir  vitam  in  adi- 
uam.  Se  contempJatiuam,  de  \.Ethic.*d Eudcm.in 


y^Cij.c.j.nou  ponitur  anima  fub  fpccie  panis, vel  Amim * f,b 
vini  ex  vi  verboru,  fcd  ratum  ex  vi  naturalis  con-  §eeisbm  ucu 
nexionis  cum  corpore,  de  fanguineiergo  quando  & 
folura  effit  naturalis  conexio, nullo  modo  pone- 
retur  anima  fub  iftis  fpccicbusjncque  aliquod  tjji 
ab  ea  datum  ; quia  nullum  dar  non  coniunda;cr- 
go  ex  vi  verborum  nunc  , ficut  de  tunc  ponitur 
verum  corpus  fub  fpccicbus  panis,  de  per  confe- 
ques  vera  forma corporciraris  ab  aniitu  diftinda. 

QiuarrA , fcqueretur  quod  corpus  Chrifti  non 
effit  idem,viuu  de  morruum;coniequcns  cft  con- 
tra^ados.  Sequela  parer, quia  haberet  aliam  for- 
mam fpccie,  ve  1 genere  diffindam  port  mortem. 

Falfiras  cofequcnris  parer  ex  Ambr.  Se  habetur  de 
confecTjd  1.  e.  omni*  I4c  eft  de  virgine  quod 

eftp*Jum,ftpidtjfm,ScctLco /bm.de  jiftemftih  cari  - 
dem  naruram  confedere  in  puris  throno.qux  ia- 
cuir  in  fcpulchro./dcm  di  cur  Gffg.  A ug.Domafc.  14. 

Hicronym.quorum  verba  vide  apud  Scor.fupr a.  si 
Iicfpondct  Caicr.fiipii,corpiis  Chrifti  vinum  «W,«» 

& mortuu  elfe  idem  fiippofira/fter , mareriaiirer,  ,/f  ij4r‘ ,er' 

& quoad  ejftcxiiictix  adinhs.non  autem  forma- 

liter.  Suar,  fupra  dift.  1 j.fteff.  1 o fi». rcJpondct  effi  mnuunT 

idem 


l 


59°  De  Animse  fubftantia,  &c. 


m.imrr.t  m«- 
p#f  idf  tim- 
ftfin m. 


idem  fcnfibiliter  propter  identitatem  materiar ,& 
quantitatis,  fic  fcnfibilium  accidentium, vel  fup- 
pofitaliter  propter  idem  fuppofitum  , fic  addit 
propter  locutiones  Theologicas  , quz  commo- 
dum I cnium  habent , non  clle  fingendas  nouas 
formas,  in  homine. 

Contra  Caictanum.nondicuc  San&i  idem  fup- 
politum,nec  eandem  materiam,  fed  idem  corpus 
manere ; at  non  cft  idem  corpus  manens, fi  mura* 
tum  cft  in  aliam  formam  fubftantialcm,  alioquin 
dicas  manere  eundem  ignem  poftquam  conuer- 
fus  cft  in  acrem, & eundem  panem  poftquam  con- 
uerfus  cft  in  naturam  aliti. Qu6d  vcr6  maneat  ea- 
dem materia  eidem  ruppofuovnita,nihil  facit  ad 
permanentiam  corporis , alioquin  fi  fola  manus 
fic  penxnnlifTct  vnita,(quod  non  repugnat ,)dico- 
res  idem  corpus  humanum  permanere  vnitum. 

Quod  dicitur  eandem  exiftentiam  aikualem  per- 
mancre,fa\fiun  omnino  cft ; quia  cdm  (it  nouum 
compotitum  fubftantiale  , fic  corrumpatur  anti- 
quum, perit  antiqua  exiftentia,  fic  fucccdit  noua. 

Non  me  latet  fecundum  Qa\ctin.).pMrt.<judfi.i7. 

«rf.i.humanitatem  alfumptam  exifterc  exiftentii 
Verbi ; fed  id  falfum  cft , vcbcnd  probat  Scotus 
cum  communi,  i. 

1 f . Contra  Suarcm  exdem  rationes  valent  i quia 
HMtien*  tiuf  identitas  fuppofui  nihil  facit  ad  rem , neque  cft 
dtm  m*t*ru  verum  manere  idem  corpus-.quod  cxprefsc  aiunt 
Santti , fi  non  cft  idem  compofuum  fubftantiale, 
cfto  maneat  materia,8c  aliquot  accidentia  eadem, 
quia  fecundum  ipfum  S\i*x.di{p.\+.fetl  $ j7*om- 
nia  accidentia  corrupti  manent  in  genito , fi  non 
repugnant  eius  formae,  fic  tamen  falfum  effe  cor- 
ruptum effc  gcnitum.licct  ambo  habeant  eandem 
materiam  , fic  multa,  licet  non  omnia  accidentia 
eadem  i ergo  gloffa  illa  omnino  reiicicnda  tan- 
ouam  apette  contra  S.vn&os.  Prxterca.ipfe  dicit 
ibi  n.t  i .ideo  manete  eadem  accidentia , maxime 
qualitates  in  gcnito.qux  fuerut  in  corrupco*,quia 
non  h ibent  caufam  , a qua  fiant  noua  ; quia  non 
JeciJntU  fiunt  a forma  cadaucris,cum  non  fint  ci  connatu- 
tid*utrU»cn  talia,  namfieffent , non  itacitb cuancfcerent. 
f"m  "*“*•  Neque  fiunt  ah  cxttinfeco,  quia  fxpc  nullu  adeft 
a quo  talis  calor, vel  teperamentum  produci  pof- 
fet, qualia  in  cadauetc.maximi  quadomors  con- 
tigit per  iugulationcm,fuffocationcm,ve\  i Cium, 
apparent : neque  fiunt  i fpiritibus  vitalibus  , vel 
humoribus  , quia  forte  hi  omnes  anima  infot- 
mantut  , fic  fic  cum  ipfa  pereunt : fic  cfto  alias 
formas  habeant , non  potiunt  caufatc  illas  qua- 
litates , quia  citiflimc  corrumpuntur,  fic  qualita- 
tes illx  diutihs  durant. 

Totus  ille  difcutfus  xque  bene  probat  manere 
eandem  formam  cotpotis.fic  nulla  fubftantialcm 
de  nouo  in  interitu  animalis  produci, quia  no  cft 
affignarc  caufam  civis, fic  cum  maneant  cade  acci- 
dcntia,fccudum  cum,8c  bene,  quia  nihil  cft  quod 
cogit  inhoc  coi  r igere  fcnfumjtenendum  cft  ma- 
nete eandem  fubftltianv.qua  ratione, quia  eadem 
accidentia  in  hoftiaconfecrata  manent  ,qux  fue- 
runt in  non  confecrata, teneremus  certo  fubftan- 
tiam  panis  manete,fi  fides  non  cogeret  ad  oppo- 
t^wNii*N«i  fitum.  Quod  fubiungit  Suar  ex  contra  Scotu  pro- 
SmS  piet  locutiones  T heologicas,  qux  congruum  ha- 

' j«r.  °CTC  V°^ut  fcnfum.non  ctfe  fingfidas  nouas  fot- 
maiM  c»rpt  mas, minus  rctle  di&um  cft  \tum  quia  ipfc  fingit 
vniatii.  Scotum  fihgerc  nouas  fotmascum  tamen  eas  nc- 

* get  Scotus,  atfex  es  antiquas  formas  manete  •,  tum 
etum,q\'\a  congtuum  lenfumnon  aftignat  diftis 
SanCtoiu  dicentium  abfolutc  manete  idc  Chtifti 


corpus  mortuum,  quod  fuit  viuum,  qui  abfolutc 
negat  idem  corpus  manere  , cfto  aderat  eandem 
materiam,&  aliquot  accidentia  petfcucrare.Nop 
fingit  ergo  Scotus  propter  locutiones  Sauciorum 
nouas  formas  , fed  ex  cis  infert  exprcfsc  manere 
anriqui  corporis  formam.  Suarez  autem  propter 
locutiones  Philofophicas,  fic  maxime  propter  il- 
lud, Genrrutio  vnim  rfi  corruptio  * lierim , fic  c coira; 
qux  maxime  congruum  poliunt  habere  fenfum, 
vc  poftea  patebit , fingit  nouas  cadaucrum  for- 
mas, vi  vidctur,contra  San&orum  loquutiones. 


T 


Soluuntur  argumenta  contra  formsm 
corpor  citatis. 


16. 


iS. 


I» 


Arguitur  primo  contra  refolutioncm  huius  17. 
quxftionis.ex  D.Thom.d<flo  *rt. 4.  vnius  entis  cft 
vnicum r^rjergo  vnica  forma ; quia  forma  dat  ef- 
fejergo  in  eodem  compotito  non  funt  plures  for- 
mx.Refpondctur  ex  Scot. 4.4.11.4.;.*  46. non  oh-  fUnlltm 
ftarcvnitati  entis, pluralitatem  forniarum>modd  /**•»•  ««■ 
vna  l»t  vltima,fic  completapd  quam  exterxordi- 
nentur  ; quia  compolitum  integrale  cft  vnum,  fic  ' 
tamen  fingulx  cius  partes  habent  fuas  partiales 
formas  in  vcrioreopinione;quidquid  teneatur  de 
forma  corporeitatis.qux  fu  ab  hts  diftin&a.  Hxc 
folutiocft  ad  mentem  Phil fim.ibi dicit 
folam  vlttmaro  formam  clfc  abfolutc  formam, fic 
actum  *.  intermedias  autem  clTc  etiam  materias. 

Conrrt  ex  7. Met  c.de  vnitate  definitioni  1 Jti : In fitb- 
fiunt  i ii  no  efi  ordo, ergo  vna  forma  fubftitialit  non 
ordinatur  ad  aUam.Refpondetur,ibi  ait.fteftnn- 
gatio  addere  priorem  differentiam  pofteriori, 
idem  erit  ft  c conucrfo  fiat, quia  quantum  ad  hoe» 
non  cft  ordo  in  fubftamiis  harum  diffetetianmv, 
quod  nihil  cft  ad  rem. Alia  cx  eodem  capite  addu- 
cuntur contra  pluralitate  formarum,qux  Scotos 
optime  explicat  loco  cituto  • vbi  etiam  fe  remittit 
ad  explicationem  , quam  ferit  in  Mctanhyfica. 

Caict.diffo  4.4.  pro  fua  modeftia  replicat  con- 
tra hanc  , quod  Scotus, fic  ali \ corcitate  tenentur, 
quia  fcquitur  hinc,qu6d  vna  res  abfolutc, 8c  fim- 
plicitct  eft,8c  fit : cft  pet  primi  formam, fi:  fit  per 
aducnictem,Q««d  (inquit)  ef**nu  fit  finltitUeurr- 
linquo  iudicuntLm.  R.c<pondctur,cft  incfipleteper 
formas  prxcedcntes,fic  fit  per  vltima  completc:8c  , 

fi  pet  abfolutc, fic  fimpliciter,imcl\igit  vltimicf- 
fe,fa\su  fubfumit.Si  lufficit  ad  hoc ,quodcumqoe 
ejje  fotmale  Tubftantialciverificatut  de  eodem  fi- 
mul,quod  abfolutc  cft,8cfit,fcnfu  iam  explicato; 
fic  exiam  futili  argumento  redarguere  Dodotem 
fubtilem  ccecitatis  fic  ftultitix  , minus  pruden- 
tem, fic  humilem  fapit  fpititum. 

Sed  contra, quia  abutitur  Scotus  terminis,  fa- 
mens  cos,non  ucut  Philofophhapud  quosfimpli* 
citet  fignificat  fine  addito. vnde  quod  fimplicitct 
cft, habet  fuum  complementum  fubftantiale Jle- 
tbondcuu  exScoto  fuptaii.4t.($-  fo.opudPlnLi. 
de  pmer .tfxt.ti.fumi  ens  fimplicitct, pro  omni  etv- 
x itate, cuius  oppofuum.fcilicct  non  effe  fimplici- 
ter, cft  purum  nihil  .Sumitut  etiam  prout  opponi- 
tur enti  fecundum  quid;  fic  fic  omnis  forma (ub- 
ftantialis  cft  ens  fimplicitct,  fic  idem  eft  de  mate- 
ria : fic  hoc  fcnfu plura  tjfi  fimplicitct  funi  in  eo- 
dem compofiro/cd  non  plura  completa. 

Atguitut  fecundo , cx  eodem  fcqucrctut  quod  ' 
fecunda  forma  fnbftamialis  daret  effe  accidenta- 
le ; qiuaadueniict  enti  in  attu , fic  fic  non  diftin- 
guerctur  a forroaaccidctali.Kefpoudaut  exSco- 
to Cupfa,qubd  aducnit  enti  in  a£ku  completo  pet 
vlumara 


Difpuc.I.  Se&.IV. 


59i 


ClW  «MM- 
tW  • fi,  & 
qutdf  rura- 
tur nn  tfi, 


vltimam  fornum, eft  accidcrale,non  aliter.  Con- 
tri  cx  J . Phyfitext.  8 .quod  monetur  efi,  quod  genentur 
mneft.  Sed  addudio  vltimx  formxcll  generatio, 
ergo  id  ex  quo  deducitur, non  cft  (impliciter, alio- 
quin  haberet  e{fe,f\cxxi  Bc  illud  quod  mouctur.ve! 
alteratur.  Refpondctur  ex  Dodorc  «.  50.  Icnfus 
cft , quod  fubicdum  generationis  caret  tfi*  (im- 
pliciter , edo  habeat  aliud  efie  (impliciter,  Icd  in- 
completuin.  Quod  autem  mouetur  , vel  altera- 
tur , non  petit  carentiam  effe  (impliciter , fed  po- 
tcft  nullo  efii  (impliciter  carere. 

Tcrtio,arguicur  ex  eodc4.$.prxdicatio  fumpta 
a diuerfis  formis  n6  fubordiuatis,  cfl  accidctalis, 
vt  album  cft:  dulce;li  a fubordi naris ,ed  in  fecundo 
modo  per  fe,  vt  fuperficiatura  ed  colorat utptergo 
(i  ponamus  plures  formas  in  homine,gcnus  fum- 
ptum  ab  vna  forma, non  prxdicabitur  primo  mo- 
do de  fpccie  fumpta  ab  ali a-,8c  fic,h$c  non  ctir  per 
fe  primo  modo,homo  rfl  animal, quod  ed  falfuni. 

Refpondctur, tantum  probat  prxdicatum  fum- 
prum  a forma  pofteriori,  non  prxdicari  per  fe  de 


pr$ dicato  fumpto  a forma  priori ,vt  \nc,atthnal efi 
iewejquia  vna  harum  no  includit  alianv.negatur; 
fmmftokfy.  ergo  etfi  pnjdicata  fumantur  i formis  fubordina- 
pm  fjjjdc^prxdicationc  eorum  de  fc  inuice  ede  per 

Odientur  fecundo  modo } fed  erit  potius  per  accidens, vt 
ftc*ndt>  muto  hxc  Jtomo  efi  albutyonimal  efi rationale.  Intel lige  de 
fer  ftf  prxdicatis.quado  fumuntur  i priori, & poderio- 

Gtnm  ntm  r j f0rma.&  ooncndo  penus  fumi  a priori  ,Bc  diffe- 


ri  forma, & ponendo  genus  fumi  a priori  ,& 
‘dfdif-  rcntli  2 podcrioriincc  prx dicatur  hoc  de  ii 


illo  per 


fmmtio , nec  (jr.nec  c contra.Sed  n6  fequitur  hinc, quod  genus 
i tentro.  non  prxdicetur  de  fpccic,  quia  hxc  etfi  intror  ter 
prxdicatum  fumptuma  poderiori  forma,(cilicct 
differentiam, non  tamen  prxcis£  illud,  fed  etiam 
genus includit.per  quod  cuanefcir  quxdam  obic- 
dio  Caictani  ditio  art.  } . quod  fequitur  ex  (olu- 
tionc  Scoti , hanc  non  ede  per  fc,  homo  efi  mutuat. 
Vide  Scor.  t.  Pofler.quafi.it.  vbi  difpurat  an  hxc 
(It  per  fc , minui  efi  homo. 

t i.  Contra  hanc  /blufioncm  obiicir  Caictanuipri- 
md,  quia  idx  funt  per  fc,  Terra  efi  granis,  ignis  efi 
calidus, tamen  extrema  fumutur  k diuerfis  formis. 
Relpoder  Phil.Fab .TJx*rem.?}.e.i.  qudd  rerra  Sc 
grauitas  no  funt  dux  forroc  didindx.conditucn- 
tes eadem  rem.fcd  grauiras  ed  propria  padio  rcr- 
rx,cui  vt  fubiedo  incd.Hxc  folutio  non  ed  reii- 
ricda,qtiia  hic  ritum  agitur  de  variis  formis  con- 
diruentibus  vnu  per  fc;Sc  dicitur  non  inde  (cq  d, 
extrema  prodicat  ionis  fumpta  ab  his  formis, de  fe 
. inuicem  dici  ner  fe;fcd  no  puto  illud  prxdicatum 

ede  per  fc,nin  ramum  redudiuc  ad  fccudum  mo- 
dii, quia  cd  quarti  modi,  quo  prxdicarur  cfFcdus 
de  nccedaria  caufa;3r  idc  modus  non  proprie  di- 
cendus ed  per  /c,quod  puto  fccudum  Scorum  di- 
cendum,qui  t.Poft.q.  16. cum  Linconicnfi,  videtur 
tantum  ponere  duos  modos  prxdicandi  per  fc, 
nempe  primum  Bc  fecundum. 

Dw  modi  Arguitur  quar;o,quia  generatio  vnius  cd  cor- 

frUntadi  ruptio  alterius, 8c  e contrj,i.de  Gen.te.vt.  1 10. 
f*r  f"'  & \.Pb)f.text.’7\.&  a 7. ergo  cdm  corrup/tur  ani- 

mal,generatur  cadauer;&  per  confcquens  no  da- 
rur  forma  corporis,alioquin  hxc  eder  (tmul  cum 
Gintnuit  forn,a  cadaucris.Refpodcrur,  vrrobique  adducit 
vmut  rfietr-  Arifiotcles  hanc  maxima.ad  probandum  xterni- 
ntfttt  site-  raretn  gener.irionu  line  infinita  matcriajad  cuius 
infctimi  (udicir.qubd  ad  qitamcunque corruptio - 
nr'  nem  fubdanria/em  fequitur  mediate  generatiOjA: 

hoc  habetur,  ctiamfi  non  generetur  cadauer,quia 
darim  corpus  morruum  tendit  ad  aliam  fori  nam, 

& (ic  non  ccdabirgenerario,quod  fol  um  inrendir 


Philofophus;eatcnus  autem  genetans  vnu  com- 
pofitum,  corrumpit  aliud,  quatenus  forma  vnius 
edincotnpatibtliscuni  forma  alterius;dc  quando 
plures  formx  funt  in  code,  bene  dat  quoad  vnam 
ipfarum  corrumpi  compo(irum:(inc  vlla  genera- 
tione alterius  compofiti.  de  quo  vide  Scot.i.d.i. 
f.J -nd  yprinc.& d.ijj-j.ffrd.xi.q.x  n.^.t" ^.Q^id 
verb  illud  axioma  non  (it  vniucrfalitcr  verum, 
patet  in  accidentibus  multis,  quorum  generatio- 
nem nulla  comitatur  corruptio  , cuiunnodi  funt 
lumen  in  acre,fpccicsin  medio , fiientia  quando 
non  prxcedic  error  poiitiOc  oppohtus,  & alia. 

Arguitur  quitu6,aut  plures  formx  educuntur  1 1 ■ 
dc  vna  porenria  materix.aut  de plaribus-.non  pri-  v»a  fotnei* 
mum,quia  fccudum  Commcnt.i  a. Met. numerus 
pocentiarum  cd  fecundum  numeru  fpecicrum,&:  mm‘ 
dc  illx  formq  cfsct  vnius  fpeciei.quod  ed  falfum: 
neque  fccundum,quu,cum  illx  potenti^  inedent 
marcrix  line  ordine , formx  eis  correfpondences 
lic  inedcmr,&  per  confequens  non  facerent  vnum 
per  fc.Rcfp6detur  cum  Scot.fupri  ».41.  id  ed.edc 
vnam  potentiam. Ad  authoritarem,non  procedit 
de  potentia  rccepciua,  fed  dc  potentia  & adu,  vt  * 

funt  differentix  cntis.Quod I patet  in  exemplo  ibi 
addudo,  dc  polle  fanari,  Bc  (anare^quomodo  etia 
inrell igitur  quod  dicirtir  j.^/potenrias  didin- 
gui  ficut  adus. Secundo, dando  ede  plures  poten- 
tias, negatur  non  ede  inter  fc  ordinarasiquia  po- 
tentia ad  formam  incompletam  prxccdir  aliam. 

Arguitur  fexto,  quia  generatio  cd  mutatio  ro-  efi  /#. 

tius  in  totum, nullo  (ennbili  manente, in  quo  dif*  mtr*,*e/ 
fert  ab  alreratione,  ex  1 .de  Genjexr.  1 4.ergo  cum 
generatur  animatum, nullum  fcndbilc.quod  prx- 
fuit , manet ; & idem  ed , quando  corrumpitur. 
Refpondctur  cum  Tatareto,ibi  loqui  dc  fcndbili 
completo.  Vel  dico  loqui  degenciatione  inani- 
matorum , quia  ibi  exempla  ex  his  adducir ; vt 
quando  aqua  conuerrirur  in  ignem  jrel  hic  in  ac- 
rem. Tcttid,  dici  potcft.q uod  loquitar  de  gene-  Generatio  tfi 
rarionecoinpofui  animati.fed  totali, vr  compre-  mutath  to- 
hendit  tam  vltimam  formam  , quam  prxrcdcn-  tim'  im  ,w** 
tcn>  formam  corporciratis  , quia  vrriufquc  cdu- 
dio  ad  generationem  animati  requiritur  , neque  txfomtur.  ‘ 
eder  adxquarc generans , qui  (olam  vltimam  in- 
troJuccrcr. 

A rguirur  fcprimb,  quia  fequitur  quod  caro  vi-  1 » . 

ua,  Bc  morrua  edent  vniuoca;quod  edabfurdum.  Care  viaa, 
Prxtcrra,caro  haberet  duas  formas  vltimas,  quia  (T  tmrtus 
vitra  propriam  haberer  animam.  Refpondctur 
quoad  formam  carnis,  ibi  ed  vniuocario,  quate-  Ut' 
iius  altera  caret  anima,noncd.Ad  fecundam  par- 
tem , forma  carnis  quatenus  ordinatur  ad  ani- 
mam, non  cd  vlcima. 

Arguitur  odauo  , (i  anima  immediate  cum 
quantitate  vnirctur  materix , (quod  (ccundiim 
Scorum  probabile  ed,quia  ponit  materiam  polle 
ede  fine  forma,»o/.i t.q.i.)elfct animal; fed  repu- 
gnat animal  cllefine  corporcjergo  per  ipfam  ani- 
mam tunc  fieret  corpus.  Reponderor  cafum  ede  Anima 
impp/Iib/lcm , quia  anima  nequir  per  vllam  po  fmit  **ftr- 
tenriam  informare  quod  corpus  non  efi , ciun  ”**"»*"• 
infa  cfsctialiter  fit  aflus  corporis;8c  fi  per  impof-  2*7> 
fibile  informaret  marerii  nulli  prxcedcte  forma 
corporis,animal  non  edcr;qaix  nullam  animalem 
fundionem  exercere podet, quia  carerer  organis. 

A rguirur  nono.porcd forma  prior  efTc  fine  po-  Corfm  wd 
deriori,  Bc  per  Scorum  dc  pmper  cd  forma  cor-  i*f*emstm 
poris,  quando  interit  animal ; ergo  maner  sentis  ”s 

1 ,,  f-  O t foritfur  dtrr- 


lincvlla  fpccic, quia  corpus  edgcnus.KcfponJe-  Tii* 
tur  hoc  nihil  elfe;nam  liccccurpus  pollet  manere  eomnur. 

(me 


591  De  Anima;  fubftantia,  &c. 


fine  vlla  anima, non  ideb  elTct  genus,  fcd  indiui- 
duu;quia  genus  per  abffra&ion£,vel  collationem 
fic : Ac  li  ablltahatur,  corpus  non  potcd  contrahi 
fine  fpccicbus  corporis ; bene  tamen  fine  fpecie- 
bus  animatorum, qux  corpori  fuperuemut.  Vnde 
corpus  vt  hic  fumitur,  pro  altera  pane  compotiti 
animati, non  eft  illud  quod  in  ferie  Prcdicamctali 
fubftantix  dicitur  corpus, quia  hoc  prxdicatur  dc 
animali  , a quo  & abffrahitur  i illud  autem  non, 
quia  pars  Phytica  animalis  non  dicitur  de  toto. 


Sectio  V. 

De  fecunda  animae  definitione. 


£u/>d  fit  principium  veget»» Ai,  fentiendi, 
intelltgendi,&  loco  mouendi. 


ipHil.i.dr  An.c.x.  adiungit  hanc  fecundam  de- 


finitionem primae ,quam  fiQfrtced.  examina- 
uimus.St  habetur  cap.t  ciufdem  libri.  Pro  cxpli- 
Sttuni*  4 mi-  cationc,Nota  per  principium  intclligi  intrinfccti, 

«W4  diffinitio  fc  c6lliiuriuum,pcr  quod  excluditur  Deus, (licet 
•afluatur.  f|t  intime  prxfcns  cu&is,)ab  hac  diffinitione.Sc- 
cundo.nota  quatuot  particulas  in  definitione  po- 
titas non  (umi  coniun&ivn.nec  diftin&iuc.quoad 
lingulas-, fcd  ita  vt  ditiun&io  fiat  cum  coniundio- 
ne  ad  particulas  prrccdentcv.fic  Anima  eft  id  quo 
viuimtu,  «ut  etiam  ftntimut,  aut  etiam  loco  mouemur, 
etiam  intelligimw.  Vnde  fallitur  Simplicius 
Thctmftius,  qui  alTerit  hic  folam  intcllc&iui  dc- 
fii\iri,quiaPhilofoplms  ait  ibidem  corpora  ob  fo- 
lam vegetandi  tarioncro.dTc  viuemia,aliaob  fen- 
tiendi  talia  elTc-.itaque  no  tantum  de  inicllc£riua 
agit , Ced  voluit  vbicumque  rcperitiu  aliqua  ha- 
rum operatio,ibi  cius  principium, animam  ineffe. 
Nota  tcrtib.hanc  fecundam  definitionem  dif- 
, ferre  in  boc  'a  primamubd  prima  datur  in  ordine 

ad  corpus,quod  eff  fubic&um  animx  ,&  ad  copo- 
titum,  quod,  per  animam  conftituitur  fotmalitcr: 
hxcverb  datur  in  ordine  ad  operationes  animx. 
Ex  his  fatis  patet  fecunda  definitionem  bene  tta- 
f ditam  effc,St  obie&iones  contra  eam,pct  hxc  no- 

tata facile  cuettuntur.  Sed  quomodo  vna  harum 
diffinitionum  per  altet  i raanifeftctur  varifcfcn- 
tiunt  DO.  omiflis  multis,qux  ad  hoc  afferuntur. 
Dico  primo,  poftctiot  definitio  confidctata,vt 


qubd  ejfe  formam  talis  corporis  dicar  refpe&um, 
qui  non  poteft  efle  de  clfcntia  abfoluti,cuiufmodi 
eft  anima  i quia  etiam  rationale  dicit  rcfpctffum 
principij  ad  a&um,  St  tame  per  illud  cllcmialiter 
definimus  hominem-.quia  nihil  aliud  magis  pro- 

Siiuquum  reperitur  ad  animal  contrahendum  ad 
lominem , & cticnrix  rerum  in  fe , funt  nobis 
pro  hoc  (latu  incognitx. 

$>equirur  etiam  fecundam  definitionem  non  elTe  5* 
eftcmialem  , quia  fupponic  animam  in  fua  clTcn- 
ria;operatioenim  fupponit  fuascaufastnoncnim 
anima  ideb  cll  anima, quia  cll  principiu  operandi, 
fcd  cconuerfo.Probatur  cx  Ari (l.ditio  c.i.  vbi  fu- 
mit  pro  fundamento  fux  demonftrationis,.*mw4- 
tum  ab  inanimato  vita  (id  cll,  operatione  viti)  fi - 
iungi,  fcilicet  a pofteriori,3t  quoad  nos. 

OWucicSyVriumqHodepte  efi gratia fua  operationis ,1. 
de  Calx,  $ .text.  1 7. ergo  definitio  animx  in  ordine 
ad  fuas  operationes, cll  i priori , quia  per  caufam 
finalem. Rcfpbdetur, operationes  clle  nnc animx,  fiyimli 
quantum  ad  cius  cxillentia,&  intentionem  agen- 
tis.non  quoad  eius  quiditatem,&  effentiamiquia 
non  ideb  habet  anima  talem  effentiam  , quia  cll 
principium  taliu  a&ionum,  fcd  contra, & eo  mo- 
do quo  finis  funt, poteft  definitio  fecunda  admit- 
ti vt  a priori-.quia  per  eas  redditur  caufa,qtuic  cx 
intentione  agentis,  anima  vt  forma  tali  corpori 
organico  adiun&a  eft:8c  hoc  cll  dicere,  qubd  tc- 
fpe&us  ad  tales  operationes  habet  fc  vt  caufa  mo- 
tiua  ad  produflioncm  animx, cum  quo  ftat,qubd 
timpliciter  fu  definitio  \ pollcriori  •,  quia  pro» 
fluunt  operationes  ab  anima,St  tic  fupponut  eam. 


Sectio  VI. 


Sl»ot  funt  animarum  gener»  \ & qualit 
animx  in  illa  diuifio  ? 


Y^lco  primb,  tres  tantbm  elfc  animarum  gra- 


l. 


luunda  4«/i-  traditur  per  principium  operationum  animx,po- 
""*•  **""*  teft  pet  priorem  demonfttart  propter  quid.  Ratio 
4^W*r.  C^’  V**  ?rius  animam  effc  iftum  corporis,  dc 

compotitum  conftituere  , quam  principium  effc 
harum  opciationum.St  illud  eft  caufa  huius.Et  ti 
dicas , qubd  anima  fcparatacft  principium  intel- 
leffcionis.id  vetum  cft,vt  quod,  fcd  vt  principium 
9*0  fuppotqt  compotitum, quod  conftituit. 

Dico  fecundb,cadem  poffcriot  dctinitio,vttra- 
ditut  pet  operationes,  demonfttat  ptiotem  'a  po- 
fteriori.Ratto,quiahuuifmodi  «fpcrarioncs  funt 
ptoptqcffe&us  illius,quod  a Cluat  cotpus.dc  con- 
ftituit  cbpotitum  animauuu.Etxtet  ea,Afiftoteles 
initio  C4p.r. dicit  enitendum  effc  ptiotem  pefpo- 


* 


dus.fcugcncra.ita  Atift.a.dc  Anx.i.Sc  coxa- 
munis  Philo(ophoru,Aug.tit.df  quant  .Anim.c,\\. 
vhi  licet  feptem  gradus  vitx  ponat, tres  tamc  pri- 
mi tantum  ad  di(lin&ion£  animatum, 5c  ad  Phy- 
ticam  pertinent , reliqui  ad  moralem, fic  fupetna* 
tutalcm  ftatum.D.Th.i.p.^.7Hji.  1 .Primus  gradus 
cll  vcgcratiux.conucnicns  omnibus  plantis.  Se- 
cundus fentitiux,  animalibus.  Tertius  imclleOi- 
ux.foli  homini  conucnicns.Colligitut  ex  cleua- 
ttoti  operandi  modo, quo  viucntia  operitur, de- 
viantur enim  in  hoc  qubd  ab  interno  principio  in 
fc  agunt, St  ad  fuam  pcrfc&ioncm  acquircdam.& 
in  hoc  viuens  i non  Viucnti  diffinguitur,  quia  in  Vam  i«» 
non  viucti  nulla  cll  operatio  ab  inirinfeco,vt  di-  T**.‘ 
xi/?SNi .n.a .fcd intet  viucntia ipfa  funt  ticsmodi 
eleuatx  operationis.  Primus  eff  opetandi  pet  ot-  Tw  -|U 
gana,  & qualitates  corporcas,St  quidem  ptimasi  pJ*. 

Sc  hic  cll  v cgctaiiux , cuius  operationes  sut  ab  in- 
ttinfeco.St  exercentur  per  calorem  naturalem,^ 
cipiuntutque  in  coniundo.Scaindus  cti.qnando 
operatio  non  eff  a qualitate  primxffcd  ab  ipfapo- 


ffeiiotcm  offendet c.ticut  folct  quod  fecundum  fe  teniia  cotpotea,  media  aliqui  qualitate  aliqualt- 

novius  eff, fcd  nobis  obfcurius , pet  nobis  notiora  ter  incorporei,  cuiufmodi  funt  fpecics-,St  tecipi- 

dcmonffxati  -.  fcd  ptogt ediendo  'a  notioribus  no-  tut  in  fuo  principio, St  hic  eff  fentitiux.  T cuius 

bis  ,adnot  iota  fecundum  fc,  eff  progredi  ab  effe-  eff,  quando  operatio  nullo  modo  cft  ab  organo, 
r rim«  «ww*  tiibus  nobis  notis ^d  caufas  latentes.  Ex  quibus  nec  recipitur  in  aliquo  corporeo-, St  hic  eff  aniiwt 

irfmii»  .jl  f equitur  prinum  definitionem  effe  cffcntialcm,  imcllcfitiux  ptoptius,  facit  que  genus  diffinfiu  a 
quia  datur  per  genus  proprium , fcilicet  formam  fcntitiua,quia  eff  altioris  clcuationis.at  cxtetoiu 

fubffantialcm,8t  pet  diffei  enti  am, qua  nulla  pto-  ani  mali  u animx  tambm  faciunt  diuctfas  fpccics, 

pinquiot  ad  tale  genus  contrahendum  , fcilicet  non  autem  diffin&a  genera, quia  habent  eandem 

fotmS  talis  corporis  Pbytici  otganici.Necobffat  clcuationc  fuptanon  viucntia, in  qua  coucniunt. 

Ex 


•JIommIm. 


Difput.  I.  Sedt  V I. 


593 


As1 


sib 

o» 

* 

m 

i 

r 

f 

V 

« 

* I 

£ 

¥ 

» 

V 

t 

& 

I 

* 


X»  Ex  quibus  fcquitur  varias  Philofophorum  fcn- 
teiuias  de  animabus  falfas  efle,  de  quo  auihor  Li- 
brorum de  Plaruis  , qui  Atiftoceli  tribuitur, /'6.  i . 
e.  t .Plutarc.c.i6./ii.  f ,<U  PUcitu, Clero. Ale*.  iib. 8. 
Strtm.Giicn.lilr.dt  n*tnr*l.f4cwt.  Stoici  ponebant 
plantas  non  viucre,  quia  cupiditate  carent.  Plato 
inTimt»  poft  Empedoclem  fle  Anaxag.  pofuit  eas 
viuete  , Sc  fentire  uon  ita  acute  ficut  bruta.  Sed 
contra  Stoicos  cft  , quod  ad  viucre  fufficit  motio 
ab  interno  , quam  videmus  plantis  conuenire. 
fyi  Contra  Platonem  (quod  plantx  ljrfx  fignificarcc 

(nrirt  ii**-  dolorem, fi  fenurent,&  quia  vbi  cft  fenius,  ibi  eft 
vigilu.flc  fomnus)  Auguft.ftipri.hanc  opinionem 
rufticanam  impietatem  vocat , propter  dogma 
Manichxorum.qui  (ex  eodem  hartf 46.)  animam 
rationalem  plantis  rtibuebant , & folium  fru- 
«ftiimquc  excerpere, homicidium  putabant. 

Sequitur  etiam  falfam  cfTe  aliam  opinionem 
ciufdem  Platonis  i^iirm,qux  ponit  animam  diui- 
di  in  irafcibilem.concupifcibilem.fie  rationalem, 
tum  quia  telinquit  vegeratiuam , tum  etiam  quia 
eadem  cft  clcuatioiralcibilis*,&  conctmifcibilis, 
qux  fum  facultates  anirr.q  fcnfitiu?, ibidem  etiam 
ponit  tres  animas  in  homine,dcquo  poftea. 

Obiicitur  primo  , contra  conclufioncm  ; quia 
fi  funt  ires  animx , vel  funt  tria  genera  , vel 
tres  fpecics  animarum ; non  primum,  quia  anima 
rationalis  cft  vnius  fpeciei  : nec  fecundum,  quia 
animx  fcnfuiux  fpecie  differunt.  Refpondctur, 
ita  eft  in  redicuntur  tamen  tria  animarum  gene- 
ra, quia  fcnfitiua  habet  genus  rlcuatiouis  fupra 
vegetatiuam,flc  intelle&iua  fupra  vtramque. 

$ • Obiicitur  fecundo,  plantx  lubent  fcnfutniergo 
vegetatiua  non  bcnfc  ponitur  feorfim  a fcnfitiua. 
Antecedens  parer, cucumcr ad  terrx  humorem 
reptis, oleum, quo  emoritur, fugit,  itavi  fi  ei  fup- 
ponatur.recuruerur.  Item,  vilis  lauri  vicinitatem 
fugit,  quiafuo  calore  eius  incremento  officit. Ite, 
in  arboribus  datur  fcxusmafculus , Si  fcemincus, 

& quidam  vt  f cccun dentur,  petum  aliarum  vici* 
uftatem.  dc  quo  Plin.fi^.}. 14/1.4.  & Ub.xSx4p.x6. 
Rcfpondetut , fufticere  ad  ifta,  vim  altricem  line 
vllafenfuum  operationi;  vnde  profccmio  ,aut 
fuga  circa  proficua,  vel  noxia, a natiuis  plantatum 
viribus  ,8c  occulta  antipathia  , vel  fympathii 
oriuntur.  Sexus  autem  eis  metaphorice  umuin 
tribui  poteft.  , 

Obiicitur  ccrti^.quxotdinatim  in  aliqua  ferie 
ponuntur, non  faciunt  pluta  membra  , vt  viuens, 
animal,  homo ; fcd  fic  funt  vegetatiua,  fcnfitiua, 
intclle&iua  ; quia  prima  dicitur  in  rc&a  ferie  de 
fecunda, Sc  hxcdercttia.  Refpondctur .membra 
huius  dtuifionis  fic  imclligenda  funt,  vt  primum 
fit  vegetatiua  tantum, non  aurem  vegetatiua, qux 
eft  quaft  genus  vegctatiux,fenfitiux,&:  intcUc&i- 
u<; -.fecundum  fcnfitiua  tantum, non  vt  eft  fupetius 
ad  fc  , & ad  intellc&iuam.  Tertium  intclle&iua 
tantum  , Si  hoc  fcnfu  non  ordinamur  in  reda  li- 
nea, vel  ferie.  Aduertc  tamen  vegetatiuam  virrua- 
liter  contineri  in  fcnfiriua;  quia  hxc  non  tantum 
fcnfuum  fundiones,qux  funt  proptix,  fcd  etiam 
vegetat iux  , exercet ; Si  eadem  ratione  viraque 
virtute  continemur  in  intellediua. 

^ Dico  fecundo  , funt  quinque  genera  potentia- 

rum animx, fcilicet  vegctatiua,fcnfitiua,loco  mo- 
ciua,appetitiua,&  intcllediua.ita  Phil.i.  de  .4ni- 
(<•  r/M,fr.vr.i7.cum  communi. Dices, ctgoerum  quin- 
Mr4  f»tn - que  animx  , quia  potem ix  immediate  fluunt  ab 
. anjma,£c  idei  penes  numerum  carum,  ponendus 

eft  animarum  numerus.  Refpondctur,  in  eadem 
Scoti  aper.  Tam.  i /. 


fait  tltttm. 


A » 4rf#- 

rtbm*  drtur 
[tn[m  f 


anima  plutcs  efle  potentias , Si  multiplicari  fxpc 
poftenora.non  multiplicato  priori;  numerus  au- 
tem harum  potentiarum  fumitur  ex  diuerfo  mo- 
do tendendi  in  obiedum,vr  explicat  D.Thoni.r . 
p.f. 7S.4rM.de  quo  dixi  (ufxitdq.i.ruttn  f.6.  ^ 

Obiicies.qnia  ficur  ponitur  potentia  fcnfitiua, 
fic  appetitiua  rcfpedu  animaliutn.ita  ponenda  cf* 

, fer  appetitiua  refpeclu  plantx.de  fic  eflent  fex  po-  ««i.mtmm- 
tentix.Pro  folutione.nota  qudd  appetitus  cft  tri- 
plex ; nrimus.eft  natoralis,  fic  didus.quia  imme- 
diate lequitur  ad  fornum  , qua  rei  natura  confti- 
tuitur.flc  hic  cantura  conucnit  elementis, mixtis, 

Si  plantis.  Cuiicnic  etiam  cuicumquc  rei. quia  ni- 
hil aliud  cft  quam  inclinatio  nhtutxad  fibi  com- 
moda, vt  lcuis  ad  furfum.grauis  ad  deorfum.  Se- 
cundus cft  flAlitinus.fic  didius,  quia  fcquitur  non 
immediate  naturam,  fcd  apprebenfionem  fenfus, 
proponentis  aliquod  commodum  in  quod  fettut 
appetitus.  Tertius  cft  rationalis,qui  fequitut  pro-  * 

politionem  inicllc&us.flcis  cft  voluntas.Rcfpon-  afft- 
decur  ergo, ideo  appetitum  plantx, liccc  ab  anima 
proucniat,  non  computari  ab  Ariftotclcdiftindli  ti*.'  * 

potentiam;quia  eodem  plane  modo  fcquitur  for- 
num a natura  datam , ficut  apperitus  inanimato- 
rumtfecuscftde  appetitu  cognitionem  fcqueme. 

Dico  terti6, quatuor  funt  genera, fcu  gradus  vi-  * 

uentium  , ita  Ariftotclcs  x.de  sinimt,  ttxt.  1 $.D. 

Thom.  lup.de  communis.Explicatur.Qnxdam  ta- 
tiim  vegctantur,alia etiam  fentium.alia  vitra  loco 
moucntur  ; quxdam  veto  vitta  ifta  , intelligunt. 

Aduertc  hic  non  agi  de  veris  generibus, fcd  diucr- 
fis  gradibus  viucntium  , quorum  priotes  fine  po- 
ftciioribus  fcorfim  rcperiuntur.fcd  non  c contra. 

Ex  quo  patet , quare  appetitus  non  facit  gradum 
vitx,  ab  aliis  diftin&um ; eft  enim  infeparabilis  i 
fcnfitiua,  & intcllc&iua  Eadem  ratione  generati- 
ua  non  facit  gradum  dillin&um  k vcgetatiua.quia 
vel  indiftintfta.vcl  falcem  infeparabilis  ab  ipfa. 

Obucies  primo  , fcquitur  hinc  efle  plurcs  ani- 
mas tribus, quia  ficur  vegetatiua  feparari  poteft  a 
fcnfitiua, non  c contra, & fcnfitiua  a loco  tnotiua, 
non  e contra,  ita  loco  motiua  feparabilis  cft  ab 
intellccliua;ergo  ponendacft  anima  loco  motiua, 

Sc  fic  erunt  quatuor  animx.  Confirmatur , quia 
eadem  cft  ratio  dc  concreto,  Sc  abftra&oifed  Ari- 


OrtiiM  VI- 
mfimm  <j»«- 
ttfJ*  (mior- 
ii*4tir 


t 

vadt  ijf<  wi- 

mnmt 


ftotelcs  ponit  quatuor  generaanimatorum ; ergo 
& totidem  animas.Relpondcrut  primo, non  fuflt- 
cere illam  feparabilitarem,  qux  confurgit  cx  ma- 
iori , vel  minori  potentiarum  numero  , vi  fi  vna 
haber  aliquam  facultatem , qna  alix  carent  (qux 
differentia  poteft  proucnite  ex  maiore,  vel  mino- 
re perfedione  fpecifica  intra  eundem  gtadum 
animx)  modo  omnes  illx  facultates  habeant  ean- 
dem in  operationibus  cleuaiioncm.vt  explicatum 
cft  conclufione  prima;  quia  numerus  animarum 
fumitur  ex  diucrfis  modis  clcuationis  operatio- 
nis fupra  non  vioemia.  Refpondctur  iccundo,  °mnt  (**!*' 
nullum  efle  fenfitiuum.  quod  non  fu  aliquo  no- 
do  loco  motiuum  ; quiaetfi  impcifccla  fcnfitiua, 
fcilicet  qux  cantum  habent  radium, uon  moucanr 
fe  ab  vno  loco  integro  in  alium  , tamen  fe  flrin- 
gunt,  vel  dilatant, ldque  experientia  conflat, ciim 

Eunguntur  : qua  ratione  contra  Platonem  pro- 
atur  plantas  nonfentuc,  quia  omne  viuens  ex- 
terius fentiens, habet  phanta(iam,&  appctirmri,&; 
confcqucmcr  dolorem. fle  voluptatem,  arque  pet 
motum  aliquem  , harum  affc&tonum  figna  dar, 
alioquiu  non  haberetur  pro  fcnfitiuo  Sicut  ergo 
fcnfitiua  non  multiplicatur,  ex  eo  quod  vna  fic 
pcrfcdiiur  alia,  ita  de  loco  motiua  dicendum  cft. 

E E e Obiicitur 


nu*m  U- 
*•  mvttuurnT 


594  De  Anima;  fubftantia,&c. 


Obiiciiur  fecundi  , i.de  Animale. 3 jtxt. 3 i.di- 
citur.viuentibus  mortalibus, quibus  conuenir  ra- 
lio.de  exteros  gradus  cifdem  conuenire;ergo  fup- 
ppnit  cfTc  aliqua  viuentia  rationalia,  quibus  non 
competunt , & per  confequens  male  di&ura  eft, 
priores  gradus  leparari  i poftcrionbus.non  e ci- 
tra. Rclpondctur,  Philoponus  hic  interpretatur 
Philofophu  u velit  corpora  ccrlcftia  efle  ratio*  ■ 
nalia  , led  non  fenfitiua  * de  quo  in  libris  de  Cati » 
agitur  Vide  Scorum  i.d.  1 4.3.1.  Sc  quos  ibi  citaui 
fibol.  adn.f.  verius  videtur  Ariftotelcmilla  verba 
prorui i(Tc  in fauorem  Platonicoru;  qui  ponebant 
dxmones corporeos, rationales, non  feniitiuos. 

Sectio  VII. 

Quomodo  tres prxditt*  anima  diflinguuntur*. 

J.  VTOta  primi  , qoxftionem  polTc  intelligi  de 
1>I  his  animabus  prout  rcfpiciunt  idem  coro- 
pofmnn.vcl  diuerfa:&  in  fecundo  fenfu,  quxftio 
clara  eft, nempe  dirt-ngui  realiter, quandoquidem 
conlbtuant  viuentia  realiter  diftin&a , quibus 
conferunt  cffe&us  formales  diftinftos.  Sed  diffi- 
cultas elt .quando  fenfatio,  Sc  vegetatio  repedan- 
tur in  eodem,  Sc  cum  his  intelledio  vt  in  homi- 
ne, vrrum  tunc  principia  harum  funftionum  fine 
realiter  diftin&a? 

U fU*tU  Nota  fecundi, certum  effe  in  quibufdam  viuen- 
mn\nu  Jif-  tibus  foli  vita  plantarum  effe  animas  effcntialiter 
r*nt  rjfrmti*  diuerfasiquia condat  arbores,  aliifque  plantas  Gc 
f'*" ? 1**"**  diftingui , quod  a formis  habent  vltimis  : in  aliis 
*di»trfA  $*'  tlux  ^u,,t  c'lifdem  fpeciei  non  edcntialitcr  , fed 
tu : iJtm  de  numcrice  diffcrunt:8c  idem  dicendum  dc  vegeta- 
ftnjitimu.  tiuis  in  animalibus  Ratio  eft  , quia  in  his  animx 
vegeratiux  fubordinantur  fcnGtiux  , Sc  Gc  diffe- 
runt inter  fe,Gcur  ipfx;  fcnGtiux  aurem  indiuer- 
Gs  fpecie animalibus  cffcntialitcr , in  iifdcm  fpe- 
cie  numerice  realiter  differunt. 

Nota  tertii,  certum  effe  dc  commune. animam 
non  multiplicari  fecundum  prxdicata  effcntialia 
in  vegetabilibus  , ita  vt  anima  vjmGcans  hanc 
plantam, verbi  grati2,myrrham,fitdiftin£ia  reali- 
ter ab  anima  plamx,vrl  arboris, vt  Gc ; eft  contra 
landun  1 it  Amma.j  S.dr  1.  A/rf.f.io.doccntem 
tot  effc  formas  fubilantiales  > quot  prxdicata 
quiditatiua. 

Nota  quarti , certum  effe  non  dari  in  eodem 
duas  animas  ciufdcm  rationis,  vt  duas  fcnGtiuas, 
& de  rationali  dcGnitur  in  Concilio  V 1 1 1.gene- 
rali  Conflantinopolirano  can.  1 i.atf.io. 

1.  Quidam  Philofophi  pofuerunt  vnam  animam 
JSrttrti  de  omnium, qtix  refpe&u  diuerfarum  difpoGtionum 
nutntrt  4 ni-  corporum  , varia  operatur : quem  errorem  reieci 
marum.  fupri/£5.$.  Altj  ponunt  in  homine  tres  realiter 
diftindas  animas. Philopon.  1.  de  Anima,  ttxt.91. 
Zabarella  lib.dt  Facultate  anime  cap. 8.  Gandau.7. 
Phyfic.tj.S.limiunMb.  1 .q.  1 1.  Paulus  Vencrusyfcw». 
dt  Animx. cap  f . ponit  in  homine  duas  animas  to- 
tales re  diftin&as;fenfibilcm,qux  eft  corruptibi- 
lis, &, rationalem  immortalem  i 8c  vitra  has, mul- 
cas vegetatiuas  fpecie  diftinftas  , vt  vnam  in  ode, 
aliam  in  carne,&c. 

Dico  primo,  in  homine  tantam  eft  vna  anima, 
auxeft  formaliter  rationalis, vegeratiuam,&  fen- 
fitiuam  virtualitcr  continens.  Eft  Ariftotclis  1 .de 
Anima , textui,  vbi  ait  vegetatiuum  effe  in  fenft-. 
riuo  , Sc  hoc  in  intellcftiuo , Gcut  figura  fuperior 
in  inferiori : verbi  gratia,  trigonus  in  tetragono, 
Sc  lib.  1 . ttxt.  9 1 . reprehendit  Platonem,  ponen- 
tem plures  animas  in  vno.  Eft  etiam  Auguftini 


lib.  de  Ecclef.  dog.tap  1 5 Si  aliis  fxpe.D.Thonix  1. 

M-7  6.4rr.4  Aun.cn.  6.  Natur  ai.  par.i  cap.).  Scoti 
d.44.^.i.n«0i.4  Sc  communis. 

Probatui  pt  im&, quia  alioquin  homo  non  effet  j, 
vnum  per  fc,  fed  per  accidens  *,  quia compofitmn  u kmi», 
ex  corpore  organico  , fc  vegetatiua  facit  vnutn  v*«*»*«» 
per  fc;fif  idem  dc  fenfitiua : ergo  adueniens  intcl- 
icdliua  facit  vnum  per  accidens.  Neque  hinc  fc- 
quitur,  admittendo  formam  eorpoteitatis , ani- 
mam aduenirc  per  aecidens*,quia  forma  corporei- 
tatis  eft  natura  fui  fotma  incompleta,  difponcns 
materiam  animx;  Sc  ideo  ftalim  petit  ablata  ani- 
mi ; at  vegetatiua  in  fua  ratione  eft  forma  com- 
pleta perfiftcns  fine  fenfitiua, & intcllcditia. 

Probatur  fccund6 , quia  fi  rationalis  non  effet 
idein  cum  fenfitiua , non  poffet  cfie  fotma , quia 
effet  pure  intclleftiua.ficut  Angelus.  Propter  hoc 
Tolet .lib.i.  de  Anima,  ^.7.  putat  fententiam  Phi- 
lopomA'  Pauli  Veneti, damnari  in  Citm.rnit.de 
fumm.  Tria,  vbi  definitur  foimam  hominis  effe 
animam  rarionalcm.  Sed  facile  rcfpondcrcnt  in- 
telle&iuumpurc,  quod  eft  entiras  completa,  non 
poffe  ellc  formam;  fccus  effe  de  intcllc&tuo  pure 
incompleto. 

Probatur  terti6,  ex  Auiccnna,quia  fcnfatio,& 
nutritio  impediunt  contemplationem , Si  e con- 
trajergo  funt  ab  eadem  anima.  Hac  vnica  ratione 
contentus  eft  Auiccnna;nec  vult  ponere  aliam. 

Sed  poffet  refponderi , intclle&ionem  impediti 
per  phanrafix  operationes ; quia  pio  hoc  ftatu^x 
peccato, dependet  noftrum  intclligctca  fcnfibos. 
Fumftiones  etiam  vegetatiux  a fenfationibus  im- 
pediri poffunt,  quia  attrahunt  ad  fc  fpititus  vita- 
les;efto  dicamus  has  effe  diuerfas  animas.quia  in-  ' 
formant  idem  corpus , in  quo  funt  vari)  (pitirus, 

& accidentia, quibus  vtunturad  fua s operationes. 

Dices,  at  phantaGatio  non  poffet  impediri pet  4< 
contemplationem;  cuius  oppofitum  experimur. 
Rcfpondetur.fiphamafiatioeftcircadiucrfumab 
eo  quod  inrclligitur,  impeditur; quia  intcllcffiu 
inclinat  ad  aliud  intelligendum  , & propter  fub-  ni  iumre. 
ordinationem  animarum  , retardat  adiones  fen- 
Gtiux;Gc  habitus  vitij  re  diftinftus  a voluntate, 
retardat  eam  , Sc  impedit  ab  a&ibus  virtutis  op- 
pofitx;  quia  fuo  pondere  inclinat  in  oppofitum. 

Si  vero  phanrafia  operetur  circa  idem  obicdum, 
quod  intelligiiur , non  impeditur,  fed  potius  fir- 
matur per  inrellc&inncm,  vt  tenet  Scorus  1 Jifi. 

41  .qtuji.4.  qoia  diiicrlxpotcmi.T  circa  tdemope-  ^ 
rantes  , fc  mutuo  fortificant,  Sc  luuant  ;inten-  ». 
Guscnirn  inrclligitur  , quod  fcrticntiiis  amatur.  ]*  fn- 
Ratio  tamen  Auiccnnx  bona  eft  , etfi  non  con- 
u ineat. 

Quarti,  G fenfitiua  hominis  re  diftingueretuf 
ab  intcllccliua, poffet  mancre.feparatamtellefti- 
ui  , Sc  funftioncs  fuas  exercere , & idem  effet  de 
vegetatiua, corrupta  fenfitiui;  confequens  autem 
eft  impoflibile. 

QuintA , tunc  genus  fumerctur  a fenfitiua , & 
fpecics  a rationali , Sc  Gc  hxc  cfiet  falfa;  fi»”»* 
tjf  animal.  Plures  rationes  ad  hoc  congerunt  au* 
thores  ; fed  nullas  vidi  conuinccntci ; longe  ta- 
men probabiliores  funt  addu&is  pro  oppofita 
fententia.  Sed  tenenda  eft  firmiter  concliino  pro- 
pter definitionem  Concilij  IV.  Conftanrlnopo- 
litani  fupri  citatam,  Sc  authoritatem  D.  Augufti- 
ni fup.&  lib  de  Spir.tf-  Ut.  capy.  Sc  Oamafc.frlu. 
cap.ii.  Sc  aliotum  Patium  ; fed  Concilium  lo- 
quitur de  pluiibus  animabus  utionalibus  non 
admittendis  in  vno. 


Addkiuntar 


Difput.1.  Se£t.V  1 1.  & V II I.  595 


6. 


Adducuntur,  (jr  foluuntar  argumenta  in 
contrarium. 

j.  Arguitur  primi.homo  ptifls  viuit  viti  piant*, ' 

Jnfriiih*-  poft  animalis, tandem  hominis, i.dv  Gtnnnim.c.). 
hnt  ergo  habet  tres  animas.  Quod  vero  loquatur  de 

7r*StM  Pr,or‘ulc  *cropor**>  patet  111  text.  D.Thom.t.p.f. 

ii8.art.i.ad  i.&  q.j6art.i.nd  j.cum  fuisadmittuc 
hac  fucccflionetn  animarum  cum  priotitate  tem- 
poris. Si  inferas  i ergo  femen  fit  primo  planta,  de 
piftbrmum:nrginduro  erit, quia  irtx  funt  formx' 
impeifc&x.non  permanentes, fed  difponentciad 
petfediorcs  formas ; fc  fic  non  faciunc  proprii 
plantam  , nec  animal , fed  embryones  vtriufque. 

A»  faim  Comri.quia  viucns  fenfibilc eft  animahfed  foetus 
informatus  animi  fcnfitiu&cft  talis,Jk  idcmeftde 
* viuenti  vegctabilirergo.  Sed  dici  poteft,  hoc  non 
fufficcce.niii  forma  fit  permanens, & completa. 

Secundi,  tcfpondetuc  cum  Alenfi  i.pnrt.q.87. 
rnemb.i  «rr.6  nullam  animam  ante  rationalem  in- 
troduci,fed  motus  embryonis  heri , vel  ab  anima 
mattis,  vel  a forma  feminis anima  autem  intro- 
du&a  non  ftatira  exercet  omnes  fuas  operationes, 
fed  primo  vegetatiuc,  deinde fenfitiux  .tandem 
proprias  elicit : & ita  Philoponus  & Thcmiftius 
Ariflotclein  interpretantur. 

Alij  dicunt , prius  tempore  hepar  animati  ve- 
getatiua,  poftea  cor  fcnfitiua,  & poftea  introduci 
petfe&am  fcnfitiuam,qua  informatur  corpus  or- 
ganizatum  ex  przcipuis membris,  vt  hepate,  cor- 
de,cctcbro.lta  Suat. 1. de  Animn.c  j.  fine  vlla  pro- 
batione.Scotus  1.  ponit  corpus  for* 

mati.fccutus  Atiftotclcm  }.Met.  c.\.&  i.deGen. 
nnimnl.cap^. 

Arguitur  fecundi», ab  eadem  forma  non  proce- 
dunt cffe&us oppoliti  fimul,  nili  concaofx  trahat 
eam  ad  illam  diuerfitatejn.  Quod  addo  propter 
Solem, qui  fimul  ex  diuerfitate  difpofittonum  fub- 
ie&orum,in qu*  agit.mollificat  ceram, & indurat 
lutum  : fed  quod  vult  fcnfus,renuitmtellc&us,& 
quod  vult  appetitus  fenfitimu , renuit  rationalis; 
ergo  non  lunt  vna  forma  realuer  , nec  ab  eadem 
E/*#**  i*-  anima.  Rcfpondetur,  tenentes  potentias  inter  fe, 
m mlfff* ^ »nima rcalitcr  di ftingui, facile (oluerent hoc 
fm  *bt*A*m  argumentum  i quia  cffe&us  illi  funi  a ptinctpiis 
t realitcr  diftin&is  fecundum  eos;fcd  tenendo  non 
ira  di(Ungui,de  quo  poflca. 

Rcfpondetur  illos  effcdhis  etfi  aliqiulitcr  oppo- 
fici.pofle emanate  abeadem  forma, alttct,&  aliter 
difpofua.fic  affc&a:appem  anima  affe&ione  com- 
modi bonum  dele£Ubile;fed  vr  affefta  affeftione 
luftitix,  renuit  tllud;ncque  illi  a£kus  funi  fimplr- 
citer  oppofiti.quia  funt  a diucrfis  motiuis.  Adde 
ipfum  appetitum  fcnfttiuum,vcrbi  gratia,  m cane, 
appetere  carnem  ,qni  dele&abilcm  , &:  refugete 
quatenus  videt  coniun&am  virgam  vindicatiui. 
Quo  exemplo  vtitur  Scotus  j.d.  j^.n.i  o.&  tamen 
nemo  dicit  in  cane  ede  duas  animas  fcnfitiuas, 
m Mffttii  Adde  etiam  vnam  potcti.nu,  fcilicet  voluntatem, 
Habere  fijpiusa&usoppofuos.vt  vcllc.fic  nolle re- 
itn»  adiun-  fpc^iu  ciufdcm;  &c  intellc&us  habet  adenfum  , & 
Sji»  vir-  dilfcnlum  dc  codcm.etfi  non  fimul.  Sed  voluntas 
2*m.  forte  fimul  habet  volitionem  cflicaccm  , & noli- 

tionem  inefficacem, vt  quando  vult  cx  metu.  Hoc 
argumentum  cft  Philoponi  & Manichaeorum. 

7.  Arguitur  rettio,in  homine  funt  tria  tffe, homi- 

nis, animalis, viuentis:ergo&  tres  aninnj.quia  vna 
anima  dat  tantum  vnum  tjfe.  Rcfpondetur  , illa 
tria  clTc  tantum  vnum  rcalitcr.  Argumentum  tan- 
tum probat  clfc  ttia  efle  furinaluer  diftiu&a. 
Arguitur  quarto, quia  fequitur  animal  conditui 
Sciti  oper.  Tom.  I f. 


c« 

6' 


per  formam  hominis,ieoim,cqui  ,&c.quod  cft  ab- 
furdum.Rcfpondctur.id  verum  ede,  intciltgcndo 
per  animal , gradum  communem  imbibit  um  in 
inferioribus  ; at  inconueniens  eflet  loquendo  dc 
animali  fingulati. 

Arguitur  quinti,  vbi  cft  operatio  propria  for- 
mx,ibi  dc  ipfa;fed  in  homine  cd  vegetario.de  fen- 
fatio : ergo  dc  anima  vegetatiua  de  fcnfitiua.  Re- 
fpondctur.fufficit  ede  in  eo  animam,  qux  vtrtua-  * 

liter  dc  eminenter  iftas  contineat. 

ArguiTUr  fexti, corruptibile,  3:  incorruptibile  ctnuftiiiU 
differunt  genere  ta.Met.c. 1 6.crgo  tntclle- 
ftiua  incorruptibilis  non  ed  idem  fenfitiux  , & d,»tm 

vegetat  iux.qux  funt  corruptibiles.  Refpondctur, 
argumentum  fupponir  animam  fcnfitiuam  ede  in 
homiuc.fie  in  ipfo  mortale  ede,  quod  falfum  cft. 

Dices, ergo  homo  non  cd  vniuoce  animal  cu  bru- 
tis i quia  cius  fcnfitiua  ed  incorruptibilis.  Nega- 
tur , quia  fufficit  id  quod  ponitur  in  genete  , ede 
corruptibile,  de  hoccd  homo,  non  anima.  Adde 
etiam , fi  homo  incorruptibilis  edet , adhuc  eflec 
vniuocc  animal  quia  ctrlum  cfbvniuocc  corpus 
cum  fublunaribusjde  quo  dixi  fupr&ad  ^15.4 nn»t. 

1 .«.9. Vide  qux  adduxi  *d  tj  1 1 .n.  1 1 .1 1.  anima  in- 
tclligitur  de  genere  Phy  fico,  non  Logico,  qux 
enim  funt  in  genere  Phy  fico, funt  tranfniurabilia. 
VidcScotam  4 d.o  q.  ic.r.i  in  illum  textum. 

Petes  an  cenfuianda  fit  fententia  ponens  plures  8. 
animas  in  homine , etiamfi  non  ponat  plutcs  ra- 
tionales ’ Hcruxm  trAi.de  rnirate  form.irum,^.x$. 
vocat  cam  erroneam. Idem  ait  Tolet.fupr^rx  C/e- 
rntnt.  vn.de  Sum.Trin.  Conunbr.  i .de  Gen.c.4  cj.11. 
an. a.  doceiu  non  effe  tutam  ; quia  multa  loca  Pa- 
trum allerunt  c fle  vnam  in  homine  animam.  Fa- 
ciunt locaScripttirx,vt  illud  Matth.10.  A olite  ti- 
mete eoi , qui  occidunt  corpui^nirnom  nutem  non  pcf- 
funt  occijere.  Sed  prima  cenfura  facile  reiicitur,  ^ 

quia  Clemjfr  VUI.Sjnod.  loquuntur  dc  pluralita- 
te animarum  rationalium  concra  Manichxos  Se- 
cunda etiam  male  fundatur ; quia  Patres  loquun- 
tur dc  vnitate  animx  rationalis  , nec  de  aliis  ani- 
tnabtis  tradfant.  Et  pet  idem  patet  ad  loca  Scti- 
ptucc  ■,  nec  facili  condemnanda  cft  fciuentia, 
quam  graucs  Do&ores  tenent,  & preter  fupti  ci- 
tatos.ponunt  plutcs  animas  in  homine  Occam  4. 

quodtib. a.f.io  Mayron.i.  d. x7.ijunfl.vn. 
Mirandul./i£. j j eutrf fngul. certum. ft^.xf\\\oxr\x% 

Garbius  lib.  1 jrafl . j ,<j.  49. 

Obiicies  cum  Conimbric.fi  fcnfitiua  edet  cum 
anima  Chridi , viuerec  corpus  eius  in  fepulchro; 
vel  fi  periret  , rcproducerctur  in  refutredione. 
Rcfpondetur, hoc,  & alia  argumenta  facere  hanc 
panem  longe  veriorem  : fed  dicens  quod  fic  rc- 
producerctur , non  video  quare  cenlura  dignus 
edet : perire  illam  animam  diceret  , quia  ah  cif- 
dem  difpofitionibus  dependeret,  \ quibus  anima 
rationalis  , Sc  ideo  ficut  cum  hac  fimul  incipit, 
etiam  definit. 

i)ico  fecundi, in  bruto  non  eft  anima  vegeta- 
tiua diftinda  a fcnfitiua,  fed  hxc  fola  Virtual  iter 
continens  illam.Probatur  iifdem  rationibus, qui- 
bus prxcedcns  condufio  , camquc  tenent  omnes 
tenentes  illam. 

Sectio  VIII. 

Vtrum  omnes  anime  fint  indiuiftbiles  ? 

NOtandum  ex  D.Thom  i.p.a.76.  nrt  S.diuifi- 
bile, quantum  ad  prxfens  fpcO.it,  fumi  polte 
tripliciter.  Primi,  in  partes  effcntiales  Pbyficas, 

E E e x vel 


596  De  Animas  fubftantia,&c. 


vel  Metaphyficas.  Secundo,  in  porentias.  Tertii, 
in  paries  imcgcales,&  extenfas  , fiuefint  cxtenfx 
per  fc,fiuepcr  adiundhtm.  De  ammx  diuifibilita* 
te  in  partes  Phylicas  non  agitur  hic  : fupponitur 
enim  quod  eas  non  habeat, etfi  oppofitum  impro- 
babile non  iit.  dc  quo  dixi  fuse  ad  y.  i j. Supponi- 
tur etiam  diuifibilem  e Ile  in  genus  ac  different  ii, 
(fed  rcdu&iuciqma  noneft  completum,)  atque  in 
• varias  potentias.  Quxntnr  ergo  tertio  feniu,  an 

anima  lit  diuilibilis  in  partes  integrantes, & exte- 
fas  ratione  adiund^  quantitatis, quia  diuifibilitas 
in  partes,  per  fe  primo  competit  loli  quantitati. 
Dimifilnl*  i»  Nota  fccundd  , aliquid  polfe  diuidi  in  partes 
*ntcKr*rc‘  tripliciter.  Vno  modo  per  feprimi.id 
fUtiut.  eft.ratione  fui,non  alterius : & hoc  conuenir  foli 
quantitati. Alio  modo  per  fe  fecundi  , vt  quando 
aliquid  diuidirur  ratione  ad ifiUi,  quod  cllin  tpfo 
prim6,lic  fubic&um  quantitatis. Tertii, per  acci- 
dens.vr  quando  aliquid  eft  fimul  curo  eo.quod  efl 
diuilibilc  primo, vel  fecundo  tnodoific albedo di- 
citur diuilibilis;  Sc  hocfcnfu  quxrirur  de  anima, 
quia  non  cft  quantitas , nec  primum  fubic&um 
quantitatis. 

£•  Quidam  tenent  omnes  animas  infe&ibilcs  cf- 

fetita  Plato, vt  multi  volunt  apud  G.Nyilen.fif.z. 
de  Anima.cap.  i . qood  renet  Simplic.  i . de  Anima, 
text. 47.  & lib.  i.  text.io.Sc  Thiehitn.rfeV. 

Ali)  tenent  c conuerfo  , omnes  animas  c(Tc  di- 
uifibilcs,  etiam  rationalem.  landun.;.  de  Anima, 
9. f .accedit  ad  hanc,air  enim,  quid  fola  fide  tenet 
rationalem  cfTc  indioifibilem.&  lib. i.f.y.  ait  om- 
nem formam  in  materia  effc  diuifibilcm.Pompo. 
lib  1 .de  Nutrit x.  i i .idem  air  tenendum, fecundum 
Philofophuin.Auihores  huius  fententiq  memorar 
SixtusSenen./iki.  Aibl. annet. 8.  & pro  eadem  re- 
fert Argmt.».d.8.fl.x.4rr.  1. quemdam  Gcrardum. 
X*tit  Joirt  Dico  primo, anibx  hx  fentcncix  falfx  funr.  De 

****£"  'V  prima  paret.quia  r imus  abfeiffus  vircfcit,&  fron- 
MtuMtif.  <*e(cir . & reptantia animalcula  diuifa mouentur, 
quod  fieri  non  polfet ,11  anima  in  his  non  effer  di- 
ui(ibilis;rclidct  ergo  in  partibus  diuifis:&  ira  te- 
net Ariftotclcs  x .de  Amma.cap.i.text.xo.Ub.de  Se- 
neii.c.  1.  Idem  bab  r Augull.  hb.de  (jujnt.*nim*,c. 

} 1 . Secunda  pars  probatur , quia  fequcrerur  ani- 
mam rationalem  non  elfe  fpiritualem,  cuius  op- 
pofirum  probatum  cil  frfl.i.  neque  immortalein. 
de  quo  portea.  Reprehendendus  ergo  landun. 
quia  ex  rarionibus  bene  probatur  rationalem  cfi*c 
fpiritualem,  de  quodixi  diilafeQ f.x.vide  Scotutn 
4.d.4t 

).  Obitcitur  primi»,  pro  fecunda  fententia  i quod 
flpod  r*‘ifi ■ recipitur  in  diuifibilt, diuilibilc  cftjfcd  omnis  ani- 
m*J*  ma  recipitur:ergo. Antecedes  patec;quia  quod 

3T  recipitur , ad  modum  recipientis  recipitur.  Rc- 
fpondrrur, negando  antecedens. alioquin  Deus  Sc 
Angelus,  cum  adi  liant  corporibus,  diuifibiles  cf- 
fcnt.Ad  probationes,  anima  rationalis  eft  viftua- 
liter  diuilibilis  , quia  ira  adefl  corpori  omntbuf- 
• que  cius  partibus, ac  fi  vere  diaifibilis  effer , Se  fic 
per  modum  recipientis  recipitur. 

Arguitur  fecundi, fubftantiacompofita,  fcilicet. 
homo  , cft  fubie&um  quam  iratis ; fed  homo  non 
cft  aliud  qnam  materia  , Sc  forma  : ergo  vtraque 
erit  diuifibilis.Rcfponderur,  vrger  negantes  for- 
mam corporciiaris  ■,  qua  admifsd  dicitur  fubie- 
Hum  quantitatis  elTc  compofitum  cx  ipfa,  «Se  ma- 
teria,quod  habet  Scotus  a.<f.j.^«-r??.4.deqbo  fuse 
d illum  cft  fiO-a- 

Arguitur  tertii,  fcnficiua  in  homine  eft  dhtifi- 
bilistergo  Sc  imclle&iua.qux  rfteadem  ipfi  Re- 
fpondetur , fupponitur  fenfirioam  cfle  in  nomine 


diftin&am  a rationali  .cuius  oppofitum  ofteudi 
feff.  prectd.  alfumptum  ergo  eft  dc  fubie&o  non 
fupponcnre , quia  fcnliuua  eft  tamiun  vmualitcr 
in  homine. 

Arguitur  quarti,  pars  hominis  abicilfa  vitaliter  4. 
moucrur.ergoin  ea  eft  anima:crgocft  diuilibilis, 
quia  etiam  manet  in  reliquo  corpore.  Rcfpondc-  a p,f, 
rur  cum  Albetto  Mag.  Snmm.de  homine y.i.  4rr.j.  "•«•> 
motum  illum  rribuendtim  impetui  fpirutis,&  ca- 
loris, inftar impetus  in  proie&is;&  fic  animam  n6 
e(Te  in  parte  abfcirta.Si  dicas  idcdici  polfe  de  im- 
perfc&is  animalibus, negarur.quia  in  eis  mnlt&m 
durat  motus  , Sc  vita  ; reflatur  Auguftinus  fupra, 
oblongum  , Sc  multipedem  vermiculum  diuilum 
xque  expedire  fecundum  vtramque  partem  cur- 
rere,&  moueri;&  de  quibufdam  plantis,  vt  defa* 
lice  condar, quod  parces  carum  fcilfz  crefcant. 

Arguitur  o&aoo  pro  prima  fententia : cum  fit  f, 

nurritio.qtixroan  nona  pars  animx  inducatur  in  mnu*t 
maceriam  nurrimemi;vel  non,fed  quqfuirinma- 
reria  propinqua,  etiam  informat  materiam  adoc- 
nientem  ? Si  primum , non  erit  proprie  nutritio, 
quia  fic  ignis  augetur  per  additionem.  Si  fecun* 
dum, erit  anima  indiuifibilis, quia  fola  indiuifibi- 
lis  poteft  materiam, quam  habet,  & aHam  fuper- 
uenientem  informare. 

Refpondetur.in  aliis prxter  hominem,  nonam 
pariem  animx  produci  in  nucritionc  ; Sc  nihilo- 
minus  differt  hicau&io  ab  augmenratione inani- 
matorum, quia  fit  perimus  fufeepeionem , & fe- 
cundum omnes  parces.Vide  Scotum 
n. 7.  &/ecf.  vbi  oftendit  in  nucritionc  nouam  for- 
mam fubftantialem  induc»  in  materiam  alimenti. 

Tertia  fcntcnria  cft  , animas  pcifeHorum ani*  j. 

rr alium  indiuifibiles  clTe,  fed  impcrfeHoturo  di- 
uifibiles. D.Thom.  1.^.7. 7«.4rr.8.  vbi  Caiet.  & t. 
contra  Gent.c. 71.&  4 .de  Anima, art.i o.  Albert.t.  it 
Anima,c.vlt. Alcxxnd.  x.de  Artima,c.  10.D.  Bonao,  • 
t.d.l.xpar  <j  }.  Alex. 7.  Met. ad  ttxt.  f6. 

Vlrima  fententia  folam  animam  rationalem 
clfcindinifibilcm. 

Dico  fecundo.hxc  vlrima  fententia  prxfcren- 
da  eft.Ita  Alenf.etfi  non  cxprcfsc  x.p jj.(<  1.  mrubr. 

1 .Ric.i .d.  1 j. z.prio.^.i.Comm.8.  phy/b-Coamtat. 

78.  Dur.  ».  d.$.q.$.x.p.difl  i®gidhis ibiy.  vir.  At- 
gentin.y.z.Suar.m  Mtt.d.  1 j./e&.to.  tr.  jt.  ctfi  op* 
politum  habeat  dc  formis  petfcHorum  1.  dtAm- 
ma,t.\\ScA  in  Metaphy  fica, quam  pofterius  Ictip* 
fit , fe  retraxit,  vt  ibi  habetur  in  adiunllaannota- 
tione.Capr.  t.d.  1 p ,<j.  1 .ad  vlt. contra  vlt.con.  Marf. 
x jj  u.art.  r. landun. x.de  Anima^.G.Eb  etiam  Sco* 
t i , ct  fi  cx  proferto  eam  non  traHer  4.  d.  1 . f . f • »•  *• 
vbi  habet  folam  rarionalein  erte  totam  in  ioto,6c 
in  qualibet  parte.tf-  •}.&  feej  probat  fo- 

lam illam clFcimmarerialem.d" d.44  tj.x.nitm.'  1. 
vbi  dicir , quid  fola  imclIeUiua  informat  noou 
parres  inaterix,  fine  eo  quid  ipfa  accipiat  pane* 
nouas.  Qnoad  plantas , & impetfclla  animalis» 
haber  Ariftotcles  x.  de  Anima, texr.  10. 

Probatur  primo,  quxlibcr  forma  dependm*  i 
materia  habet  coextenfioncm  ad  eam,  nec  cft  to- 
ta in  qualibet  cius  parte.Sccundi, animx  aliotutn 
animalium  ab  homine  , educuntur  dc  potentia 
marerix  qnanrx;  ergo  funr  per  accidens  quantx; 
alioquin  educeremur  ror.r  de  qualibet  pane  n»a- 
rerix  , quod  falfum  cft.  Tertio  , allio  grneratiua 
animalium  prxrcr  hominem,  cft  diuifimlis  & cx- 
tenfa ; quia  in  exicn Ib  fcceptu ; ergo  falis  eft  cius 
terminus  formalis,  fcillcct  lenfitiuj».  QuanA.  vix 
incelbgibile  cft. quomodo  anima  fit  indtoirtbilit, 

8c  non  fpiritualis. 


Obiicitor 


Difput.  I.  Sedt  I X. 


?rr«4 trifll-  Obiicitur  primi  ex  D.Thom.  fcd  prxmiuo ex 

riutrtjiaH  CaietJerooV.fottua*  tripliciter  rcfpuctc  matcrii: 
qux Jam  indifferenter , Sc  xque  primo  refpiciunc 
materiam , &.fingu)as  cius  partes , &:  funt  fonux 
inanimatorum.  Alia:  ita  relpictunc  materia, quod 
non  rclpiciam  eius  partes  , quia  in  cis  non  ipu*- 
niut  diucrfitatem  organorum, aliafque  d i (polii  io- 
i i . nes, quas  exigui,  Sc  ideo  nullam  panem  fcotfim  a 

.•u  v»  toro  informant ; Sc  huiulmodi  Ium  fornix  perfe- 

rorum animalium. Alix  vero  medio  modo  lc  ha- 
bente»,fic  refpiciunc  tnarcriam,  vt  non  xqqcpri- 
n>6  refpiciant  paxics;tcfpiciunt  camc  fccundani, 
& in  cis  fcoriim  manu,  & huiulmodi  fuuc  formx 


597 

res  babent.  Refpondetur , militat  conrra ipfinn 
quoad  animas  plantarum»  quia  arbores  nimium 
ciefceutcs minus  fru&ific&nt. Illud  ergo  non  pro- 
uenir  cx  indiuilibilitate  animx.lcd  vel  cx  magni* 
tudinc  organorum  ,qux  non  facile  applicantur 
ad  opusjvcl  ex  defettu  alimenti  » vel  cx  miperfe- 
&ionc  ipfius  animxjvcl  maladifpofitionc  corpo- 
ris i licet  enim  anima  ratioqalis  xque  perfecta  fit 
in  paruulo,  & adulto,  ob  indifpolitioncm  mera» 
brorum  , non  habet  xquales  vices  corporeas  in 
vtroque. 

Si  autem  ponas  oetera  paria,  falfum  cft  artum» 
ptum  Caictani , qui  maior  cll /orma  , maiufque 
q^rpus  informat , cb  minores  efle  corporis  virest 
coyllar  enim  equos  , mulos  , canes  communiter. 


plantarum,  & impcifetloiu  aivitnaliu.  SuppoUta 

hac  diuilionc,  qux  colligitor  ex  D.Thom.  atgoi-  ^ vHHU  , ...um  , v«„v» 
tut.quiafolx  formx, qux  qque  rcfpiciuc  totum, 6c  qub  maiores corpore,  eo  vitibus  «fle  fortiorcs;6c 

partes  abfeirtas , funr  diuifibiles : fcd  folx  formx  quando  oppofirum  contingit, in  caufas  relatas  re* 
inanimatorum, & impetfc&orum  animalia»  funr  ferendum  erit.  Suar,  fupta  citat. Auguft.6.TWn-6. 
huiufniodiicrgo. Rclpopdciur. Maior  clifaUoiuc-  arterenrem  animas  pcrf&orum  animalium  efle 
<P,e  enim  fcquitui  ,non  manet  forma  jn  panibus  indiuilibilcsifcd  ibi  tantum  loquitur  de  anima  ca- 
fiiuiitm,  abfciffisicrgo  neque  in  eifdcm  vnitis  cll  extenta.  jionali,quam  dicit  mole  non  occupare  fpatiura. 
f» ijl-t, non  vi- ' lde6  enim  manete  nequit  in  illis  partibus»  quia  w . 


non  habet  in  eis  diuerfiuicm  organorum,  &dif- 
pofirionum,  quas  exigit.  Si  argumentum  valerer, 
probaret  formam  in  minimo  naturali  cllc  inex- 
tcnfam.quia  nequit  manere  in  parte  illius,  defe- 
&u  quanritatis.de  quo  vide  Scoruiu  i.d  9.2,411.16. 

& experientia  conflat,  fi.imperfc&um  anisualcu- 
lum  fccctur  in  partes  valde  paruas.vcl  fecundum 
longitudinem, lingulas  non  viuere  ; Sc  per  confe* 
qucns.ii  illa  rario  valet , etiam  contra  arguentem, 
aniina  illorum  animalium  nonerir  diuiubilis. 

•j%  Obiicitur  fecundo, Anftotcles  i ,dcGfn.c.\jext. 

} 5 .loqucns  dc  animalibus  pcifc&is  ait  ,in  augme  • 
ratione, quod  pars  fecundum  formam  manet  .non 
autem  fecundum  maccriam;crgo  forma  indiuili- 
bilis  alioquiu  fecundum  pattes  augeretur,  Sc  mi- 
nueretur. Rcfpondctur.pcr  fornum  intelligi  fpc- 
ciem, quia  res  audta  manet  quoad  lpcciein,&  fluit 
eius  matcria.Ira  D.Thoin.  1 .p.qutjl.  1 1 9 .ari,  1. ad  2, 
quia  folucio  ad  mente  Arirtotclis  non  cll.quia  ibi 
agit  de  nutritione.ncc  limitat  caad  per  fecla  ani- 
mantia;&  ft  lmmartct  fecundum  D.Thom. potius 
dicendum  clfet,  manere  partes  fccudum  formanti 
quia  hxc  mdiuiiibilis  clt , nec  accipit  nouas  par- 
BB/Bif».  res.Locus.fateor.cll  difficilis  valde,  dc  cius  fcnfu 
'faillJtn-  con,,0ucl^* uon  parua.Dicendum  videtur  fe- 
mem» mlZt,  enndhm  Scotum  4J. 44-  7 « ■&  f«\. par t cs  fe- 
tu* anum  cundiim  formam  dici  illas  , qux  certam  habenc 
fnunJum  magnicudincm,atquc  virtutem, vr  pollini  habere 

propriam  attionem  in  roro;parces  verd  fccudum 


umerum 
•Xf$» itur. 


maietiam»qux  his  opponurur,dc  hx  non  nurriu- 
( tur,fcd  fluit.  Dc  hoc  loco  vide  Scotum  ibi  n n.8. 

& i.d. 2. 7.9.4  ».i6.Quomodo autem  nutritio  fiat, 
y late  tradfr primo  loco,&  videri  potcil  Faber  The»- 
rrm^e.qui  ad  mentem  Doloris, de  eodem  agir. 

S.  Obiicirur  terti6  ex  D.Thoma,  ficur  in  homine, 
parte  abfcifsa.ipfa  (latim  moritur, & fi  cll  princi- 
palis.mocitut  torum;  ita&  in  omni  animali  per- 
fc^lo:crgo  in  his  ficui  & in  homine, aninu  cfi  m- 
diuifibilis  i alioquin  pars  eius  partem  abfctiram 
informarer.  Refpondetur, partem  animx  depen- 
dere ab  vnionecum  aliis  partibus, vtinformctific 
argumentum  contra  ipfum  probaret  animas  im- 
petfeAorum  animalium  indiuifibiles  efle ; quia 
pars  minima  horum  feorfum  non  viuit  i neque 
pars  magna, ii  fecundum  longitudinem  fecctur. 

Jnimus  obiicitur  quatio,  cx  Catet.quia animalia  per- 
•n  non  augentur  per  additionem  formx,  alio- 

m/  quin  quo  maiora  eflene,  eo  fortiora : quod  tamen 

cll  falfum.quia  qub  maiora  funr , ci  minores  vi- 
Sceti  oper.  Tom.  / /. 


Sectio  IX. 

Virum  unim.%  Jit  tota  ia  toto  corpore , cr  iota  • ■ ■ \ 

tn  qualibet  parte? 

NOta  primo,  ex  Arillocelc  1 JJifi.c.  1 .alias  ef-  » . 

fe  partes  firoilarcs,  qux  fcilicct  habent  ean-  »/'«  /!">T 
dem  denominationem  cum  fuis  particulis  ,vt  os,  r"  & 
caro,&c.&  alias  dtflimilarcs.qux  ex  his  compo-  m>  x 
nuntur,  Sc  non  habent  eandem  dcnomiiianonem 
cum  fuis  paniculis,  vt  caput , pes  «oculus, &c.  & , 

hx  vocantur  membra lib.i.Hi)}.c*p.  1. 

Nota  fecundo  , limitares  alias  efle  folidas  , ad 
confiilentiam  aliarum  partium  fpedames ; alias 
fluidas, qux  ad  temperiem,  natrirn>ncm,&  vitx 
confcroationcm  faciunt ; huiulmodi  funt  humo- 
res,& fpiritus  vitales , per  quos  vita conferuaturj 
Sc  operationes  virales  fiunr,tofpccies  deferuntur 
ad  organa  interna,  ficut  peracrem  ad  extcrna;alia 
vero  funt, qux  non  ccnfentur  partes, led  ad  orna- 
tum fpc£tanr,vc  vngues, capilli, balba. 

Nou  rertibex D.Thom. t.p.q.7^.  art. 8.  totum  Titum  ,r'* 
efle  triplex.  Vnum  e(l  mtegrale,  fcu  quantum, 

Aliud  totum  potentiale,  quod,  fcilicct  plurcs  po- 
tentias,  fcu  viteutes  continet , qux  ab  Arilloiele 
. partes  vocantur.  Tertium  totum  eflemialc,  quod 
partibus  cflcntialibus  Phyficis  vel  Mctaphyficis 
conilae. 

Circa  hoc  funt  varix  fcnrcniix:prima  veterum,  1 - 
vt  referunt  Gtcgorius  Nyflcnus lib.de  »pj. 

fici»  c.  1 a.Tcrtull./ii.dr  Amm*,  Cicero  lib.  1 . Tufc. 

Quidam  pofucrunt  animam  in  capite, cx 
quibus  ali)  in  cerebro,  abj  in  vertice,  ali)  in  con- 
cauo  cerebri. Plato, vt  refert  Galcn.j.iJ"  6 .de  Pl 4- 
ciiu% ponebat  animam  nollram  coalcfccrc  cx  plu- 
ribus animalibus, arque  animam  concupifcibilem 
collocabat  in  hcpate.tralcibilcm  in  cotdc  .ratio- 
nalem in  capitc.Hieron.hi>.2.in  Mattbs.  1 4. ponit 
animam  rarionalcin  in  rorJc,  reprehendens  Pla- 
tonem , qu6d  cara  pofucrit  in  cerebro  i lk  addu- 
cens ad  hoc  probandum.illud  Matth.i  ? . Dt  c*rd« 
exeunt  cogiuiUnti  prout.  Idem  ait  TcriulUifr.  de 
Animu  , cup.  de  principuJi grudu  4 minui.  Albcrr.  de 
Anien* , truft.  1 . c*p. 7.  fcnlitiuam  ponii  in  corde, 
vclxqumalenti , vt  in  fpina,  in  impcrfcdlis  ani- 
malibus,vel  in  anulis, quoad  anulufa,  vt  luorvcf- 
px,  apes  i Sc  ob  hxc  ait  . cum  fonduntui  lixc fe- 
cundum long.tu  finem, partes  torum  non  vuicir, 
quia  fcinduntur  fpina,vcl  anulus»  . 

E E c 3 Dico 


598  De  Animae  fubftantia,  &c. 


Dico  primo  , anima  ram  diuifibilis  , quam  in- 
diuifibilis  informat  omnes  panes  confiftentcs 
corpori^  Eft  communis  D.Thom.x.  cornr.  Gent, 
cap. 71.  & dl  Anima,  art.  10.  Scoii  4.  dift.  1 . 
{jM*/}.  \ . nnm. 8.  ( vbi  tantum  de  rationali  agit) 
Ariilotelis  1.  de  Anima , text.  iq.  Probatur  pri- 
mo » quia  omnes  iftx  viuunr, vegetantur 
fent iunt ; nec  poteft  aliquid  viuere  nili  anima  in- 
formante. Secundo , in  qualibet  parte  funt  po- 
tentix,  fic  operationes  anintx:crgo  & ipfa.  Ante- 
cedens patet  experientia.  Confequcntia  pater, 
quia  potentia  fic  operationes  , non  feparantur  a 
fuis  principiis.  Tcrtid  , anima  cft  alius  primus 
dans  efle  toti  corpori  i ex  cius  definitione  a.l> 
Anima,  cap  1 . ergo  informat  lingulas  eius  partes^ 
Hinc  fequictir  animam  fubftantiam,  efle  in  quali- 
bet parte, quia  non  informat  nili  id  in  quo  cft.  0- 
j , Dico  fecundb  , anima  diuifibilis , vt  eft  torom 

Amitn»  di  ni-  intcgcale.non  eft  in  qualibet  parte  corporis.  Ra- 
JiMu  1 »«1  tj I tio  eft , quia  coexcenditur  per  quantitatem  mate- 
re'* in  <ju-  - •* 

Ubtl  f*rU. 

cft  (cilione  prxcedcnti. 

Anima  vt  Dico  tertii  , anima  vt  totum  potentiale , liue 
fit  diuifibilis,  fiue  non  , non  eft  in  lingulis  parti- 
fT  jfTrw/fr  ^*US ' exc'P'°  infdlc&um.fic  voluntatem.  Ratio, 
fMrtibnt.  quu  vitcs  organica  jprxtec  paucas,  vt  funt  nutri- 
tiua.fic  ta&iua,  funt  fnbicllis  diftinltx:anima er- 
go eft  fecundum  vifutn  in  oculis  , auditum  in  au- 
ttbus , &c. 

RtiienaOd  Dico  quartb,animarationalis,vt  totum  eflen- 


rix.fic  fic  partes  eius  coextenduntur  partibus  mw 
rix.quxnam  autem  anim$  fint  diuifibilcs.di&u  * 


yinhltt^nr  l'a^c,c^  potidoi  «n  qualibet  parte, atque  etiam  vt 


totum  inrcgrale  negatiuc.  Ratio  primx  partis, 
quia  cum  quamlibet  partem  informer,  ex  prima 
conclu(ione,in  qualibet  habet  totam  fuam  eflen- 
tiam.  Ratio  fecundx  panis,  quia  nullam  pattem 
habet  integrantem  extra  quamcumque  partem, 
quam  informar;&  fic  totaliter  mtegralitct  nega- 
tiuc cft  in  qualibet  pane. 

WwMfZT  Dico  quintb  , anima  non  animat  fanguinem, 
mtni.  ncc  reliquos  humores. Ita  Galen.i.dr  £/rwi.  fr  hb. 

4 .de  rfn  partium.  D.JUo\t\.i.p.<jneft.vlt.art.i.ad  3. 
Alenf.i.p  ^.lg.Scotus  4.11.10.9.4.11.3. 

& in  ReportiJ.^.OutinA.d.io.  tj.i . Capteol.d. 

44. vbi  Scotus  «rt. 3. Suar. x.dr  Anima.c.}.  colligi- 
tur ex  Atiftot.  1.  de  Part.c.^.& lib. j.c.j.vbi  vocat 
fanguinem  materiam  corpotis.fic  potentiam  mc- 
bta.compatitque  aqux.  Secundo,  fanguis  cft  ali- 
mentum cotporis-.ctgo  non  adhuc  ttanfmutaium 
inipfum.Teni6.cxco  fit  lac.fic  femen,  fic  ifta  non 
funt  animata : ergo.  Quatto, nulla  opetatio  vitx, 
cft  in  fanguine.vcl  aliis  humoribus*, qui  a non  fen- 
tiunt , neque  continuantut  cum  pane  femiente, 
quia  ex  Atiftot ele  } .de  Hift.  r.i  9.tanguis  eft  in  ve- 
nis, ficui  in  vafe:(fic  idem  de  aliis)  neque  nutriun- 
tut.fed  pet  additione, ficut  aqua.augcntut.Quin- 
t6,abfurdum  cft , quod  animal  fuis  panibus  nutri- 


H ut  nd. dift.  i.dr  Anima/td.  6.0.  j 3 . fanguis,  Se  ai  ij 
humores  funt  pattes,  fic  fpc&ant  ad  intcgiitatem 
narurx  animal isrergo  animantur.  Si  fc  habent  ad 
illud  , ficut  quatuor  elementa  ad  vniuetla.  Re- 
fpondetur.non  efleparres efientiales.nrc  integra- 
les , fed  requifitasad  conlcruanonem  vite , quas 
non  eft  neccfle  informari  anima. 

Obiicitur  fecund6,fanguis  versiis  omnem  parte  Sajn,  df, 
(c  moucr, pudore  ad  extra,  timore  ad  intra  currit;  *••*»*»». 
Ixtiria  fpargitur,  ita  feruefeinfed  moueu  ad  om- 
nem partem  prouenit  ab  anima  informante.  Rc- 
fpondcrur  , a le  non  moueri;  quia  tale  fcnliriuum 
eft,  ex  Ariftotcle  \.Hift.c.\^.&  x.dt  Prfn.c.jo.locoi 
tnotiuumcnim  ab  intrinfeco  cft  inferius  ad  len- 
ii litium  ,vt  d illum  efi/ed.f.  eon.x,.  mouetur  ergo 
ab  anima, ficut  fic  cibus  ab  eadem  dciicitur  in  Ilo- 
machuin.fic  inde  aliquando  euomitur. 

Obiicitur  rcrti6,Vcrbii  aflumpfir  fanguinemjer-  f. 
go  cft  animatus  , vel  aflumptx  funt  dux  naturx,  t(. 
vna  animata.  alteta  inanimata.  Refpondetur,  etfi 
fanguis  in  fua  fpccic  completus  fit , efle  tamen  i**'*' 
aliquid  fpc&ans  ad  naturam  humanam  ; idcd  fn(»  £ 
vnam  tantum  naturam  afliiropfir  Vetbum.  om tm/ 

Obiicitur  quattb,  contra  eandem  i.dePart. 
c. 41.  dicitur  fanguinem  efle  partem  animalis  ,fic 
3 Hift.  i9.animari  dicitur, dum  animal  viuir. 

Refpondetur  .primo  loco  late  furait  partcmrfe- 
eundo  loco  dic  quod  i.dt  Partj.7.  &/t&  17  .pro- 
bltm.ef.  10. vocat  calore, quali  animante  fic  eo  fcnfa 
vult  fanguinem  animari ; vel  vult  quod  in  /?en'  eft 
animatus,  quia  conuetxi(ur  in  cat  nem  animandi. 

Obiicitur  quim6,  contra  conclufioncm  ptima  Tmktt  » 
A:  quartam,  in  capite  excubant  omnes  fenius,& 

rnnriMriMi...  COrpOflS  regimen  , ciufqUC  lxfo 

tr  ratiocinandi nmeftac  : rron ihi  * 


continet  totius 
cerebro , perditur  ratiocinandi  poteftas ; ergo  ibi 
eft  anima.  RcfpOndetur , probat  tettiam  condo- 
fionem, nihil  aliud.  Qu6dvct6  lxfo  ceicbro im- 
pediatur ratiocinatio  , id  contingit,  quia  pro  hoc 
(latu  non  poflumus  intclligcre  fine  cooperatione 
phantafix.qui  turbata,  turbator  intclleihis. 

Obiiutur  fextb  , contra  eafdcm , quia  cor  eft 
fons  k quo  omnis  vir*  allio  adminiftratur,&  ca- 
lor pet  omnes  partes  diffunditur ; ergo  ineo  tan- 
tum cft  anima  :pto  quo  facit  locus  addulhispet 
Hieronymum  fupta.  Refpondetur  .ibi  efle  vt  in 
fonte  caloris, fic  ipi rituum  : fic  iuxta  hoc  intellige 
Atiftot  dem  lib.  dt  lunent  eap  i.&  \ dt  Part.tMf  .4. 
dum  lir.principium  ftnfm  ejfein  corde. 

Obiicitut  fcptimh  contta  conclufionem  quatta; 
quia  Ii  anima  eflet  tota  , in  qualibet  patte : ago 
quiclcentc manu,fic  pede  moto, tota  fimui  mouc- 
retur.fic  quicfcetct.Cofitmatur.quidoaliquidcft 
totum  in  alio, nihil  illius  eft  extta  illuti.  Rcfpod* 
Caict.i  .p.q. 76.»  8.  animam,  mota  patte  non  mo- 
ucri,etia  per  accidens, quia  fpit  ituale  nullo  modo 
mouetur  ,nifi  moto  eo  in  quo  cft  diffinitiuc^fno 
(«cin  partc.ldcm  ait  D.Thoij>.>.d.i7.fl.i.«rt.$ 


s -w 

4» 


tetut.Confitmatut,fi  fanguis  animatus  nuttit.er-  «d4.C0ntrk.m0ti  manu.ctiamfi  reliquum  corpus  Al 

Mn  .mir.ir  (nirn.m  fnYxfVnnUnl _ nlinmiin  MMt.  quiefeat  , 9n«m^  n«r,l..  -.»1.».!.«.  I.  ...  ' 


go  amittit  fotmam  fubftantialem , alioquin  enu- 
tritio  effet  alteratiotconfcqucs  cft  falsu, quia  ma- 
nente fotma  fubftamiali  vltima.non  petit  ptquia-, 
neque  ipfam  vltima  amittere  potcft,fi  cam  habet. 

Aducttendum  tamen,  fanguinem  efle  ncccfla- 
um  n»n  dum  adotganixationem,fit  integtitatem  corpo- 
./»  fi» humani , & non  tantum  defetuire  vt  alimen- 
nluntntnnt,  tum; quia  etiam  in  Beatis  erit.ltem»fuiflc  vnitum 
fti ttinm  f*-  hypoftatice  Vctbo  ex  Epht/ino  Concilio  , ean.  j. 
Chdc«ioncn.*ft.i  .&  lr.Sjnoi.*£t.(>. 
Obiicitut.fitptimh  contra  vltimam  conclufio- 


eit  U «r|«- 

mi^»i  tontr, 


anima  perdit  vnam  prxfcniiam  , & ac-  1 i(m  m w 
quirit  aliam,  eftque  vct6,  & tcalitct  indillansali- 
cui  pet  hunc  moturo, cui  antea  fuit  diftatw;etgo.  ,[ca 
Ptxtctca , fi  Angelus  ponetetut  in  duoboslocit, 
vttobique  moucti  pollet  pet  accidcns:vetbi  gra- 
til.in  corpote  aflumpto,  fic  tamen  in  neutro  eflet 
diffinitiue.  Confitmatur, corpus  politum  in  duo- 
bus locis  potiet  in  vno  moucti  .licet  quii  Icet  et  tn 
altero;etgo  idem  dc  fpirito. 

Confirmatur  fecundh  , corpus  Chrifti  modo  7. 
fpitituali  eft  in  hoftia,fit  pet  accidens  mooetut  i' 


nem, cuius  oppofitum  tenet  Qx\tc.\.p.(f.^.art.\.&  • vna  , licet  nonmoucrctut  in  alteta.  de  quo  vide 
l.p.^.it9.4rt.i.C(lniad.i.a.5.34.quosfcquuutP‘,  Scotum  4 d.r0.  <jh*J}.(,. 

Refpondc 


ii  1 1* 


Difput.  I.  Sed:.  X.  &;  X I.  59 q 


Refpondetur, ergo  non  efle  inconueniens  ani- 
mim  in  vna  patie  moucri , Bc  in  altera  qmefcerc; 
neque  hic  timenda  eft  conttadiAio , quia  non 
funt  fecundum  idem ; Bc  exemplum  eft  de  fa&o 
in  Euchariftia  , in  qua  corpus  Chrifti  moucuir, 
liart  in  caelo  quiefeat.  Hanc  folutionem  tenet 
D.  Thom.  fmfl.  vn.  de  ftirituel ikw,  ert.4,  edy.& 
$.de  Aninuitrt.io.td  1 x.jEgid.i.d.&.x.per.difF. 
frmeip.  eftquc  conformis  Scoto  +.d.  10 .tpteft.  1. 
*d  4.  vbi  fic  refpondet  ad  fimile  argumentum  de 
corpore  replicaro  , qu&d  fimol  mouetetur,  6e 
quiefccrer. 

Obiicitur  oAauo  contra  eandem  , fi  anima 
e(Tet  in  qualibet  parte  tota,  abfcifsi  ilii  partivi- 
ueret , quia  anima  non  perit , nifi  prxuiis  difpo- 
titionibus.  Rcfpondetur  , ab  adxquato  mate* 
riali  non  fepararur , nili  prxuiis  diipofirioni- 
bus , fecus  eft  de  partibus , qux  non  funt  princi- 
pales.  Contri  , quia  partes  impcrfe&OTum 
abfciftx  viuunr  i ergo.&c.  Refpondetur  , hoe 
idc6  eft  , quia  membrum  prxeipuum  eft  humor 
aqueus  homogcncus , per  animal , vel  plantam 
diffufus. 

Obiicitur  vltimb , quia  fequitur  quamlibet 
partem  hominis , efle  animal,  & manum  intelli- 
gere,  quia  habet  intelle&um.  Rcfpondetur  , ad 
rationem  animalis  requiri  corpus  cotum  organi* 
cura : per  idem  ad  illud  dc  manu,  ctfi  in  ea  fit  in* 
telleftus , tamen  fol&m  denominat  totum  : fic, 
manus  hypoftaticc  vnita  eft  Vctbo , tamen  Ver- 
bum non  eft  manus , fcd  homo. 

Sectio  X. 

Virum  an  i mu  rationales  Jint  per  fe- 
ti ione  paresi 


Anime  te- 
tttnelu  tm- 
1 fttbflen- 


TUf.rtntle 

inJimidndet', 

em  eyueiiit 


NEgant  loan.  Maior  x.  dift.^i.  efneft.x.  cen.6. 

Richard.fsu/?.  1 . circe  4.  principale.  Albert. 
ikid.  art.6.  iEgid.^naff.j.  Caietan.i  .peri.tjteeft  8y. 
*rt.  7.  dicens  czcos  e(Tequi  in  hoc  dubitant  de 
mente  D.  Thomz.Abul.in  cep.  14.  Metti).  queft. 
6f6.  articulus  Pxrificnf.  habetur  inter  prxraif- 
fos  editioni  Magiftri. 

Affirmant  Dur.  i.dift.+t.  Argent.»W  queft.t. 
art.  x.  Soncin.  8.  Metepb.  yeeft.  iG.  Sotus  cep.  de 
Snkftemie , 4*4/?.  1.  Tolec. 3 . de  Anime , ejnefl.  1 7. 
Quid  circa  hoc  teneat  Scotus,cxprefs£  traditum 
non  reperto.  Solilmaic  3.  d.  ij  rutro.  18.  ani- 
mam Chrifti  fui(Te  omnium  petfefliffimam,  ne- 
que explicat  de  qua  pcrfc&ione  loquatur. 

Suppono  certum  eflequafdam  animas  ratio- 
nales ede  aliis  perferiores  accident  aliter : con- 
ftat  enim  alios  efle  aliis  ingeniofiores , Bc  perfpi* 
caciorcs , quod  prouenire  poteft  ex  meliori  dif- 
pofitione  organorum.  Vnde  refert  Plin.  lib.  j j. 
cep.  5.  Carneadem  fe  helleboroalbo  purgafle,  vt 
fubtilius  potiet  Stoicorum  dogmata  impugnare: 
quxftio  ergo  eft  dcxqualirare  fubftantiali. 

Dico  pritn& , probabilius  videtur  animas  ra- 
tionales aequales  efle  in  fubftantiali  petfedionej 
ita  auchores  fccundx  fententix.  Probatur  pri- 
mo , ex  Ariftotele  ).  Metepb. text.  1 1.  vbi  dicit, 
qu&d  in  genere  eft  prius,  Bc  pofterius,  non  in  fpc- 
cie,  & 7.  Pbyfic.cep.  4 .text.  1 3.  & 10.  Metapb.cep. 
1 3.  text.  16.  aic  in  genere  efte  analogiam  ; quia 
perferius  eft  in  vna  fpecie , quam  i n aliis.  Item, 
cx  eodem , fubftantia  non  fufeipie  magis  ,&  mi- 
nus , cep.  de  Subftentie.  Secundo  , ratione , quia 
in  aliis  formis  fubftamialibus  > non  datur  fub- 


ftanrialis  inzqualiras.  Tertio  , (i  ex  perferiori 
operatione  inferretur  pcrfeTio  maior  fubftan- 
tialis,  anuna:  limplidum  deuotorum  forent  in 
gloria  fubftantialiter  perfedkiores  , iis  quibus  in 
xia  fuerunt  imperferiores.  Quarti  vna  forma 
ignis  non  eft  fubftantialiter  perTcftiot  alia  ehif-  ^ 
dero  fpccici.  Quintd , non  eft  ponenda  fubftan-  timurer 
tialisinxqnalitas  fine  ncceflitate;  fcd  hic  nulla  ejmelei. 
eft  , quia  quicnmque  cxceflus  reperitur  quoad 
operationes  animxintcr  diuerfos  homines  re- 
pentur etiam  ip  eodetn  homine,  fccundum  di- 
uetla  tempora  ; Bc  certum  eft , quid  anirua  tiuf- 
dem  hominis  non  eft  nunc  perfectior , nunc  im- 
petfe£kior  feipsa  fubftantialicer.  Minor  paret, 
quia  contingit  eundem  hominem  , nunc  efle  ru- 
dem, nunc  ingeniofum  , Bc  fubritem,  cx  tr.orbo, 
vel  diuerfa  aftc&ionc  organorum. 

Obiicitur  primi  ex  Ariftotele  t.  de  Gtn.  e ni- 
mei.  cep.  3 . vbi  aic  , fient  en  i me  eft  pcrfttle  megu, 
vel  miniet , itecerpue  priperat.  Rcfpondetur , lo- 

?(ui  dc  diuctfis  fpecie  animabos  vel  fi  dc  cifdcra 
pecie,  intclligi  debet  de  maiori  perfeftione  ac- 
cidenrati  i fcd  prima  folurio melior  videtur. 

Obiicitur  fecund6,  ficur  genera  contrahuntur 
per  differentias  fpecificas  inxquales  ,ita  fpecics 
pet  numcricas.  Negatur  fimiljtudo,  quia vltima 
contrario  debet  clle, quantum  fieri  poreft.niini* 
me  diuerfa,  quod  fiet  fi  differeniix  fuerint  xqua* 
les  , quandoquidem  idem  e fle  nequeant.  Ra- 
tio eft  , quia  quanto  natura  communis  ad  ima 
defcendic , ranto  per  minus  diuerfa  contrahitur. 

Obiicitur  tertio,  fcqueretur  qu<Sd  dux  animx 
fepararx  nihil  haberent,  quo  dtftinguerentur, 
quia  per  omnia  eflent  fimiles.  Refpondetur  ,fuis 
hxcceiraiibus  diflinguuntur , 8c  non  per  refpe- 
ftus  ad  corpora  diuerfa,  vt  bene  probat  Do&or 
fupra  fjneft.  1 7. 

Obiicirur  quarti,  abfurdum  eft  dicere  ant- 
mam  Chrifti  non  fuiflo  perferiorem  animi  Iu-  fgffft,,* 
dx.  Refpondetur  fuifle  accidentaliter , Bc  donis  tmdet 
gratix  , non  fubftantialiter  ,quia  repugnat.  Ad 
articulum  Patificn.  oportet  eum  negare. 

Dico  fecund&  , fatis  probabile  eft  animas  ra-  Animet  te - 
tionales  erte  fubftantialiter  inxquales.  Pro  hac  ' fjJ' 
facit  didus  articulus,  8c  fecunda  ratio  allata  vr- 
get  ,cui  non  adeo  plene  fatisfit.  Item  , quia  in- 
xqualiras  magis  ornat  vniuerfum.  Dc  menre  (rebekUr. 

D >roris,  vt  dixi , nihil  mihi  conftat,tantum  aic 
animam  Chrifti  e fle  oerferiffimam  ,quod  po- 
teft pro  hac  , vel  illa  fenremia  intclligi : fi  enim 
de  fubftantiali  petfcrione  intelligatur , pro  fe- 
cunda fentenriaeft;  fi  dc  accidentali , pro  pri- 
ma. Antonius  Andreas  1 1.  Mcteph.qneR.vn.  in- 
xquales efle  animas  docet , Bc  probat  quatuor 
atgumentis,qux  facile  foluumur.  Loca  Philof. 

6 . Phjfic.  ttxt.\.&  jx.vrgct,  vbi  ait,  quod  moue- 
tur  partimeft  in  termino  e tjne  ,Bc  pauiminter- 
mi no  ed  tjnem : Bc  Commentator  ait , locum  ha- 
bere in  quatuor  generibus;  Bc  per  cotifcqucns 
in  fubftantia,  fcd  non  poteft  fic  efle, nifi  fini  gra- 
dus in  fornn.  Refpondetur , tantum  loquitur  dc 
motione.  Vide  Scot.  l.d.t.tjueft.y.ed  3. prine. 


Secti  6 XI. 

Virum  anima  rationalis fu  immortalis 
ab  intrinfeco  ? 

VArix  fnerunt  Philofophorum  circa  hoc 
fententix.  Plato  condant rr  afletuit  animx 
E E e 4 im 


6oo  De  Anima;  fubftantia,&c. 


immortalitatem , & poft  mortem , ptrnam.  Ira 
in  Timxo.Piixuione,  Philcbo,  6c  libri»  dc  Repu- 
blica.  Refert  Augud.  i.  deCiuitat.  x»t  Cleom- 
brotum , ledo  diatoni»  Phxdonc » przcipircra 
dc  muto  fe  «Jcdiilc . & fic  uanliiUc  ad  illam  vi* 
tam  , quain  ptiuuit  meliorem.  Plinius  morta- 
fetn  poiuit  7.  Hifior.  cap.  fj.  Galenus  dubius* 
quia  iib.  quod  animi morti  fremuntur  temperaturam 
torporu  , impugnat  dictam  Platonis  fententiam. 
& Iib  de  Tremore,  <5  Rigore  , oppofitum  xenet: 
fcd  Ce  dubius  fuit  dc  ipfa  animz  natura»  dc  quo 
fupt xfecl.t.  & x.  Aiabici.tcdc  Augud.  Haref.lq. 
tenuerunt  ayimam  fimul  cum  corpore  extingui, 
fed  in  fine  Occuli  reproduci.  Eufcb.  6.  Hifior.  cap. 
17.  ait  authore*  huius  erroris  ab  Origene  in 
magno  Concilio,  hac  de  caufa  congregato, fuide 
conui&os.  Ali)  dixerunt  pro  aliquo  tempore 
poft  fcpaiationrm  per  feneraturam , vt  refert  Eu- 
hrrtrttie  lcb.  Hb.if.de  Fraparat.  cap.  19.  qtiein  errorem 


Urnali  Ju- 

pliritir  fu- 
mitnr. 


t' 

ffire. 


Anina  hu- 
mana nun- 
quam dtp- 

ait. 


L 


tribuit  Zenoni.  I fi  dor.  Rb.  i.  de  DcUrinte  , cr 
Dogmat.pde , cap.  1 j.  Epicurus  ablolutc  animam 
mortalem  aiferuic , telle  Vhxtixch.  Iib. 4.  de  Flan- 
tis,cap.y.  &Tcrtullian./i>.Wf  Anima,  cap.  j.  Lu-. 
ther.  art.  1 7.  inter  damnatos  a Leone  X.  idem  ait. 

Notandum,  immortale  hic  fumi  ,non  proco 
quod  tepugnat  delinere  ; qno  fenfu  foli  Deo 
competit , mxta  id  adTimoth.r».  Regi  foculorum 
immortali , &c.  Sed  pro  eo  qutid  iuxta  naturam 
fuam  non  cd  capax  defuioms,  nifi  Deus  deneget 
confctuaiioncu). 

Dico  prim6,  dc  fide  cd  animam  non  extingui 
cum  corpore.  Suadccur  ex  vct.Tcdamcnto.Sap. 
j Inflor nm  anima  in  manu  Dei  funt  , & non  tanget 
illos  tormentum  mortis.  Et  ex  apparitione  animz 
Samuclis  i . Reg.  18.  & dc  Onia , & letemia  x. 

Mach.  vlc.  gc  cxTcftam.  nouo  Matth.  io.  Nolite 
timere  eat,  qui  occidunt  corpus  , animam  autem  non 
pefjunt  occidere  , gc  cxdcfcenfu  Chridi  ad  inferos 
vbi  prxdioauit  i.  Pct.  j.  & ex  hilloiia  Lazaii.fc 
epulonis.  Lucz  16. 

Dico  fecundi,  nullo  tempore  definunt  animz 
humanx.  Sap.  5.  lufli  autem  in  perpetuum  viuent. 
loan.  1 1. Qui  odit  animam  fuam  in  hoc  mundo,  in  vi- 
tam sternam,  &c.  Matth.  1.5.  It*  maledifii  in  ignem 
sternum.  Ecclef.  1 1 . Fbi  ceciderit  lignum  , ibi  erit. 
Gcn.37.  Defendam  ad  filium  meum  lugens , in  in - 
j rnum. 

Animaro.  Dico  tertio  , anima  rationalis  nxtuta  fua  im- 
titmaluaa.  motulis  cd,  ficut  Se.  Angeli,  faciunt  loca  allata, 
tura  fua  im-  ^ definitur  in  Concit.  Lsttranen.  fui 1 Leone  X. 

~ * M-  B.vbi  daronantut  i) , qui  aufi  funt  dicere , dc 

natuta  animz  rationalis  e(Te  , quod  mortalis  fit. 

8c  Clement.vn.  de  funsm.  Trinit.  $. porro.  Ita  Pattes 
apud  Coccium  i.par.  Iib.  t. art.  1.  ltcn.M.j. cap  .7. 

Hoc  enim  { mori ) nec  anima  tuenit : flatus  enim  eff 
vita  , nei  fpiritui , imompofuns  efl  enim  ,CT  fimpltx 
fjiriiu».  Naziatiz.  hb.  de  Anima  , quod  esi  fimplex, 

C7  imwwrra.V.NylTen.Oraf.CaWffc.  cap. 8.  Quomodo 
enim  diffolui  pottil  , quod  non  efl  compofiturn ? Cy* 
ptian.de  Cardinal.  Chrifli  aper.  Serm.  de  RefurreH. 
Domini,  Cuius  natura  dijfeltttionij  non  admittit  iniu- 
riam  Grcgot.  4.  Didi.  cap.  45.  Nature  fua  vitam 
periere  non  valet.  Probatur  talione  , quia  mulli 
Philofophi  hanc  veritatem  docuerunt  , Scnon 
aliunde  indagare  potuerunt  , quam  cx  natura 
ipfiut  animz.  Ita  Plato  , Pythagoras  , Empedo- 
cles,Stoici,vt  habet  Tcrtullian. Ub.de  Anima,cap. 

1 Vide  Eugubm.  Iib  9.  de  Perenni  P hilo fiphia, cap. 
3. & Nicolaum  Sabantinum  lifa.i.  de  immortsthta- 
te  anima,  cap.  11, 


Obiicirur  Ecclcfiadcs  3 .Tnus  efl  interitu*  ko. 
minum  , & tument  orum , Sc  mox  : aqua  efl  vtrifija* 
conditio  Refpondorur  cum  Hieronymo 'ibi , ve- 
rum clTe  quoad  conditionem  corporis.  Secun- 
do, cuin  Scoto  4.  di  fi.  43.  quaft.t. loquitur  ibi  Sa- 
lomon in  perfona  ftulti , non  fecundum  rei  veri- 
tatem. de  quo  Grcgor.4.  Dial.cap.q. 

Obiicitur  iccundo.Sophron.in  V I.Syn.atl.  1 1, 
gc  approbatur  aci.  1 3. a Concilio, ait  animam  im- 
mortalem ede  , non  per  naruram  , fed  per  gra. 
tiam.  Rcfpondcrur , loqui  dc  gratia  largius  ,& 
fic  comprehendit  beneficium  creatiouis,&  con- 
feruationis. 

Obiicitur  tcrti6 , anima  natura  fua  cd  forma 
corporis  corruptibilis:  ergo  talis, ed  ipfajalio- 
quin  non  edet  proportio.  Conii imatur.fi  tali 
corpori  violenter  vnitur , inconueniens  cd,  Oc  fi 
naturaliter , erit  violent  at  a pod  feparationem  in 
perpetuum  , fecundum  naturalis  rationis  indi- 
cium. Rcfpondetur,  non  repugnare  formam  in- 
corruptibilem. conucnire  fubicdo  corruptibili, 
ficut  forma  fpiritualis  conuenit  fubicdo  corpo- 
rali. Ad  confirmationem, naturaliter  vnitur, & 
aliqualiter  vjoientatur ,dum  cd  fcparatajqoia 
naturali  appetitu  appetit  ede  totius,  & operatio- 
nes. fenfuum.  Ex  alia  parte  melius  congruit  ei 
fepatat  10  quoad  operationes  proprias , quas  fine 
dependentia  a phantalia  operatur:  & ficabfola- 
tc  non  edet  violenta  feparatio,  & quia  vnitacft 
corpori  feparabiliter , & fatiatus  eius  appetitus 
vnicivnione.Vide  Scotum  q.dqf.a  quafl.x.j.dc 
tertio  dequopodea. 


E C T l O 


XII. 


tntrtolu  efl. 


Quid  Ariftotcles  fenfertt  dc  nnttns 
jmmor tulit nt c ? 

EVfcb.  Iib.  1 .de  Prsparat.  Ettangtl.  cap.  9. 10.  I. 

1 1.  refert  Atticum  , Plotinuro  , & Porphy- 
lium  dicentes  Aridot clero  in  Platonis  inuidiam 
docuillc  animam  clTe  mortalem.  Quod  fic  fenfe- 
rit,  tenent  ludm.tn  cr«r.  ad  G entes  prope  initiim. 

Gregor.  NytTen./it.i.P/n/a/Trap^fi.Nazianzzw- 
tra  Eunom.  Galcn.  in  Hifior.  Phiiofiphorum  Cxsct. 

3 .de  Anima, cap.  x.text.  1 x. 

Suadetur  ex  co,  quia  i . de  Anima,  & lib.fxap.  ^ 
5 . rrxf.39.  tenet  eam  fine  phantafmate  neminem 
pode  intclligcrc  •,  ergo  iudicauu  animam  non  ^ 
polfc  feparati , quia  nihil  fepar ata  efficere  poffet. 

Item  , cum  ponat  mundum  ab  ztemo  , datetur 
infinitas  animarum, fi  cifcnt  immortales, ipfe  ta- 
men infinitum  negat  ede  pudibile  \. Phy  fleor Jtxt. 

1 6.  hem,  1 .de Coi.  1 1.  ait  omne  fa&um cfTc  cot* 
ruptibilc  * gc  1 x.  Aietapb.  cap.  3.  ponit  animam 
fumplidc  initium.  Ucm,  immortalia  non  pollutu 
incipere,  nifi  creatione,  quam  nefeiuit  Atiftote* 
les,  quia  fi  fciret, poneret  omnes  animas  ab  itet* 
no  creatas , quia  tenet  Deum  cx  neccffitaie  ope* 
rati*&:  cxlocoiam  citato,  ponit  animamio  tem- 
pore fa&am. 

Communior  fententia  cd  Atiftotcletoxgno- 
uiffc  animz  immortalitatem.  Ita  fete  omnes  eius 
imerptetcs,Thcophtaftus,Philop.SimpUc.Com* 
cctcnt.circatextM.dr  1 1.  Proocmqdt  Anima, & Iib. 
j.uzr.jo.D.Thom.ifci.ty  i \.Metaph.ltI}.f.&  a. 
contra  Gent.  cap. 79.  Mirandula  lib. 4.  de  Exam.vs- 
nitant.cap  9.  Alberi,  tratt.i.de  Anima,  ao.  Agid. 
lib.  de  Anima, ad  rap.  4.  Dur.  x.d.i8.9U4/?.3.Eugu* 
bin.  dt  Perenni  Philo/,  a cap.  tS.Suadctut  ,qnu  1. 

it 


Difpuc.  I.  Sc£t.  XIII.  6ot 


de  simma,  vocat  intellectum  nothum  diuinum , 
internus  expertem  , & liit.i.  text.  it.  & n.  ait 
partes  animxefle  reparabiles ; Sc  iterum,  intelle- 
£tum  eiTe  genere  diltindtum  i fcnlitiua,  Se  vege- 
taciua , Sc  perpetuum.  Prxicrea,  ponit  intcllc- 
dlutn  immaterialem  Uk,  ysie  s1nima,exp.  t.  texe.  4. 

& 6.  <pt.  de  Pjrtib.  animal. cop.t.tT  1.  de  Gntt.cap. 
j.  docet  mentem  cxtrintecus  venire.  Vide  alia 
loca  in  Scor.  4^.4;.  qtufl.ijmm.1 . quii  hxeferx- 
I tentia  communior  ell.  Soluenda  funt  in  contra- 

rium addudta. 

2.  Ad  primum , loquitur  de  anima  vnita.  Ad  fe- 

cundum, rciicit  ab  anima  feparata  illam  felicita- 
temopum,  vel  voluptatum , de  qua  Philofophi 
^Zfiiuinh  difputabant.  Ad  tertium,  fecundum  D.  Tbom.a. 
tm  Anfht.  contra  Gent.  cap.  81.  admitterer  Philofophus  inff - 
fH  tutira-  nirum  in  immaterialibus , fcd  non  refte.  Vel  dic , 
rnu.  qudd  pugnantia  dixerit , cum  xrernirarem  gene- 

rationum pofucrie  , & infinitatem  negauerir, 
quod  admittunt  Conimbr.).  Phyficxap.8.  ftofi.x. 
mu.  /.  addentes  cum  fuam  Icntcntiam  dc  animx 
. immortalitate  dlfpurarionum  ambage  implicui f- 
Si  itm*ai  fe,  8c  obfcuhtatis  obuoluiifc  pallio.  Adde,etli 
artmt  ma-  homo  ab  xrerno  creatus  fuilfct,  quo  d non  gene- 
tmfmftt,  ralTct  ab  xterno ; & ficnon  daretur  animarum  in- 
**„%£"*  finitas,  de  quo  Dodora.d.  i.f vufi.%.  Ad  quar- 
' tumi  loquituede  iit , qux  incipiunt  per  motam, 

Kikit  etrti  vel  generationem.  Ad  quintum,  nouit  crtfacio- 
ntnit  Artp.  ncfn  animarum,  Sc  non  pofuir  «ternam,  quia  ne- 
/d"**  ceOicxtem  «ternam  ranrum  tribuit  iis , aux  Deus 
fn  u tont.  vj|a  dependentia  i caafa  fecunda  Facit.  Ad 
animx  autem  infufionem  requiritur  organiza- 
tio,  & difpofitio  accidentium,  quas  faciunt  cau- 
f*  lceund«.  Vel  dic,  cum  Scoto  fupra,  fuiffcdu- 
bium  dc  animx  creatione  : & forte  diceret  eam 
comproduci  ad  produ&ionetn  compofiti. 

Alij  iudicanr  ,Sc  verius,  Ariftotclem  fuiflein 
hac  parte  dubium  , Sc  nunc  huic , nunc  illi  parti 
fauifle,  pro  commoditate  materjx  , de  qua  age- 
bat. Scor.  4- da, quali.  i.num.  ij.Heruct»  x.d. 

I .tfuaj}.  1 . & quod/.  X.ejuafl.w.  Nyphus  Ofmfc.  dtirn- 
vtert.  anim.  cap.  1 . Conimbr.  trad.  dr  ni m a, p pa- 
rata d.  t.Mrt.  1.  adducit  Scotus  multa  loca  Philo- 
fophi pro  immortalitate,  & ea  foluit.  Vide  pro 
lixam  difputationcm  apud  Suarrz lib.xM  jinima, 
cap.  1 1.  fcd  vide  ne  fatigeris  , fi  totam  legeris. 

Ratio  huius  eft  , quia  nili  ita  dubius  in  haere 
fuiffet  , non  habevet  tot  loca  fibt  inuicerofvt 
videtur)  circa  hoeoppofita;  funt  enim  plura 
prxter  allata. 


*• 


Sectio  XIII. 

y triti*  Anime  rntionalis  immortAlttM  de- 
manaretur r Atiane  OAturAlt ? 

COmmunior  fententia  affirmat.  Probatur 
primb  ex  D.Thom.  i.part.t.quafi.-;).ari.6. 
dr  jo.4rr.j.  anima  rationalis  eft  per  fefubfiftens: 
ergo  incorruptibilis.  Patet  confcquemia  ,qnia 
non  poteft  talis  res  conumpi  pet  accidens  ad 
corruptionem  alterius,  alioquin  non  «flet  ret  fc 
fubfiftens ; nec  pet  fe,  quia  non  eft  compohtuni. 
oblcurius  pemitur  probatio  h«c  i D.Thom. 

Secundo , ex  eodem  ibi  an.i.d.  1 9 quafl.  t . quia 
homo  innato  , 8t  elicito  appetitu  immortalita- 
tem defiderat,  quia  apprehendit  cfle.non  tantum 
pio  nunc,  vt  caetcra  animalia,  fed  pro  omni  tem- 
pore ; ergo  cum  hoc  defiderium  non  debeat  c(Tc 
inane , anima  cius  eft  immortalis. 


Tertii,  er  aliis, nulla  forma  fub/lantialis  cor- 
rumpi poccll,  ni 6 alia  forma  fubtlantial/s  gene- 
retur ; fed  anima  rationalis  ell  talis.  Se  mtlla  fot- 
ma  generatur , quando  Ipfa  feparatura  corpo- 
re } ergo. 

Quarti  eclhxlin  contingere perfodiam , id  eft, 
attentionem  partis  rarionalis  ad  foblimia  , fitic 
vllo  concurfu  lenfuum,  atque  id  naturaliter  eue- 
nire  multi  tenent : de  quo  fupra  egi  ad  queft.  x 8. 
ergo  anima  rationalis  natxxraliter  tine  corpore 
ette  potefl  ,quia  non  minis  dependet  ab  eo  in 
Operari , quam  in  ejfe. 

Quinti , habemus  naturale  deliderium  beari - 
rudinis , Se  hrc  ell  «rerna ; ergo  altera  pars  n6- 
flri  «rerna  eft,  vel  hoc  deliderium  eri r inane,  rc 
fupra  radium  eft. 

Scxrd , ad  iuffitiam  Dei  fpedhxt  ne  mala  ma- 
neant impunita,  neque  bona  xrrcnnxncrata  ; fed 
in  hac  vita  contingit  optimos  affligi , Sc  peruer- 
fos  in  deliriis  effe : ergo  anima  naturi  fili  im- 
mortalitatis eft , vr  puniatur,  rei  prxmierur  in 
alia  vitat. 

Septimo,  in  n obis  ell  operatio  excedens  om- 
nem operationem  fcnfxbilcm,  vt  offendit  Scot. 

4.  d.  4).<]mjl.i.»um.io.&  4*o.il.<).*ri.  *.  infert  ex 
xmmatcriahratc  adlionis , recipi  in  animam  , 8c 
animam  feparari  po/Fe  a materia;  ergo  in  via  Sco- 
ti ha rc  veritas  demonftrabiiis  eft.  Item  , Arifto- 
telcs  paffim  hoc  docet. 

His  non  obftantibus , Scotus  citatus  in  4.  ri- 
detur tenere  immorralirarrm  animx  rationalis 
non  demonftrari , loquendo  de  dcmonflrationc 
in  rigore;  quem  fequunrur  omnes Scotiftx  , Sc 
Caici  an.  in  cap.  9.  tp.  ad  Rvn.  & inrap.  j.  Eicltf. 

ScaJiger  Excrcit.y  07.  num. } }.  a it  eam  perfuafio- 
nibus  tanrum  probari.  Conimbric.  rratf.de  sini- 
ma  feparata  d.  t.art.y  farentur , quAd  ffiiQc , &r 
ciiidemcr  non  probarur,  quali  Mathematice;  fcd 
iuxta  materiam , pro  quo  eft  locus  Ariftotrlisr. 

Et  hic. cap.  Eli  enim  eruditi,  exallumipfuminvn»- 
ijuoijue  genere  efflagitare , tjuatemu  fert  ipfiw  rei  na- 
tura i fenile  uamtjue  videtur  effe  [id  eft,  ineptum) 
Mathematicum  fuadentem probare,  & ab  oratore  de- 
monfhrationet  exigere : contingit  enim  vt  de  mate- 
ria ,dc  qua  agitur  , a nullo  intellcdta  exaltior 
probatio  offerri  polhr. 

Ex  quibus  verbis  paret  hos  authores  fateri, hic 
non  dari  demonftrationem  in  rigore:  & tamen 
allerunt  hac  «taic  tenentem  immortalitatem 
anim«  rationalis  , non  poftedemo/iftrari  .teme- 
rarium cenferi,qu&d  minus  coufequcnter  di&uin 
eft.  mimifquc  veri. 

Suarcz  lio.  1 . de  yinima , cap.  10.  m»w.  ? f . vbi  4. 
fuse  hanc  rem  iraQat , faretur  hic  tantum  efle 
vnam  demonftrationem  fpeculariuam  , nempe 
illam  , qua:  ex  propria  operatione  demonihat 
animam  clfe  immaterialem,  Sc  confcqucmer  im- 
mortalem; 8c  alteram  moralem  ex  retributione 
bonorum  , & malorum  •,  Relicua  ratione/  ( inquit) 
fimul  collecta  multum  perfuadtnx  rem  : & initant 
illat  rationes.  Vbi  etiam  fatetur  non  cfte  demon- 
ftrationei  Mathematicas  ,vel  Metiphyficas  ,frd 
Phy  fictu,  qua  mentem  bene  iufihutam  perfuadere  de- 
bent , & hot  modo  dicimtu  veritatem  hanc  effe  demon- 
ftrabHem.  Vbi  exprefsc  fatetur  non  efle  in  rigote 
hic  demonfttationem.  Profolorionc 

Nota,  quod  demonftratio  dupliciter  fumitur:  D tm.-nflrg. 
vnomodo  large  ,pto  omni  dilcurfu  fufticicmt  tiaiufinuor 
ad  rem  aliquam  perfaadctv^m  ,finc  formidine  ’’ 
deoppofito,  cuicumquc  bene  difpofiio;  & hu» 
iuftnodi 


Immortali- 
tatem anima 
in  rigoro  mu 
Armtoflran. 


6o2  De  Animx  fubftantia,  &c. 


e/ndittanet 

ftintt*. 


fauri  Philo- 
fifU  ajftcttti 


iufmodi  demonftratio  pafliin  in  moralibus  oc- 
ffetAtMir  currit.  Alio  modo  prefse , pro  Caufa  (cienti* 
proprie  didi*  ( demonftratio  cft  fy  llogilmus  fa- 
ciens (cite,  i.  Pofter.  ttxt.y. ) quz  qoatuot  habet 
conditiones  ; quarum  prima  cA  , quod  (it  certa. 

Secunda  , quod  ncccAaria.  Tertia  , quod  caufa 
At  euidens.  Quate  a , quod  per  difeurfum  fyllo- 
giAicnin  applicetut  ad  conclufioneiu  i de  quibus 
Scot.  j.  ^.14. ex Pbilofitib. i . Pofter.uxt.  j . ibi ,Sci- 
tt  at  intramur  vrmtrujmdque /impliciter , tum  caufam 
arbitramur  (ogneficrt  propter  /juam  efi  , & qui  a citu 

cft  COafit  , Gcc. 

In  ptiitio  fenfu  , certum  cA  immortalitatem 
anima;  dcmonAtari ; in  fecundo  aurem  verius 
videtur  cum  Scoto,  & aliis  citatis  dcmonAtari 
non  pofTe  : & Conimbric.  Suarez  & nonnulli 
•lij,  qui  videntur  in  verbis  oppoAtum  tenere,  in 
re  cum  Scoto  conueniunt,  vt  oAenfum  cA.  Non 
oportet  hoc  probare,  fed  rcfponderc  argumen- 
tis in  oppofitum  addu&is.  Pirmittimus  tamen, 

A hzc  vetitas  ciTcc  in  rigore  deroonArata , quod 
tot  tantique  Philofophi  circa  eam  non  errarent, 
neque  AriAotclcs  fuiflet  in  ea  ita  dubius , & lu- 
bricus , vt  in  multis  locis  oppoAtum  afterucrit, 
vt/efl.pr/ued.  oAendi.  de  quo  Scot .loc.cit. 
fm  Adde  S.  AuguA.  i \.Trimt.  8.  arte  rete  difficile 

fum  nuit t i c^c  aftrucre  viribus  naturalibus  animz  imirior- 
itrnmtrtali-  talitatcm , & quod  pauci  ex  Philofophis  illud 
tdtm  Anima.  a decuti  fint : hoc  autem  non  dixiflet , A tenui  fler 
eam  demonArati  polle  rigurosa  dcmonftraiio- 
nc.  Iuxta  hoc  argumenta  allata  probant  ita  fuf- 
Acientet,  vel  demonftrxtiui  motalttct  intentum, 
vt  nullus  non  protcruusnon  aflcntiaiur;fed  non 
funt  rigotofx  demonArationcs , facientes  fcire, 
vt  fumitur  i.  Pofler.  eap.i. 

Ad  primum  , A vult  quod  anima  fu  per  fe  fub- 
A Aens,  id  cA , natura  fua  indcpcndentei  a corpo- 
re manens  , alfumit  probandum  : hoc  enim  eA, 
quod  controucrtitur.  de  quo  vide  Scot.  d.4. 1. 

Contra  , replicat  Caictanus  in  Commcnt.  il- 
lius art.  6.  quia  id  piobatum  eA  ex  operatione 
quq  eA  intelligerc;quia  cum  anima  fu  cognofci- 
tiua  omnium, nullam  habet  rationem  corporis; 
quia  ft  vtcretur  organo  , cius  operatio  non  pof- 
lct  ede  ita  vniuet falis  , vt  patet  in  fenfibus.  Re- 
fimi  ammt  fpondetur.dici  potcA  hoc  tantum  probare, quo.i 
immmaB-  anima  non  operatur  ptoptias  attiones  pet  orga- 
tattm  t nutu ; & hoc  fenfu  cA  fcparabilis  a corpore,  non 
quod  delinat  ipfum  informate  , vel  poflit  elfe  fi- 
ne eo , quia  natura  fua  eA  fotma  eius  , pctttque 
informare  illud.  Fateor  tamen  rationem  cfTc 
valde  vigentem,  fed  non  demon  Arationem  ti- 
gorofam. 

Ad  fecundum  , etiam  btuta  appetunt  fuum 
ejft  confetuati. 

ineUnntio  Dices , non  pto  tempore  fututo ; quia  fenfus 
nam rslh  nS  tantum  cognoicit  hic  & nunc.  Refpondetur, 
tfl  U neque  homo  dcmonftratiue  nouic  immortalita* 
fibtlt.  lcm  ^ ac  l(je^  non  nece(fatii)  appetit  eam  appeti- 
tu elicito;  & A appetit, non  dcmonfttatur.id  non 
Acri  pet  rationem  cnoneam ; neque  appetitu  in- 
nato , quia  hic  , cum  At  inclinatio  natutz  ad 
«liquid  ,non  pote  A oAendi,  an  adiit  donec  prius 
oAcndatur  poffibilitas  illius  ad  quod  e(Tc  di- 
citur. 

Dices,  conftatnos  habere  appetitum  elicitum 
ad  immotialuatcm,  Aatim  ac  apprehenditur, fed 
hzc  pronitas  arguit  inclinationem  naturalem; 
ergo.  Refpondetur  id  vetum  elfe  , quando  con- 
Aat  appetitum  illum  elicitum,  elfe  fecundum  ra- 


8. 

tmum 


6. 


' An  intollo- 
Sio  dtmtn 


rionem  re&am  , Sc  non  erroneam ; 6c  hic , licet 
At  fecundum  rationem  retiam,  tamen  de  hoc 
dcraonftratiud  non  conAar.  Vide  Scotutn  fu- 
pra  ad  1. 

Ad  tertium , late  oAendi  fupia/?f7. 4.  nullam  btmnftu. 
formam  fubllantialem  generari  in  corruptione 
hominis,  fed  formam  corporciratis  eius  perfe-  pntrtm 
oerarc,  6c  formam  cadauens  elfe  merum  Agmen- 
tum. 

Ad  quartum  , dixi  ad  fwa/f.  1 8.  ecAaAm  natu-  e tflofu  „ 
ralcm  (emper  habere  comitantes  aliquas  opera-  *<•*«  «fi. 
tiones  impcrfctlas  partis  inferioris:  & eAo hoc  V*1  1***’ 
negetur,  inde  tantum  habetur  animam  neceda* 
rii indigere  oigano  cotporeoad  fuas operatio-  mtmot 
nes ; ex  quo  tamen  non  dcmonAratur  quod  a na- 
tura fua  At  immortalis  , cAo  argumentum  non 
parum  vrgeat.  Calor  in  aqua  fine  vllo  aquz  con- 
curfu  calefacit, & tamen  non  inde  fcquttur  quod 
elic  poflit  line  aqua  , vel  alio  fubic&o. 

Ad  quintum , patet  ex  folutione  fecundi.  Vi- 
dc  ^cot.  fuprk  ad  x.  &difl.  49.  tjuafl.  10.  & j.  d. 
i),  qtufl.  x.  ad  x.  vbi  agit  de  appetitu  beati-, 
tudinis. 

Ad  fextum,  euidens  non  eA  lumine  naturz^tt  EnUni  u 
At  aliqua  futura  rettibutio  : neque  Deum  ad  rft  «tyw* 
hanc  teneri  , vel  nunc  , vel  po  Aea  : fed  detut 
quod  hoc  eflet  cniden  s , bona  opera  trahunt  fe- 
cum confolationcm  fuam  ; & maia  luum  ver- 
mem,iuxta  id  AuguA.l.  Confcjf. ; i.lujftfli  Domine, 

& itae/l,  vt  poena  /ibi  fit  omr.es  anirnta  inordinata/. 

Dices,  cx  Suarez  fupra : nulla  fuic  natio  tam 
batbara,  quz  non  cognofcerec  tettihutioncm 
poli  hanc  vitam  ; etgoagnouit  & immortalita- 
tem animz.  Refpondetur  .aliquas  id  non  no- 
uilfc , & licct.vr  plurimum  id  nouerint, hoc  po- 
tuit cx  traditione  ortum  habuifTc ; vel  ex  talio- 
nibus latis  vegentibus  non  demon  At  at  tuis.  Vide 
Scot  .d.  quafl.  x.  eoius  rationes  contemnit  Canus 
1 x de  Locu , cap.  vlt.  ptope  finem, contemnendus 
fed  ipfe. 

Ad  feptimum  , patet  ex  folutione  ptitni  •,  tan- 
tum haberi  potell  cx  Scoto  , animam  habere 
operationem  non  organicam  ,feu  dependentem 
ab  organo , alias  excellens  obic&um  cottumpe- 
tetiplum;  ficut  excellens  fcnftbile  fenfum,).dr 
Amma , rrzt.  7.  tamen  hinc  non  fcquitur  ( inquit 
Scot.  d.  quarl.i.num.  1 8. ) non  dependete  a toto 
corpore  tn  clfcttdo.  Quod  ait , f^uodlib.^.art.U 
adiottem  animz  , quia  ipititualts  cA , recipi  in 
i p fam  ,&  hinc  concludi  volunt  fcpatabtlitatem 
eius  i materia  , non  Abi  contradicit , in  quo  fal- 
litur Caictanus  fupta;  neque  enim  idem  eft  ani- 
mam elfe  immortalem , & hoc  demonArati.  Se- 
cundum hoc  ei  imponunt  Conimbric.  citati, nifi 
velint  omnem  conclufioncm  dTe  tigotofam de- 
mon Arationem , quo  nihil  abfurdius.  Quod  ad- 
dunt hac  ztate  temetatinm  ccnfcndum  effe , qui 
immortalitatem  animz  demonArati  negaret:  in* 
Anuat  cos  reperifle  nouas  dcmonfttationesaiHM 
non  inuentas , fed  nobis  tales  non  videntoede- 
mus  tamen  cAc  demon  Arationes  morales,  vt  ip& 
velle  videntur  ; quiafatentut  non  dati  demon- 
litationem  rigorofam  in  hac  te. 

Ad  o&auum , ditium cll  fcfl.  practd.  demente 
ArtAotcUs:8<  Dotlo\  d.quajl.x.  adducit  vatia  lo- 
ca ipAus , quibus  videtur  negate  animz  inunor- 
talitatem  , {ohm  que  ieptem  loca,  quibus  ean- 
dem afttucie  videtut;  itaque  nihil  cetticftde 
mente  eips.  Secundo, cAo,  id aAciuillet ,non 
ptohauit  dcmonAtaiiuc : quia  plui  a teuuuopi* 
natiui 


n 

»4, 

k* 

S 

» 


> 

r* 


i 

u 

* 


V k 

uu 

*h 


I» 


P 


f 


DiCput.  I.  Sc6t.  XIV.  6op 


>*, 


/5 


natiue.quam  dcmonflrariue ; r odea.  deCxUext. 
Umlt*  eo-  6o.  trafluns  duas  difficiles  quf  Iliones,  approbae 
****  liando  pro  Philodophia, partu/  /afficientia/  Aligo- 

ui  taa/um.  rr'  ^ fw*  mo-ri/uai  babtmm  dahtationti.  Sc  ibi- 
dem ait , quod  ab  ALgjpiiis , Sc  Babyloniis , mul- 
ta/ creduiirarei  habe  mu/  A v neque. 7 ut  ofirorum.  Ad- 
do etiam,  quodipfe  t.  de  Anima , ttxt.  4.  ait  ani- 
mam ita  obdeutam  nobis  cfTc , vt  difficillimam /u 
fidem  alitjuam  A ipfio  tandem  accipere. 

Omitto  multa  Patrum  Joca  s quia  nullus  eo- 
rum loquitur  de  rigotoda  demonfiratione  huius 
veritatis.  Vnde  quando  dicunt  eam  elfe  paren- 
tem, vel  naturaliter  fciri , aut  lumine  naturx  co- 
gnolli , non  intendunt  cfle  demonflcabilem , fed 
menti  bene  Jidpolicx  optime  pcrfualibtlcm.  Ci- 
tant Conimbtic.  Cupri, ChiyCoftom.  f/omil.4  de 
P reni  Antia , dicentem:  Qui  Abitat  A anima  im- 
mortali tat  e, etiam  dubitare  poffir, an  in  meridie  die  t fit. 

Sed  G id  haberet, hypctbolicc  concionis  feruote 
(Cicut  Sc  alias  f/rpe  loquitur)  Ji&um  videtur.  Vel 
forte  melibs  , quod  fuppodita  fide,  ad  fideles  fer - 
monem  dirigit : hoc  certum,de  demonfiratione 
rigida  fecundum  conditiones  Ariflotelicas , 
iplum  minime  fuilTc  locutum.  Veium  neque  illa 
verba  haber  illa  Humilia  iV.qof  habetut /ib.f.A 
Propaganda  fide,  tcm.  f.  Sed  tantum  vrget  colligi 
immortalitatem  ex  futura  retributione*  quod 
fufiiis  tradat  concione4.de  Lacero, tom.  1.  Frti- 
ftra  quidam  obiiciunr  Clem.vn.  dtfumm.Trimt. 
quia  tantum  definit  animam  efle  immortalem, 

Sc  formam  intrinfecam  corporis , quoJ  magis 
oppoiicum  cft : arguit  enim  potius  non  demon- 
Arari. 

Obiiciunr  etiam  Conci!.  Lattranen.  fub  Leone 
X.  ftffi.  8.  fcd  ibi  tamdm  damnamur  afferentes, 
animam  c(Tc  mortalem , vel  vnam  in  omnibus; 
quod  nihil  cll  ad  rem. 


st»  ima  ia 

fr * c*a i/, 
ixf  luatur. 


Sectio  XIV. 

Virum  anima  rationales  immediate  d 
Deo  producantur. 


Er rtttt , 
triguU  or 


|! 


O 

«r 

1* 

P 

K 

a 


Circa  hoc  varij  fuerunt  errores,  vt  videre  cft 
In  Hieronymo  tpiftola  ad  Marctllin.  Sc  in  Au- 
guft.  Ub.de  Orig.  an.  dr  Ub.  t . A Libero  arbiirio,cap. 
a 1. Primus,  fuifte creatas  extra  corpora,  St  pro- 
pter peccata  in  corpora  mi  (Fas.  Ita  Origcn.  Ub.  1 . 
Periarcbon,  cap. 7.  txprtfie , dc  Plato  in  Timeo.  Sc- 
cundus.fuifTe  ab  xrcrno,&  inuafle  corpora  punc 
hxc  , nunc  illa.  Ita  Pythagoras  cx  Agyptiis , vt 
refett  Herodotus  tib.  1.  Tertius , creari  in  tem- 
pore ab  Angelis  : ita  Auicenna  , Scleucius  Sc 
Hermas  ex  lib.  y.tripart.cap.  1 1.  Quartus,propa- 
gari  cx  femine,  ita  Tcrtull.&  Apollinaris  ex  Au- 
guft. de  bartfeap.  86. 

t Dico  primb  , animx  non  fuetunt  ante  corpo- 
i.  ra , fcd  limul  cum  corporibus  creantur.  Ita  Epi- 
phan.epi/?.4d  Joan.  Hierofolym. Hieionym.  epiil.ad 
Pammatbium,  Cyrill.  Alexand.  Ub.  1 .in  foan.cap.9. 
Auguft. optime  lib.i  x.Ciuit.cap.vIt.  dr  Tenull.fii. 
de  Anima.  Damnatur  oppofuum  in  Uraccarcn- 
fi  1.  cap.  6. 6c  a Leone  X.  epifi.  91.  adTutibium , a 
Damafc.  1.  A fi  A cap.  1 1. 

Probatur  primo,  prius  cft  .quod  eft  fecundum 
naturam  , eo  quod  eft  prxter  naturam  •,  fcd  ani- 
mam vniti  corpori  ,cft  fecundum  narutam  ter- 
go. Confirmatur,  quia  Deus  ptimh  fecit  res  fe- 
cundum (latum  naturalem  carunvSccundo.a&us 
in  eodem , cft  poftetior  potentia  ,ex  9.  Mctaph. 


text.  1 f . TertiS , alioquin  intrarent  cum  ferentia 
in  corpora , cuius  oppo/itum  docet  caper  u mu. 

Nec  valet  cum  Academicis,  Sc  Platone  lib.  1 c.  de 
Aepubliea,  & A Pbadro , dicere , quod  per  ingr ei- 
dum corporis  obliuidcuntut  omoipm ; quia  per 
flatum  naturalem,  non  po flent  ita  prioratu  alio- 
quin  non  appeterent  v munem  cum  corporciquia 
Gc appeterent  malum,  quod  repugnat. 

Quartd , ex/.  adRom  vbi d>citur : Per  vnum  1 . 
hominem  peccatum  intrauit  in  mundum,  & cap.y.  dc  A»ima$  no 
lacob.&Bdau  dicitur:  antequam  nati  cllcnt, ni - 
hil  boni  ,vcl  mali cgittc,  ergo  cotum  animx  an-  ^ 
rea  non  fuerunt,  quia  non  poreranr  efleonofe, 

Sc  fine  propria  operatione,  ex  1 o.  Et  hic. cap.  itext. 

Quinto,  qudd  hoc  fit  fecundum  Ariflotelem 
pater,  quia  1.  Pofitr.cup.  t.(V  f.  A an.  cap.  4.  con- 
tra Platonem  in  Pbadro,  ponenrem  notiones  om- 
nium in  anima  ante  vnionem ; docet  inrclleAum 
de  de  elfe  rabulam  radam , Sc  tx.  Metapb.  cap.  f. 
text. 16. docet  caudam  efficientem  przccdere  fuum 
cfFc&um , formalem  non ; Sc  fecundum  iplum, 
anima  efl  caufa  formalis. 

Obiicies  primd , quia  s.  A Ceu.  onim.  cap.  |. 
dicitur,  qudd  mens  deforis  venit.  Refpon-letur, 
hoc  efl  creari,non  educi  de  potentia  marerix.ve! 
non  dependere  ab  organo  , Gcut  exterx  animx, 
de  quibus  ibi  Philofophus. 

Obiicitur  fecandd , quia  Auguft.7.  A Gen.  ad  , | 
tx.CiuU.11.  Author.  fcholafl.  Hiflor.  in 
Genef.  Hugo  de  S.  Vi  flor  e fum.fmt.  tratl.  f.  cap.x. 
fin.  Magiltcr  1.  d.  17.  renem  animam  Adx  fuilfe 
ante  corpus  cteatam,  quod  alTcrir  Pluhfhitts  lib. 
de  Htrtf.  Cata /.  Haref.  tjut  extiterunt  pojl  Apo- 
ftolos.  Rcfponderur , dodi  inain  datam  cfTe  vni- 
ucrfJitcc  veram  : Sc  Auguft.  rantdm  dubirat  de 
anima  Adx,  an  ante  corpus  creari  fuerit,  Sc  fem- 
per  dubius  fuit  de  origine  anitnx ; tamen  in  hanc 
partem  magis  inclinat  12.  Citut.tf.  vide  Gregor. 

Nyftcn.  lib.  A Hem.  cap.  19.  jo.  Damafc.  Hieron. 

& Leo  citati  etiam  dc  anima  Adx  in  particula- 
ri agunt. 

Dico  fccundd.anima  rationalis  non  fit  cx  vir- 
tute feminali.  Probatur  primo : quia  agens  na- 
turale non  poteft  agere  fupra  materiam ; fle  ani-  - 
ma  rationalis  cft  fupra  eam,  vt  conftat  cx  ope-  1 ‘"- 
ratione,quam  habet  independentee  ab  ea.  de 
quo  dixi  {efl.  praced.  Secundo  , quod  generatur 
corrumpitur.  Tcrtid  , forma  qux  cum  compo- 
lico  Phyfico  producitur  , non  producitur  per  fc, 
fcd  in  compofito  : ergo  non  habet  effit  per  fc  ex- 
tra compotitum;  Sc  fu.  anima  rationalis  non  pof- 
fetfcpacari.  Conclufio  cft  communis  Catholi- 
corum, cuius  oppofirum  damnat  Auguft.  hor.  8 6. 

Sc,  hxtcfim  vocat  D.  Thom.  1 .par.  quafl.  1 1 8 art. 
l.  & 1.  contra  Gent.  cap.  S 6.  habetur  { t.  quafl.t. 
cap.  Moyfes.  Vide  Scot.  4. d 4 in  i.prepe- 
Jitione,&  x.  d.  1 8.  vbi  negat  femen  vllam  animam 
attingere  poffe. 

Obiicitur  , in  materia  eft  naturalis  in  poten- 
tia , ad  recipiendam  animam ; ergo  datur  natura- 
lis potentia  adiuaipfius, quia  pafliux  correfpon- 
det  adiua  ciufdcm  generis, ex  i.  Mttapb,  cap.  t ». 
uxt.17.drlib.9xap.  x.ttxt.  1.  Refpondctur,  cum 
Scot  o (7  H/ft.  x.Pnl.dr  t .d.  f.  quoji,  x .ad  \.pro  1. 
opin.  & 4.  d.  4}.  queSl.  ^.nd  1.  intclligendo  per 
caufain  naturalem  , caufam  cteatam  , non  omni 
paftiux  cotrcfpondcte  adiuam naturalem  , alio- 
quin  polTet  cqcus  naturaliter  ficti  vidcns.A:  Deus  **"A*f*f- 
natutalitcr  videti.  Atiftoteles  lotio  cit.  tantum 
dixit  poteuiiz  paftvux  cocrcfpoudcte  adiuam;  Ma  M|/U4. 

ctfi 


J- 


Anima  *« 
Q ix  viriuio 


L, 


604  De  Animse  fubftantia,&:c. 


4- 

£* tmo.lt  i»- 
IW  gt»tr*C 


etfi  aliud  diceret  , fibi  contradiceret,  a.  dcGen. 
attinui . cap.  3.  vbi  tenet  mentem  cxtrinfecns  ve- 
nire i quod  negat  de  aliis  formisric  hoc  eft  crea- 
ri , vel  (altem  non  b caufa  naturali  produci.  Qui 
citant  di&a  loca,  non  bene  ea  ponderant. 

Obiicitur  fecundo  , extera  animalia  ex  vi  fe* 
minis  producunt  fibi  (imilia ; ergo  k homo  pet- 
fc&iflimum  animal.  Rcfpondetur,  negando  an- 


Obiicitur  fecundo , inferiora  corpora  fecun- 
dum Dionyf.  cap.  4.  dt  Diu.  Nomin.  adminiilran- 
tur  per  fuperiora;  ergo  idem  de  fpiritibus  ? Re* 
fpondetur , inferiora  tranfmutari , k aliquando 
neri  i fuperioribus,  fed  ex  fubic&o  antecedente; 
fpiritus  autem  cx  nullo  fubie&o  fieri  poflunr. 


ktmnunt , fi  ccce<jeus  > <je  ^uo  yjtf.  fttj.  Secundi  , negando 
mtZZ7,  confequentiam  , quia  cx  dignitate  animz  ratio- 


Sectio  XV. 


palis  eft , quid  a creatura-  fieri  nequeat ; homo 
tamen  generat  hominem  ,quia  dat  materiam, & 
dilpoiitioncs  prxuias,  vt  docet  D.Thom.  t.  par, 
quasi.  1 18.  an.  a.  ad  3.  fed  prima  folutio  me- 
lior eft. 

Obiicitur  tertii  , attingens  vltimam  difpofi- 
tionem , formam  producit  ; fed  homo  omnes 
qualitates  difponcntcs  ad  animam  efficit , k vi 
formatrici , otgana  delineat  , k effigiat  : ergo. 
Maiot  probatur;  potens 'in  media,  poteft  in  fi- 
nem,?. Aietaph.  cap.  q.text.  30.  & forma  eft  finis 
• generationis,  i.Pby/ictr.cap.  7.  Rcfpondetur  pri- 
mo , antecedens  verum  e(Te  , quando  forma  eft 
eiufdcm  ordinis  cum  difpofitionibus,fed  hic  non 
Tjfieitm  vl-  eft  ; quia  fpiritualis  eft.  Rcfpondetur  fecundi 
tim*m  meljus,  negando  antecedens , quia  calor  fepara- 
•Jj*  e”,m*n  lU5  induceret  vltimam  difpofuionem  ad  ignem, 
*mAm.  >r  non  tamen  ignem,  vt  habet  Dofkot  4.  d.i  1.  qi tafi, 
3.  num.-j.  <$*  11.  Neque  Ariftotelcs  dixit  poten- 
tem in  media , polfc  etiam  in  finem  ,fcd  fxpifli- 


Vtrum  alia  anima  a rationali  ex  vi  feminis 
fiant , ita  vt  femen  attingat  earum 
produttionem  ? 


PRo  refolutione , Nora  exScoto  i.d.18.  quid 

a 


rue  ct  imponitur. 

Dico  tertii , anima  rationalis  creatur  a Deo, 


non  ab  Angelis.  Ita  Patres,  Hicron.rpi/h  17.  & in 
apoleg.ad  P atomae  hi  um,Ambto( lib.de  Nec  & arca , 

Chryfoft.  Homil.t\.in  varia  loca  Matth.  Gregor. 

Nyflcn.  de  ^rth*4,c4p.6.Bctnard./irr»i.i7  in  Cant. 

Quod  vero  creatur. patet, quia  non  generatur  per 
fc;qnia  non  eft  compofitunv.neque  pcc  accidens, 
ad  generationem  compoliti , quia  non  fit  cx  vi 
feminis.  Ita  D.Thom.  r.  contra  Gtnt.  c4p.87.Ad- 
dendum  eft , efle  improportionaum  materix , vt 
educatur  ex  ea,  quia  fpititus  eft  *,  quod  non  crea- 
tur ah  Angelis  , docet  communis  Theologorum 
i.J.  i.dc  quo  late  Scot.  4. d. i. qua fl.i.ybi  rciettis 
rationibus  D.Thom.  ad  hoc , adducit  propriat. 

Idem  doccc  Auguft.j.  de  Trini  t.  %.&  lib.  g.inGe- 
ntfad  lita.  1 j .Damafc.ijid.r4p.  3.  Cyril l.Jit.a.  in 
lui.  Athan.  ferm.\.  centra  Arian.faCii.lib. 4.  centra 
Ennom  Ptoty.Ub.fint.  Auguft./rrm.  146. Ex  qui- 
bus fequitut  animam  rationalem  a Deo  creari, 
quia  non  generatur  ,ncc  ab  alio  ctcati  poteft. 

C . Si  petas  quid  dc  hoc  fentii  Ariftotelcs  Scotus 

An  enim»  4.^43 .quajl.i.a  num.  1 9.  tenet  dubium  efle,  quid 
fttenlum  dc  otigine  aitimx  voluerit , tamen  verius  vide* 
AnflotjT**-  pofuctit  eam  immediate  a Deo  ftetijfcd 

(Hr  4 «.  ^QC  non  vocaret  ctcationcm.quia  fecundum  eum 

omnis  effettos  nouos  prxeise  dependens  a caufa 
cffc&iua , rcdvicetctut  in  aliquam  variationem 
ipftus  caufx ; fed  quando  dependet  etiam  a te- 
ceptiuo,  poteft  cius  nouitas  reduci  in  illud,  8c  G€ 
eft  in  ptoduftiouc  antmx  fecundum  cum ; quia 
Dens  natutalttet  > k neccftaiib  tranfmutai  cot- 
pu'  factum  otganicum  ,ad  animationem,  dc  quo 
vide  Scotum  1.  d.%.qu*fl.s. 

Obiicitur  ptimo , operatio  omnibus  maximi 
natui  alis, ex  x.deA ni m 4 ,e*p . 4 .te x t . 3 4 . eft  gener a- 
rc  fibi  fimtie ; ctgo  conucnit  fubftanms  fpiiitua- 
libus.  Rcfpondetur , ibi  loqui  de  cotpotcis  *.  fub- 
ftantia  autem  fpiritualis  adeb  pctfc&a  eft , vt  a 
foloDco  ptoduci  poffit. 


aliqua  producant  fibi  diffimilia  in  genere,  & 

in  forma , vt  Sol  ranam  : alia  veri  producunt  fi- 
bi (imilia, & hoc  vel  immediate,  vt  ignis,  ignem; 
vd  mediante  propagatione , vt  equus  equum.  In 
primo  , & fecundo  modo  productionis , non  re-  "J**- 
quiritor  ratio  feminalis,  quia  hxc  agit  abfcute 
generante,  dllque  medium  inter  ipfuni  , k geni- 
tum ; fed  in  tertio  iiiteruetiit  femen. 

Secundi  nota , femen  nihil  aliud  e(Te  , quim  fiyii  fimm, 
corpus  quoddam  , cuius  forma  intenta  eft  , vt  ex  /•* 

illo  fiat  aliud  perfc&ius  fimile  generanti.  Ratio  w,M‘il 
autem  feminalis,  fcu  feminis, eft  fotma  ipfius.vel 
qualitas  eam  confequcns. 

Nota  tertii , fi  femen  eft  vnigeneum  , k vni*  ft 
forme , quod  non  agit  alterando  feipfum ; quia  kt,al * 
nihil  vniforme  agit  in  fe,  k a&iuum  difformita* 
tis  fupponit  pafliuum  ciufdem  : idcb  multi  po- 
nunt diuerfitatem  pattium  in  fcmine:&  Caicta- 
nus  x .par  .quajl . i iS.4rr.  1.  idcb  vocat  illud  hete- 
rogcncum.  Idem  tenet  Ferrar  i,  contra  Gcnt.c.tf. 

Et  videtur  D.Thom.i^i  c*p.§<).&  de  petentia  qtufi. 

3 jort.  9.  Scotus  loco  (it.  dubius  dc  hoc  matofit,  fed 
3 .d.^.num.  1 3 .docet  femen  efle  a&iuum  in  altera* 
tioncprruia  ad  introdu&ionem  fotmx,&  con- 
fcqueutct  aimittu  in  eo  diuerfas , k ditformes 
partes,  alioquin  non  fc  aherarct. 

Communior  fententia  tenci  femen  falterofe-  l. 
eundum  partes  fubtiliores  attingere  produftio- 
nem  anime.  Ita  Suarcz  i .de  jinima.cap.vlt.Qiitt. 
citatus , Germanus  in  Eyitomr  likrommde  Anima. 
Conimbr./ifu.  de  Gena .4.  X7.1auel.7. 

Metaph.qtusl  14. 

Vetius  videtur  oppofimm.  Scotus  Ise.  tUesbt 
Philipon.  Simplic.vEgtd.  Alberi,  in  1.  de  Amaat 
text.  1 o.&  cxprcfsc  D.Thom  1 .p  quoji- 1 i8.«rr.i.ad 
de  petent  ia,  quoji.  3 . 4rt .9.  ad  9.  Ptobatut 
cx  Scot.  Ptirob  , quia  femen  in  inflanti  geuoa* 
tionis  non  eft;  etgo  non  agit,quia  agete  fupponit 
efle.  Antecedens  patet, quia  tunc  definit  efle  fot- 
ma feminis.  Secundi  , fi  dicas  pio  tone  manere 
femen,  non  poteft  ptoduccre  peifi&ios  fe,  qua- 
lis eft  proles. 

Dices,  in  virtute  genetantis  ptoduccre  fc  per* 
fc£tius.  Contra,  in  vittutc  non  entis, nihil  poteft  ^ 
effici ; fed  per  accidens  eft,  quid  decidens  femen 
cxiftat,  quando  ptoducitm  fotma  geniti. tt 
tra  hoc  procedunt  omnia  argumenta , qaibtrt 
Doftor  4.d.i  i.q.).&  <(.13.  qntj}.  1.  oftendit  acci- 
dens in  virtute  fuhftamix  non  polfc  attingetead 
ptodudionem  fubftamix.  Tertii,  femen  eft  non 
viuens : ergo  non  poteft  ptoduccre  viuum.  Re* 
fpondet  quidam  cu  Platone  .in  'rin»4»,fcincnviilc-  ’^ctt,cl 
tc,Vallcf.i.Contr*i».c.9.Zimata  1 .de  yjn.4drcx.43* 

Vetius  tamen  cftoppolitnm , quod  tenet  Ati-  V 
ftoiclcs  i de  Animaaap.  1 .&  i.  dt  Gen.awm. tap.‘\. 

& c.3.D.Thom.i.c»nir.Ccnr^.89,Scot.44i.44*1-**  ,iw,‘ 
Ce  cora 


Difput.  /.  Seft.  XVI &X  VII.  605 


n 

» 

■> 


» 

* 


4- 

S*/4  ralim* 
lii  it  feri 
■vtnil. 


i * 

* 

* 

5 

t 

Vf 

4 

if.1* 

t 

* 

t 


5; 

** 

& 


fc  communis : 8c  fuaJetur,  quia  non  habet  ean- 
dem animam  cum  generant  e,  cdm  non  fit  ei  con- 
tinuam , nec  diuetfum , quia  edet  aliud  animal , 
vel  planta.  Item , non  nutritur  , nec  crefcit , vr 
condar  de  feminibus  dirpium,  & herbarum, qux 
multo  tempore  feruantur  fine  alimento  : & edo 
viueret  femen  animi  regetatiui  i ergo  faltem 
non  attingeret  animam  fenlitiuam  , qualis  ed 
anima  animalium. 

Obiicies  primd ; ergo  riuentia  non  produ- 
cunt/ibi funilia.  Refpondcrur  cum  D.  Thom.fu- 
pri  ad  p.  hominem  generare  hominem,  quia  mi - 
nidrat  maceriam,  Scdifponit  cam  ad  receptio- 
nem poux  formx , non  qudd  ipfam  formam  at- 
tingat : 3:  idem  cd  de  aliis  animalibus.  SecuaJ 6, 
f/rimmat/r  dici  potedeum  Scoto  )./  4.  tttmo.  t }■  matres  im- 
atttmgstftr-  mediare  attingere  formas  fatus  gencrabilcs.hoc 
mam  f attat  t enjm  longe  facilius  ed , quam  ponere  ipfnm  fe- 
men eas  attingere ; & iuxta  hoc  matres  longe 
petfe&ius  generant , quim  patres ; quidquid  di- 
car D.  Thom.  cum  fuis  j.p.qiuftfiart.4.  Si  hoc 
non  placet  recurrendum  cd  cum  eodem  Scoto  z. 
d.  1 8.  ad  caufam  fuperiorem , ad  quam  necelfc  ed 
currere , quo  ad  plantas  , quarum  femen  feotfum 
i generante  ge nerar.  Neque  futScit  recurfus  ad 
corpora  corJc/lia  > quia  viujnon  funt , & nemo 
dat , quod  non  habet ; & ideo  for  te  Galenus  cita- 
tus '2  Dod. virtutes  feminum  voear  diuinas : vn- 
de  Dodor  a J.  14.  q.  j.  nam.  6.  tenet  influentiam 
aftrotam  in  inanimata  agere.generando  , fed  in 
animata  tantum  alterando:3c  Aogud.ltb.  dtdua- 
bm  simmabut,cap.  4.  docet  mufeam  eifc  nobilio- 
rem ccclo ; quia  animata  ed,  & per  confcquens 
non  poteft  a ccrlo  produci. 

Obiicirur  fecundo,  zJt  Genonimal.cap.j. dicit 
Aridotcles  omnem  animam  produci  vjttutc  fc- 
tninil , prarcer  intcliediuam  qux  de  fotis  venit. 
Recondetur,  nihil  cale  habet , fed  omnem  ani- 
mam prxter  rationalem,  ibi odendit  educi  de 
potentia  leminis , St  Colam  rationalem  extrinfe- 
cuj  venire ; quia Ipitnualis  e d,St  inorganica. 

Obiicirur  tertii,  2.  Pbyfit.  ttxt.  16.  Sol  & homo 
generant  hominem.  Rcfpondctur , de  homine  iam 
dixi ; de  Sole  eatenus  generat, quatenus  congtuis 
qualitatibus  fouct  femen,  atque  difponit  ad  for- 
mam vlciraam.  de  quo  Arillotelcs  loco  tit.  deGtn. 
animal. 

Obiicitur  quarto , quia  feqnitur  animas  om- 
nes creari.  Negatur,quia  prxter  rationalem  om- 
nes educuntut  ex  potentia  materix  ; alioquin 
dicendum  ellct  Deum  nihil  polle  generate, quod 
falfum  cfti  quia  poted  admittere, vel  non  admit- 
tere concutiunt  materix,  qualifeumque  ille  fit. 


nuie,  iuxta  regulam ; quod  demo  negatur,  de  al- 
tero affirmatur,  cxp.  nonne,  de pra/hmpt. 

Sectio  XVII. 

Pirum  anima  immediate  informant 
mu  ter  iam ? 


H Ac  quali  io  ab  aliis  fuse  ttaditur , 
ai  


QvtmeJt  Stt 
fenerat  bo- 


Sectio  XVI. 

Vtrum  anima  Jit  compofua , ex  mate- 
ria , & forma  ? 

Dixi  de  hac  re  Catis  fuse  ad  quojl.x  j.vbi  tenui 
cum Do&otc.flc  aliis,  non  cllc  improbabi- 
le, talem  compofttionem  in  anima  admittet c.  Et 
ptxtetquam , qubd  id  habeat  Do&or  cxprcfsi 
difl.q nsft.j.  inftnuat  idem  »n- 

ttHeiim  , ibi , proximum  receptiuum  ( intrBtUionu  ) 
non  includit  materiam  faltem  corporalem.  Quibus 
verbis  indirc&c  inGnuat  animam  habete  mate- 
riaro, non  cotpotalcm.quia  afletens  ceccptiuum 
intcUc&ioni»  nodtx,  id  cft,  animam,  catctc  nu- 
tetis faltem  corporea  »incotpotcant  habdoin- 
Stoti  e per.  Tom.  1 1. 


fed  nos  1 

ab  eius  cratiationc  abilinebmius  i quia  fu - 
pii  fiO.4.  late  odendtmus  formam  corporeitatis 
prxcedc re,  St  fequi  animam ; obiter  tamen  ie- 
loluimus  hoc  quoad  formam  fubllantialcm  ,vr 
fic,an  immediati-  afficiat  materiam. 

Dico  primo, qualitates  corrupti  non  manent  in 
genito.  Ed  contra  multos , quos  citat  Suarcz  in 
Aiteaph. 4. 1 4. fed.  i. fed  eam  tenet  Sror . 4 .d.n.q. 
jjo.zi.zf.z6.  vbi  bene  docet  quaiirarcni  conum- 
pentis  , nunquam  producere  qualitatem  incom- 
pullibilcm  formx  corrumpenda : fed  quando  ve- 
nitur ad  vltiiuu  gradum  quantitatis  cowpoffibl- 
lis  cum  ea , tunc  generans  introducendo  fuam  £ 

formam  , corrumpit  aliam  , cuius  cortuptione 
perit  qualitas  eam  CcquensJ,  qux  coufqur  ivanlit  , ,Jue 
in  gradu  necelfario  ad  conleiuationem  illius  for-  prodntumr 
mx.  Vndc , vt  ibi  habet  Do£lor  num.  9.  Ct  calor 
ignis  fepararctur  ab  eo  , & guttula  aqux  in  me- 
dio cius  collocaretur  ; nunquam  introduceret 
caiorcm  incompoffibilcm  formx  illius  gurtulx, 
neque  expellerer  ab  ea  gradus  humiditat/s,  6c 
frigiditatis  ad  eius  canftrHxri  requifltos  i quia 
/icut  accidentia  non  poliunt  prodocere  fubllan- 
riam,vcibi  (olide  ollendit  Dodor,  ita  neque 
corrumpere  : corrumperent  autem  ti  qualitates 
ei  incompoffibiles  in  eam  inducerent.  Vide  eum 
.Eandem  iententiam  tenet  D.Thom. 
de  fornus  7.  •/.&  4 .d.  it.q.l  ort.  1 .tjnajl.  j lih.  t .de 
Cen.  eap.  4.  teli.  9.  & cius  diicipuli  communiter 
cum  eo  docent  in  generatione  fleri  refolutionem 
vfque  ad  materiam  primam. 

Probatur  piimo.cx  Aliflotele  t.deGen.e.4.vbi  J. 
doccr , qu6d  generatio  cft  mutatio  huius  totius  tintrsfh 
in  hoc  totum  , nullo  fcniibili  manente  s fl  autem  1m,*r 
permanerent  eadem  accidentia , id  non  clfet  ve- 
rum ; quia  hxc  folafunt  fcnlibilia  perfe.ltem,  f. 

Phyfie.ttxt.  1 8.  quod  monetur  ejl , quod  generante  non 
efi.  de  quibus  locis  vide  Scot.  x.d.tzq.  i.pcr  tjfe 
inrclligit  Philofophusej/ecompoflti , fcu  forma- 
le; & noc  denegat  fubic&o  gcnctationis.coucc- 
dens  illud  fubicdo  mutationis,  non  autem  efft 
entitatiuum;  quia  hoc  competit  materix  , vt  ibi 
conuincit  Scotus. 

Secundo  materia  prima  non  c(l  fubicdnm  ac-  /»«- 

cidcntium.vt  docet  D.Thom.  deente,cap.  7. dr 
l .parajtufl.-jG  art.6.& qusfl.^y.art.O.  tum  quia  to- 
tum  pet  accidens  fupponit  totum  per  Icitnm 
etiam , quia  fecundum  Audotclcmot/».  de  Suffi. 
prima fubflantia.  primo  fubftat  accidentibus,  fle 
ei  corrupti,  nihil  remanet.  T uro  tenib,  quia  ma- 
teria prius  refpicit  actum  fui  generis,  quam  alte- 
rius ; 8c  alioquin  fubflantia  non  eflet  prior  acci- 
dente, comta  Arillotelcm  7 Metaph  text.  4.  ergo 
com pofitum  fubftantialccft  fubicdum  acciden- 
tium j A:  per  confcquens  , co  corrupto , illa  cor- 
tumpuntut  : quia‘.non  migtant\dc  fubiedo  in 
fubicdum ; quia, vt  ait  Aridotcles  eap.  de  Suifian- 
lia,  & j.  Metxph.text.  1 { . diftruClu  p>imu  fukjhm- 
tiu  impoflibile  tfi  aliquid  tetnantrt.  Sed  dc  hoc  ex 
ptofeiroagitut  itdeGtn.iap.q. 

Obiicitur  primo,  fcquitur  quod  ignis  dedtue-  4- 
F F f rct 


t 


1 


608  De  Animz  fubftantia,  !kc. 


mttu,  txfli - 
totur. 


eiufdem  generis  eum  eo.  Alio  modo , accipitur 
potentia, vr  ponitur  adui.Sc  lic  non  tantum  funt 
eiufdem  generis , fed  etiam  ciufdem  numeri , vt 
dicitur  $.  Aferuph.text.  ij.  quia  quod  nunc  cil  in 
ad u,  iJipfum  fuit  in  potentia, 
j.  Obiicitur  fecundd  , ex  eodem,  fi  anima  imme- 

Effilm  fot-  diate  ageret  : ergo  homo  femper  intclligeret , 
*»«/«  tnTtf  4.  /icur  nccelTarid  femper  viuir,dum  habet  animam. 
^ degatur  confequentia,quia  caufa  efficiens  poreff 
St,  rfiSiHM  Cirere  fi*o  a#u  i formalis  non,  fi  applicetur ; vn- 
fit.  de,  quia  riuereeff  effedus  formalis  animx , non 

poreil  eo  carere,  fi  informat ; bend  tamen  opera- 
tione, quam  efficit.  Er  fi  argumentum  valet, pro- 
bat, » judd  in  teli  edus , dato  qudd  fit  re  dillindus 
ab  anima  , fit  femper  in  operatione , St  quod  ad 
hoc  refponderer  D.  Thomas , fuo  argumento  fa- 
tisfaciet.  RefpundetCaieran.i.p*r.  <jtuft.77.t1rt. 

1.  D.  Thomam  fumere  porcnriam  pro  ea  qux  ef- 
fenrialirrr  ordinatur  ad  a&um.  Conrri , quia  fi 
non  fumit  pro  potentia  effediua , argumentum 
nullo  modo  ei)  ad  propositum  : fi  lic  fumit,  im- 
pugnarioeff  cfficaciffima.  Refpondet  laucll.i.de 
udnim* , (jtuft  1 1.  quando  D.  Thom.  dicir  poten- 
tiam,Sc  adhim  eSTe  eiufdem  generis.eum  loqui  de 
potentia  pro  primo  principio  a&iuo.vel  paffiuo; 

Sc  anima  prim6  producir  r^fubftanciate,  con/H- 
ruendo  animarum  , vt  Sic  a&us  eff  eiufdem  gene- 
ris: fecundari'6  autem  producit  potentias , qux 
funt  accidentia,  Se  non  eiufdem  generis, 
g.  Contra  primd,  anima  in  fubicdto  nullam  fub- 

TtttntU , & ftarniam  efficit,  nifi  nutriendo  alitum, vel  augen- 
mSm*  fmu  do,  Sc  hoc  per  potentiam  vegarariuam,  qux  non 
ttufint  ft-  diftinguicur  ab  ipfa.  Secundd,  implicatio  eft, ani- 
mam prius  producerer^*  fubftantiale  ,quam  ha- 
beat potentias.  Tcrtid  , dat  anima  ejfe  animatum 
non  per  produdtionem  , fcd  per  informationem, 
alioquin  poflet  eSTe  in  materia  per  informatio- 
nem, Sc  non  animare  illam  , quod  abfurdum  cft. 
Dicendum  ergo  ,qiiod  dat  ejfe  vinum  intepet 
potentiam  vegetandi , Sc  efle  animal  per  Tenua- 
tum,& eSTe rationale  per  inrellc&iuam. 

Obiicitur  terrib , idem  non  yioucr  feipfumj 
quia  inter  agens,  & patiens  debet  elTc  diftin&io, 
fed  potentia  cogniiiua  mouct  appetitum  : ergo 
non  funt  idem.  Rcfpondetur, non  elTe  idem  for- 
maliter,  fic  hoc  fufficit,  vt  fecundum  vnam  ratio- 
nem animam  moucat  , Sc  fecundum  aliam  mo- 
ueatur.  Vide  Scot.  1 d.x  quaft.io  *d  1 . vbi  docet 
Angelum  fc  mouctc^-  difl.  $ .tjuaft.  8.|vbi  oftemlit 
Angelum  cognofcetc  fc  per  fuaro  cflrnriam,(^  d. 
x f.*d  1 .vbi  docet  voluntatem  agere  in  fc,  & 1 .d. 

5. quoji . 7. num,  17.  quod  intclleftus  agit  in  fe.quia 
hoc  bene  conuenit  agenti  xquiooco , ctfi  non 
vniuoco ; neque  hxc  negabunt  aduerfari). 

Obiicitur  quarto  .accidens  variabile  non  po- 
teft  ineffe,  mfi  mediante  inuatiabili  *,  fed  intclli- 
gere , Si  velle  funt  accidentia  variabilia ; ergo. 
Rcfpondetur  , fobftantiaro  anima:  efTe  magis  in- 
uariabilem  , qufcm  vllum  accidens  ; Sc  fic  luftcn- 
tate  po(Te  immediati  accidentia  illa. 

9 . Obiicitur  quinti,  vnum  St  idem  indiftin&um 

non  poreft  efle  principium  rcceptiuum,  vel  afili- 
uum  multatum  formarum,  nili  mediis  vatiis  dif- 
pofitionibus,  alioquin  quodlibet  in  quolibet  re- 
cipi poflet  , contra  Philof.  i.Phjfic.  ttxt.  57. 41. 
•*,m  Rcfpondetur  .etiam  fecundum  cos,  anima  cft  im- 
'JT'  mediatum  fufccpuuum.fic  attiuum  potentiarum-, 
**ai»*m*>to  8c  nos  fic  dicimus  efle  operat  tuum.  Quoddici- 
tttfjrhtum  tut  , materiam  non  pofle  recipere  vatias  fotmas, 
nifv  vatiis  difpofuiontbus  mediis : verum  eft  de 

filWWi 


atrn 


JJtmsgii  i» 

fi- 


formis  fubffxntialibus , qux  non  inrrodacontur 
fine  prxuia  actione  fuorum  accidentium  in  acci- 
dentia corrumpendi * fed  non  ita  dt  formis  acci- 
dentalibus , per  fe  loquendo  , alioquin  daretur 
procelfiis.  VidcScotutu  fuptamA  i.inurr.8. 

Obiicitur  fexcd  , ex  Suarrz  cir.  habitus  perfi. 
cientes  animam , funt  inter  fe  diffindi : ergo  Sc 
eorum  fubieda.  Confirmatur  , a&us  intrllcdiu 
Sc  voluntatis, vt  fidei  Sc  chat irans,  Sc  earum  ha- 
bitus , funt  diffindi  : ergo  confonum  fidei  eff, 
eorum  fubieda  elfc  dillinda.  RefponJetur.Con- 
fequenria  eff  nulla-,  Sc  fi  valerer  , illx porcnrix, 
quas  ipfi  ponunt  accidentia  , deberent  habere 
fubieda  diffmda.  Per  idem  ad  confirmationem, 

Se  fi  valeret , Spes,  St  charitas  haberent  volunta- 
tes re  diffindas, quibus  fubicdarentur;  & lumen 
glorix,  fcientia,  fides,  opinio,  haberenr  quatuoc 
imelJrdus  rediffindos,  quos  perficerent. 

Obiicitur  feprimo,  ex  eodem.  Lue  10.  DUijrts  jq. 
Deum  tuum  ex  tot*  *nim*  tu* , & ex  omnikm  viri-  Dthp,  0+ 
but  tuis  -.  vbi  per  vires  intclligit  potentias , quas 
ponit  diffindas  ab  anima.  Item,  ex  illo  Pfalin. 

Benedic  *niw*  me*  Domino  , & omni*  tpu  intrant  ,xjntnr 
funt.  Rcfpondetur , elTe  ad  oppofiuiro  , quia  ipfe 
negat  animam,  vr  difiindlam  a potentiis  diligete 
pulfc  , quod  tamen  hic  dicitur.  Sed  primo  loco 
inrendirur,  Deum  diligendum  cfiefupcr  omnia, 
neque  id  fieri  poccrt  per  diucrfas  vires  , fcd  per 
vnam  : iubetur  autem  tofis  viribus  diligi  illini 
potertatis.vt  Significetur  Deum  fupet  omnia  dili- 
gendum, fiue  inrcnfiue,  fiue  apptctiatioe,  de  quo 
non  eft  huius  loci  agere.VidcScot.j.d.17.  &D. 
Thom.i.x.f.ij.rfrr, \.(*r  ^.'Lftan.inid.Dtut.^Jft- 
figti  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde, Stc.Vtt  cor 
intclligit  voluntate, per  animam  intclle&um.pcr 
fortitudinem  externa  opera*  St  eodem  modo  ex- 
poni poteft  locus  iftc.Gloda  ordinaria  ait, amoris 
fciffionem.vcl  diuifionem,  ibi  prohiberi. 

Obiicitur  odiaub,  ex  Conimbric./«pr«,quia 
Pbilof~lib.de  Senfcup.i.  ait  ignem, terram,  cxtcii- 
que  elementa  non  cfte  apta  agere,  nifi  vt  habent 
contrarietatem,  vt  calorem,  frigus, ficc.Refpon- 
detur,  nihil  tale  eSTc  in  toto  illo  capite , Sc  fi  ali- 
cubi habetur , fenfus  cft , ifta  elementa  ( & idem 
cft  de  aliis ) non  producere  fubftantiam.nifiptx- 
uia  adione  accidentali. 

Obiicitur  non6,cxeifdem,grauiras,8r  leuitas  lf. 
funt  porentix  diftin&x  afubiedisrergoidcmdc  G,n<‘*  * 
potentiis  animx.  Rcfpondetur ; antecedens  ve- 
rum  clTedc  feparabili  leuitate  ,&  grauitate,  non 
autem  de  infeparabili.  Ratio  eft  ,quia  neganda 
cft  diftindlio  rcalis , vbi  impoflibilis  infepatabi- 
litas  in  abfolutis  ( maxime  li  vnutn  non  includit 
alterum  cirentialiter,  ficut  totum  partes,)  & en- 
tia non  funt  multiplicanda  fine  ncccflitate. 

Obiicitur  vltimb , potemix  funt  in  fecunda 
fpecie  Qualitatis : ergo  non  funt  animx  fubftan- 
tia.  Rcfpondetur,  Ariftotclcm  c*p.  de  Quiit* 
te,  non  dicere  omnem  potentiam  naturalem  elfe 
qualitatem  , fed  potentiam  facile  faciendi, «1 

patiendi  -,  & fic  de  accidentalibus  potentiis  tan- 
tum loquitur. Ita  Scotiis  a.d.i6  fini, vbi  id  probat 

exemplis Philofophi , de  pugillatore , fit  cutfotc. 

Hxc  funt  prxciptia.qux  comta  Scotu  inhaefen- 
ternia  adducuntur , alia  minoris  mometi  omitto. 

Quid  verb  nofti a fententia  fit  Atiftotelis  pa- 
tet * quia  l.dr  Anim*,text.  1 5.  diuidit  gradus  ani- 
mx in  quatitor  fpecics .vegetandi , fcntitndi,  in- 
tc\ligciuli,loco  mouendi.fic  ibid.  rrxr.19.ait  cfie 
pattes  animx,  fic  rrxt.17.  vocat  illos  gradus , po- 
tentias. 


ft 

* 

« 

* 

I 


r 


Difput.  I. 


t entia*.  Quitd  autem  (it  AuguditriM.  deSpir.& 
fHntUt /*-  shtjm.i.  €.4.  pater  ex  his  verbis : Ditintrtmmmt 


Sed.  XIX.  6o9 

cuius  operationis , ide6  cft  tale  principiant,  quia 


imaginati*,  ratiojHttBefiiv,  inttBigentia,  frJutc 


y «■»>  *»  ««  aiiilalmJfiat^abaa  Igfi.mox/rti- 

" . > Vi»  «»•  fown  Junt  im  .ft  IM  r&-  idem  CUBI 


<4 

« 


a 

«4 

M> 


, tW  Jam  ejftatiamvtao,vnatafiat  ia  anima,  (fi  ijem  cam 
iattr  fi.  ipfi.  fc  cafi.  I (.  Dititar  namjur  talit  aaim. r.  Jam  ve- 
getat, ffiiritm,  Jam  canttmplatar  ,fiafia,  Jam  /carit, 
animat , Jam  figit , illa  tamtn  nati  Jtjftranl  in  fifi 
ttfrtfifiai  fiantia , jatniam  cmnia  ijla  vna  anima  til.  herum, 

— . mia  tH  jayllcn,  Jc potentih  :babtt  ( anima ) nataraiia,  (fi 
ipfa  anima  ffi , patentia  nanajat , (fi  vi rt iri  at  ,ijem 
fiat,  tfttaj  ipfa  itaitet,  & aecijentaiia.  & ipfi  aaa  esi , 

9 til fia  temperantia. 


refiePi. 


Japafi. 


tm 

h, 


S £ C T I O XIX. 


fitram  f olentia  Jtfitngaatitarfcr  nfias, 
vel  obtecta  ? 


t 


JP 


P Ro  explicatione,  Non  quod  potentia  ctl  du- 

r - — — - — 


% 


_ plex,adiua,  Sc  patTiua^la  eft  ad  agendum-,* 
hoc,  rei  immanenter  agendo  in  fe,  rt  quando in- 
telledus  in  Ce  producit  intejledioncnijvcl  iranf- 
eunter , producendo  terminum  in  alio,  rt  quan- 
do calo  t lignum  calefacit.  Vtraque  agit  circa 
aliud  , fed  diifetenter ; quia  prima  tcfpicit  aliud 
vr  obi  edum  ,quod  cognofcit , vel  amat , neque 
humi*  im-  femper  refpicit  ajiud  a fc  diflindum.  Secunda 
m*nm,  <*■  refpicit  vr  /ub/ertum.  Item , hxc  operatur  fuum 
0{,|c^um  t qUOCi  non  cft  al/ud  a /uoctfcdii  jttffa 
nJlf  d'"'~  non,  fc J fupponir  illud.  VideScot.  1.  d.i.f**Jt. 7. 
Pttntiafrf-  *rt. ).&  Qurdl.  1 }.  Paflioa  porenria  cft.qnx 

/t**  dmfltx  aj  recipiendum  ordinatur , Sc  aliquando  recipit 
formam  Phyficam  per  alterationem.&cum  refi- 
Aentia,  Sc  tunc  correfpondcr  artiux  rranfcunri, 
vc  in  exemplo:  aliquando  folam  formam  perfe- 
rtiuam , non  exigentem  difpofitionem  prxutam; 
vr  cum  recipitur  fpecies  in  fciifii , vel  inteilerttr, 

Sc  hrc  eft  admixta  artio*  immanenti, quia,verbi 
gratia  , porenria  mediante  tali  forma,  elicit  in  fe 
arturn.Quxftio  inrelJ  igitur  de  vtraque  porenria. 

D.  Thoin.i par, qtuji.y7.4rt. f. C21et.il'.  Ferrar. 
4.contr 4 Gt/it.  cap.  14.  Sc  alij  tenent  potentias  di- 
ftingui inttinfccc,  Sc  cdcntulitcr , per  artus  , vel 
ordinem  ad  cos  quos  fequitur  Suarcz  a . dt  Ani- 
mj.c  .i.Vio  tefolutione 

Nota  ex  Scoto  1 3 *rt. 3 .yfa.quod  poten- 

tiam diftingui  per  a&us,  vel  obieda.vc!  a^usprr 
obieda,  poteft  dnplicitet  intclligi  i ptimb.ellcu- 
tialitcr,  inttinfccc,  Sc  i priori : Iccundo,  a pollc- 
riori,  fcu  extrinfcc*. 

Dicendum, potentias  intrinfecc  non  diftingui 


ell  in  fetale  ens  in  fe.  Vnde  ft  quxras  primam 
diftin&ioncm  Solis  i planta,  non  ell  quia  Sol  ge  JJ  ^ 
ncrat  multa , 8c  diuetfa  mixta , planta  non ; led 
quia  Sol  in  fe  habet  talem  formam, a qua  tam  va- 
rix generationes  proueniunt : alioquin  potent ix 
ellcnt  relarioncs , quia  tales  tantum  definiuntur 
per  habitudinem  ad  aliuJ.  Caictanus  dicit  illa 
cxtrinfeca  includi  in  definitione  potent  ix  i licut 
correlatiuum  in  dcfinitioncrelatiui;  quod  tamen 
contra  ipfosefl,  quia  dicunt  ulle  qualitates  de 
fecunda  ipecie. 

Rcfpondct  Caictanus , qudd  xbfolutum  i ter-  j . 
mino,  * propne  abfolutum,  v tfubflznt ia, quali- 
tas, Scc.  Abfolutum  vero  ab  artu , ac  obie&o , eft 
quod  non  refpicit  irta;  & r elatiuum  huic  oppofi - 
tum  non  eft  de  genere  Relationis.  Sic  laluae 
etiam  tcfpc3um  conflitucntcm  animam  intelle ♦ 

Qiuam,  Sc  indiuiduantem  accidentia. 

Contra  primo , quia  hxc  diflinHio  cft  effida.  TiO»  Afiim- 
Secundo  , non  fune  i/larclatiua  fecundum  diu, 
quia  etiam  patres  fubdamix  fant  huiufmodi.er - 
go  fecundum  tfli  quia  eorum  ejft  ctl  ad  aliud  fe 
habere, quia  eorum  definitio  includit  illa  extrin- 
fccai  nam  fecunddm  Caieranum  in  definitione 
includitur  habitudo  ad  obicdu m,Sc  huius  habi- 
tudinis terminus  cft  obiefluin ; quia  omnis  ha- 
bitudo babet  terminum , Sc  abfolutum  libi  fuffi- 
ciens,  Sc  in  fe  manens,  nullum  habet  rerminum; 
ergo  nec  habitudinem.  j£cdem  rationesiproce- 
dunr  conrra  Suarcz  dicentem  ordincin  ad  obie- 
Cta  cftepotentiia  in  tr  in  fecum. 

Obiicitur  pi  imo, z. de  jinJixt  3 3 .dicitur, quid 
porenria: diftinguunrur  per  atftus,  Sc  hi  per  obie-  di - 

dla.Rc/ponderut  cum  Scot.lec.eit.  maxime QuedI.  armr 

1 f.  loqui  Ariftotclem  de  dillindione  i pollerio-  fr*  efkn», 
ri.lcu  per mamfeftarionrm.non  autem  de  diftin- 
dtonc  a prior/. /eu  inttinfeca.  Vel  Joquitur  dedi- 
llindionc  per  principia  exttinfeca.quxfunt  finis 
Sc  efficiens,  quia  artu*  funr  finis  potent ix,&  ob- 
ierta  concaufx  nccellarii  reqtiifirx,vt  fimul  cum 
potemus  ckcianr  artum  effertiue. 

Dices,  abfoluta  non  diftinguuntiir  per  extrin-  ^ 
fcca,  fcd  per  intrinfcca.  Refpondctur.non  diftin- 
guuhtur  per  extrinfcca  tanquam  per  formalia 
ditynrtiua , fed  per  intrinfeca;ncquc  diftingutin- 
tur  per  extrinfcca , canquam  per  corrclatiua , vel 
terminum  relationis, fcd  fcnfu explicato, mani- 
fcftatiue. 

Obiicitur  fecundi  ,ex  Caictan.i/.  xrt.  }.  quia  Fini  «waJi- 
diftinrtioi  fine  cft  i priori , quia  a caufa : ergo  ^ 


per  artus,  Sc  obierta.  ItaScot.  dt.  &i.d.  6. nam. 

Tttnuu  *#»  ‘ 


male  negatur,  quod  admittitur.  Rcfpondetur  fi- 


i d.t6.*d  t. Probatur  primo,  ex  dirtis/5fiF. 
fL  mO*  i,  vil  prece  A.  quia  probatum  eft  potentias  c(fe  idem  ani 


f 

& 

& 


& 


mx  :ergo  non  conftituuutur  ,vcl  diftinguunrur 
per  aliquid  ipiis  cxuinfecum,  ficut  nec  anima. 
Secundo,  potentiaeft  prior  artu  ergo  ab  eo  non 
diftinguitur:  ncc  conftituitur  in  fuo  tjft.  Et  ea- 
dem ratio  poteft  cfte  de  obierto  i quia  quando- 
que non  exiftit , potentia  exiftenie  i Sc  fi  exiftit, 
per  accidens  eft,  lic&t  quoad  aliquos  artus po- 
teniix  cognitiux  requitatut  cius  exiftentia  ,fcl- 
licct  quoad  intentionem. Tertio, ex Scot.  z.d  1. 
qne/1.6.  vbi  contra  D.Tboraara  tenentem  Ange- 
lum , Sc  animam  diftingui  fpccic  3 quia  hxc  cum 
difcutfu  , illa  fine  difcutfu  intclligit  •,  oftendit 
quod  arabo  prius  conftituantur,8c  diftinguantut 
in  fc,quim  in  ordine  ad  artum  fecundum.  Et  ta- 
tio  cft , quia  omne  ens  ,quod  cft  principium  aii- 
Scrti  eper.  Tem.  I /. 


nc  non efle  caufam  reatem.fcd  metaphoriram 
ideo  ii  peiori  non  diftinguit.qutareaiitcr  non  dat 
tjft.fed  tantum  moucr  agens, vt  det  illudjtantum 
ergo  diftinguit  in  ratione  pofterioris,  Sc  tetmini. 

Obiicitur  tertid  , artus  diucrfi  funr  ab  eadem 
potentia,  vt  amor,  Sc  odium  a voluntate  «vifio 
tfccteditio  abintcllcrtu  ; & in  diuerfa  obierta 
tendit  eadem  potentia  , vt  intcllertus  in  fenfibi» 
le,dc  intelligibilc  -,  & idem  obiertuma  dinA- 
fis  potentiis  cognofduir  .vtvifibile  a vifq.fenro 
communi,  Sc  imellcrtu  1 ergo  neque  a pofteriorl 
potemix  diftinguumur  per  artus , vel  obierta. 
Rcfpondetur  ex  Scot.  1 . difl.6  nnm.  4.  potentias  Prtemle  4i- 
dihmgui  per  artus  adxquatos  , fic  intcllcrtos 
per  itu  tiigert , non  per  hoc,  vel  illud  imtUigere, 
volant  as  pet  vtSe  vt  fic  , fenfus  per  femirt , Scc. 

Quando  enim  conftat  aliquem  videntem  non 
percipere  fonum  , patet  altam  ede  poicnuan», 

FFf  j qui 


; 


K 


$g8  De  Anima s fub  flantia,  &c. 


2* 


Dico  primo , anima  ram  diuifibilis , quim  in- 
d iuifibilis  informat  omnes  partes  confidentes 
corpon * £ft  communis  D.Thom.a.  contr.  Gent. 
cop.  ji.  & cjneft.  de  Anima,  ort.  io.  Scoti  4 difl.  i . 

f . nnm.  S.  ( vbi  ramum  de  rationali  agit) 
Ariltotclis  i.  de  Anima , text.  iq.  Probatur  pri- 
mo , quia  omnes  irtx  riuum,vegetantur  enim, Se 
fentinnr ; necporcft  aliquid  vioere  nili  anima  in- 
formante. Secundd , in  qualibet  parte  funt  po- 
tentix,  Sc  operationes  anirnx :ergo  Sc  ipfa.  Ante- 
cedens patet  experientia.  Confequentia  pater, 
quia  potentia  Sc  operationes  , non  fe parantur  i 
tuis  principiis.  Tertid , anima  ert  adi us  primus 
danseiTe  toti  corpori ; ex  cius  definitione  i.  Mf 
Anima,  cjp  t . ergo  informat  fingulas  eius  paries^ 
Hinc  fequitur  animam  fubftanriam,  ellcin  quali- 
bet parte, quia  non  informat  nili  id  in  quo  eft.  t»- 
j . Dico  fecundo  , anima  diui/ibilis , vt  efl  totum 

Anima  iimi-  inrcgrale.non  eft  in  qualibet  pane  corporis.  Ra- 
rioeft,  quia  coextendirurper  quamirarem  mate- 
'H*  •"  1"*-  rix.Sc  iic  partes  eius  coextenduntur  partibus  m; 

rixrqixnam  autem  anim;  iint  diuiiibilcs.didlui 
eft  fc&ione  prxcedcnti. 

Anima  vt  Oico  tertii , anima  vt  rorum  potemiale , iiue 
tttum  pmn-  diuifibilis,  fiue  non  , non  eft  in  iingtilis  parti- 
n*J  'A  bus : excipio  intclle6tnm,St  voluntatem.  Ratio, 
fJukm.  quia  v*rcs  organicae  prxter  paucas,  vt  funi  nurri- 
nua.&tadliua,  funt  inbir&is  diftindlx:animaer- 
go  eft  fecundum  vi  fum  in  oculis  .auditum  in  au- 
ribus, Scc. 

R*rien*!u  Dico  quarto, anima  rationalis,  vt  totum  cfTen- 

'•  tialc.eft  pofiiiue  in  qualibet  parte, atque  etiam  vt 
**  ‘tfMr ' totum  integrale  negatiuc.  Ratio  primx  partis, 
quia  cum  quamlibet  partem  informer,  cx  prima 
conclufionc,in  qualibet  habet  totam  fnam  eflen- 
tiam.  Ratio  fecundae  partis,  quia  nullam  partem 
habet  integrantem  extra  quamcumquc  partem, 
quam  informar;&  iic  totaliter  intcgraliccr  nega- 
tiue  eft  in  qualibet  parte. 

Dico  quinti  , aninia  non  animat  fangninem, 
nec  reliquos  humores. Ita  Galen.i.de  Elem.  (jr  Ub. 

4.de yjit partium.  D.Thom. i.p.fuoft.vlt. ort. \.ad  j. 
Alenf.i.p  f.X9.Scotus  j.d. 3.9.  a.0*  4-d. i 0.9.4 . 
tr  in  £<p»rt  i.d.)  j.Durand.d.10.  9.1 . Capreol  d. 

44.vbi  Scotus  art.j.Suar.x.de  Anima, c.}.  colligi- 
tur cxAnftot.  i.  de  Pnrt  c.i.&lib.iX.jM  vocat 
fanguinem  materiam  corporis,  & potentiam  me* 
bra.compatatque  aqux.  Secundo,  fanguis  eft  ali- 
mentum cocporisjetgo  non  adhuc  ttanfmutatum 
in  ipfum.Tertib.ex eo  fit  lac,&  femen,  & ifta non 
funt  animata : ergo.  Quarto, nulla  operatio  vitx, 
eft  in  fanguinc.vcl  aliis  humoribus, quia  non  fen- 
tiunt , neque  continuantur  cum  parte  fentiente, 
quia  ex  Atiftotele  j.dr  Hift.  c.tg.fanguiseft  in  ve- 
nis, ficut  in  vafe:(&  idem  de  aliis)  neque  nutriun- 
tur ,fed  per  additionc.ficut  aqua.augcntur.Quin- 
ti.abfurdom  eft,quid  animal  fuis  partibus  nutri- 
ictur.Conhrmatur.fi  fanguis  animatus  nucrit,er- 
go  amittit  fotmam  fubftantialem , alioquin  cnu- 
tritio  effet  alteraiio-.confeques  eft  falsu , quia  ma- 
nente fotmifubftamiali  vltimi.non  petit  ptquia-, 
neque  ipfam  vltima  amittere  potcft.fi  cam  habet. 

Aducrtcndum  tamen,  fanguinem  efle  neccfla- 
tium  ad orgamzationem,8t  integritatem  corpo- 
M^Nm  ./»"*  »**  Humani , Sc  non  tantum  defetuire  vt  alimen- 
«liirw-.iwn»,  tum;quia  ettam  in  Beatis  crit.\tem,foiffc  vnitum 
fUoti mmfo-  hvpoilaiicc  Vctbo  ex  Epbtfinc  Concilio  , can.  J. 
t,t  irg»-  QlJ4iet40nett.4d.i.&lr.Syn$i.sF}.6. 

"v1"*"'  Obi\citut,&  primi  contra  vltimam  conclufio- 
nem, cuius  oppofitum  renet  Caiet.jp^. \sut.\.& 
\ ./».9. » 1 9.4 rt.  1 .Comad.  t . 1.9.  5 4. quos  fcqoitur  P*. 


Anima  iuh 
infcmu(  hu- 
mtrts. 


Hurtad.difo.t.de  Ammn/tii.€.n.\\.  fanguis, Sc alij 
humores  funt  pattes,  Arfpedlanr  ad  integiiraiem 
narurx  an  mia  Iis. -ergo  animantur,  & fehabenrad 
illud  , ficut  quatuor  elementa  ad  vniuetfa.  Re- 
fpondetur.non  cftcparrcs  eifcniiales.nec  integra- 
les , fed  requibtas  ad  conleruationem  vitx , quas 
non  eft  necelfe  informari  animi. 

Obiicittir  fecundi, fanguis  versds  omnem  patre  i 
fe  mouct, pudore  ad  extra,  rimore  ad  intra  currit;  “■***« 
lartiria  fpargitur,  ita  fcruefcir.fcd  moneri  ad  om- 
nem parrem  prouenir  ab  anima  infortnanre.  Re- 
fpondetur , i fe  non  moueri;  quia  tale  fcnfiriuum 
eft,  ex  Arirtorele  1 de  Part  e. 10. loco; 

moriuum  enim  ab  intrinfcco  eft  inferius  ad  fen- 
firiuum  , vt  didlum  cft/rd?./.  etn.  j.  mouerur  ergo 
ab  anima.ficut  Se  cibus  ab  eadem  deiicitur  in  fto- 
maihum,&  inde  aliquando  euomirnr. 

Obiiritur  tertid,  Vcrbu  alTumpdr  fanguinen^er-  f. 
go  eft  animatus  , vel  aiTiimpt*  funt  dux  narurx,  Ptdm  tf. 
vua aninuta,  altera  inanimata.  Refpondaur,  etft 
fanguis  in  fua  fpeci c completus  fit,  efle  tamen 
aliquid  fpcdlans  ad  naruram  humanam  ; ideo  /„,* 
vnam  tantum  naturam  afliimpfir  Verbum.  »«•/ 
Obiicirur  quattd,  contra  eandem  i.dtPort. 
c. 41.  dicirur  fanguinem  cfleparrem  animalis, & 

3 Hift.  1 9. animati  dicit ur,dum  animal  viuit. 

Rcfpondertir. primo  Ideo  lare  fumit  partemrfe- 
cundo  loco  dic  quod  x.  de  Parts. 7.  & feB  17 .pra- 
blem.y.io.vocat  calore, quali  animante  ^ceofenfo 
vult  fanguinem  animari ; vel  vult  qu rfd  in  fert  eft 
animatus,quia  conuetti(ur  in  caincmaniinandi. 

Obiiciturqtiintd,  contra  conclufioncm  ptimS  Tmkn  m 
Sc  quartam,  in  capireexcubant  omnes  fenfas,& 
continet  totius  corporis  regimen  , eiufque  Ixfo  - T 
cerebro , perditur  ratiocinandi  poteftas ; ergo  ibi  „/ 
eft  anima.  RcfpOndcrur , probat  tettiam  conclu- 
fioncm, nihil  aliud.  Qudd  vcrdlxfo  cerebro  im- 
pediatur rariocinatio  , id  contingit,  quia  pro  hoc 
flatu  non  poifumus  inrelligere  fine  cooperatione 
phantafix,qtia  rurbara, turbatur  intcllc^lus. 

Obiicitur  fextd  , contra  eafdcm , quia  cor  eft  i. 
fons  k quo  omnis  virx  adlio  adminiftratur,  8c  ca- 
lor per  omnes  partes  diffunditur ; ergo  in co  tan- 
riim  eft  anima  : pro  quo  facit  locus  addu&mper 
Hieronymum  fupra.  Refpondetur  .ibi  efle  vt  in 
fonte  caloris, & fpirituum  : & iuxta  hoc  intellige 
Anftotelem  lib.dt  Innent,  cap  i.&  \ dt  Part.iaf. 4.  ' * 

dum  ait -.principium  ftnfm  tjfe  in  corde. 

Obiicitur  fcptimb  comta  conci u fi onem  quarta; 
quia  Ii  anima  clTct  rota  , in  qualibet  parte 
quiclccntc  manu,Jc  pede  moto,  tota  finyjl  mouc- 
retur,  & quicfcerct.C6firmatur,quSdo  aliquid  eft 
totum  in  alio, nihil  illius  eft  extra  illud.  Refpodsi 
Caict.i.p.^.76.»i  8.  animam,  moti  parte  non  mo- 
ueri,etii  per  acctdens,quia  fpinruale  nullo  modo 
mouerur, ntfi  moto  eo  in  quo  eft  drffioitiucTSTno 
eft  fic  in  partc.ldem  ait  D.THom.r. <1.37.9  i.xt.j. 
ad  4 Contra  mora  manu.ctiamfi  reliquum  corpus 
quiefeat , anima  perdit  vnam  prxfcmiam  , k «c* 
quirit aliam,  cftque  veri,  & rcalitcr  indiftansali-  fS,t,.<jr  fi- 
cui per  Hunc  motum.cui  antea  fuit  diftaniiergo.  ,ftU  w«<m 
Ptxterca,  fi  Angelus  poneretur  in  duobus  locis, 
vttobique  moueri  poflee  per  accidens-.vetbi  gra- 
tii.in  corpore  aflumpto,  Sc  tamen  in  neurtoeffet 
diftinitiue.  Confirmatur, corpus  politum  io  duo- 
bus locis  poflet  in  vno  moueri «licct  quiefeetet  rn 
alteroiergo  idetn  dt  fpiritu. 

Confirmatur  fccundh  , corpus  CHrifti  modo  7. 
fpitituali  eft  in  hoftia,0t  per  accidens  mouerur  in 
vna  , licct  nonmouerctur  in  altcta.  de  quo  vide 
Scotum  4 d.r0.  9«x/?.6. 

Rcfpondc 


i 


Difput.I.  Sedt.X.&cXf.  5 gq 


t 


Rcfpondetur, ergo  non  cflc  inconucniens ani- 
mam io  vna  parte  mooeci , Sc  in  altera  quiefcerc} 
neque  hic  umenda  eti  contradtAio , quia  non 
funt  fecundum  idem ; Se  excmfdum  eil  de  fa&o 
io  Eucharitiia  , in  qua  corpus  Chriili  movetur, , 
Jiarr  in  caclo  quiefeat.  Hanc  folurionem  tenet 
D.  Thom.quaif.  vn.de/piritttAJibm,  art. 4.  ad  7. & 

9.  de  Anima,  art.  to.ad  1 x.  Aigid.  1 .d.8. 2 .par.diff. 
prixrip.  c lique  conformis  Scoto  4.  d.  to.qnaff.  2. 
ad 4.  vbi  ftc  refpondet  ad  timile  argumentum  de 
corpore  replicato , qudd  timui  moueretur.  Se 
qoicfcercr. 

Sjtan  pan  Obiicitur  odauo  contra  eandem  , ti  anima 
gMims/aim-  e(fe[  Jn  gua//5cr  p3rrc  tota,  abfcifsi  illi  parte.vi - 
ueret  • 9u,a  *n,mi  non  peri* » **ft»  przuiit  difpo - 
Bi.dftijf*  titionibus.  Refpondetuc  , ab  adxquaro  mare* 
vitat r riali  non  feparatur , niti  prxuiis  difpotirioni- 

but,  fecus  e(l  de  partibus , qux  non  funt  princi- 
pales. Contra  , quia  partes  impcrfc&orum 
abCcitVz  viuunr ; ergo,Scc.  Refpondet ur , hoe 
idcd  eft , quia  membrum  prmeipuum  eti  humor 
aqueus  homogeneus , per  animal , rei  plantam 
diffufus. 

Obiicitur  vlrimb,  quia  fequitur  quamlibet 
partem  hominis , e (Te  animal,  Sc  manum  inrclli- 
gere,  quia  habet  incclle&um.  RcTpondetur  , ad 
rationem  animalis  requiri  corpus  totum  organi- 
cum ; per  idem  ad  illud  de  manu,  et  Ii  in  ea  Iit  in- 
ceiie&uf  , ramen  Iulum  denominat  rorum  : tic, 
manus  hypotiatice  vnira  eil  Verbo,  tamen  Ver- 
bum non  eil  manus , fcd  homo. 


/ lantialis  inxqualiras.  Tem'6 , ti  et  perferiori 
operatione  inferretur perfeftio  maior  fubflan- 
tialis,  animx  timplicium  deuotorum  forent  in 
gloria  fubllantialiter  perfeTiores , iis  quibus  in 
na  fuerunt  imperfefbores.  Quarto  vna  forma  Amma  ta- 

/1  r.La.  cn-.  rttHMltt  em- 


ignis  non  eti  fubtiantiahtct  perferior  alia  chf-  nfi 
dem  fpcciei.  Quinto , non  eti  ponenda  fubtian- 
tialis  inxqualiras  tine  nccetiiratc;  fcd  hic  nulla  tymaUi. 
eti , quia  quicamque  excel/us  reperitnr  quoad 
operationes  animx  inter  diuerfos  homines  ,re- 
peritur  etiam  ip  eodem  homine,  fecundum  dt - 
uetfa  tempora ; Sc  cerrum  eti , quod  anima  ciuf-  % 

dem  hominis  non  eti  nunc  perferior,  nunc  im - 
pcrfeTior  Ceipsa  fnbtiantialiter.  Minor  patet, 
quia  contingit  eundem  hominem  , nunc  eflc  ru- 
dem, nunc  ingenio  fum , Sc  fubtifem,  cx  morbo, 
vel  diuerfa  affcflionc  organorum. 

Obiicitur  primi  ex  Aritiotele  t.  dt  Gtn.  ani- 
mal.  cap.  f.  vbi  att , fient  anima  eftperftfla  magu, 
vtl  minus , ira  carptu  praparat.  Recondetur , lo- 
qui de  diuertis  fpecie  animabas ; vel  ti  de  eifdcm 
fpecie,  intelligi  debet  de  maiori  per  ferio  ne  ac- 
cidentali; fcd  prima  folurio  melior  videtur. 

Obiicitur  fecundi,  ticur  genera  contrahuntor  f . 
per  differentias  fpeciticas  inr quales  , ita  fpeeies  Diff,re»tla 
per  numericas.  Negatur  timilitudo,  quia  vlrima 
contrario  debet  elfe,quanrum  fieri  poreft.m/ni-  4* 
me  diuerfa,  quod  liet  fi  differentit  fuerint  xqua- 
ies  , quandoquidem  idem  eile  nequeant.  Ra- 
tio eil , quia  quanto  narura  communis  ad  ima  * 
defeendit , tanto  per  minus  diuerfa  contrahitur. 

Ohiiciror  tertii,  fcqucretur  quid  dux  animx 
E C T I O X.  feparatx  nihil  haberem,  quo  didingucrenrur, 

quia  per  omnia  effent  timiles.  Rcfpondetur,fuis 
bxcceiratibui  ditimguuntur,  Sc  non  per  refpe- 
^lus  ad  corpora  diuerfa,  vt  bene  probat  Do&or 
fupra  tfnafi.  1 7. 

Obiicirur  quarti , abfurdum  eil  dicere  ani-  *n,m* 
mam  Chriili  non  fuiffe  perferiorem  animi  lu- 
dx.  Rcfpondetur  fuiiTe  accidentaiiter , Sc  doni*  luam»  ludat 
grat ix,  non  fubilantialiter , quia  repugnat.  Ad 
articulum  Parifien.  oportet  eum  negare. 

Dico  fecundo  , fatis  probabile  eil  animas  ra-  Anima»  r«* 
tionales  ede  iubftanrialitcr  inxqualcs.  Pro  hac 
facirdittus  articulus,  Sc  fecunda  ratio  allata  vr- 
get,  cui  non  adei  plene  fatis  fit.  Item  , quia  in-  fuifimmUU, 
xqualiras  magis  ornat  vniuerfum.  De  mente  pnfaiiU. 

D-iHoris,  vt  dixi  i nihil  mihi  condat, camum  ait 
animam  Chridi  eile  pecferiflimam  , quod  po- 
tell  pro  hac , vel  illa  lententia  intelligi : fi  enim 
de  fubdantiali  perfeilione  intclligatur , pto  fe- 
cunda fententiaeft;  ii  de  accidentali , pro  pri- 
ma. Antonius  Andreas  r 1.  Mttapb.qnati.vn.  in- 
xqualcs  ede  animas  docet  , Sc  probat  quatuor 
argumentis,  qux  facile  foluuntur.  Loca  Pbilof. 

6.  Phjfic.ttxt.i  dr  ja.vrget,  vbi  ait,  quod  moue- 
tut  partim  eft  in  termino  a quo  , Sc  panim  in  ter- 
mino ad  qtum : & Commentator  ait , locum  ha- 
bere in  quatuor  generibus  ; & per  coufcqucns 
in  fubdantia,fed  non  poted  iic  ede, nili  fmt  gra- 
dus in  forma.  Rcfpondetur , tantum  loquitur  de 
motione.  Vide  Scot.  i.d.i .quafl.g.ad  j. prine. 


Vtram  anima  r st  ion  oles  fmt  perfe- 
flione  pnresf 

NEgant  loan.  Maior  1.  Hfl.\  1.  quefi.i.  cen.6. 

Richard.  qnajl.  1. circa  4.  principali.  Alberr. 
ibid.art  6.  ALgid.qtuFf. j.  Caician.t  .part.quajl  8f. 
ort.  7.  dicens  cxcos  ede  qui  in  hoc  dubitant  de 
mente  D.  Thomx.Abul.s'nc4p.  14.  Matth.  qvafl. 
6j6.  articulus  Parilicnf.  haberur  inter  prxmif- 
fos  editioni  Magidri. 

Affirmant  Dur.  x.diti.  ji.  Ar%cnt.ibid  qtuft.  1 . 
art.  1.  Soncin.  8.  Mttapb . qnajl.  16.  Sotus  cap.  de 
Sub  fiant  ia , qnajl . i.  Tolet.  { . de  Anima , qnafl.  1 7. 
Quid  circa  hoc  teneat  Scotus.cxprefse  traditum 
non  reperio.  Soltim  ait  j.  d.  ij. ir«m.  ig.  ani- 
mam Chridi  fuiffe  omnium  perfc&iQimam,  ne- 
que explicat  de  qua  per fc&ione  loquatur. 

Suppono  certum  elfe  quafdam  animas  ratio- 
nales ede  aliis  perferiores  accidentaiiter:  con- 
dat enim  alios  elfe  aliis  ingeniofiorts , Sc  perfpi- 
caciorcs , quod  prouenire  potell  ex  meliori  dif- 
pofitione  organorum.  Vnde  refert  Plin.  ftb.  j y. 
cap.  y . Carneadem  fe  hellcboroalbo  purgaffe,  vt 
fubtilius  polfet  Stoicorum  dogmata  impugnare: 
quxdio  ergo  eft  dc  xqualitate  fubftanitali. 

Dico  primb , probabilius  videtur  animas  ra- 
tionales xquales  ede  in  fubftantiali  peifcdionci 
ita  authores  fccund*  fententix.  Probatur  pri- 
mb  , ex  Ariftotcle  j.  Mttapb.  text.  1 1,  vbi  dicit, 
qubdin  genere  eft  prius,  Sc  poftetius,  non  in  fpe- 
cie, fle  7.  Phyfic.cap.  4. text.  1 j.  & 10.  Mttapb. cap. 

1 j.  rexi.  16.  ait  in  genere  effe  analogiam  ; quia 
pcrfeTius  eft  in  vna  fpecie , quam  in  aliis.  Item, 
cx  eodem , fubftantia  non  fulcipit  magis  ,fle  mi- 
niis , cap.  dc Sttbtiantia.  Secundo  , ratione , quia 
in  aliis  formis  fubftantialibus , non  datur  fub- 


S E C T I 6 XI. 

Virum  anima  rationalis  fit  immortalis 
ab  intrinfeco  ? 

VAtix  fuerunt  Philofophorum  circa  boc 
fententix.  Plato  conftantcr  afferuit  animx 
E E e 4 im 


6oo  De  Animse  fubftantia»&c. 


immortalitatem,  & poti  mortem,  pernam.  Ira 
in  Timxo,Ph;ctlonc,  Phiiebn,  & libris  dc  Repu- 
blica.  Refert  Auguft.  i.  < leCiaieae.  x* e Cleom- 
brotum , ledo  Platonis  Phxdone  , przcipitetn 
dc  muto  (e  dcdillje » & tic  trantiillc  ad  illam  vi- 
tam , quam  ptirauu  meliorem.  Plinius  morta- 
lem poluit  7.  Hijlor.  cap.  ff.  Galenus  dubius» 
qyix/ib.  quod  animi  meret  jequttwur  temperaturam 
torpor u , impugnat  dictam  Platonis  fciuentiam. 

& lib-  de  Tremor* , ctr  Rigore  , oppetitum  tener: 
fed  & dubius  fuit  dc  iplaanimz  natura,  dc  quo 
fupta/Sd.i.  & 1.  Aiabici.tcftc  Augu A.Httrtf.lq. 
tenuerunt  ayimam  timui  cum  corpore  extingui, 
fed  in  fine  fieculi  rcproduci.  Eufcb.  6.  Hiflor.  cap. 
17.  ait  autbores  huius  erroris  ab  Otigene  in 
magno  Concilio»  haede  caufa  congregato, fuifte 
conuidos.  Ali)  dixerunt  pro  aliquo  tempore 
poti  ferat  at  ioncin  per  fcuctai  uram , vt  refert  Eu- 
fcb. Iib.if.de  Praparat.  cap.  19.  quem  errorem 
tiibuit  Zenoni.  Jtidor.  Hb.  1.  de  Doririnu  » er 
Dogmat.  fide , cap.  1 Epicurus  abfolute  animam 
mortalem  nlicnm , tcfte  Plutarch. /1*4.4.  de  Plan- 
tis, cap. 7.  ficTcrtullian./i4.  de  slrt ima,  cap.  j.  Lu. 
thet.  art.  1 7.  inter  damnatos  a Leone  X.  idem  ait. 

Notandum , immortale  bic  fumi , non  pro  eo 
quod  repugnat  definere  » quo  fenfu  foli  Deo 
competit , luxta  id  ad  Timoth.r».  Regi  [caelorum 
immortali » &c.  Sed  pro  eo  quod  iuxta  naturam 
fuam  non  eti  capax  detitionis»  niti  Deus  deneget 
confctuationcin. 

^ . Dico  primi,  de  fide  eti  animam  non  extingui 

simma  non  cum  corpore.  Suadetur  ex  vet.Tctiamemo.Sap. 
ferit  eii  eer-  j.  Inii  orum  anima  in  manu  Dei  funt  , dr  non  tanget 


irrtre i it 
ament  im  - 
mat  alitate. 


Mtettle  iu- 

pUeiterfu- 

mitnr. 


Obiicirur  Ecdefiatics  j .Vnm  eri  interitu*  ho- 
minum » cr  iumentoram » & mox  : aqua  eri  vtrifqut 
conditio  Refpondotur  cum  Hicronytno'ibi , vc- 
tutn  c(Tc  quoad  conditionem  corporis.  Sccnn- 
do, cum  Scoto  4.  diri.  4).  quoji. x. loquitur  ibi  Sa- 
lomon in  perfona  ftulti , non  fecundum  rei  veri- 
tatem. de  quo  Grcgor.4.  Dial.cap. 4. 

Obiicitur  fecundo, Sophcon. in  V I.Syn.acl.  1 j, 
fle  approbatur  ari.t  j.a  Concilio,ait  animam  ira- 
mortalem  eile  , non  per  naturam  , fed  per  gra- 
tiam. Refpondcrur  , loqui  de  gratia  largitis  ,fle 
fic  comprehendit  beneficium  creationis, & con- 
fei  nationis. 

Obiicitur  tertii , anima  natura  fui  eti  forma 
corporis  corruptibilis:  ergo  talisi eti  ipfa;alio- 
quin  non  elice  proportio.  Confirmatut.fi  tali 
corpori  violenter  vnitur , inconucnicns  eti,  fle  fi 
naturaliter , erit  violentata  poti  feparationem  in 
perpetuum  , fecundum  naturalis  rationis  indi- 
cium. Rcfpondetur,  non  repugnare  formaro  in- 
corruptibilem. conocnice  fubic&o  corruptibili, 
ticut  forma  fpititualis  conuenit  fubic&o  corpo- 
rali. Ad  confirmationem»  naturaliter  vnitut , fle 
aliqualiter  violcntatur  ,dum  eti  feparataiqnia 
naturali  appetitu  appetit  efle  totius,  fle  operatio- 
nes. fcnfuum.  Ex  alia  parte  melius  congruit  ci 
fcpatatio  quoad  operationes  proprias,  quas  tine 
dependentia  a pbant alia  opetatur : fle  fic  abfoln- 
te  non  ctiei  violenta  feparatio,  fle  quia  vnitacft 
cotpoii  feparabiliter , fle  fatiatus  eius  appetitos 
vnica  vnione.Vide  S cotum  4.^4).  'a  quafi. i.$.de 
tectio  de  quo  potica. 


Jnina  km- 


qutm  iefi- 
ait. 


Jtnima  m- 
tttnalu  na- 


illos  tormentum  morti*.  Et  ex  apparitione  animz 
Samuclis  1 . Rcg.  18.  fle  dc  Onia  , fle  letemta  1. 
Mach.vlc.  fle  cxTcftam.  nouo  Matth.  10 . Nolit» 
timere  eos,  qui  occidunt  corpus , animam  autem  nen 
poffunt  occidere  , fle  cx  dcfccnfu  Chritii  ad  inferos 
vbi  prxdioauit  1.  Pet.  J.  Se  cx  hillotia  Lazati,  fle 
epulonis  l.ucx  t6. 

Dico  fecundo,  nullo  tempore  definunt  animz 
humanx.  Sap.  j.  lufli  autem  in  perpetuum  viutm. 
loan.  l i.St***  odit  animam  fuamin  hoc  mundo, in  vi- 
tam etern.tm, &c.  Matth.  lj.  Ite  maledilli  in  ignem 
aternum.  Ecclcf.  1 1 . J'4i  ceciderit  lignum  , ibi  erit. 
Gcn.j7>  Defcendam  ad  filium  meum  lugens,  inia- 
f rnum. 

Dico  tertio  , anima  rationalis  n&tuta  fui  im- 
mortalis eti.  ticut  fle  Angeli.  Facium  loca  allata, 
t»ra  mi  im-  ^ definitur  in  Concil.  Later antn.  fub  Leone  X. 
mortalu  tfl.  y-jj-  g damnantur  ij , qui  aufi  funt  dicere , dc 
natura  animz  rationalis  cfTc  , quod  mortalis  fic. 

& Cltment.vm.  de  fumm.  Trinir.  $.  porro.  Ita  Patres 
apudCoccium  1 .par.  lib.i.art.i.  Iten./i4.j  .cap. 7. 

Hoc  enim  ( mori  ) nec  anima  eutnit : flatu*  enim  eti 
vita  , nec  fpiritui , mtmpojitm  tfl  enim  ,&  fimplex 
Jpiritue.  Nazianz.  hb.  de  Anima  , quod  eff  fimplex, 

& imr/iorra.V.NylFen.Orat.CiMed».  cap. 8.  Quomodo 
enim  diffohii  puteri,  quod  non  eft  compofturn  l Cy- 
pi  ian.  de  Cardinal.  Chri/li  oper.  Strm.  de  Refurrtri. 
Domini,  Cuiiu  natura  diflolutionis  non  admittit  iniu- 
riam.  Gregor.  4.  Dia/,  cap.  45.  Natura  [ut  vitam 
periere  non  valet.  Probatur  ratione  , quia  multi 
Phdofophi  hanc  veritatem  docuerunt  , 8c  non 
aliunde  indagare  potuerunt  , quivn  cx  natura 
ipfnis  animx.  Ita  Plato  , Pythagoras  .Etnpcdo- 
cles.Stoici.vt  habet  Tcttu\Uan./if>.df  Anima, cap. 
t Vide  Eogubin.  Hb  9.  de  Perenni  Philofphia.cap. 
fle  Nicolaum  Sabantinum  lifc.».  de  immorntUta- 

te  anima,  cap.  11. 


E C T I O 


XII. 


£h*id  Ariftotcles  fenferit  de  tminu 
immortalitate  ? 

EVfcb.  lib.  1.  de  Praparat.  Euangtl.  cap.  9.10.  I. 

1 « . refert  Atticum  , Plotinum  , fle  Fotphy- 
iium  dicentes  Aritiotclcm  in  Platonis  inuidim 
docuilTe  animam  efle  mottalcro.  Quod  fic  ienfe- 
rit,  tenent  lutiin.  in  orat,  ad  Gente sfrope initium. 
Cee^oc.\^y([enMb.i.Philof.eap.q.6.l^aiixnzjcn- 
tra  Eunom.  Galen.  in  Hirior.  Philofipburum.Ciitt. 

J .de  Anima, cap.  i.tcxt.i  1. 

Suadetut  cx  eo,  quia  t . de  Anima,  & lib.f.cap.  ^ 
5.  uxt.)9.  tenet  eam  tine  phantafmatc  netninctn 
poffc  intetiigete  ; etgo  iudicauit  animam  non  ^ 
polfe  feparati , quia  nihil  fepar ata  efficete  poffet. 

Item  , cum  ponat  mundum  ah  zterno  .datetur 
infinitas  animarum, fi  efient  immortales, ipfe ta- 
men infinitum  negat  efle  poffibilc  \.Vhy[uarsext. 

»6.  Item,  i.daCcl.n.  au  omne  fa&um effe  cor- 
ruptibile , fle  1 1.  Aietapk.  cap.  j.  ponit  anitn«n 
fumpfitie  initium.  Item,  immortalia  non  poflhut 
incipere,  niG  cteatione,  quam  nefeiuit  Atiftote* 
lcs.quia  ti  fciret, poneret  omnes  animas  ab  xtet- 
no  ctcatas , quia  tenet  Deum  cx  ncccflitatcopc- 
rati,&  cxlocoiam  citato,  ponit  animam  in  tem- 
pote  fa&am. 

Communior  fententia  cft  Aritiotclcm  agno- 
uitic  animz  immortalitatem.  Ita  fete  omnes  eius 
intetprctcs,Thcophtatius,Philop.Simplic.Com- 
ment.t»rc4tfxr.ii.(fr  1 Proetmqde  Amma,drlib. 
i Atxt.  jo.D.T  hom.  i bi,&  11.M  etaph.lttt.  f.&i- 
contra  Gent.  cap  79.  Micandola  /»4-4.  de  £xam.va- 
nitatu,cdp.q.  Albett.  tracl.i  .de  Anima,  xo.  itgid- 
lib.  de  Anima, ad  rap.*.  Dut.  x.4.t8.9N«/?4.Eugu- 
bin.  de  Perenni  Pbilof.dcap.  1 8. Suadetut  ,quia  1. 

de 


■ 


Difput.  I.  Se£t.  X IIT.  601 


de  sini m*,  vocat  intelleAum  noli  tum  diuinum, 
interitus  expertem  , & lib.i.text.  1 1.  & it.  ait 
partes  animx  efte  feparabiles ; Se  iterum, intello- 
iftnm  elfc  genere  diftmdum  i fcn  (it  tua , A vege- 
tariu»  , Sc  perpetuum.  Prztcrea,  ponte  intelle- 
rtum immaterialem  Ub.  jAe  Anima, cap.  t.  eext.4. 

OT  6.  &t.  de  Partit,  animet. cnp.!.&  1.  de  Gent.cnp. 

4.  docet  mentem  exttinfccus  venite.  Vide  alia 
Joca  in  Scor.  4^.4;.  qun/f.x.num.t . quia  hze  len- 
tentia communior  eft.  Soluenda  funtin  contra- 
rium adduda. 

Ad  primum , loquitur  de  anima  vnira.  Ad  fe- 
cundum, reiicie  ab  anima  feparata  illam  felicita- 


temopum,  vel  voluptatum , de  qua  Philofophi 
ripJtfWr*  difputabant.  AJ  tertium,  fecundum  D.  Thom.x. 


1 Art/ht.  centra  Gent.  eap.  81.  admitteret  Philo fophus  infi- 
ftb  ttotre-  nirum  in  immaterialibus,  fed  non  rede.  Vel  dic, 
nns.  qU(}d  pugnantia  dixerit , ciim  xternirarem  gene- 

rationum pofuerie  , Se  infinitatem  negauerir, 
quod  admittunt  Conimbr.j.  Pbyfic.cap.8.  fua/l.i. 
art.  /.  addentes  eum  fuatn  lentendam  de  anime 
. immortalitate  difpurationum  ambage  implicui  f- 
Sitomoab  fc » Sc  obfcuritatis  obuoluiffe  pallio.  Adde.etfi 
aterme  eres-  homo  ab  xremo  creatus  fuilfct,  qudd  non  genc- 
rafTcr  ab  artemo;  6:  lic  non  daretur  animarum  in- 
**  **  /initat , de  quo  Dodor  x.  d.  t.epufl.  >.  Ad  qaac- 

******  ' fum,  loquitur  de  iis , qux  incipiunt  per  motum , 
Sitii  reni  vel  generationem.  Ad  quinrum,  nouit  erdatio- 
ntsit  Artp.  nem  animarum,  Sc  non  pofuir  cremat», quia  nc- 
cedit  at  em  xrernam  tantum  tribuit  iis , qux  Deus 
fresu  ese.  jjnC  yj||  (jqxndniiii  i ciofa  fecunda  facir.  Ad 
animx  autem  infulionem  requiritur  organiza- 
tio,  Adilpofitio  accidentium,  quas  faciunt  cau- 
fx  fecunde.  Mei  dic,  cum  Scoto  fupra,  fuilTedu- 
bium  de  anime  creatione  : Sc  forte  diceret  eam 
comproduci  ad  produ&ionetn  com  poliri. 

Alij  iudieanr  ,&  veri  iis , Ariftotclem  fuiflein 
hac  parte  dubium  , & nunc  huic , nunc  illi  parti 
fauillc,  pro  commoditate  materjr  , de  qua  age- 
bar. Scor.  4.  d 4;. qtufl.  x.  num.  1 y.  Herueus  1 . J. 

1 quoji.  1 . & tJttoil.  t. cpsaji.it.  Nyphus  Opufc.  deirn- 
raert.  anim.  c.ip.  1.  Conimbr.  trat/.  de  Anima, fepa- 
rata d.  t.art.  1.  adducit  Seotu*  multa  loca  Philo- 
fophi pro  immortalitate , Sc  ea  foluit.  V ide  pro 
lixam  difputationem  apud  Suarez  lib.t.de  Anime, 
cap.  1 1.  fed  vide  nc  fatigeris  , fi  totam  legeris. 

Ratio  huius  eft  , quia  nift  ita  dubius  in  haere 
fui  det  , non  habetet  tot  loca  fibi  inuiccm(vt 
videtur ) circa  hoc  oppofita ; fune  enim  plura 
prxtcr  allata. 


Sectio  XIII. 


Virum  Animet  rationalis  immortalitas  de- 
monjiretur  ratione  naturali ? 


COmmaniot  fententia  affirmat.  Probatur 
primi  ex  D.  Thom.  1 . part.  1 . quoji. 7 j .art.6 . 

& yo.arr.f.  anima  rationalis  eft  per  fefubfiftcns: 
ergo  incorruptibilis.  Patet  corifcquentta  .ouia 
non  poteft  talis  tes  corrumpi  pec  accidens  ad 
corruptionem  alterius,  alioquin  non  edet  pet  fc 
fubfiftens  ; nec  pet  fe,  quia  non  cft  compolitum. 
obfcurius  ponitur  probatio hxciD.Thom. 

Secandi, ex  codem ibi  «n.t.d.19  pia/t.i.qtiu 
homo  innato  , 8c  elicito  appetitu  i»imotta\ita- 
tem  defiderat, quia  apprehendit  efte, non  tantiim 
pro  nunc,  vt  extera  animalia,  fed  pro  omni  tem- 
pote ; ergo  cum  hoc  defiderium  non  debeat  effe 
inane , anima  eius  cft  immortalis. 


Tertid,  er  aliis, nulla  forma  fnbftatnialis  cor- 
rumpi poteft,  ni 6 alia  formafubftantiahs gene- 
retur; fed  anima  rationalis  ctl  ralis.  Se  nulla  fot- 
ma  generatur , quando  ipfa  feparatura  corpo- 
re ; ergo. 

Quarrd  ecftaftn  contingere perfedam , id  cft, 
attentionem  partis  rationalis  ad  fublimia  , litic 
vlio  concurfu  fenfuum,  atque  id  naturaliter  eue- 
nire  multi  tenent : de  quo  fupri  egi  ad  qnaft.  1 8. 
ergo  anima  rationalis  naturaliter  fine  corpore 
elie  poteft  , quia  non  minds  dependet  ab  eo  in 
operari , quam  in  effe. 

Quinto , habemus  naturale  deliderium  beati- 
tudinis , Se  hrc  cft  «terna ; ergo  altera  pars  nO- 
ftei  xterna  cft,  vel  hoc  deliderium  erit  inane,  ve 
fupra  tadium  cft. 

Sexto , ad  iuftitiam  Dei  fpeflar  ne  ma Ia  mi- 
neanr  impunita,  neque  bona  irremunetata  ; fed 
in  hac  vita  contingit  optimos  affligi  * St  periter- 
fos  in  delftiis  efte  : ergo  anima  naturi  lui  im- 
mortalitatis cft , vt  puniatur,  vel  prxmietur  in 
alia  vir* 

Septimd , in  nobis  cft  operario  excedens  om- 
nem operationem  fenfibilcm,  vt  offendit  Scor. 

4.  d.  4 ).q*tfi.i.num,\o.&  jaoJJ.p.arr.  t.  infert  ex 
immarerialitatc  a&ionis , recipi  in  animam  , Sc 
animam  feparari  polle  a materia;  ergo  in  via  Sco- 
ti hxc  vetitas  deinonftrabilis  eft.  Item  , Arifto- 
teles  paffim  hoc  docet. 

His  non  oblfanubus,  Scotus  citatus  in  4.  vi-  5. 
detur  renere  immortalitatem  animx  rationalis 
non  demonftrati , loquendo  de  dcmonflrationc 
in  rigore;  quem  feqmmrnr  omnes  Scotiftx  ,&r 
Caictan.  in  cap.  9.  tp.  ad  Ram.  & in  cap.  j.  Ecchf 
Scaliger  Sxercit. 907.  num.  f f.  ait  eam  perfuaiio- 
nibus  tantum  probari.  Conimbric.  traH.de  Ani- 
ma feparata  d.  1.  art.  j.  fatentur  , qudd  ftriQc , Sc 
cuidcnrcrnon  probarur,  quali  Mathematice;  fed 
juxta  materiam , pro  quo  eft  locus  Atiftotclis  1 . lmmtrtali- 
Et hic. cap.  $ . ER  enim  eruditi,  exaElum  ipfum  in  vn$-  u,,m  *mim* 
VT"  £"""  futnmfrniffim  rrl  n,-  7,’^frTn. 

tura  ; fimile  namjue  videtur  ejfe  ( id  tfi , ineptum ) 
Mathematicum  fundentem  probare,  fr  ab  oratore  de  - 
monfhatienei  exigere:  contingit  enim  vt  dc  mate- 
ria ,dc  qua  agitur  , a nullo  intellcdln  exaltior 
probatio  ofterri  polfit. 

Ex  quibus  verbis  patet  hos  authores  fateri, hic 
non  dati  demonft rationem  in  rigore: Sc  tamen 
allerunt  hac  xcatc  tenentem  immortalitatem 
animx  rationalis  , non  polle demopft rari  .teme- 
rarium ccnferi.qubd  miniis  confequcnter  didum 
eft,  minulquc  vere. 

Suarez  tib.  1 . de  Anima , cap.  10.  num.  ; f.  vbi 
fuse  hanc  rem  sradat , fatetur  hic  tantum  elfc 
vnam  dcmonftrationcm  fpeculatiuam  , nempe 
illam  , qux  ex  propria  operatione  demonlltat 
animam  cllc  immaterialem,  Sc  confequcnter  im- 
mortalem; & alteram  moralem  ex  retributione 
bonorum  , & malorum ; ReU^uaratiouej  t inquit) 

Jimttl  loUecia  multum  ptrfuadtm  rem  : & iuuam 
illas  rationes.  Vbi  etiam  fatetur  non  cllc  demon- 
litationes  Mathematicas  ,vel  Mcuphyficas  ,frd 
Pbyficao,  qua  mentem  bene  iufiiimtam  perfundere  de- 
bent , & bo<  modo  dicimm  veritatem  hanc  ejfe  demon - 
ftrabilem.  Vbi  exptefse  fatetur  non  cftc  in  tigotc 
hic  dcmonfttationem.  Profolotionc 

Nota,  qudd  demonfttatm  dupliciter  ftimitur:  Demnfira- 

vnomodo  large  , pto  omni  diicurfu  fnfficienti  tiodufUtitoo 
ad  rem  aliquam  perfuaden  ,linc  formidine  f"n‘l,u '• 
deoppofito,  cuicumquc  bene  difpofito;  & hu« 
iuftnodi 


6oi  De  Animx  fubftantia,&:c. 


Qumtucr 

ttniititnti 

ftienti*. 


fetui  Phile- 


iufmodi  dcmonAratio  paflitn  in  moralibus  oc- 
currit. Alio  modo  prefse,  pro  caula  icicmix 
proptic  di&x  ( dcmonAratio  cft  fyllogilmus  fa- 
ciens (cire.  i.  Pojier.  ttxtj. ) qux  qoacuor  habet 
Conditiones ; quarum  prima  cA , quod  /it  ccrra. 
Secunda  , quod  neccfloria.  Tertia  , quod  caufa 
fit  eu. dens.  Quarta,  quod  per  difeurfum  fyllo- 
giAicnm  applicetur  ad  conclufioncin  i de  quibus 
Scot. d.  1 4.  ex PbiJefilih.  1 . Peferjtxt.  j . ibi.Sn- 
rt  arbitrantur  vnum^uveitjut /impliciter , cum  caufiun 
arbitramur  rogncf.tr e propter  tjuam  tfi  , & tjttiatiw 
efl  campe , &rc. 

In  ptimo  fcnfu  , certum  cA  immortalitatem 
animx  demonAtari;  in  fecundo  autem  verius 
videtur  cum  Scoto,  & aliis  citatis dcnionArari 
non  polle  : & Conimbric.  Suarez  & nonnulli 
alij,  qui  videntur  in  verbis  oppofitum  tenere,  in 
re  cum  Scoto  conueniunt,  vt  o (lenium  cA.  Non 
oportet  hoc  probare,  fed  rcfponderc  argumen- 
tis in  oppofitum  addudis.  Prxmittimus  tamen, 
A hxc  veritas  eflet  in  rigore  deroonArata , quod 
tot  tantique  Philofophi  circa  eam  non  errarent, 
neque  AriAoteles  fui  flet  in  ea  ita  dubius , & lu- 
bricus , vt  in  multis  locis  oppofitum  alTerucrit, 
vt  fePl.praced.  o Aendi.  de  quo  Scot  .Uc.  cit. 

Adde  S.  AuguA.  1 j.  Trinit.  8.  aflerere  difficile 


6. 


'An  inttOe- 
Si»  Jtmtr »- 
ftrat  arum* 
immtrt  ali- 
tant» t 


fythi  ffreuti  AaJC  AUgUlt.  j j.  / rintt.  ».  1 

funt  uetitii  a^rucre  vttibus  naturalibus  animx  immot- 
immirtah-  talitatcm , & quod  pauci  ex  Philofophis  illud 
t*h»  anime.  alfecuti  fint : hoc  autem  non  dixi Acc , ti  tcnuiiVec 
eam  demonArati  poife  rigorosa  demonflrano- 
ne.  luxta  hoc  argumenta  allata  probant  ita  fuf- 
ficientet , vel  demonArat  iue  mot aliter  intentum, 
vt  nullus  non  proteruutnon  aflentiatur;fcd  non 
funt  rigotofx  demonArationcs , facientes  fcire, 
vt  fumitur  1.  Pofler.  cap.  1 . 

Ad  primum  , A vult  quod  anima  fit  per  fe  fub- 
fiAcns.id  e A , naturi  fui  independenter  a corpo- 
re manens  , aflumit  probandum  : hoc  enim  cA, 
quod  controucrtitur.  de  quo  vide  Scot.  d.4.1. 

Comta  , replicat  Caietanus  in  Commcnt.  il- 
lius «rr.  6.  quia  id  probatum  eA  cx  operatione 
quq  eA  intelligere;quia  cum  anima  fit  cognofci- 
tiua  omnium, nullam  habet  rationem  corporis} 
quia  fi  vtcretur  organo  , eius  operatio  non  pol- 
let cfle  ira  vniuerfalts  , vt  patet  in  fenfibus.  Rc- 
fpondetur,dici  potcA  hoc  tantum  probare, qubl 
anima  non  operatur  proprias  a&ioncs  per  orga- 
num } & hoc  fcnfueA  (eparabilis  a corpore,  non 
quod  delinat  ipfum  informate  , vel  poflit  cfle  fi- 
ne eo , quia  naturi  fui  cA  forma  eius , petit  que 
informare  illud.  Fateor  tamen  rationem  cfle 
valde  vrgetnem,  fed  non  demonfirationemri- 
gorofara. 

Ad  fecundum  , etiam  btuta  appetunt  fuum 
ejfeconferuari. 

lntlinuio  Dices , non  pto  tempore  futuro } quia  fenfus 
n«r«r«.'u  nS  tantum  cognofcit  hic  Sc  nunc.  Refpondetur, 

»JI  ai,  1 mpf-  neque  homo  dcmouAraiiue  nouit  immortalita- 
fibtU.  tcm  ^ ac  l(jc^  no|,  neceflarib  appetit  eam  appeti- 
tu elicito}  & fi  appetit, non  demonfitaiur.id  non 
fieri  pet  rationem  crtoneam  neque  appetitu  in- 
nato , quia  hic  , cum  fit  inclinatio  naturz  ad 
«liqui  d ,non  potcA  oAendi  ,an  adiit  donec  prius 
oAcndatur  poflibilitas  illius  ad  quod  cfle  di- 
citur. 

7-  Dices,  condat  nos  habete  appetitum  elicitum 

ad  immortalitatem,  ttaiim  ac  apptebcnditur}fcd 
hxc  ptonitas  arguit  inclinationem  naturalem} 
ergo.  Rcfpondctut  id  verum  cfle  .quando con- 
dat appetitum  illum  elicitum,  cfle  fecundum  ia- 


V 

V 


rionem  redam  , 8c  non  erroneam } 6c  hic , licet 
fit  fecundum  rationem  redam , tamen  de  hoc 
dcmonAratiue  non  condar.  Vide  Scoram  fn- 
pra  ad  1. 

Ad  tertium , late  oAendi  fupti/f/?.  4.  nullam  betm/ti». 
formam  fubAantialcm  generari  in  corruptione  **£*?* 
hominis,  fed  formatu  corporeitatis  cius  perfe- 
ocrare,  & formam  cadauens  cfle  metum  figmen- 
tum. 

Ad  quartum  , dixi  ad  iS.  ccAafim  natu-  Etfi*f„  „ 
ralem  femper  habere  comitantes  aliquas  opera-  Mw  *!► 
tiones  imperfedas  partis  inferioris:  & cAo hoc  V* 
negetur,  inde  ramum  habetur  animam  ncccfla- 
rii»  indigere  oigano  corporeo  ad  fuas  operatio*  mumut 
nes } ex  quo  tamen  non  demon  Aratur  quod  i na- 
tura fua  fit  immortalis  , cAo  argumentum  non 
parum  vrgeat.  Calor  in  aqua  fine  vito  aqux  con- 
curfu  calefacit, & tamen  non  inde  fcquttur  quod 
cfle  poflit  fine  aqua , vel  alio  fubicdo. 

Ad  quintum , patet  cx  folotionc  fecundi.  Vi-  V 
dc  S,cor.  fupri  ad  a. &difl.  49.  tftufi.  10.  & j.  d. 
i),  ejueil.  1.  adi.  vbi  agit  de  appetitu  beati-, 
tudinis. 

Ad  fextum,  euidens  non  cA  lumine  naturx^ui  Euii™  m 
fit  aliqua  fututa  tertibutio  : neque  Oeom  ad  'fl 
hanc  teneri  , vel  nunc  , vel  poAea  : fed  detur  ” 
quod  hoc  eflet  euidens  ,bona  opera  ttaliuni  fc-  nn 
cum  confolationcm  foam , & mala  (uum  ver- 
mem, iuxta  id  AuguA.t.  Cenftjf.ix.lnjpfli  Demunt, 

& ita  tjl . vt  pcenafibi  fit  omnu  anirntu  inordinatae. 

Dices,  cx  Suarez  fupra : nulla  fuit  natio  tam  S. 
batbata  , qux  non  cognofccret  retributionem  *'««• 
poA  hanc  vitam  } eiguagnouit  & immortalita- 
tcm  ammx.  Refpondetur , aliquas  id  non  no- 
uiAc}fic  licet,  vt  plurimum  td  noucrint,  hoc  po- 
tuit ex  traditione  ortum  habuiflc } vel  ex  ratio- 
nibus latis  vrgentibus  non  damonAiatiuis.  Vide 
Scot  .d.  quejl.  x.  cuius  rationes  contemnit  Canui 
1 a de  Locu , cap.  vlt.  prope  finem, contemnendos 
fed  ipfc. 

Ad  feptimum  , patet  ex  folutione  ptimi } tan- 
tum habet  i potcA  cx  Scoto  , animam  habere 
operationem  non  oiganicam , feu  dependentem 
ab  organo,  alias  excellens  obicdluro  cottuinpe- 
ret ipfum}  ficut  excellens  fctifibilc fenfum.j.dr 
Anima,  te.tr.  7.  tamen  htne  non  fcquitur  ( inquit 
Scot.  d.  tjiufl.i  .num.  18. ) non  dependeres  toto 
corpotcin  cifcndo.  Quod  air , j^uodlib.^.an.  x. 
a&ioncm  animx  , quia  fpiutuahs  cA , recipi  io 
ipfam , & hinc  concludi  volunt  fcparabiliiatem 
eius  k materia  , non  fibi  contradicit,  in  quo  fal- 
litur Caietanus  fupta;  neque  enim  idem  cft  ani- 
mam cllc  immortalem , & hoc  demonArati.  Se- 
cundum hoc  ci  imponunt  Conimbric.  citati.nifi 
velint  omnem  conclufioncm  cfle  tigotofaro de- 
mon Arationem,  quo  nihil  abfur dius.  Quod  ad- 
dunt hac  xtate  temetatinni  ccnfcndum  cfle , qui 
immortalitatem  animx  deroonAtaii  negaret:  in- 
finuat  cos  repeiiAc  nouas  demonAtationes  antea 
non  inuentas , fed  nobis  rales  non  vidcntor.de- 
mus  tamen  cfle  demonAtationes  morales, vtipfi 
velle  videntur } quia  fatemur  non  daridemon- 
Atationem  rigotofam  in  hac  te. 

Ad  o&anum  , dtUum  cA  fitl.  practd.  demente 
Atiftotcliv.Sc  DoOo*t  U.qiuji.i.  adducit  vatia  lo- 
ca ipfius , quibus  videtur  negate  animx  immor- 
talitatem ,foluttquc  feptem  loca,  quibus  ean- 
dem aAtucte  videtui}  itaque  nihil  cctticAde 
mente  ei|is.  Secundo, cAo,  id afletuiflet ,non 
ptobauir  dctnonAtatiuc : quiapluta  tenuit  opi- 


r 


DiCpuc.  I.  Sc£t.  XIV.  603 


natiue.quam  demon  ffiatiue;  rnJc  2.  de  Codaext. 
Motes  w-  60.  uaftans  duos  difficiles  quy  Iliones,  approbae 
**"  l Undo  pro  Philo  fophu,p>o/sto/  fisfficieneiot  dilige- 

ai  tootmm.  rr»  1**bw  maximos  bobemm  dubitationes.  & ibi- 
dem ait,  quod  ab  Aigyptiis , 6c  Babyloniis , mul- 
tat credst  i itat  es  babtmut  de  v aeque que  ajfrorum.  Ad- 
do etiam , quod ipCe  t.  de  Anima , text.  4.  ait  ani- 
mam ita  obfcutam  nobis  effle , u difficillimum  fit 
fidem  aliquam  de  ipfit  undem  accipere. 

Omitto  multa  Patrum  loca  : quia  nullus  eo- 
rum loquitur  de  rigorofa  demonflratione  huius 
veritatis.  Vnde  quando  dicunt  eam  c^c paten- 
tem, vel  naturaliter  fciri , aut  lumine  naturx  co- 
gnofci,non  intendunt  effe  demon  ffr^bilcm , fed 
menti  bene  difpo/itx  optime  perfualibilem.  Ci- 
tant Conimbiic.  Cupri, Chryfoffom.  Hetml.  4.  de 
Proni  dent  ia , dicentem : Qui  dubitat  de  anima  im- 
mortali tote, et  iasa  dubitare  pe  fit, an  in  meridie  diei  fit. 

Sed  d id  hubeccc, hypctbolicc  concionis  fetuore 
(licut  Sc  alias  Cxpc  loquitur ) J ilium  videtur.  Vei 
forte  melius  , quod  fuppofita  fide,  ad  fideles  fer - 
mouem  dirigit : hoc  ccreum,dc  demonBratione 
rigida  fecundum  conditiones  Ariflotclicas , 
ipfum  minime  fuiffe  locutum.  Veium  neque  illa 
verba  habet  illa  Humilia  iV.qup  habetutliki.de 
Propaganda  fide,  tcm.  f.  Sed  tantum  vtget  colligi 
/mmorraf  itarem  ex  futura  retributione,  qudd 
futi us  tradat  c0ncionc4.de  Labaro, rem.  1.  Frti- 
ftra  quidam  obiiciunr  Qem.  vn.  defumm.  Trinit. 
quia  tantum  definii  animam  cfle  iminorialcm, 

& formam  intrinfecam  corpori* . quod  magis 
oppoiicum  eft:  arguit  enim  potius  non  demon- 
ftrart. 

Obiiciunr  etiam  Conci/.  Laser  onenfnb  Leone 
X.ftffi.%.  fed  ibi  tantam  damnamur  afferentes, 
animam  effe  mortalem  , vel  vnam  iu  omnibus; 
quod  nibil  eft  ad  rem. 

Sectio  XIV. 

Virum  /mima  rationales  immediate  d 
Deo  producantur . 

Circa  hoc  varij  fuerunt  errore»,  vt  videre  eft 
in  Hieronyme  tfifiola  ad  ManeUin.  Sc  in  A u - 
guft.  Hb.dt  Orig.  an.  dr  lib.t.  de  Libero  arbitrio, cap. 

11. Primus»  fuifle creatas  extra  corpora,  St  pro- 
pter peccata  in  corpora  miflas.  Ita  Orif»cn.iifr.  1. 

Perianbort, cap. 7.  exprtfii , Sc  Plato  inTimoo.  Se- 
cundus, fuifle  ab  xrcrno,&  inuafle  corpora  Qunc 
hxc , nunc  illa.  Ira  Pythagoras  cx  j£gyptiis  , vc 
refert  Herodotus  tib.  1.  Tertius , creari  in  tem- 
pore ab  Angelis  : ita  Auiccnna , Scleucius  Sc 
Hermas  ex  lib.  y.tripart.  cap.  1 1 . Quartus, propa- 
gari cx  femine.  itaTcrtull.&  Apoilitians  cx  Au- 
guft.  de  baref.cap.26. 

Erroni  i»  Dico  Prim®  • an*m*  non  foetont  ante  corpo- 
eri/iae  oni-  ta » (imu'  cum  corporibus  creantur.  Ita  Epi- 
»4.  phan .epift.ad  Joan.  Hiero/rlym.Yhctonym,  tptf.ad 

Pammathium , Cyrill.  Alcxand.  iib.  1 i*  loan.cap.q. 

Auguft  optime  lib.  1 l.Ciuit.cap.vlt.  & TcitulUifr. 
de  Anima.  Damnatur  oppofitum  in  Braccaren- 
fil.  cap.  6. fle  a Leone  X.epift.  91.  adTuribium  , a 
Damafc.  1.  de  fide  cap.  1 1. 

Probatut  primo,  prius  eft, quod  eft  fecundum 
naturam  , eo  quod  eft  prxtcr  naturam ; fed  ani- 
mam vniri  corpori  ,eft  fecundum  naturam  ‘.er- 
go. Confirmatur,  quia  Deus  primb  fecit  tes  fe- 
cundum ftatum  naturalem  caruro.Sccundb.aAus 
in  eodem , eft  poftetior  potentia  ,ex  9.  Metaph. 


text.  //.  Terti  A , alioquin  intrarent  cum  fcientia 
in  corpora , cuius  oppo/itum  docet  expenyiuia. 

Nec  valet  cum  Academicis,  dc  Plaione  lib.  1 c.  de 
Pepoblica,  & in  Pbadro , dicere , qudd  per  ingref- 
fum  corporis  obliuifctmtut  omnium ; quia  per 
Harum  naturalem,  non  poffentita  prioratu  alio- 
quin  uon  appeterent  vnionem  cum  corpore, quia 
ffc  appeterent  malum,  quod  repugnat. 

Quartd , ex y.  adRom  vbi d.citut : Per  vnum  t. 
beminem peccatum  intromit  in  tsmndum,  top.y.  de  ■A"'*'**  »** 

lacob.Sc  Blau  dicitur : antequam  nati  elfent,ni - 
hil  boni  , vel  mali  egi  ffc;  ergo  eorum  ammx  an- 
tea non  fuerunt,  quia  non  poterant  effe  otiofx, 
dc  fine  propria  operatione, ex  1 o,Eibie.cap.8.rexr. 

14.  Quinto,  qudd  hoc  fit  fecundum  Ariflotelem 
pater,  quia  1.  Pofttr.cxp.  1 . & f.de an. cap.  4.  con- 
tra Platonem  in  Pbadro,  ponentem  notiones  om- 
nium in  anima  ante  vnionem;  docer  inrellcAum 
de  fcclTc  tabulam  rafam , Sc  n.  Afetapb.  cap.  j, 
text. 16. docet  caufam  efficientem  prxcedere  fuum  * 

effedum  , formalem  non ; dc  fecundum  ipfum, 
anima  ell  caufa  formalis. 

Obiicics  primo , quia  a.  de  Cea.  aaim.  cap.  j. 
dicitur,  qudd  mens  deforis  venit.  RefponJetar, 
hoc  ell  creaci,non  educi  dc  potentia  materix,vel 
non  dependere  ab  organo  , licut  crcerxanimx, 
de  quibus  ibi  Philofophus. 

Obiicitur  fccundd  , quia  Aueuft.7.  dt  Cea.  ad  . Amma  do 
ht.i4.cr  1 i.Ome.tf.  Auchor.  fchoh/l.  Hinor.ta  tXfiU4tmr. 

Genef.  Hugo  de  S.  ViQorc  fum.  fnt.tr aQ.  j.  cap.i. 
fin.  Magilicr  1.  d.  17.  renent  animam  Adx  fuillh 
ante  corpus  crearam,  quod  afferit  Phiiafti  itis  lib. 
de  Htref.  Cata I.  Haref.  ejue  extit erunt  peft  Apo- 
fioloi.  Refpondcrur,  doArinam  datam  cflc  vni- 
uerialitcr  veram  : & Anguft.  tantum  dubicar  de 
anima  Adx,  an  ance  corpus  creata  fuerir,  Sc  fem- 
per  dubiusfuit  dc  origine  animx;  tamen  in  hanc 
putem  magis  inclinat  12.  Ciuit. ij.  vide  Gregor. 

Nyffen.  lib.  de  Hem.  cap.  19.  $0.  Damafc.  Hieron. 

&Leo  citari  criaindc  anima  Adx  in  particula- 
ri agunr. 

Dico  fecundb.anima  rationalis  non  fic  cx  vir-  J . 
rute  feminali.  Probatur  prjmd : quia  ageus  na-  Ahtma  «» 
rurale  non  poreft  agere  fupra  materiam  ; & ani-  % ,x 
ma  rationalis  eft  fupra  cam , vr  conftat  ex  ope- 
ratione,  quam  habet  indepcndcnrer  ab  ea.  de 
quo  dixi  fid.  praced.  Secundo , quod  generatur 
corrumpitur.  Tertid  , forma  qux  cum  corrpo- 
fico  Phyfico  producitur  , non  producitur  per  fc, 
fed  in  compofito  ; ergo  non  habet  effe  per  fe  ex- 
tra compofirum;  & itL  anima  rationalis  non  pof- 
fet  fepatari.  Concludo  eft  communis  Catholi- 
corum, eoius  oppodtuin  daronat  Augufl.  hear.  26. 

Sc  hxrcfim  vocat  D. Thom.t.p*r. quali,  1 1 8 au. 
x.  & x.  contra  Gtnt.cap.  8 6.  habetur  ; 1. ejntft.  1 . 
cap.  Moyfis.  VldeScot.4 .d  4 j.qu/Jl.i.in  i.propo- 
Jitione,&  x.  d.  1 8.  vbi  negat  femen  vllam  animam 
attingere  pofle. 

Obiicitur , in  materia  eft  naturalis  in  poten- 
tia , ad  recipiendam  animam ; ergo  datur  natura- 
lis potentia  a&iuaipdus,  quia  pafliux  corrcfpon- 
det  a&iuaciufdcm  generis.ex  f.Metaph.  cap.  ix. 
text.  17. & l*b. *). cap.  i.text.  x.  Rcfpondetur , cum 
Scoto  quoji,  t.  Prol.  & i.d.  j.  quoji,  x.  ad  j.  pro  1. 
opin.  & 4.  d.  4$.  qiult.  ',.ad  1.  iniclligendo per 
cautam  naturalem  . caufam  cteatam  , non  omni 
pafliux  corretpondcrc  aftiuam  naturalem  , alio- 
quin pollet c^cus naturaliter  heri  sidens, & Deus 
naturaliter  videri.  Atiftoteles  /#:»  cit.  tantum 
dixit  potemix  pafliux  cotrcfpoudctc  aAiuam;  tnsUta- 

Clfl  lur. 


604 


De  Animse  fubfl:antia,&c. 


afiiial  ftr- 


etfi  aliud  diceret  , fibi  contradiceret , i.  deGen. 
animal,  cap.  3.  vbi  tenet  mentem  cxtrinfecus  ve- 
nire ; quod  negat  de  aliis  formrstfie  hoc  eft  crea- 
ri , vel  (altem  non  a caufa  naturali  produci.  Qui 
citant  di&a  loca,  non  bene  ea  ponderant. 

4.  Obiicitur  Iccundo  , extera  animalia  cx  vi  fe* 

Quamott  b»~  minis  producunt  fibi  fimilia;  ergo  Sc  homo  pet- 
fc&iflimum  animal.  Refpondctur,  negando  an- 
htrmntn , p iecedcm  , ^0  feti.  /iq.  Secund&  , negando 

9 confequentiam  , quia  ex  dignitate  animx  ratio- 
nalis cft  , quod  i creatura,  ficti  nequeat  i homo 
tamen  generat  hominem  ,quia  dat  mareriam,& 
difpofitiones  prxuias,  vt  docet  D.Thoin.  1.  par. 
attail.  118.  an.  1.  ad  3.  fcd  ptitna  folutio  me- 
lior cft. 

Obiicitur  tertio  , attingens  vltimam  difpofi- 
tionem , formam  producit  i fcd  homo  omnes 
qualitates  difponcnies  ad  animam  efficit  , Sc  vi 
formatrici , otgana  delineat , & effigiat  : ergo. 

Maiot  probatur;  potens 'in  media,  poteft  in  fi- 
nem,?. Aietapb.  cap.  y.text.  30.  & forma  cft  finit 
• genctationis,  x.Phyficor.cap.  7-  Refpondctur  pri- 
mo , antecedens  verum  efle,  quando  forma  cft 
ciufdem  ordinis  cum  difpofitiombus,fed  hic  non 
Ijfifitni  vi-  cft  ; quia  fpiritualis  cft.  Refpondctur  fccundd 
t.msmJ.fy 0-  me|ius,  negando  antecedens  , quia  calor  fepara- 
fthmmjm  tuJ  jnjucctct  vltimam  difpofitionem  ad  ignem, 
non  tamen  ignem,  vt  habet  Do&or  4.  d.xx.tpuafl. 

11.  Neque  Ariftotclcs dixit  poten- 
tem in  media , pofle  etiam  in  finem  , fcd  txpifli- 
uie  ei  imponitur. 

. Dico  tertib  , anima  rationalis  creatur  ^ Deo, 

non  ab  Angelis. Ita  Patres,  Hicron.epr/f.  17. &in 
arohg  ad  Panpmaekimm,Kvcdito(.  lib.de  Noe  & arcti, 
Chryfoft.  varia  loca  Matth.  Gregor. 

Nyflcn.  de  Anima, cap.6.1Aexn^zd.ferni.tj  in  Cant. 

Quod  vero  creatur, patet, quia  non  generatur  per 
(e, quia  nou  cft  coropofiumv.nequc  per  accidens, 
ad  generationem  compoliti , qma  non  fit  cx  vi 
feminis.  Ita  D.Thoin.  x.  contra  Gtnt.  cap. 87. Ad- 
dendum eft  ,cflc  improporcionatammatctix , vt 
cducatut  cx  ca,  quia  fpititus  eft  •,  quod  non  crea- 
tut  ah  Angelis  , docet  communis Thcologoium 
i.d.  t.dc  quo  late  Scot.  4.d.i.^*uff.i.vbi  rciedis 
rationibus  D.Thom.  ad  hoc  , adducit  proprias. 

Idem  docet  Anguft.  3.  deTrinit.  %.&  lik.  y.inGe- 
nef.ad  litx.i  j.Damalc,x^d.f4p.  3.  Cytill./ifr.x.  in 
lui.  Athan. contra  Arian.ftzfiUib. 4.  contra 
F.nnom  Ptofp.  lib.fint.  Auguft.  ferm.  146. Ex  qui- 
bus  fequitut  animam  rationalem  a Deo  cteati, 
quia  non  genetatut  ,nec  ab  alio  creati  poteft. 

C . Si  petas  quid  dc  hoc  fentit  Ariftotclcs  Scotiis 

An  * nims  4^.4 \. ijiujl. i a nam.  1 9.  tenet  dubium  efle,  quid 
[trullium  dc  otigme  animx  voluerit , tamen  vetius  vide* 

An  fle  pofuetit  eam  immediate  ‘aDco  ficti  ;fcd 

tnr » Dn.  ^oc  non  vocatct  ctcationcm.quia  fecundum  cum 
omnis  tftcftns  nouus  ptxcise  dependens  a caufa 
cffe&iua , tcducctetut  in  aliquam  variationem 
iplius  caufx ; fcd  quando  dependet  etiam  ^ te- 
ccutiuo,  poteft  ciusnouitastcdoci  in  illud,  Sc  fi< 
cft  in  pioduftionc  animx  fecundum  eum ; quia 
Deus  natutalitci , 8 c ncccflaiib  tranfmuut  coi- 
pus facium  01  ganicum.ad  animationem,  dc  quo 
vide  Scotum  ».  d.%  .tfuafl  . 

fc*"£r  Obiicitur  ptiroo , operatio  omnibus  maxime 


Obiicitur  fccundb , inferiora  corpora  fecun- 
dum Dionyf.  cap.  4.  de  Dia.  Nomin.  adminiftran- 
tur  per  fuperiora ; ergo  idem  dc  fpiritibus  ? Re* 
fpondetur , inferiora  rranfmuiari , & aliquando 
fieri  i fuperioribus,  fed  ex  fubic&o  antecedente; 
fpiritus  autem  cx  nullo  fubie&o  fieri  pofliint. 


Sectio  XV. 


Vtrum  alia  antmx  k rationali  ex  vi  feminis 
fiant , ita  vt  femen  attingat  earum 
produftionem  ? 


PRo  refolurionc , Nota  cx  Scoto  x.d.  18.  quid 
a 


1 


natui. dis, ex  l.dr  Anima,cap.a.text.\a.  eft  genera- 
te fibi  fimile ; etgo  conucnit  fubftamiis  (piritua* 
hbus.  Refpondetut.ibi  loqui  de  corporeis : ftib- 
ftantia  autem  fpititualis  adeo  petfc&a  eft , vt  a 
foloDco  produci  poffil. 


_ aliqua  producant  fibi  diffimilia  in  gcnere.de 
in  forma , vt  Sol  ranam  : alia  verb  producunt  fi- 
bi fimilia, dc  hoc  vel  immediate,  vt  ignis,  ignemi 
vel  mediante  propagatione , vt  equus  equum.  In 
primo  , Sc  fecundo  modo  produltionis , non  re* 
quirirur  ratio  feminalis , quia  hxc  agit  abfente 
generante,  cftque  medium  intet  ipfum  , Sc  geni- 
tum ; fcd  in  tertio inreroenit  femen. 

Secundi»  nota  , femen  nihil  aliud  efle  , quam  fmn, 

cotpus  quoddam  , cuius  forma  intenta  eft  , vt  ex  f* 
illo  fiat  aliud  perfc&ius  fimile  generanti.  Ratio 
autem  feminalis,  fcu  feminis, cft  fotma  ipfius.vcl 
qualitas  eam  confequcns. 

Nota  tertib , fi  femen  cft  vnigeneum  , Sc  vni-  $'■****  f> 
forme , qu6d  non  agit  alterando  feipfum ; quia  k,mtndl 
nihil  vtiiforme  agit  in  fe,  & aftiuum  difformita- 
tis  fupponit  pafliuum  ciufdem  t ideb  multi  po- 
nunt diuerfitatcm  partium  in  fcminc:&  Caicu- 
nus  \.par.(puft.\  iS.art.  x.  ideo  vocat  illud  hete- 
rogencum.  Idem  tenet  Ferrat  i,  contra  Gent.e.yj. 

Et  videtur  D.Thom  ibicap.$9.&  de  potentia  fufl. 
x,.art.t).  Scotus  loco  cit.  dubius  dc  hoc  maht»t,fcd 
l.d.^.num.  1 3. docet  femen  efle  adiuum  in  altera- 
tionc  prxuia  ad  inttodu£kionem  formx,&  con- 
fequentet  admittit  in  eo  diuctfas,&  ditfotmcs 
partes,  alioquin  non  fc  alteraret. 

Communior  fententia  tenet  femen  faittrafe*  t. 
eundum  partes  fubtiliores  attingete  ptodudio- 
nem  anunz.  Ita  Suarcz  i.de  Ani raa^ap.vlt: Caiet. 
citatus , Germanus  in  Epitome  hkroramde  Anima. 
Conimbr./ifu.  de  Ctn.t .4.  ejaajl.  16.&  i7.Uoel.7. 

Mttaph.qiutt  14. 

Verius  videtur  oppofitum.  Scotus  Us.  citatu , 

Philipon.  Simplic.jtgid.  Albctt.  in  1.  dt  Anima, 
text.10.8c  cxprefsc  D.Thom  1 -p  <juafi.u%.nrt.x.*i 
).&+■&  de  pot entia, ejuafl.  3 . «rr.9-  ad  9.  PtobltUt 
cx  Scot.  Pnmb  , quia  femen  in  inftami  gencta- 
tionis non  cft;  etgo  non  agit;quia  agete  fupponit 
efle.  Antecedens  patet  ,quia  tunc  definit  efle  fot- 
ma feminis.  Sccundb  , fi  dicas  pio  tunc  manete 
femen,  non  poteft  ptoducere  peiftdius  fe»  qo»* 

Us  eft  proles.  * umnma 

Dices,  in  virtute  generantis  ptoducete  fe  p«-  ^ 

fedius.  Contra,  in  vittute  non  entis, nihil  pote»  ^ 
effici ; fed  pet  accident  cft,  qubd  decidens  femen 
exiftat,  quando  produci  tu  t fotma  geniti.  Et  con- 
tra hoc  procedunt  omnia  argumenta* » qoibvn 
Doftor  4.d.  1 i.«j.  ;.cr  d.13.  tfusfl.  1.  oft cudit  acci- 
dens in  vittute  fubftantix  non  pofle  atiin^eicad 
produ&ioucm  fubftantix.  Tcttib,  femeneft  non 
viucnstctgo  non  poteft  ptoducete  viuum.  Re* 
fpondet  quidam cuPiatonc^'n  71»»4» .femen siue-  ^at,°* 
ic.VaUcf.i.ContrM»  c.9.Zimata  x.d*  An.adttx. 43. 

Vctiustamen  cftoppufitum , quod  tenet  Aii-  3. 
ftoteies  1-dc  Anima,cap.\  .&  x.  di  Gm  anim.caPA. 

& c.3.D.Thom.i.c«ntr.Cem4.89,Scot.44l.44*1-'* 
Jecora 


» % 


DiCput. I.  Se <51. XVL&XVIL  605 


nuit,  iuxta  tegulam ; quod  de  r no  negatar.de  al- 
tero affirmatur , cap.  nonne,  deprafumpt. 


9c  communis : Se  fuadetur , quia  non  habet  ean- 
dem animam  cum  generante, ctim  non  iit  ei  con- 
tinuum , nec  diuctfum , quia  effiet  aliud  animal, 
rei  planta.  Item , non  nutritur  , nec  ctcfcir , vt 
condat  de  feminibos  (iirpium,  & herbarum, qux 
multo  tempore  feruantur  /ine  alimento  : & cllo 
riueret  femen  anima  vegetat  i ui ; ergo  falcem 
non  attingeret  animam  fendtiuam  , qualis  e(l  , 

anima  animalium.  HT  ******  ^ *'**&?***. 


Sectio  XV IL 

Ftrxm  anirru  immediate  informant 
materiam? 


£ 


d 

tb 

Jr. 


Obiicies  prirod  ; ergo  riuentia  non  pro  du- 
cunt libi  limilia.  Refpondetur  cum  D.  Thom.fu- 
pia  ad},  hominem  generare  hominem,  quia  mi- 
n i lirat  materiam  , & difponir  cam  ad  receptio- 
nem noux  forma: , non  qudd  ipfam  formati i ac- 
tingat : & idem  efl  de  aliis  animalibus.  SecuuJd, 
mhmmaur  dici  potctl  eum  Scoto  }.d.  4.  nam.  1 }.  matres  im - 
attingat  fer-  mediati  attingere  formas  fertus  gcncrabilesffioc 
mamfttmj/  cmm  fon^  fic »7i'o*eft , qukm  ponere  ipfum  fe- 
men eas  attingere  i Sc  iuxta  hoc  matres  longi 
petfcflius  generant , qukm  patres ; quidquid  di- 
car D.  Thom.  cum  fuis  } .p.quxit  ; i.*rt. 4.  Si  hoc 
non  p/acet, recurrendum  cft  cum  eodem  Scoto  1. 
d.  1 8.  ad  caufam  fupetiorem , ad  quam  necefTc  efl 
currere , quoad  plantas  , quarum  femen  fcotfum 
k ge neranre  generar.  Neque  fufficit  recurfus  ad 
corpora  cerlcftia  , quia  viu$  non  funr . &:  nemo 
dat,  quod  non  habet ; 8c  idei  forte  Galenus  cita- 
tus i Dodl.  virtutes  feminum  vocat  diuinas ; vn- 
de  Do&or  iJ.  14.  f.  j . num.  6.  tenet  influentiam 
aftroium  in  inaniroara  agere.generando  , fed  in 
animata  ramum  alterando:5t  Auguft.  I'b.  dedun- 
bm  sinir»abui,ijp.  4.  docet  mufeam  eifc  nobilio- 
rem ctrlo;  quia  animata  cft  »&  per  confcqucns 
non  potefl  k ctrlo  produci. 

Obiicitur  fecundi,  iJe Gen.Mnim4l.r4p.}. dicit 
Ariftotclcs  omnem  animam  produci  vitturefe- 
minit , prxeer  intclle&iuam  qux  dc  foris  venit. 
Refpondetur,  nihil  tale  habet , fed  omnem  ani- 
mam prxtcc  rationalem,  ibi  oflendit  educi  de 
potentia  feminis,  dc  Colam  rationalem  cxrrinfc- 
cus  venire ; quia  fpiriruaJis  efl  * & inorganica. 

Obiicitur  tertii»  x.  Pbyfit.  text.  iC.  Sal  & homo 
generant  hominem.  Refpondetur , de  homine  iam 
dixi ; de  Sole  eatenus  generat  .quatenus  congruis 
qualitatibus  fbuet  femen,  atque  difponir  ad  for- 
mam vltitnam.  de  quo  AtiAoielcs/ar»  ei/.  deGen. 
animal. 

Obiicitur  quarto , quia  fequicur  animas  om- 
nes creari.  Negatur, quia  prxter  rationalem  om- 
nes educuntur  ex  potentia  materie  ; alioquin 
dicendum  eflet  Deum  nihil  pofle  generate, quod 
falfum  efl}  quia  potefl  admittere, vel  non  admit- 
tece  concutfum  materie,  qualifeuroque  ille  fit. 

Sectio  XVI. 

Vtrum  anima  Jit  compopta , ex  mate- 
ria , & forma  ? 

Dixi  de  hac  re  Catis  fuse  ad  quali.  1 j.vbi  tenui 
< 


4- 

Sala  rati  ana- 
tu  d»  farm 
vtmir. 


guimedc  Sei 
gentrat  ko- 


* * 


f cum  Do&ote,  & aliis,  non  elFe  imptobabi- 
le, talem  compofmoncm  in  anima  admittete.  Et 
ptxtetquam , qui>d  id  habeat  Doftoi  cxptcfsl 
dia. que#.},  intinuat  idem  jUtudlib.?  art.i.$.}.in- 
ttBettw  , ibi  , proximum  receptiuum  ( inuRellionu  ) 
non  includit  matetiam  (altem  corporalem.  Quibus 
verbis  inditc&c  inhnuat  animam  habete  mate- 
tiam, non  cot  potalem,  quia  afletens  teccptiuum 
intcUe&ionis  noftix,  id  efl,  animam,  catctc nu- 
iciii  faltem  corporea  «incorpoream  habdsin- 
Scoti  oper.  Tom.  1 1. 


fed  nos  t 

eius  tradarione  abllincbitnus ; quia  fu- 
pri /i 8. 4.  late  oflendtmus  formam  corporeitatis 
prrcedcte,&  fequi  animam;  obiter  tamen ic- 
ioluimus  hoc  quoad  formam  fub/lantialcm,  vr 
lic,an  immediati-  afficiat  materiam. 

Dico  primo, qualitates  corrupti  non  manem  in 
genito.  Eli  contra  multos , quos  citat  Suatcz  ht 
Meupb. d,  u feii  f .fed  eam  renet  Scor.  4 .d.n.ej. 
fjr.it.af. 16.  vbi  bene  docet  quaiirarem  conum- 
pentis  , nunquam  producere  qualitatem  incom- 
poffibilem  formx  corrumpenda : fed  quando  ve- 
nitur ad  viriimi  gradum  quantitatis  compoilibi- 
lis  cum  ea , tunc  generans  introducendo  fuam  '•* 

formam  , corrumpit  aliam,  cuius  conuptwne  rer^airilg. 
perit  qualitas  eam  fcquensj.  qux  eoufque  manfit  j .,ue 
in  gradu  necelfario  ad  con>e ruanonem  illius  for-  /rodoti/w  ' 
me.  Vndc , vr  ibi  habet  Dodor  mem.  9.  fi  calor 
ignis  frparare(ur  ab  eo , & guttula  aqux  in  me- 
dio eius  collocaretur  ; nunquam  jmioduccrcc 
calorem  incompoflibilcm  forme  illius  gurrule, 
neque  expellerer  ab  ca  gradus  huruidiucfe , 6c 
frigiditatis  ad  eius  confernari  rcqtiifiios  i quia 
ficur  accidentia  non  pollimc  producere  fubflan- 
tiam,vribi  folidc  oflendit  Dodor,  ita  neque 
corrumpere  : corrumperent  aurem  fi  qualitates 
ei  incompoffibiles  1 n cam  inducerent.  Vide  cum 
i.d.  }.qtuJ?.4.Eandcm  fcntenriam  tenet  D.T hom. 
de  Formio  q.7  & 4 .d.  tt.q.l  ort.  1 .qtutft.f.&lib.l.d» 

Gen.  cap.  4.  Uil,  9.  Sc  eius  difcipuli  communiter 
cum  eo  docent  in  generatione  fleri  rcfolutioncm 
vfque  ad  materiam  primam. 

1'robarur  primo,  ex  At  iflotcle  1. de  Gen.  c.^. vbi  f. 

docet , quod  generatio  efl  mutatio  huius  totius  Veneraria 
in  hoc  totum  , nullo  fcniibili  manente:  fi  aotetn  f“,"/ 
pet  manerent  eadem  accidentia , id  non  cllcr  ve- 
rum ; quia  hec  fola  funt  fenfibilia  per  fc.item,  f. 

Pbyfic.text.  1 8.  quod  monetur  efl  , quod generatur  non 
ef.  dequibus  locis  vide  Scot.  i.d.n  q.  j.  per tffe 
inrclligit  Philofophus/jJ/r  compofui , fcu  forma- 
le ; & hoc  denegat  fubtedo  genetationis,  conce- 
dens illud  fubicfto  mutationis  , non  autem  effe 
entitatiuum ; quia  hoc  competit  materix , vc  ibi 
conuincit  Scotus. 

Secundo  materia  prima  non  cft  fubicftnm  ac-  Materia  fu- 
cidentium.vt  docet  D.Thom.  de  ente  ,cap.  7.  & 

1 .parofHojl.76  art.6.&qaejl.77.art.6.  tum  quia  to- 
tum  per  accidens  fupponit  totum  per  fcitum  . 
etiam , quia  fecundum  Atiftoielcm  cap.  deSubJl. 
prima  fubftantia,  ptimo  fubftat  accidentibus,  Sc 
ei  corrupta,  nihil  remanet.  T uro  tcrti5,quia  ma- 
teria pt ius  refpicir  actum  fui  generis,  quam  alte- 
rius ; &:  alioquin  fubftantia  non  clTct  prior  acci- 
dcme.contta  Anftotelem  7 Mrtapb.text.  4.  ergo 
compotitum  fubflantialc  efl  tnbicdtum  acciden- 
tium ; Hc  per  confequcns  , co  corrupto , illa  cor- 
tumpuntut  : quia '.non  roigrant\dc  fubiedo  in 
fubicdtum ; quia.vt  ait  Ariflotcles  cap.  de  Sui  flan- 
tia, fic  J . Metaph.text.  1 { . dcflrutlu  piimu  fubfla n- 
tiu  impoffibile  cft  aliquid  remanere.  Sed  dc  hoc  ex 
profdlb agitur  i.deGtn.up .4. 

Obiicitur  ptirnb,  fcquitur  quod  ignit  dcftiuc-  4 • 

F F f rcr 


606  De  Anim£fubftantia,&c. 


ret  calorem  , quem  ipfc  introduxit  in  corrum- 
pendum , quia  cum  luam  formam  introducit, 

AtcUtnt  pereunt  omnia  accidentia,  qu*  przcefleruni.Re- 
ftritwn-  ^Pon^clur  verum  ellc.  Pro  quo  Nota  qudd  ac- 
ftur , fri».  cidens  quadrupliciter  corrumpitur.  Prim6 , per 
utrtitr.  contrarium,  vc  frigus  per  calorem.  Secundi,  per 
abfentiam  caufie  , vt  lumen  amoto  luminofo. 

Tertii,  per  corruptionem  (ubiefti.vt  hic.  Quar- 
ti , per  corruptionem  termini  in  refpe&iuis  ; vt 
ablato  albo , tollitur  dmilitudo  \ & quatuor  mo- 
dis oppofitis  generantur  accidentia. 
firmi fimi*  Obiicitur  fecundo,  in  mixtionibus  medicina- 

fluium  in  li^us  pereunt  fornix  herbarum  , fic  aliorum  fim- 
mixtitmbw  plicium,  tamen  manent  virtutes  eorum, per  quas 
prolunt  infirmis.  Refpondetur , vel  manere  for- 
mas fimplicium  , vel  fi  pereunt  .generari  nouas 
qualitates  confcquentes  formam compofiti,  que 
magis  proficiunt  infirmis , quam  virtutes  fira- 
plicium. 

f»  Obiicitur  terti»'»,  (equitur  materiam  in  inflan- 

ti generationis  cdc  indifferentem  ad  omnem  for- 
mam j quia  fine  accidentibus  non  plus  determi- 
natur ad  hanc,  quam  ad  illam.  Refpondctur.fuf- 
fiecte  preccdlde  difpofiiiones,  fic  determinatio- 
nes immediati  ante  inflans  generationis.  Dices, 
tunc  nihil  e(l , nifi  rcfpetlus  rationis  ad  illas  dif- 
pofitiones.  Rcfpondeiur  tamen  cdc  fubordina- 
mts  ttixtjir-  t,oncm  nitet  formam  lubftantialem  , fic  tales 
tn  mfoJu.  dilpofitiones , qu&d  non  introducetur , nifi  prx- 
HiMifimu  uiis  illis ; fic  fic  prxccflilfe  fulHcit , edo  pro  nunc 
inurente / tutatum  fu  aQu  refpeftus  rationis  ad  eas : fic  for- 
ma embtyonis  przccquitit  formam  feroinis.non 
tamen  cocxiftcntem -,  fic  in  multorum  opinione 
fenfidua  prxrcquitit  vegeratiuam  , fed  expellen- 
dam : fic  rationalis  eodem  modo  vegetatiuam,  fic 
fenfmuam.  Quod  tenete  cxprcfsc  videtut  D. 

Thom.i  .per. tjueft.i  i8.4rr.  a.dc  quo  dixifu- 

pri/ef?.7-c*nc.  t.ed  i.  & multi  tenent, ctfi  fpecics, 

• quoad  fieri  dependeant  i phant  afmat  e,non  tamen 

quoad  vfum.  de  quo fupri  ed  ejuefi.  17.  Vel  dic 
non  requiri  difpofitiones  , nifi  per  accidens  ad 
expellenda  oppofita  accidentia. Vudc  fi  generans 
reperitet  materiaro  nudam  .generaret.  Colligi- 
tur ex  Sc«t.  1 .d.  j .ejuefi.^.num.  1 7.  vbi  bene  expli- 
cat, quomodo  in  generatione  fic  cx  non  corpo- 
re corpus  , quando  fcilicet  denudatur  corrum- 
pendum ab  omnibus  accidentibus , vt  introdu- 
catur in  cius  materiam  forma  noua.  Thomiftx 
quidam  tenent  difpofitiones  cffe&iuc  caufatas  i 
forma  geniti  przcedere  ipfam  naturi  in  materia-, 
quod  perinde  eft  , ac  fi  diceret  filiam  ptxccdctc 
/ nuttem,  vel  frudum  arborem. 

6.  Obiicitur  quarto,  1.  de  Cen.cep.  4.  dicitur: 

quando  ex  acre  fit  aqua , permanet  eadem  dia- 
phaneitas.  Refpondetur , manet  cadctn  fpccie, 
non  nqmero. 

Qutntitu  Oico  fccundb  , neque  quantitas  corrupti  ma- 
(,rrufn  n«n  nel  *n  genitu.  Hzc  difficilior  cft , quam  prxee- 
"U8W  “f,‘  dens:  quia  A\icxt.i.Phy/ujext.6i.&  cdp.i.de  Sub- 
JiemUorbu , tenet  diincnftones  interminatas  in 
materia  ptimafubicdati , fic  nunquam  abeafe- 
parati.Quod  etiam  multi  cum  eo  amplexantur, 
quos  citat  Suatca  i*  Metepb.d.  1 4 ficl  .num.  1 0.1 1 . 
led  concludo  cft Scoti  i.d.yejue^.^.num.  \-j.&  4. 
d.u.qi.B  artes  t.«fc  G«.c4p.4.^.i.4rr.i.D.Thom. 
lec.cit  (oml,  preced.  fic  cifdcm  rationibus  fuadetur. 

Obiicitur  primo-,  quia.vt  haber  Phil.6  Phyfic. 
text.  1.  quantum  non  poteft  ficti  ex  non  qoanto; 
fed  fi  non  fupponitut  quantitas  in  matetia,  ita 
fictet  &:  corpus  ex  non  cor  pote. Refpondctui,ad- 


iumkm 

4 


ditione  verum  eft  , generatione  falfum.  Vel  die 
materiam  cfie  virtualircr  quantam, quod  fufficir, 
cx  Scoro  djptefi.+.rmm.  1 7. 

Obiicitur  fecundo  i quantitas  cft  ingenerabt- 
lis)  quia  non  generatur  i forma, cum  hzc  non  fit 
quanta  i ncc  quantitate,  quia  hzc  non  eft  adiua; 
nec  xqtialitate,  quia  hzc  cft  poftcrior ; ergo  non 
producitur  de  nouo  : ergo  antiqua  manet  in  ge- 
nito. Refpondetur,  per  (e  non  generari,  nec  cor- 
rumpi , fed  ad  gencrationcta  , vel  corruptionem 
fubie&i  fit , vel  definit : ficut  fic  alia  accidentia, 
maxime  qnz  contrarium  non  habent. 

Obiicitur  tertib ; ad  oculum  pater,  quandoex  - 
aqua  fit  aer,  quantitatem  manere,  fic  augeri.  Re- 
fpondetur  id  fenfa  minime  condatc,  & ratio  do- 
cet falfunrcfTc. 

Obiicitur  quarto  , forma  non  dat  materix  tfft 
fubie&um, immi>  fupponittaler^ri  fed  fit  fubie- 
dum  aptum  per  quantitatem.finequanon  habet 
partes  diftindasicrgo.Rerpondctur.fecunddm  fc 
habet  partes  entitatiuas  , non  quamitatinas; 

3uod  fuflicit;  neque  enim  ablata  quantitate^on- 
uerent  partes  fubftantiz  in  pun&um,  vt  qui- 
dam Thomiftx  fingunt. 

Obiicitur  quintb;  fcquitur  animam  rationa- 
lem|circ  ftibiedum  quantitatis,  quia  ipfacum 
materia  facit  totum  coi  inhxrct.  Refpondetur, 
quantitatem  inhzrere  toti  cx  materia , fic  forma 
corporeftatis  ■,  vnde  manet  eadem  quantitas  in 
mortuo,  qux  fuit  in  viuo. 

Argumentum  vrget  Thomiftas,  negantes  pia- 
res formas  fobftantialcs  in  eodem  fubiedo  ,fic 
cotum  diftingui  a partibus  fimul  fumptis. 


punn  1 ngf- 
W". 


Sectio  XVIII. 

Vtriim  Anima  fit  eadem  fuu  petent  iis. 

NOn  cft  quxllio  dc  potentiis  fenfitiuis  com-  1. 

paratis  ad  animam ; quia  dicunt  organum 
cum  potentia,  vel  virtute  animi  in  eis  exifteme, 
vt  docet  Scot.  1 .ei  <jne.fi. 8.  cettumcftta- 
les  ab  ca  diftingui , quia  condat  exiftere  fine  eis, 
verbi  gratia,  fine  vitu,  auditu,  &c.  Quxllio  ergo 
cft  de  potentiis  fpiritualibus  , intcllcdo , &10- 
luntate, nihil  corporeum  includentibus,  compa- 
ratis ad  animam  rationalem, ac  etiam  de  aliis  po- 
tentiis collatis  ad  animas  corporeas. 

Prima  fententia  eft  , nullo  modo  diftingui 
etiam  formalitet.lta  Gicg.l  l.d.t  G.ftefi.  j .Occam 
<jnefi. t+.fr  x6.Gabr.^.i.  Matfil. 1.^.7.  «rr.j.Mar- 
cell Mb.}.de  Anime,cep.7f.  & omnes  Nominales. 

Secunda  fententia  ait  realitet  diftingui  D. 
TUow. i-per .^Hdfi. y 54.  4 rt.  vbiait, 
nullam  potentiam  operatiuam  fubftantiz  t(Te 
idem  cum  ea,($*  indifp. 9.^.  1 .de  Spir  <7eat.ari.uA 
tjmfi .vn.dt  Anime, art.  1 1,  ait  impoflibile effe  ani- 
roam  immediate  concurrere  ad  a&us  vitales, fe- 
quuntur  Thomiftx.  Caictan.dift./ec.Capreol.t/ 
yqueft. 4.Soto  cep.de  Proprie. Conimbr.  i.dtjim- 
wi4,  C4p.  5 .quefl,  4.  qui  plurcs  pro  hoc  citant  Sua- 
rex  i.dt  Anime,  cep.i.fr  d.i&.Metepb  fet}.}. 

Tettia  fententia  Scoti  x.d.  16.  quamexplico 
fequentibus  CQnclufionibus. 

Dico  ptimb , potentiz  animx  fotmalitet  ab 
ca  diftingmintnr.  Hanc  prxtct  Scotum  citatum, 
tenent  authores  fecundx  fententiz. 

Probatur  ptimb.quia  potentiz  omnes  aliquo 
modo  fiuunt  ab  anima-,  ctgo  non  funt  fornuU- 
tcr  ipfa.  Secundo,  anima  tationalis  non  eft  fot- 
m alitet 


Difput.1.  Se6t.XVllI.  607 


tnalitet  libera,  ficut  voluntas  e(\,  ncc  formaliter 
neccdaiia , vt  e(l  intcUedu*.  Tento  probatur, 
pet  has  potentias  determinatu!  anima  ad  varias 
opetationes.ad  quas  fecundum  fc  indifferens  eft. 
Quartis,  quxeumque  habent  aliquam  diftin&io- 
nem  realcm  , vbi  lunt  feparatx , eandem  habent 
formaliter  vbi  funt  vnitiuc  contenta.Qui  ratio- 
ne , fi  vnum  ertet  prius  vero,  fi  eflet  feparata, 
etiam  erit  prius  eo  in  ente , in  quo  vnitiuc  ambo 
continemur : ergo  imclle&us  , fle  voluntas  cum 
vnitiuc  contineantur  in  anima , ( non  vt  priora, 
quia  huiufmodi  funt  tantum  przdicata  e (1'ctu  i a- 
lia ) feruabunt  eundem  ordinem , fle  diftindio- 
nera  fecundum  formalitatem,  quam  realtter  fer- 
uarenr  licllcnt  feparara.  de  quo  Scot.d.  16. num. 

18.  5 ■ Quinto  , ( fle  forte  cfitcaciiis ) quia  fine  hac 
faltem  dillindione.roult z aut horitates  in oppo- 
fitum  vis  folui  poliunt.  Dicunt  enitn  potentias 
egredi  ab  anima ; efle  medias  inter  fubluntiales, 

& accidentales  formas  ; fle  i nonnullis  vocantur 
retenti*  ii - partes.  Dicit  enim  Anfclm.  citatus  i Scoto  fupri 
tw»t*r  per-  \iyjg  Cenc»rd.gr*tu,&  Liberi *rbitry,cap.  j 9. quod 
ui  onmo.  funl  jn  anjma|  ficut  membra  in  corpo- 

re. Item,  Auguft.6.d*7V»mt.  cap.6.  dicit  animam 
deficere  i (implicitate  diuina,  propter  multitudi- 
nem operationum,  fle  virtutunv.crgo  iftx  aliquo 
modo  diftinguuntur  ab  illa.  fle  Ub.  1 f .cap.  7.  ait 
mentem  diftingui  ab  anima. fle  Anfclm Jik.de  Cafi 
diabeli , dicit,  edi  potentix  non  fint  fubllantix, 
non  tamen  e(Te  nihil. 

j.  Aducrre  tamen, etiam  in  diuinis  , cum  (impli- 

citate (fare  formalem  diftindtonem  quodamreo- 
db, ficut  in  creatis : fcd  operationes  in  creatis  di- 
ftinguuntur reatiicr  i futs  potentiis  , in  diuinis 
non, de  quo  vide  Scor.i  J.i.q.y.n.+t  er  d.8.7  4. 

Sexto, quia  definitio  ammx  eft  alia  a defini- 
tione potentiarum  fuatum;ergo  formaliter  ah 
eis  diffcrr.Confequentia  cft  clara : fle  antecedens 
patet,  quia, vt  rener  Scot.d.W.  1 G.num.f . anima  ef- 
fentialirer  ordinatur  ad  dandum  viucre  , quod 
nihil  aliud  eft,  quam  talis  formas  iuformatio;cft- 
que  adus  corporis  Phyfiri  organici , flec.  de  quo 
fe&.  4.  de  potentia  in  ordine  ad  operationem  de- 
DifliuHie  finitur  : ergo  hxc  formaliter  differt  ah  illa.  De 
' diftindione  formali  videndus  cft  Scot.  d.  i.quoft. 
• j.num. 4 1 ,dr  d.%. quoji. q.d.  1 ) . »110».  1 j . dr  d. 1 6 .con- 
trafolut. fecundi prinnp.quibus  locis , Sc  alias  fxpc 
admittit  eam  in  diuinis. 

Dico  fecundd.potentix  inter  fc  diftinguuntur 
formaliter.  hanc  probant  omnes  rationes  allatx 
con.  prtced.  alioquin  intcllcdus  formaliter  ama- 
ret, Se  volunras  formaliter  imeJIigcret. 

Dico  tertifl,  potentix  non  diftinguunrtir  in- 
ter fc, ncc  ab  anima  reaJiter.  Ita  Scot.a.dLid.»am. 
1 f.& 4. /44.7.1. num.  f.  fequnnrur omnes  Scori- 
ftx,  Sc  a fortiori  eandem  tenent  Dodorcs  primx 
fentenrix.  D.  Bonau.i.d.  $.7 uofi.  $.  air  porentias 
idem  efle  cum  anima  ,non  tamen  omnino  idem 
per  eflcnr  jam : Durand.ait  vim  vegerandi, augen- 
di, generandi , efTeidem  cum  anima  , non  ramen 
alias  facultates,  vr  fcnriendi,  intelligcndi : fcd  2. 
d.}. 7.  f.de  jitgelu,  cum  Scoto  conuenit  cxprefsc 
Auguft.  to.Trinit.  1 1.  & lib.^.cap.f.  vbi  ait  poren- 
lias  efle  ammx  fubftantiam.  Idem  habet  lib.  de 
Spir.&  oin.c.i.X.dr  intermini* , r.^.Bern.  5en».i  1. 
inCant.  In  anima  tria  intueor,  rationem, memoriam, 
dr  voluntatem  ; dr  hoc  tria  tffe  eandem  animam. 

Probarur  primo  , ex  Scoro.qaod  melius  eft , fi 
poiTibtlefir , poni  deber , 2.  deGeti.ttxt.  fo.tr  t. 
Comment.  fG.dr  8.  Phy  fit.  text ) f .4 1 . jo.  fcd  pau- 
Scoeioper.Tom.il. 


firmatu  ad- 
mittenda f 
diuinu. 


citas  eft  roeliot  fi  fit  potfibilis , quia  entia  non 
funt  multiplicanda  fine  necefliute,!  .Phy/tr . ergo 
cum  hic  paucitas  fi  poflibilis  , vt  patcbii  in  foU>- 
tionc  argumentorum , tenendum  cft  , potentias 
effe  vnum.fle  idem  tealiter  cum  anima. 

Secundo , alias  anima  , qux  poft  Angelum  eft  Abfimlnm 
perfediflinu  creatura , nullam  habet  pet  fc  ope-  P " 

rationem  , vel  adionem •,  quod  cft  valde  ablur-  %n***„* 
dum  : quia  perfe&ionis  cft  in  accidente  efle  adi- 
uum  i ergo  id  non  eft  denegandum  fubftanux 
tam  perfcdx. 

Nec  fufficit  dicere  , qubd  agit  mediante  acci- 
dente; quia  perfedionis  cft  in  accidente  fepara- 
to  agere : ergo  id  non  eft  denegandum  fubftantic 
fecundum  fe  confideratx.  Rclpondct  Caietan.  1 . 
par.qu0jl.f4.art.  {.animam  efle  principium  pri- 
mum, fle  per  fc  agendi,  tamen  agere  mediati, fci- 
licet  mediis  potentiis ; fcd  cft  implicatio , quod 
fit  pesfc  agens,fi  potentia  per  quam  agit,  cft  rca- 
liter  ab  ea  diftmd a, ncc  eft  primum  agendi  prin- 
cipium , vel  operandi,  fi  tantum  fuftmct  poten- 
tias fic  di  A indas,  ficut  lignum  calorem. 

Confirmatur , fi  potentix  funt  re  diftindx  ab  Mimo  fepa- 
anima, poliunt  ab  ea  feparari  per  Dei  potentiam;  rmt*  **  *"** 
quia  ambx funt  abfolutx  , quod  tenet  Ferrar.  1. 
cont.Gent.cap.6f.  fle  Soto  cap.de  Proprio  & o,.d  9.7. 

1 .art.f.Ccd  tunc  anima  pofltt  velle,  fle  intelliee- 
re , vel  eflet  inftar  trunci  mortut,quod  eft  ablur- 
dum.  Caietanus  negat  feparari  polle ; fcd  inal^, 
quia  ctfi  diftinAio  realis  in  relatis  non  inferae 
lcparabilitatem  , infert  in  abfolutis  ; nara  ideh 
ens  abfolutum  dicitur,  qu&d  a nullo  re  diftiuAo 
dependear,  de  quo  Scor.  opiime  i.d.i  7 4 num. 
at.  fle  fi  contra  hoc  non  leuc  argumentum  fieri 
pollir,  fi  reneatur  fecundum  eum  f.d.  1.7.1.  com- 
potitum rediftingui  a partibus  vnitis.quod  mihi 
dubium  eft.Confirmatur  fecundo,  ordinatum  ad 
finein  nobilius  cft  , fi  immediate  per  fe  attingat 
illum, quam  fi  per  aliquid  a fcdiftin&um. 

Tcrtifl,  accidens  non  generat  fubftantiam , vt 
fuse  probat  Do&or  4.  quafl ion.j.  dr  Ateidtmmn 

diftincl.tf.  quaJften.t.  quia  caufa  totalis  ncccfla-  frnerat  fmb. 
rid  cft  pctfcAior  cffcAu.vel  ci  zque  pet  fcd  a, Icd 
potentia  vegetatiua  cft  principium  alendi, fle  ge- 
ncrfidi.cx  a.  de  sin.ttx.  j 4.4  2.4 8.crgo  illa  eft  fub- 
ftantia  , quia  per  generationem , fle  mutitionem 
fit  noua  lubftantia  : ergo  idem  eft  de  abis  animx 
potentiis , quia  cadent  cft  ratio ; non  enim  inrcl- 
Icftiua  potentia  imperfedior  cft  vegetatiua. 

Si  quxras,  quxnam  cft  illa  fubftantia.qux  im- 
mediate nutrir,  vel  generat  ? dixt/r&.i  f.  efle  for- 
mam fubllantialem  alentis,  feu  aliti,  fle  generan- 
tis; fi  tamen  hxc  non  adfir,  vt  quando  femen  cft 
omnino  feoaratum  a decidente,  recurrendum 
erit  ad  caufam  fuperiorem.  Vide  alias  rationes  in 
Scoro  fupra. 

Obiicitur  primo, ex  D.Thom.t.^#r  7 .yyjtrt.i. 
aifbis,  fle  porenria  funt  ciufdera  generis; fcd  adus 
intelligcndi , fle  volendi  funt  accidentia : ergo  Se 
porentix.Rcfpondctur,  exScot.d.t f.mtm.f.  Po- 
tentia vno  modo  fumitur  pro  principio  operan- 
di; fle  fic  diuiditur  in  admaro,  AepadGuam,  ex  5. 

Mttapb.  text.  VJ.& 9.  text.i . & $.  Hoc  modo  cft 
principium  rranfmurandi  aliud,  vt  aliud  , vel  ab 
alio , vr  ab  alio ; fle  non  cft  ciufdcm  generis  cum 
adu,  quia  accidens  recipitur  in  fubftanria,  A:  ef- 
ficirur  ab  ea.etiamin  opinione  D.  Thomx , Io 
qnendo  de  ipfis  potentiis,  fi  admittantur  efle  ac 
cidcnria.  Prxrcrca,  Thoroiftx  clanianr,  j>er  acci- 
dens produci  fubftantiam  . qnx  ramen  non  cft 
FF  f 1 ciufdcm 


£iU  tonfa 
mihua  /«iif- 
ratuou/ 


608  De  Anims  fubftantia,  Sic. 


7* 

tfrBui  fir- 
n>4lu  i nfrja- 
rJr.tu  a fir- 
ma it  fukit- 
fl*,  tftMumt 

f.. 


*. 

Tsttntia , fr 
aflm*  fmmt 
ttufdtm  ft- 
paris,  ixf li- 
ratur. 


jJtmafit  i » 

fi- 


Vni.fr  "Ism 
pstrfl  rfli 
principium 

aOiumm  , fr 
rnt;  tinum 
variarum 
firmarum. 


eiufdem  generis  cum  eo.  Alio  modo , accipitur 
potentia, vr  ponitur  altui, & lic  non  tantum  fune 
ciufdcm  generis , fed  etiam  eiufdem  numeri , vt 
dicitur  9.  Metaph.text.  1 j.  quia  quod  nunc  cft  in 
ad  11,  idipfum  fuit  in  potentia. 

Obiicitur  fecundo  , ex  eodem, fi  anima  imme- 
diate ageret  : ergo  homo  femper  intelligeret, 
ficut  neceffaril  femper  viuir,dum  habet  animam. 
Negatur  confequentia,quia  caufa  efficiens  poteft 
carere  fuo  adu ; formalis  non,  fi  applicetur ; vn- 
de,  quia  viuerc  cft  effedus  formalis  animx , non 
poteil  eo  carere,  fi  informat  j bcnl  tamen  opera- 
tione, quam  efficit.  Er  fi  argumentum  valet, pro- 
bat, quid  intelledus , dato  qudd  fit  re  diftindus 
ab  anima  , fit  femper  in  operatione , & quod  ad 
hoc  refponderet  D.Thomas  ,fuo  argumento  fa- 
lisfaciet.  Refpondet  Caictan. i.par.  <juaft.-j7.ntt. 
1.  D.  Thomam  fumere  potentiam  pro  ea  qux  cf- 
fenrialirer ordinatur  ad  adum.  Contra,  quia  fi 
non  fumit  pro  potentia eflfediua .argumentum 
nullo  modo  eft  ad  propofitum  : fi  fic  fumit,  im- 
pugnatio cft  efficacifliroa.  Refpondet  lauell.i.de 
jinima  , tjuaft  1 x.  quando  D.Thom.  dicir  poten- 
tiam,& adumefte  eiufdem  generis.eum  loqui  de 
potentia  pro  primo  principio  adiuo.vel  paftluo; 
Sc  anima  primi  producit  tfti fubftantiale,  confti- 
ruendo  animatum  , vt  fic  adus  eft  eiufdem  gene- 
ris: (ccundaril  autem  producit  potentias , qux 
funt  accidentia,  Sc  non  eiufdem  generis. 

Contra  primi,  anima  in  fubiedo  nullam  fub- 
ftantiam  efficit,  nifi  nutriendo  alitum.vcl  augen- 
do, Sc  hoc  per  potentiam  vegatatiuam,  que  non 
diftinguitur  ab  ipfa.  Secundi,  implicatio  cft, ani- 
mam prius  producerer^e  fubftantiale  , quam  ha- 
beat potentias.  T ertil  , dat  anima  effit  animatum 
non  per  produdionem  , fed  per  informationem, 
alioquin  portet  erte  in  materia  pex  informatio- 
nem, Sc  non  animare  illam  , quod  abfurdum  eft. 
Dicendum  ergo  , quid  dat  effit  vinum  in  re  per 
potentiam  vegetandi , Sc  erte  animal  per  fcnhti- 
uam, Sc  erte  rationale  per  intellcdiuam. 

Obiicitur  tertii  , idem  non  qpoucr  fcipfum; 
quia  inter  agens,  & patiens  deber  ertediftmdio, 
fed  potentia  cogniiiua  mouet  appetitum  : ergo 
non  fiant  idem.  Refpondetur, non  erte  idem  for- 
nuhtcr , Sc  hoc  fufficit,  vr  fecundum  vnam  ratio- 
nem animam  nioucat  , Sc  fccundiim  aliam  mo- 
ueatur.  Vide  Scor.  x d.x  <juaft.\o  ad  ■.  vbi  docet 
Angelum  fc  moneret  d»/?.}.9*r/?.8.|vbioftcndit 
Angelum  cognofcerc  fc  per  fuam  crtcnriam,<£-</. 
xf.ad  1. vbi  docet  voluntatem  agere  in  fe,C^  1 .d. 
ycjuafl.-j.num.ij.  quod  intelledus  agit  in  fe.qtiia 
hoc  bene  conuemt  agenti  xquiuoco,  etfi  non 
vniuoco ; neque  h* c negabunt  aduerfarij. 

Obiicitur  quarto  , accidens  variabile  non  po- 
teft inerte,  nifi  mediante  inuariabili ; fed  intclli- 
gere,  Sc  velle  funt  accidentia  variabilia  i ergo. 
Refpondetur  , fubftantiam  animx  erte  magis  in- 
uariabilem  , quam  vllum  accidens ; Sc  fic  luften- 
tarc  porte  immediati  accidentia  illa. 

Obiicitur  quinti,  vnum  Sc  idem  indiftindum 
non  poteft  erte  principium  rccepriuum,  vel  adi- 
uum  multarum  formarum,  nifi  mediis  variis  dif- 
pofitionibus,  alioquin  quodlibcr  in  quolibet  re- 
cipi porter  , contra  Philof.  1 .Phyfic.  ttxt.  }7. 41, 
Refpondetur.eriam  fecundum  eos,  anima  cft  im- 
mediatum fufceptimim,&  adiuum  potentiarum; 
Sc  nos  fic  dicimus  efTc  operatiuum.  Quod  dici- 
tur , materiam  non  porte  recipere  varias  formas, 
nifi  variis  difpofitiombus  mediis  : verum  cft  dc 


formis  fubftantialibus  , qux  non  introducuntur 
fine  praruia  adionc  fuorum  accidentium  in  acci- 
dentia corrumpendi  fed  non  ira  dfc  formis  acci- 
dentalibus ,per  fe  loquendo  , alioquin  daretur 
proccrtus.  VideScorum  fupra«i  i.num.%. 

Obiicitur  fexto  ,cx  Suarrz  cit.  habitus  petfi- 
cientes  animam , funt  inter  fe  diftin&i : ergo  Sc 
eorum  fubicda.  Confirmatur  , adus  intelledus 
Sc  voluntatis, vt  fidei  Sc  chariratis,  Se  earum  ha- 
bitus , funt  diftindi  : ergo  confonum  fidei  eft, 
eorum  fubieda  dic  diftinda.Rcfpondctur.Con- 
feqtientiacft  nulla*,  Sc  fi  valeret , illsr  potentur, 
quas  ipfi  ponunt  accidentia , deberem  habere 
fubieda  diftinda.  Per  idem  ad  confirmationem, 
Sc  fi  valerer , fpes,  & chat  it  as  haberent  volunta- 
tes re  diftindas, quibus  fubicdarenrur ; Sc  lumen 
glorix,  fcienria,  fides, opinio,  haberenr  quatuoc 
intelledus  rediftindos.quos  petficcrcnr. 

Obiicitur  fcptimo.cx  eodem.  Lue  10.  Diliget 
Deum  tuum  ex  tota  anima  tua , c fr  ex  omnibus  viri- 
bus tuis : vbi  per  vires  intelligit  potentias , quas 
ponir  diftindas  ab  anima.  Item  , ex  illo  Pfalm. 
Benedic  anima  mea  Domino  , & omnia  <jua  intra  me 
funt.  Refpondetur  , efte  ad  oppofitum  , quia  ipfc 
negat  animam,  vr  diftindam  k potentiis  diligere 
porte  , quod  tamen  hic  dicitur.  Sed  primo  loco 
intenditur,  Deum  diligendum  erte  fuper  omnia, 
neque  id  fieri  poteft  per  diuerfas  vires , fed  per 
vnam  : iubetur  autem  totis  viribus  diligi  illius 
poreftatis,vr  fignificctur  Deum  fuper  omnia  dili- 
gendum, fiuc  intcnfiul,  fiue  appretiatiae,  de  quo 
non  eft  huius  loci  agerc.Vide Scor.j. d.27  Sc D. 
Thom.x.  2.^.2  j.xrr.  ).<*r  ^.Lyan.inid.Drut  C.Di- 
liget  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde, Scc. Per  coi 
intelligit  voluntate, per  animam  intclledum.per 
fortitudinem  externa  opera;  Sc  eodem  modo  ex- 
poni poteft  locus  iftc.Glofta  ordinaria  ait, amoris 
fcirtionem.vcl  diuifionem,  ibi  prohiberi. 

Obiicitur  odauo,  ex  Conimbric./«pr«,qaia 
Pbiloflib.de  Senf.cap.x.  ait  ignem, terram,  carteri- 
que  elementa  non  erte  apta  agere,  nifi  vt  habent 
contrarietatem,  vt  calorem,  frigus, Scc.  Refpon- 
detur,  nihil  tale  erte  in  toto  illo  capite , Sc  «ali- 
cubi habetur , fenftis  eft , ifta  elementa  ( & idem 
eft  de  aliis) non  producere  fubftantiam, nifi pr*- 
uia  a&ionc  accidentali. 

Obiicirur  nonl,exeifdem,grauirns,Sc  leuitas 
funt  porentix  dirtin&x  a fubiclris:  ergo  idem  dc 
potentiis  animx.  Refpondetur ; antecedens  ve- 
rum erte  de  fcparabili  leuitare  ,&  grauirate,  non 
autem  de  infeparabili.  Ratio  eft  ,quia  neganda 
cft  diflinftio  realis , vbi  impoffibilis  infeparabi- 
liras  in  abfoluris  ( maxime  fi  vnum  non  includit 
alterum  crtcmialiter,  ficut  totum  partes,)  & en- 
tia non  funt  multiplicanda  fine  ncccflitate. 

Obiicirur  vltiml , potenti*  funt  in  fecunda 
fpecic  Qualitatis:  ergo  non  funt  animz  fubrtan- 
tia.  Refpondetur,  Ariftotclem  cap.  de  Qualita- 
te, non  dicere  omnem  potentiam  naturalem  eife 
qualitatem  , fed  potentiam  facile  faciendi, «1 

patiendi ; Si  fic  de  accidentalibus  potentiis  tan- 
tum loquitur.IraScotus  x.d.i6  fine, vbi  id  probat 
exemplis  Philofophi , de  pugillatore,  Sc  cutfote. 
Hxcfunr  prxcipua.qux  contra  Scotii  inhaefen- 
tentia  adducuntur,  alia  minoris  momcii  omitto. 

Quid  veri  noftra  fententia  fit  Ariftotelis  pa- 
tet ; quia  x.de  j1nima,text.  15.  diuidir gradus  ani- 
mx in  quaruor  fpecics, vegetandi , femiendi,  in- 
relligendi,  loco  moucndi,  Sc  ibid.  texr. 19. ait  cfie 
partes  animx,  Sc  ttxr.xj.  vocat  illos  gtadiis , po- 
tentias. 


10. 


ixjuilm. 


If. 

Graakm  a 
iMparnt 


X 


Difput.l.  Se£t.XlX. 


609 


tentias.  Quod  autem  fit  Auguflini  ilb.  de  Spir.& 
petenti*  fe-  jtnjom.\.  t. 4.  patet  e*  hi»  vctbts  : Dicitur  tumame 
[enfw  imsfinstio,rstiod”telU^m,inttlligentis,(ffhsc 
^ omni 4 in  snims  nihil  sliud  funt^usm  ipft.mox,ftcu- 
, imI  ditm  ejfentism  vero.vnum  jient  in  smmSy  (ff  idem  cum 
inter  fe.  ipfs.fi  C4p.it-  Dicitur  nsmjue  tsiu  snims,  thtm  W- 
£tut,  fpiritm,  dum  conttmpUtur  , fenfu,  dum  /emit, 
snimeu , dum  fspit , ilis  tsmtn  non  differunt  in  fuh- 
, tjuonism  omnis  iflsvns  «inu  eft.  Iterum, 

* ioqucns  de  potcntii»  :fc.«£e»  ( anima ) MUtm/u,  <$• 
ipfs  snims  tfi  , potentis  usrmjue  , wrw e i*«  , idem 

jient,  tfuod ipfs  hsbet , fff  sccidentslis , CT  ipfs  non  tfi, 
non  enim  efl  fus  temptrsntis. 

Sectio  XIX. 

Vtrum  potentis  dtjl induuntur  per  silus, 
vel  obtecls  ? 

I T^Ro  explicatione,  Nota  quod  potentia  cft  du- 
X plex.adiua,  Sc  palfiua;i’lacftad»gcndum;8c 
hoc,  vel  immanentet  agendo  in  fc,  v t quando  in- 
tclle&us  infc  producit  imcllc&ioncniivcitranf- 
eunter . producendo  terminum  in  alio , vt  quan- 
do calor  lignum  calefacit.  Vtraque  agit  circa 
aliud  , fed  differenter ; quia  prima  refpicir  aliud 
vt  obie&um  ,quod  cognofcit , vel  amat , neque 
Petent  ia  im-  femper  rcfpicit  aliud»  fc  diffindunt.  Secunda 
**■•**  • & refpicir  vt  fiibicdum.  Item,  harc  operatur  fuum 
°^'c^um  * 4t*od  non  eft  aliud  a fuocffcdu  ; illa 

rumir  ' non, fed  fupponir  illud.  Vide  Scot.i.d.i.fna^. 7. 
Petenti  ops f srt.  *.(£■  Jgwad/,  1 j.4rt.  j.  Pafliua  potentia  cft.qtrx 
fiua  duplex  aJ  recipiendum  ordinatur , & aliquando  recipit 
formam  Phyficam  per  altcrationcm.&  cum  tefi- 
dentia,  & tunc  correfpondet  a&iuz  tranfeunti, 
vt  in  exemplo:  aliquando  folam  formam  petfe- 
diuam,  non  exigentem  difpofitionem  prxuiam; 
vc  cum  recipitur  fpecies  in  fenfu  , vel  intcllc&ir, 
& hxc  cft  admixta  a&iux  immanenti. quia, verbi 
gracia  , potentia  mediante  tali  forma,  elicit  infc 
a&um.Quxftio  intelligitut  dc  vtraque  potentia. 

D.  Thoin.t.psr.qusjf.-pj.srt.i.Ciicuib.  Ferrar. 
^.corutA  Gent.  csp.  24.  &alij  tenent  potentias  di- 
dingui  incrinfccc,  & cftentialifer  ,pcr  adtus , vel 
ordinem  ad  eos;  quos  fcquitur  Suarcz  1 . de  Ani- 
«u/.i.Pro  refolurione 

Nota  ex  Scoto  1 $ srt.^.fm, quod  poten- 
tiam didingui  per  a&us,  vel  obic&a.vcl  a&usper 


f 

al 

k\ 

**. 

4 

lio 

na 

fe 

fc 

Qt> 

kf 

«ii 

At 

i» 

'■* 

t ; 

m 

ir* 

,1« 

tt 

* 

Ite 

id»:* 

»f 

¥ 

% 

L'P 

fi 

bf 

* 

f 

¥ 

* , 

d 

¥ ■ 
t* 

W 

1 1 

5 

t 


\ pode- 


obie&a,  poteft  dupliciterintelligi;  primb.eftcu- 
tialiter,  inrrinfecc,  & i priori : fecundo,  a p< 
riori,  fcu  extrinfecc. 

Dicendum, potentias  intrinfece  non  didingui 
per  a&us,&  obieda.  IraScor.  at. eff  t.d.  G.nnm. 

',4.&  i.d.i C.sdx.  Probatur  primo,  ex  d\Ct\sfiCl. 

per  offer,  vel  prsced.  quia  probatum  cft  potentias  effe  idem  ani 


Petentio  nem 

ehjimguutur 


mx  : ergo  non  condituuntur , vel  dift inguuntur 
per  aliquid  iplis  cxtrinfecum,  ficut  nec  anima. 
Secundo,  potentia clt  prior  a&u ; ergo  ab  eo  non 
diftinguitur:  nec  conffituitur  infvtoejji.  Er  ea- 
dem rarip  poteft  effe  de  obietdo ; quia  quando- 
que non  exiftit,  potentia  exiftente  j dcficxiftit, 
per  accidens  eft,  licet  quoad  aliquos  adhispo- 
tenciz  cognitiuz  requiratur  eius  exiftentia , fci- 
licer quoad  inrentioncm. Tertii, ex Scor.  t.d  1. 
quA/1.6.  rbi  contra  D.Thomam  tenentem  Ange- 
lum , & animam  didingui  fpecie ; quia  hzc  cum 
difcurfu , illa  fine  difcurfu  intclligir  oftendit 
quod  ambo  prius  conftituamur,&  diftinguantut 
in  fc.quam  in  ordine affadum  fecundum.  Erra- 
tio eft,  quia  omne  ens  ,quod  eft  principium  ali- 
Scoti  oper.  Tem.  / /. 


cuius  operationis,  ideb  cft  tale  principium,  quia 
eft  in  fc  tale  ens  infc.  Vnde  li  quz  r as  primam  PtimAii. 

diftindionem  Solis  a plani  a, non  cft  quia  Sol  ge  •*/•- 

nerat  multa , Sc  dioetfa  mixta  , planta  non  •,  fcd 
quia  Sol  infc  habet  talem  foimam.a  qua  tamva-  ' ” 
rix  generationes  ptoucniunt : aiioquin  potentix 
«flent  relationes , quia  tales  tantinn  definiuntut 
pet  habitudinem  ad  aliud.  Caictanus  dicit  ifta 
cxttinfcca  includi  in  definitione  potentix  i licut 
cotrelat iuum  in  definitione  celatioi»  quod  tamen 
contia  ipfoscft,  quia  dicunt  efle  qualitates  dc 
fecunda  fpecie. 

Rcfpondet  Caictanus  , qubd  abfolutum iter-  jt 
mino,  & propnc  abfolutum, vt  fubftant ia.quali- 
tas,  dcc.  Abfolutum  vero  ab  adlu , ac  obiefto , cft 
quod  non  refpicit  ifta;  & rdatiuum huic  oppofi- 
tum  non  eft  de  genere  Relationis.  Sic  ialuat 
criam  rcfpC&um  conftitucntcm  animam  tntcllc* 
diuatn.fic  indiuiduantem  accidentia. 

Contri  primo  , quia  hzc  diftintlio  cft  eff.ila.  TMa  J, flm- 
Sccundb,  non  fum  iftarclatiua  fecundum  dici,  *bfdlurt 
quia  etiam  partes  fubftamiz  funi  huiufinodi-.cr- 
go  fecundum  eft  quia  eorum  effe  cft  ad  aliud  fe  - 

habere, quia  eorum  definitio  includit  illa  exttin- 
fccaj  nam  fecundim  Caictanum  in  definitione 
includitur  habitudo  ad  obie£him,&  huius  habi- 
tudinis terminus  cft  obicftuin  ; quia  omnis  ha- 
bitudo habet  terminum , fc  abfolutum  fibi  fuffi- 
cicns,  & in  fe  manens , nullum  habet  terminum; 
ergo  ncc  habitudinem.  i£cdcm  rat  ionesf proce* 
dunt  contra  Suarcz  dicentem  ordinem  ad  obie- 
dacllc  potentiis  intrinfecum. 

Ob.icitur  piimo.a.d/  jln.ttxt  ji-dicimr.quid 
potentix  diftinguuntur  prr  aQus,  Bc  hi  per  obic-  ptttn,;t 
da.Rcfpondctur  cum  ScorJtc.tif.  msxime  Qutdl.  ,ntH, 

1 ).  loqui  Atiftotclem  de  diftindlionc  a pofterio-  P**  etieftA, 
ri.fcu  per  mamfcftationem.non  autem  de  diftin-  '*(•*•••*• 
dionc  3 priori.feu  intrinieca.Vcl  loquitur  dedi- 
ftindionc  per  principia  extrinfcca, quz  funi  finis 
& efficiens,  quia  idns  funr  finis  potentix, & ob- 
ic^ia  concaufx  neceifiirib  reqnifirx.vt  fimul  cum 
potemus  ckciant  aftum  effetf  iuc. 

Dices,  abfoluta  non  diftinguuntur  per  extrin- 
fcca, fcd  per  intrinfcca.  Rcfpondet ur,non  diftin- 
guuirtur  per  extrinfcca  canquam  per  formalia 
dil^mftiua , fed  per  incrinfecaincque  diftinguun- 
tur per  extrinfcca , canquam  per  correlariua , vel 
terminum  relationis , fcd  fenfu  explicato,  mani- 
fcftatiuc. 

Obi  icitur  fecundi  , ex  Caietan.r/.  srt.  $.  quia  Finit  Ji- 
diftinclio  i fine  cft  i priori , quia  a caufa : ergo  fli*t*no r A 
male  negatur,  quod  admittitur.  Rcfpondetur  fi- 
nc  non  cifc  caufam  realenr, fed  metaphoricam;&  rtM ; 
ideo  k priori  non  diftinguit, quia  rcaliter  nondar 
effe.Ccd  tantum  mouct  agens, vt  det  illud;tamum 
ergo  diftinguit  in  ratione  pofterioiis.  St  termini. 

Obiicirur  tertii  , affus  diuerfi  fune  ab  eadem 
potentia , vc  amor , & odium  a voluntate  , vifio 
Bc  credit  io  abimdicftu;  Bc  in  diorrfa  ohirda 
rirndir  eadem  porcnria  , vt  inrcllc&u*  in  fenfibi- 
le,  Bt  imelligibiic  ; & idem  obtedum  a dniA  - 
fis  potentiis  cognofdtur , vrvifibile  i viCu, firmo 
conununi,  6c  iwcUedti  t ergo  neque k porter iori 
potentix  diftinguuntur  per  adus  , vel  obie&a. 
Rcfpondetur  ex  Scor.  1 . di  fi.  6.  rtnm.  4.  potentias  Pettmft  U- 
diftingui  per  adtis  adxqturos  , fic  intellcdus  Pt**"""'"* 
per  init  Rigere , non  per  hoc,  vel  illud  tnttBigere, 
voluntas  per  tuti  vr  fic , frnfus  per  (emite , Bcc. 

Quando  enim  conflat  aliquem  videntem  non 
percipere  fonuni , patet  aliam  effe  potentiam, 

F F f j qui  j 


6io  De  potentiis  corporeis  animse. 


qui  fornis  percipitur  , diftiu&am  a vifiua : 6c  fic 
dc  aliis. 

« Quoad  obie&a  , quomodo  arguant  diucrfas 
poccntias, Notandum  cx  Scot. i .emaft.  i.mtm.ii. 

grtmr  difint-  r --  J 7 

Oiapateutia-  P°*cnuas  efle  aut  omnino  difparatas , & tunc 
rumf  habent  obic&a  diucrfa,  vc  vifus,  auditus  , auc 
fubordinaras  in  eodem  genere , vt  cognitiua  in- 
ferior , & intelle&us : & tunc  obie&a  prima  fune 
diucrfa  > quia obie&um  inferioris , eft  pars  obie- 
fuperioris  potentix ; vt  fenfibile  pars  obie&i 
intellectus : aut  fubordinatas  in  diuerfo  genere» 
vt  cognitiua»  cum  fua  appetitiua  ; Oc  tunc  (in- 
quit Do£tor)fi  voluntas,  verbi  gratia,  habere 
poteft  aftum  circa  omne  id  , quod  intelligitur, 
idem  erit  vtriufque  obiedum;  fi  vero  tantum 
tendere  poflit  in  finem , Sc  extra  finem , obic&a 
erunt  diftin&a : iuxta  hoc  ,non  femper  potenrix 
difttnguuntur  pcrobic&a:fcd  tunc, quando  adfus 
vnius  non  poteft  tendere  in  obie&um  alterius. 


negant 

duri  sb  *b- 

U&Hf 


Sfeiirr  nen 

efi 

tbieftt. 


1. 

Sferiet  re  fi 
xa  i Qttu!», 
fit  ab  ebierte. 


fni- 

turintrU' 
8xiaftn<,cr 
W»  ftnfiu 
agmi  / 


DISPV  TATIO  II. 

De  potentiis  corporeis  animi. 

Sectio  I. 

Virum  firnfiu  fit  attinui  fictio  , & 
fenfaucnu  t 

Ommentator.»  vr  ei  tribuunt 
lMe\\jj*dfl.  jt.trt.  i.  i.&  alij» 
* > negauit  fpccies  fenfibiles  produci 
ab  obiedlo.fed  ab  Intclligentia  ali- 
qua. Idem  ait  Njrphus  i Jt  Aniena, 
rr.6 o.  Alij  tribuunt  carum  produ&ionemctrlo. 
Caietan.  i.  de  Anima,  cap.  1 x.  ait  obie&nm  ex  fe 
non  ede  fpeciei  a&iuum  » fed  bene  vt  participat 
naturam  fubftantiarum  immaterialium.  Sed  hxc 
participatio  chimxrica  videtur;  quia  fi  eft  parti- 
cipatio alicuius  intrinfeci  obic&o.um  obie&um 
ex  fe  crira&iuum  : fi  extrinfeci  fuperadditi , tri- 
buetur Intclljgmrix»  vei  virtuti  ccelcfthquia  ni- 
hil aliud  afilgnari  potefl . quod  extrinfeci  affi- 
ciens obie&um , pofict  fpccies  producere.  . 

Dico  primi,  fpccies  fenfibiles  externx  produ- 
cuntur ab  obic&is  fine  concurfu  fenfuum.  Ita 
Ariftotcles  i.de  Anima,text.n  i .vbi  ait  fenfiem pa- 
ti a ftnfiinli,  Auguft.  io.  de  Trinit.  z.  D. Thom.r. 
par  ejHdft.  1 1 .art.  4.  Scot.  Quadi.  1 j . exprtfe  l.d.f. 
tju.tfi . 0 ad  i.  Ariftotcles  ait, quod  fenfus  patitur  i 
fenfibili , & Auguft.quod  obiedlum  ad  extra  mo- 
oet  fcnlutn.  Ratio  efl.quia  cum  obic&um  fit  fnf- 
ficienscaufa  (pecierum  fenfibilium  . non  eftafli- 
gnanda  alia.Nec  valet  quod  fpccies  fit  perfeftior 
obie&o  ; quia  e contra  cft.  Et  quando  didrur  im- 
materialior, fenfus  eft,  efle  minoris  cmiraris»non 
maioris  fpirirualiraris.  Prxtcrea  , experientia 
fpeciei  in  fpeculo,hoc  fundet. 

Dices  potiiisefte ad  oppofitumjquia  obic&um 
quod  rerro  cft , non  poteft  caofare  fpecicm  re- 
flexam. Rcfponderur,  eam  caufare  reflexe,  quan- 
do ex  oppoluione  corporis  politi  opaci  impedi- 
tur agere  dire£e.  VideScot.i.d.i  j.at/.  j.  & 4 .d. 
10.4-9/»«. 

Obiicirur  : Inrelledlus  concurrir  adfpecicm 
intelligibilem  ; ergo  idem  de  fenfu  ; &per  con- 
fequens  datur  fenfus  agens , fient  & intcilcdhis. 
Rcfpondetur , quia  obic&um  materiale  impro- 


portionatum  cft  ad  fpecicm  fpiriraalem  prodo- 
cendam , recurritur  ad  intclle&um , & idc6  po- 
nitur intclledtus  agens  : at  obic&um  fenfibile, 
proportionatum  cft  fpeciei  fenfibili  producen- 
dx;  & hinc  patet  argumentum  potius  efte  ad  op- 
pofitum : fed  loquendo  de  obicdis  fpiriiualibus, 
eadem  eft  ratio  de  vtraque  potentia.  Maior  dif- 
ficultas eft  de  fpecie  fenfibili  interna, an  ab  ali- 
quo fenfu  efficiatur? 

Fonfeca  prima  Mttapbyfua  , capite  x.^uajlieue 
).  fiBiane  8.  & alij , dicunt  has  fpccies  produ- 
ci ab  obiedo  mediante  fenfatione  externa : ali), 
qutSd  ab  Ipfis  fpecicbus  extemis.  Nora  fpc- 
ciesinternas  communiter  poni  tripli  ces,fen  fa- 
tas, compofitas,  Bc  infenfaras.  Senfatx  funi,  qux 
proprias  particularium  obic&orum  fcnlationcs 
fupponunc,  vt  fpccies  interna  parietis  ex  vi  fu 
ciuldcm.Compohtx,  quando  plures  fpccies  fen- 
fatx  vniunrur ; vt  cfim  imaginamur  montein  au- 
reum. Infenfatx  , qux  rrprxfentant  aliquid  non 
fenfatum  fenfu  externo ; vt  quando  agnus  videt 
lupum,  imaginatiua  apprehendit  inimicum. 

Dico  fccundb  , verius  videtur , qu6d  fpeciei 
fenfatx  inrernx  non  caufantor  ab  ubic&o  me- 
diante fpecie,  vel  fenfatione  externd;prira6,quia 
funt  perferiores, quia  perferioris  potentix,  5c 
ad  perferiores  arus.  Secundi,  fpccies,  vel  fen- 
fatio  in  oculo , aut  tario  in  pede,  non  podiint 
transfundere  fpecicm  ad  fenfum  internum , qui 
eft  in  cerebro  , quia  media  non  funt  capacia ; & 
faltem  quoad  vifibile,  patet  eius  fpecicm  in  me- 
dio recipi. 

Tertid,  experienti!  conftat  fpecie  in  fcnfuei- 
terno  recepta, quando  quis  difttaros,  non  gigni 
fpecicm  internam  ; ergo  hxc  non  fit  ab  illa,  alio- 
quin  femper  fieret,  cum  fit  caufa  naturalis  appli- 
cata debite.  Et  eadem  ratione  probatur  de  fenfa- 
rione  externa,  quia  hxc  etiam  quandoque  habe- 
tur non  habiti  fpecie  interni , qui  ratione  Scot. 
i.d.j.  ejuafi.  4.  nam.  1 8.  probat  contra  i£gid.  fpe- 
ciem  non  efte  vifionem ; quia  contingit  eam  re- 
cipi in  oculo  cxco.vel  dormient  is, & non  fieri  vi- 
fionc:  fed  ratio  nihil  probat, quia  prxter  fpecicm, 
tam  in  fenfu  externo  , quam  interno  , requiritur 
concurfus.de  attentio  potcntix.Quart6,(cquere- 
cur  quod  per  fenfationem  interni  videretur  fjpe- 
cics,vcl  fenfatioexterna.non  obie&um:quU  fpc- 
cies fenfibilis  eft  fimilitudo  eius  i quo  efiidtur. 

Dico  tenii, probabile  videtur  effici  talem  fpc- 
ciem  a fenfu  externo  medii  fcnfatione.Probatur, 
quia  non  a fpecie, neque  ab  obicdo,  neque  eft  a f- 
fignabile  aliud  i quo  efficeretur.  Prxtcrea,  fenfu 
excerno  non  operante , non  recipit  internus  fpc- 
cies, eoque  operante  recipic,  & qud  externus  me- 
lius operatur , c6  meliores  fpecics  accipit  inter- 
nus ; ergo  ab  excerno  efficitur  fpecics. 

Obiicicur,quia  fcquercturquod  fpecics  inter- 
na reprxfcntaret  fenfum  externum.  Negator, 
alioquin  fpccies  intelligibilis  reprxfentaxet  ia- 
relle&um,  a quo  efficitur, & etiam  phantafma»fi 
abeofir.  ' 

Obiicitur  fecundo  , illud  Auguftini  9.  Trhit. 
ab  obic&o , & potentia  paritur  notitia  ) quia 
hxc  fenrentia  nullum  concurfum  relinquit  ob- 
ieifto, quoad  fenfationem  inrernam.  Rcf|»orde- 

rur,  fi  demus  fenfationem.externamefleconeaa- 
fam  fpeciei  inrernx  ,obie^him  concurrit  media- 
re ad  eam;  6c  hoc  cft  prpbabile  : fi  autem  hoc 
negatur , didhim  illud  de  cognitione  tntcllcdiua 
procedit. 

Contii: 


Sftntii». 

mu  tnfU. 
•tfm. 


eaafm  d 


tu  trtr*4  I 
tmitafse 


aW- 

txtttam  '}• 


Difput.ll. 

Contritfed  fecundam  hanc  fcntemiam  cogni- 
tio intellectualis  de  fenfatione  interna  non  eft 
ab  obicdt  Refpondetur , fufficere  quod  fu  ab 
obie&ud*terminatiue  ,quan<um  eft  ad  illam  lo- 
cutio nem,  fic  eft  in  propofito.fcd  nihil  biccCt- 
tum  habetor. Prima  folutio  meliot  videtur. 

Ex  his  fcquitur , fpeciem  Internam  fpccie  di- 
ltingui  ab  externa  , alioquin  vna  efficere  pofl*ct 
aliam.  Ptxterea  , vna  dependet  in  tffe  ab  obie&o, 
altera  non.  Sequitor  etiam  i fortiori  internam 
fpeciem  fpccie  diftingni  ab  vtraque  fenfationl, 
quia  hxc  eft  vitalis, illa  non. 

6.  Dico  quartb  , probabilius  forti  eft  ipfum  fen- 
pnbMtdM-  fum  internum  producere  fuam  fpeciem. Suadetur 
r*  infmm  a-  prim6,quia  non  fatis  capi  poteft  , quomodo  fen- 
(num'  fus, vel  fenfatio  externa.hanc  poflit  producere.Se- 

cund6,(i  produceretur  a fenfacionr, dependeret  in 
effi  ab  ea.ficut  fpecies  extetna  ab  obiefto.  Tertii, 
videtur  fenfus  interitus  fe  habere  ad  fuam  fpe- 
ciem , ficuri  intellectus  ad  fuam.  Tenendo  hanc, 
oportet  dicere  Atiftotelem  non  negafle  fenfutn 
agentem  internum, neque  oppofitum  cx  eius  ver- 
bis colligi  conulncitur.  Dixi  conformircr  ad  hoc 
In  Commem. ad  quafl.t  7. num.6.fenf axionem  exter- 
nam non  efficere  fpeciem  internam  ; aut  fi  allc- 
ruic  noti  dari  fenfutn  agentem  , de  externo  lo- 
quitur. 

Dico  quimb,verifirmle  e(t  cum  fingimus  mon- 
tem aureum, fpedem  etiam  fieri,  qua  reprxfenra- 
tor  , quia  alioquin  illa  duo  non  rcprxfcntarentor 
per  modum  vniur,  fcd  tanquamdifparatatnec  hic 
interuenit  indicium  j quia  hoc  non  conuenit  fen- 
fui.feci  compatatiua  quadam  apprehenfio:de  quo 
dixi  in  Commenti  q. 8. 

7*  De  fpecicbus  infenlaris  an  denrar , ndene , du- 
An4tntm  biumeft  : dequodixi  in  Commcntat.4dy*uf?.9. 

nmm  IO  Quidam  puraht  Scotumeat  necare  r. 
tA/um  tsujt/  5*  f *-»««».  |8.  vbi  negar  ouem  ex  fpe- 
cicbus acddenrium  lupi  , cognofcere  inimici- 
tiam. Sed  porifrs  videtur  ad  oppofitum  , quia 
negando  oucm  cognofcere  rationem  nociui 
ex  illis  accidentibus , & eorum  fpeciebus , quia 
eodem  modo  (inquit)  cognofcerct  ouis  lu- 
pum in  illis  accidentibus,  fi  eis  fubedet  non  lu- 
pus , fcd  alia  ouis ; videtor  infinuare  quod  per 
aliam  fpeciem  cognofcatur  ratio  mali.  Sed  neu- 
tram partem  ibi  docuir  ,quia  tantum  egit  con- 
tra illud  exemplum  adduCtum  ab  Henrico  renen- 
te* Deum  i nobis  cognofci  per  creaturas,  qttafi 
fuft  odiendo,  (icut  ouis  fuffodiendo  vifis  acciden- 
tibus lupi,  cognofcit  inimicam, quem  antea  nun- 
quam vidit.Si  reneatur  has  infenfatasdari.opor- 
tetadmirrerefetifum  internam,  vel  extentam  ef- 
fs  agentem  refpe&u  earum, iuxta  tettiam  fe  quar- 
tam concluftonem.  Si  autem  negetur,  dicetur  ra- 
rionem  nocini,&  ennuenientis,  & fic  de  aliis, pet 
ipfas  fpecies  feufaras  accidentium  modificatas, 
cognofci  ; quomodo  fapri  in  Comroenrat.  ad 
dictum  eft  de  fenfibilibus  communibus, 
qua:  per  fpecies  proptiorum  fenfibilium  fic  mo- 
dificatas,percipiuntur  : in  qua  re  conic&uris  tan- 
tum proceditur, quia  nihil  cerri  habetur. 

8.  Dico  vlrimA,  fenfus  omnis  efta&iuus,  fc  paf- 

fiuds  fur  fenfationis.  Eft  comtonis  conrra  Heti- 
tic.x.de  Amma,quaft.t  6.  & ApoHinar.  qtufl  if.qui 
volunt  quinque  fenfus  agentes  realitef  diftindtos 
k paffiuis.  Probatur  prima  pars  (fecunda  eft  pa- 
rens experienriJ)  ex  Ariftotele  *.  de  Anima,  ttxt. 
i »7.  vbi  ait  fenfum  non  cantum  ede  pa (Tinum, fed 
etiam  agere, ic  9.  Met. text.  1 6.  ai t fentiendi  ,&  vi- 


6ll 

dendi  munus,  clfe  attiones  immanentes : ergo  ab 
eo  efficiuntur  In  quo  rcciphmtut.  Item  , nullibi  Unfmm  *5* 
pofult  fenfum  agentem  , neque  pTutes  quinqtic  *aikum  & 
fenfibui.  Secundb.res  non  funt  multiplicanda  fi- 
ne  neccffitate : ergo  vnus  fenfus  erit  aftiuus,  6c  1 * "" 
paffinus  fimul , quia  nihil  vrget  ad  plutes  fenfos 
ponendos.  Tertii  , intclledus  fic  voluntas  effi- 
ciant fuos  a&us  vitalcs:ergo.Dc  hac  conclufione 
lat^  dixi  in  Commentatoc.ad  qhafl.  1 1,  vide  Do&. 
ibi , & fufius  i .difl.  i.qtufl.y.  vbi  quinque,  vd  fex 
fententiai  circa  hoc  refutat , Ac  quafi. 8.  vbi  offen- 
dit potentiam  cfTe  principaliorem  caufam  a&us 
vitalis : & ibi  ad  primum  prine  ip.  exprefsd  docet 
fenfum eflcadHuum.  Vide  Ratgium  if>i«d  i.  qui 
fusi  ex  Phitofopho  hanc  conclufionem  probat. 

Hinc  fequicur  falfam  cfle  fententiam  Nyphi  9. 
lib.de  Srnfu  arente  %\ encti  in fum.de  Anima,  c-ip.  t o. 

«c  Thienen-x.  de  Anima,  text.6 1.  Cc  Caletani,  ibi  Snfati»  »*» 
tenentium  fenfacionem  cfteipfam  fpeciei  rece-  jf*r}eir*- 
ptionem.  Addic  Caiet.  oppofitum  tenentes  efTc 
pauperes, non  fpiritu.fed  ingenio;  fed  additio  di- 
ucs  eft  fpiritu  non  humilitatis  , nec  modefti»; 
cum  communis  Dororum,  & San&orum  ita  te- 
neat, & alioquin  vlfio  non  efTer  adlio  immanens, 
contra  Ariftoteleta  cit.  necadio  vitalis.qnianon 
ab  interno  principio.  Sequitur  etiam  falfam  efTc 
quod  ait  Albertns  t. part.fumm.de  homine  trafl.de 
Stnfibm  anime  , fenfationem  fieti  ab  anima,  non  k 
potentia  : quia  quomodocumque  hxc  diftingui- 
tur  ab  anima, a&iua  eft. 

Obiicitur  primi, Ariftotcles  i.dr  Anima, cap.-j,  Senfm  tft  a- 
ait  abfolore  fenfum  efTc  potentiam  paffiuam.  Re- 
fpondetur.ira  eft  vr  recipit  fpeciem  , & fenfatio-  ',*"U 
nem,  fed  a&iua  eft,  vr  elicit  adum  : loquendo  dc 
fenfu  interno, diximus, probabile  etiam  efte,qudd 
eft  fu*  fpeciei  a&iuus.  Illo  autem  loco  Ariftore- 
les  confert  potentias  cura  obieAis  , & fic  fcnfds 
eft  pafliuus, falcem  loquendo  dc  externo. 

Obiicitur  fecundA,potCnri.i  aftiua  ,exf.  Met.  I o. 
text.  17. eft  principiutrr  rtanfmurandi  aliud;  fcd 
hoc  non  connenit  fcnfoi.  Refpondetur  tantum 
loqui  de  potentia  Phjrfica , fcu  a&ionis  tranf- 
eunris. 

Obiicitur  tertib  , nihil  agit  in  feipfum  ; quia  fu  f fla  alti. 
alioquin  effer  in  a&u,&  potentia  fimul  Rcfpon- 
detur,  verum  eft  a&ione  vniuoc3  , benJ  tamen 
xqniuoca  j qoia  aqua  fe  reducit  ad  frigiditateni;  poumria  & 
nec  repugnat  aliquid  clTe  virtualiter  in  adlu  , per  altmfiuait 
formam  ab  ipfo  producendam  , Sc  idem  cfTc  pa- 
tiens fbrmaliter  rale  inpotenria.  Vide  Scotum  1. 
d.i.quaff.7.ad  t.profem.Gofcedit&  l.dif.n.iq. 

Obiicitur  quarti  , materia , & efficiens  non 
coincidiinr,cr  t.Phjfie. text. 7©.Re/ponderur, cum 
Scoro  citato , intelligi  de  materia  prima , non  dc 
fecunda. 

Obiicftuf  quinrA,fequeretur  idem  ad  fe  refer . f r. 
r i realirer,conrra  Ariftorelcm  f.Met.tex.  17. & ao.  M*tt*i* 

& ? . PhyJk.tixtjf . Confequentia  parer, quia  idem  • ** 

eder  attinum  fimul , Sc  paflitium  : hxc  autem  dl- 
cunr  relationes  realcs.  Refpondetur,  forte  non  R.faa* , a. 
ede  inconucnieni,  quando  relatio  non  eft  produ-  /?<*»  *>  pmf. 
$i,vcl  caufatiadcaufans,  vel  producens,  de  quo  •»/**•■ 
DotS.cir.  8c  Leuchcr.  1 .d.^.ouaff.y.fcd  relatio  hxc  ^ reaiut 
non  eft  Prxdicamenralis , feu  dc  genere  Relatio- 
nis , fed  de  genere  A<Rionfs,ve!  Padionis ; &‘hv- 
infmodi  poteft  ftare  fine  reali  diftintftionc  agen- 
ris  a patientr;(ed  rclaiio  de  genere  Relationis  pe- 
rit rcalem  diftin^ionem  inter  fua  extrema:&  hqc 
interuenit  in  propofito.incer  fenfum, & fenfatio- 
nem , qu*  eft  producentis  ad  produ&um.  De 
FFf  4 iribus 


6n  De  potentiis  corporeis  anims. 


tribus  conditionibus  rcquifitis  ad  relationem 
* m realcm  , vide  Scotura  i.d. 31.  vbi  pulchtc probat 

«qualitatem  , fimilitudinem  , & identitatem  efle 
ceales  indiuinis.  Iuxta  hanc  folutionem  exponi 
poteft  Do&or  i.W.zj  «.i7.vbi  negare  videtur  re* 
lationem  inouentis  ad  motum  cllc  realcm .Fide 

dijp.fttj.fett.i  3 .conci. i.fin. 

Sectio  IX 

Virum  in  quolibet  cognofcente  fit  appetitus? 

i#  VTOta quid  appetitus  naturalis  eft  duplex, 

QuiJ  M*-  LNScoto  ijLij.num.j.  vnus.qui non  eft  vllos 
rmltt  *ff*ti-  a&us  elicitus,  vt  habet  Dodor»/»*,cr d.  \%.fin.& 
rm  uvutmf  4.4.49.7**/?.  io.  *»"M- fcd  cft  ipfamet  natura  cu- 
iuflibct  rci.vt  inclinata:  ad  fibi  conuenicntia;  vn- 
dr  non  magis  conuenir  voluntati,  quam  graui  in 
'ordine  ad  locnm  furfum.  De  hocappcticu  non 
quxritur.fcd  de  potentia  quadam  virali , confe- 
quente  cognitionem  : fi:  pro  nunc  non  quaeritur 
de  appetitu  libero, feu  rai  ionalijde  quo  poftea. 

Refpondetur , dari  appetitum  naturalem , qui 
in  quolibet  cognofccntc  cft  potentia, per  quam 
appetit  conuenientia,&  fugit  nociua.  Ita  Arifto- 
tcles  j .de  Anima  ,cap.  3 Jext.  1 j.&  lib.  1 .Mag.  Mo- 
ral.cap.  1 7.SC0CUS  i.d.C.eftufl  1 n.G.&  i.d.if.n.10. 
eft  communis.  Ariftoteles  ibi  ponit  duplicem 
appetitum,naturalem,&  rationaletn;illc  (equitur 
imaginationem,  hic  rationem  : ille  in  corporalia, 
fic  lingularia,  hic  etiam  in  communiat  (piritua- 
2>*lia»  liafertur.  Probatur  ab  Ari rtotclcW.  cap.  10.  quia 
pttmtm  ap-  CXpCrjniur  jn  nobis  limul  ciufdem  rei  appetitum, 
r fic  fugam  3 vt  quando  appetimus  dck&abilc  , fic 

voluntas  ob  aliquod  inconuenicns  ci  annexum 
(ibi  oftenfum , cohibet  appetitum  , fcd  hxc  duo 
pulTunt  (imul  ab  eadem  potentia  c(Tc  : ergo  fune 
duo  appetitus. 

X,  Secundo  , animalia  fruftra  cognofccrcnt  /ibi 
conucnirntia  , fi  non  haberent  appetitum  ad  ea 
acquirenda.  Tertio,  hxc  vitro  fe  moucnt,  ad  fua 
commoda , inanimata  ver6  non  fcmouent , fcd 
gutfjm  tl  moucntur  ad  ea.  Quarti  , ex  Scoto  i.dtft.Guj.i.S. 
tAturflut  ad  Quintum  igitur  *d j/iuM, experientia  confiat, quod 
quadam  vj-  fecundam  diaerfitatem  complexionum  cft  prx- 
dominium  appetitus  fenfitiui ; vndein  aliquibus 
Mt  ’ trahitur  voluntas  ad  confenticudum  in  luxuriam, 

jn  aliis  ad  fupetbiam.propicr  I ympat  hiam  vtriuf- 
que  appetitus , fic  radicationem  in  eadent  anima. 
Quinto  , ex  eodem  yd.  1 3.  quia  virtutes  morales 
ponuntur  in  appetitu  fcnfitiuo , & non  in  poten- 
tia cogmtiua.quia  non  eo  cft  quis  virruofior.quo 
plura  cognofcir.  Ad  idem  adducit  Damafc.afo 
Sexti» , Rom.7.  Video  uliatn  legem  in  membru  men, 
repugnantem  U£i  mentis  meet.  "Gal.  f . Coro  concupifdt 
oduer-m  fpiritum.&fpiritm  adueriitf  oAwm.Matth. 
17.  Qui  vult  venire  pojl  me, abneget  femttipfum. 
j ( Dices , hxc  non  probare , appetitum  diftingui 

ab  ipfa  potentia  cognitiua  Rclpondetur, iam  dixi 
/etl  fraced.d.i. potentias  nec  iutcr  fc.ncc  ab  anima 
rcalitcr  diftingui, fi  organa  fcrlndas;  diftinguun- 
tur  tamen  fotmaliter.quod  fufficit. 
jnfir  Mfp*-  Obiicitur  , fcqui  etiam  in  Deo  ede  appetitum, 
utut  tu  Dtor  quia  cognofcens  eft.  Refpondetur  appetere  bona 
in  nobis,  non  fibi , qui  nullius  eget : (edulis  ergo 
imperfe&ionibus , non  inconueme  appetitum  «i 
tribuere.  . .11 

Obiicitur  fecundi» , fufficcrp  in  homine  »miix 
appetitum  rationalcm;crgoalius  fu  pci  fluit,  Ner 
gatur  antecedens , fcd  ficut  habet  cogmciuas  po* 


tentias, corpoream, fic  fpiritualem.ita  de  appetiti- 
ua.  Contra,  fufticit  ei  vna  anima fpiritualis fine 
fcnficiuiiergo  idem  de  appetitu  fpirituali.  Nega- 
tur confequentia , quia  illa  anima  cum  organis 
fufficit  ad  a&iones  etiam  corporeas  , non  fic  de 
appetitu  fpirituali,quia  tantum  elicit  aftus  fpiri- 
tualcs, ficut  & intclle&us. 

Obiicitur  tertii , ficut  appetitio  fequiror  cog-  4. 
nitionem,  ita  motio  appetitionem  3 fcd  eadem  eft 
vismotiuain  his, qux  rationem  habent, & ea  ca-  ** 

rcnt:crgo  fic  idem  appetitus, fic  fic  non  erunt  duo.  **“ 
Refpondetur, in  anima  eft  duplex  vis  motiua.vna 
fpiritualis, qux  fc  moucret,fi  feparata  effer , altera 
organica, feu  progreffiua,qux  corpus  mouct. 

Obiicitur  quarto  , admiratio  eft  aflc&io  non  fgUtP  ai- 
conuenicns  appetitui  fcnfitiuo,  neque  intellefti-  mramt 
uo ; ergo  fi  ex  huiufmodi  acubus  probatur  e(Ie 
appetitum,  ponendus  erit  tertius.  Refpondetur, 
admiratio  cft  fixa  confiJefccio  infoliti  obie&i, 
cuius  caufa  ignoratur , fic  fic  ad  cogniriuara  po- 
tentiam fpedar.  Dices  Chriftum  , qui  omnium 
caufas  nouit, admiratam  fuilfe.  Refpondetur  ad-  m* 

mirationem  eius  ortum  habuilleex  Icientia  cx-  o+matu 
pcrimencali.m  qua  profecit. 

Petes  de  rifu,an  ad  appetitum  fpe&et?  Rcfpode- 
tur.obicdum  rifus  cft  res  noua  repentina,  Icuis, 
vel  ludicra, habens  facetiam, vel  argutiam, quibus 
tnimivtuntucvr  fi  quis  vane  fic  profane  incedens 
in  lurum  incideret.  Dum  autem  talia  occurrunt, 
cor  gaudio  afte&um  fcdilatar,fitque  fangimm,fic 
fpirituum  di/fufio  , quam  fcqmtur  mulculorom, 
thoracis  fic  menibranx  przcordiotum  motos, 
fic  ad  hunc  finem  extenduntur  mufculi  ad  latera 
bttccx  , fit  que  ille  oris  geftus-,  qui  rifus  dicitur 
caufa  ergo  principalis  rifus  fecundam  quofdam, 
eft  anima, inftnimenialisjappetitiis.fic  vis  tnotrix. 

Verius  videtur  appetitum  elfe  caufam  remotam, 
vim  motricem.proxiinam  ; quia  in  illo  oris  gelhi  *»/«  faf*- 
formalitcr  confiftit  rifus , vt  tamen  fic  verus, non  ■‘'I*4**' 
cffitTus.debcr  fupponerc  gaudium. 

Ex  quibas  fequitur  ignaros,  exteris  paribus, 
cllc  ad  rifum  prodiuiores , quia  facilius  occurrit 
eis  obie&um  ignotum  3 ideo  Philofophi  miniis 
hilares  fuht.plebccula  gcontrajqua  ratione  dici- 
tur, qui  plus  habent  ftiemi* , minus  habere  for- 
runx  ; quia  ille  dicitur  bene  fortunatus,  cui  non 
prxeognita  eucniunt  bona,  de  quo  vide  Dodotc 
Quodiib.  vlt.  vide  de  rifu  Francaftoriura  $.  dtfym- 
potbia.cap.  10.  Cicero,  a .de  oratore , fatetur  fe  n*e-  Cut" 
fcirequid  fit.ncc  vnde  conciretur;&  optime, quia 
coni  eduris  incertis  cognofci  poteft.  Sequitur  et- 
iam requiri  admirationem  ad  rifum :vnde  iucun* 
danou  caufanr  rifum, nifi  fini  raru,v<  admiratio- 
ncmcauicnt  Fletus  proucnit  cx  contraria  caufa; 
ficut  enim  dcle^Urione  cor  d> Jat atur , fic  thotax,  ?*** 
fic  mufculi , ita  dolore  reftringirur  cor  fic  pute* 
oculi*  vicinx.fic  ex  hoc  motu,  fic  calore  excita», 
humor  futuitur  in  lachrymas,  Vnde;pueti  & fe-  roen&mu- 
minx  facilius  flent , quia  humidiores , magi(qu* 
paffiombus  afledi.  Vide  Ariftotclem  *“ ""  1 

Probi 

Petes  an  cot  fint  appetit usquor  cognitio»  p°* 
rentix. Refpondetur  affirmariufi-Ita  ScWui»'4 
tjuafl.  ijtum.6 . p.I^oro.  1 .ptrr 
tiocft,  quia  bonum, apprehenfuro cftubkdum 
appetitus  : ergo  pro  diuei litare  nppreheniiooOni 
inrernarutp.fic  externarum, ent  dibcrfitas appeti- 
tuum. Vide  S eorum  t.difl.tj.  num.t.  vbiaittot 
fuilfe  in  Chrifto  appetitus  , quot  pocenrix  cog- 
nitiux. 

SECTIO 


f- 


8 4 r n i >1  ii  a rs.V 


fr 

* 

► . 
ft 

& 

i 

* i 
M «, 
!»*• 


Difput.  1 1.  Sed.  1 1 1.  & I V.  613 


;CH° 


Sectio  III. 

Ftrum  ibitSttm  Appetitus  Jit  binum, 
fui  In/e? 

QCorus  I .ii/}.  I . ip*Aft.\.  A-iurpumen.  pr.epin  tp 
l3l  Mfl.i.ykAft.i.uurn.  i ,.©■  dift.u  j <J  L.Ce  t.  d.$. 
ruflt.uuiu  .ii. dubius  maner,  vel  potius  non  dc- 
cidic , an  voluntas  poflit  velle  malum  : quod  te* 
net  Occam  \.dijl.\  $.dnb.\.  Gab.  i.d.6.q.i.art.}. 
dub  10.  Angcfl  t.part.  Moral.cap.x.  Alm.fr 
Morat.c.+fin. Maior  x.d.xi.  5.  1.  ad  1 .& q 4 W.49. 
9 7.c«».i.fcd  Dod. 4.^49 .qutft.  10.  n.S.Sfid efi bic 
tinum  , tenet  non  dari  nollcrcfpcdii  boni,  neque 
velle  refpedu  mali  ; & edo  dubium  hocciTctde 
apnetitu  libero  ; non  idcide  appetitu  fenfitiuo 
dubitandum  eircc. 

gt»nm  ebie-  Dicendum , bonum  efTe  obicdum  profecutio- 
Bmm  vt^"‘  nis  appetitus, &;  malum  obicdum  fugat. Efl  com- 
XtUMnit  munis  cum  Atidotelc  in  princip,  Et  hic.  & tib.  j . 

C4p.  1 . vbi  habet, quid  omnis  pt au us  eft  ignorans» 
quia  fcilicct  malunt  adruit tit  fub  colore  boni. 
Dionyf.de  Dik.N mix. 4.  cr  6.  Nemo  4 d malum  ad- 
ffiitient  operatur.  Scotus  citat.),  d.f  rtum.G.  ($■  1. 
d. it.  qnofi.  vnic.  num. 4.  $. ad  qnofi.  D.Thom.n. 
quoji.  8. 4Tt.  1.  Probatur  primi » quia  de  fcnfitiua, 
experientia  conflat, quid  femper  appetit  bonum, 
& fugit  malum  : de  rationali  etiam  eadem  expe- 
rientia conflat,  quid  in  obiedo,  quod  profequi- 
lur,  fempet  quxrit  aliquam  rationem  boni.  Se- 
cundi,quod  quis  appetit, eo  inuento, quii  fcitifcd 
hoc  tantum  cfl  bonum  ; & quod  fugit,  eo  polito 
dolet,Sc  hoc  tantum  cfl  ntalum. 
t*  Obiicitur  primi, optamus  aliis  malumtergo  non 

Ktntforotnr  cantum  bonum  appetitur.  Refpondetur  id  appeti 
**r  Meor  ^ ra,‘onc  b°n'  aPP*rentis.  Wdcdijp.fiq  fi&.ix, 
Uont  *•*/.  Obiicitur  fecundi  , damnati  appetunt  non  cf- 
fe.hoc  cfl  malum,  quia  oppofitum  ipfi  effet  quod 
efl  bonum.  Antecedens  patet  ex  Augullino/rrm. 
16  ndfr.tr.  (fi-  j. centro  /alio».  8.  Bcrnard./erro.  j J. 
in  Cont.  & facit  illud  slpocol.  9.  Dtfidtrabnnt  mo- 
UlfrrU  rn*-  ri , & fugiet  mon  ab  eu.  Refpondetur  non  efTe, 
*"  0h^a\  vi  euitetur  miferiacrerna,  efle  bonum.  Contri, 
jnom  m ege.  qUO(j  magj#  opponitur  bono , efl  magis  odibile; 

led  non  effe  magis  opponitur  rj^.quia  comradi- 
doric.quam  milerum  clTc.quia  contraric.non  er- 
go appetitur  non  effe,  vt  euitetur  miferia  , fcd  po- 
tius e contra.  Rclpondetur,  quod  nugis  opponi- 
tur bono  contrarii , effe  odibilius , Qc  lic  opponi- 
tur miferia;  non  autem  non  effe  , de  quo  fusi 
Dodor  4.  /509.1. 

Dices, impoinbile  efl , quid  quis  vellet  fe  non 
f^omeJe  c^c  beatum;  fed  hoc  vellet  volendo  non  effete rgo. 
Refpondetur, tantum  vellet  hoc, non  fimpliciter, 

» fft.nen  1 ut}  fcd  cx  fuppofitione  tr.ifcrix,  & impollibilitatis 
beatiindtnir  bcatitudinis. 

ImoeffUito  obiicitur  tertii,  appetimus  impofllbilia  ; fcd 
Bpfrebe*di‘  *n  his  nulla  efl  ratio  boni ; ergo.  Refpondetur, 
tur  vt  hui.  -ca  apprehendi  vi  bonum , vt  cum  quis  apprehen- 
& fit  of feti-  <j,r  fe  vt  Papam,  vel  Cxfarem,  Sc  in  hoc  dclcda- 
tm ' rur,  licet  indicer  fibi  impollibilc  efTe,  talem  ficti. 

•de  quo  vide  Dod  i.d.6.tj.i .w.j.4.  vbi  docet  An- 
gelum malum  appctiifTezqualitacem  Dei;fed  ap- 
petitu incfHcaci. 

Sectio  IV. 

Jppetttio  k tjko fit? 

/~\  Vidam  putant  quid  partialiter  ab  obicdo 
V^cfficiatut.Hcnric^iwi/ii.).^  11.5.5.  Greg. 


x.G.\ht.quq/i.i.  Palud.4.  /4). 

Caiet.t.  port.  qnefiiio  «rt.i.  an  obicdum  ifiueic 
fpccificationcmadus,  non  fubflantum.  Goffrcd. 

Quodtib.b. quoji  Qucdiib.il.  <j*oft.  1 1 . tenet  ap- 
petitionem heri  & phantafnure. 

Verius  tnulro  clt , folum  appetitum  efficere 
fuumadum.lia  Scotus  i.d.if.9.1  anum.c.C  n it. 

S Deu  ergo.  D.Thom.l  .port  quoji. %x.  art  4.de  Per. 
qkofi.  11.  ort.tx.  Caprcol.eil  communis  .taincn  i 
marginiflis  Scoti  citati  tribuitur  lententia  Hen- 
rici  D.Thomr  Oc  ei  fauci  i.p.y.tio.mr.i.s  bi  ait  ap- 
petitum cflepotentii  pafliuam;  &:  alibi  paflim  aic 
finem  agere  adus  voluntatis.  Probatur  primi  ex 
Scoio,  quia  volunus  nunc  habet  nolle. nunc  vel- 
le circa  idem  obiedum:crgo  non  poliunt  iflacfle 
ab  obicdo.quod  cfl  caufa  naturalis;&r  idem  cfl  de 
phantafmaie.  Secundi,  alias  tolleretur  omnis  li- 
beitas.vt  fuse oflendit Scotus  ibi.  H*  duz  ratio- 
nes tantum  probant  obicdum  , vel  pluntafma 
non  effe  caulas  totales  intellediouii.Tcrtii  pro-  AQnm  op* 
batur.quiaipfeappctirus  habet  fufficicntem  vir-  * 
rurem  ad  fuos  adus.fiue  fint  fpiriruales,  fiue  ma-  ™ * 
tcriales ; & per  cognitionem  determinat  ur  appe- 
titus fcnfitiuus,&  per  fe  rationalis, fuppofit a cog- 
nitione. 

Confirmatur. quia  nec  obicdum, nec  phantaf-  *' 
ma  quidquam  producunt  in  ipfo  appetitu  , quo 
confliiuarur  in  adu  primo,  nec  per  fc  immediati 
concurrunt  ad  eius  adum.  Ex  quibus  (equitur  ra- 
tionabile efTe  quod  ait  Caict  quia  repugnat  adus 
fpecicm  fieri, tu  fi  ab  efficiente  eius  fubflantiam. 

Obiicitur  primi, intellcdus  fc  folo  non  efficit 
fuos  adus ; ergo  idem  de  appetitu.  Ameccdcns 
patet  cx  didis  ad  qiurtionem  11.  ry  quoji,  i),  de  M(i  t 
quo  fuse  Dodor  1 . d. ) . qutft.7.  Refpondetur  ex  ^ 

Scoto  fit  pro  nnm.  11.  inrelledum  nonfuppunere 
aliam  operationem  proportionatam  , circa  fuum  ofpeii- 
obicdum,&  lic  eius  dependentia  ab  eo  debet  clfc  ,M  *w’/ 
efficientiz:at  appetitus  fupponit  aliam  operatio- 
nem circa  illud , & ideo  non  efl  nccclTari6  recur- 
rendum ad  eius  efficientiam.  Prxtcrca,  in  poten- 
tiis cognofciriois  adus  aflimiUntur  obiedis , & 
ideo  ccnfcntur  merito  ab  eis  effici : fateor  tamen  • 

argumentum  fuadere  non  effe  improbabile , & 
cognitionem  concurrere  ad  adum  appetitus  : & 
ita  fentir  Scotus  1^1'  rmm.  1 1.5.  ad  illud  de  balneo, & 
ad  1 & q.d.qt)  q.+.ntem.  16. $.rtf frondeo  nec  aUm.  dc 
quo  difp.feq.fel}  1 \.con.i. 

Obiicitur  fecundi,  quia  nihil  agit  in  feipfum.  3 • 
Refponfumefl/?c7.4.4^  *.&  f.  contia.fic  dici  po- 
terit , quid  lignum  fe  comburit  ad  prxfcntiam 
ignis  , ficui  voluntas  in  fe  agit  politi  cognitione. 

Negatur  confequentia , quia  nihil  agit  inlcad 
fuam  dcflrudionem , cum  omnia  appetant  fuum 
effe  ; bene  tamen  ad  acqnirendam  fuam  perfcdio- 
nem,vt  in  propolicoiSc  quando  aqua  fe  reducit  ad 
fiigiditatem  perditam. 

Obiicitur  tertii,  obicdum  prefens  magis  alli- 
cit apperitumjergo  cfficit.Rcfpondctur.id  cucni- 
rc  cx  petfcdiori  notitia. 

Obiicitur  quarri,  notitia  genita  Dei  producit  ^mr'.  Ht,i' 
amorem  in  crea  tum  : ergo  idem  dc  notitia  no-  "* 

fira  Negatur  confequentia  , quia  eiiamillano-  muceem.fi. ut 
mia  cfl  incelligens  , & amans , habe  i que  inicllc-  ntnua  Det t 
dum  , & voluntatem , qu*  minime  conucniunc 
notiriz  nofirz. 

Obiicitur  quinti , i.dt  sfnimo.rext.f  1,  dicitur, 
fi  fenfus  eflcc  adimis , quid  femper  ageret , ficut  Senfim  fi  rfirt 
ignis  fi  haberet  combuflibilc  applicatum.  Re*  «#*>*'./  «• 
fponJctur  cum  Scoto  , cum  fenfus  externus  dc  **r  ******* 

* * eximitur. 

quo 


614  De  potentiis  corporeis  Anima:. 

quo  id  verum  eft, nullam  operationem  prxfuppo-  SECTIO  VI. 

nat, (i  c(Tct  totalis  caufa  fui  a&us,  femper  ageret. 


quia  nec  egeret  concausi.nec  prxuii  operatione, 
&ipfeeflet  fuum  receptiuum.  Sed  non  cftidera 
de  appctuu.quia  fupponit  alias  operationes. 

Sectio  V. 

Vtrum  appetitui  fenfitiuus  fubditur  vo- 
lunt uti  f 

l . XT Ota fubieft ionem efle duplicem; vna  eft de- 

SmbitHio  it-  fpotica  inftar  feruorum  , qux  nequit  vllo 
1bnt* & t*‘  modo  rcfifterctalrera  politica, inftar  ciuium,  qux 
u * quandoque  refifti t.Not a fccund6,appctitura  (en- 

fitiuum  habere  a&um  elicitum , quem  in  fe  reci- 
pit,& actum  imperatum  circa  motum  localem, & 
operationes  aliaram  potentiarum. 

Dicendum,  qudd  appetitus  fubditur  voluntati 
politice  , non  defpoticc.  Ita  Ariftoteles  i. PoL). 
Scotus  x.4.x%q.vn.  D.Thoro.i.i.f.t7-*,*-7-  & 
Qutmri»  communis : modus  autem,  quo  voluntas  cum  di* 
Appotum  f*i-  rigic,  eft,  vt  iubeat  intellectum  ponderare,  Sc  ac- 
jentiiisconfiderare  illud  in  quod  intendere  cupit 

‘Vtmmrtfri  „ , . . . e . . .r 

mtt  appetitum, Sc  hinc  cogntuua  inrenor  , i quo  im- 

mediati mouetur  appetitus, efficacius  illud  ipfum 
o (tendit  ,&  fic  trahitur  appetitus  , vt  illud  velir. 
Conflat  enim  experientia , dum  contra  volunta* 
rem  infurgunt  inordinati  motus  , & tentaiiones 
partis  infcrioris,qu6d  variis  indudtis  rationibus, 
quafi  difputando,&  confulendo.reiicit,  ii  refre- 
nat eos  , ic  fle  moderatur  paffioncs.vt  docet }. 
d.  i t .num.y.f  .Tertis ratio. 

Obiicitur  primo,  hinc  fequi  in  appetitu  fenfi- 
tiuo  dari  propriam  libertatem  , ahoqnin  non  ef- 
CtittA s ir»  ^Cl  ‘ne^crens  obediendum  , Sc  rcflftcndum. 
bmt  liktrt a.  Concedit  Caiet.  i.a.  f. 74.  art.+.Sc  conatur  ex  D. 

U appetitui.  Thoma  probare. 

I,  Sed  hoc  reprehenfione  dignum  efl , quia  con- 
tra Patres  & Do&ores  docentes  peccatum  adc6 
efle  voluntarium, vt  fi  voluntarium  non  fit,  qu6d 
peccatum  efle  definit.  Ita  Auguftinus  1 .Retriti. 9. 
& 14.&  }.de  Lib.arb.  18.  Chryfoft.  ffom.x  }.inad 
Roin.Rifi\.in  injhull.  eorum  tjui  viam perfetlam  du- 
cere volunt. D.TUom.i.d.  14  tj.yart.i.V.ttomu.ibi. 
Scorus  i.d.41.^.4.  num.  19.  At  fecundum  opinio- 
nem Caietani  peccaretur  etiam  contra  volunta- 
tem , vel  falrem  voluntate  non  confcnticnte, 
Triitnt.  di  quod  damnauit  Trident.  feff.^.dec.  de  Peec. origi- 
”*'■  f*et*ti  Ratio  autem , quare  appetitui  non  conuenit 
temmnii  fiat  |jbertas,efl  quia  cognitio  fcnfltiua , quam  fequi- 
vtiuuiaitU-  - \ r r • J 

ber*.  tur.non  efl  ducurliua,  nec  inqmlitiua  mediorum, 

nec  vniucrfalis.Rcfpondetur,ergo appetitum  non 
efle  liberum  , fcd  eatenus  politice  obedit , quia 
quandoque  prxualefccnte  pa(Iione,vcl  alteratio- 
ne  complexionis,  rcflflit  ,Sc  fuum  obicftum,non 
voluntatis, fequitur : de  quo  Scotus  x.dfi.G.^.t.%. 
Quantum  igitur. 

Obiicitur  fecundo,  fequeretur  quod  appetitus 
obediret  circa  fupernaturalia;  confequens  efl  fal* 
fum  , quia  hxc  excedunt  eius  capacitatem.  Rc- 
Qmemrie  fpondetur,  ita  efl.  Cum  eniin  intellcftos  , Sc  vo- 
ufptntut  ut-  |unttu operantur  circa  fupernaturalia  , vel  fpiri- 
riJTw-  tualia,  cognitiua,  inferior  format  flbi  idola  con- 
fstmr/  formia  obie&is  illarum  potentiarum  , & fic  ap- 
petitos tendit  in  illa , 8c  hinc  in  eo  fiunt  motus 
dele&ationis,&  triftitiz.Sc  erumpit  aliquando  in 
lachrymas,rifum,vcl  cantum. Vide  D.Thom.i.x. 


Vtrum  Appetitus  effiat  motum  loculem  tot  a- 
liter , vel  p Arti  ali  ter. 

NOtandum  prim&  , ex  D.Thom.  Opufc. 3 j. do  j. 

motu  cordit , duplicem  efle  vim  motticem  in  itum 
animali.  Vna  dicitur  naturalis,  qux  cognitionem  r4/"  6 ««• 
non  fequitur, vt  vis  pulfatilis.qux  cor  coftringit, 

Sc  dilatae.  Altera  animalis  , qux  cognitionem  Sc 
appetitum  fcquitur.diciturque progreffiuus com- 
muniter,licet  in  conchyliis  qux  guflu  tantum, & 
ta&u  pollent , per  contra&ioncm  , Sc  dilatatio- 
nem fiat.  Prima  non  pendet  ab  appetitu  , ctfi  ab 
co, quantum  ad  acris  retentionem, vel  celeriorem 
expulflonem  excitari  ,&  impediri  aliquantulum 
poffit.Dc  fecunda  autem  cft  quxftio. 

Nota  fecund6  , certum  efle  ad  motum  pro- 
grefliuum  prxrequiti  cognitionem.vt  docet  Ars- 
ftotclcs  i .de  Animu^text.  48.  quia  inditurus  efl  ad 
cuirandum  noxium  , Sc  profequendam  commo- 
dum; 5c  idcd  illa  debent  prius  rcprxfcntari.  Cer- 
rum etiam  efl  , quodeiufmodi  motus  imperatur 
ab  appetitu.cuius  efl  commoda  ptoiequi,&  fuge- 
re noxia,  ex  didis  fel f.4-  ita  Ariftoteles  d.tap.io, 
rext.f  i.Sc  experientia.  Sed  efl  diiferentia  in  hoc 
inter  brutu  Sc  hominem, qubd  appetitus  inferior 
huius  dependet  i ratione, & voluntate.illius  non. 

Certum  etiam  efl  , ad  motam  hunc  tcquiri 
membra difpoflta  , quia  fi  congruis  qualitatibus  g,,  eui 
carcanr  ,arcfcunt , Sc  fi  fpiritu  virali  non  fouen-  ai- 
tur.non  mouenrur ; vr  contingit  in  his  qui  cx  de-  ** 
liqnio  animi, vel  nimio  timore  cortuunt,quiafpi- 
ritus  animalis  , qui  membra  fulciebar , ad  cete- 
brnm  confluit : Sc  eadem  ratione  in  gyrum  adi 
cadunt , quia  fpirirus  qui  per  ncruos  deducendus  “* 
erat,  illa  circulatione  impeditur,  nc  rc&e  dc-  m>r 
fcendat. 

Difficultas  aurem  in  eo  efl , an  in  membris  (it 
vis  a&iua  motus  ? Sc  quidam  negant.  D.Thonu. 
fonrr.Crn.f4p.8i.vbi  Ferrar  i*  i.p.f.7y.4rr.j.  Ca- 
pt coi. i.d.  1 .y.i.  ud urgumentum  Aureoli.  Caiet.}. <lt 
Anima, cdp.6. 

Dicoprim6,  in  membris  efl  vis  adiua  motu» 
animalis. Ita  Hcniicjjucdlib.i  .q.6  Gofted.quodlib. 
i.^.4.Conimbr.}.dr  AoimA,c.i  j.^.j^r.j.Ptoba- 
tur  cx  Ariftotclc  i.de  AnlmA,c*p.ijext.  17.&M. 
}.c.9.rr.w.4i.  qui  difttibuit  vim  animalem  in  v^ 
getatitiam,  fenfltiua.appetitiuam,  loco  motiuam 
Sc  intelleidiuam  : ergo  cum  rcliqux  omnes  (int 
adliu^.idcm  erit  dc  locomotiua.  SecundA.vismo-  ri 
tiua  in  membris  exiflit : crgoadliuacft.vclfenfus  f 
tales  non  crunt.Tertid.appctitus  tantum  imperat  )• 

motum, flue  fcrmoflt  de  appetitu  naturali, flue  de 
rationali ; etgo  elicitur  ab  ipfa  virturc  membri. 
Antecedens  pater,  quia  omnis  adlus  appetitus  eft 
appetitio.vcl  volitio.vcl  horum  oppoflta-,&  ex- 
perientia conflat  .aliquot  motus  ficti  non  volito», 
nec  appetitos, quia  aliqui  prxueniunt  appciitom, 

Sc  cognitionem , vt  contingit  in  primis  motibu*- 
Quartb.fcqueretur  quod  membra  ad  nutum  mo*  nm 

uerentur  ab  appctitu:nec  fufficit  dicere,^oidin-  murti 
difpofitio  impedit, quia  hxc,  vr  recipiatur  motus,  r«i /untom 
non  impedit.vr  patet  in  ligno, vel  Iapide jfcdidcA 
impedit.quia  cffe&iue  concurrere  debet. 

Obiicitut  primo. Ariftoteles  Ub.de  communi  ori- 
nutium  motu ,itt printip. &$.  de  AnimAtCAp.$. & '0- 
text. 44.  ait  appetitum  efle  principalem  caufam 
motus.  Rcfpondeiur,  verum  efl, quia  impetat  ,&  ^ 

membta  dcfpoticc  ei  obediunt. 

Obiicitm 


Difput.II.  Se&.  VII. 


615 


Ai  aB«m 

gfpttitmt  ntn 
r*f  «'«  »a*m 


Vtlmntuten 
U*  MfptilB 
imftrat  mi- 


6. 

Vairetr , & 
itujffl  ml- 
trS  ttntr a 
vtlnnt»i*in 


i 

i & 
«>*>' 

t' 

V' 

7 

s 

& 

'f>'r 

~ t 


7 ■ 

Vti  fit  vit 
mttri*. 


trio- 
num mttmf 


Obiicicuc  fecundi  , pofiti  efficacia  appetitas» 
Sc  difpofitionc  in  membris,  nihil  aliud  requiritur 
ad  morum  progrefliuum  : ergo  non  eft  ponenda 
vis  a&iua  in  membris  , quia  fupcruacua  effer. 
Rcfpondcrur.propter  rationes  allatas  requiri  dif- 
ponrionem  admam  in  membris. 

Obiicitur  tertii » contra  id, quod  didum  eff  x. 
iwaiunottim  in  homine  ratione  dirigi, quia  con- 
ringit  fomno  oppreffos  furgere,  Sc  aliqua  facer*. 
Rcfpoadetur,  vel  eo  cafu  hominem  non  perfede 
dormire, fed  aliqualem  habere  rationis  vfum,  etff 
irrtpci  fcdum  valde  : vel  fi  nullus  ffc  huiufmodi 
vfus, motus  ille  non  erit  rationalis, fcd  inftar  bru- 
ti,vr  in  amentibus. 

Obiicitur  quartA, contra  eandem  partem, qua- 
tenus ait  motum  noffrum  dirigi  ii  voluntate, quia 
appetitus  in  nobis , non  eff  minoris  elficacix, 
quam  in  brutis : ergo  non  eget  volunratis  a&u. 
Rcfpondctur , fumcit  quod  voluntas  noncontri 
moucat  ; Sc  tunc  poteff  effe  peccatum  fine  adu 
pofitiuo  voluntatis.  Ita  Scoms  i.d.^i.qiufi.^.n.iq. 
vide  noffrum  fcholium  ibi.  Idem  tenet  in  ffmili 
de  adu  fidei,  ad  quem  non  putat  requiri  adum 
pofitiuum  volunratis,  fed  vt  non  contra  moueat. 
Ita  5.  W.xp.  <y.i.  Vide  ibi  etiam  fchol.noffruin,in 
quo  foluimus.qoxconrra  hoc  adducuntur. 

Obiicitur  quinti , ff  motus  dependeret  ab  ap- 
petitu,cum  hic  voluntati refiftcrc  poflit,  vt  dixi 
/td.pracrVfcqueretur  c5tra  Ariftotclcm  1 . Petit.  j . 
Sc  Dod.2  V.4i.?  4-membra  nonobediredefpoti- 
cc  voluntati. Rcfpondctur, appetitum  quoad  fuos 
adus  rcfffferepoffc.non  veri  qtipad  adus  poren- 
ric  loco  motiux  ; vnde  quandoque  contra  ipfiu» 
inclinationem  voluntas  imperat  motum. 

Obiicitur  fexro , quia  vermes , Sc  imperfc&t 
animalia  habent  motum  animalem,  Sc  non  appe- 
titum, quia  carent  cordc,in  quo  reddet.  Refpon- 
detur,  etiam  iffa  imperfeda  animalia  habere  ap- 
petitura , etff  non  certa  corporis  parte,  alioquin 
non  profcquerenf nr  commoda , Sc  fugerent  in- 
commoda. 

Obiicitur  vltimd , quia  experientia  docet , ex 
fola  imaginatione  quarundain  rerum  motum  Be- 
ti ; ergo  nec  appetitus,  nec  alia  vis , ad  eum  con- 
currit ; immo  contra  voluntatem  fieri,  fxpc  con- 
ffat.  Refpondetur,  imaginationem  fecum  trahere 
appetitum : fit  autem  motus  cordis  preter  ordi- 
nariam eius  agitationem , atque  membri  puden- 
di , fxpc  contra  voluntatis  imperium  ; Sc  quoad 
fecundam  partem.Auguffinus  14.C11dr.t6.a1t  effe 
pernam  peccati.  Ariftotclcs  Uh.de  Confit  mettu  ani. 
m tlium  cap.S.princ.dicit  cx  apprehenfione,  aliqua 
reprxfencati , ex  qnibus  caufantur  pafliones  ani- 
mx  , qux  caufant  vtriufquc  membri  motum  , & 
inuolunrarie:  ergo  dum  ait  membra  dcfpoticc 
obedire  rationi,ifta  duo  excludit.  Vide  D.Thora. 
I.t.?i7.4rr.  J. 

Petes  in  qua  parte  fit  vis  motrix.  Rcfpondc- 
tur, virtus  influens  ad  motum , fenfuumquo  fun- 
diones, fecundum  Anffotclem  i.Gen.  animal. c. 4. 
& i.de  Partxap.-j.Sc  alias, eft  in  corde : fcd  verior 
videtur  fentenria  Galeni  lih.6.de  Placitu , Sc  Nyf- 
feni  4,.dt  Philofephia  ( tp.i6.Sc  aliorum, effe  imme- 
diate in  cercbro;tum  quia  eo  lxfo , conflat  fe  11  la- 
tiones,& motiones  impediri;tum  etiam,  quia  oc* 
clusa  vaporibus  via  a cerebro  ad  fenfus  ex  ter  io-, 
res,  oritur  fomnus.  Tum  tertii  , quia  per  diffe- 
dionem  conflat  neruos  «leriuari  a cerebro  , vel 
fpinali  medulla,dequo  dixi  adq.  lo.annot.i.  \idc 
Vallefium  2.  Centreuerficap.  1 o.  c T lib.f.c.  to.Orga- 


8. 


Ckrifiut'  m*~ 


num  autem  particulare  monicis  potentix  ,,  eft 
neruus,fcu  mufculus  offa  copu!ans,in  quo  eft  vcl- 
uti  cardo  motus.  Ita  Ariftotclcs  ydt  Gen.anim.e. 
eft  tamen  quxdatn  vis  moriua  per  contradJio- 
nem,  Sc  dilatationem  in  palpebris,  Sc  fuperciliis» 

& carnosi  cute  frontis , Sc  relidet  etiam  in  rau- 
fculis. 

Dico  fecundi, anima  rationalis  habet  in  fe  vira 
moucndi  inorganici  , Sc  ad  talem  motum  mem- 
bra nihil  efficiunt , fed  tantim  pxfliur  fe  habent. 

Eft  Scoti  quoad  primam  partem  4V.10. 7.7.  ad  x. 

& d.+y.tjtuf}.  1 4.5.  j .videndum.  Sc  docet  Chriftum 
vfumfuifTe  hac  poceftatc  , quando  clapfus  eft  i 
inanibus  ludxorum,  dum  eum  vellent  prxcipita- 
rc.Z.Ne.4.  Probatur, quia  anima  fecundum  fe  con- 
fiderata  habet  cafdero  operationes, quas  Ange- 
lus,immanenrcs>&  tranfeuntes  ; Sc  inconucnicns 
eft, negare  aninum  poffcmoucre  mufeam.  Secun- 
di, himifmodi  motus  non  repugnat  ei  ratione 
imperfedionis  eius , quia  habet  longe  prxftan- 
tiores  operationes:nec  ratione  perfedionis,alio- 
quin  non  conucniret  Angelo. 

Obiicitur ; ergo  de  fado  poteft  aniina  ira  mo- 
uere.Refpondetur, forti  non  pofTe.ex  peccato  eft,  n#?»'/  mM. 
ficut  Sc  dependere  i phantafmat  ibus,  de  quo  dixi  r»  mtt£*ni- 
adq.iScr  etiamadq.17.Sccx  Auguft./ipri,  ex  eo- 
dem  capite  motus  quorumdam  membrorum  vo- 
luntati non  fobfunt,&  appetitus  fecundum  quof- 
dara  ei  refiftunt.  Vel  ratione  infotmationis  , ab 
hac  operatione  impeditur,  nifi  ducibus  glotix 
fortificctur-.dc  quo  nihil  cerrum. 

Secunda  pars  conclufionis  probatur  ; quia  in 
tali  motu  , membra  per  mufculos  non  cierentur, 
fcd  eodem  plani  modo, ac  fi  lignea  cffcnt.vcl  fer- 
rea:de  quo  tamen  dijp.vlt.feB.j.fin.  alium  ponam 
dicendi  modum. 

^ * 

Sectio  VII.  't 

Vt rum  Appetitus  diuidatttr  in  irafcibilem,  (jr 
cencupifctbilem  , vt  in  du,ts  potentias 
re  aliter  dijlinflas  f 

SVar.  f de  Anima ,cap.^.  HurradVr  Ar.ima,difp.  1. 

17.feft.to.  Sc  alij , negant  effe  duas , fed  vnam 
potentiam, idque ait  Suar,  fentire  Scutum  cu  fui*. 

Verius  tamen  eft  diftingui  rcalitcr.lta  D.l  hom. 

I .pjf.  8 1.4TT.  x .&  de  Ver.q.  1 j .art.  3 . Scot us  J V.  4 4.  n . 

1 0 . ^.quarum  diftirtdio. Galen . 6 .de  Vftt  part.  1 8 . Co- 
nirabrJ Ub.Ethic.d.6.  «it.i.Toler.  j.  de  An.q.16.  Sc 
communis.  Probatur  prim6,quiaobiedIa  funt  df-  trafdhiUm% 
uerfa ; concupifcibilis  , conucnicns.aut  inconue- 
nicnsiirafcibilis, offendens, vt  puuibile,aut  vindi- 
cabilc.Sccundi, habent  fimul  fuos a&us  diucrfos: 
verbi  gratia, concupifcibilis  appetit  cibum,&  in- 
fcibilis  repellit  impediens.  Item  , illetriftatur  cx 
co  quod  non  poflit  habete  cibum,hic  ex  eo  quod 
non  poflit  vindicare  in  impedientem;  Sc  contra 
motum  concupifcibilis  ingerit  fe  triffibus.  Item, 
dolor  illius  caufac  rcftri&ionem  cordis,  ficut  de- 
legatio ei  oppofica  dilatationem ; at  dolor  huius 
fle  cum  calcfa&ione,  qui  colligitur  fanguis  circa 
cor. Ex  quibus  infert  Scocus,qu6d  habent  diucrfa 
organa.  Et  per  hxc  patet,  quam  fine  fundamento 
afferat  Suar.  Scotum  cum  fequacibus  tenere  ha» 
potentias  indirtin&as  effc.Tcrtio.irafcibilis  amat 
triftia , vt  repugnet  contrariis,  concupifcibilis, 
non. Quarto, ardens  ira  minuit  concupifccntiam, 

& e contra. 

Qbiicicur  primo  , vna  eft  potentia  fcnfitiua 
vniucifalis: 


6 16  De  potentiis  corporeis  Anims. 

§>M4r«  i un  vniuerfalis : ergo  Sc  vna  appetitiua.  Refpondetur  inclinatio  circa  bonuro  arduam  i (i  vero  ar- 
tfl  VBM  Cx  a&ibus, obieris, &paffionibus  dinerhs, colligi  duom  malum oftendatur,  infurgit  audacia,  quz  • 

diftmUionem  appetitus , Sc  nihil  horum  locum  eft  eleuatio  appetitus  ad  fuperanduiu.  Si  autem 


f habet  in  fcnfu  communi.  Secundo  fatis  commu- 
nis fententia.plures  ellc  potentias  fenfitiuas  com- 
munes.cognitiuas.de  quo  dixi  comm.ud  7.9. 

Obiicitur  fecundo.cuius  eft  velle  vnum  onpo- 
fttorum,ctu5  e(l  nolle  alterum  j led  concupiscibi- 
lis eft  velle  conueniens;  ergo  & nolle  oppofitum; 

Sc  per  conlcquens  fruftra  ponitur  irafcibilis.  Kc- 
fpondecur  cum  Scoto, irafcibilis  habet  aliud  nol- 
le,'diftin&um  it  nolle  concupifcibilis  , quia  rtoli- 
. tum  huius  eft  carere  cibo ; Sc  cx  hoc  fequitur  in 
/ti/ia  co  refugi*  «“on  qui  repellit  nolitunn 

ilWos  veto  nolitutn  eft , impediens  volitum  con- 
irufiibilu.  cupifci bilis : Sc  ex  hoc  fcqaitur  ineo  triftitia  re- 

pulfiua  noliti.  Fateor  oppofitam  fententiam  cfle 
xque  probabilem , quam  libentius  fequeter,  mfi 
hanc  exprefsc  docuilfct  Scotus. 
j.  Obiicitur  teriid , bonum  eft  obiellum  conea* 

pifcibilis,&  bonum  arduum,  irafcibilis,  vt  docet 
D.Thom.d^rr.a.Sed  bonum  e(Te  maius,  non  mu- 
tat fpeciem  :ergo.  Refpondetur  ex  Scoto  , illud 
non  ede  obiedum  irafcibilis,  fcd  impediens  con- 
cupitum , vt  punibile  i eft  enim  defenfor  concu- 
pifcibilis. 

vbi rrfiJet  Petes,  vbi  refider  appetitus  ? Rcfpondetur.ve- 
•ffttitmf  rjus  jn  cerebro  , vbi  eft  fenfuscommunis,  vt  dixi 
commem. *d 9.  1 o.5c  Ariftotcles } .de  anim.dicit  fen- 
fum,  Sc  appetirum  clTe  idem  , quod  faltem  fecun- 
dum fubic&um  verum  eft.  Alij  tenent  cftc  in  cor- 
de. Vide  CQninbzJfr.Etbk.diJp.64. 1 .irt.i. 

Sectio  VIII. 

De  pafionibus  concupifcibilis , & trufcibilis. 

NOta  primo  , qu£>d  paftio  communiter  fumi- 
tur  in  malam  partem  pro  altu  immediato 
appetitus  fenfitiui.  ex  Hieronym.in  id  /Wmtb.j. 
tjui  viderit  mulierem,  ud,Scc.6c  in  idc.i  i.carpitcon - 
trijluri.  Sumitur  tamen  vt  indilfercns  eft  cx  Da- 
mafe. ^.fidei.m.  Notactiam.quod  altus  irafcibilis 
fupponunt  altus  concupifcibilis.  His  prznoraus. 
Dico  primd  , fex  ponuntur  paffiones  concupi- 
fcibilis.Ira  D.Thom  i.i.^.i8.4rf.4.&  funt.amor, 
odium,  defiderium,  fuga,  dclclbtio.triftiiia.Si  bo- 
num attcndarurabfolute,  ponitur  amor  ; (i  vt  fu- 
turum, dcfidcrium;fi  vt  przfens,&  polle  Ilum,  dc- 
leltatio:&  limiliccr  tres  alij  altus  oppofiti  de  ma* 
lo.Dices, quare  non  refpicirur  bonum  , vt  przte- 
citum?  Refpondetur, quia  vr  lic.non  eft  obic&um 
appetitus, quianihileft.vel  impollibilc.de  his  la- 
te agit  D.Thotn./i^rrf.pcr  fex  quzltioncs. 
ptUilstii  ni  De  ddeltatione,  an  Iit  altus  appetitus,  necne, 
#jf  tftruiie.  comrouertitur:&:  tenendo  non  clfc  operationem 
cum  Scoro  i.d.14. }.&  4^.494.7. inter Scotiftas 
controucrtirur  a quo  clficitur.  de  quo  dixi  com- 
ment.ud q.}.annot.  1 . & udij.i  1 . rtum. 8.  vide  Dolt. 
tiuodhb.  1 5.  Eodem  modo  per  contrarium  dicen- 
dum eft  , de  dolore  : de  quo  dixi  locie  citmis  , Sc 
rraltat  optime  Dolt.;ud. 1 f * mrm.j.f. u/iter  potcjl 
dici.  De  duplici  cffcltu  dclcltationis  & doloris, 
nempe  rifu,&  fletu  dixi /ecl.+.in  fitt.V ide  Fracafto- 
rium  lilr.de  fympatbi 4 cup. » o.& Valcfium  lib.j  .Con- 
trouerfiup.9.  , 

y . Dico  fe  :undt\, quinque  funt  paftiones  irafeibi- 

Q,;nimr  1 S*  lis, fpcs.dcfpetatio.audacia, timor, ira.Declaratur, 
r*T  /ts*  cum  concupifcibilis  defiderat  bonum.nedcficiar, 
fdhlt.  animatur  ab  iraicibtli  per  pallioncn»  fpci^qujr  eft 


4. 

f*ft  fuidf 


Sex  fMjfuntt 
tamuftjitbt- 

I*. 


appetitus  s. . 

concupitura  apparet  impoflibilc  , vel  multutn 
difficile  , oritur  dfcfpcratio ; quz  eft  difpliccn- 
tia  , vel  abicltio  perfecutionis  ; quando  etiam 
oftenditur  cum  magna  difficultate , licet  fupera- 
bili.infurgit  timor,  qui  eft  depreflio  ,Sc  turbatio 
appetitus:li  tandem  malum  eft  prxfens,  & perci- 
pit animal, qu6d  non  poteft  fe  ab  eo  liberare,  ori- 
tur  ira  , cx  prxccdcmi  triftitia.  Ita  multi  ex  D. 
Thom.i.t.f.x9.4rt.j.  fedtes  nulla  ccttitudin^iti- 
titur»fcd  moralibus  conic&uril : portet  quis  plo- 
res, vel  pauciores  conielturalucr  ponere. 

Sectio  IX. 

De  viftt. 

D V B I V M I. 

£*id  Jit  lumen  ? 

Dico  primo,  lux  non  eft  fubftanria.  eft  Scoti  f( 
z.  d.  1 $.&  communis  contra  Philop.hr  opere 
de  mundi  tternitute,  c.6.  Probatur  primh , quia  eft 
per  fe  fcnhbilis.  Secundo, in  igne  eft  accidemur- 
g o5c  vbique.  Antecedens  patet, quia  fi  edet  viti*  Utmif 
tuaformafubftaniialis,  omnia  lucida  edent  eiuf-  Mfmk 
dem  fpcciei.  Nec  eft,  quod  fingatur  ede  formam 
fubftantialcm  non  vltimamjquia  nec  ratio  nec 
experientia  pro.hocfaciunt.VideScotum  f*pri. 

Dico  fecundi  , lux  eft  qualitas.  Patet  expri- 
ma;quia  noncll  fubftantia.  Prztcrca.quianoncft 
aftignarc  aliam  qualitarcm  consequentem  for- 
mas corporum  ccclcftium. 

Dico  tertii , lumen  non  eft  fubftantia  fpiritua-  inmnj 
lis,  quiaextcnlibilis  i nec  corpotalis,  quia  eftft-  puluu. 
mul  cum  acre,  Sc  non  penetrat  i nec  forma , quia 
id, cui  aduenit,  maner  co  abfente , petfcllutn , vt 
patet  in  acre  renebr^fo  j nec  materia,  quia  hzc 
eft  ingenerabitis, & incorruptibilis.  Prxterca,  lu- 
men diffunditur  per  totum  hcmifphxrium  inin- 
ftanti  .quod  nulli  horum conucnu  hxc videtur 
ede  contra  Simplicium  1.  de  Ctrl,  text.19.  vbi  vi- 
detur diccrc  cftc  corpus.  Sequirur  cigo  lumen ef- 
(e  accidens  : neque  aliud  a qualitate  ede  poteft, 
tum  quia  eft  forma  intcnlibilis  , tum  quia  per  fc 
fenfibilis  eft.  In  his  conuenitur.Sed  controuerti- 
tutcuiufmodi  qualitas  fit.  de  qua  conclulioncfe- 
quenti. 

Obiicitur  primi  , Ariftotcles  Problem.ft8.ii>  1. 
tjuefi.  5 j.ait  ideo  ftrepitus  melius  nolle,  quam  die  guw/np. 
audiri, quia  medium  per  lumen  fit  denfius : ergo 
lumen  eft  corpus.  Refpondetur , quia  loquittu 
more  inucftigantisiSc  poftea  fubiungit  veram  ra- 
tionem , nempe  quia  die  intelledus  eft  dillraUui 
aliis  funllionibus, propriis, Sc  aliorum  fcnfoum. 

Obiicitur  fecundo  , lumen  mouetur  per fc,vt  1*««« 
parer  ex  decremento  vmbrxjergo  eft  corpui-An*  t*  f*  mm' 
tcccdens  patet , quia  quicfccnte  acre,  videmus  il- 
luminari  hanc  partem  medij , quz  ant^fuitob- 
fcuta.Rcfpondcrur,moueri  videtur , & accedere, 
vel  recedere, cum  iuxta  luminofi  accelfum.velte- 
ceftum.parteseius  corrupuntur.vcl  prodocumuc.  j. 

Obiicitur  tertio,  fi  radius  Solis  penranfeatfo- 
ramen  , facit  in  corpore  figuram  rotundam  i ^rgo  £•*>!*** 
eft  corpus, quia  nihil  aliud  eft  figurarum.Rcfpun- 
dcyir , habet  hoc  difficultatem  in  PcrfpcHma. 
Quidam  volunt  illam  figuram  ficr<  a Sole . qui 
rotundus 


I 


Difput.  1 1.  Sed.  X. 


6i  7 


JU£w  tri- 
plex exfiua- 


Sel  tifim 

mm  txnr- 

X'«'  fpif- 


Aer  4 B -V4- 
rutur  , n«- 
Iturum r 


An  dentur 
flur 
i»  ttUtm. 


txmen  effe 

frnim. 


rotundus  ed  , fi  tamen  notus  agere  polii  e : nam  (i 
corpus  ponatur  prope  foramen  , apparet  foratui* 
nis  figura : fcd  quidquid  fit»  illa  figura  eft  a caufa 
extrinfeca,  non  ab  ipfo  lumine. 

Obiicitur  quarto, lumen  dicitur  refringi, & re* 
fletii,  qux  funt  propria  corporum.Refpondctur, 
hxc  ad  fimilirudinem  dici » quia  radius  reflexus, 
non  eft  idem  lumen  cum  redo , fcd  alia  pars  lu- 
minis. Pro  quo,  Nota  ex  Scoto  citato  triplicem 
eile  radium : redum  ,qui  diffunditur  a Uminofo 
per  medium  eiufdem  diaphanei tatis;  reflexum, 
qui  occurrente  corpore  opaco , multiplicae  fc  in 
oppoiitum  , Se  fradum  , qui  occurrente  medio 
alterius  diaphancifatis,  multiplicat  fe  in  eo , vel 
versus  perpendicularem  ; ii  medium  occurrens 
eft  denfius,  vel  e contra,  fi  eft  rarius:dc  quo  opti- 
me tradat  noder  loan.Pcchanus  in  fua  Pcrlpc- 
diua.  vide  eum  tone/,  i + .& fiq. 

Ex  hoc  patet , quando  Sol  citius  folito  mane 
apparet  , lignum  efle  pluuix  , quia  antequam 
afccndit  fuper  horizontcm,illuminac  nubem  ali- 
quam opacam,  a qua  lumen  ad  nos  vcluti  a Ipc- 
culo  refleditur , & hinc  colligitur  futuram  plu- 
uiam.quia  nubes  illa  Solis  calore  in  eam  reioluc- 
tar.  Item  , cum  ponitur  nummus  aureus , vel  ar- 
genteus in  fcurelu  vacua, ita  vt  cum  non  videam; 
fi  repleatur  aqua, videbitur ,quia  radius  ab  eo  pro- 
diens ad  fuperficicm  aqux,  occurrente  aere,  me- 
dio rariore  frangitur  a perpendiculari.  Hinc  et- 
iam vt  puto.rcs  videtur  maior  in  aqua, quam  ve- 
re cd,  quia  ob  occurfum  medi)  rarioris , radij  fic 
franguntur  a perpendiculari. 

Obiicitur  odauo,  contingit  acrem  variari  lu- 
mine manente ; ergo  non  cd  accidens  , quia  hoc 
non  migrat  in  aliud  fubicdum.  Rcfpondctur, 
nouum  lumen  edici,  amoto  acre  iam  illuminato, 
ficut  acre  ab  igne  calcfado , per  ventum  amoto, 
darim  fuccedcns  aer  ab  eodem  calefit. 

Obiidtur  vltim6,quia  lumina  non  mifcentur, 
ve  patet  de  lumine  luccrnx  , quando  fimul  cd 
cum  lumineSoli$,quia  albclcit : Se  de  luminibus 
duarum  lucernarum  etiam  patcr,quia  polito  vno 
opaco, dux  apparent  vrabrx,&  vna  tantum  clfcc, 
fi  vnum  edet  lumen : ergo  non  funt  duo  acciden- 
tia , quia  edent  eiufdem  fpecici , Se  coalcfcercnc 
in  vnum.  Rcfpondctur,  ad  hxc  ex  a de  t radanda, 
oporteret  multa  ex  Pcrfpcdiua  mutuari.  Vide- 
tur magis  fecundum  Scoti  memem , quod  non 
mifcentur, fcd  quod  funr  plura  lumina  in  eodem, 
fiuc  numero,  fiuc  fpccie  didinda ; ficut  funt  plu- 
res  fpecics  fenfiinlcs  in  eodem  , quia  lumen  cd 
fpecics. 

Dico  quartd*  lumen  ed  fpecics  intcntionalis 
lucis.  Ed  contra  D.Thom.  i.p.f. 67.  art. er  1 .de 
An.  text. 70.  Se  communem  Thomid.  Tolct.  1.  de 
Anq.  1 7 .Se  Suar,  \ .de  An. cap.  1 4.  Se  aliosrfcd  eam 
renent  Scoc.  t.eii  j.  jtgid.i  de  An  text.76.dtdr.  1. 
& 3.  Thiencn,rrxr.7i.Buridan.f.  17.  Aflian.  in 
tj<j.  Per/pellitta.  Zabarcll.  lib.i.de  Vifu,  cap.  9.  Pjc- 
co[on\inxas  lib.i.de H/u, cap. 9.  Probatur  pnmd, 
ex  Scor.  quia  fecundum  ArilLi.dr  An.te.xt. 6%  lux 
ed  per  fc  fenfibilis ; fcd  non  habet  aliam  fpeciem 
a lumine  ; ergo.  Secundo  , fi  non  ellct  ipecics, 
pofitutn  fuper  fenfum  impediret  fenfationem, 
quod  cd  falfum.ex  Arid.  de  Senfn,cap.  x.Tcrtid, 
durat  tantum  in  prxfetuialucidi , contrario  va- 
cari dat  cum  alio  lumine ; hxc  autem  funt  pro- 
pria fpecierum. 

Obiicitur  ex  D.Thom.  d.an.^. fpecics  non  de- 
nominant fubicdum ; non  enitn  dicitur  oculus 
Scoti  oper.  Tom.  1 /. 


albus , 4 fpccie  albi ; at  lumen  denominat  fubic- 
dum;crgo.  Rcfpodcrur  ex  Scoto, qu6d  omne  ac- 
cidens denominaret  luum  fubicdum  fi  cilent  no- 
mina impofita  ad  hoc:fcd  in  quibufdam  impolita 
non  funt  : quoad  lumen  autem  impolitum  ed; 
ficut  nec  quoad  cifcdum  fpecici  in  medio. 

Obiicitur  fccund6,excodem,lumcn  caufar  al- 
terationes  naturales : creo  non  cd  fpecics  intcn- 
tionalis. Rcfpondctur,  ipccics  inrcnfas,  vel  mul- 
ciplicatas.realitcr  adcrare,vt  patet  in  fono  vehe- 
menti: vide  fupra  Commem. ad  ej.  1 o.  vbi  ex  Dodo- 
re  odendi  , quod  imaginatio  facit  cifuiu  , Se 
quomodo. 

Obiicitur  tertid, lumen  videtur,  fpecics  autem 
non;erco.  Rcfpondctur  cum  Dod.$  Ex  hoc  patet, 
n.f  .ex  Commcnc.r.  1 .de  Sen/h,  & Senfitto , fpeciem 
intenfam  cllc  vilibilcm  ; condat  enitn  lumine 
reflexo  ad  plantas  virides  parietem  oppoiitum 
colorari , non  vero  colore ; quia  hic  ed  perma- 
nens, fcd  ioecic eoioris  plantarum,  qux  videtur. 
Similiter  Ipccics  non  gignunt  fpecics  , nili  con- 
tiguentur  opacis:&  hinc  radius  rranfiens  per  vi- 
trum rubeum  in  medio  non  videtur,  bene  tamen 
in  pariete  , vbi  gignit  fui  fpeciem , Se  ibi  videtur 
rubeus  color,  qui  tantum  cd  fpecics  coloris, qux 
amoto  vitro  cuanefcit.  Contra  , Ipccics  odoris 
non  odoratur , nec  faporis  gudatur ; ergo  idem 
de  fpccie  vifibilis.  Negatur  confcqtientia  , quia 
ficut  vifused  exteris  lenlibus  perfedior.  Se  no- 
bilior, vt  odendi  Commem. ad  tj.6.  ita  eius  fpecics 
cd  pcrfcdior;&  fic  potcll  ede  fenfibilis,  etli  alio- 
rum fcnluum  fpecics  tales  non  finr.  Adde  allatas 
cxperictias  pro  vifu,non  haberi  in  aliis  fciilibus. 

Dices,  virrum  antequam  per  radium  illudra- 
rctur, emittebat  fpecics;quarcergo  non  videbun- 
tur ,fi  pod  videantur.  Rcfpondetur,  in  illo  radio 
emittere  perfediores, Se  aliarum  fpecierum  geni- 
triccs:ficut  node  lucentia  in  paruo  lumine  emit- 
tunt fpccies  lucis,  non  colorum , Se  dic  e contra: 
de  quo  Scor.i.d.  \.q.6.nnm.7.Se  fupra  ej.ij.  vbi  in 
Commem,  num.  1 .&  a .dixi  alias  huius  rei  caulas;dc 
quo  etiam  Anft.x.dr  An jext. 71* 

Obiicitur  quarto, ex  Suar,  radij  Solis  inciden- 
tes in  fpeculum,vcl  aquam,  reflexi  ad  oculum  re- 
prxfenrant  Solem  ; Se  hoc  idco,quia  fpeciem  ali- 
quam didindam  a flumine  producum  , quia  lu- 
men antea  emittebatur , Se  non  reprxfcntabar. 
Rcfpondctur,  hoc  Se  Jlia  argumenta  Suar. proce- 
dunt ex  fallo  intcllcdu  opinionis,  quali  Scotus 
diceret , lumen  efle  fpeciem  ipfius  corporis  luci- 
di , cum  tamen  ademerit  tantum  efle  Ipccicm  lu- 
cis , Se  prxuiam  ad  fpeciem  coloris , tam  quoad 
medium  , quam  quoad  vifum  difponendum.  ita 
habet  $. Modm poni turtnum.$. 

DVBIVM  II. 

Vtrum  lumen  requiritur  ratione  medi/, 
obiefli,  vel  vifmf 

Q Vi  dicunt  lumen  non  didingui  a colore, 
ncccflc  cd  aderant , tantum  ratione  obicdi 
requiri ; quia  ed  ipfum  obicdum  , de  quo  dubio 
fiepunti . 

Ahj  tenent , etfi  color  non  fit,  tamen  ratione 
obicdi  tantum  requiri.  Ita  Auiccn.  6.  Nat.  p.  3. 
cap.  1.  Ali)  ratione  medi)  tantum  requitum  lu- 
men. Ita  D.Thom.x.<&  An. cap. 7 .circa  text.  71.  fcd 
ratione  obicdi  requiri  ait,  1 .p.q.  79.  an.  3.  & de 
vrriiai.q.S.xrt.  1 4. 


Qiare  fleti*  • 
ne  a druetr.i- 
nae  fmheaaf 


7- 

Spetili  mtrn- 
nonaiu  alte - 


Spetiem  vi/i- 
bthm  y«4it- 
1 ieqae  vtdiri. 


8. 

Spttin  fijmit 
fui  fit  tum, 
*«  tamen  it i 


f^uxre  tj ae- 
ria vi- 
Jeniur  ne» 
die. 


GGg 


Diccn 


6i8 


Dicendam  ramea  cum  communi  , ex  parte 
vrriufquc  requiri , ac  etiam  ex  parte  organi.  Iu 
Dodoc  i.d.  i j . $.  Modm  furatur , fupra 

X»»»/»  /w-  7.4.  vb/ rationem  aUIgnat  quare  ad  vi/ionem  re- 
<l",r'fur  mc<*,um  extrinfecum  ; quia  fcilicet  co- 
wfiM/m*  k*r  non  v,^c,ur  >n  lumine;  & vt  videatur, re- 
quiritur medium  illuminari.  Probatur  quoad  ob- 
ic<2um,expericmia;quia  conflat  cura  no<2u  vide- 
mus lucida, eas  parces  rei  vifx  luce  deflitutas  non 
videri.  De  medio  /uadetur  ex  Arifl.  2 Je  An.text. 

7/.  vb/  ait  obicdum.vt  videatur,  oportere  prius 
alterare  medium  adu  illuftratum.De  organo  pa- 
rer, quia  cfl  jferfpicuum , & cum  lumen  fit  adius 
per/picui,  ex  Arifl.citar.non  poflet  fine  eo  fpecies 
coloris  in  organo  recipi.ficut  nec  in  mcdio;flc  ita 
Commentator  a Scoto  citatus.dr  Senfn,&  Sehfk- 
to,  renet  in  oculo,vr  videar,  lumen  requiri. 

I !•  Obiicitur  primo , condar  eos,  qui  in  tenebris 
fiinr,  videre  obieltum  remotum  ilfitflraruin.efto 
nec  in  organo,  nec  in  medio  fit  lumen.  Refpon- 
derur.aiiquam  illuminationem  etfi  exiguam, runc 
ad  oculum  effundi,  etfi  non  apparear , quia  alio- 
quin  vifibile  pofitum  fuper  viiuin  vidcrctur.con- 
* tra  experientiam. 

Obiicitur  fecundi,  quia  Arid.x^r  jin.  text.66. 
ait  colorem  de  fe  cflc  vifibilem  : ergo  non  eget 
lumine.  Confirmatur,  quia  reliqua  fenilium  ob- 
iccla.vr  foniis, fapor.non  petunt  alias  concaufas, 
vt  emittant  fpecies.  Rcfpondetur , de  fe  talis  cd, 
ramen  vr  adlu  videatur  , requiritur  lumen.  Ad 
confirmationem,  hoc  efl  proprium  colori , ficut 
& non  pofTe  percipi  fine  illuftratione  pcrfpicui, 
feu  diaphani ; neque  eftquxrcnda  alia  ratio  , ni/i 
quia  hoc  cfl  hoc,  «Se  illud  efl  illud. 

Obiicitur  terri6.fi  lumen  in  medio  requirere- 
tur, quo  remiffius  in  eo  c/fcr.eo  imperfedlius  vi- 
deretur obic&um ; fed  hoc  efl  contra  experien- 
tiam.quia  modo  non  minuatur  lumen  in  obie&o, 
non  erit  imperfe&ioreius  vifio,  etiamfi  minua- 
tur in  medio  , vt  patet  quando  videmus  c loco 
Anvxfit  f tenebrofo  rem  lucidam.Rcfpondctur,vel  negan- 
di» ^am  cxPcr*cntiam  illam,  quia  perferior  erit  vi- 

l*flr*t&  mt  * Ruo  perferior  inedij  illudratio , modo  non 
diumr  Ixdat  organum : vel  fi  admittatur,  fatendum  erit 
lumen  requiri  tantum  per  accidens  in  medio; 
quia  fi  cllcc  caufa,  vel  difpofitio  vifionis,  faceret 
ad  cius  perfcdlionem  : cum  enim  tam  luminis, 
quam  aliarum  fpecierum  effu  fio  fiat  (ine  contra- 
rio, & ab  ageme  naturali , fefe',  femper  comitan- 
tur a&io  iliuminatiua,  & adito  fpecierum  vifua- 
lium  prodiidliua. 

Hoc  & primum  argumentum  fatis  probabiliter 
fuadet  lumen  per  fc  non  requiri  in  medio.  Sccudb 
rcfpondetur , ideo  t emi  Ilione  luminis  in  medio, 
non  remitti  vifionc  obic£ki;quia  tunc  dcfedlu  il- 
luflrationis  in  mcdio.non  tendit  vifus  in  aliaob- 
ic da-.Sc  cx  hoc  capite  fortificatur  circa  obicdlum 
illudratum  ; quia  circa  alia  obicdla  impeditur  ab 
a&u*, pluribus  enim  intentus  minus.minus  perfe- 
tfte  lingula  cerneret.  Sed  forte  verius  ed,  non  re- 
quiri pet  fe  lumen  in  mcdio,alioquin,  cum  no&e 
videtur  diftasvidercntur  «ia  qux  funt  in  medio. 

Nec  valet  fi  dicas,  lumen  cflc  valde  retniffum, 
quia  fufficit  vt  fpecies  coloris  didantis  produca- 
tur » ergo  a fortiori  , vt  fpecies  propinquiorum 
colorum  cfticiamiir.  Rcfpondetur  tamen  colo- 
rem didantem  producere  fui  fpecicn» , quia  ha- 
bet fecum  lumen  propoitionatum ; Si  hocdecd 
in  cafu , propinquioribus  coloribus,  Sc  ideo  non 
effundunt  Ipecics,  quibus  videantur. 


De  potentiis  corporeis  Anima; 

DVBIVM 
S>;id  color,  & vnit  oritur? 


III. 


1 


It. 

mm  f*  no 
rvfMiVi  i» 
modio. 


P Latoin  Tttruo . Auiccnnafi6.6.f.j.r.t.&  alij  ij. 

dicunt  colorem  cflc  ipfum  lumen, quo  abfen- 
te  nullum  admittunt  exidere  colorem.  Et  faucr 
Ariflotelcs  de  Senfn , & Senftb.  dicens  colo- 

rem cflc  extremitatem  perfrient  in  corpore  termina - 
tt,i.  dcnfo;quia  in  hoc  tantum  terminatur  vifus. 

Idem  tenet  Caiet.  x.  de  Anim.  cap.-j.  laucll.  f)), 
Sonein.to.Met^.i. 

Dico  primo  cum  communi  colorem  eilequa-  Oitrm*  rf 
litarem  a luce  Se  lumine  diftin&um.  Primd, vifus 
difccrnit  colorem  a lucc.quia  videns  aliqua  zque 
lucida,  vel  illuminata , videt  fxpc  cflc  colore  di- 
flin&a.  Secundo,  nigredo  efTet  albedo , & rube- 
do, quia  hic  eadem  elTent  luci.  TcrtioXuna,  Sc 
ali*  delli  lucida  funt, vel  illuminata , non  tamen 
colorata.  Quarto, ad  lucem  non  cfl  propria  alte- 
ratio.benc  tamen  ad  colorem,  y.Pbyfxnp  j. 

Obiicitur  primo , quia  in  collo  columbi , & Co!mtiff+ 
cauda  pauonis , ex  diucrfo  lucis  afpcdu  , diuetfi 
colores  apparent ; Si  fimiliter  in  iride.  Rcfponfio  ^ 
comunis  cfl, illos  colores  e(Te  apparcntcs.Contu,  pvmpfm 
quia  guftus  no  percipit  fapores  anparctcs,  neque  m. 
auditus  tales  fonos : ergo  nec  vifus  tales  colores. 

Rcfpondetur  ergo  melius , fecundum  Scot.  t. 
d.i  f.  nihil  ibi  videri  nifi  lumen,  feu  fpeciemln- 
cis;&  hoc  argumentum  probat  fententiam  Sco- 
ti , quod  lumen  fit  fpecies  intentionalis;quia,vt 
dixi,  non  percipitur  color  non  vcru$ivifn>& 
cum  percipit  illos , qui  dicuntur  tales  , lumitu 
funt,  non  colores.  De  quo  vide  qux  dixi  i»  C»*-  C*V  i 
mtnt.  adtj.to.  nnm.  1 1 . De  colore  iridis , forte  cfl  mr)im 
verus  ; quia  ibi  cflc  potcd  mixtio  qualitatum, 
etfi  non  permanens , qualis  in  permanentibus 
contingit;caufx  enim  ad  hoc  videntur  fufficien- 


*4- 


res  ibi  repcriri.de  res  vifa  in  fc  variatur. At  quan-  ointAn 
do  nec  caufa  fufficiens  apparet , nec  res  vifa  in  fe  *“**  m 


variatur.vt  in  exemplo  de  collo  columbi, & cau- 
da pauonis, ik  de  rubedine  caufatacx  radio  tranf- 
conte  vitrum  rubrum  , quo  vtitur  Scotus , color 
non  cfl  verus,  fed  dicitur  apparens , quia  putator 
verus. 

Obiicitur  fccund6,Ari(l  yde  Anim je1t.67.de- 
finit  colorem  efle.quod  mouct  adlu  pctfpicuum; 
fed  hoc  lumini  conucnit.  Rcfpondetur,  colorem 
fumi  laxius, vt  comprehendit  etiam  lumen.  Quo 
fenfudicic  Ariftot.de  Scnfn,&  Scnfbxnp.  1 .omnia 
corpora  colorem  participare.  • 

Dico  fecundi»,  color  refultat  ex  mixtione  cie-  I f* 
mentorum,  & immediate  ex  mixtione  primarum  vd»"* 
qualitatum.  Probatur,  quia  tantum  in  mixtis  re- 
peritur.  Explicatur,  inter  clcmenta,aqua,&a« 
funt  diaphana  , ignis  a&u  lucidus  , terra  aquea; 
mixta  ergo  cx  his  retinent  aliquo  modo  diapha- 
ncitatcm  , lucem , Se  opacitatem  , corruptis  ele- 
mentis , Sc  ex  his  refultat  qualitas,quar  cfl  colot» 
ratione  lucis  Sc  diaphancitatis  ad  opacitatem  ter- 
minati. Hinc  Arift.  lib.  de  Celorib.  ait  colores  fc-  Tnlt  tnftn 
qui  hic  elementa, plufquam  illa ; nam  in  quibus 
aer  dominatur, fle  aqua.funt  magis  candida,  quia  J|f^f 
ifta  elemeta  funt  diaphana;in  quibus  ignis, ftaua; 
in  quibus  tcrra,nigra.Tria  prxdi&a  occurrunt  in 
acre,  quando  gignitur  in  co  color,  fcilicet  lumen 
a Sole  , diaphaneitas  ab  acre,  fle  opacitas  i nube, 
color  ifte  dicitur  apparens ; fed  fi  cft  aliquid  a lu- 
mine diftin&um  , eft  verus  color,  licrr  ad  modi- 
cum durans.lta  rem  hac  explicat  HatoindiW^t. 

Arift. 


« 


Tl  ► 


ifi. 

tUmttu  »0» 
funt  ttltr u- 
n. 


Definitu  *•- 
heu. 


Au  ttltr  fit 

Huunm  im 

foaftur 


« 7 • 


Celeret  ex- 
treme CT  w*- 

4. 


J.udium  effe 
tlieelum  ui- 
Sfun/um  vi- 

fm. 


18. . 


nJSUI,  ni. 

fU*. 

O tuli  fttiu, 
& tpttintn 
fimiliu,juur» 
lutum  ne&it 
videatur  lu- 
et i ut 


Difput.  1 1. 

Arift.  citat.  Mbcxi.fum.  de  homine,  tfuaft.  de  Sub- 
ftumiMcolerij.se  D.Thom.i.d*  vinim.lecl.i^.Tehti 
4 Suar.  yde  An.  cap.i  f. 

Ex  quibus  fequirur  ipla  elemema  pura  , non 
ede  calorata ; vnde  quod  ignis  nofter  apparear 
fiauus,  ex  commixtione  terrx  habet : fcd  neque 
in  omnibus  mixtis  color  reperitur  , nam  humor 
cryftallinus  oculi  coloratus  non  cft,aiioquin  co- 
lorem non  videret,  de  quo  Scot.i.d.j.9.8 .ud  j.ex 
Arift.  i.dr  An.text.7i.&  111. 

Sequitur  etiam  polle  colorem  fic  definiri, quod 
fit  quali  tat  afficiens  mixtum , quatenm  habet  dia p Li- 
mitat em  , opacitate  terminatam.  Ari  (tot.  duas  dat 
definitiones,  & in  re  cum  hac  coincidunt.  Prima 
pofitaeft  in  initio  dubij.  Secunda  pofita  infe- 
cunda obiedione. 

Contra  primam  eft,  qnia  non  tantam  in  extre- 
mitate, fed  interius  quoque  eft  color, vt  ad  ocu- 
lum patet.  Rcfpondetur  loqui  Arift.de colore  vt 
vifibilis  eft.  Comta,  quia  colores  in  profundi- 
tate quorumdam  lapidum  videntur.  Rcfpondc- 
toc , id  negandum  cllc : neque  experientia  oppo- 
fitum  docet.  Contra  fccandam  definitionem  eft, 
quod  Solis  lux  moult  a&u  pcrfpicuum , transfe- 
rendo fpecics , Sc  tamen  non  eft  color.  Refpon- 
detur,  color  a Au  mouct  pcrfpicuum,  non  facien- 
do illud  tale,  quod  luci  conucnir. 

Pro  huius  dubij  complemento  , Nota  , duos 
ede  extremos  colores,a!bum  6c  nigrunv,illc  pro- 
uenit  ex  abundantia  luminis',  Sc  exigua  opaci- 
tate , hic  i contra.  Inter  hos  fex  funt  prxeipui 
colores  medi j , non  qu6d  componantur  ex  illis 
cxiremis,quiaram  fimplices  funt, ac  illi, ex  Arift. 
j.  de  Senf.  & Sen/ih.  fed  fic  dicuntur  propter  ali- 
quam fiimlitudincm  ad  alterum  extremorum. 


Se£t  IX.  619 

luminis  pcopr  jj.vt  oculi  felium, quercus  putrida,  - 
& quxdam  animalcula,  non  videntur  vt  lucida, fi 
medium  eft  maiori  lumine  illuftrarum  j quia  hoc 
abforbet  minus  lumen,  ficut  lumen  Solis,  lumen 
Aftroruro;&  fic  non  videntur  nili  in  reuebris,  ne- 
que tunc  videmur  vt  coloraro,  fcd  tantum  vt  lu- 
cidant ait  Arift.  cit.  dc  quo  vide  Do&.  1 . d.f.q.6. 

».7. qux  autem  ab  exrrinfcco  illuftramur,non  vi- 
dentur in  tenebris.  Quod  imcllige  iuxea  dicta 
dub.t.  Illavcrb  , qux  forte  lumen  proprium  ha- 
bent i vt  Sol , ignis , vtrobiquccermimtir.  Vide 
qux  dixi!  circa  hxc  Commetu.  ad  rjutft.  10.  ad  f. 

Ad  fecundam  partem  dubij,  pater  medium  rc-  1 9- 
Q ui ri  ad  vifioucm  , quia  fenlibile  politum  fuper 
Icnfum  impedit  fenfationem,  ex  diiftis  fopra  q 4. 

& in  eius  Commem. Vitet  etiam  non  polle  cllc  opa- 
cum , quia  hoc  impedit  ctfufionem  fpccierum. 

Debet  ergo  cllc  diaphanum;quia  fi  vacuum  cllet, 

non  fieret  vifio,ctfin  fpecics  non  haberenr  fubic- 

flum  in  medio,vt  habet  Do €t.i-.d.<j^.i.num.  1 S ex 

Arift.  j.  de  An.  text.~ 4.  Ii  tamen  vifus  edet  fpecie  Au  vifi • in 

fornurus  , Sc  obicdutn  illuftrarum  , quidam  pu-  fi,ri 

tant  qu6d  fiefet  vilio  , etiamfi  medium  eflet  va- 

cuum : fed  rencodo  requiri  illuftrationrm  medij, 

iuxtadida  dub.x.  oppofitum  renendum  eft. 

Obiicitur,quia  lynx  videt  poft  parietem, & in- 
fpc&ores  aquarum  vident  aquas  fabrerrancas,de 
quibus  Plin.  lib.\  1.  Nat.Hifixap.^  Rcfpondetur 
hxc  falla  c(I&  dc  quo  videri  poliunt  Conimbr.i. 
de  An.cap.jjjueft.vlt.A^\A.Theor.i  j.Alberfi/^.xi. 
de  Anim.  vki  id  dc  lynce  ait  elfc  fabulofism;Scor.  Vniuu  lyn » 
4, d 49.  cf.i  j.  ad  1.  illud  dc  lynce  non  aflerir»  fed  videat 
vt  ab  aliis  alienum  adducit  in  exemplum.  • 

D V B I V M V. 


DVBIVM  IV. 

£uod  eft  obieffum  vifus,  & An  petit 
medium  f 

REfpondetur,  lucidum  , feu  luminofuro  efTc 
adxquacum  obicfhim  vifus.  Probatur  pri- 
mo , quia  omne  tale  videtur , Sc  nihil  non  ralc 
videtur ; conftat  enim  Solem,&  aftra  videri, licet 
colorata  non  fint ; nullum  tamen  coloratum  vi- 
dcri,fi  lucidum  non  fit.Secundb  Arift.t.de  Anim. 
text.  1 8.air,  lumen  facere  colaret  athi,  fcilicet  vifibi- 
lcs,&  1 .de  Anxap.y.ut,  Omnia  vilibilia  reduci  ad 
vnum:in  quo  conuemunr,  nempe  ad  lumen, quia 
non  eft  aliud  in  quo  conucuiant  vilibilia, quia  lu- 
cida fine  vllo  alio  extrinfeco  videri  poliunt , Sc 
nulla  alia  fine  luce  vilibilia  funt.  Prxterea  con- 
ftat, quo  perfedius  color  illuminatur , eo  perfe- 
<fti6s  cerni.quatum  eft  de  fe.Hxc  eft  communior 
lententia, quam  tenet  D.Thom.  1. partjq.67.an. 4. 
ad  j.ci*  t.d. 48.  art. t.  vbi  docet  lucem  facere  colo- 
res a&u  vifibiles , Sc  colorem  in  obiecto  vifus, 
cllc  materiale. 

Ex  quibus  (equitur, quando  color  dicitur  adx- 
quarum  obirclum  vifus,  id  non  polle  intclligi  dc 
vero  colore, fcd  dc  liiminc.pro  quo  apud  Arift.  1. 
de  An.text.6<j.  & de  Senfit , & Senfibxap.  j . text. 7 1 . 
fumi  tu  r color. 

Sequitur  fecundo.ad rationem  obie&i  vifus  ac- 
cidentale efle,qu6d  fit  coloratum.  Sequitur  ter- 
tii,illam  diuifionein  vifibilium  a .de  An.  in  rcnc- 
bris,in  luce,&  vtrobiquc,c!Te  accidentalem, quia 
per  fc  tantum  requiritur,  vifibile  ede  illuftratum 
proprio,vcl  alieno  lumioc;qux  in  fe  parum  habet 
Scoti  oper.  Tem.-J  I. 


SOjtod  eft  cr fanum  •vifus , (fi-  an  videat 
per  extramiftionem  ? 

T N oculo.itixra  Anatomiftas,tres  funt  humores,  1 o- 
1 fepten»  mu  (culi. & tunicx  quinquc;de  quo  vi-  ttmm  •tn.tu-^ 
deri  poliunt  Vefiilius  de  compofitione  corporis  iv-  nm finii 

mani  lib.  1.  Theophyl.  lib.  4.  de  fabrica  corpdNs  hu- 
mani. Conimbr. i.de  An. c. 74.6001.7.  qui  Anato- 
miam  non  norunt , tantum  dc  his  poliunt  habere 
fidem  : Sc  fi  Anatomici  adderent  aliquot  etiam 
camilias  illis  tunicis , forti-  crederetur  cis. 

Dico  primd,communis  fententia  cft.vifionem  VH  fit  vifi» 
fieri  in  humore  cryftallino.qui  eft  in  centro  ocu- 
li , nec  diftert  ab  ipfa  pupilla  , ci  reum  dat  u rqu  e 
pellicula,  quafi  tunica , ad  eius  confcruatlonem, 

& hic  dicitur  aranea,  quia  fimilis  telx  arancx,A: 
etiam  fpccularis  ; immergitur  autem  hic  humor 
alteri  vitreo,  prxrcr  partem  anteriorem , qux  in* 
ftar  fcncftrx  recipit  fpecics.  Hxc  fententia  eft 
Ariftot- 1 . de  Hift.cap.q.tir  lib.4.  cap.8. & fAe  Cen. 
animaJxap.i.  vt  citatur  4 Suar.  lib. ^ de  An.cap.%. 

S<  Galen.8.  de  l'fu part.  cap.6. 

Obiuritur  primA , pupilla  nigra  eft ; ergo  non 
poreft  elicere  vifionem ; quia  ex  AtH\.x.deAnim. 
text.7 1 .coloratum  non  poteft  percipere  colorem. 

Refpondetur,  apparet  nigra  propter  humoris-  pnfiUu  «« 
copiam,  qui  penetrari  nequit  yifu  ; ex  Phil.  \ .d*  tritmur 
Gen. animal,  cap.i. 

Contra , pupilla  eft  corpus  mixtum  ; ergo  co-  1 1 . 
lorarum.  Negatur  confequcntia,  quia  non  habet 
denfiratem  & opacitatem  requifitas  ad  colorem. 

Contra,  faltem  accipit  lumen : ergo  non  percipit 
alia  lumina , ficut  nec  perciperet  alios  colores 
fi  coloratus  edet.  Negatur  eonfrquemia  , quia 
G G g 1 lumen 


620  De  potentiis  corporeis  anims 


gtUrttf*', 

stmfrsfjtst 

fiiUtHUt) 


lumen  eft  objectura  , & medium  y color  tantum 
obie&um. 

Obiicituc  fccunJd , pupilla  aquea  , vt  condat 
experientia,  & docet  An  Ii  ore!  es  de  Senfu , dr 
Senfib.  cap.  I.  dr  l.  de  Part.  cap.  \ o.  fcd  organum 
vifus  debet  elTe  igneum , cum  lit  maxime  peript- 
cuum,  Sc  quia  conitar,  cum  in  tenebris  compri- 
mitur .quod  icimill.it.  Rcfpomleiur.aqucum  efte 
organum  , & lic  aptius  cile  ad  recipiendum  /pe* 
cies, atque  fiiflicicnter  diaphanum  : canfa  illius 
fcinri/larionis,focundiim  Ariftotelcm,eft,qtria  id 
quod  nigricar  m oculis, eft  politum,&  dum  com- 
primirur,exilirc  videtur  fulgor , Sc  idem  contin- 
git in  aliis ; vt  in  fquamis  pilcium,  fungis.purri* 
da  quercu  , quxnoflul ueent  \ fcd  hxepercom- 
preffionem  non  fitlgcnr,nugis  quam  ii  non  com- 
Ormlm  r»m-  priincrcntur.  Verius  ergo  vidctur,qnod  oculi  ha- 
*****  ‘,cnt'n  ^ aliquid  lucis, quam  itacomprcfli  fimtd 
cum  ipiritu  virali  emirttinrjvt  patet  de  oculis  fe- 
lium, qui  tunc  maxime  lucent , quando  irafcun- 
tur , quia  emittunt  copiam  fpirituum  vitalium 
calidorum. 

* * • Obiicirur  terrib , (equitur  elTe  duas  potentias 
vifiuas,  ctim  iint  dux  pupilla:  A'  per  confcqnensi 
res  apparerrnr  duplices,  Sc  femper  duz  eflcnr  vi- 
/iones.  Refpondetur  primo  nun  Albert.i .de  An. 
traf}.fx.i4.Auicen.p.^.e.S.  Virellio lib.^.Tlxoe^, 
£*urr  wf  ni  & zo.  viiiouem  fieri  in  confinio  neruorum  opti- 
* J-  corum>fcl,  viforiorum  , qui  a cerebro  parte  dex- 
tera, & (iniitra  progrefli,  coeunt,  Sc  iterum  fepa- 
rantur,  antequam  oculos  fubinrrantA  ideo  vnf- 
ca  cire  vrfioneA  res  videri  vt  (iinpliccs.  Sed  hoc 
feiicirur  a Galeno  xo.de  y fit  part.  e.n.  qui  e.  14. 
probat  ad  hunc  finem  congrellum  illum  organo- 
rum non  fieri,  fed  pr.rcipuc  , vt  fpiritus  vitales  a 
cerebro  manantes  polline  omnes  in  vnum  ocu- 
lum recipi , fi  alter  impediatur  -,  & hinc  cft  quod 
altero  oculo  claufo, alter  oculus  videt,  vt  ait  Ari- 
ftorcles /e&.i  1 Probletti.q.4.VrxteTea,ex  Anatome 
condat, quandoque  illos  ncruos  non  coire,&  ta- 
men in  talibus  res  non  videbantur  duplices,  dc 
quo  VefallUS  lib.4  c.+.dc  Fabric a corporis  humani. 

Refpondetur  ergo,ctfi  dux  fint  potentix  vifi- 
ux,  duxque  vifiones , obieftora  non  apparet  du- 
plex , quia  oculi  funtin  xquali  fi  tu,  codcmque 
modo  immutantur  ab  obieflo.  Ita  Ariftotclcs  z. 
de  Part. 9 QaXen.fupra.  Vnde  fi  digito  oculi  pupil- 
lam eleues.daplex  apparebit  obieflum.  Pro  quo 
tltujste  »cu-  noiaex  Perfpcfliuis  ( & habet  Scor.4.  </.10.7.9- ) 

1«  <juMre  res  qU6d  vifio  fit  per  pyramidem  , cuius  bafis  cft  in 


videntur  dm- 
pticest 


Quare  visa 
arula  tUsmfa, 
salter  aettritaa 
Videt  f 


M- 


Spperet 

flexf 


loco citstto.Sed  infcrutabiJia  homini  pro  hoc  liato 
/une  fecreta,qux  natura  in  paruo  oculi  corpnfcn- 
lo  recondit,  Ctdua  (inquit  Leonardus  Ldltus  So* 
deruis  Iesv,  eruditione  & pietate  decus  exi- 
miura,ciiius  memoria  in  benedictione  clbdib^jle 
Perfodi .dittirs.  c.t.)ceUriut  tsmta  efi,vt  in  pttnQo  tem- 
porii plufipsorn  So.rrtidsenes  mi  diarium  conficiat, (tm- 
tttm  enim  & amplius  difiout  ftetU  st  terra  fecundum 
Afirommes)  tam  a vero  capacitas,  t r tota  corii  medie, 
tat  em  comprehendat , itanto  fi  non  olfiam  terra,  pojjit 
intra  fi  condere  totum  mundum ; tam  vero  arcana  tjl 
ei  tu  operatio, vt  haUenus  nemo  mortalium  idam  affitpei 
potuerit.  Hxcvir  ille  ciiflimusA  mihi  dum  viuc- 
rct  dilc&i/fimus,  in  fapiemix  Dei  admirationem 
excitans. 


Sectio  X. 


De  auditu. 


Dico  primi , organum  auditus  cft  parsqux- 
d - ... 


- 


obieflo , & conus , fcu  punflum  in  centro  oculi, 
intra  Ii  neas  autem  pyramidis  eft  vna  ab  oculo  ad 
obieflum  refla  tendens,  qux  dicitur  axis.  Vnde 
licet  imagines  vifuales  per  duplicem  pyramidem 
terminemur  ad  oculos  , tamen  cum  axes  tendant 
ad  ohieflum  fecundum  idem  punflum  , a quo  in 
vmimque  oculum  fpecics  diufdi  incipiunt  .quod- 
libet (impium,  non  duplum  apparet, quia  fcilicet 
duo  illi  oculorum  axes  ad  idem  punflum  termi- 
nantur: de  quo  videndus  nofter  Canruar.  lib.  1. 
Perfpefl.c.  j .cone. 6.V itcl Mb. } .Theor.  4 j .Quare  au- 
tem res  non  appareat  duplex, optime  tradit  Gale- 
nus Cupra  cx  A rift.yWI.it. Prablem. quaft.i  1.18. vi- 
de Conimbr.  tratt.  de  Problem.  /ifl.x . 

Dico  fccund6,vifio  non  fit  per  extramiflionem, 
Vifio  n«n  /t s fed  eft  terminus aflionis  immanentis, elicitus  ab 
p,reKir*mi[ - oculo  in  fcipfo.  Ita  communis  contra  Platonem 
fimsm.  a\ios.  dc  quo  dixi  Comment.  ad  q.  1 7.  n.  1 5 . vbi 

egi  de  fpeciebus  fenfibilihm.  Pulchra*  & varia 
pioblcmata  de  vifu videri  potiunt  apud  Conimb. 


M 


dam  aerea  intra  aurem  tcfta  pellicula,  qux 
tympanum  diritur.lta  Arift  Jc Senfu  J*r  Stnfsbx.r.  , 

& communis  in  i.de  An.  c.8.  Pro  quo  nota  quod  o?«ua 
aures  extern*  datx  finr.vc  aer  fono  commotus,in 
earum  anfraflibus  refrangatur.flc fenforium  non 
Ixdat.  Intra  cft  neruus  dcfccndcns  a cerebro, qui 
auditorius  dici  poteft , per  quem  fpiritus  vitales  f«u«» 
deriuantur ; & in  cauitatc  eft  pars  quxdam  ani-  d**. 
mata  fpiritofa  aorea.tefla  per  mcbranulam  tym- 
pani,& reliqua  camcas  acrc plena, & folaillapan 
cft  organum,ad  cui  os  pelliculam  veniunt  fpecics, 

& intrant.  Sed  dehis  alnfque  limilibus  fola fides 
humana  habetur,  nili  per  Anatomcn  experientu 
fiat.de  quo  videri  poliunt  Vefalius  Itb.i.  de  Fabr. 
c.8.Valuerdc  lib.t.  e<ip.t.Dicunt  tamen, qn&doer 
Anatomcn  non  repentur  illa  pars  aerea;  fcd  fw- 
tequia  aerea,  Sc  fpiritofa  per  dirtblutioncm  ani- 
m.r  diffipatur.  In  quibufdam  animalibus  fccun-  Qgtimau- 
dum  Arift.4-</r  Hift.  anim.c.%.  non  prominent  au- 
res,  fed  aliquid  habent  proportionatum  auiibos, 
per  quod  audiunt.  Vide  Conimb.  xja  An.c.lq+  ^ kim* 
Arid. i.de  An.text  .S  r.  aii  illud  fenforium  elTe  im- 
mobile : vnde  cum  dicat  text.  8 1.&  84.moueri, 
intclligit  ob  malam  auris  difpofitionem. 

Dico  fcetmd^.fonus  eft  qualitas  fenfibilis  pro- 
ucniens  ex  violenta  collifionc  ,vcl  diuifionc.in  s*-"!-" 
corpore  apto  ad  eius  receptionem.  Prima  pars  pa- 
tet, quia  paflionem  caufat  in  fcnfu , nec  ad  aliud 
Prxdicamcmum  fpeflare  potcft.Dc  aliis  partibus 
prxtcr  viciniam,  patet ; quia  fi  fine  violcntiifiat 
colli  lio, non  fit  fonu$,vt  habet  Atii \.ijdeAiU.l. 
Vlttma  pars  fine  determinatione  fubiefli  poni- 
tux ; quia  fub  opinione  cft  quodnam  illud  fit : & / 
communior  lententia*  a.  de  Anim.text.jh.&V • 
tenet  cllc  medium , non  ipfa  corpota,  qux  colli- 
duntur. 

Obiicies , coli  ilio  corporum  cft  motus : tKfi 
non  facit  illam  qualitatem , qux  cft  longe  pede- 
flior .Refpondetur, fieri  a virtute  rei  fonamisA  Unus 
motum  cile  tantum  conditionem  : ficu:  quandb  rnUs 
dicimus,  quod  motus  cft  canfa  caloris.  \ '* 

Obiicitur  fecundo, quia  fi  per  motum  fiwet  »0-  5* 

nus.elfct  fucccdious  , incipiens,  & defincnscum 
motu  confcquens  eft  falfum  , quia  incipit  cum 
contaflu,  & hic  in  inftanti  incipit , quando  dc- 
finit  motus  corporis  conringemis.Relpondentr, 
fonum  immediate  poftcontaflum  incipere, ficut 
& motus  caufatus  a conraflu. 

Obiicitur  tertib,  fi  fontis  tantum  ertet  in  acte, 
maior 


Difput.  II 

Inaior  pcrcufllo  faceret  maiorem  Tonum, lcd  con- 
flat in  vna  cithara  paruum  i&um  edere  maiorem 
Tonum,  quam  magnum  i&um  in  alia.  Rcfpomle- 
tur,  ex  dmerfitate  figurx,  vel  difpofirioms  rei  To- 
nantis,proucnic  acremdiuerfimodc  peremi  A’  re- 
flecti, Se  lic  ex  minori  iftu  potefl  maior  fcqui  fo- 
jiia*r  Ohu  nus.  Dices, caufatur  Tonus  ex  acris  diutlionc.vc  in 
<«*•  bombardis,  Se  tunc  in  partibus  acris  ftibic&arur; 
y m4itrrm  ergo  iimiliter  cum  rumpitur  aliud  corpus  , vt  li- 
* * gnum,vcl  lapis, Tonus  erit  in  partibus  ruptis.  Ne- 

gatur confcqucntia , quia  ruptio  , vel  fci(Iio  non 
caufat  Ionum, nili  ratione  acris  incluli,vcl  circua- 
dantis  rcm,qux  rumpitur. 

4.  Dico  tcrti6, non  tantum  acr.fcJ  etiam  aqua  cfl 

jtfM* tft  mt * medium  foni.lta  Ari  Aotelcs  1 .de  jlnin m,  i.i.te.u. 
dmmftm.  78.  vbi  Diuus  Thomttfeer.79. & 8j.  Caicun.&: 
i£gid.  Pater, quia  lapides  Se  lebetes  Tub  aqua  To- 
nant ; Se  pifccs  , quia  audiunt  Tonum  nauilun, 
ftrepitu  in  littore  terrentur: 

Se  idem  dicendum  eft  de  liquoribus  aqux  fimili- 
bus  ; expei  ienttt  etiam  conflat , Ii  quid  rumpatur 
in  flamma,fonum  edere. 

Stmm  fiA  •-  Obiicics.qnia  motus  piTeium  Tub  aquis  Tonum 

5 w tiuur.  non  edi t.RcTpondetur,idc6  e A, quia  non  diuidunc 
cum  violentia  aquas, Tolida  tamen  in  aquis  Te  col- 
lidentia, Tonum  edunt, ex  contraria caula.  Vel  dic 
edere  (anum,ctfi  valde  paruum.  Ariftotclcs  mul- 
• tis  in  locis,  Tolius  acris  tanquam  medij  meminir; 
Ted  ideo  fecit , quia  clt  medium  maxime  aptum; 
aquam  tamen  allerim  cius  efle  medium  loco  chatp, 

- Obiicitur  fecundi,  Arift.»^f>d»arav.76.dicit, 
qudd  me Jiu  auditus  eft  aer, olfadlus,  aer ,&  aqua. 
Rcfpondcrur.fortc  velle  aere  clTc  omnino  ncccf- 
(arium  ad  auditum, faltctn  loquendo  de  aere  intra 
. aurcm.non  rame  eft  necellarius  ad  olfadturn.  Vel 
vult  acrem  ede  medium  prarcipoum,  Se  facile  au- 
ditus,aquam  vero  non  ita  facilc;&  tam  aer, quam 
aqua  funt  commodum  medium  olfactus. Hxc  fo- 
lutio  Tuflicit , cum  coultct  eum  pofuidc  aquam 
medium  audirus. 

Diuifiofeni  Dico  quarti,  diuiditur  Tonus  primo  in  vocem, 
mpUx.  &e  non  vocem.  Secundb»in  diredum,&  reflexum. 

T crtio.in  graucmA*  acutum;ita  communis, & ex- 
perienti a conftat.Quoad  primam  diuifionem,ad- 
ucrtevocc  edi  tantum  ab  animalibus  pulmonem 
habentibus, cuius  caufa  clt  animatfed  tnftrumcta 
habet  plura:primum  clt  pulmo  acrem  continens. 
Sccund  m.afpeta  ar  eria,  a pulmone  ad  linguam 
v (que  actingens.Tcrtiu.lary nx.qux  inltar  nucis  in 
Tumniitate  illius  arterix  Te  prodit.  Quanu,lingu- 
la.Tcu  cooperculu  laryngis,  ne  aliquid  ex  iis,  quae 
in  ftonuchum  mittenda  fum,fubinrrct.Quintum, 
v»ti*  iojlrth-  palatum, vocis  rcfradtoriu  dclcruiens  ad  eam  au- 
Tr^tur  pnda«n,vcl  minuendam  : de  quo  GaUibJe  vocis 
* tnfbmm.c. 4.7.qui  e.  13.  integrum  vocis  inftrumcn- 
rum  comparat  fiftulx,&  buccis;arteriarcfpondec 
filtulx, pulmo  buccis  aerem  impcllcmibus.laryn- 
gis  lingua  foramini  Tuperioris  partis  fiflulx  ; Se 
flent  per  varia  foramina,modbclaufa,modbaper- 
ea  variatur  Tonus,  fle  rimula  laryngis  dilatata,  vel 
comprcfsa, variatur  vox. 

gm  Ex  quibus  potefl  vox  fle  definiri,  quid  fit  fortm 

Vteit  dtfoi*  anima caxftuu per  vocalia  inflrumcma.  Qux  de- 
/•*-  (initio  coincidit  cum  ea.quam  dat  Ariftorelcs  d.e. 

jjfxt.90.  Aliquiaddunt  particubm/»imim4fWM- 
tionc  ali tmid/ignifu  audi . qua  excludunt  ruflim  : Ted 
hoc  excluditur  , quod  vox  per  Te,  voluntarie  for- 
JnHti»  quii  *n*wr:<lu^<I  I*  voluntarieA  ad  aliquid  fignifican- 
mdJit  fatr  dum  *d  per  accidens  cfl.  Locutio  fuper 

vocem  addit.quid  fit  exprciliua  rationalis  concc- 
Steti  tfcr.  T»m.  I /. 


Sea.  X. 


ptus.viidc  locutio  pfitcaci , Se  hominis  dormien- 
ris,(ccundum  quid  tantum  locutio  clt. 

Secunda diuiflo  fle  cxplwdtunfonus  rectus  clt, 
qui  per  rcdfcas  linea*  orbicularim  diftundirut  in- 
ltar circulorum,  quos  cfticit  lapis  in  aquam  pro- 
i edus , reflexus  vero,  Icu  a&ro  fit,  quando  rectus 
incurrit  in  corpus  Tolidumconcauum,a  quo  tan- 
quatupila  rclilic  ad  aures  1 tamen  nou  nccellc  clt 
rcflf&i  ipfum  aerem, quo  Tonus  reuclutur , neque 
ipfum  rcalcm  Tonum ; quia  fxpc  luflicit  rcnc- 
dti  fpojics  cius  ,iicurin  ipeculo  videt  quis  Te- 
ipfum  per  Tolas  Tpccies  rcfledenccs  ad  oculum:ita 
in  Echo  audit  luas  voces  per  iolas  Tpccies  cius 
rcflcdcmcs  ad  aures. 

Prxterea , conflat  fieri  Echo  ad  inaguam  di- 
(tanriam,  ad  quam  neque  acris  commotio,  neque 
rcalis  Tonus  pertingit.  Non  audiuntur  autem  in 
Echonifi  vicinia  verba, quia  reflexio  fit  ordine  re- 
rrogrado,  & quoniam  Tonus  cfl  fliccclfiuus, prio- 
res cius  partes  facile  cuancfcunr.itavt  lalrc  quoad 
aniailationcm  non  percipiantur  i ad  quod  facir, 
quod  vltimx  partes  propellentes  priores  turbant. 
Contingit  autem  ob  varios  anfradus,  voces  non 
fcmcl,fed  fxpius  rcflcCti.vi  refert  PlinJ/r*.  \6. A’at. 
Hifi.c. ly.Olympix  in  porticu  Tuillc  eandem  vo- 
cem Tepties  reddi  (blitam.  Sonus  acutus  cfl  , qui 
breui  tempore  peruaJit  inltar  ferri  acuti,grauis  e 
contra, inflar  qbtufi  ferri. 

Dico  quartb.  Tonus  ab  ea  parte,  in  qua  iticipir, 
multiplicat  (pecics  ad  dilLantiam , ad  quam  non 
multiplicat  fc  rcalitci.  Patet,  ad  tam  magnam  di- 
flantiatn,  in  qua  auditur , veriflmile  non  cfl  polle 
rcalitcr  perucnirc.  Secundo,  nili  ab  eo  loco,  quo 
incipit,  Tonus  cftuqdcrct  Tpccies,  non  percipere- 
mus vnde  veniret.  Tertio,  ii  non  cifundcrcr  illas 
Ipecies.in  loco  di  flanti  non  audiretur, quia  omnis 
Icnfai io  cfl  per  Tpccies. 

Quidam  putanr  fonum,incofpatio,quo  fit  ira- 
peraoTo  conatu  medij  non  producere  Tpccies; 
quia  ibi  multiplicat  Ic  rcalitcr. Sol  verius  cfl  op- 
pofltum,quod  tenet  Diuus  Tj)  ornas 
quia  audimus  Tonum  vbi  incipit  ab  ore  animalis, 
Se  immediate  ad  lyram. 

Obiicitiu  primb, Tonus  cfl  TuccclIiuus:ergo  non 
producit  Tpccies,quianihil  habet  prxlcns  nifl  in- 
diuilibile.  ReTponJetur,  producere  cas,&  immu- 
tare Tuccclliuc »Se  fle  agit  per  partes  Tuas  fucccifi- 
uas  : Se  ficut  obiedun»  Tuccclliuc  fit,  ita  cog- 
nofeitur  ; neque  cfl  contra  rationem  a&ionis 
Tcnfltiux  fieri  (iicccfliuc. 

Obiicitur  Tccundti.fl  Tonus  multiplicat  Tpccies 
quando  incipit ,Tequitur  quod  auditur  in  inflanti, 
quia  effundit  Tpccies  flue  reliflcntia  contrarij, 
(icut  viflbilciConTcquensefl  contracxpcricntiam, 
quia  prius  audit , qui  cfl  prope  rem  Tonantem, 
quam  qui  procul  diflat ; Se  fulgur  prius  ab  oculo 
cernitur, quiun  tonitruum  ab  auditu  pcrcipiturA 
tamen  hoc  cfl  caufa  illius.RcIpondctur, Tonum  ad 
certam  paruam  fphxr.im  emittere  Tpccies , flmul 
ac  incipit, flent  res  viflbilisA  a quocumque  intra 
illam  fphxram  flmul  audiri  potefl  , quod  expe- 
rientia condar;  at  in  magna  dillantia  Tpccies  non 
polfunt  efiundi,  donec  Tonus  infe  prius  imcnlmi 
multiplicetur , Se  hoc  Tu  ncccliurib  in  tempore, 
quod  aliata  experientia  probat.Si  petas, quare  vi- 
(ibile, etiam  ad  remota, in  inflati  multiplicat  Tpc- 
cics , &:  non  Tonus  ? Refpondetur , fleue  vjfus  efl 
pcrfcdior  TenTus,  vt  Oflendi  flipra^^.  6.  ita  cius 
obic&um  perfc<flius,&  clficacius  cfl  ad  agen- 
dum ad  maiorem  diflafuiam.  Iuxtahoc  explica 
G G g 3 quod 


A 8 it  qmU 

Jin 


7- 

Iu  Erht  RM 
rtflfSitmr 
nitr.mqmt  idt 

ftnm. 


£uw  i-!ri- 
r»4  vrrta  im 
Etht  athiian- 
tur> 

E»J/  V«X  M. 

HquxnJe  /i- 
frkt  rtfltfli- 

Stn/H  ejf.eit 
fpieiri,vti  if~ 

/t  ne»  tft. 


*.  . 


Stxmt  an  [ne- 
ftjpan*} 


. Obiicies,  cerebrum  confortatur  odore , Ac  ct- 

CirJri  jm-  iam  lxditur;crgo  cll  eius  organum.Refpondetur, 
m>ii  *t*t*  lxdi , vel  confortari  qualitatibus  comitantibus 
rtaftrumrt  habitum. 

Obiicirur  fecundi  , Arilloteles/?#.  i j.  f.  j.  aic 
tunc  nos  odorari , cum  odores  ad  cerebrum  ve- 
niunt-Reipondetur, varius  in  hoc  cll : tamen  xJe 
Hifi.c.  ix.  ait  nares  continere  meatus  odorandi. 
Aducrte  tamen  animalia  non  refpirantia,quia  na- 
ribus carent.olfallum  habere  in  filhilis.vcl  bran- 
chiis,vt  tenet  Ariilotclcs  xJe  Partxnp.  1 6.  & 
Hifixap.  io. 

Quod  hic  ait  Arilloteles  reAt.too.imra  na fum 
dari  operculum  fenforij , quod  rcfpiratione  cle- 
uatur.Ac  idei  fine  rcfpiratione  odorationem  non 
licii  •,  irridetur  a Galeno  lib.  de  injhttmentc  odora- 
t tonis.  Sed  forte  per  illud  operculum  intelligic 
viam  ardam  nafi,qux  rcfpiratione  dtlatarur. 

Petes,  an  odoratus  hominis  fit  perfedioralio- 
rum  animalium.  Refpondctur  fupri  inComnunt. 
*d  (j.6.  Vide Conimbr.x^e  AnimAXA.q.f.  Ac  To- 
letum ibi  4.1 4. 

Sectio  XII. 

De  Cuflu , & Teli». 

u fXE  guilu  agit  Arilloteles,  & Interpretes  cius 
1 / x.de  Animax.io.5c  de  tadu^.i  1. 

Pffnitit  /4-  Dico  ^t\vc\b,  fapor  ejl  qualitas fecunda  refult 'mu ex 

»1  pr*.  mixtione,  qua coloreum humiditate  vineum.  Ita  Ari- 

M ftotcles  de  Stnf.  & Senfb.  cnp .4.  Prima  pats  patet, 

**  quia  nullum  elementum  , in  quo  funt  qualitates 

30 : primx,  aptum  ell  ad  nutriendum  ; ergo  nec  fapi- 

dk  s*pr.&o 4*r.  dum.  De  humiditate  patet,  quia quxdam  fapiunt 

1»  v*ia*  f «afi*  irrigata , Ac  humor  faliualis  ad  adum  requiritur. 

i : ,tX,u  De  calore  etiam  conllat , quia  coquit  ficcum  , Ac 

huraidum,  vt  debiti  mifccantur , Ac  inde  refultat 
vapor  i fi  autem  nimis  coquat , vt  refoluat  mate- 
riam humidam  in  fubtiliorem, orietur  odor,vnde 
fapor, Ac  odor, funt  qualitates  vicinar. 

Obiicies. Cineres, piper, Ac  alimenta  multa  non 
/ funt  humida.Refpondetur  non  requiri  humidum 
prxdominari  in  lapido,  fed  fapor  proucnit  ab  eo 
magis,  qua  humidum  c(l,nequc  hic  ad  funt  ratio- 
nes vrgentes. 

t Obiicitur  fecundo,  fi  fapor  fic  refultarcr,  in  re 

Gui*  qui  faP>^  inhxreret , quod  faifum  cll  ; quia  tunc  eo- 
[wit  Sm/i,  dem  modo  faperet  nominibus , Ac  brutis , contra 
iufifiJ • f*"f  experientiam.  Refpondctur,  res  fecundum  fc  fa- 
pjunt  eodem  modo  omni  gullui  non  impedito; 
vndecum  homines  effugiant  alimeta  brutorum, 
non  ell  ex  co  quod  non  percipiant  eode  modo  fa- 
norcs.fcd  quia  ratione  tempcramenti.nociua  funt 
homini,qux  bruto conueniunt, Are  contra. 
Upreuxtrt-  Dico  fecundA.funt  duo  fapores  extrcmi.dulcis 
mi.frmedq.  Ac  amatus.  Ac  fcxme&j.ltaAriftotelcsdriVw/rtf' 
Senftb.c.+X!?  x.de  Anima  jext.io^  .AY\)xddont  acu- 
tum.quem  ilicomifit.Pingue  ell  prope  dulcc,(al- 
fum  prope  amarum;reliqui  omnino  medi),vt  acu- 
tus in  pipere, raphano ; aullerus  in  fru&u  imma- 
curo;llypticus  in  fru&u  myrti ; ponticus  in  limo- 
niis.acctofus  in  aceto.Galenus  4 . de  fimp  licium  me- 
dicantem onem  facultate  x.  to.ponit  acutum, Ac  pon- 
ticum  cire  extremos, fed  Arill.fequuntur  D.Tho- 
mas  x.de  Gcn.feB.  1 j . Auerroes  2.  de  Animo , com. 
105.  lauellus  tj.  46.  &:  communis , Ac  experientii 
conflat  amarum, & dulce,maximc  contrario  mo- 
do mouere  gullum.  Nec  obllac , qubd  ponticus 
magis  frigori  >Ac  acutus  magis  calori  accedunt; 


Dilp.  II.  Setfl.  XII.  623 


71  ' 


m 

t? 

% 

t* 


Exempla  fa- 


quia  accefius  ad  primas  qualitates  hic  non  atten- 
ditur, fed  ad  rationem  afficiendi  gullum  cum  de- 
lc£Uiionc,vcl  dolore. 

Dico  tertid  , gullus  differt  realiter  a ra«fl u.  Ita  } • 

Arilloteles  x.de  Aninus , & de  Senf.  Ac  communis  $**"edo/u~ 
circA  text.  1 1 . Probatur ; quia  fapor  non  cll  obie- 
Hum  talius, fed  primx  qualiutes.Secund6,faluo 
ta&u,  perditur  quandoque  gullus.  Tertio,  orga- 
num cll  diuerfum.quia  in  gu(lu,clt  vena  lingux, 
cx  Scoto  fupta  <f.  1 . in  ta&u,tll  per  totum  corpus. 

Obiicics  primo  »quia  gullus  percipit  aquam,  Oufim  tfl 
qirxfaporcm  non  habet;ergo  vt  tangibilem  fen- 
tit.Relpondcrur,fi  omni  faporc  caret  .guftari  nc-  ,Ktm,mr' 
quit ; fed  tantam  tangi.  Arilloteles  fxpius  dicit 
gullum  clle  quemdam  talium  ; quia  udum  fup- 
ponit.vel  quia  circa  idem  materiale  verfantur;  & 
quia  vbicuinque  ell  gullus,  ibidem  cll  radius,  ctfi 
non  b contrarde  quo  fupra  Annet.  1 .4 dtj.G. 

Dico  quarti, organum  gullus  ell  cufpis  lingnx. 

Arilloteles  1 .deHift.x  1 .&  1 JoPartx.x  7.Probatur  o fa- 
ex peri  entia, quia  cum  aliquid  perfcllc  gullare  vo-  fl*. 
lumus, applicamus  lingux  culpidcmrc  contra  cum 
gullare  no!umus,ad  lingux  radicem  dciicimus,vt 
in  medicamentis  fumendis  contingit.  Palatum 
aliquid  de  organo  participat , vt  tenet  Damafce- 
nus  x.fidc  1 8.  Ac  ali];  vnde  nerui  gullatorij  co  fe  ex- 
tendunt. 

Dico  qui  ntb , organum  taclus  ell  netuus.Ac  orgmumtn- 
mrd  umcaro  : hanc  docet  Scotus  fupr^.  x.&m  Sm. 
CommentAolui  rationes, qua  fiunt  contra  eam. 

Dico  fcxtA , funt  duo  talius , fpecie  dillin&i: 
hanc  tradlaui  cum  Dodlore  y.  1 . 

Dico  feptimb,  neque  gullus , neque  ta&us  re-  Nte  i-fim, 
quirunt  medium  extrinfccum:  hanc  tuse  tradaui  metoSm  re - 
cum  Dodlorefuprlf.j.Ac  4 Difficultas  autem  cll  mt~ 

an  illi  duo  fenfus  immutentur  per  fpccics  inten- 
dorsales. Quidam  negant, quos  citaui  in  Commem, 
adq.j.in  fine. 

Dico  oHaub,  oppofitum  cll  verius.  Ita  Scorus  ^ 
fijpra^.4.& DiuusThomas  i.p^.78wsrr.j.8c  com- 
munis. Probatur  prim6 , quia  non  aliter  cogno- 
fcerc  polfunt  qualitates  fenlibilcs,  quam  per  Ipc- 
cies.ficut  in  aliis  fenfibus  contingit.Sccundo,non  Guflen.fr  u. 
fentiunt  qualitates  fibi  inhxrcmcs,  vt  ollendi,  in  """•*/*• 
Commem. ad q.^jennot.x. ergo cxtcruasjlcd  Ius  nc-  It* 

queunt  fentirc,  nili  ab  cis  accipiant  fpecies.  Tcr- 
ritS,  gullus  non  immutatur  reaiucr  a faporc,  quia 
adliuus  non  ell ; ergo  intentionalitcr , alioqum 
nullo  modo  fcntirct.  Quarti, conllat  quando  ta- 
lius habet  intenfum  frigus,  qu6d  tunc  perfctlids 
fcnrit  calorem , qui  tamen  propter  rcliltcnciam 
contrai  ij  tunc  miniis  naturaliter  immutat ; ergo 
intentionalitcr  immutat.  Vide  Scotutn  lupra  j.j.  Alipuudo 
Item , durities , Ac  mollities  non  producunt  libi  minii, 
fimiles  qualitates  in  rallu;  ergo  intentiones  tan-  '"/mutet  »4- 
tiira:  alioquin  nullo  modo  Icntiremur.  Ratio  l 
priori  in  hoc  elfc  videtur,  quAd  qualitates  rcalcs,  ,4, 
funt  nimis  materiales , Ac  era  lix  ad  caufandam  1 ulwar. 
fenfationem. 

Obiicitur  primi , manus  xqui  calidum  obic-  ^ 
Ilum  non  fcntit.quia  ab  eo  n6  altcrarur;cigo  per 
alterationem  fentit.  Refpondctur,  hoc  cllc  pccu-  TougiUlU  «. 
liare  fenfibili  raHu$,quod  non  immutat  intentio-  {i"  **"*tio- 
naliter,nifi  quando  immutat  reaUter;vndcimcn- 
tionalis  eius  aHio  fupponit  rcalcm  ; Ac  experien-  " 
tia  id  tellaiunidco  calidum, quia  xque  calidu  non 
alterat, neque  fpccicm  in  illud  immittit.Conimb. 
t.de  An.c.  1 i.^.;^rr. ;.  dicur  tunc  effundi  fpccicm 
in  fenforium,non  tamen  effici  fenfationem,  quia 
requiritur  alterat  10.  Sed  non  placet,  quiafcnfo- 
G G g 4 riutn 


r 


614  De  potentiis  corporeis  Anims. 


rium  calidum , vrquacuor  aim  fpccic , calidi 
quamor, aliquam  /cn/ationem  elicere  poteft,  lal- 
rem  finperfcdam,  calor  enim  ad  i d no  concurrit. 

Obiicirur  feuirtdA.guftus  non  immurarar  rea- 
^.rer  * %orc  > erS°  Pcr  Ip^cics  fcntif, in  abfen- 
ria  ftpotis  fentiet.  Negatur  confcqucnria  , quia 
rts/irtr  }/*•  ello  i fapore  non  immuretur,  tamen  debet  im- 


ftn\ 


7- 


mutari  i qualitate  tangibili,  quia  hi  fenfus /unc 
fubordnuti,  vr  fuprk  dixi. 

Obiicitnrtcnid,quia  nec/nolfadu  datur  Ipe- 
eies:ergo  minus  inguftu  A'  tacta, qui  funr  perfe- 
riores. Antecedens  probarHurrado  de  An.  d.  1 1. 
rt.9.  Primo,quia  non  ^ifcernit  olfadus,  vnde  in- 
cipit odor.  Secundo  , quia  maner  odor  in  cubili 
amoto  odorifcro,nr  non  manent  /pcciei.  Re- 
fpondftur , ad  primum , experientii  conlhr  nos 
aduerrerc,  an  a dexteris,  vel  finiftris  venit.  Adde 
forte  non  fentiri  odorem  line  comadti,  vt  in  gu- 
fto , quod  /enrire  videtur  Scotus  fupra  q.  4.  *d  z. 
manent  criam  ibi  odoris  fpecics,cum  fuo  obicd o: 
neque  odor  feparatur  a fuo  fubiedo,  exhalatione 
fumea. 

Ex  quibus  paret,  fpecics  horum  fcnfuumpro- 
duci  fucccfliuc,  quia  fic  fiunt  illx  reales  alteratio- 
nes  1 verum  illa;  adiones  non  fe  comitantur  fe- 
cundum gradus , quia  contingit  fcnfationcmefte 
inrcnfam,vbi  ait  cratio  talis  non  eft,  vt  fi  applices 
manum  nimis  frigidam  ad  ignein : de  quo  dixi  in 
Comment  jtd  q.  5 .*d  1. 

Petes  an  fint  pl ures, vel  pauciores  fcnfus,quam 
quinque  ? Refpondetur,  fupra  q.O.vbiin  Comment. 
de  comparatione  eorum  quoad  perfedionem,  & 
de  fcnfibilibus  communibus,  dixi  quod  verius 
Vifum  eft. 


Sectio 


XIII. 

Dc  Senfu  communi. 


POnendum  cllc  fenfurn  communem,  oftenfum 
eft  a Dodorc  fupra  4.9A  ibi  in  Comment.  rra- 
daui  an  externi  cognofcant  fuos  adusj  Sc  verius 
efle  dixi  hos  percipi  ab  interno.  Ircm,vnum  tan- 
tum cfte  fenlum  internum.  Item,adum  eft  de  ra- 
tione vniraris  eius, organo, & obicdo  q.  1 o.  in  cu- 
ius Comment.  etiam  difcufli  an  fit  ip  omni  ani* 
mali,&  an  fenfus  decipiatur. 


Sectio  XIV. 


Ve  Sfeciebus  fenjikitibm. 


Speriti  ftnfi 
hUi  nettjf*- 
fio  rfftpcntn- 
J44 


SVpr Ym  comment  *dq.\q.n.x).  fccundhm com- 

kWM 


muniorem  fententiam  , oftendi  dandas  cfte 
fpccics  fcnfibiles,  ecfi  multi  hon  inferioris  notz, 
easnegenr.Addchtcad  huius  confirmationem  ra- 
tiones fequentes.  Prima,  fecundum  communem 
acf  fenfationem  in  omnibus  fcnfibus  requiritur 
mcdium;Ac  faltem  requiri  in  vifu  * nemine  nega- 
ri poteft  i de  quo  Dodoc  fuprk  q.  4.  fed  nullum 
agens  petit  medium  , nifi  vt  pcr  illud  fiat  aliqua 
adio  , neque  hic  alia  efle  poteft  , nifi  effufto  fpe- 
cierum.  Secunda,  alioqnin  in  quacumque  diftan- 
smfiili*  re  tia  videret  fenfus obiedum.  Tcrtia,fcnfibilia  vi- 
t*>ti*non  p*f-  dentur  ad  longam  diftantiam , in  qua  nihil  reale 
,f  "'J "• 'y'  Pr°duccre  poftitnt , praeter  fpecics : quod  de  rifu 
nt  t «cif  pnct dc  auditu  oftendi fttt.io.ton.4.  & deolfa- 

dn,/?d.t  1 . eon.  1.  Qubd  verb  aliquid  producant, 
patet, alioquin  fenfus  non  exirem  in  adus  i quia 
nihil  clTct , quo  determinarentur  ad  agendum. 


potius  quim  ad  non  agendum.  Quarta , reflexio 
/pccicrum  cx  fpeculo  id  ipfutn  oftendir,  quia  pcr 
hanc  videmus, quod  a tctgo  eft. quod  non  fieret  ,fi 
nihil  produceret  obiedum  in  fpcculo.  Quinta,  n. 
baculus, cuius  pars  eft  in  Xmu.app.irct  fraftus.ncc  *? 

Oculus  eft  caufa ; quia  vnifomm  eft, nec  baculus, 
quia  inrcger  A'  rectus cftrergo cx  diucrfitatcmc- 
dijhocpr6acnir,  Arper  confcquensaliquid  rcci-  /'<•<*•? 

pirur  in  medio, alioquin  nulla  fieret  deceptio  ra- 
tione ipfius.  Sexta,  alioquin  opacum  intcricdum 
non  impediret  vifioncm.ncc  auditionem  contra 
experientiam.  Septima  ,idcd  auetfis  oculis  non 
vidcmus.bcrc  tamen  audimus, quia  fpecies  viliua 
per  lineam  redam  rraiicitur^nidittua  non. 

Petes  an  fpecies  fine  adiux  ? Refpondetur,  fic  *. 

de  quo  Dodor  fupra  q.i  2.  & 1 ,d. 3.7.7.  Vide  qus 
adduxi  d.tj.  1 z ht  Comment Mnrtet.  ? . 

Petes  fecundb.an  fiiecies  hsfintdiuilibilcsJlta,  4* 
primd.quia  funt  in  fubicdis  diuifibilibus.Secun- 
do.fi  unt  a diuifibilibus  qualitatibus.  Tcrtib,  alias 
non  polfcnt  refledi , ncc  refrangi.  Quarto,  efict 
Ipecies  tota  in  toto  A tota  in  qualibet  partc,quod 
/oli  fpiritui  conucnit. Quinto, eadem  fpecies effet 

in  multis  locis  difconjsnuis. 

Pro  maiori  explicatione  huius,  & folutionear- 
gumemorumi  Adnerte  qubd  a quauis  parte obic- 
di  emittitur  fiinilitudo  pyramidalis  ad  quoduis 
pundum  medij  ilhjftrati,  cuius  bafis  eft  in  fuper- 
ficie  rei  vifar,&  conus  in  quolibet  pundo,&  idem 
dc  Inminofo , quod  fecundum  pcrfpcdiuos  in 
quolibet  pundo  fpatij  terminat  fuam  pyrami- 
dem  , vnde  quo  res  funt  maiores  , eo  cfficaciores 
fpecics  cmittnm;6c  hinc  remotius  videri  poliunt. 

Hinc  etiam  eft  , quod  in  quolibet  pundo  medij, 
totum  obiedutn,  & fingulx  cius  partes, a quibus 
fine  obftaculo  ad  illud  pundum  hnex  duci  pof- 
funr.rcprxfentantur ; quia  fcilicet  ibi  eft  conus  il- 
lius pyramidis  , quod  fieri  non  pollet , nifi  obie- 
dum,&  fingulz  eius  partes , in  quauis  parte  me- 
di) fuifimiiitudinem  producerent.  Ratio  huius  J. 
eft, quia, vt  docet  Scotus  yagenstu-  4« 

turale non  impeditum  agit  in  medium  Iphaticc,  V9,m' 
8c  ideo  qualibet  pars  obicdi , cum  naturaliter  1 
agat  in  quamlibet  partem  medij,  fpcciem  produ- 
cit ,&  per  confequens  in  qualibet  parte  medij, 
omnes  partes  obicdi  reprzfcntantur;mod6ab 
cis  ad  illam  partem  line*  redae  duci  poffintialio- 
quin  c quauis  parte  medij  non  videretur  totum 
obicdum.fed  tantbm  illa  pars,  cuius  tantifmfpe- 
cics  elfct  in  illa  medij  parte  , quod  eft  contra  ex- 
perientiam,fpecies  autem  ficcffufa  i lingulis  par- 
tibus obicdi  ad  fingulas  partes  medij,  reprxlen- 
tat  partes  k «piibus  effunditur  fecundum  litum,  { f. 
colorem,  & extenfionem  i & per  confcqucns  fpc- 
cics  per  accidens  , ficut  8c  albedo  extcnfa  eft  ad 
exrcnfioncm  fubicdi,&  fic  diuifibilis. 

Ex  didis  patct,qnarc  obiedum  dicitur  effun-  4* 


deic  fpecics  in  plurali,  cum  vnam  tantum  effun- 


dat , quia  quilibet  pars  fpcciei  fufficit  vt  totum  m 

videatur,  & eadem  ratione  dicuntur  fpecies  mul- 
tiplicari',quia  itadeferutunt  potcmix.ac  fi jlures 
eflent : producuntur  autem  ab  obiedo  vlquc  ad 
organum,  continue  f»  medium  eft  eiufdcm  utio* 
nis,  vel  contigue, fi  alterius ; Ac  tunc  pcr  accidens 
fpecies  non  eft  vna.Ratio  cft.quia  obiedum  con- 
tinct  eas  intra  fuam  fphzram.  Ac  quia  fpccics  non 
repta* fentat,ni fi  id  b quo  fit.  Ali  j dicunt  vnam  fpc-  ^ 
cicm  cfftccrc  aliam, Ac  fic  vfquc  ad  organum. 

Aducrte  fecundo  , quod  fpecics  vifibilis  ali- 
quando effunditur  oblique,  vel  reflex^  ad  poten- 
tiam, 


Difput.II.  Se&.XIV.  62$ 


Vad»  rti  *?- 
frnt  im- 
piitui 


y- 


£54 nrnvr. 
dtrmr  ia  fr*- 
tmlt,  mia  vh 
tfif&l**” 
ia  pnfaaJ» 

J fttklt  vidi- 
tart 

$ai"  ani- 
mati* iaxra 
*4jMi i iauttfa 
vuUatart 


Car  himo 
iaxta  rtfam 


mrrfi  tafitt 
apfaritf 


Plani  fraeiti 
ia  ndim/ak- 
ulh. 


QuanfrtcitS 
vi  jit  net  ia 
inflanti  tf- 

fundantur, 
alia  mia  iial 


tiam,non  fecundum  axem  rcctura;&  tuncaccidit 
error  circa  (itum  obicth : & hinc  eft, quod  quan- 
do comprimendo  oculum, ipfum  clcuamus, appa- 
rer res  extra  locum  Aium,  quia  axis  illius  oculi 
non  cA  rdchts  , & quia  axis  alterius  oculi  rectus 
cA , res  apparet  in  fuo  loco  ; & (ic  dupla  : eadem 
latione,  quia  pars  baculi  in  aqua  prius  fpargit 
fpecics  per  aquam  , & inde  veniunt  ad  oculum, 
a perpendiculari  fra&x,  apparet  bacdlUs fractus, 
quia  per  aliam  lineam  venit  fpecies  partis  itn- 
merfe,  Sr  per  aliam  partis  non  immerfx. 

Similiter , quia  linoa  non  feruatur  recta  in  in- 
flexione a fpeculo  ,rcs  videtur  nou  vbicA\  led 
vbi  incipit  refle&i  fpecics  eius.  Non  videtur  au- 
rem in  fuperficie,  fcd  in  profundo, quia  non  can- 
tum rem , fcd  etiam  diAanriam  aliquo  modo  rc- 
prxfcntat ; vnde  cura  plnres  retro  exiitentes  re- 
prxfentantur  in  fpeculo,  profundius  apparent, 
qui  remoriores  funr.videdc  hoc  Vitellium  lih.j. 
PerffeQ.  Hinc  etiam  animalia  dumiuxta  flumen 
incedunr,  apparent,  quali  durio  inuerlo ; quia  ab 
aqua  fpecies  reflc&itur , fient  a fpeculo : fic.  appa- 
rent reprxfciuata  per  tales  fpecics  cifc , vbi  refle- 
xio incipir.  Turres  fub  aqua  apparent  inuerfae, 

3 uia  fpecies  cccli  ibi  rcfle&itur,  & reprxfent.it 
iflant  iam,qux  minor  cA  inter  fummitatera  tur- 
rium, & ipfum,  quara-inter  ipfum, & earum  fun- 
damenti ; quod  fleti  nequit , nili  turres  inuerfx 
appareant ; & forre  hxc  cA  verior  ratio  , quare 
aninulia  fub  aqua  inuerfa  videntur , & homo 
iuxta  ripam  incedens  verfo  capite  apparet.  Ex 
quibus  patet  nihil  valfrre  argumentum  Galeni 
apud  Nyilemim  eia  viribus  An.cop.  x.  fcilicct  ocu- 
los non  polle  recipere  fpecies  ccrli,&  magnarum 
rerum  , quia  funr  nimis  parui  \ oAenfum  enim 
cA,  fufficcre  conum  pvramidis  recipi  in  oculum, 
vt  totum  obiettum  videat. 

Obiicics,  fi  fpecies  funt  diuifibilcsjergo  occu- 
pant locum , & fle  plurcs  non  poffimt  cllc  flmul 
in  parua  pupilla,  & per  confequcns , tama  mul- 
titudo rerum  non  videtur  per  fpecies.  Relpon- 
detur, non  fc excludunt;  quia  non  fune  quantx 
per  fe , fcd  compatiuntur  in  eodem,  iicut  aibedo, 
& dulcedo.  Conrri ; ergo  per  eas  non  reprxfen- 
tantur  obir&i  , nili  in  eodem  fltu,  quia  illae  funt 
in  eodem.  Negatur  confcqttcmia,  quia  feriunt 
varias  oppofltiones,  fecundum  lineas  re&asad 
diuerfa  obir&a  , ad  cum  modum  , quo  linex  a 
centro  ad  circumferentiam  ducuntur , & fle  rc- 
prxfentant  res  in  diucrfls  (itibus. 

Obticirur  fccundb  , fl  funt  diuiflbiles  ; ergo 
materiales : ergo  educuntur  de  porentia  materix: 
ergo  non  fiunt  in  inAanti  : confcquens  cA  fal- 
fum,  quia  oculus  in  inftantividrr.  Rcfpondctur, 
educi  dc  potentia  materix  , quia  non  creantur: 
cum  quo  Aat , qnbd  viflbiles  , cum  contrarium 
non  habeanr,ncc  dependeant  ab  aliquo  Aicceffi- 
uc,  in  inAanti  emittantur:  audibilcs  autem  , & 
olfallibiles , quia  cum  motu  fiunt , in  tempore 
diffunduntur,  vr  explicatum  eA  fiti.  1 o.  conc. 4.  & 
fiti.  1 1 .canc.x. 

Pcrcs  tertib,  an  fpecics  rei , vel  resipfa  vide- 
tur in  fpeculo  ? Quidam  dicant  vtrumque  flmul 
videri,  D.  Thom.  de  Vtrit.  epufi.l.art.i.  cr 
1 . pari.  tjtutfj . s 8.  ari.  $ . Auetr.  lib.  de  Stn/u , cap.  i . 
Capr.  1 . dij}. ; j . quafi.  x.  art.  t .in  fil.  urg.  ctntr.t. 
camluf. 

Verior  fententia  eA , tantum  videri  rem  ipfam 
in  tali  reflexione.  Ita  Scot.  i.difi.i).  $.  dica  tunc , 
nam.  4.  vbi  ait , qubd  in  tali  reflexione , videtur 


re/  ipfa , & non  aliqua  fiuciet  rti  vi/i  8e  quadi.  1 4. 
fi».  Richard.  4.  dijr.  1 1 . qua  fi.  1 . Palarius  x.dtji . j. 

j.  Vitellius Lb.  f.  <5c  alij  apud  Conimbr.  a. 
de  Auim.cap.  7 .qua fi.  8.  qui  tamen  Scotuin  con- 
tra exprclla  eius  verba  citata , citant  pro  aliena 
pane  ; qui  etiam  idem  cxprelsc  unet  4 .di fi.  10. 
q aafi.ij.fine.  Probatur  primo , quia  ii  fpecies  vi- 
deretur, non  appareret  maior  lpcculo.com  ra  ex- 
perientiam. Sociuido,  fpecies  tantum  c ft  in  fu- 
pcrficic  Ipccult,  ex  chalybe,  quia  non  penetrat 
opacuin  , & tumeri  quod  videtur,  apparet  in  eius 
.profundo.  Tecjid , fl  videretur  fpecics,  hoc  de- 
ceret dic  pet  aliam  fpccicm  ab  ipfa  difimetam 
fpccic , vt  in  aliis  contingit  » & hinc  vilio  eflet 
redia,  non  reflexa.  Hanc,  & alias  cociones  ad- 
ducunt Conimbricenfes , quibus  vitra  conclu- 
flonem  probant  impoflibilc  efle  fpccicm  vide- 
ri i cuius  oppofltuiu  oAendi  cx  Dodorc  fcli.i  r. 
dub.i.  irn 1 • 1 

Obiicics  primo,  qaia  fl  res  videretur , appare- 
ret in  fuo  fltu.  Rcfpondctur.  Ratio  huius  iam 
■daracA;  dc  quo  videri  poteft  Vitcllias  citatus. 
Secundo,  in  fj>eculo  fracto  res  videtur  gemina, 
&in  (pcculis  quibuldam  vna  res  nimis  multipli- 
cata videtur.  Rcfpoiuirtur , hoc  oriri  ex  ipfo  fl- 
tu, vel  varia  compofltionc  fpcculi  -,  de  quo  Per- 
fpediui.  Tertio,  cx  i . M acor.  citp.+.  qu Kiam  An- 
t i pheron  imaginem  fuam  ab  aci  e rcpercuflara  vi- 
dere foiebat.  Refpondetur  , non  ait  Ari Aotclcs 
qubd  Aii  imaginem  viderir » fcd  fuam  formam; 
verum  forte  non  in  fua, fcd  in  aliorum  fententia, 
tenentium  vilionem  per  ext rami llionem  fieri, lo- 
cutus cA;  forte  etiam  Ixsa  imaginatione, id  quod 
interius  concipiebat»exteri lis  videri  putabat  An- 
tipheron  , vt  multis  contingit , maxime  febrici- 
tantibus. de  quo  Galen.  lib.  j.dr  Lac.affeB.  rup.j. 
Aliam  folutionem  pofui  m Commem,  adepuft.  17. 
num.  m.  Alia  huc  fpedantia  omitto ; tot  enim 
funt  dc  vifibili  abArufx  diflicultates , vt  vita  ho- 
minis, ad  hxefolaexade  indaganda,  non  fuf- 
fi  ceret. 

Pcrcs  quarto  , an  fit  poflibilis  fpecies  reprx- 
fentam  indiuiflbiler  Refpondetur  cumScoco4. 
di  fi.  1 o.  <pu fi.  9.  ad  qnafiionrm,  fenfationem  cor- 
poris indiuiflbilirer  exi Acntis  ( «t  corpus  ChriAi 
in  EuchariAia ) cum  fit  quid  abfolutinn  , dc  po- 
tentia Dei  polle  poni  in  oculo , non  reprxfrnta- 
rct  tamen  corpus,  vt  flccxiAcns,  quia  taliter  exi- 
Acns , non  eA  aptum  eam  caufare,  vel  icrminire; 
fed  an  tendere  polfer  porentia  tali  fpccie  afftda, 
in  obie&um  fecundum  fc  exclufo  modo  exiAcn- 
di.Dodor  non  rcfoluir,&  difficile  valde  cA,  ma- 
xime ponendo  corpus  nufquam  aiibi  efle,  vt  ibi 
admiititDodor. 

Proparre  negatiua  cA,  quia  fenfatio  extenfa, 
&diuilibili$nonporcA  reprxfenrare  corpus  in- 
extenfum,  aut  indiuiflbile,  etiam  fecundum  fub- 
Aantiam,  prxfrindendo  a modo,  quia  rcprxfen- 
tans  debet  proportionari  rcprxfentato.  Confir- 
matur , quia  vilio  fit  per  flmilitudinem  pyrami- 
dalcm.cuius  bafls  eA  in  obicSo, Sc  conus  in  cen- 
tro oculi,  fed  in  cafti,  bafls  non  pollet  die  exren- 
fa , alioquin  videretur  obiedittm  vr  cxrenfum, 
quod  repugnat  ,ciim  fltintenfum:  fl  autem  bafls 
cllcr  indiuiflbilis,videretur  tantum  vnum  indiui- 
flbile in  obicdo.neque  abfirahere  potcA  bafls  ab 
altero  horum  modorum. 

Pro  affirmatiua  parte  eA  , quod  illa  fenfatio 
efler  operatio  vitalis  ; ergo  terminaretur  vitali- 
ter ad  aliquid.  ltcm,qubd  cius  ctfc&us  formalis 

cA 


Rti  ipfa  vi- 
detur ta  fre- 
tali, ntn  ijW 
freeiet.  K 


n. 

4tV\ 

1»« 


8. 

Qaarr  m 
muUiplita/U 
videtur  ia 
quihufdam 
fruHlar 


04  Uram 
fhautifiam 
fui  Jam  pa- 
rant , lUld 
imiginarmr, 
etteriiii  vi- 
diri. 


An  vi/i»  rir- 
pirta  d»ri 
prjftt  rapta- 
frntant  indi- 
aifikih. 


626  De  potentiis  corporeis  Anim^. 


eft  ficcrc  ridente m , ficuc  albcdinis , Tacere  al- 
bum ; ticu c enim  intcUigcrc  non  cft  agere , led 
habere  in  /e  qualitatem , qux  eft  intellectio  , vc 
docet  Do&.uL$.q.6.HHtn.\i.&  4J.1X.  j. 
ita  de  udone  renendum  cft. 

Propter  hxc,  & alia,  res  hxc  mihi  cft  expfica- 
tu  di/ficillitiu;occurrunr  tamen  duo,ve1  tres  mo- 
di diccndi.Primut.qubd  per  illum  aduro  vitalein 
rerc  rendir  potentia  in  corpus  • propter  raciones 
panis  .iffirroariu* , non  tamen  in  corpus,  vc  hic; 
quia  hoc  rcpugnar,  vr  tcnec  Do&or  jfed  in  cor- 
pus» ahftrabendoa  prxfcntia,  quia  dicit  Dodor, 
qu6d  vi/io  produci  potefti  Deo , eriamfi  corpus 
nu/quaro  eiVet,  nifi  in  Euchariftia.  Ex  quo  fcqui- 
rur.cum  fecundum  cum, non  pollcr  videri  vt  hic, 
neque  vr  al/bi;quia  nullibi  dJcr  ni/i  hic, quod  ab- 
ftradiuc  videretur : Sc  per  confequens,admitrert- 
da  cllcr  de  potent  ia  Dei  fenfatio  extorna  abftn- 
diua,  vel  /inc  pr x /entia  obiedi,  quod  tener  Mo- 
lina t.p.  y.ff.  *rt.uLi.».f:  Buridan.  a.  dejinim. 
f.ir.  Rubius  7.  t;.&Scot.  4.  d.  10.7. r.  admittit 

de  fado  in  fenfu,  Chrifti  in  Euchariftia  dic  fen- 
/ationcrn  obicctouim , qax  videt  in  ctrlo , 8c  fic 
/ine  prxfentia  obiedi  datur  fenfatio , falcem  per 
concomitantiam. 

V I.  Secundus  modus  , /i  dicamus  a Deo  produci 
Jnpenipffit  polle  qualitatem  illam  ab/olutam  , nihil  tamen 
C4m  a^U  rcPrx^entari  hoc eft refpedus 
uohntU  in  ca  kp^bilis , & impedibilis , quando  obie- 


jia  JUIUU 

ttrnm  tLUrt- 

Bal 


tiltffi  t 


»*• 


rum,  & fecundum  Suar,  j Jeuin.4n.  1 i.vbi  tenet 
virtute  diuina  polle  fenfum  externum  elicere  lea- 
/ationem  /ine  prxfcmii  obiedi ; ergo  a fortiori, 
/ine  prxfcnria  modi  obiedi , ipfo  obiedopre- 
fente. 


Sectio  XV. 


De  potenti*  nutrit  in* , veget  uti  uu^ 
generutiu*. 


|E  his  Arift.  Sc  cius  inrcrprctcs  i.Je  jdnx.4,.  I. 


dum  non  eft  in  dcbiradiTpofttione.  Pro  quo  fa- 
cit, quod  ifte  refpedus  diftinguirur  rcalirera  vi- 
/ionc , CX  Dod.  i.d.  1 .tj. 4.  rium.  f .^.contra  ifl.un,  & 
quod  priut  poreft  ellc  /ine  pofteriori , ii  non  eft 
ei  idem  realiter , vr  haber  t.d. ».74.  num.  1 4.^  1. 
d i f-4-  mtm.it. &d.u.f.i.n.j.  Secundum  hoc 
negandum  edee  eftedum  formalem  primarium 
vifionis  fecundum  e^eabfoltuum  , cllc  facere  vi- 
denrem;fcd  hunc  efle  fecundarium : & alium  dari 
primariiun,cuius  nomen  non  nouimus,  fient  nec 
□ouimus  nomen  cfFedus  fpcciei  intcnrioualis  in 
medio, vt  docet  Dodor  i.d.i  ynum.8.  quia  impo- 
litum non  eft. 

Tertius, quod  potentia  per  talem  vifionem  ten- 
derer in  colores , non  videndo  molem , vel  exi- 
ftendi  modum ; quia  hoc  eft  fenfibile  commune, 

& color  /cnfibilc  proprium,  & potentia*  Dei  de- 
negandum non  videtur,  qubd  polii  t facere  vt  vi- 
deatur fenfibile  proprium  fine  communi ; quo 
calueftcr  proportio  inter  cmitatem  fpcciei  re- 
pr^fcnrantis,&  rcprxfentariim, licet  maneret  dif- 
ptoportio  in  modoextenfionis  fpcciei,  per  quem 
nihil  reprxfemarct. 

Ad  id  de  pyramide , tunc  non  clfct , quia  hxc 
requiritur  ad  eliciendam  vifionem;  & in  cafuno- 
ftro  Deus  per  fe  eam  eliceret.  Verum  hoc  non 
videtur  conforme  Dodori  d.  (ftre.fi.  9.  qui  negat 
per  vllam  potentiam  corpus  vt  hic,poft'c  caufarc, 
vel  terminare  primb  vifionem ; quia  caret  debita 
difpofitionc  : ergo  etiam  per  nullam  potentiam 
fenfatio  cxtenfa,  illud  rcpi.r lentabit  vt  hic : quia 
non  magis  requiritur  extenfio  in  cotporc,vt  cau- 
fet , vel  terminet , quam  in  fenfationeconcurfus 
exicnfionis,vt  rcprxfentct : tamen  tenendo  hunc 
modum, ex  plicabis  Dodorem,qubd  intelkigit  per 
caufare.vcltctminarc  vt  hic.iplum  exiftendi  nio- 
dum.qui  cft  indiuifibilis,opcrari,&  pcrcipi,quod 
repugnat:  non  tamen  negat  colores,  qui  fubfunt 
illi  modo,  terminare  pofle.  Si  nullus  hotum  mo- 
dorum arridet , quxte  alium.  Hic  modus  videtur 
ad  mentem  Dodotum  pto  primo  modo  citato- 


D,...  . 

Nota  animx  vegetantis  tres  cllc  fan&io 
ncs.fdliccr  nucritioncmpugmcntationcraAgc- 
nerationem.  Prima  fpcAat  ad  confcruationcm 
indiuidui,  vt  reftaurctur,  quantum  pec  a&ioncm 
caloris  naturalis  deperditur ; altera  ad  eius  per- 
fedioncm.vt  debitam  molem  acquirat  compoli- 
tum.  Tertia  ad  confcruationcm  (peciei. 

Dico  primo,  iftx  tres  porcntix,  fi  confidercn-  r^nw  1 
tur,  vc  virtutes  funr,  & facultates  animx.ncc  in*  I»  im  m 
terfe,  nec  ab  anima  diftinpauntur  rcalttcr.  Hxc  *?'**"" 
fatis  conftant  ex  didis  fupra  dc  diftmdioncpo- 
tenuatum  dijp.i.fitl.ptn  er  ex  («Mci.fic/.  probatur; 
led  vtiiun  habito  refpeduadorganarcaliterdi* 
ftingauntur,vt  vifus, audi  tus, &:c. 

Dico  fecundo  , neque  hoc  fenfu  difiinguuntttt 
inter  fc  realiter ; eft  contra  Caict  i.dc  jtn.  texr.f. 
Iandun^.  1 j.laucll^. t X.  &,  vt  videt ur,conrn  D. 

Thom.  1 p.tf.j8.xrt:i.  & 7.79*  urtie.j.  eam  tenent 
Durand.  1.  difi.  ).  tjtteft.  1.  Valefius  up.  i.contreu. 
c-*/>.xo.Conimbr.  i.de  yinim.  cap.4  tf.vnic  Tolct 
(f.  1 o. tamen  non  loquitur  dc  generat iua.Eft  Arift.  Oamaiat. 
text. 4 x.  \ bi  air,  qubd  eadem  cft  vis  nutriendi,  & «'“i 
generandi,  & i.de  Gtn.Miim.capM,.\dem  ait  dege-  'T**'1’ 
neranua,&  augmentatiua. Probatur  ratione^uia 
vis  genet  ans  luffkit  ad  nutriendum ; quia  hoe  cft 
partialiter  generare, feu  aggcnerare,&:  ipfaagge- 
nerationchr  augmematio;  fi  nutribile,  non  de- 
clinat a ftatu  libi  debito.  Sic  eadem  virtute, qui 
ignis  generatur , augetur ; & nutrirctut  fi  vioem 
clfet.  Sed  cum  entia  non  fint  multiplicanda  fine 
ncccflitatcToftkientcr  probatur  hxc  tcfponilen- 
do  ad  argumenta  contraria. 

Obiicics»cum  perucnitur  ad  ftatum.manet  na*  1. 
tritiua  perdita  augmcntatinaicrgo  diffetumJle* 
fpondetur,  m*nct  autiiua  tunc, led  debilionquu 
non  tantum  apponit , quantum  prius ; fic  manet 
eadem  viliua  in  puero , fic  fene , fcd  non  xque 
perfedh. 

Obiicitur  fecundo,  obicdlum,  fcu  materiacir- 
ca  quam  nutritiux.eft  fnbftatia  alimenti^uiftitur» 
'quantitas  : ergo.  Refpondctur , eadem  potemia 
cft  nutritiua , vtconuertit  fubftantiam  alimenti  ^ 
in  alitum,  & augmentatiua  dicitur,  quatenus pn 
partem  appofirurh  alitum  augetunalimcntu  etgo 
cft  obieftum  vtriufque;fcd  (ub  diucrfatatione^ 


AitBmm- 
intuu.  & 


Obiicitur tertib, repetitu»  nutritiua,& aofti' 
ua  line  gencratiua.Refpondetur.id  negando, ffd 


eadem  potentia  maner,  ctfi  in  pueris,  &:  fenibtis, 

& quibufdam  animalium  fpeciebus , non 
a&um,defet\u  dii  politionis  debitx  Sic  eadem  cft 
vis  attra&iua,&  retentiua  alimenti, & tamen  ali- 
quando attrahit, & non  poteft  retinere. 

Obiicitur  quarto,  gcncratiuaefformatmcm-  J- 
bta.quod  nequeunt  Hlx  alix  potcmix;noncnim 
poteft  nutriiiua  brachium  ab  Ici  (Tum  ex  fuaroate-  J 

ria  formare ; ergo.  Refpondctur,  patet  ramos  ib- 
(cilTos  per  nutritiuam  effotmari , & in  patuulis 
aliqua  membra  regenerati  folcnt  ; fcd  folida 
membra 


*•»•»  JL 


Dilput.  1 1. 


£**rr  diei- 

t*T  'tmertti- 

ua  tjft  im 
farte  ditlT- 


4* 

Veget  et  iu*. 
natritiMA,  & 

<Am 

fmat  ftr  tm- 
•rt  fartu. 


Hi  refidet 
f emeat 


€}uar/  nimii 

frmmH  §ffu- 
fune  omni* 
me  mira  de- 
bilitantur) 


6. 

Tria  *4  p». 
ttntiam  gt- 
n trutina  rt. 
1*iftU. 


membra  rari  fic  regenerantur,  quia  femen  eft  ad 
hoc  aptius,  quam  afimcmum.dc  quo  Galcn JibAt 
ftm.  cap.17. 

Obiicirur  quinti  , generatiua  eft  in  parte  de- 
temiinata,reliqux  per  totum  corpus  funt  fparfx; 
ergo.  Refpondecur » ideo  dicitur  ede  in  determi- 
nata  parre  » quia  ibi  tantum  habet  maceriam 
aptam  , feu  concaufam , nempe  femen ; quod  eft 
dicere , non  pofle  habere  a&urn  nifi  ibi  i fed  et* 
iam  quando  nec  ibi  adum  habere  poteft , adhuc 
manet  potentia. 

Obiicitur  fexti  , calor  facit  nutrixionem  » & 
audtionem,  de  Senf.Q-  Senfibxop.  4.SC  generatio  fic 
afubftantia.  Refpondecur,  1.  dcGen.  em.  4.  dicit 
Arift.  vegeratiuam  efficere nutritionem , v tendo 
calore,  vc  inftrumento. 

Dico  tertii,  potentia  vegetatiua,  nutritiua,  Sc 
augraentatiua , fparfa  eft  per  lingulas  corporis 
partes , habetque  varias  virtutes  in  eis,  quia  in 
ode  conuertit  alimentum  in  os  , in  came  in 
carnem  ; Sc  illa:  virtutes  funt  incomplete  fpecie 
diftin&r,  ficut  & partes , quibus  infunt : faciunt 
tamen  vnain  potentiam  etiam  numero  totalem, 
ficut  Sc  illx  partes  vnum  torum.  Si  tamen  confi- 
deretur  in  eis  inodus  agendi  funt  ciufdcm  fpc- 
ciei.ad  eum  modum,  quo  Scotus  dicit  i.d.  1 . f . j. 
intelicdum  hominis,  & Angeli  ede  ciufdcm  fpe- 
cici  Prima  pars  patet,  quia  ex  Arid.de  Innent. c.x. 
omnes  partes  habent  natiuum  calorem , quo  ci- 
bum conficiunt.  Sc  idem  6.Hift.\.  Ratio  eft, quia 
nutritio  eft  ad  10  vitalis  ab  intrinfcco  > Sc  anima 
eft  in  fingulis  partibus  cum  temperamento , Sc 
potentia  attrahendi,  retinendi,  & expellendi,  re- 
lique particula:  funt  clara*. 

De  generatiua  Hippoc.i*£  dr  Genitur a.  Albert. 
a .de  An.cap.7  jrott.x  A\cum  femen  decidi  ab  om- 
nibus membris ; Sc  fic  in  omnibus  erit  potentia 
generatiua, feu  formatiua  fcminis.Sed  hoc  reiicic 
Atid.i.deGen.  onim.  1 7.D.Thom.  1 .p.tf.  1 ip.on.t. 
Quidam  fubic&um  generatiur  ponunt  ede  cor: 
alij  hepar, al ij  arteriam  renum,alij  inferiores  par* 
tes  : ego  relinquo  hoc  Medicis.  Vide  Valef.  x. 
contrau.c.}.  Qui  aderunt  elTc  in  ipfo  femine, om- 
nino falluntur,  quia  non  eft  vnum,cx  Arift.z./r 
Gen.Mnim.cap.  j.  & docet  cum  communi  Scotus  x. 
d.ff.  & 4af.44.f.t.Aderentes  etiam  decidi  ab  om- 
nibus partibus, nullo.vt  videtur,fundamento  ni- 
tuntur. Nec  obftat.quid  feminis  nimia  effufione 
omnia  membra  debilitentur;quia  caufa  eft, quod 
euacuato  eius  fubie&o , pars  (eminis  effectrix  at- 
trahit fanguineapartibus  vicinis, & illx  ex  aliis*. 

Contra , quia  femen  eft  excrementum,  vel  fu- 
perduum  alimenti,  1. de  Gen.animxap.iS.ctgtj  non 
fit  cx  nimia  ama&ione  fanguinis  alimcnralis. 
Refpondecur,  verum  eft  per  (e,fi  nimia  tamen  fit 
eius  effu(io,caufa  eius.qux  quantum  poteft ,qux- 
rit  qux  fua  funt.eripit  aliquid  vicinis  partibus;& 
hinc  cx  nimia  feminis  effufione  videmus  etiam 
bruta  viribus  deftitui. 

Pcres  qux  vinenria  potentia  generatiua  carent? 
Refpondcrur , Arift.  biccap.  4.  tria  petit  ad  hanc 
potentiam.  Primum , xtacem  pcrfc&tm.  Secun- 
dum, non  ede  orbarum,  nec  impeditum,  vr  fune 
exfetli , frigidi,  de  quo  8.  Hift.xi.Sc  haiufmodi 
funt  fpecics  animalium,  de  quibus  j AeGen.anim . 
c.6.  Tertium,  quid  viuens  ex  femine  produ&um 
fuerit.  Vnde  vult  et  putrcfadfcionc  genita, no  ef- 
fe  generatiua ; fed  forte  excludit  tantum  illa, qux 
ex putrcfafkione  fiunt,  Sc  fexuum  differentiam 
non  habent.  Hxc  enim  non  generant  (ibi  fimile. 


Sedi.  XV.  627 

vt  de  anguillis  ipfc  dicit  6.  Hifl.cap.Xf.  er  fi  quan- 
doque generent  didimile  , vt  de  bombyce  dici- 
tur , Sc  de  iis,  qux  oua  pariunr  abfqne  coitu  ma- 
ris. Ira  fe explicat  1 . de  Gen.  anirn.  cap.  i.&lib.j, 
cap. ft&.  1 o.  Problem.q.  1 4. 

Aduerre  generantium , alia  cflc  viuipara , qux 
pariunt  fertum  viuum  : alia  ouipara , qux  ouaj 
alia  vermipera,  qux  vermem,  informem, inuolu 
tum  papilione,  cum  foramine,  quo  attrahit  ali- 
mentum.de  quo  i.Hift.j.fic  formicx,apcs,vcfpx, 
dc  quo  f.Hi/t.n. 

Pcrcs  fecundo , a quo  efficiuntur  animalia  cx 
putrefadlionc.  Refpondecur, non  a Solc.vt  multi 
dicunt , fed  k fuperiori  caufa  ; quod  etiam  locum 
habet  in  genitis  cx  femine,  de  quo  dixi  ex  Doft. 
diff>.  1 ,/eEl.  1 j.  quia  anima  fit  & folo  Deo,  ex  Scot. 
x.d.  1 8 ji.  1 o. 

Petes  tertii , an  genita  ex  femine , Sc  putrefa- 
&ionc,  funt  ciufdcm  fuecici.  Ita  cx  Arid.j.Met. 
cap. 7. Scot. i.d.i.a.y.ad  i.w.xy.alioquin  creatum, 
& generatum  differrent  (pccie , Sc  calor  Solis , Sc 
ignis.  Item,  mus  ex  putrefadHone  genitus, gene- 
rat cx  femine  murem  (ibi  fimilem  fpecie. 

Petes  quarri,  quomodo  generare  fibi  fimile, 
eft  opus  naturali  (limum  naturx,  vt  dicit  Arift. 
bucap.4.Quiditn  ideididtum  putant  primi, quia 
habet  finem  pcrfc&iorem  aliis  vegetatiux  fun- 
ctionibus, nempe  perpetuitatem, quia  eft  ad  con- 
feruationem  fpeciei.  Secundi,  quia  eft  tantum 
in  pcrfeCiis  plantis,  & animalibus.  Tertii  , quia 
includit  fecum  nutritionem , Sc  au&ionem  , non 
e contra. 

Forte  verius  cft;idco  dici  naturaliflimum.quia 
conuenir  omni  enti  naturali,  tam  viuenti , quam 
non  viuenti ; quia  naturaliter  quodlibcr  deter- 
minatur ad  fui  confer  natione, ex  t.deGenjext.f6. 
Sc  ficut  non  poreft  haberi  perpetuitas  fine  gene- 
ratione, fic  nec  fine  nutritionc,&  res  magis  na- 
turaliter, quantum  eft  ex  parte  fui,  inclinatur  ad 
fui , quam  ad  boni  communis  commodum  ; Sc 
idci  aqtu  appetitu  proprio  non  afeendit  furfutn, 
ad  impediendum  vacuum  , vt  bene  docet  Dodk. 
}.d.  17.  tf.t.rmm,  1 x.  $.  Ifta  rationet.  Refpondctur, 
non  eflc  cftcntialirer,  quia  funt  ciufdcm  rationis, 
ficur  generatio  ignis  , Sc  eius  au&io.  Prxterea, 
communiter  in  generatione  viuens  concurrit  dif- 
pofitiue  tantum  ; Sc  in  nurritione  inrroducit  par- 
tem noux  formx  in  materiam  alimenti , vt  opti- 
me oftendir  Doftor  contra  Henr.  4-/44.  ejtuft.t. 
n.i.S.QgfOuutrgpM&c  fu  p ri  difp.  1 ./?£?.  8 . v bi  often- 
fum  eft  animas,  excepti  rationali, c(Tc  diuifibiles. 

Ad  tertium  , nutritio  eft  aggenerario , vel  in- 
gencratio.vt  docet  Scotus  citat.&  idem  eft  deau- 
gmentatione , Sc  vt  diftinguuntur  a generatione, 
&cidcmaducniunt  vc  fubftantialiter  perficiant, 
Sc  conferuent  genitum , in  quo  potius  perferio- 
res videntur, quam  generatio. 

Aduerte  pro  generatione  viuentis  inrelligcn- 
da , in  quartior  eam  differre  a generatione  non 
viuentis.  Primum  eft , quid  viuens  fecundum 
partem  generat.  Secundum, quid  ex  fe  maceriam 
fumir.  Tertium,  quid  etiam  maceriam  augmenti 
ex  fc  miniftrat,  ctfi  non  femper,  vr  patet  in  fcetu, 
Sc  fruru.Quartum.quod  non  ftatim  gcncrar.fed 
primo  femen  difponir,  ex  quo  poftea  fibi  fimi- 
lc  gignir;&  nullum  horum  conuenit  non  viuenti 
generanti. 

Petes  quinti.quomodo  fiat  nurririo?Pro  quo. 
Nota  varia  genera  adttonum  ad  hanc  conctirre- 
rc, primum  eft  rcmocarum^ttrarionis,  retentio- 
nis. 


Gmerami, 
aimd  vmi- 
parum,  aliud 
rui  parum , 
aliud  vermi • 
parum. 

7- 


Genita  e*  /#• 
mint , Crpu- 
trr  fallit  ne 
au  etufdem 
fretui’ 


Generatu 
tjuart  Jiritur 
tpm  natura - 

r 


*. 


‘tl— 

titU  preprie 
no»  afttndir 
ad  impedii»- 
di  vatuum. 


9 • 


Generati» 

viate  tu  in 
quatun  dif- 
fert i ne» 
viuentis. 


Varia  genera 
ailifnum  . g- 
eurrunr  ad 
generat  i tuf. 


6 2.8  De  potentiis  corporeis  Animx. 


nis, expuitionis.  Secundum,  altcrationum  difpo- 
uentium  materiam  ad  formam  aliti.  Tertium, 
ipfius  conucrlionis  fubftantialis,  qua  forma  aliti 
introducitur  in  materiam  cibi.  Prima;  actiones 
fiunt  a loco  motiua , de  qua  dixi  fupra  feti.  6.  Sc 
concurrunt  qualitates  qusedam  , vt  in  magnete 
refpectu  ferri.  Secunda;,  a temperamento  prima- 
rum qualitatum  ; quia  temperamentum  confcr- 
uans  formam  in  fua  materia , difponit  aliam  ad 
eius  receptionem, vt  parer  in  non  viuentibustvl- 
titm  a&io  fit  a forma  fubftantiali  aliti, quia  acci- 
dens non  potclt  producere  fubitanriam.Sed  aqua 
U nutritient  forma , an  ab  anima  , vel  ab  alia  ? Kcfponderur, 
forma  camis  inducit  partem  nouam  formx  in 
iiTur  !nm*-  matcriam  cibi  ( & fic  de  aliis  partibus ) Sc  anima 
ten*m.  partem  nouam  animx  in  eandetn , fi  fit  diuifibi- 
Iis  ; rationalis  vero , quia  indiuifibilis  eft , fc  ex- 
tendit ad  nouam  partem. Suppono  ex  difp.  i feti. 8. 
quod  animx,  prxrcr  rationalem,  fune  diuifibiles. 
Ratio  cfl , quia  forma  carnis,  Sc  membrorum,  ac 
anima  corporea  atque  generant  fibi  fimilia,ac  alia 
agentia  i Sc  quod  datur  inferioribus , non  cfl  ne- 
gandum perfectior  bus. 

I !•  Nota  fecundo,qu6dcalor  naturalis  fouetur  in 
nMtn-  omnibus  membris  per  influentiam  a corde  ; & 
'*  "***  ,t^c“  ‘n  cor<^c  refidee  calor  vitalis  , quia  inde  vc- 
'J  niunt  fpi  ritus  vitales  ad  membra. 

Ctnurrfimu  Not a tertio, quod  cibus  in  ventriculo  tranfit  in 

efti.  chylum  i inde  per  venas  mcieraicastraiicitur  ad 

hepar, vbi  in  fanguinem  conucrrirur,&  ad  omnia 
membra  per  varias  venas  inftar  aquzdu&us , di- 
flribuitur.lta  Galcn  lib.6.de  Placitis.  Plato  dial.de 
«xf.Arift.tamen  i.de  Ge»jt.^.n\nxicndi  potentiam 
ponit  in  corde;magis  tamen  Galeno  in  re  medica 
adhxrcndum.  vide  Albcrt.x.  de  slnim.  trall.i. 

1 1 . Dico  quinto, fa&is  fequeftrationibus,&  depu- 
QuurnoJ»  ri-  rationibus  cibi,vt  iam  fit  lub  forma  proxima  for- 
menumr  mU~  ma-  nutriendi  ( fiue  hoc  fit  antequam  localiter 
'aUtum/  m ni*ttatura^  partes,  fiue  non  ,)  quando  defertur 
per  venas  prxfatas,  vel  aliquid  eis  correfpondcs, 
vt  in  plantis,  ad  partes  nutriendas, & recipitur  in 
poris  carum, relidis  quafi  vacuis, vel  humore  re- 
pletis ex  fluxu  aliarum  partium,  qua;  ibi  fuerunt, 
amifsa  propria  forma , accipit  formam  partis  fibi 
contigua;  i & ficconuercitur  in  nutriendum  i & 
ficui  ante  conucrfionem  iuxta  ponebatur , conti- 
gue partibus  cius , ica  pofl  eam,  ei  Idem  iuxta  po- 
nitur continuar.ita  Scotus  rem  hanc  declarat  4 .d. 
44.7.7.  §.  std }.  dica  ,n  1 j.  vbi  dqcct  non  omnes 
paites  quantumuis  minimas  nutriri  , Sc  augeri; 
alioquin  auduin  femper  augeretur  in  notabili 
quamitate.Pro  cuius  imellcdione  explicat  etiam 
Tari  fetm »•  ad  longum  id  quod  habet  Arift.  1 . de  gen.  cap.j. 
dion  fretu*  quomodo  in  nutririoiie,p.irs  fecundum  fpccicm, 
7*™*™*"-  vc*  f°rmam  manet , Sc  pars  fecundum  materiam 
rilw  »on.  non  manet,  dc  quo  vi dedijp.  1 .feli. 8.  conc.i^td  a. 

, j Qua; nam  partes  proprie  nutriantur,colligi  po- 

cefl  cx  modo  augmenti  carum : fi  enim  fecundum 
na mammet  omnes  parres  augeantur,  feruando  eandem  figu- 
rjm,  nutriuntur, & non  aliter.  Et  hinc  colligitur 
in  plantis,  radices, folia,frudus,  truncum, ramos 
nutriri;&  quia  fecundum  omnes  partes  augcfcur, 
licet  pofl  adeptum  flatum  magnitudinis  tantum 
crcfcunt  fecundum^artcm  fuperiorem  , quia  ex 
hac  tantum  parte  colliduntur , ficui  Sc  dentes; 
qua  rationcdixii  Arift.a.dc  Part.an.cap.^Acmci 
jtn  nutriam  tora  v,t^  crefcerc.  Dc  capillis  antem, oppofirum 
,Mr  va ,!***•  probabilius  CX  Galcn.  lib.de  Temperamentist 

& cafitlit  qui  explicat  carum  incrcmciuum  inftar  vaporis, 
in  angullo  loco  , qui  alio  luppofito  exurgit.  Et 


ratio  facit,  quia  ad  omnem  partem  crefcunr.  Ita 
Atifl.).Hift.cap.  1 1 . 

Ex  quibus  habetur , Sc  docet  Arift.  1.  de  Pan.  SoafaurM. 
cap.^.j.  fanguinem  cfTe  vltimum  alimcntum;&  ««»«4110. 
hinc  tota  vita  fit  fanguis  nouus ; Sc  ideb  dicitur  nM* 
vita  hominis  in  fanguine  confiflerc.  Neque  tan- 
tum defcruic  nutritioni  viueniis,  fcd  generationi 
alterius  ; pofl  quam  enim  vis  nutritiua  fumpfir, 
quod  fibi  fufHcic , reliqua  pars  conucrtitur  in  fe- 
men ; Sc  ideo  Arift.  1 . de  Gen.  an.  1 8.  vocat  femen 
excrementum  alimenti , quia  fit  ex  fanguine  non 
neceflario  nutritioni.  Hinc  qui  in  cibo  Sc  potu 
exccdunc,abtindant  femine, & pollutionibus  foc- 
defeunt.  Habetur  etiam  obiedum  nutririux  in 
ventriculo,  e fle  chylum,  in  hepate  fanguinem, in 
quadam  parte  inferiori,  femen  in  membris , par- 
tes nouas  appofitas , & proprie  loquendo  hic 
tantum  fit  nutritio;  Sc  prxccdemcs  adiones  funi 
potius  generationes. 

Petes  vltimb  , an  viuens  fine  alimento  viuere  14. 
poflit  2 Refpondctur , aliquamdiu  cellare  poteft  Mj»  j» 
nutritio  fine  morte,  vt  patet  in  iis,  qui  multis 
diebus  fine  cibo  viuunt : non  tamen  longo  tem- 
pore ; vt  etiam  experientii  conflat.  Pro  quo, 

Nora, quod  vita  fpccialitcr  confidit  in  calido, & 
humido  ; & calor  , nili  ei  detur  alimentum  in 
quod  agat.confuinit  humidu,&  hinc  arbor  cuul- 
fa  arefeit.  Hinc  etiam  alia  diutius  viuunt  aliis,  ktntlifO- 
quiaplus  habent  htimiditatis,&  refiftenricadca- 
lorem;mors  etiam  quandoque  cucnit  ex  dcfcdu  smitiu 
caloris,  cuius  certa quxdam  qiuntitas  ad  vitam  tifumtif. 
requiritur.  Ita  Arid.iJe  jinjext^fjfr  lib.^.texu  fu.ju.-m4t/ 
$<)■&  » .de Gen.anirn.text. 4 » .vbi  ait  nutritiux  non 
obrepere  fomnum  ; quod  intcllige  quin  fecun- 
dum aliquam  adionem  agac , quia  non  femper 
conucrtit  alimentum  in  maceriam  aliri. 

Sed  contra , quia  conflat  quofdam  aliquot  an- 
nis line  cibo  viuere;  Sc  de  quadam  Sorore  S.CIa- 
rx  in  vrbe  Canioncnfi  in  Hi  fpania , i fide  dignis 
refertur,  qubd  a quindecim  circirer  annis  l cibo 
abftincr.  De  vrfa  habet  Arifl.6.  Hi/t.an.]o.([\i6d  «*• 

quadraginta  dies  i cibo  abftinet , quibus  diebus  ***“  jK 
pinguefeit  magis , & lib. 8.  cap.  1 y.  de  quibufdam 
aliis  animalibus,  ait  tota  hyeme  alimcntocarere, 

Sc  de  gliribus  ait,  per  id  tempus  multum  pingue- 
dinis acquirere : quorum  vnus  apud  Martialem 
in  Xeniit  ita  dc  fc  canit. 

Tota  mihi  dormitur  hyemt/fr pinguior  illo 
Tempore  fumtpto  me  niljtift  fornum  alit 
Rcfpondetur  tamen  cum  caufx  naturales  internx  l j. 
in  animalibus, in  fc  muruiS  agant, nili  fit  inflaura- 
tio  deperditi  , neccflc cfl breui  intereant.  Adii-  Une  Latia 
lud  dc  fanda  illa  Sorore , cuius  vitam , dc  prodi-  ****"£ 
gia  examinarunt  viri  grauiflimi , Epifcopi,Archi-  ^ 
epifeopi,  Sc  alij  Fidei  Inquifitoresfolcrtiffimi,& 
a Deo  eire  judicarunt , dubium  vix  efle  poteft» 
quin  illud  fit  numerandum  inter  alia  portenta 
gratix.qua  Deus  eam  ditauir. 

Dices  , de  aliis  etiam  fimilia  habentur.  Alber- 
tus  fitmma  de  homine  , tratl.  de  nutrit,  ait  fermmam 
quandam  quadraginta  diebus  <1  cibo  abfhnuilTc. 
Aponenfis  10.  Problematum , ait  quandam  mulie- 
rem in  Normannia  o&odccim  annis  nullum  ci- 
bum fumpfiflc.  Refpondctur , fi  veri  dicant,  mi- 
racula funt.  Ad  illa  animalia , eo  tempore , pitui- 
ta, vel  concreto  humore  aluntur,  niiuis  leme  ca- 
lore naturali  multum  debilitato.  Vide  Albertum 
citarum , Sc  Auiccnnam  7.  de  slnima , quod  forte 
contigifle  potuit  illi  focminx  , qux  quadraginta 
diebus  iciunauir. 


Dices, 


Difput  III.  Se&.  I.  519 


HntritiuA  Dices » quare  non  quiefeie  nurririoa,  fi cur  ali* 
**f^rf"** ...  potenti*  ? Adde  quod  At  illo:  cies  dicat  de  Somno, 
. potentiam  , /i  diutius  operetur  egere  quie- 
re. Refpondetur  , non  habet  otium  , quia  cd 
fundamentum  totius  vir* : neque  petir  alternam 
rcquicm , quia  fc  habet  vt  caufa  naturalis  inani- 
mata femper  applicata;  & hac  ratione  non  lalla- 
tur, ficut  nec  hmiles  caufx ; folum  enim  lallantur 
potenti*  qux  egent  applicatione, cuiufmodi  funt 
exterx  virales : debilitatur  tamen  repadione  a 
contrariis.  Vide DiuumThomam  quafl.  ii y.art. 

\.ad$. 

l£.  Dices , femina  plantarum  , & dirpium  longo 

KnUtfimina  tempore  viuunr,&  domi  rercruata,quxdamgcr- 
minant, vt  condat  experientia, quod  fine  vita 
d*m  umm  ficrj  non  pGffct , 5-  tamen  non  nutriuntur.  Rc- 
/rrmi*A/  - nullum  femen  viuit , ex  Aridotele 

a .sinima,cap.  1 .&■  iJeGen^tnnot.  1 . Quod  quxdam 
domi  germinent , non  plus  arguit  in  eis  exidere 
vitam  , quam  in  iis , qu*  germinant  cum  terrx 
mandantur : habent  ccpz , allia,  & alia  huiufmo- 
di  intra  fe  aliquid  alimenti , Sc  adueniente  com- 
modo tempore  crefcunt,&  germinant.  Vide  Ari- 
ftotclem  in  Problem.fifl.  10  quafl.  1 i 8. 


DISPVTATIO  III. 

De  Intclltftu , Voluntate. 

De  intcllcdu  iam  tradata  funt  in  quxdioni- 
nibus  Scoti  , & noftro  Commentatio  fe- 
quentia. 

I Vtritm  Jit  afHutu,vel  mere  paffuus  i quafl.  1 a . vbi 

in  Commentario  , vnriju  finientia*  de  boc 

di/cuffi. 

X Vtritm ficundiem  Philojbphum  intetteflut  agent fit 
aliquid  .tnimx,cr  quid  intrin fecum  hominiiq.  1 ) . 
& in  Commentari 0. 

5 V tritm  imcUefius  agent  & poffibilis  realiterdiJUn- 

guuntur  ibi  in  Commem. 

4 Vtritm  re! fame  aOu  ime Uigtndi  , maneant  Jpeciet) 

ej.i+.cr  in  Commem. 

5 Vi rritm  intelleflut  nojler  fit  immaterialis  iq.  1 j . 

6 V tritm  probabile  fu/juod  habeat  materiam  t ibi  in 

Commem. 

7 V tritm  magis  vniuerfale  prius  imeBigatttr  tq.x 6. 

8 Vtnan  fpeuet  vltima  priut  inrelligitur  intelleflio- 

ne  confujalibi  in  Commem. 

9 Vtrum  dentur  ffecics  intrlligibilefiq.  1 7. 

j o Vtrum  pbamajia  pkfice  concurrat  ad  eae } ibi  in 
Commem  num  4. 

I I Quarum  rerum  Jpeciei  rffU it  intelleflut agent  ? ibi 

1 x Vtrum  habe  amne  pro  nunc  Jpeciet  JubJiamiarum ? 
ibi  num  1 1 . 

1 3 Vtrum  probabile  Jit  nullat  dari  Jpeciet  intelligibi- 

lesfibi  num.  16. 

1 4 V tritm  intelleflut  intelligerepoffit  Jine  pbantafma - 

te? quafl. x 8. 

if  1 Vtnan  Beata  Virgo  ad  inteBigendum  indiguit 
phantafmate?ibi in  Commem  .num.y, 

1 6 Vtrian  qui  di  tat  rei  Jinjibilie  Jit  obieflum  in  te  Ile * 

f}us?quafl.X  9. 

17  Vtritm  verum  fit  obieflum  i nteBeflm?q.  10. 

1 8 Vtritm  ens fit  obiellum  inteKefbttfq.  1 1 . 

19  Quid  comprehendit  em  vt  efi  obieflum inteBeflttt? 

ibi  in  Commem. num.?. 

Scoti  opcr.Tom.I  I. 


ao  Vtritm  ens , quod  efi  obieflum  eius-,  fis  z-niuo- 
cnm,  vel  analogum  Jubilant  ia\&  accidenti  l ibi 
num.i  2. 

1 1 Vtrum  fit  vniuoatm  Deo,  & erratura  l ibi  nu- 
mero 1 6. 

xi  Vtritm  fingulare  fit  a nebit  imtUigibile  pro  hoc 
flatu,  er  quomodo  f quaft.  2 2 . 

13  V tritm  detur  propria  Jpeciet  fingularis , & an  hac, ; 

reprafintet  naturam  communem? in  Comment. 
num  9. 

14  V tritm  quando  inteUeflut  elicit  afbrm  ,fst  numen  t 

motum? quafi.t 3. 

1J  Vtritm  realittr  differt  d voluntate  i Di  f putat.  1. 
Jifl  penult. 

Hic  fubiungemus  quxdam  alia, ad  inrellcdum 
/pedantia , qux  in  Commentario  congrue  collo- 
cari non  potuerunt,  vt  materiam  non  relinqua- 
mus mucilam. 

Sectio  I. 

Virum  intcUcflus  fit  nobilior  voluntate ? 

I v v s Thomascuin  fuis  x.p.  q.  8z. 
V r.V&y  art.f.  alfcrunc  intellectum  ede  nobi- 
i F/  r 'lorcm*  Paludanus  4.  d.  49.  q.  3. 
BIFBgfr  Durandus  7 4.  Capreolus  x.diftinfl.i. 

Suppono  cx  difpuratione  prima/cdione  pen- 
ultima  , voluntatem  non  didingui  realitcr  abin- 
telledu:  itaque  hic  non  cd  quxllio  de  reali  excef- 
fu,in  hac  fententia,  fed  tantum  de  formali. Diuus 
Thomas  tamen  quiarealirer  didingui  tenet, etiam 
dc  reali  excclTu  intelligcndus  videtur. 

Oppofirum  tamen  verius  videtur.  Sic  Scorus 
4.d. 49^.4.$.  luxtaboc , «m.9.».ic.Alcn(is  i-p.q.S o. 
m.  1 .Sc  4 />^.9t.»».t  A!bcmis  i.d.1.0.14.  Occam  ibi 
q.  2.  Probatur  primb,  voluntas  habet  nobiliorem 
habitu  charitatem,  1 . Corinth. x $ .Tria  hac, maior  ho- 
rum efi charit at.  Rcfpondent, lumen  glorix  perfe- 
dins  elle.  Contra , ex  Scoto ; quia  in  oppotitnm 
ed  Hugo  fitprr  jdng.Hierarx.j.vbx  ait  ex  Dionyfio 
qu6d  diledio  fupereminet  fcicntic.  Item  ex  eo- 
dem Dionyfio  ibi , fupremus  Angelorum  ordo , it 
charitatc  nomen  habet,  fecundus  a Icientia. 
Prxrerca , fi  volun  ati  datur  nobilior  habitus 
vi*, cur  non  & patrix? 

Secundi , cx  Anfclmo  de  Conceptu  virginali , 
cap.  4.  voluntas  vt  regina  mouct  exteras  poten- 
tias, & fola  illa  poced  dicere,  fic  volo  ,fic  iu- 
beo,  Scc.  Vnde  Cernardus  de  lib.  arbitrio  vocat 
rationem  pedillequam.  Rcfpondent  etiam  intel- 
Icdtim  mouere  voluntatem  dirigendo  , regen- 
do , Sc  mperando.  Contra,  falfum  cd  ; tan- 
rim  enim  ei  deferuir  moucndo,5c  referendo, 
ficut  confiliarij  fuis  dominis  : & voluntas  po- 
ted  illum  auertcre,&  conucrtcrc,  dc  quo  agit 
DoGtoxx.tbflinfi.4x.quafl.s4.  Vide  qux  dixi  ad 
qua(l.xi. 

Tertio,  adus  chariraris  abfolutc  bonum  facit, 
imelledus  non.  Refpondetur,  moralircr  clle  ve- 
rum , non  tamen  in  entitate.  Contra , quia  etiam 
Phyficc  magis  vnit  fummo  bono, quia  adui  amo- 
ris cius  repugnat  auerfio  ab  eo,  non  autem  in- 
tcllcdioni  eius.  Confirmatur  , quia  oppofirum 
charitatis  ed  peius  oppolito  inrellcdionis ; er- 
go Sc  ipfa  melior:  cx  regula  illa  7.  Ethicor.  10. 
Illa  funt  meliora  quorum  oppofita  JJmt  deteriora. 
Nec  potcd  rcfponderi  quod  moralitcr  tantum, 
HHh  peius 


rolutat  neii- 
lier  inttUrBu. 


•Ch tritu  no- 
Ulijjimm  ha- 
bituum. 


X . 

fi  funt  tt  po- 
tentiarum ro- 
finu. 


Amor  magis 
vnit  DttAui 
vipo. 


lUa  funt  mt- 
Hora,  quemm 
oppofita  funt 
foiora. 


I 


01 

«, 

t» 

» 

* 

b-S 

ti> 

o» 

• I 

«» 

'A 

lio 

I* 

*!« 

d> 

V' 

b 

<t 

in 

» 

f' 

t 


£ 

r 

i 

** 

Si 

% 

*5 


Difput.  III.  Sedt.  III. 


63t 


fr»t 


intellcdus  eft  facili»  ad  qiuedam  obieda  inrelli- 
genda,&  difficilis  ad  alia  , Sc  tamen  non  idc6  di- 
• ftinguitur  a fcipfo. 

fiuartmrm-  p«cs. quomodo  cx  rauliis  fpecicbus  inhxrcn- 
r"r  tibos  intellcdui,vna  potius  quim  alix  monet  ad 

hu^Leffa  recordandum  ? Rcfpondctur.illa  prius  monet, cu- 
AU/  ius  phantafma  fortius  excitat , cx  Scoto  tJift.f. 
9.1. »14.  quia  intellectus  dependet  ii  phantaftnatc 
in  vfu  fpecietum.ex  didis  ad  f.i  8. 

y.  Dices,  vnde  cft  quid  vnum  phantafma  fortius 

VaitpjAam  alio  moueat  f Rcfpondctur,  vel  ubobiedo  exter- 
at ku  vua  no,  vel  ab  Angelo  bono , vel  malo , commouente 
*m!l!<i"m<rt  humores,  vel  * complexione, ratione  cuius  phan- 
1 tafia  determinatur  ad  harc  fenfibilia , plus  quam 
ad  illa  i & hinc  aliqui  magis  teneantur  ad  hzc 
vitia  , quam  ad  illa.vt  dixi  di/p.i.  fici. i. ex  Scoto 
Aa  frimm  x.d.b.q  *.  Petes  fecundi.an  in  hominis  potertate 
at-  Pr,ma  c0B'ut'°  * Rcfpondctur  non  clTc,vt  di- 
xi  ad  f . 1 1 .quia  nihil  volitum  quin  prxcognitum, 
Sc  fic  ipfa  przcognitio  non  cft  nobis  libera  , quo 
fenfu  intclligendus  cft  Ariftotelcs  q.Ethic.  ad Ea- 
dem. i &.&  i . M . Aft>r.8  d um  ai t ,pt imam  vol mi- 
rarem efte  a bona  fortuna  , prima  i caufa  dante 
cognitionem  ad  eam , quam  operans  iioii  inten- 
debat : hanc  autem  bonam  fortunam  , ibi  docet 
elfc  ipfum  Deum:&  idem  ait  Auguft.j.CiWr  p Pe- 
tes, an  memoria  fit  intellcdus  agens,  vel  poffibi- 
lisrRcfpondctur.Dodor  quodl.  i j.  problematicus 
eft.an  intelledio  fiat  ab  hoc.velfllo : Sc  idem  hic 
tencndunuqaid  vero  non  diflinguumur  tealitcr, 
dixi  ad  quaft.\). 

Sectio  III. 

De  intcllettione  & verto  mentis. 

I.  XTOta  intelledionem  vt  fic,  non  e fle  aliud  i 
InuutStdU-  cogniti ionefptrituali:in  qua  tna  repernin- 
n*  'n*  na-  tur : adio,  piffio.&r  qualitas, vt  tenet  Dod.i./{. 
earrrnai.  ^.7  f./fj autboritatem  n.)j  &q.  6.$.  Htcfuut  tret, 
nam.]  *.&<]  p.num.\o&d,6  «.{.©■ d.n.q.x.n.i  x. 
& quadhb.  1 j.f.Ad  ifta,C^  nmm.  1 j.$.  De  primo:  & 
fequuntur  Molina  i.p.q  ta.arr.i.  d.  1.  Suarrem.i. 
I.p.d.i./ift  i.con.i.  Ratio  cft.  quia  intellrdns  per 
adionem  reducit  fe  adadum  fecundum  iniellr- 
gcndi.fc  terminus  illius  adionis,qui  eft  qualitas, 
(vt  habet  Dod.  paffiin  , Sc  laete  citatu)  recipitur 
in  eo,media  paffione. 

Dico  primi  , intelledio  confidit  in  qualirate 
vitali,  qui  afltmilatnr  intelledusobiedo.  Ia  Sco- 
tus  lacu  citatu,  Henric.  quodhbu.q.\.  Dutand.  1 d. 
it. q.q. Occam  & Gabr.iiif.i.Capr.i.d.i  <]  t.ar. j. 
Caiet.i.p.f  79.4rM.Vafq.!  p.d.  1 1 XX.4.&  difp.xqi. 
c.+.Sc  abj  Probatur  primi, quia  non  eft  adio.nec 
pallio, quia  ad  has  non  datur  adio.fed  intelledio 
terminat  adionem } quia  (vtait  Auguft.  9.  Tnn. 
vlt  ) Notitia  ^nitur  vere,  & velit  io  procedit.  Irem, 
iftxfunt  alicuius  termini  accipientis  effe  per  eas; 
fed  nullus  terminus  accipit  effe  per  iiKcIledto- 
nem, ex  6. Etbic  cap.+.j. & y.Metaph.text.  16. Dices 
producere  habitus. 

1.  Contra  primb , qnia  producant  eos  vt  fortnx, 

/ ntiRtflti  tft  non  vt  adio,  vel  paflio,  ex  Scoto  1 . d.^./j  n.  1 1.  $. 
**'4^/*>  Si  quaratur.  Secundi  , adio  & paftio  femper  ha- 
bent terminutrr.at  intelledio  in  patria, vbi  inten- 
fifttma  cft  , nullum  habitum  gignit.  Qu&d  vrr& 
fubftantia  non  fit,  pater , quia  abeft,  & adeft  line 
fubiedi  corruptione.  Qu&d  vern  non  fit  relatio, 
patet  .quia  ex  Aug.7.  de  Triti.  1 . Omnu  effentia  qua 
relatitta  dicitur. e/t  aliquid, excepto  relatiuoxxgo  cum 
Scoti  oper.  Tom.  / /. 


intelledio  rclariue dicatur  ad  obiedum  , eft  ali  omnt  qtui 
quid  abfolurum : qoAd  autem  non  fit  Quantitas, 
vel  aliquid  ex  altis  Prxdtcamemis,de  fe  parctier 
go  eft  Qualitas.  ntatim. 

Secundo  probatur,  intelledio  diuina  falcem 
efTentialis  non  eftadioinec  pallio, nec  relatio, fed 
abfolurum  ab  his  difttndum : ergo  idem  in  crea- 
tis. Dices, fcqui  etiam,  (i  hoc  valet, non  effe  quali- 
tatem in  crcarisjquia  talis  non  cft  in  Deo.  Nega- 
tur fequela, quia  in  Deo  accidens  efTc  repugnatjat 
non  repugnat  ei  adio,  vel  te!atio:vidcplurcs  ra- 
tiones qnodlib.  1 i.art.f. 

Obiicics,  adus  vitalis  cft  } principio  intrinfe-  | . 

corergo  includit  adionem, alioquin  polfct  efTe  ab  ab*i  vitaUe 
extrinfcco. Rcfpondctur, non  requiri  efTentialiter  tffr  ak 

quod  efficiatur  ab  eo  in  quo  eft,  fed  fi  ab  alio  fie- 
ret,&  poneretur  in  debito  fubiedo, vitaliter  ope- 
raretunin  creatis  tamen, naturalirer  debet  efte  ab 
intrinfeco  effcdiuc  ; in  Deo  autem  efTentialis  in- 
telledio , Se  volitio  funt  vitales  adus , & tamen 
non  produdi. 

Obiicitur  fccundA,  t .Eth  {.dicitur  operationes  Quout*  fetu 
Sc  felicitatem  uon  efte  qualitates,  & cum  r.7.ibi  f»  • perati». 
dicatur , fxlicitatem  confiftere  in  contemplatio-  mH  "**  f"9* 
ne.per  confequens  negatur  elfc  in  qualitate.  Re- 
fpondetur, loqui  de  adione  produdiua  operatio- 
num , qnx  qualiras  non  eft;  bonum  tamen  efTc 
oftendit , contra  Platonem  dicentem,  qu6d  Omne 
bonum quelit at  eft.  Vel  fumit  qualitatem  proflitis, 
prout  dilVingnitur  etiam  contra  operationes, qux 
dicuntur  adioncs;tum  qnia  dependat  ab  obiedo 
in/frri.tum  etiam  quia  in  obiedum  tendunt:pro- 
prie  tamen  adionesnon  funr, quia  terminum  non 
produiur.  VidcScotuinfW/.  1 ?.$.Ad  i.d. 

j. q.G.ad  t .prin.ande q y.Airtjext.  1 6. adio  diuidt-  ABitia  im- 
tur  in  inimanenrem,&  t ranfeuntem.non  eft  diuj-  maataum 
fio  vniuoci,  fi  per  immanentem  intclligatur  ore- 
ratto;quia  adio  ntnil  naberhis  commune, prxter  mtueri 
vocem  : fi  tamen  per  immanentem  intclligarur  aqm»ani. 
adio  produdiua  immanem, dmifioerit  vniuoca, 

Sc  generis  in  fpecics.de  quo  Sco t. lacie  iamcitatu. 

Obiicitur , ex  {.  de  yjnima  , InttBigete  tft  tfiied-  4. 
dam patitctfco  non  qualiras  Rcfpondctur  cx  Scor.  Iatt0/e,offl 
t.d.^.q.C  ad  4 <2r  q.?.)7.  & 4 d.li.  q.\.ad q.  ideh  i»adiM  pau. 
dici  pati,  quia  fit  quis  intelligens,  per  hocqu6d 
intelledionem  111  fe  recipit  ,non  per  hoc  ,qu&d 
eam  eliciar;vndceam  recipi  fine  elicere  fufticir. 

Petes, vtrum  intelledio  i folo  Deo  produci  po- 
teft/Negant  pluresapud  Vafq.iz. /9.^.1.  quos 
ipfc  fcqmtur. 

Dico  fecundi . intelledio  noftra  (idem  cft  de  lauffe/lie 
aliis  opcraiionibus)  producibi  1 ts  cfti  folo  Deo.  »*•*"*• 
ItaScotus  >.d  }.q.T.n.i7.&  {.  d.t  j.  q.4.  §.  Ad  DrP’ 

q\ix(ltonesnum,t8.& d.t+.q  i.n.x.& q.d  qp.q  1 1. 

Suar.A/er.  d.^S. fid .\jtum.\x,  Mol .t.p d.tiutrt.i. 

Ratio  huius  eft  , quia  intellcdioeft  qualiras , Sc 
abfoluta  res , Sc  per  confequens  Ii  folo  Deo  ficti 
porcftiquiaomnc.-ibrolutum  quod  facit  cum  cau- 
fis  fecundis, poteft  fe  folo  facere,  cx  Scoto  i.d.q. 
q.i.  vbi  docet  eum  fupplcre  vicem  materix  in  ge- 
nere caufx efficientis.  SecundA,  rermini  aliarum 
adionum  vitalium , vt  nutritionis,  generationis, 
augmentationis,  pofTnnr  a folo  Deo  fiet  i;  ergo  Sc 
adionis  intclledus.  Tcrti6,quia  nulla  in  hoc  da- 
tur repugnantiarvr  pater  refpondendo  argumeto. 

Obiicies  ,ex  Vafquez  , quia  fequeretur  eriam  jaL  ' f.h 
adura  voluntatis  it  folo  Deo  produci  pofTc , & Dn" 
confequentcr  non  efTct  voluntarius.  Rcfponde-  Bmt  aa  va- 
tur, non  forer  in  produci, fed  bene  in  confcruari.  lunta-ia  t 
Obiicitur  fccund6 , quia  non  poteft  dari  inrcl  . •ft 
HHh  a icdit 


iffa  » fer  at  i*. 


6\i 


De  intelledhu , & voluntate. 


ledio  fine  attentione  } ac  fine  adione  nuJIa  eft  ar- 
cencio.  Rclpondctuc  , attentionem  clle  ipfun 
intcllcdioncm.Sc  non  eius  eUcere.  Deus  enim  pet- 
fedHEmc  attendit  per  intcllediontm  efientia- 
Jcm.qtum  non  dicir. 

fii-  Obiicics  tertii»  firqui  qudd  pofiet  poni  in  alio 
jjlV  Ciibiedo.  Rcfpondetor,id  non  iequi,quia  non  eft 

aliud  Cubicdum  ei  rcaiicer  difproportionatum, 
nifi  corpus , Se  repugnat  Ipirirualem  qualitatem 
poni  in  corpore,ncut  Se  corporalem  in  ipiritu.de 
quo  Scotus  quodlib.y. 

A»  vtlith  Obiicies  quarto , fequi  amorem  produci  poife 
pniputdf»  fjnc  cognitione , quia  eft  abfolutum ; & cunc  vo- 
m luntas  amaret  incognitum,  quod  repugnat.  Re- 

pttMitmr  ipondecur , non  lequi  % quia  poneretur  adus  line 
Tuo  obiero , quod  repugnat  i obiedum  enim  vo- 
luntatis eft  bonum,  vel  ens  cognitum.  Vel  dic, 
quod  portet  poni  abfolura  qualitas  amoris , Tcd 
forte  fine  re  fpedu  tendentia:  ad  obiedum  , iuxta 
di  (fla  diff.i.fefl.  1 4-dc  fenfatione  indiuifibilic;  Se 
hoc  verius  videtur,  de  quoinfri  fid.  1 1 . con.  j . & 
fici,  i f .con.  i . 

£m  Petes  fecundb  , an  intelledio  fit  verbum  men- 

rntmm  erit  tis  ? Pro  huius  explicatione,  Nota  primo  , quod 
& t»4i*  tS-  verbum  mentis  eft  ira  proprie  verbum , ficuc  Se 
fanatur,  or  j$  . qUla  fpjrjtus  inter  fe  loquuntur  , Se  verba 

proferunt.  Conueniunt  autem  primb  , quod  fie- 
oc  verbum  otis  eft  lignum  conceptus,  fic  men- 
tis eft  rei  conceptx.  Secundi , illud  producitur 
per  dicere  corporeum , hoc  per  dictre  fpirituale. 

Tcrri6  , vtrumque  dicit  relationem  realeroad 
dicentem  ; Ce d illud  dicit  tantum  relationem  ra- 
tionis ad  rem  fignificatam;  hoc  etiam  non  dicit 
. relationem  realcm  ad  rem  declaratam  , ctiamfi 

exiftar , ex  Scoro  \.d.\i.q.i.n.6,&  d.if.q.). 

Y'*'  Secundi  , nota  vctbum  noftrum  fic polle  dc- 

fcnbi  ,ex  variis  locis  Auguft.  lrerbum  eft  adu*  in- 
ttUigfntia  pmiudue  .1  memoria  fcecunda  , non  habens 
clTc  fine  a duali  inteUedione  , verbum  divinum  rtpra- 
finiant.  Dicitur  adut  inteiigentia  , quia  conftituit 
intelligentem.ficut  calor  eft  adus  calidi.  Dicitur 
produCl  h etum,  quia  eft  proles  memori*  , in  quo 
dnfert  ab  intclWdionenon  produda  k memoria: 
non  habet  rflbabfque  atluali  intellectione. quia  eft  ipfa 
intelledio  , fecundum  Dodorcm  dc  fecundum 
omnes  , habet  eam  comitantem : verbum  divinum 
repmfentat ; quia  eft  fecunda  pars  imaginis, de  qua 
i.d.)^.9.VideScotum  i.d.&7.«.).$.  Ad  quxftio- 
ncs,n.  1 1. vatia  loca  Auguft.adhoc  adducentem. 

_ Dico  tettib , verbum  nofteum  eft  ipfa  adualis 

Vtrhnvt  *H  intelledio;  ita  Scotus  citatm  $.  Ideb  ittis,mn».i6. 

ifi 4 * nrtiU-  & i.d.1.9.  7.  n.ii.cr  quodl.  1.  Eft  contra  D.Thom. 

Si»  aSuaIu.  |,s,f,|74ri.i  (5*  9.87.4)7.». fic  alios  apud  Conimb. 

J.d<  Anima, cap.%.q.i>. Probatur  ex  Auguft.  i.Trin. 
l o.  Formata  cogitatio  ab  ea  re  quam  fcimut , verbum 
eft  &lib.9.c.v\timo  ; Eft  igitur  quadam  imago  Trim- 
tatu  ip  fa  ment  & notitia  titu  ^ua  eft  prtlet  e itu,  ac  de 
ftipfa  verbum  ei utj&  amortertim.  Aliaeiusloca  vi- 
de in  Scotod.d.17.9  j. Similiter  loquitur  Anf.»» 
Monol.cap.i  i.lren.  tib.i.Haref.cap.qy. DamaCc.i. 
jidei  »8.Ptobaiut  tatione,qui*  ex  didis  ctn.i.  vet- 
bum  non  eft  fubftantia.ncc  adio,  pattio,  relatio, 
vel  quantitas : ergo  qualitas.  Nec  poteft  eftc alia 
ab  mtcllcdione  diftiuda.Rcfpondcnt  effe  termi- 
num imeUcdionis.  Comtariom  oftendi.imelle- 
dionem non  eftc  adionem.fed  qualitatem, fic  fic 
nullum  habere  terminum  .Rcfpondttst  Conimb. 
fuptk ad  a.ex D.Thom.d.arr . ^.adiones  iromanen* 
tes  habete  terminum  ad  intta.non  ad  exttk-,fic  di- 
ci vltimum  operationis, quia  non  Cum  gtaiii  tet- 


mini , ficut  fa&io , vt  aedificatio  eft  gratii  rei  fa- 
ci*. Conrra  , quia  adio  immanens  dc  genere 
Adionis,habet  terminum  inrri,  vt  mcafu, iirmrj 
Se  hic  terminus  eft  intelledio,  Ceu  verbum  j & fi 
per  adionem  immanentem  inrelligunt  hanc,con- 
uenimus  in  rd;quia  per  intelledioncm  intelligunc 
didionetn  , cuius  terminus  eft  verbum ; fi  tamen 
rolunt  per  intelledioncm  vt  k dicere  diftingui- 
tur, aliquid  produci,  falliim  videtur ; alioquin  et- 
iam per  diledionem  debebunt  afljgnaretermi- 
num  produdum.  Si  iimiliter  per  vifioncm.de  au- 
dirionem:quod  falfumeft. 

Rcfpondet  D.Thom.  1 .p.q.SsArt.i.od  j.  con-  f. 
cedendo  aliquid  proportionale  verbo , in  fcnfa-  /afnfah 
tionc  interna , non  autem  externa  produci.  Sed  f*. 
contrk,  fi  fenfatioeft  adio,  repugnat  quin  habeat  ^or/ 
terminum  fiue  fic  externa , fiuc  interna.Pr*tcrea, 
ipfe  ait  opufc.48.c- » .quod  inteUigere  & fintir e fun 
odionet  immanente  1 , & ha  affiones  non  funi  dr genere 
yidioniex rgo  nihil  producunt.  Ad  iddediledto- 
nc , ait  etiam  t.d.iy.art.i.  vbi  Caiec.  produci  per  Dilria  ». 
cam  imprelGoncm  , qu*  eft  amor.  Contrk  fi  per  btl  frUua, 
diledionem  intclligit  clicitionem  amoris  ,&  fic  W4&* 
in  aliis.hoc  eft  quod  nos  dicimus  in  rcjfi  ver6  ali- 
quid aliud  diftindum, oportebit  ponere  adio- 
nem produdiuam  diledionis , 8c  aliam  qui  hxc 
producat  amorem;  6c  idem  proportionabiliter  in 
omnibus  aliis  adibus  vitalibus  , quod  abfurdum 
& fiditium  videtur.  Falfum  etiam  eftc  videtur, 
quod  Conimbr.  aiunt , intelledioncm  non  elTe 
propter  verbum, fed  i contra  : fi  enim  eft  adio,& 
eius  terminus  veibum.cft  potius  propter  verbum, 

cum  fit  via  ad  illud, qukm  £ contra. 

Secundi  probatur , quia  vctbum  non  eft  fpe- 
cics.vt  probat  Scotus  i.d.4.q.7.w.i8.contra^eid. 
quodl.\.q.ii.i^.Si  Capreol.t.d. j j .^.t.quiaeft fpe- 


% 


VnUut  m 


u3tm,ul 


cici  cifcdus  ; <Sc  repugnarer  efle  fpcciein  fine  ver 
bo:neqtic  eft  obiedum,quia  hoc  non  producitur,  1 
& eft  exttk,(quicquid dicat  Aurcoi.  i.d.i.) ueque 
eft  habitus , quia  hic  non  eft  adus  fecundus , fcd 
eius  caufa,  vel  effedus  : ergo  eft  ipfa  intclleftio; 
quia  nihil  aliud  aftignari  poteft  , ab  hac  dillin- 
dum.cui  ratio  verbi  conucnite  poflic.  ^ , 

Obiicies , quia  Fulgent.  & quidam  alij  Pa«« 
vocant  dicere  inteUigere  : fcd  pet  dicere  producitur  ^ ^ j*. 
verbum, ergo  & pet  inteUigere.  Refponderut.fiiu  w- 

fit,  in  te  couucnimus-.fcd  fumunt  illi  Patres  »«»1- 
ligere .lation  figni(icationc:fic  aliafentcntia.  Re- 
fponder  ad  loca  Patrum  k nobis  adduda , quid 
vctbum  8c  intelledio  funt  idera;qu6dfcilicet  la- 
tius fumunt  intelledioncm , vel  quia  funt  idem 
realiter  tanquatn  adio  fic  tetminus. 

Obiicies  fecundh,} . de  Anima 4.  & 1 a. 
textu  1 numeratur  intelledio  intet  adionesiet- 
go  habet  terminum  non  altum.qukm  verbum»«* 
go  non  eft  illud.  Rcfpondctut,  eftc  adionem  im- 
manentem , ptopter  fimilitudinem  cumadio116 
proprie  dida  , in  aduali  dependentia  ab  obiefto: 
non  eft  tamen  ptoprie  adio,  quia  nihil  otodocit.  ^ ^ 
Petes,  an  vifio  beata,  vel  intelledio  k folo  Deo  ^„3,  u 
produda  fu  verbum  ? Rcfpondctut  de  kcundo,  /*• 

vetbum  non  eftet , quia  non  eflet  proles  intelh-  r«t  f 
gentis  per  illud  : vctbum  enim  fic  filio*  dicuut 
eandem  telationcm,fed  hicconnotat  natutatnvl- 
uentem  rationalem , vel  faltem  fcnfitiuam,l  ilmd 
notitiam  intelledualem  exptcflam:vt  habet  Sco- 
tus t.d.i7.*l-«d  \ .pro  i.q. 

De  vifione  beata  comtouettitur  etiam  mtet 
Scottilas  , an  fit  vctbum  , fic  Rada  Cmfrwtft.to- 


«r.x.ucgat.Pto  quo  videtut  effe  Scotus  14^- 


V 


Ai  rslitntm 
Verbi,  vel  |t- 
/y  MurrfMi- 
ritar  vtrant- 
ju*  canfam 
etneurrere 
naturaliter. 


Jn  Citri  fla 

fumnt  ita 

fliuirntH. 


I. 

traxit  jtiJf 


tat!»  praBi- 
d & frecmla- 
tim  nm  tjt 
rfrntialU 

fiientia. 


Qatmtdo 
iifirSt  pra- 
eii f a (jp  /)#- 
(ulaiitta  fiif- 

tia. 


Difput.  III. 

& propter  iflud, longe  ante  finem. Mihi  videtur  ve- 
rius oppofitum;  quia  viilo  c(l  adualis  inicllcdio, 
Sc  proles  intclledus  beati,  dicens  realcm  relatio- 
nem geniti  ad  ipfum  : nec  Scotus  oppolituin 
vult,  led  refoluens  elTcntiam  diurnam  non  mone- 
re ad  vifionem  beatam  intellcdus  creati,  fed  fieri 
k voluntate  ; quia  nihil  naturaliter  agit  ad  extra. 
Subi  ungit , propter  ijlud  pofliet  dici  ejuoJBeattu  non 
habet  verbum  de  Deo : hoc cft, ratione  motionis  ef- 
femix, poteft  dici  non  ede  verbum  i at  ex  alio  ca- 
pite , quatenus  inrcllcdus  naturaliter  cain  elicit, 
Sc  non  libere, vctbum  cft. Neque  requiritur  ad  ra- 
tionem generationis  , vel  prolis , quod  vtraque 
caufa  naturaliter  concutratialioqum  Beata  Virgo 
non  fuillet  mater  Qei,ncc  Deus  eius  Filius  , quia 
Spiritus  fandius  concurrit  ad  generationem  eius, 
vt  caufa  libera  , non  vt  naturalis;  confequcns  cft 
falfuin  , vt  probat  Dodor  i.d.K.i.Ad quallionem. 
vbi  ctiain  oftendit  in  Chrifto  fu  i fle  duas  filiatio- 
nes,vnam  ad  patrem , Sc  alteram  ad  matrem.  Di- 
ccs,Scotus  cjuodlib.  i j.§  Sed  de  creatura,  ante  futu- 
tionem argumentorum  , fuse  tradat  vifionem 
creatur*  in  verbo  non  erte  verbum. Rcfpondctur, 
pro  vtraque  parte  optimi  difputat,&  nihil  refol- 
uit,vt  intucti  eius  literam  patet. Quod  vero  vifio 
beata  vctbum  fit, tenet  cxprcfsc  Auguft.14.  Trin. 
1 7 .Cum  videbimm  tum. fi. uti  cft ,r une  verbum  neftrum 
non  erit  falfum.Sc  Scotus  cxprcfsc  i.d.i.  Ttr- 

tine  art.  num. 17.&  d.i 7.7.  j.  $.  Aliter  dicitur , n.  1 j . 
vbi  Vigucr.  & Vorillon.  ica  cum  explicant  Sc  fc- 
quuncur. 

Sectio  IV. 

Dc  intcllecJn  pracfico  cr /pecuUtiuo. 

DE  hoc  agit  Ariftotcles  j.  de  Anima,  cap  j>.  & 
\o.&  6.  Met.  4 cap.  1.  Nota  pruni»  ex  Sco- 
to 7.  4.  Prol.  num.}.  praxun  fttidc  fumptam  elfe 
adhim  elicitum,  vel  imperatum  voluntatis , quia 
cft  adus  liber ; nemo  enim  dc  eo  quod  aliter  fe 
habere  nequit,  confulcar.vt  ait  Ariilotelcs  G.Eth. 
cap.  1 .&  j.  Si  autem  ptaxis  fuerit  reda  , requirit 
ratioucm  dirigentem  redam  elfe,  vt  ibi  habetur 
rap.j.coguiiio  vero  tales  adusdirigeus , pradica 
dicitur  i ad  quam  duo  requiruntur  apcitudinalcs 
refpedus,fciticet  prioritatis,  Sc  conformitatis  ad 
praxim  ; cft  enim  ea  prior,  quia  adus  intclledus 
cft  dirediuus  eius , fcu  conformat iuus  ad  regulas 
redicudinis  : Sc  hinc  habetur  rationes  piadici  Sc 
fpcculatiui, non  cite  cllcmialcs  fcicntix.quia hxc 
non  confiftit  in  refpcdibus.fcd  in  abfoluto;&  ra- 
tio pradici  dicit  duplicem  illum  refpedum  ad 
praxim, vt  ad  rcrminum;&  ratio  fpccuktiui  dicit 
ptiuationem  eorundem, non  tamen  fuiitdiftcrcu- 
tix  omnino  accidentales  feiemix  , fed  inftar  paf- 
fionum  fc  habcnt.de  quo  Scotus  citatus  art.i. 

Secundo, nota  qu6d  intclledus  nofter  aliquan- 
do vertatur  circa  res  ipfas  iu  fe,cognofcendu  tan- 
tum naturam  catum  Sc  proprietates ; Sc  hxc  con- 
fideratio  eft  fpeculatiua  , cuius  materia  cft  res 
cognita,  &:  finis  veritas : aliquando  vero  verfatur 
circa  operationes  humanas  , regulando  eas  , Sc 
tunc  cognitio  eft  pradica.cuius  materia  fune  ipf$ 
adioncs,&  finis  carum  reditudo  , fcu  paffiua  re- 
gulatio. luxtahxcait  Ariftotelcs  a.  Met.  textu  j. 
quAd  /in te  fpeculatiua  eft  vetittufraDUe  aptet. 

Hmc  fpeculatiua  potitEmc  veifatur  circa  vni- 
uerfalia , vt  Meuphyfica ; Sc  pradica  circa  pam- 
cularia.vcl  in  ordine  ad  illa-  Item, illa  dc  ncccfia- 
Scoti  optr.  Tem.  / 1. 


Sed.  I V. 


< >31 


riis  agit , Sc  xternis ; Sc  hxc  de  contingentibus; 
quia  de  adionibus  humanis.  Vndcfpeailatiuus 
confiderat  padi  unes  animx  fecundum  fua  ptin 
cipia  vniuetfalia , Sc  ncccftaria  , pradicus  ver  A, 
(verbi  gratia, Philofophus  moralis)  cafdcm  confi- 
derat,vt  reducibiles  ad  mediocritate  per  virtutes/ 

Dico  prim6  , intclledus  , (idem  cft  de  habitu) 
non  eft  pradicus  ex  fuo  adu.  Ita  Scotus  fupta 
num.  1 5 .$. Concedo  ergo.  Probatur , quia  principia 
pradica  fuuiuntuf  quandoque  a fine  ptaxis,  qui 
eft  caufa  prior : veibigr.n  ia, hxc  cognitio  ,proxi- 
rnm  eft  diligenditi,(um\c(ux  principia  pradica  k fi- 
ne, qui  eft  fummum  bonum:  veibt  gratia,ifta./i»»i- 
mum  bonum  eft  diligendi, & omne  aliud  propter  ipfum. 

Dico  fecundo  , intclledus  non  dicitur  pradi- 
cui, a fine, quii  talis;  Scotus  citatus.  Suadetur  pri- 
mo,quia  quando  dicitur  \.de  Anima, ttxt. 49  quod 
intclledus  cxrcnfionc  fit  pradicus,  non  iutclligi- 
tur  de  extenfione  aduali;  alioquin  nulla  ciTct  no- 
titia pradica  in  fabro  , vel  Medico,  nifi  quando 
adu  operarentur, fabricando, vel  mcdcndountel- 
ligitur  ergo  dc  extenfione aptirudina1i;fcd  httiuf- 
modiaptituJo  non  conucniret  pradicx  , repu- 
gnans fpeculatiux.nifi  aliquid  abfoliittini  clfct  in 
vna,&  non  in  altera:dc  quo  Scotus  i.<f.rS.iy.io  $. 
Ad  queftionem,  vbi  optime  docet  nullam  negatio- 
nem, vel  repugnantiam  conuenire  alicui , nifi  ra- 
tione alicuius  abfoluti.  Tunc  fic:illud  abfolutuni 
non  poteft  habere  pro  caufa  , finem  , quia  ab  eo 
qua  talis , non  fumuarur  principia  in  qux  adus 
rcfolui  poteft. 

Dices, quod  finis  eft  prima  caufa;crgo  bene  ftar, 
quid  cauter  illud  abfolutum,quod  fundat  aptitu- 
dinem  illam  prioritatis  ,&  conformitatis  in  pra- 
dica notitia.  Contra, finis  nihil  caufat , nili  vt 
amatus  a voluntate;  at  fcientia  pradica, cft  nccef- 
faria,  habtftque  caulas  Sc  principia  talia:ergo  non 
dependet  ab  illo  adu  voluntatis. 

Diccs.quAd  finis  cft  aptus  amari, antequam  ra- 
tio pradici  fit  in  fcientia  : ergo  vt  fic poteft  hanc 
caufare.  Comia, nil  fit  a caufa  vt  apta  cft  caufate, 
fed  vt  adu  caufat.  Prxtcrca,  vel  finis  cauu;  noti- 
tiam pradicam.vc  acquifitus:&  hoc  non,  quia  fc- 
quitur  eam  vt  ctfcdus  ciustvcl  vt  iwemus;&  nec 
(ic.cadcm  ratione:  ergo. 

Sccuudo,  ratio  finis  cft  refpcdus  qnidam  ratio- 
nis ; Sc  ideo  non  amatur  in  ratione  obicdi  finibi- 
lis.vr  cenet  Scotus  i.d.  1 .7.  1 .4W.4.crgo  non  caufat 
abfolutam  qualitatem  fcientix  pradicx  , qua  in- 
tellcdus  dicicut  formaliter  pradicus.  Antecedens 
patet,  quia  nihil  cftaliod,  quam  media  efle  otdi- 
nata  ad  ipfuni. 

TcrtiA.ex  Aiiftotele,qui  O.A/et.  ttxt.i,& 6.Etb, 
c.x.&  i. de  Anjext.f  1 .diftinguit  pudicam  & Ipc- 
culatiium.non  penes  finem,  fed  penes  obicdum. 

Obiicics  ptimA,  proHcnrico  tjuodHb.S.q  i.qui 
oppofitum  tenet  ex  Atiftotele  citato  , imtUetlm 
extenfione  fit  pr  allicm ; ergo  qui  prius  fuit  fpecula- 
tiuus:vcrbi  gratia, confidcrando  herbam,  vel  vir- 
tutem fecundum  fe;fit  pradicus  dum  ordinat  has 
ad  finem  operis.  Rcfpondetur, loqui  deextenfio- 
ne  api  it  udinali.vt  dictum  eft, non  de  aduali:&  il- 
la extenfio  includit  duplicem  rcfpednm  priorita- 
tis  Sc  conformitatis  ad  praxim.Vide  Scorum  fup. 
ad  1.  Quod  fubiungir. pudicum  differte  afpecu- 
latiuo,fine:|oquirur  dc  fine  cognito,  non  vt  aina- 
to,&  fic  cft  obicdum. 

Obiicics  fecundo,  quia  medicina,  alia  eft  pra- 
dica , alia  fpeculatiua  ; fed  fit  pradica.  eo  foium 
quAd  ordinatur  ad  finem.  Refpondciur  verius 
HHh  i cITc 


Aliter  Xltia- 
fbjfitUl,  ati- 
trr  fnrralu 
rwfiJetat 
prjftami  ani- 
me. 

!■ 

Cegnkiopra- 
Bitm  fumit 
fhnttfinm  i 

/i,.. 


JauDtBm 
txitrflrnr  f.t 
praBuutux- 
ftnitur. 


Krgatie  Ktn 
ttauettti  alt- 
ent , nifi  ra- 
tione aln  mim 


Reti t finit, 
a/tj ni4  ra- 
thnu. 


TraBirn  Jif. 
frt  m fluu- 
latina  , flat  j 
qatnttdif 


M'  Jiti»a 
abfrluti  fta* 
fhta.  ■ 


6i 4 De  intelledu , & voluntate. 


etTc  abfolute  pudicam  ; il Ia  tamen  pars  qux  agit 
r..  de  membrorum  con/litutionc , humoribus , fle 

caulis  vniucrlahbus  fanitatis , dc  inhtmitatis,di - 
cicur  fpeculatiua  ; quia  remorior  cft  i praxi,  qux 
fmmediati  dirigitur  per  particularia  dtdamina; 
quo  enim  magis  aliquid  recedit  ab  vno  oppolito, 
eo  magis  accedit  ad  aJiuJ.  Vndc  (inquit  Scotus 
rr«M  44  J ars  poreft  dici  fpcculatiua  refpcdu  ha- 
bitus experti,  quia  cft  habitus  vmuer fabor , non 
ita  immediate  dirigens,&  ided  i.  Met.  in  Procem. 
dicitur  ^ trtifrx frequenter  errabit , expertus  non  itet. 

6.  Obiicies  tertio,  pcadica  notitia  prxeipue  ver- 

fatut  circa  bonirarem,  vel  malinam  : fed  hx  con- 
Smitmpnu-  ueniunr  adibus  principaliter li  fincrcrgo.Rcfpon- 
'Jfctua/  detur  principalius  mtiltb  ab  obicdo , vt  habet 
jnim  H fine.  5c®lus  2-  dtfl.40.  & quodlib.tZ.  6c  cfto  tota  boni- 
tas fle  malitia  a fine  elTct,  non  iJcb  pradica  noti- 
tia inde  luinerctur.quia  redr  didarc.cft  i princi- 
pio.iSc  hoc  ab  obicdo, & nccef7ario;&  per  confc- 
quens  independcnter  a fine/qbia  hic  , vt  diftin- 
gmrui  ab  obicdo, includit  tantum  rcfpcdum,vcl 
e/Je  amotum. 

PraSiea  Ex  didis  fequirur  primb.pradicam  fcientiam, 

' ab  ra^cm  fuo  obicdo  , ficuc  fle  fpeculariua ; fle 
obieH*.  I*  quandoque  tribuitur  fini  , quod  eam  diftin- 
guat.non  intelligitur  de  fine  formaliter,  fed  qua- 
tenus obicdum  cft  j vel  non  eft  ferino  de  ptima 
diftindioue. 

7.  Sequitur  fecundb,contra  Soncin.6.  Met.  7.4. fle 

fraSua  ftii.  Iaucll.  quofl  f.  habitum  nor.  dici  pradicum  i fine 
na  a fiat  •-  operantis, fed  a fine  operis.  Primo  , ab  obicdo  in 
ftrunentft-  fe  opetabili , vel  dirigente  ad  operationes : quia 
raatu.  fcicntiacft  nccclTaria,  fle  intentio  finis  operantis 
omnino  contingem:8c  fecundum  illum  modum, 
vana  foret  dillindio  fcientix  in  fpeculatiuam  fle 
pradicam. 

ja ttStSus  Dico  tertii  , intelledus  pradicus  fle  fpecula- 

fraBitut  & tiuus  eft  vna  fle  eadem  potentia.  Hxcdc  ie  parer, 
^aJtmMrn-  <juia  dicitur  pradicus  ab  habitu  pradico  , fle  fpe- 
pM  " culariuus  i (pcculatiuo  ; fle  fecundum  diftindio- 
nem  habituum  vel  aduum , nor>  oportet  difttn- 
gucre  potentias  ; alioquin  intelledus  opinatiuus 
edet  potentia  diftinda  a fcientifico,  fle  iniuitiuus 
ababftradino.Vidc  D.Thonn.  1 .f  479.«)?.  1 1. 
g.  Obiicies  pruni  6 Etbic.cap.i  lib.Mag  Mor. 

eop.ii  dicuntur  dux  pattes  animz:fle  \.de  Amma% 
text.f  {.Pradicus  dicitur  virtus dclibcrani.fpecu- 
laiiuus , principium  intclligcndi : fle  quod  magis 
dtftinguuntur  quam  icalcibihs,  fle  concupifcibi 
lis.  Confirmatur , quu  diucrfa  habent  obicda.fle 
adus.  R.efpondctur,  tantum  vult  habere  diuetfa 
muneta,ac  fi  edent  partes  diuctfx- Ad  tertium  lo- 
cum,loquitur  ratione  habituum,  qui  dtftinguun- 
tur  realitcr.  Dc  diftindione  itafeibilis  fle  concu- 
pifcibilis  dixi  difp.pracedfed  7. 

Ad  confirmationem  , illa  obieda  funt  habi- 
tuum , non  potcntiz  , qux  vnum  tantum  Kabet 
obicdum  , nempe  ens , de  quo  late  didum  cft  ad 
q.»9-  & duo*  ftquentti. 

•*-  Obiicies  fccundi.vnus  habitus  non  poteft  ede 
1"‘f  'JT'  #*;  Cpcculatiuus  fle  ptadicus ; ergo.  Rcfpondctut.D. 
‘prtfluHi  fi-  Thom.i.p.1.i.-rt.4.dri.^  4 ^.i--di.ponit 
vnum  habitum  infufum  fimul  pradicum  St  fpe- 
culattuum  , quod  reiicit  Scotus  q.4.  Prol.  nwm.a 7. 
quia  modi  lunt  oppofui  *.  negatur  ergo  confe- 
qucniia  , quia  potentia  cft  vniucrfaliot  longe, 
qu^m  habitus,  nec  generatur  ex  adibus-.a&us  au 
9-  temdiucrfi  fpecie  , vt  pradicaiio  fle  fpeculatio, 
non  po(Tunt  gignere  eundem  habitum  (pede. 
iMclb-  Vctcs  ,an  notitia  ptadica  detut  in  otdine  ad 
a«. 


adus  i piius  intelledus  dirigendos  j quod  eft  di- 
cere an  praxis  Iit  aliquando  ad us  intelledus/ 

Scotus  citatus, quem  fcquiror  Soncinas fitpra,  ne- 
gare videtur f dc  confentit  D.Tbom,t.x.quoft,p, 
art.i.adi.  Sed  loquuntur  vt  in  plurimum,  vel 
tantum  volunr,  quod  notitia  pradica  iinmediare 
non  dirigit  adun  1 imcJJedus.-conftat  eniin  quod 
prudentia  adus  intcllcduales  dirigit. 

Aduertc  pradicam  fciciiciain  diu idi  in  adi-  >'*8uoa!H 
uam  dc  fadiuam.ex  Aridotcle  C.Etbic.  Illa  dirigit  • •'* 

adionesqux  tranlcunrin  materiam  non  perma- 
nentem  , qux  dicirur  agibilc.vt  citharizario  ,io- 
quutio;hxc  verfatur  circa  fadibilia,  vt  funr  xdi- 
ficium,pidura,qux  permanent  :ars  verfatur  circa 
f adibile,  prudenria  circa  agibile,  ex  Ub.  Mugior. 
Mor.cap.vIt.Vidc  Scotum  }.d.)i.q.l.n.  10.14. 

Aduertc  fecundb^duplicem  cflc  reditudinemj  lo. 
alia  e(i  morum,  quam  prudentia  dirigit ; alia  na-  t mft. 

turx  , vt  pidio,  fcriptio,quam  dirigit  ars.llla  re- 
ditudo  cft  (impliciter  talis.quia  facit  bonum  ho-  #,•  ' ^ 
minein,  dc  volumatcm  gubernat ; hxc  fccunduin  ogihu. 
quid.quia  non  facit  bonuni  hominem-  Alia  mul- 
ta , qux  fufiusquim  vtilius  i Theologis  tradan- 
tur in  Prologo  Thcologix.de  hac  quxftionc  vi- 
dentur  cflc  parui  momenti:  fle  magna  ex  parte  de 
modo  loquendi  controuerti.an  fciticet  (utficit  ad  j. 
rationem  Icicntix,  vel  intelledus  pradici.proxi-  vUon. 
me, vel  remote  dirigere , aptitudinaliter  adpra- 
xim,nc?cite:de  quo  vide  Scotum  f.  4.  Prol.  n.  44. 
fle  ibi  fcholiura  noflruni. 

Sectio  V. 

De  fyntereft  & confcicntiA. 

HEntlcus  quodlib.  1 8.  (judfi.i.  dicit  fynterefim  *' 
e(lc  pondus  voluntatis  tendens  in  bonum, 
fle  coni  cient  iam  habitum  eius  : fle  hoc  fecundum 
tenet  Durand.  1.  d.q.q.x, 

Dtco  primo  ,hx  ad  intelledum  fpedant.  Ita 
Scotus  i.d.}99M«/?.i.D.Thotn.i.p«r.f.79.4n.ii. 

1 t-Magillet  i.d.{9.e«p.).exHieton.inc4p.i.  Ev- 
rbitl . Vbi  dicit  qubd  fupetior  portio  rationis, eft 
fyntercfis.  Probatur  cx  Scoto  i.  de  fynmtfi,  ^ 
quia  cius  adus  cft  iieceftacius  , fle  nullus  talis  da- 
tur  in  voluntate,  vt  oftendit Scotus  i.d.i.q^.&  Q,dut. 

4.  d +9-q-9’&  quodlib.iC.  Sccundo,fi  tenderet  fic 
ncceiratib  in  bonuni, faceret  voluntatem  impec- 
cabilem. Dc  confcicntia  probatur,  quia  cauiatut 
per  adum  intelledus, fle  vnicum.Sccundb, aut ne- 
ceflario  agit  voluntas  fecundum  illum  habitum; 
fle  fic  non  cft  libera , quia  agens  illius  habitus  cft 
caufa  naturalis  fle  confcqucntet  effedus : li  non 
iiecelVarib  agit, poteft  ftante  confeientia  cedi  vel- 
le oppofitum  didati  per  eam,  fle  fic  nunquam  per 
voluntatem  corrumpi  potent. 

Obiicies  cx  Anfclmo  de  concordia  16.  & 44-  t''lnru  **- 
ibi  .commoda  non  velle  nequii  (voluntas  :)  fed  *quc  **" 

vult  iuftitiam  , Se  id  quo  neceflario  vult  bonum, 
cft  fymctcfis.  Refpondctur  de  voluntate,' vtpt*- 
cisb  aifcda  cft,  aftcd  tone  commodi , non  cft  libe- 
ra,fed  fic  non  elicit  adum.  Vide  Dod.  1.  Ibq.i. 

& 1 .d.  1 q-4-pet  idem  patet  ad  id  quod  aii  hoguft- 
1 j.Triii.j.omncs  naturaliter  velle  beamuAinem, 
nempe  appetitu  naturali, non  elicito. 

Obiicies  fccundb  , natura  irrationalis  habet  i 
principium  ncccftarib  tendendi  in  id  quod  fibi 
conucnit-.etgo  fle  voluntas  in  iuftitiam, quia  hxc 
maxime  ci  conucnit.  Ncgatut  confcqm.-utia,quia 
voluntas  eft  libera. 


Obiiciiut 


Difppt.  III.  Se£t.  V I. 


fiiitmcJf  Obitcitur  tertii,  fi  confcicnr  ia  cftet  aliquid  in 
tfima  ,ntc^c^u  * tunc  roag,s  fcicns  clfct  magis  con- 
fetmtitfmr  fciemiofus , cuiusoppofitum  pacet.  Rclpondc- 
cur,  verum  efte,  ceteris  paribus : fi  tamen  plura 
feiens , fit  paffiontbus  obnoxius  ,ex  hoc  capite, 
cft  minus  confcicntiofus , quia  cius  bona  di&a- 
niina  impediuntur  k di&ando  , & fic  intelligit 
Ariftorclcs  7.  Etbk.  j.  dum  aitexiftentes  in  paf- 
fionibus , non  fcirc. 

Dico  fccund6  , fynterefis  cft  habitus  princi- 
piorum  ; Sc  conicientia  habitus  concluiionum 
pudicarum,  de  bonaele&ione  morali.  Ira  Scor. 
citatus.  Non  explicat  tamen  , an  ille  habitus  fic 
aliquid  diftindum  k potentia , Sc  videtor  qudd 
non , licet  D.  Thom.  afferat  qudd  fic,  quia  negat 
cfTcipram  potentiam.  Ratio  cft  quia  finenccef- 
fitate  entia  non  fune  multiplicanda.  Prxicrea,  in 
naturalibus  potentiis  , quia  funt  dererntinatx  ad 
vnum  , non  ponitur  habitus , ex  Scor.  j.d. 
num.  7 . fcd  intcllcdus  cft  determinatus  ad  prin- 
cipia ; ergo. 

Dices  cum  Caprcol.  qusfl.  ; . Prol.  sd  y.  Sc  Vi- 
gucr.  csp . j.  efTc  habitum  naturaliter  inditum  fi- 
mul  cum  potentia  : hoc  gratis  dicitur , Sc  fine 
ncccflicate  multiplicantur  entia.  D.Thomas  ait 
confcientiam  efte  adum.non  habitum : tenen- 
dum tamen  dari  adualem,&  habitualem  \ neque 
enim  dicendum  cft, cum  dormimus  , nullam  re- 
ftare  confcientiam.  Conclufio  hxc  habetur  ex 
condufione  prxcedenti : quia  cum  hxc  fpedent 
ad  intclle&um , non  poftunt  efte  aliud  ab  ipfo, 
vel  eius  affc&ione  , vt  verfatur  circa  principia, 
Sc  conclufionem  pudicam.  Habetur  etiam  ex 
i I Io  Ecclcf.  7 . Scit  enim  confient  is  tus  te  crebro  ms- 
Udixifft. 

Aducrtc,  cum  confcientia  iudicat  malum  efte 
quod  agimus,  otiti  in  voluntate  vermem, remor- 
funf,  fcu  triftitiam,iuxta  id  Auguft.  x.ConftJf.n. 
IsJJifii  Domine,  & iis  ejt , vt  pecus  ftbi  ftt  omnie  sni- 
mm  inordinstm.  Quando  autem  iudicat  bonum 
c^etluo^  fit»refiiltat gaudium, iuxta id  x.Cor.i. 
tm  p,AQi.  * Gloris  nefies  bsc  efl , ttihmonium  confcientis  nofirs. 
tui.  Si  quxras  an  confcientia  fit  aliquis  habitus  pe- 

culiaris ) Kcfpondetur  , non  diftingui  ab  habitu 
feientix  moralis.  Etfi quxras,  an  fit  pradica. 
Refpondetur  efte , quando  dirigit  ad  aliquid  fa- 
ciendum, vel  omittendum  : quando  tamen  accu- 
far  deprxfenti.fpeculatiuus  efte  videtur. 

Sectio  VI. 

De  euidentis  , dr  certitudine. 


NS 


T Ota  ptimo,  tunc  intelledum  clari , Sc  eui- 
J denter  cognofcere  obicdum  , quando  ten- 
dit in  illud  inftar  oculi  in  lucem,  vel  coloremtita 
vt  manifefte  videar  connexionem  prxdicari  cum 
fubicdo , vel  immediate  per  ipfos  teiminos , vel 
per  medium  notius. 

$ui4  tui-  Nota  fecund6,euidcntiam,  fcu  claritatem  non 
dintuf  diftingui  rcaliter  ab  adu  claro  : quia  nullum  eft 
fundamentum  talis  diftmdionis  ,cum  repugnet 
adum  feientix  poni  fine  claritate,  vel  fidei , fine 
obfcuritate  : ablato  enim  quocunque  alioli  vi- 
fione  inruitiua  , manebit  clara  Sc  cuidens  ; & 
An  tuiJftia  jjfjp  c(l  per  oppofitum  de  adu  fidei.  Si  dicas 
sbs3u/,Ur  euidemiam  efte  modum  diftindum  Contra, pe- 
to an  cognofci  poftit  per  adum , vel  an  fit  ratio 
cognofcendi.  Si  fecundum,  erit  ipfe  adus , quia 
fpccics  efte  nequit.  Si  primum,  vel  cognofcitur 


euidenter,  Sc  dabitur  procefiTus;  vel  obfcure  , «Sc 
idem  erit  dc  obfcuritate.  Neque  dici  poteft, 
qudd  nullo  modo  cognofcitur,  fi  non  ipfendus. 

Ex  ouibus  patet  cuidcntiam  efte  quid  eifentiale, 
vel  laltem  propriam  paQiuncm  adus  clari  ; Sc 
idem  eft  dc  obfcuritate  rcfpedu  obfcuri. 

Nota  tertid  , cuidcntiam  efte  triplicem  ; alia  i. 
eft  moralis,  vt  quando  viri  graues,  fide  digni  Euidinatti-  s 
aliquid  afterunt , quibus  iuxta  regulas  prudciuix  fl**  "•truis, 
credendum  eft.  Supremum  gradum  huius  eui-  & 

dentix  obtinent  myfteria  fidei , qux  afteruntur  a * 

viris  fandiffimis,  fibi  confentientibus,&  multis 
miraculis  confirmantur:  fed  hxc  euidentia  eft 
tantum  fecundum  quid  talis,  quia  rcuclatio ad 
quam  nos  manuducir  , (impliciter  ohfcura  eft. 

Vnde  euidenrix  morali  poteft  fuberte  falfum , vt 
fi  multi  dodiftimi  dicerent  aliquid  efte  de  fide, 
quod  non  eft ; fed  tunc  aftcnfus  credentis  non 
eftet  fidei  infufx , qux  tantum  tendit  in  teucla- 
tum  vcr£.  Alia  eft  euidentia  Phyfica,  vt  quando 
aliquid  clare  fcitur  ex  principiis  Phyficis  , vt 
ignem  exiftere  ex  nimio  calore,  fubiedum  adefte 
ex  colore  vifo.  Huic  etiam  euidentic  fubeft  fal- 
fum aliquando , vt  pater  in  Euchariftia.  Et  ratio 
eft,  quia  Deus  poteft  fupplcre  vicem  principij  Euidrntia 
Phyfici  quoad  efficientiam.  Tertia  euidentia  eft  Uttatbyfi 
Metaphvfica , vt  quando  per  principia  Metaphy-  htjuii  utrjft 
fica,  isu  res  clare  videtur,  vel  fcitur , vt  repugnet 
aliter  fieri , vt  quodlibet  eft.  vel  non  eft ; & huic 
euidenrix  repugnat  fubefle  falfum.  Quidam  pu- 
tant euidentiam.qua  in  remotis  creditur  Romam 
efte,  non  moralem  , fed  Phyficam  efte , quia  non 
cft  minus  euidens  quam  ignem  efte  calcfadi- 
uum.  Sed  inepti  dicitur ; repugnat  enim  ignem 
non  efte  calefactuum , Sc  fi  miraculum  non  im- 
pediar , applicatum  neccftari&  calefacit : at  fine 
vllo  miraculo  poftet  Roma  in  cineres  redigi, & 
confcqucntcr  non  exiftere.  Ineptius  etiam  ne- 
gatur adum  quo  cognofcitur  Romam  exiftere, 
non  efte  fidei  humanx  , fed  fcientificum  ; quia 
qui  Romam  non  viderunt, humano  tantum  tefti- 
nionio  credunt  illam  efte,  & nullo  alio  medio, 
vel  extremorum  connexione. 

Dico  prim5,intcllcdus  nofter euidenter fuis  $• 
viribus  cognofcit  prima  principia,  Sc  condufio- 
nes  ex  eis  dcmonftrabilcs , 8c  veritates  per  expe- 
rientiam notas.  Ita  Scor.  i . diil. cjiusl.+.mtm  j. 
contra  Academicos , cft  Henricus  in  fumm.srt.i. 
qusfi.i.  Eft  Ariftoreles  i.  Metsph.  textu  i.  vbi  ait 
prime  principis  effe  omnibut  nots  fuut  isnus  in  domo. 

Ad  idem  eft  Auguft.  Sc  Boetius  i Scot.  citati. De-  trimm 
claratur,  termini  principiorum  primorum,  ita  fe 
habent, quod  vnus  alterum  includati&  idco.ciim 
intelleCus  eos  componit  , habet  neceftariam 
caufam  conformitatis  fui  a&us  ad  illos,vr  in  hoc 
principio,  omnt  totum  efl  msitufus psrtt  : ex  hac 
autem  principij  cuidcnria,  Sc  bonx  illationis, 
dependet  notitia  conclufionis , Sc  fic  naturaliter 
habetur,  Sc  euidenter.  De  cognitis  per  experien- 
tiam,  patet;  quia  quod  fenmer , aut  fere  femper  *^[***,^” 
contingit  fieri,  Sc  non  k cauia  libera  , eft  effedus 
naturalis  illius  k quo  fic , quia  caufa  non  libera, 
non  poteft  in  pluribus  effectum  producere , rufi 
ad  quem  natura  fua  determinata  cft  : cuin  ergo 
femper  experimur  ignem  calefacere , colligimus 
hoc  efte  illi  k natura  mdiium;  Sc  fic  veritas  hxc  ex itui/afit- 
euidenter  cognofcirur.  txforimf- 

Aduerrc  quod  quandoqnecognitJcondufio-  rsb,  douo*o» 
ne  per  experientiam,  veibi  giatia , hac,  Lunsfre 
quenter  eclipfstur  , dcucniturrcfoluriuo  modo  ad  nfl0m  Au. 

HHh  4 prin  quando. 


636 


Deintelledu , & voluntate. 


principium  ex  Ce  no  tum  , quod  cft  caufa  illius: 
verbi  gratia, opacum  interpofitum  inter  lutuinoftem,& 
fer  friatum  ufufcat.  Et  per  idem,conclulio  b priori 
dcinonftratur.  Aliquando  vetd  /iiiirur  in  ipia 
cognitione  experimcntali , ia  vr  non  apparear 
vlia  cauia  ipfius  , vcibi  gratia , quod  herba  alis 
fpcciei , cft  femper  calida ; fed  neutra  expenen- 
ria  eft  cui  dens  Mctaphyficc , quia  non  repugnat 
hicfubelfe  /a  i Ium,  vt  dixi  notabili  j.Sc  docet  Sco- 
tus  fiipri  ^.Quandoque  autem, num.9. 

Obiicies  jnimd,  id  quo  verita*  reprarienrarur, 
nempe  ipecies , cft  mutabitis,  quia  ab  obie&o 
mutabili } fic  fubiedhim  cft  erroris  capax , nempe 
anima:  ergo  nulla  cft  in  eis  veritas  euidens,  & 
steeieimu-  iminuiabilis.  Refpondetur,  fpccicm  et  ii  in  fua 
enu~  cncicate mutabilis  lit,  immutabiliter  rcprifcnta* 
inmufatil™  (e » <*cut  *mago  dept&a , licet dcftrui poflit , re- 
prxfcntat  immutabiliter  fuum  prorotypum : nec 
obftat  obietftum  cflc  immutabile  i quia  non  qua 
tale  caufat  fpeciem,  fcd  qua  natura.  Vndc  fi  harc 
habet  aliquam  habitudinem  neccllatiam  ad 
aliam  , vttaque  per  fuas  fpecies  reprxfentantur 
vt  vniia.  Ad  illud  de  murabilitate  animz  , re- 
fpondetur, non  cflc  mu  rabi  I em  quoad  errorem, 
circa  cuidentia  ex  terminis , vel  conclufioncscx 
eis  demonftrabiles , cognita  cuidentia  lyllogilli- 
cx  illationis.  Vide  Scot.  ad  i.  & x.  Henricum 


eft  in  aq ua,&  pars  alia  in  acre, eftc  fratfhira ; ergo 
de  his  nulla  eft  certitudo.  Refpondetur,  inrellc- 
&om  euidenrcr  fcire,  vilum  falliin  exemplo  de 
baculo,  per  hanc ptopolitionem  , nudum  durum 
frangitur  ad  rallum  moUu  fibi  cede  mu  : Si  iu  alio  eefumfuu 
exemplo, per  hanc  propo/Itionem  : idem  quantum  f*- 
applicatum  quanto,  eft  ei aquate,  fed  idem  quantum 
poreft  applicari  quanto  vjfo  remoto  Si  propin- 
quo  : ergo  vifum  remotum  non  eft  minuspro- 
pinquo  : Si  fic  intcllcdius  cuidrnter  iudicar,  per 
fpecies  terminorum, Jiccc  accipiantur  a fcnfii  er- 
rante. 

Obiicies  tertib,Auguft.i  i.ConfrJf.ij. ait, Sium-  7' 

be  videmut  veritatem,  nec  tu  in  me , nec  ego  ia  te,  fed 
ambo  in  illa , que  fiiper  mentem  efi,  incommutabili  ve- 
ritate. Refpondetur,  propter  hoc  & alia  multa 
fimilia  loca  Auguftini  .Scotus  fupra  $.y/dqueft. 

8.  explicat  quaruor  modis  veritates  necef- 

viAeri  in  remiliv  jrrermslDrimd.nuia 


runn.  i j.  14. 

, Obiicies  fecundo  .fpecies  poreft  rcprxfcntare 

fe,  vt  fe,  vel  vt  obicdum  i fic  lccuudo  modo  con- 
tingit in  fomniis  i ergo  nulla  cft  certitudo  , vel 
cuiJcntia;  quia  fi  reprxfcntat  fe  vtobicChim, er- 
ror cft , fic  non  poftumus  difccrnerc  , quando  fic 
vel  ficfacit.Relpondctur.non  fpccicm, fed  phan- 
tafma  fc  rcprxfcntarc.vtobicCtum  in  fomniis. 
jntiBfllui  Dices  ergo,  cx  illa  phantaftica  rcprxfcmatio- 
9,mt  <i*4h4o  nc  errare  poreft  intellcClus ; vt  pater  in  lomno  Si 
fhMitAp**r-  phrenefi  ; fic  fic  cognitio  non  ctit  cuidcns.  Rc- 
94t'  fpondetur , intellectus  cuidenter  nouit  inferio 

rem  potentiam  non  errare  circa  fuum  obicClum 
debite  applicatum , nifi  fu  indtfpolita  ; fic  nouit 
quando  indifpofita  cft.vt  in  exemplis : non  enim 
dicimus  prxdi&as  veritates  femper  fine  errore 
fciri-.quia  in  fomno  contingit  prxfentati  oppofi- 
tum  primi  principi);  & tamen  non  idc6  hoc  non 
cft  pet  fe  notum  Vide  Scoium  ad  ). 

Obiicies  tettib,  fpecies  terminorum  ptimi 
principi)  dependet  a feniibus;  fic  hi  fxpe  dcci- 
piumm  : ctgo  fic  aflienfus  intclleftus  circa  prin- 
P«#f>rio  fm-  cipix  Refpondetur, etfi in  acquifitionc  fpecie- 
fiu  tum  dependeat  intellc&us  a fcnfuum  miniftetio, 

fit ialdw».  ntncn  illis  vtttut  componendo  , fic  diuidendo, 
vittute  propria:  5:  ficcttot  fenfus  ei  non  obftat, 
vctbi  gratia  , vifus  deceptus  iudtcai  id  quod  cft 
totum.cflc  minus  eo  quod  eft  pats;non  proptetea 
intelleCtus  dccipttut , dicens  totum  cflc  maius 
fua  patte. 

g Dico  fecundo,  cuidcntem.fic  ccttaro  habemus 

notitiam  de  nofttis  aftibus  ; vctbi  cratia , quod 
no, i »«-  vigilamus ,vidcmus,8cc.  fic  efto  illuho  continge- 

b*  odu,  [* n-  tc  titione  obicdki.mcdi) , vel  organi,  non 
fut**  Htftf-  lamcn  obftat  quo  minus  ccttb , fic  euidentet  co- 
,ttm'  gnofeamus  tales  aCkus  nobis  inelTe.  Ita  Scot.  loco 

citato, num  10. cft  Aiiftotclis  4.  Metaph. 

Obiicics.Auguft.lit.Hi  1-9-  a».'*  fenfiltm  nulla 
tjl  txvtSanla  fincera  veritas  , quia  fine  intermijjione 
mutantur.  Refpondctut.nonab  cishabcti,fcd  ab 
InteWe&u  dc  eotum  operationibus. 

Obiicies  fecundb,  vifus  indicat  obieftum  quo 
i emotius  , co  minus  effe  , fic  baculum  cuius  pats 


farias  videri  in  regulis  xternis:prirod,quia  inrcl  

IcClus  diurnus  dat  c(Ie  intciligibile  creaturis  ab  nrriqnm 
a temo  ( dc  quo  x.d.i.  quefl.  t.)  in  quo  relucent  M "r* 
veritates.  Secundo  , quia  inftar  libri  continet 
omnia  vera.  Tertio , quia  dat  rationem  mourndi 
obic<ftis,cum  ca  producit  in  eftc  intclligibili. 

Quarte) , quia  eftentia  dtuinacft  primum  prind- 
pium  fpcculabilium  , fic  vjrimus  finis pradictbi- 
Iiom.  Vide  Do&.fuse  ifta  explicantem  letoeitote. 

De  certitudine  multa  occurrunt  dicenda , fcd 
ob  breuitarem  pauca  dicemus ; iu  quo  confillar, 
contioucrtitur , fed  forte  magis  de  voce  quam 
de  re.  . 

Dico  qnartb,  vciitates  omnes  euidcntes.de 
quibus  in  conclufiombus  ptxcedcntibus , funt 
ccrtx.  Ratio  cft,  quia  funt  nccclTarix , Se  confc- 
quenter  non  incertx,  nec  abftrahcntcs  a certitu- 
dine. Itaque  certitudo, fic  cuidentia  fc  habent  vt  o*nil t 
inferius, &:  fuperius;  omneenim  cuidcns.eftcer- 
tum,non  c contra ; quia  ciediu , fide  diuina,cet- 
tiflima  funt , fcd  obfcura. 

Pro  hoc,  Nota  duplicem  eftc  certitudinem;  Otin/t 
altera  otta  ex  cuidentia  obic&i.8c  ab  ca,  ad  fum- 
mum  ratione , diftmguitur : altera  otitur  cx  in- 
falhbilirate , vel  verae  itate  tcftis.  Hxc.ftaUei 
tcftitnonio  pendeat,  certior  cft  in  fc  quam  altera, 
quia  pctfedior  cognitio ; altera  tamen  quia  cla- 
rior , miniis  finit  lubicflum  in  quo  eft  , hxfitarc 
dc  veritate. 

Aducrtc  fecundi»  cettitudinem  po(TeelTctno- 
talem  , Phyficam  , vel  Metaphyficam  , vifitfr*  ^ 
explicui  dc  cuidentia:  inccttitudo  etiam  tribas 
modis  oppofitis.  Hinc  fcqnitur  in  certitudine 
dati  gradus : quo  enim  aftus  cft  euidentiorinna- 
tutalibus.coccttior : fides  tamen  diuitu,Qui»  Tiitsttuiu 
tam  ex  parte  habitus,  qu^m  cx  patte  motioifor* 
malis  , repugnat  ei  ferti  in  falluro  , cft  maxime  u*. 

cetta  inter  cognitiones  viatorii.  Miniis  tamtn 
excludit  dubitationem  ab  intelleflu  ptoptetob- 
fcutitatem  : fic  fecundum  hoc  imclligiror  D* 

Thom.  x x.^«af{.4.«rr.4.dicens  alfcnfumfideifc- 
cundum  fc  cflc  ccitiorem  aftu  Icicntix,  oon«* 
ro  quoad  nos. 


Sectio  VI V 


De  veritate  cognitionis. 


■^^Ota  i.ctScot.  6.Mttapb.qmafi.  ^.qubdtVu  yttm^ 


1 cft  vctiias  in  rebus, alu  in  intcllcftn,  Vtitua  ^x  jg  ,r< 
dupliciter  confidccatur:  vno  modo  peteompa-  K,  *i  «< 
rationem  ad  caufani  ptoduccmuu.fic  hoc  vel  pet  tu*,  v 
adaqua 


Difput.HI.  Sedi.  VI II.  637 


Veritas  (t- 
rmtUwt 

rM.f> 


Alijuauda 
mf tunde  di- 
ritur  virum, 

tunde  fal- 

Ltjuutit 
W4  tenfet- 
mu  m*nti,dr 

»«a, 


Ventuum 
ell  ulifuU 
ahfelutu  m. 

)■ 


Veritu  «- 

juitieuu  eH 

in  aSn  fer - 


4- 

Veritu  fue- 
mede  futui- 
tur ah  ehte- 


tdxquationcm  in  natura  lingulari  , quomodo 
verbum  in  diuinis  cft  vcrii&mum  \ vel  per  imita- 
donem , quomodo  omnis  creatura  cft  vera  in  ef- 
fcndo.vt  participat  dininam  efte  miam  fecundum 
roenfuram  fui  exemplaris.  Alio  modo  cft  ventas 
in  rebus,  comparatiue  ad  intelledum  , quatenus 
funt  mamfcftatiux  fui  intelledui , fle  adtmilati- 
ux  eius  intclligibili ; fle  etiam  prout  fadi  mani- 
feftatioue.intclledus  vere  intentionaliter  fir  rea 
cognita, ficut  eft  k parte  rei.  Veritas  intellcdus, 
feu  in  cognofcendo , confidit  in  conformitate 
cognitionis  ad  rem.  Ita  Scot.  iU,  & 1.  d.  j. 
j. &dtfi.  48.  n d 1 .&  4.4.49.944/?.. 4.  $.  luxta  hoc, 
tmm.  10. 

Secundi  nota , etfi  veritas  loquutionis  confi- 
dat prxdpue  in  conformitate  ad  rem , vt  habet 
Dodor  i.d.17.  «d  x.tfudftUnu  1.  tamen  requirit 
etiam  conformitatem  ad  mentem  loquentis,vt  fit 
completa  veritas : contingit  enim  aliquem  men- 
tiendo, verum  obiediue  dicere, & non  mentien- 
do dicere  falfum.  Vt  ergo  vox , vel  loquutio  fit 
complete  vera , petit  vtrique,  menti , fle  obiedo 
conformari , quia  vtrumque  fignificat  ordine 
quodam,  vt  optimi  explicat  Do Oi.lac.cit.  Sumit 
prxterea  veritatem  pro  aggregatione  omnium 
que  iuxra  redam  rationem  debentur  adui , ita 
tjModl.  1 8.  urt.  1.  fcd  non  diftinguitur  hxc  veritas 
ab  aliis. 

Nota  tertio  veritatem  non  dicere  aliquid  ab- 
folutum,  fed  refpedum : habetur  ex  Dod.  loc.cit. 
notai.  1.  fle  clarius  ex laca Mttnpb.ifr  qnadl.ii.  art. 
* $.vbi  fciendum.  Declaratur,  quia  vt  eft  affedio 
entis  vt  fic,  tantum  addit  conformitatem  ad- 
xquationis  , vel  immutationis  ad  aliud  in  ratio- 
ne producentis  ; vel  conformitatem  manifefta- 
tionis,  vel  intentionalis  (imitationis  ad  aliud,  in 
ratione  cognofcentis : & altera  harum  omni  en- 
ti , creato , increato  , produdo , fle  improdudo 
conuenir.  De  creatoris  explicatur, exemplo:  quia 
ficut  arte  fada  dicuntur  vera , quando  funt  con- 
formia regulis  artis ; ita  creaturx  verx  funt  per 
conformitatem  ad  artem  Dei , in  qua  funt  om- 
nium cxemplaria.fcu  idex,  de  quibus  Scor.i.d.jy. 

Ratio  huius  eft, quia  nihil abfolutum  commo- 
de hic  afltgnari  poteft  ,ncc  veritas  conuenir  per 
modum  negationis , vel  priuationis,fed  fub  ali- 
qua ratione  pofitiua.  Neque  obftat , fi  dicas  cum 
Suarez  in  Mttapb.d.i.feO.-j.  tmm.  14.  ablato  quo- 
cumque modo  , vd  refpcdu  , entitatem  e (Te  ve- 
ram ; quia  non  erit  formaliter , fed  fundamenta- 
liter talis,  ficut  albedo  feclusa  relatione  fimilitu- 
dinis  , erit  tantum  fundamentaliter  fimilis  : plu- 
res  habet  ibi  obicdiones,  qux  ex  didis  facile  ex- 
pediuntur. His  politis  pro  explicatione  veritatis, 
vt  fic ; circa  prxfentem  quxftioncm, 

Dur.  Heruxus  apud  Vafquez  t.pnr.d.jC.cnp.t. 
negant  veritatem  intelledus  efle  formaliter  in 
adu,  fed  in  obiediuo  conceptu. 

Dicendum  tamen  primi,  veritatem  cognirio- 
nis  efte  formaliter  in  ipfo  adu , ex  Scoto  fnprn, 
cum  communi ; de  quo  Suarez  citatus  quia  ta- 
men terminus  alGmilationis  intentionalis, in  qua 
confiftit  veritas , eft  obiedum  ; etiam  dici  poteft 
vetum  ventate  cognitionis, vt  ramen  fit  coroplo> 
ta  veritas  loquutionis  ( vt  dixi ) requiritur  con- 
formitas  etiam  ad  mentem  loquentis:  fle  per  hoc 
ceflat  inutilis  circa  hanc  rem  controucrfia. 

Obiicics,  adus  eft  verus, quia  obiedum  eft  ta- 
le ; ergo  fle  hoc  eft  magis  verum,  iuxta  id ,Prapttr 
tjuod  vnuntjuotLjH*,  fiec.  Antecedens  patet, quia  ex 


Ariftotele,  ni  ta  tjuod  rtt  eft,  vtl  nan  eft , prapefitia 
dicitur  vera,  vtl falfn.  Rcfpondetur  veritatem  co- 
gnitionis fumi  in  ordine  ad  obiedum,fecundum 
le,  non  veri  vt  in  effit  obiediuo , quia  fic  non 
prxcedit  adum , fle  terminus  relationis  prxin- 
telligirur  ipfi,  vt  habet  Dod.  1.  d . 8.94 ejl.  9.  $. 
Contra  iftud  «monade  quo  fufiis  agitd.jo.Non 
ergo  fumitur  verius  cognitionis  k veritate  obie- 
diua,  fcd  entitatiua  rei. 

Dico  fecundo  , in  fimplicium  apprehenfione 
eft  aliqualis  veritas.  Patet,  quia  ibi  eftquxdam 
conformiras , feu  affimilatio  paftiua  adus  ad  ob- 
iedum fimplex  : hic  tamen  adus  non  eft  capax 
falfiutis , ficut  nec  fenfatio  , quia  At  fimilitudo 
naturalis  fui  fimplicis  obiedi.  Ita  Ariftot. 3.  de 
Anima,  cap.6. de  quo  Vafquez  1 f.d.jf.cap.  3 . 

Aduerte  , apprehenfionem  fimplicem  non 
femper  efte  de  altero  extremo , fed  etiam  de  ipfa 
propofitione,  vt  quando  audio  Papam  efte  mor- 
tuum, apprehendo  eum  mortuum,  fine  compofi- 
tione.  In  fimili  adu  efte  poteft  veritas , vel  falfi- 
tas  incompleta, prout  eft  conformitas.vel  diftor- 
mitas  ad  rem:  non  eft  tamen  in  eo  veritas  , vel 
falfiras  complexa , feu  compofitionis  i & de  hac 
loquitur  Ariftoteles.Scot.  x.  d.  (.  tfueft.  1 .ad  j.  eft 
communis , cum  negant  apptchenfioni  verita- 
tem, fle  fallitatcm  : fufficir  tamen  talis  notitia  ad 
adum  voluntatis;  fle  Dod.if»  tenet  Angelum  ex 
tali  apprehenfione  , non  errante  compofitione, 
appctiiftc  Dei  xqualitatem. 

Obiicics  ex  Ariftotele  cir.  in  apprehenfione 
fimplicis  extremi, fubiedi,  vel  prxdicari.non  po- 
teft efte  vlla  falfiras  ; ergo  nec  in  apprehenfione 
propofitionis  , negatur  confequcntia , quia  fpe- 
cies  cxprcfta  hominis , verbi  gratia,  ( Ar  fic  de 
aliis)  reprxfentar  femper  ipfum, ficut  imago  pro 
totjrpum.  Er  fi  dicas,  quod  rcprxfentat  aliud; 
tunc  non  erit  hominis, led  illius  alterius.cui  erit 
conformis ; fle  confcqucntcr  adus  vetus : at  ap- 
prehenfio  duorum  extremorum , vt  corui  fle  al- 
bedinis,  per  modum  vnius,  quodammodo  expti- 
mic  obiedum,  etfi  fine  aftertione  , aliter  qukm 
cft, fle  fic  eft  aliqualis  falfitas  in  adu. 

Dico  tertio,in  iudicio  negationis, vel  affirma- 
tionis.eft  veritas  cognitionis  fimpliciter.lta  Ari- 
ftotcles  fle  Scot.  citati, cum  communi.  Ratio  eft, 
quia  per  iudicium  abfolute,  negatur, vel  affirma- 
tur vnum  extremum  de  altero,  fle  fi  itares  fit,  vt 
iudicatur  , cft  completa , fle  complexa  vetitas ; fi 
aliter,  erit  oppofita  falfitas. 


Secti 


VIII. 


. Vtrhm  verius  iijlinguilur  re  Aliter  aI  aHu? 

VAfquez  x.parMff.j^xap.  1.  docet  efte  rela- 
tionem rationis  , St  confequenrcr  non  efte 
idem  adui.  Communior  fententiacft  , quid  ve- 
ritas cognitionis  realiter  diftinguitur  ab  adu: 
colligitur  ex  Scoto  a .d.  1.944/7.4.  f Ai  $.  Contra 
iftam,*  num.  j.  fusi  probat  relationem  diftingu! 
k fundamento,  cum  hoc  poteft  efte  fine  termi- 
no : fl:  lacie  titntie  tutab.  3.  ponit  veritatem  efte 
refpedum, fle  expreffius  4.  4.8.944/?  xnum  xj.vbi 
ait  veritatem  efte  accidentalem  adui.  Probatur 
ex  ipfo,iA»;  quia  manere  poteft  adus  fine  verita- 
te : ergo.  Secundi  , nihil  finitum  identificat  libi 
oppofita;  fle  idei  concludit  fundamentum  di- 
ftingui  k fimilitudine  , fle  d.ftimtlirudine  . xqua- 
litate,  fle  inxqualitate ; ergo  adus  non  idcmifi- 


Veritu  44  ia 
eu  fimfUriit 


Affrehenfie 
fimplex  ali- 
fttande  efi  de 
prtfejilione. 


£44  veritu 
tten  rornei.it 
afprehlfee.it 


r« 

S.Mff  in  ap- 
prehenfieut 
prepefmeau, 
petefieBefal . 
fit  as  , nm 

r»  apprehm- 
fieue  fim p li- 
tu txitemir 


Veritu  re- 
fMitetnu  /im- 
pluit er  eflia 
iudtiie. 


De  intelledu,  Si  veritate. 


g>i uemtdo 
rcariajit 
oBun*  fini 
de  vere  fui - 

fmm  t 


mflmn  vnt 

t »atum  iu - 

fiunn  /h ru- 


dt  fibi  veritatem , 8c  fallitatem.  Tertio  , adus 
potcli  mutati  de  vero  in  fallum  , nulla  fida  mu- 
tatione in  eius  enricare  abfoluta  Eil  AriAorelis, 
quia  ob  et  quod  res  efl,  vel  non  tfi , &c.  cdfi.de  Sub- 
fldntid  \ vbi  exptefie  ait  orationem  de  vera  fieri 
falfa m /ucccfliue  : & docet  D.Thom.  i .por.  quofi. 

1 6.drt.  S.dd  j.  de  quo  fuse  Suarrz  in  Metopb.diji. 

9. feti,  i . Er  fua  Jerur  ratione , quia  fi  elicio  hunc 
adum  inrclIcdiialcm.Ste/u*  jpetuUtur,Sc  eundem 
cominud  , potcli  elfe  prius  verus  , Si  poft  falfua, 
vel  e contra;  ergo  veritas  non  cft  idem  actui. 

Aduerte  tamen  propo/itionem  eonfignifican- 
rem  certam  aliquam  partem  rcn?pori*,vcrbigra- 
tia.hanc^etulo/ur  Scotteo  toto  hero  quarta,  non  pof- 
fe  fic  mutari  i quia  fi  vel  vno  momento  illius  ho- 
ra: non  /peculatur  , propoficio  rota  eil  falfa , & 
nullo  modo  vera : propo/if io  ergo  interna  i vero 
mutabilis,  confignificat  durationem  xui , coexi- 
ftetem  tempori  indeterminato , falieni  vt  in  plu- 
dicunt  ritnum.  Quod  addo,  quia  multi  tenent  nullam 
rtfuinar»  adioncm  pofle  vno  tantum  inflanti  durare , quia 
repugnat  definere  per  vlrimum  fui  effe , fcd  per 
primum  nontffe. Ira  Gregor.I  l.d.^.quojfi .ort.i.ad 
4.  Almam,  quoji,  de  Libertate  voluntatis  ort.  7.  in  1. 
cpin.dr  trofl.i.Mor.cap.*)Mafquez  1.  p.d.ny.cop. 

10;  Qua:  /ementia,  licet  falfa  fit , quatenus  ait 
hoc  repugnare , rariflimum  tamen  efl , aut  forte 
nunquam  cuenir,quod  adtisnoftti  vno  tantum 
inflant  i durenr.  Dutn  itaque  incipit  prepofitio, 
dc  prxfcmi  confignificat  ,pro  aliqua  ditratione 
jnflanranca,  vel  temporali,  obiedu  ita  eflc.vt  er- 
priuiitur:&  fi  idem  alfenfus  duret  vitra  minimam 
durationem  aflignabilem , vel  determinabilem, 
confignificat  etiam  tunc, obiedum  eodem  modo 
fe  habere,  Si  fi  non  ita  fit,de  veto  fadus  efl  adus 
falfus  .Per  hoc  reiiciuntut  quorundam  icccnt io- 
rum multx  cauillatioues  circa  hac  difficultatem. 

Nec  valet,  quod  quidam  recens  author  ait, 
propofitionem  de  prxfcmi  confignificare  vnum 
inflans , nec  polle  confignificarc  aliud ; tum  quia 
tot  cflcnt  diucrfx  propofttiones.quot  inftantta  m 
tompotc.quo  vnus  afTcnfus  durat  ;ium  etiam, quia 
vetius  efl  adus  inrcllcdus  menfurari  xuo  , non 
tempore  j quia  habent  totum  fuuro  efe  fimul , vc 
docet  Scox.x.d.x.qudft.4.  tum  tertib,quia  propo- 
te-  filio  includens  motum,  vt  homocun-it,  non  poteft 
fuUctnf I cflc  in  inflanti  vetat  quando  copula  confignificat 

tim-  tcmpUS>vt.l  mftans  i fuse,  Si  optime  tradit  Dod. 

/T.V, 

Quau6  , bonitas. moralis  diAinguitur  re  ab 
adu  voluntatis, potcAqoc  ab  eo  fepaiati.cx  Scot. 
i.d.17.  Quantum  ad  illum,  n.j.  Gonau. 

i.difl.qi.art.i  .quofl.i.  Duran.i.  d. 40  quoji. 
iot  d.4i.<j.i.A/rt.i.p.Catct.i.i  9.i9.«tri.i.tt  alij, 
UtmuRui  quos  citat, & fequitw  Vafquez  t.i.d  \ j .cap.x.qui 
nn  dt  bene  etiam  dicunt  adum  voluntatis  cundtro  dc  bono 
ficu  malum-,  eigo  fic  veritas  diftinguitur  ab  adu 
imcllcdus,dftquc  ab  co  amouibilis.  Antecedens, 
pvqret  authotttates  allatas, lationcptobatut, quia 
poflet  quis  tncipcic  ali  que  adum  licite, cx  igno- 
tamiainculpabili-.verbi  gtatta,  comedcic  carnes 
in  vigilia  te\unanda,&  monitus  de  vigilia,adhuc 
pcrfcucrate  in  illa  voluntatc,&  cotncftione-,  quo 
k«ii-  tafu  idem  adus  fieret  dc  bono  malus-.qoia  (vt  ait 
Dodot  foco  titato  , c T 1.  d.  40. ) bonitas  adus  cA 
confotum  as  cius  ad  omnu  quq  fecundum  tedam 
tationem.vcl  didamen  purdentiq  ci  conucniunt. 
Vide  eum  1.  d.7.m«wi.  11.  vbi  explicat  tnplicem 
boniiatem  in  adu. 

Dico  tamen , vetius  videtur  vetiuiem  ab  adu 


3- 


rea/ircr  minime  diilingui ; hxc  ex  variis  locis 
Scoti  haberur.exprciEwme  1.J.16  jtum.  1 ?.docrt 
verum  c(Tc  realitcr  idem  enti : Si  quodl.  1 f ort.i.f. 

Circa  fecundum, verf./icundm  nutem  oflm , docet 
adum  abAradiuum  non  dicere  lelanonrm  rea- 
iem  aduaicra  ad  obiedum  , quia  non  petit  illud 
exiliere  ; 6c  ad  relationem  realem  requiritur  ter- 
mini exiflentia,  dequo  ipfe  latd  1 V.j  1. verum  cA 
quod  habet  eodein  art.i.  verf i fio  AiflinElitnt,#  oi 
x .aduro  intuitiaum  habere  annexam  relationem 
realem  adualein ; fed  hxc  ad  veritatem  non  re-  ftntotm 
quiritur , alioquin  in  adu  ibflradiuononcflet  mi,! 
veritas.  Adde  dubium  cflc  apud  Scotum, an  talis 
relatio  feparari  polTit  ab  adu  inruiriuo , etiam 
beatifico,  & in  partem  affirmantem  inclinar^ 
49.fuoft.i.n.i&.& d.nrt.i.nd  1.  vbi  aic;  fi  quis  ha-  j» 
beret  qualitatem  abfolutam  bearirudinisfinete-  fumU, 
latione  coniundionis , qudd  efict  beatus; quia 
etiam  bearittido  Dei  fine  vjla  relatione  efl ; i]uo  " 
ca fu  notitia  foret  vera.  Et  hoc  videtur  tenen- 
dum: quia  nullum  abfoiutum  videtur  c/Tentiali- 
ter  dependere  ab  aliquo  cxtrinfeco  rnifi  depen- 
dentia (Aedus  1 prima  caufa ; & beata  vifio»qul 
talis,  non  dependet  hac  dependentia  jbobicdo; 
fed  eodem  modo,  quo  aliz  vifioncs  a fuis  obie- 
dis.  V(xtcicateodcm  quo  di  ort.  r $ Exhu,  docef, 
quod  adus  cognofccndi  noncflct  peifcvnum.fi 
jncludctet  cum  qualitate  relationem : Si  refoluit 
ibi  ve*f  fi quorotur , cflc  per  fc  vnum , Si  in  gene- 
re Qualiratis  , Si  difiusc  probat:  dequofufri 
feff.  j. 

Ex  quibus  patet  manifcAc  fecundum  Scotum, 
veritatem  nun  addere  relationem  realem  , ad 
adum ; & fi  eam  addat  in  intuitionc , td  dTcper 
accidens : & per  confequens.non  eA, aliquid  rea- 
liter  diAntdum  ab  adu ; quia  nullus  alter»  ali- 
quid abfoiutum  per  veritatem  ei  Addi  «neque ad 
hoc  vllum  fundamentum  cflc  potrA. 


f- 


Confirmatur  piiirb,  veritas  Dei  in  fut»  aAu  ** 

(mr  tlirtim  i ii—finif  I * 


fit  molui. 


tu.  morabo 
aRmr 


cognofccndi  fine  aliquo  luperaddito,  cdafifbt,  J^rinl 
nec  petit  relationem  fibi  addi.  Conhrintur  !c-  wr,rjr/ 
cund<\,adus  per  fccA  teprxfcntatioobiedixtgo  mooUcn, 
nullo  addito  illud  exprimit : Si  hoc  cflc  dc  rotn-  mf'  m 
te  Scoti  patet,  alioquin  non  dixiflet, quod  opera-  ,mu' 

(io  beata  fecundum  abfoiutum  , quoJ  habet, 
etiam  fi  nullam  haberet  relationem  , bearet  :cet- 
tum  enim  c A,  quod  non  bearet,  nifi  vc  vera,qua- 
tenus  eA  ex  parte  imcIlcdus.Confitmatortet- 
tio  , quando  coguofco  falso  ens  tationil  cflc, 
quod  non  efl,  expofitionc  illius  entis,  fiet  cogni- 
tio vcta,&  tamen  nihil  abfolutnm  ci  aduenit.vt 
paict;  neque  tclatio  tealis  , quia  terminus, nem- 
pe obiedum  , cll  ens  rationis.  Quatt6,ex  Scoto 
1 .d.\i.quofi.i.&  d.iq.q.  j.  relatio veibi,ftu co- 
gnitionis ad  cognitum, non  cA  tealis. 

Obiicies  , quia  adus  cognofccndi  non  poteft  •• 
intclligt.nifi  intclligendo  tet minum, qui  efteius  /J"1".  * 
obiedum:  cigo  ncccflatio  includit  telatiooem 
tcalcm:  quia  omne  abfoiutum  intelligi  poteft, 
alio  quocumque  non  intcUcdo ; quia  etiam  po- 
teft cflc  fine  alio  quocumque, cxccptaprimicw- 
sit.  Antecedens  ptobatur  > quia  ncquifintelligt 
v ilio, quin  intcUigatui  cflie  alicuius  vi(ibi\i*.Ke- 
fpondetut  cxDod.  d quodl.  \ arg  priat.fivox 
imponetetut  ad  figmficandum  aualiiatcmabfo- 
lutam  , adus  cognofccndi  intelligipoffei.non 
imcllcdo  obiedo.vt  tevimno : fcd  communitet 
voces  impofitx  ad  fignificandas  opctationcs,im- 
pottam  relationem,  vel  ptincipalitcr.velcotmo- 
tatiuc;quiafic  communitet  tntcVngitut  opetatu». 

Exuit 


Justini»' 
ttSigiMu 
ftfftt  intrlhfi 
fine  nlAtien* 

ad  obieBumt 


7' 


Mdatie  f*tf 
lialu, quomo- 
do aBualitor 
dtmminatf 


ObitflS  roia- 
teSigitur  ( um 
affn , etiamfi 
ad  illud  no  (it 
relatio  afhea- 
Ut  rroU  ia 
aila. 


8. 

HiUn*  mei i- 
fmro,dr»tna- 
/entia  diffe- 
runt. 


Et  At  Itu  io  au 
ineladit  rtU- 
tiiutmf 


9- 


£»  omoJo  a- 
R»<  puo mu- 
titione . fui 
dtfimt  tffevt- 
r**i 


Difp.  III.  Sedi.  VIII.  659 


Exemplum  de  fpecic  intclligibili,qux  eft qualitas 
abfoluta,  tamen  dicitur  fimilitudo,  non  qu&d  fit 
relatio , fcd  quia  apta  nata  e(l , per  imitationem 
reprzfcntare  obicAum:&  ideA  per  hoc  nomen 
jfecies  nou.  tantum  lignificacur  abfolutum,  fcd  et- 
iam iftcrefpcAus. 

Contra,  cognitio abftraAiua, non  habet  rela- 
tionem aAualcm  ad  obieAum  , (cd  potcntialem 
per  fc:Sc  tamen  non  poteft  illa  intdligi , nili  co- 
intclligendo  ohicdum.non  tantum  vt  cognofci- 
bile,  fcd  etiam  vt  cognitumi&  fic  inteiligitur  re- 
latio aAualis,  etiam  vbi  tu  afleris  nullam  cftc,  in 
qua  ponenda  Iit  ratio  vcritatis.Refpondctur  cum 
Do  Aore  ibfy  relatio  qux  quatum  eft  ex  parte  fun- 
damenti, eft  aAualis,&  dcfcAu  termini  poflibilis 
denominat  fxpe  fundamentum,  vel  lubicAum.ac 
Ii  aAualiter  incilet : lic  anima  feparata , non  tan- 
tum  inclinabilis,  fcd  etiam  dicitur  inclinata  ad 
corpus, & tamen  non  eft  ibi  aAualis  relatio,  quia 
terminus  non  eft.  Similiter  fcientia  dicitur  pra- 
Aica  a dirigendo , quamuis  non  iit  aAualis  dire- 
Aio.  Secundo,  dico  ex  eodem,  ibi  intelligi  actua- 
lem relationem  non  menfurabihs  ad  meniuramj 
quia  hxc  realis  eft,  & non  datur  in  abftraAiua 
notitia  ad  obieAum  i fcd  attingentia:  ,vcl  ren- 
dentix  in  illud  , qux  crt  rationis : fic  cum  audio 
vocem,  bat , ftatim  concipio  rem  figmficatam,  6c 
relationem  aAualcm  ad  eam ; non  rcalem  , quia 
nulla  talis  eft  in  voce  ad  rem  lignificatam.fed  ra- 
tionis, ex  hominum  iinpofitionc.  Operatio  fub 
fimili  relatione  communiter  concipitur , & idcA 
cointclligitur  obieAum  rerminans  illam  :vndc 
Angelus  quia  non  dependet  ab  hoc  fignificandi, 
vel  concipiendi  modo.vidcre  poteft  taicmaAum 
abftraAimim  fine  vlla  relatione  aAuali. 

Qu&d  ver6  relatio  attingenti*  diftinguatur  a 
relatione  menfurabilis  , probat  DoAor  ibi  an.  1. 
tVna  poteft , quia  incllcntiis  fupenor  habet  rela- 
tionem mcnlurx  ad  infcriorcm;&  hxc  ineiifura- 
rabilis  ad  illam,  tamen  non  artingic  cam,  nec  ha- 
bet hanc  attingenti*  relationem. 

Obiicirur  fectindA , fumma  noftra  pcrfcAio 
beata  eft  vifio  Dei  formalirei,vcl  vircualirer  i fcd 
talis  non  poteft  clfc  aliquid  ad  fc ; ergo  ellcntia- 
litcr  refpicit  aliud , cuius  coniunAione  bcar. 
Confirmatur  ex  Auguftino  1 s.Trinit.  q . Beattu 
eft  qui  habet  quirquid vult , & nihil  mali  vult : ergo 
beatirudo  eft  habitio  ; fed  hxc  includit  relatio- 
nem ; crgo.RcIpondctur  eam  confidere  in  quali- 
tate abfoluta,  qux  eft  apta  nata  fundare  illam  re- 
lationem: erfi  per  impoftibile  hanc  non  haberer, 
adhuc  eflet  vltima  pcrfcAio,vt  tenet  Scotus  dill. 
an.i.ad  i.perquod  patet  ad  Confirmationem. 

Scluuntur  adduci»  in  oppofttum. 

Ad  loca  Scoti  mt.  j/pofita ftQ.  praced.  Refpon- 
derur,  quando  videtur  ponere  veritatem  in  re- 
fpeAu,  intelligit  de  aptitudinali , vel  porentiali, 
modo  cxplicato.vel  de  relatione  rationis-, non  ve- 
r6  de  relatione  aAuali  rcali.  Ad  primum  .mane- 
re poteft  fine  veritate , non  quod  aliquid  reale 
perdat , fcd  quia  aAus  non  eft  aptus  conformari 
obieAo  , vt  modA  eft : fic  vox  hotao  , Ii  impone- 
retur ad  fignificandtim  bonem,  non  crtet  amplius 
fignnm  hominis , tamen  nihil  reale  perderer,  fcd 
tantum  quod  non  elfet  apta  nata  fignificare  ho- 
minem , fnppofira  mutatione  impofitionis  chss. 
Ad  fecundum, non  idenrificat  aAus  oppofita  rea- 
Ii.i,quia  veritas  non  eft  aliquid  reale  ab  co  diftin- 


Atimi&  fi  detur  efie,falfitas  nequit  cfie  realis}quia 
eft  veritatis  priuatio. 

Ad  tertium,  eo  quod  aAus  non  eft  aptus  natus 
conformari  obieAo, perdit  veritatem  , Se  quando 
obieAom  aliter  fc  habet , quam  per  aAum  expri- 
mitur,non  ad  eft  talis  aptiiudo  ; & fic  fine  deper- 
ditionc  vilius  realis,  aAus  dc  vero  fit  falius.  Di- 
ces.illa  aptitudo.cum  fit  idem  aAui.mancbit  ma- 
nente aAu ; ergo  aAus  non  eft  mutabilis  a verita- 
te. Refpondetur , manet  aAus  fecundum  enrita- 
tem  i dem,  fed  non  fecundum  illam  fonnalitatem 
apti  nati,quia  hxc  dependet  ab  obieAo 

Ad  quartum,  bonitas  moralis  non  diftingui-  IO 
tur  rcabaAu;quiaconfiftir  prxcipucinconfor-  Bomtao  mt - 
mirate  ad  legem:  & hxc  non  eft  aliquid  exifteus,  rata  aom  di- 
tati in  t(ft  obicAiuo;quia  nihil  aliud  eft  lex,  quam  flin/uutor 
flabile  prxeeptum  cius, cui  commiftiim  eft  reipu-  ** 

blicx  rcgimcn;&  aAus  prxeepti  tranfiuit.ttunct- 
que  tantum  in  feriptura,  vt  in  ligno  rememora- 
tiuo , aut  in  intelleAu , vel  memoria  in  ejfe  cog- 
nito ; & fic  nullum  refpcAum  rcalctn  terminare 
poteft. 

Sed  adhuc  obiicies  , quiaexdiAis  fcqui  vide- 
tur, qubd  veritas  fit  ens  rationis,  quod  eft  comra 
Scorum  1 Jjf. t ,6c  1 d. 1 O.num.  17 -&q.} .Prol.  vbi, 

& alias  paffim  , ponit  pallioncs  entis  a parre  rei 
realcs.Scqucla  patet, quia  tantum  dicit  refpcAum 
aptitudinalein  conforroitatis,p‘cr  quem  nihil  rea- 
le additur  aAui ; & idem  erit  dc  quocumque  alio 
vero  etiam  in  efiendo.  Rcfpondctur.vcrum  addit  Verita»  anent 
formalitatem  quandam  enti , qux  nondiftingui-  mtienu) 
tur  rcaliter  ab  co  , & forte  non  eft  abfoluta , fcd 
rcfpcAiua,vt  ait  Scotus  q.d.qy  q.q.num.\o.k.  idem 
eft  de  bono:  illacniinapticudo  conformitatis  ad 
obieAtim  , qux  eft  veritas  cognitionis  , vel  ad  f* 
manifeftandumintelleAui , quod  conucnic  veri- 
tati in  efiendo,fufficir  vt  verum  formalitcr  diffe- 
rat ab  entc.vel  aAu.  Eodem  modo  bonum,  paflio 
entis  , addit  ei  aptitudinem  appetitionis  palfiux 
ad  potentiam  apperitiuam.  Sic  anima  quatenus 
intelligit, diftinguitur  formalitcr  i fc  ipfa, quate- 
nus vult ; neque  multum  differt  hxc  diilinAio 
formalis  Scoro  faris  familiaris,  a diftinAionc  ra- 
tionis ratiocinatx  aliorum. 

Dices , refpcAum  non  polle  cftc  rcalem,  qtian-  | j # 
do  terminus  non  eft  realis.  Refpondetur , verum 
haberpro  termino  intclIcAum  Dci.A:  bonum  ap- 
petitum cius.  Contra  , iftx  potentia:  nondiftin- 
guuntur  a vcro,5c  bono  in  Dco.Relpondctur,luf- 
ficit  diftingui  formalitcr,vt  rcfpcAus  non  fit  om- 
nino rationis. 

Dices , ipfc  inrcllcAus  Dei  eft  verus  , & appe- 
titus bonus,  tamen  terminos  non  habent  vllo 
mododiftinAos.  Refpondetur  hoc  fatis  vrgere:  An  voluruat 
nec  mihi  occurrit , quomodo  hicaffignarcm  ter-  Dei  fu  kena, 
minos  rcalcs  formalitcr  diftinAos  \ led  refpeAus  *fe 

eft  vere  notcnttalis , non  fiAus.quia  voluntas 
Dei  eft  i fe  vere  amabilis , & i meli  edus  vcic  a fe  inttUtuJ!^. 
intelligibilis,  St  Deus  dicitur  a parte  rei  bonus;  rue  ventate 
quia  fumme  appetibilis,  fecundum  S«.utum  4.  fimiUttr  mft 
diflinlf.e,*).  tfnajh  ».  Ad  1 .qteaft.Si  hocconuenit  ^*/«*a«* 
eius  voluntati  fine  vlla  imclleclus  negotiatione, 
etiam  fi  comparetur  ad  feipfam.  Si  verA  dicatur 
bonum  & verum  addere  emi  famulitates  abfo- 
htcas , vt  cenfcantur  formalitcr  ab  co  diftinAx, 
fufticir  non  polle  a nobis  concipi, fine  tali  aptitu- 
dinc  ad  appetitum, & intelIeAum}&  ens  fine  vlla 
tali  aptitudine  concipi  polle. 

SE 


640  De  intelle&u , & voluntate. 

SECTIO  IX.  & fcnfibilia  per  accidens  :dc  quo  dixi  ineemmm. 

ad  quaft. 10. 


De  fnlfttMte  cognitionis. 

t.  Ico  primo,  falfiras  (impliciter  non  cft  in  rc- 

jn  rrhm  n*n  Lxbus.  Ita  Diuus  Thomas  q.  1 .de  lrer.art.  »o.& 
tfi  (impliciter  , tp  /j  , ixr  , communis  Doctorum  apud  Suar. 
ferita».  diJp.yJeR.  1 . Probatur,  falli tas  cft  pri- 

uatio  veritatis  , Cicur  malitia  bonitatis ; fcd  hxc 
non  eft  in  rebus : ergo.  Secundo, veritas  cft  pallio 
entis : ergo  eius  oppofirum  nulli  enti  conuenit. 
Tertid, veritas  dicit  refpcdum  ad  intcl!cChim;fed 
intclledus  diuinus  a quo  res  (impliciter  depen- 
dent, i nullo  Calli  poteft  : ergo  nulla  res  cft  (im- 
pliciter CalCa. 

m Dico  CecundtS , res  dicuntur  fecundum  quid 
itentur fajfx  t qUando  natx  lunt  in  nobis  facere  opinio- 
nem fallam.  Hac  ratione,  externa  accidentia  ha- 
bentia (imilitudinem  aliarum  rerum, falfa  dicun- 
tur. Cum  enim  pro  hoc  ftatu.per  ea  qux  exterius 
apparent , iudiccmus  de  iis, qux  fub  ienfum  non 
* cadunt , putamus  vnum  elle  aliud,  quando  habet 
(imilia  accidentia  cum  illo : (ic  aurichalcum  dici- 
tur falfum  aurum , & ftannum  falfum  argentum. 
Yntutrfgac’  Iuxta  quod  Auguftinus  ait  x.Soliloq.  10.  quodve- 
du> . fdfta  rus  tragerdus  eft  falfus  Hedor.  & lib.  x.cap.bJLa* 
Htder.  rts nominamuc,  quot  verijimili a ap prehendi  mm. 

Et.  Ariftotelcs  ait  j.  j- ierapbyfc.  rexi. $4.  falfa funt 
quxetimque  apta  nara  funi  r ideri , aut  qualia  non 
fi*nt,aut  quxnonfunt.  Vide  expolitionem  Scoti  in 
didum  locum. 

1.  Obiicies.Anguftinus  1.S0/.8. dicit,  Siterumefi, 
id  quod  efi  , falfum  non  rffe , vffiam  concludetur  quo- 
uu  repugnantr.eiyp  fallitas  neque  fecundum  quid 
«ft  in  icbus.  Rcfpondetur , (i  effe  lumatur  late, 
tam  pro  vero , quam  pro  apparente  effe,  &c  omne 
tale  lit  verum,  nufquam  erit  falfum  ; fcd  dicitur 
ijf  elle  falfum , quatenus  non  eft  vere,  fcd  apparen- 

ter^ hoc  eft  abfolutc  non  eflc.quia  verus  tragoe- 
dus, vt  ait  Auguftinus, eft  falfus  Hedor. 

Dico  rertid,  falfiras  proprie  cft  in  adu  inrelle- 
Aus. Ira  communis  cumDiuoThoma  1 par.quaf. 
ly.art.  $.  Probatur,  quiay?£?.  7.  oftenfum  eft  vc- 
* rjrarem  cognitionis  (impliciter , tantum  ede  in 
compolitione , qux  inrclledui  tantum  conuenit: 
Gutmtdt  ei - quando  enim  tribuit  alicui , quod  ei  non  conuc- 
tin/it  itet-  nir,  vel  remonet  ab  eo  , quod  ei  coniundum  eft, 
ftiti  'fallitur : vnde  (icur  lenius  quoad  propria  fcnli- 

bilia  non  fallitur , (ic  nec  imellcdus  quoad  fim- 
cium  apprehenlionem  , vt  ibi  dixi ; poteft  tamen 
elle  falficas  incompleta  in  apprchcnlione  propo- 
rtionis, de  quo  ibi  con.x. 

Obiicies' primo  , id  in  quo  quis  fallirur  , non 
7,  quit  intelligir.cx  Auguftino /i^.8r^.rixrgo  in  imcl- 
ftsJnr  non  ledione  non  cft  falfitas.Rcfpondetur.fi  intellige- 
1 nrtUgit. ex  rct  quis  caufam  falluaris,  iam  delinerer  falli:ver- 
poi:*r.  |>j  grani, fi  perciperet  aurichalcum  elle, non  indi- 

caret aurum  elle,  quod  tale  apparet.  Diuus  Tho- 
mas citatus  ad  i.dat  aliam  folutionem,  quam  vix 
capies. 

Obiicitur  fecundo, $.dr  ^nimatext.f  1.  intelle- 
dm  cft  femper  redus.  Rcfpondetur, loqui  dc  in- 
celledu  principiorum. 

Obiicitur  tertib.conftat  fenfus  falli : Sc  Augu- 
ftinus l.Sol.6.i\tyy4r>pxre(  no t omnibus  fenfibmfimili- 
ve-  tudine  lenocinante  falli . Rcfpondetur, improprii  di- 
riu»  mftnfu}  cj,ur  veritas  elfe  in  fcnfu  , quando  apprehendit 
rem  vt  eft ; & (allitas  quando  apprehendit  aliter; 
litamen  eft  bene  difpolitus  ,non  decipitur  cir- 
ca propria  fcnlibilia  , fcd  bene  circa  communia. 


Obiicitur  quarti,  quia  4. yl/er  ttxt.t  4.  dicitur,  4, 
fallitas  non  cft  proptia  fenfui,  led  phaiiulix ; er- 
go in  hac  cft  fallitas.  Relpondetur,  hoc  cft,  quia 
phantafia rcprxlcntat  rem  in  ablcmia,  vt  in  fom- 
no, quod  non  facit  fenfus  externus.  VidcSco- 
tum  ibi. 

Dico  quarti  , fallitasnon  opponitur  veritati 
contrarie,  fcd  priuatiue.  Eft  contra  DiuuroTho- 
mani  1 ./>.7.  i7>rrr.4.  Probatur,  malitia  cft  priuatio 
bonitatis, fcu  rcdiiudims.cxScoto  i.d.yp^.i.f. 

Concedo  igitur, nuru. 6.  ergo  & fallitas  veritatis.Se- 
cundo  ,coipfo,quid  adus  non  eft  conformis 
obicdo,  cft  falfus.  Tertio , veritas  conliftit prx- 
cisc  in  rcfpedu  conformitatis  ad  rem ; ergo  prx- 
cifa  carentia  huius  eft  fallitas , ficut  carentia  po- 
tentix  videndi,  cft  excitas.  Confirmatur, veritas  , 

dicit  obicdum  lic  elfe,  vt  exprimitur,  fallitas,  lic 
non  elle  , fed  elfe  , tc  non  elfe  priuatiui  oppo- 
nuntur rcfpedu  lubicdi , cui  vtrumque  conucni- 
re  poteft. 

Quarti,  oratio  affirmans  rem  elfe  veri,  re  an- 
nihilata , line  vllo  addito , fit  falfa : ergo  fallitas 
non  opponitur  politiuc  veritati : quia  per  anni- 
hilationem  nihil  politiuum  fit.Quinii, entia  line 
necelficatc  non  lum  multiplicanda,  & hic  nul- 
la cft. 

Obiicitar  ex  DiuoThoma,  quia  Ariftotcles  s.  £?*/«'» 
Periherm.  cap.vltim.  ponit  veritarcm,&  fallitatcm 
contrarias.  Relpondetur , potilis  ibi  oppofitum 
ait , quia  affirmationem  vniucrfalcm  aitclfccon-  nfimlm. 
trariam  negationi  vniuerfali  dc  eodem,  fcd  ne- 
gationi particulari  contradidoriam  : & tamen  in 
veritate  , & faliitatc  xque  repugnat  vniuerfalis 
negatiua,  & particularis  negatiua  vniuerfali  af- 
firmatius: fuinit  ergo  contratietatcm  ibi  ratione 
quantitatis  propolitionum.non  refoluens  an fal* 
fitas  lit  aliquid  politiuum, vel  ptiuatiuum. 

Obiicies  fecundo,  ex  eodem  : fallitas  ponit 
conceptionem  rei  non  adxquatam  ; veritas  ad- 
xquatam : ergo  vtraque  politiuc.  Negatur  con- 
fcqucntia,quia  non  adxquari  rei, cft  veriute 
priuari. 

Sectio  X. 

De  opinione  ,fide  , dubio  , fufficione , ftr~ 
mtdtne , quomodo  differunt? 

OPinio  eft  a&us  intclledus  dedudusexprin-  || 
cipiis  intrinfccis,qux  veritatem, vel  fallita-  ^ 
tem  non  oftendunt  cuidenter : vt  hxc  concludo:  £ fU 
quantitat  diflinguitur  d re  quanta,  cui  poteft  intelle-  ^ 
dusaflentiri,  vel  difientiri.  Difi*cnlifide,qu6d 
hxc  nititur  tcftinionio  dicentis ; etfi  litdiuina, 
quod  ei  nequeat  fubclfc  falfum.Vidc  AriftotelflB 
l.Ethic.x.  & i.Periberm.  cap.}.  (jr  1 .Pofler  (*p.  14- 
qui  vitimo  loco  ait  (ciendam  & opinionem  non 
efte  dc  eodem.  Diuiditur  in  probabilem , St  i®*  rt,M 
probabilem  ; illa  nititur  ita  lufficiemibus  rario- 
nibus  , vt  fequens  eam  non  ccnfcatur  impru- 
denter agere;  hxc  c contra, quo  cfficaciorcs, & 
plures  lunt  rationes,  c6  probabilior  cft  opinio. 

& c contra.  Sed  in  confcicntia  fufficit  fequi  pro- 
babilem, ncc  teneris  ad  probabiliorem,  neque  ad 
rutiorem  : contingit  enim  , miniis  tutam  dft 
probabiliorem  ; vt  fi  plura  argumenta  irefti- 
tuendo  excufcnt,  tutius  tamen  cft  rcftituCTC, po- 
tes coiuta  propriam  aliorum  probabilem  opi- 
nionem 


Difput.  III. 

nionem  fcqui , fcd  tunc  magis  proprie  fidem  fe- 
queris. 

. t.  Fides  humana  cll  alfcnfus  propter  tcllimo* 

Tiitt  Uu>  niura  hominis,  vixque  differt  ab  opinione  » quia 
im  frmttr  vtraque  nititur  medio  obfcuro  fallibili.  Vr  eam 
tftmw.  fequari»  in  conferentia,  tcflcs  fint  fide  digni  » qui 
enim  dto  credit , It  mu  efl  corde.  Differt  tamen  ab 
opinione  m firmitate, quia  fxpc  excludit  omnem 
formidinem  , vt  cum  credo  mundum  fuiifeante 
me,  vel  Romam  exiflere  i & fic  ( inquit  Scot.|.d. 
»f.$.  Exitii* /icitur,  nunt.  5.)  efl  medium  inter 
fcientiam,  Sc  opinionem » quia  hxc  habet  fecum 
formidinem, opinio  non. 

SJfdi  A-  Dubium.feu  hxfitatio  efl  a&us,  quo  iudicatur 
Viam  t neutri  parti  adhxrendum  effis  determinate  » quia 

non  reperit  intclledlus  maiorem  connexionem 
extremorum  in  hac  parte,  quam  in  illa.  Si  nullus 
attus  eliciatur,  dubium  cnt  negatiuum  , atque 
multum  refert  hoc  aduertere , quia  tale  dubium 
in  re  fidei  non  facit  hxrcricum , fcd  requiritur 
Didiam  i>f’  dubium  efTe pofitiuum.Diffct t a formidine,  quia 
fnt  i firmi - h^c  efl  a&u»  icficxus,quo  iudicas  oppofitum  for* 
t£e(fc  verius, & non  excludit  afTenfum  vnius  par- 
tis:vnde  cum  formidine  de  oppofito  licet  aliquid 
facere,  fcd  non  cum  dubio  i quia  omne  tjMod  non  efl 
exjide, id  efl.cx  iudicio  confcicnti x, peccatum  efl. 

Comto  Si  tamen  dubius  fis  per  inttinfcca  principia, 

humi  *****  potes  alteram  partem  fequi  per  extrinfcca:  verbi 

tt  «ftran,  gralja>  ex  aijotura  fement  ia  : fi  enim  licet  contra 

firopriam  opinionem  fcqui  aliorum, multo  magis 
iccbit  .quando  tantam  dubitasmeque  cocafu  te- 
neris fcqui  tutiorem  partem , vt  vult  Nau.  eap.fi 
ijuiiyde  Pxn.d.7.  num.^6.  fitfut  nec  quando  contra 
propriam  opinionem,  alienam  fequeris. 

3 . Dubium,  aliud  eft  fpeculatiuuro,  aliud  pra&i- 

biumfra-  cum.  Exemplum  primi , vt  fi  dubitem  au  res  in- 
ihtuM , tct  hxreditarias  inuenta,  fit  mea.  Secundi , vt  an 
fittmUtMu.  jjccat  rcm  laJcm  retinere.  Licet  operari  cum  fpe- 
culatiuo,  non  cum  pra&ico dubio-,  de  quocx 
piofcllotratl.de  affibu*  bumanu.  Hic  tantum  i fla 
guflantur,  vt  ad  inrelle&um  fpedant. 

Dux  autem  regulx  circa  hzc  moucnt  difficul- 
tatem. Vna  ex  cap.  j4d  auditniiam,&  c. Significa/!  i , 
de  bom.  In  dubii/  tutior  pari  efl  eligenda  : Sc  altera 
regula  , in  dubiu,  de  rtg.  iuru  6.  In  dubii*  potior  efl 
conditio poflidentu.Dc  quibus  videri  potiunt  Sura- 
miflz  t/rrufiiAiMm.Nau.cit.  nam.  3 j Coum, dem  fi 
furi*fu*,de  bomfrincip.num.  3 . V afquez  i.x.d.66. 
cap.i.x.  Sancius  de  MetapbMb.x.d.41.  num.\x.& 
lip.  1 .d.  1 S.  num.C.Sc  fufius  lib.y.  d.  103.  Afor.i.p. 
lib.X.cap.19. 

Sufpicio  efl  a&us,  quo  quis  coniefturar  alium 
hoc  ,vel  illud  moliri , vel  fecille  , non  videtur 
differre  ab  opinione : ideo  efl  probabilis,  vel  im- 

f>robabilis ; vt  opinio  cemcraria  dicitur,  quando 
eui  nititur  fundamento. 

Sectio  XI. 

De  /cientia  abjlracliu*  , c 7 intui tiua. 

Dico  prim6,  abflra&iua  rem  reprxfentat  in 
it  t mo_  aliqua  fimilitudine , qux  abflrahit  ab  exi* 
flentia, & prxfcnria : intuinua  cft  rei  cxjflentis  Sc 
pmBua.  prxfentis.Ira  Scot.x.d.i.^.n.S.&^.d.io .9. 8.». 3. 

Incife nobis  abflra&iuam,  conflat  .alioquinnon 
imclligcrcmiis  ouid itares  ^ & confcquenrcr  nul- 
lam tuberemus  fcieiiam  immutabilem, quia  nui* 
la  talis  efl  nifi  quiditatis;  ( Deus  enim  non  poteft 
a nobis  pro  nunc  cognofci  notitia  fibi  propria.) 
Scoti  optr.  Tom.  1 1. 


Sedi.  XI.  641 

De  imuituia,paret,qubd  nobis  competii,  quia 
potentia  inferior, nempe fenfus eam  haoct.cflquc 
in  ea  pcrfc&tonis,  dc  quo  dixi  e om.ad  9.  ai.  ergo 
non  cll  deneganda  iracllc&ui , cognitiux  perfe* 
dilfimij. Explicatur  vt rumque exemplo phantafiq 
& fenfus  particularisihic  enim  tantum  in  obicfta 
exiflentia  tendit , Illa  abflrahit  ab  hic  Sc  nunc. 

Dico  fecundo , abflra&tua,  «Sc  intuit tua  fpecic 
differunt.  $001.4.^.49.9.  1 x.dr  x.xj.&  d^.quefi.9. 

& x.Mttapb.<j.}.&  j.Mttapb  <j.f.Cr  fuodl.  1 3 .art. 
a.$.  Circa  1.  Ratio , quia  requirunt  caufas  fpecic 
diflin&as : illa  fit  i fpecic,  hxc  ab  ea  fieri  nequir, 
cx  eodem  iJ. » 9«*//. 9.mm. 1 1. 

Proquo  nota.ex  Scot.^Li  x.ad  y .fpeciem  po-  *• 
ni,  vc  fuppleac  concutfum  obic&i aion  autem  ob  TripUx  «*• 
necclfitatcm  potent  iz  , qux  nihil  ab  ca  recipit,  £ * 
fed  iua  virtute  ccuicurtit  cumobicdo.vnamcau-  fifm 
fatn  coialem  intcllc&ionis  cum  coeonflitucns, 
ex  Scot.  1 J.  3 jf.y.nnm»  10.  $.jdd tjuofl.  hxc  autem 
fuppletio  vna  cx  iribus  caufis  fit.  Pi  ima , quando 
obie&um  non  efl  dc  fc  incelligibile,fcd  fenfibile, 
necefTaria  efl  fpecics.vt  proportionetur  potentix 
fpirituali, cx  Scor.  1 .d.  \.tj.6.num.  10.  Secunda» 
quando  obie&um  imclligibilc  cll  abfc-ns.  Tertia, 
quando  efl  iurclligibilc  Sc  prxfcns,  tamen  dif- 
proportionatum  potentix, nifi  ponatur  in  ca  fpe- 
cies,a<flus  intclligcndi  non  erit  incius  potcflare. 

Scor.  x.  d.  3.  9. 9.  ad  vlt.  hac  ratione  putat  datam 
fuilTc  Angelo  in  via  fpeciem,  rcprxfeutaiitcm  di- 
uinam  cllcntiam  abllradtiuc. 

Ex  quibus  videtur  fcqui/pccicm  non  c(Tc  cau-  j1n  ft'ri,lfit 
fam  intuitionis.feJ  effectum  ptxuium:  quod  tc- 
nec  Bargius  1 .d.f.q.6  ad  1 .&  idem  aii  confcqucn- 
ter  dc  Ipccic  fenfibili.  Ratio  efl  , quia  ubieftum 
quando  adefl,  non  eget  aliquo  fupplcnte  cius  vi- 
cem. Prxterea , fpecics  non  potefl  totam  vicein 
obicCli  fupplcread  intuitionem  ,a!ioquin  fietee 
intuitio  ablentis.  Nec  valet.fi  dicatur  partialiter 
concurrere  cum  obic&o»  quia  tunc  fpecics  fub- 
ordinaretur  obiero , vel  e contra»  Sc  neuiruin 
commode  dici  poicfl.  Neque  etiam  dici  potefl, 
qu6d  fint  caufx  ciufdcm  rationis,  quia  tunc  fpc- 
cics  peifedior,  fineobiedlo  fufficcret. 

Fateor  hoc  non  videri  di&um  fine  fundamen*  3. 
to  in  Scoco , tamen  nihil  certum  ex  eo  habetur 
circa  hoc ; quia  tfuodl.  x$.art.  1.  Si  vero,  dubius 
maner  , an  res  adlu  intelligibiiis  cum  intellcdu 
totaliccr  concurrar  ad  fui  imuitionem  , an  veri 
fpecics  aliquid  efficiat » videtur  tamen  tenere  t.v  Rtiflnit"*- 
lcm  rcm  totaliter  fuam  fpeciem  efficere, fine  vllo 
intclledns  concurfu.  Sed  fiue  fpecics  concurrat,  ^ 

fiuc  non, ad  intuitiuam : falrem  obicdum  ad  eam  teba*. 
concurrit,  vel  totaliter,  vd  paciialiter  immedia- 
te » quod  fufficit  vc  cenfcantur  intuitiua , Sc  ab- 
flradiua  fpecic  diflin&x;  quandoquidem  aliquid 
alterius  fpeciei  quali  circntialiter  requiritur  ad 
vnam,  & non  ad  alteram  quia  ad  intuitiuam  re- 
quiritur obic&um  prxfcns, non  ad  abflradiuam. 

Maior  difficultas  efl  , an  intuitiua  haberi  pof- 
fit  etiam  dc  potentia  De»,  abfente  obicdo.  Affir- 
mat Vafquez  1 par.d.^l  cap.x  Molin.i .p.q  ff.arr. 
x.d.i.AIetaph.Huttxdo  d.xo.fiil.  1.  Buridan.i.  de 
ylnima.  <j.  1 1.  Lcuchct.  x.d.i.q.+.advlt.  Occam. 

Alij  oppofitum  tenent. 

Dico  tertio,ratis  probabile  efl  talem  vifionem,  4. 
feuaduin  intuitiuum  poni  poflca  Deo.abfcme 
obicdo.  Colligi  videtur  ex  Scor  Aoe.  cit.fili.%.& 

4 d 10.9.9.  & quafl  y.$.  jidtjuefl.  vbi  ait. omnem 
formam  abfoluram  poni  polle  a folo  Deo  : Sc 
cxipfo  ibi,  & auodub.  13.  cognicio ,omni'<:uc 
1 1 i opci  j 


642  De  intelle&u , & voluntate. 


operatio  eft  qualitas  abfoluca.  de  quo  dixi fed.  j. 
vifi—empof  con.i.dr  2.  Probatur , quia poteft  Deus  conferoa- 

re  prju$  finc  fuo  portcrIori  t qUO(j  non  eft  e,  idem 

futialbu rT  rcalitcr , ex Scot.  1 A.  1 lf  .4.*.  1 1 A.  1 +.nmn. 

3i.  *i.  Tertio  , poteft  Deus  fupplere  vicem  omnis 

caijfx  fccundx  in  genere  emetentis  i ergo  Oc  vi- 
cem obiedi  ad  intuitiuum.  Quarco.in  hoc  nulla 
eft  contradidio , vt  pacet  foluendo  argumenta; 
ergo  non  eft  denegandum  Deo. 

Obiicitur  primd  , illa  cognitio  tunc  eflet  ab- 
ftradiua.quia  clfct  obiedi  non  vt  przfenris;con- 
fequens  cft  falfum  , quia  iftx  fetentiz  fpeciedi- 
ftmguuntur  ; & per  confcquens  vna  non  poteft 
cllc  alia.Refpondctur.d  teneatur  per  talem  adum 
pbicdum  cognofei  * dicendum  cft  adhuc  cfle  in- 
tuiciuuin  ; quia  quantum  eft  de  Ce,  fi  ceret  intcl- 
ledura  adualicer  nmientem;  6t  hoc  tantum  cft 
ei  intrinfecum  . non  autem  quocumque  cafu  cllc 
adualem  intuitionem.  Dixi  ,fi  teneatur  per  talem 
ollum  obiedum  cognofei, quia  forre  oppolitu  verum 
eft.de  quo  dixi  ficl.+Aub.*.  & tenet  Leuchet.cit. 
y.  Obiicitur,  efferus  formalis  adus  intinctui, cft 

£**  tfftSui  facere  intuentem , licut  albedinis  facere  album; 
fkrmafu m-  quia  intueri,  vel  intelligere  non  confiftir  in  elice- 
tuiiitnu  t re  ^ pcj  jn  recCp|jonc  v jiionis , vel  inrcllcdionis, 
ex  Scoto  1 . d.  3.  quafl.  6.  &pafjim ; ergo  implicat 
poni  in  fubiedo  adum  intuitiuum,  quin  illud 
(it  intuens.  Refpondetur,  negando  hunc  cfle  pri- 
marium effectum  huius  adus , fcd  aliquem  alium 
innominatum  , licut  de  fpccie  fenlibili  in  medio 
dicit  Scor.  x.d.  1 3.  de  quo  fupri  in  Cuxt\Y\,fill."j. 
aub.+.in  1. modo  dicendi. 

Obiicitur  tertio  , ille  ados  habet  omnem  en- 
citatem.quam  haberet, fi  obiedum  eflet  przfcns: 
ergo  & omnem  reprarfentaiionem.  Antecedens 

Iirobacur,  quia  cognitio,  & verbum  non  dicit  re- 
pedum  rcalem  ad  rem  fignificatam , vel  con- 
ceptam,ex  Dod.t.d.31.^  1.  <$-/17.5.3.  fed  bene 
ad  cognofccntem  : ergo  nihil  ei  perit  abfemii 
obiedi ; & per  confcquens  eodem  modo  reprx- 
fentabit , duc  adiit,  duc  abdt.  Refpondetur , ibi 
deelTe  relationem  realetn  dependenti*  ad  obie- 
dum prxfens  exiftens  , defedu  cuius  non  eft 
adualis  intuitio.  Contra  , ifta  dependentia  eft 
cfFcdus  a caufa  ; ergo  k Deo  fupplebilis.  Refpon- 
detur, fupplcrt  poteft, ira  vt  ponatur  clfcdus dne 
illa  caufa;  tamen  quoad  connotationcm,&  deno- 
gutmUj  minationem  intuitionis,  fuppleri  nequit.  Sicut 
spttfl  enim  Deus  poreft  fupplere  concurfum  patris, rc- 
/JgjT*  fpcdu  eius , qui  cft  dlius, creando  illum , non  ta- 

vifttntm t mcn  facere  quod  lit  dlius  patris, linegenerat ione 

paterna:  dc  poteft  facere  adum  intuitiuum  dnc 
obicdo,  vt  tamen  exerceatur  intuitio  adualis, & 
uad  generetur,  vt  dlia  obiedi , dne  ipfo  nequit 
eri. 

0'  Contri  ,ad  intuitionem  creaturz  in  elTenria 

diuina,  d hzc  caufaret  vidonem  , non  requiritur 
eius  przfcntia  propria  ad  terminandum  adum, 
ex  Scoc.4./  1 o.y.  f.num.4.  ergo.  Refpondetur  pri- 
mb, ibi  non  clfc  propriam, & rigorofam  intuitio- 
nem.  Secundb,  przfcnriam  creaturz  ibi  contine- 
ri eminenter . & perfidiori  modo , quam  in  fe- 
ipfa.  Contra  hzc 

Obiicitur  quartb,fcqui,ctiamd  poneretur  prx- 
fens  illud  obiedum,  quod  adhuc  adus  non  re- 
przfentaret  illud  adualiter;  quia  non  muraretur 
realiter  per  hoc.  Refpondetur , tunc  indueret 
Sijt/lfui  1b-  conferuando.fic  quad  aggenerando  adum  , eum- 
fl raftiuj.  & que  terminando.  Contra,  idem  facerer  obicduin 
ttuuitiuom  cuiufque  adus  abllradiui , d poneretur  przfcns; 

fileatiam.  \ 


ergo  non  differunt  fpccie  ifti  adus,  contra  fecun- 
dam conclulionem. Refpondetur, ratio  fatis  pro- 
babiliter oftendit.non  diftingui  fpccie  quoad  ab- 
folutum.fed  tantum  quoad  formalirates  refpedt- 
uas;5c  dc  intelligendi  efle  fecunda  conclulionem. 

Secundb  dico,  adum  abftradiuum  non  ellc 
capacem  talis  influxus,  quia  natura fua  , etiam 

Jjuoad  abfolurum.petit  non  deti  ab  obiedo  pre- 
ente, fed  ab  aliquo  lupplente  vicem  ejus:&  de  vi- 
done  beata,  comparata  ad  intellcdionemabftra- 
diua  de  Deo, hoc  magis  certb  tenendum  videtor. 

Dices, iuxradida  , non  intuitiuum,  fed  potius  . 

abftradiuum  adum  fuppleri  ^ Deo;  quia  tantum 
dt  a Deo  adus, quo  res  reprz  fcntatur.abftrahcn- 
do  abcxiftentia,&  przfentia;hoc  autem  fieri  po- 
teft a fpecic  obiedi, fine  vllo  Dei  fpeciali  concur- 
fu.  Refpondetur, adum  illum  de  per  accidens  re- 
przfentare  rem,  dne  cxiftentia,&  przfcntia;quu 
dc  per  fe  pctir,&  cx  natura  fua, hzc  reptzfcntarci 
& quando  non  poteft  hoc  prxftarc.vt  in  cafu.fi- 
cit  quod  poteft, rem  ipfam  teprzfentando.non  vt 
hic»  & nunc.  At  adus  abftradiuus,dc  per  fe  tan- 
tum rem  ipfam  reprzfcntat,  & nullo  modoprx- 
fentiam.  vel  exiftentiam.  Veium,  quia  couiedu- 
ris  tantum  proceditur,  pollet  dici,  vicero  obic&i 
przfenr is  fuppleri  pofle  k Deo , ita  vt  adus  vere  Fiuii w 
cllct  imuitiuus  , loquendo  de  reptzfentatione, 
feu  apprchcndonedmplici.non  compodta;quia 
talem  adum  poflet  Deus  fc  folo  infundere,  non 
tamen  polfet  fupplere  vicem  obicdi  przfcmu 
quoad  adum  compodrum,  neque  hunc  infunde- 
re; quia  efletauthor  fald,quod  repugnat:  de  quo 
1.  a.f.  1 . «rt . 3 .cr  3 A.  3 8.  vbi  vide  S chol.no/lrum, n.6. 

Pro  hoc  eft  Suarez  3.  de  Anima,  cap.ix.  vbi  tenet 
virtute  diuina  fenfum  externum  polfe  habere 
adum  in  abientia  obicdi:c6queca(u  Deum  tan- 
tum permittere  deceptionem;  d tamen  adum 
compodrum  caufaret  Deus, vel  fupplcrct  obieda 
rcfpcdu  ipdus , videtur  quod  aurbor  forer  falli: 
quod  cxprcfse  repugnat  : quidquid  dicat  Vaf- 
quez  i.iA.yo.cap.+.vbi  renet  polle  Deum  infun- 
dere adum  erroris ; d aliquem  infundere  poteft: 
quod  minus  aduertenter  didum  cft.  Hinc  enim 
fcquicur  non  repugnare,  reuelare  falfum,&con- 
fcquenrcr  dida  Dei  non  clfc  infallibilia:  ncc 
ipfum  infallibilem  reftero. 

Sectio  XII. 

Jit  volunt  ai,  & quod  eius  obieflum? 

Hj£c  eft  fecunda  pars  huius  difputationis,  in 
qua  dc  voluntate  agendum.  Nota  cx  didis 
fed.  1.  difp.  x.  przter  appetitum  naturalemcom- 
munem  omni  creaturz  , elTc  in  quolibet  cogno- 
fccnre  appetitum  vitalem, feu  potentiam  fpeda- 
lcm ; quia  viuliter  appetit  commoda  ,& fogit 
noxia.  Cum  aurem  ex  cognitione  velur  ex  fonte 
hzc  potentia  dimaner,  iuxra  diueidratem cogni- 
tionis , & ipfa  variatur ; & hinc  datur  appetitos 
fendtiuus  fequens  fenfationem  in  btntisi&r*- 
tionalis  , feu  intellcdiuus  in  Angelis  ,& 

que  in  homine.  Ira  communis  Philofophorutn,  jjj.  . 
Bc  Theologorum;  & hoc  quoad  vicinum  par-  ^ 
tem  dc  dde  clfc  videtur : ex  variis  Scrtpiuta  lo-  dKtu 
cis.  Rom.  7.  Pideo  aliam  Itgtm  in  membra  meu,  lar. 

&: c.Galat.J . Caro  contupifcit  aduer/us /piritum,  &C. 

Matr  h.  1 7 -Qui  vult  venire  pofl  me  , abneget  fetnet- 
ipfum  , & Ecclcf.  1 8.  Pofi  comupifientiat  tutu  ne  ab 
e.u.  Ex  quibus  cxprcfse  habetur  in  homine  duos 

cfle 


Vtlimm  fi- 
min*  multi- 
fikittr. 


X. 


Difuithvt- 
lantetu  fi- 
eilmm  Amg. 


1’ilunte/,  vt 
I mptrftd*, 
epmit  di- 
dnaum. 


3- 

Vtluntet  du- 
cit, oppetitu* 
ducitur. 

Sonum  effit 
«irtdmm  vo- 
lunt» tu. 


Omni  ueSt 
fuffenu  vel- 
it. 


In  melum 
lenium  me- 

tniehtrr  tf- 
dtt  volunt  et. 


4- 


Gutmtdo 
vtluutet  efi 
l ii'te  tene- 
ri) tirtu  tm- 
nt  enet  em  t 


Diiput.  III. 

e(Te  appetitus , 8c  contrarios:  quorum  alter,  frili- 
cet  rationalis,  dicitur  voluntas. 

Nota  lecund6,  quod  voluntas  multipliciter 
fumirur : primo  , pro  hac  potentia  condtftm&a 
contra  intellc&um.  Sccund6,  pro  ipfa  volitionei 
quo  fenfu  dixit  Augult.  i . Rtiratt.  9.  & 1 1 . Nihil 
tum  in  pote  flat  e volunt  et  u , quem  ipfa  volUntet.  De 
quo  Scot.  l.d.  1.  quoji.  4.  $.  Contra  1 . art.  itum,  3 . 
Tertii, pro  appetitu  fenfitiuo.ex  Dofl.j.W.  i-\  Et 
fic  fumitur  improprii ; & ide6  cum  definituri» 
V f.Synod.afl.9.&  11. incile  Chrifto  duas  volunta- 
te», fermo  eft  de  rationali,  & diurna. 

Dico  primo  , volunt  cu  eft  appetitu*  eum  retiene 
liber.  Ita  Scot.  J .d  i 7.  D .Th om . 1 .per. quoji.  6 * .ort. 
5.  Quod  fit  appetitus , patet  cx  i.netab.  Se ex  feti, 
i.ditput.  prectd.  Per  paniculam , cnin  ratione , dif- 
fert a fenfitiuo  ; particula  , liber,  ad  maiotem  ex- 
plicationem ponitur ; vel  quia,  fi  forte  voluntas 
violentatur  , in  eo  videtur  magis  efTe  dicendam 
naturam,  quam  voluntatem,  vt  quando  confide- 
ratur  fecundum  aife&ioncm  commodi, non  iufti- 
tic.de  quo  Scot.i  d.6.  queft.x.  vel  vt  eft  inclina- 
tio naturalis.  Scot.).  i.  17.  Augu d.  Iib.de  duobue 
animobu* , cep.  10.  fic  diffinit  voluntatem  ; qu&d 
eft  animi  metm  cogente  unii»  ad  aliquid  non  amitten- 
dum , ve!  adipi/etndum.  que  definitio  bene  expli- 
cata in  idem  recidir. 

Obiicies.appctitus  eft  impetfe&i,quia  rcfpcftu 
eius  , quod  non  eft  ; fcd  voluntas  eft  pcifcfta, 
altoquin  non  cflet  in  Deo,  vel  Beatis.  Refpondc- 
tur,  appetitum,  quo  aliquid  ab  appetente  diftin- 
ftura  defideratur , fupponerc  eius  tei  indigen- 
tiam, & voluntas  ctcatafub  hocrcfpc&u  imper- 
fc&a  eft.diuina  verhnon.  quia  nullius  indiget. 

Obiicitur  fecundo,  appetitus  mouetur,  & du- 
citur ; fcd  voluntas  ductt,£c  roouct  fe,&  alias  po- 
tentias i ergo  non  eft  appetitus.  Refpondetur, 
fenfitiuus ducitur, & non  ducit  ,intellc&iuu$ i 
contra, ex  Damafc./i£.a.r«p.x2.x|. 

Dico  fecundi,  bonum  eft  obic&ura  voluntatis. 
Ita  Ariilotelei inprincip.  Ethit.&ltb.  ).  cep.  t.vbi 
habet  illud,  omnu  praumtfl  ignoram : quia  malum 
femper  fub  ratione  boni  appetitur.  Alia  loca , 6c 
rationes  ad  hoc  adduxi  difr.  pra-.td.fiEl.  5.  vbi  cx 
Scot.oftcndi  voluntatem  non  polle  velle  malum, 
neque  nolle  bonum ; & efto  in  variis  locis  man- 
ferit  circa  hoc  dubius  j.W.j  j.iww».  6.  cxprcfsc  ha- 
bet bonum  vr  fic  elTe obic&nm  voluntaus,&  bo- 
num particulare, feu  vt  hic.fic  nunc, appetitus. 

Obiicitur , voluntas  tendit  in  malum  .falcem 
nolendo  j ergo  bonum  non  eft  eius  obic&um  ad- 
arquatum  , quia  non  continet  fub  fe  malum.  Rc- 
fpondetur,  materialiter  ramum  tendit  in  malum, 
quia  omne  nolle  fupponit  velle , ex  Scot.i.d.6.5. 
i nutn.yS  Inifla  quoji. Si  ideo  ponitur  nolitio.fcu 
fuga  mali , quia  polita  eft  volitio  boni , licui  ap- 
petitur medium  propter  finem;&  fecundum  hoc 
bonum  eft  obiettum  adzquatum  voluntatis.  Si- 
mile eft  de  intelledu , ponendo  verum  tfte  cius 
obieftu.quia  cognofcit  falfum  materialiter ,quia 
in  eo  no  eft  verum.Per  habitus  eniin  cognofcun- 
tur  pt iuationes,  Sc  malum  eft  priuatio  boni. 

Obiicitur  fecundi  , voluntas  libera  cftflibcr- 
tate  conrrarictatis,  & contradi&ionis,  in  ordine 
ad  omne  obiedhim.laltcm  in  via:  ergo  poteft  cir- 
ca bonum  oftenfum  habere  vclle.dc  nolle, vel  nul- 
lum a&um.Er  idem  eft  de  malo.Rrfpondctur.po. 
t eft  etiam  nolle  quod  eft  bonum, faltem  creatum, 
fcd  no  fub  latione  boni.fed  mali  alicuius, veri, Vel 
apparentis.  Et  idem  eft  per  oppolitunt  de  tuaio. 

Scoti  optr.  Tom.  J /. 


Sedi.  XII.  645 

Contra , non  neceftttatur  ratione  ipfius  boni- 
tatis, vel  malrtix  i ergo  poteft  hanc  velle  , & il- 
lam nolle.  Relpondciur  , ad  hcc  neceflitatine- 
ccflitatc  fpccificationis  , ficut  Sc  omnis  potentia 
circa  fuum  obic&um.non  tamen  exerciti) , in  quo 
ab  alus  differt. 

Obiicitur  tertii  , appetunt  damnati  non  efTe, 
& fxpc  defideramus  impoffibile  i hcc  autem  ma- 
la funt  , quia  bona  efTe  nequeunt.  Refpondetur 
Cupii  dijp.x  fe&.\. 

Obiicitur  quarti  , voluntas  vult  peccatum; 
hoc  autem  eft  malum : ergo.  Refpondetur , vult 
y materiale  peccati, quod  eft  bonum,  vel  fub  ratio- 
ne boni  oftenfum  , & malitiam  in  fe  non  vult: 
imputatur  tamen  ei  in  peccatum  , quia  vult  id 
cui  eft  annexum, de  quo  latius  in  matetia  de  pec- 
catis. Vel  clariis,  volumus  malum,fed  fub  ratio- 
ne boni  ,vtcum  optamus  mortem  inimici  ratio- 
ne boni  noftri,&  e contra,  nolumus  bonum  ini- 
mico, atramen  ratione  mali  ipfius,  fcd  vltimatc 
ratione  boni  noltri.quia  malum  illius  reputamus 
bonum  nollrum : per  quod  foluitur  aliud  argu- 
mentum de  obduratione  damnatorum  ad  malum: 
quia  fub  ratione  boni  fui  in  malum  rendunr. 

Pro  maiori  huius  rei  explicatione, Notandum, 
quid  bonum  non  vno.fcd  variis  modis  fumitur. 
Scot.x.d.y.num.y  & quodl.Z.  art.  7.  tres  ponit  bo- 
nitates ; naturalem , & moralem,  Sc  meritotiam. 
Prima  dicit  tantum  enritatcm.  Secunda,  confor* 
micarem  cum  refto  di&aminc,&  aggregationem 
otnnium.qof  fecundum  illud  debuit  adelfe.Scor. 
1. d.  1 7. q. x. eL40.tr.  f.  Tertia  ex  inclinatio- 
ne gratix  ius  addit  ad  accipiendum  prxmium. 

Tres  etiam  malitix  bis  oppofitx  dantur, & per 
oppoflta  harum  explicamur.  Tcttia  bonitas  vo- 
catur a Scoto  quodl.  17.  chariratiua  , Sc  graruita 
quodi.  1 S.  Allignat  etiam  quartam  boniratem.quz 
dicitur  bcatihca  4 .d.+y.q.i.n.  11.  Item, ex  eodem 
duobus  vltiinis  loci»  bonitas  alia  eft  primaria, feu 
e<rentia!is;vt  quando  nihil  dceft  fpedans  ad  pri. 
tmim  effit  tei ; St  hxc  eft  ipfa  rei  quiditas  ,cx  Scot. 
1 d.  1 .q.i.ad  1. prine.  Aliaiccundatia  confiftcns  in 
fnregutate  conuenicnrix  vnius  rei  refpcdlu  alte- 
rius , vel  quando  nihil  dccft  ad  fecundum  effi  rei. 
Dixi  refftQu  alttrim,  quia  integritas,  & pcrfcdlio 
entis  in  Ce  eft  ipfa  quiditas , feu  bonitas  cfTcmia- 
lis.ex  Scot  d.quodl.  1 8.  Pio  quo 

Nota  fccundo.rcm  polle  perfici, vel  bonam  elTe 
tripliciter.  Primo  cilcntialircr , fle  homo  ex  ani- 
ma,& corpore.  Secundi,  fubftantialiter  ex  patri- 
bus integrantibus.  Terti6,accidenraliter  ex  acci- 
dentibus tei  conuenicntibus,  tam  in  a&u  primo, 
quim  fecundi.  Omne  ens  eft  bonum  primo  mo- 
do, St  fic  inrclligitur  Augu (kMb.de  netura  boni, cep. 
1 6.  dum  ait  nullam  naturam  eifc  malam,  quia  eo 
ipfo  quod  conump.mir, natura  non  eft.  Secundo 
& tertio  modo  tantum  creaturx  fpirituales  pof* 
funt  non  elfe  bonx.  Bonum  primo  modo  dicitur 
bonum  bonitate  abfoluu:  aliis  duobus  modis, 
dicitur  bonum  relate. 

Nota  rerti6,bonum  etiam  fumi  pro  apro  nato, 
vt  appeti  poffit,fcu  pro  appetibili, cx  Scot.4.^.49. 
q x.num.  1 9.  & feq.  vbi  docet  aliud  efTe  appetibile 
propter  fc , aliud  propter  aliud  , & dari  vltimum 
appetibile  , ne  detur  procefTus.  In  huiufmodi  rc 
fpeftu,  feu  appctibilirace,  videtur  confiftcrc  bo- 
nitas rranfccndcn» , quar  eft  pallio, feu  proprietas 
entis ; Sc  dixi  in  fimih  de  veto  fr&. 7.  & 8.  Item, 
ponit  bonum  fumi  proddclUbih  d.  48.5.1. ».6. 
fcd  pro  quadam  fpccie  boni  fic  fumitur. 

1 1 i 1 Nota 


f- 

&umtJo 
vtlummi  ftf 

tetumt 


Qaetuir  bl- 
atteret. 


6. 


Bmire*  fri- 
merie.fjr  ft- 
tunder.e. 


Res  dicitur 
line  trifl  i ci- 
ter. 


Penite  eb- 
/tluts.ify  tt- 

fftlUue. 

7* 

Binum  Jr 

epprtihfi.Cr 

dtloBelili. 


Binum  ho- 
htflmm  . (j 

dt  it  a Atic. 


644  De  intelledu,&  voluntate. 


t. 

Bonum  -ut- 
rum , fjf  af- 
furta:. 


Bonum  au  fit 

idtru  cum  fi- 
ne/ 


Am  modium 

taouet  vt- 
luat  at  tm  f 


Sitita  fiat 
vBa  muta- 
fient  Phy  fica 
fiunt  inutilia 
qua  antea 
fuerunt  vti- 
U 4. 


Quomodo 
vnd  medium 
fetfertur 
altu  , fi  no» 
bobrt  pro- 
friam  bini - 
talem! 


An  imitatio 
<*r  tleQit 
i< ferant  t 


Nota  quarto , bonum  aliud  cilc  honeftum, 
aliud  commodum , feti  delectabile.  Ira  Scot.4.  d. 
467.4 ,%./td quoji.  nutet.  4.  vbi  non  diftmguit  veiie 
ab  his»  quainuis  8.  Ethic.  x.  ponatur  tertium  bo- 
num.^BM  ( inquit  -)  ad  alterum  horum  reducitur, fi- 
fundunt  quod ad ivfum  ordinatur.  Omne  honeftum, 
eft  dcledtabile  i fed  non  c contia.  Qu6d  verd  fu- 
mat D ocior  commodum  pro  delectabili , ex  eo 
pater  ; quia  diftmguit  illud  ab  vtili : Ut  fic  fumie 
Anfclm.  1.  de concord.lib.arbitr.dr  pradtftin Aiccns, 
Quidquid  vu!t(vo\unt*s,)aut  propter  commoditatem, 
aut  propter  reUitudinem  vult.  Idem  habet  da  cafu 
diaboli, cap.4.&  1 1. 

Nota quint6, exDodt.i.d.xj^mm.4  & 3 .d.j  j. 
num.  6.  quod  bonum  aliud  cft  verum,  fcilicct.cui 
a parte  rei  conuenir  bonitas  aliquo  fenfuexdi- 
dtis  ; aliud  apparens  , fcilicet  quod  in  re  bonum 
non  eft , fcd  vt  cale  apprehenditur , & voluntati 
proponitur.  Voluntas  tendit  in  bonum  omnibus 
przdidis  modis  fumorum  , Sc  eius  adzquatum 
obiedtum  e it  bonum  abftrahensab  omnibus  illis. 

Petes  , vtrum  bonum , quod  eft  obiedtum  vo- 
luntatis , fit  idem  cuin  fine  ? De  hoc  difputatur  1 . 
i.quajl.  i.art.i.  & controuertitur.an  in  mediofie 
aliqua  propria  bonitas.  Verius  mihi  videtur  fo- 
lum  finetn  e fle  rationem  motiuam  voluntatis ; Sc 
media,  qua  talia , ramum  cfle  terminatiua.  Col- 
ligitur cx  Ariltorelc  x.  Phyfic.  cap.  }.  & 1.  Ethic. 
cap.y.  nam  primo  loco  ait  finrm.de  bonum  idem 
efTe ; Sc  fecundo  loco  , illud  effe  cuique  bonum, tuitu 
gratia  operatur.  Sc  cx  Scot.  4.  d 4 6.  quoji.  4 $ add 
quoji,  num.  4 vbi  non  ponit  vtile , vt  bonum  di- 
ftindtum  ab  hnnefto,  St  deledtabili  ; ^«(«(inquit) 
ad  alterum  horum  reducitur,  ad  quod ordinatur,(jr  3. 
d.  1 8.  ad  }.  vbi  ait  folam  bonitatem  Dei  mouere 
ad  amorem  charitatis  proximi.  Vndc.cum  vnum 
medium  prxfertur  aliis » aliquid  in  Ic  continet 
bonitatis , prxter  meram  vtilirarem , verbi  gra- 
tia , cum  prxfcto  equitationem  peditationi,  vc 
eam  lerofolymam  , prxter  vtilitatem  cft  ibi  bo- 
num deledtxbile  , & fic  de  aliis  mediis  , per 
quod  foluitur  fundamentum,  quo  innititur  Vaf- 
quez  i.i.d.  i.cap.i.  ad  oppofitum.Prxrcrca,  quia 
conitar , fnblaio  fine , tolli  omnem  bonitarem 
medij : Sc  media,  quxfunt  vtilia, immutat  a Phy- 
fice,  fieri  inutilia  per  folam  mutationem  finis: 
verbi  gratia  , potio  amara,  recuperata  fanitate,fic 
inutilis. que  antea, manete  infirmitate.fuit  vcilis. 

Dices  ,etfi  media  propter  finem  appetantur, 
alioquin  media  non  edent , tamen  vnum  aliis 
prxfertur-,  quia  in  fe  vtilius  cft  ad  finis  aflecutio- 
nem  ; ergo  non  tantum  propter  bonitatem  finis 
eligitur,  alioquin  cum  finis  fic  idem,  Sc  immuta- 
tus, xqualiter  omnia  media  appeteremur.  Con- 
tra , fi  propter  fe  appetitur  medium  , quod  prx- 
eligitur , iam  non  eft  medium ; fi  propter  aliud; 
ergo  prxeise  propter  finem.  Quando  vcr6  vnum 
medium  aliis  prxfertur ; runc  vel  in  eo  apparet 
aliquod  bonum  dcledtabile , vel  honeftum  , vt  in 
exemplo:  vel  finis  maRis  moucr , vt  intentius  rc- 
fpedtu  medij  aptioris  i Sc  fic  non  eft  immutatus 
moraliter:  verbi  gratia,  cum  proponitur  bonum, 
complacet  in  co appetitus,  fi  offendatur afiecu- 
tio  cius  poflibilis,  intendit  illud  , Sc  fi  media  fa- 
cilia, & apta  occurrant,  intense  intenditurifi  au- 
tem difficilia,  Se  incommoda  occurrunt , vel  im- 
pediunt,vel  remittunt  intentionem  , de  quo  late 
x.  Phyfic. 

Dices , hinc  fcqui  intentionem  non  diftingui 
realiter  ab  clcCtione.  Rcfpondetur  , ita  eft, quid- 


quid dicat  Vafqucz  1.  i.d.  33.  quia  in  omni  et©, 
dlione,  id  quod  moucr,  cft  bonitas  finis , & adtus 
dicitur  intentio, quatenus  tendit  in  finem, & cie- 
Clio, quatenus  in  mcdium.Veriim  fi  intenditur  fi- 
nis nullis  mediis  in  particulari  oftcnfis , Sc  poftea 
fadlaconlultatione, determinatur  mcdium:adtus, 
quo  hoc  eligirur,c(l  noua  intentio,  a priori  re  di- 
flinda.ItaBon.x^.3.dMl'.4.Ric.arr.j^.4  Dut.q.j. 

>€gid  «r/.j .Occam  l.d.i.q.  1 . dub.i.Gihi.q.utrt.i. 

Sed  aduerte , hic  fumi  finem , non  ita  rigide,  *<>• 
quod  folum  fignificct  obiedtum  fruitionis, ita  vt 
cxprcfsc  , Sc  politiue  ptoptet  fe  appetatur : quia 
Scor. i.d.i.q.y$.i.  differentia,  num  1. ponit  adtum 
voluntatis  neutrum  abfque  adtuali  relatione  ad 
aliud, & fruitione  propter  fe.  Quod  etiam  tenent  ASmaeuu 
Aureo\.ibi,Sc  Gibi.d.i.q.t.Sc  Occam  d.1.7.1.  fcd  p nmfit 
Scotus  per  adtum  illnm  intelligit  fimplicera  cora- 
placentiam. quia  fubiungit : vlteriits  potejl(vo\on-  * 
tas)  imperare  intelliclmi.vt  inquirat ,quale  illud  bonum 
fit,  (*r  qualiter  volendum  , & tunc  peteft  illi  ajfentire 
fic, vel  fic.  Ex  quibus  verbis  patet  manifefteloqui 
dc  fimplici  aftcdtu.vel  complacentia  rci.qux  ha- 
betur, antequam  eliciens  adtum  rcfoluit , an  eam 
appetar  propter  fc.vel  propter  aliud. 

Dico  tertii , fatis  probabile  cft  ipfum  ens  cfle  dampft 
obiedtum  voluntatis.  Ita  Scot.  i.d.toj.i.ort.i.cp 
i.d.  j .q.  1 o .num.  1 o.&  d.G.q.  1 .«.x.fcd  dubius  raxn-  r 
fit  i.d.3  q.f.num.  11.  Ratio  eft,  quiaxquivniucr- 
falis  potetta  eft  volutas, ac  intcllcdtus:crgo  quid- 
quid proponit  intellcdtus, poteft  voluntas  in  illud 
tendere  i at  poteft  proponere  ens  vt  fic:  ergo. 

Dices;  ergo  voluntas  poteft  velle  non  bonum.  H. 
Rcfpondetur , ens  cfTc  bonum  virtualircr,  ejuod 
luflicic.  Contra,  non  poteft  velle.nifi  appetibile, 
feu  volibile ; fcd  hoc  cft  fotmaliter  bonum.  Re-  ^ 
fpondetur,  non  polte  velle,  nifi  volibile  in  te,&  m "fimi»- 
ule  eft  ens  vt  fic,&  omne  ens ; tamen  poteft  vel-  „u- 
lc , vel  complacete  in  ente , non  oftensa  Ubi  ifU  mubma- 
appetibilitate  i Sc  tunc  tendit  in  ipfumenspc*-  m 
cise.  Et  fuadetur  adhuc  ex  Scoto  fupra  l.d.14.3. 
ponente  adtum  neutrum,  qui  non  fitvfus.nec 
fruitio;  quia  ficur  proponi  poteft  bonum.xbfln- 
hendo,  an  propter  fe,vel  propter  aliud ; ira  etiam 
proponi  poreft  ens,  non  propofita cius conuc- 
nienria,  vel  inconuenientia;  Sc  non  dicendam, 
quod  voluntas  circa  illud  , nullum  altum  elice- 
le  poffit. 

Secundo,  alioquin  intelledtus  efTct  perfediot 
voluntate;  quia  cius  obiedtum, fcilicet  ens.pcrfe- 
fiius  eft  fua  paflione;  confequens  cft  cuntraScot. 
4-^-49-^-4-dc  quo/ed?.i.Hanc  tenent  communiter 
Scotiftx.Vide  Bargium  i.d  $9.$.  Media  autem  ra- 
tio. Leuchcr.a.d.6.^.i.^r»»rc.3.Scot.d.d.  64.  i.ait 
totum  ens  elfc  obiedtum  voluntatis , k tamen 
quodl.  14.  dicit  taurum  ens  finitum  cfle  obiedtum 
intc-lledtus  : ergo  obiedtum  voluntatis  excedit. 
Rcfpondetur, totu  ens  tcrminatiuc  cfle  obiedtum 
intelledtus:&  nihil  efle  obiedtum  volutatis, quod 
non  prius  fuit  in  intcllcdtu:  Sc  fic  obiedtu  vtriuf* 
que  cft  xqualc,  & idem. Vide  Lcuchetxiratom* 

Sectio  XIII. 

De  dependentia  ncluum  volunt Atis  ub 
Attibus  wtellertus. 

NOtaex  Scor.  t.d.t.q.  j.num.  x.in  voluntate  1. 

varios  efle  adtus.  Primus  cft  fruirio,  feu  Yaeif** 
volitio  obiedti  propter  fe.  Secundus  eft  vfos , feu  u,aa‘ 
volitiaeius  propter  aliud.  Tertius  adtus  neuter,  u!,>' 

qui 


Difput.  III. 

qui  non  fit  medi),  ncc  (inis  ; 3 c i**vt dixi,  videtur 
ede  fimplex  complacentia;  & iuxta  v Itimain  con- 
cUxCioncm  ftU.prdced. pendi  clle  neuter , ita  qu6d 
non  apprehendatur  obiedum.vt  conucnicns.nec 
difconucmens.  Nec  obdat  fi  dicas,  complacen- 
tiam femper  ede  in  bono  , vel  conuenien 1 1 , quia 
fufficir  virtualis,  fcu  fundamentalis  bonitas  , vel 
conueuientia , & non  requiritur  formalis  oden- 
fa ; alioqutn  appetitus  fcnlitiuusnon  pullet  com- 
placere in  obiedo,  quia  talis  conuenientia, quali 
reflexo  non  potcd  ei  proponi.  His  ad  Jit  Scotus 
quartum  , nempe  delegationem  , qux  fequitur 
actum  pcrfcdum,ex  io  Ethic  tap.4.  j.lcd  hxc  non 
cd  a&us  elicitus,  neque  operatio,exScor.4.4  49. 
muft.7.  vbi  docet  eam  feparari  podca  vilionc 
Deara.  Et  idem  habet  xJ.iy.quaft.  j.  num.n.dr 
4.  iy . $. Aliter  pud,»«m.  8.  A quibus  aurem  caulis 
Ht,  controucititur.  Scoc.tcnct  non  fieri  a poten- 
tia, de  quo  dixi  r»mMw/r/.4d  7.1  i.lcd  1.4.17.7.  {.«i 
i 4.pra  opinione  wm.) 4.  videtur  (ibi  contrai ius, ibi, 
f *•  ***[*•  Delet  i otio  ell  ab  obieUo,<j  non  tantum  4 potet  ia.  Bar- 
,mr'  gius  ibi  putat  ly  (tantum)  mendose  politum; 

uia  principium  apud  Scotum  eft,  quadi.  i6.<y  1. 
1.4.  xf.  Quando  principium  naturale 
/2  mttmr  jit  concuuii  cum  libero,  totam  adionem  ede  libe- 
mtunit  ti  ram , at  condat  deledanoncm  non  clle  liberam. 

Sed  dici  potcd,  quod  illud  obiter  alTeruir,  re- 
^ * fpon^ens  ili  1 argumento, quia  non  ibi,C cd  \.d.  1 y. 

tes  declaranda  erat;  quod  etiam  notauit  Bargius. 
Prima  folutio  fundari  poicfl  in  textu;  quia  argu- 
mentum intendit  non  dari  habitum  chariiatis; 
quia  nemo  expetitur  per  eum  fc  deledabilncr 
operari.  Contingit  enim  contcmplatiuus  cum 
«quali , vel  maiori  conatu , miniis  Jclcdari.  Et 
rcfpondct  Scotus  caufaro  clfc,  quia  dchdatio  cd 
ab  obiedo,  Sc  non  a potentia ; vnde  (i  poneret  ly 
tantum,  non  redderet  rationem  fudicicnicm;qiiia 
fi  etiam  particulatitcr  concturctct  potentia  «de- 
beret operans  experiri  dclcdabilitatem  opera- 
tionis. 

Secundi  Scor.4. 4.  14.4.2.«.  1 8. $.5*  qutrat , vi- 
detur ponere  uiditiam  edici  i voluntat  c;&  idem 
erit  fecundum  eum  de  dclcdarionc , ex  loti*  citat. 
air  enim,  quod  is,  cuius  appetitus  fenfitiuus  non 
facile  dolet , cius  voluntas  non  facile  tridatur: 
ergo  tridari  cd  adus  voluntatis  , alioquin  non 
eflet  in  manu  cius  facile,  vel  difficile  uidari.Re- 
fpondetur , adum  nol mom$  mali,  ede  in  manu 
voluntatis  ; & quando  appetitus  intense  deleda- 
tur  de  aliquo  obiedo,  voluntas  impeditur  a no- 
litionc  intenfa  appoliu  mali , 6c  confequemcr  a 
triditia  illam  rcquemc.  Ex  quononhabccur.tri- 
dit  iam  elTe  adum  voluntatis', lubed  tamen  ei  me- 
diate,& eius  caufa,  nolitio  immediate. . 
j , Sed  difficile  ed,  quod  ait  Scot.  1 .4. 1 7.  quaft.  j . 

Qtumfio  «44.  aliquando  cum  maiori  conatu  voluntatis 
rum  minori  dclcdationcm  eltc  minorem, & e contra;  quia  in 
cmwkx.*-  ipfius  fenientia  caufa  immediata  dcledaiionis 
tm  *d*iotm-  natur*^'s » non  lfhcta;  8c  licet  ponat  efle  ob- 
tu  moitif  iedum,  intclligi  videtut  de  caufa  temota;  Sc  cer- 
tum ell, obicdum  non  exidens,  vel  fcnlibilc.non 
caufare  Phyficc  aliquid  in  voluntate.  Videtut 
mihi  fic  intelligcndum  clle  Scotum,  quod  quan- 
do conatus  voluntatised  maior , vel  xquali», po- 
tcd deledatioeifc  minor , modo  apprchenlio  fu 
remiga.  Quod  cx  ipfo  colligo.  Primri  , quia  ibi 
fubiungiiiA^nc  autem  quando  obit  dum  non  eft  pro  - 
feni  in  /e,  ftd  in  eni^mott  ,pottft  ob  eo  dtltliatio  diuer- 
fimode  caufari  , nunc  plui , nunc  mmiis.  Certum  ed 
non  caufare  Phyficc , vel  mediate  , quod  non  cd 
Sati  optr.  Tom.  I /. 


Sedi.  XIII.  645 

in  fcprxfcns;crgo  catcnus  caufat  delcdationem, 
quatenus  eius  apprehenfio  ad  eam  concutrit. Se- 
cundi, Scotus  \.d.\.q.q.adq.&  i-d.tf.  $.  Prxtcr 
illum, uum.  1 6.  tenet,  vt  probabile  non  reqniti  ad 
delegationem,  volitionem  obicCti , neque  noii- 
tionem  ad  triditiam  , fcd  fufficcrc  apprchenlio- 
nem  obicdi  conuenicntis  , 8t  difconucnicntis. 

Qua  ratione  delegatio  furreptitia  prxcedit 
quandoque  omnem  adum  liberum  voluntatis; 
quo  cafu  non  ed  aflignabilis  ci  caufa  , prxter  ap- 
prehenfioncm,fuppoiito.qu6d  potentia  eam  nun 
caufct : & fic  dare  potcd  cum  minori  conatu  vo- 
luntatis, poni  intenfam  delcdationem , fi  appre- 
henfio fit  talis. 

Tertio,  tenendo,  quod  vetius  cd, apprchenlio-  4. 

nem,  6c  adum  voluntatis  fimul  efle  immediatas  a/snhenfio 
caulas  dcledaiionis,  vt  lubcc  Dodor  x.4. 1 4.7. 1 . & *iln'  ^ 
f.Suppofito  ergo,  num.  1 a.  l j.  C7  4. 44  q.i.nurn.y. 
dat  cum  maiori  conatu  voluntatis, minoicm  clle  /i  diitHmio- 
delcdationem,  vel  c contra,  ob  inccnfioncm.vel  nu. 
rcmillioncm  alterius  concaufx. 

Dices  fic  admitti  cognitionem  Phyficc  con-  ** 

eurrere  ad  aliquid  in  voluntate  ptoduccndum. 
Respondetur,  non  efle  abfurdum ; Sc  videtur  ne-  jMat4l0r 
cellarium  ad  faluandumDodoiem.Addccx  ipfo  1 

1.4.2  j.$. Ad  illud  dc  balneo ,»4>n.i  1 . non  clle  im- 
probabile cognitionem  concurtcrc  , etiam  ad 
adum  voluntatc.de  quo  podea  : & multo  minus 
ad  delcdationem  cius,  qux  non  cd  adu$. 

Sed  habet  Scotus  alium  locum,4.4. 14.71^.1. 
num  iH.i.sid propofttum, cindii\*  l*ulutio,&  expo- 
pofitio  non  potcd  (atisfaccrc.  Air  enim  , etiam 
quando  imcllcdus  confident,  & voluntas  dete- 
datur  peccatum  , interdum  non  fcqui  triditiam, 
non  ex  caufa  relata , fcd  ex  eo , quod  voluntas 
conformatur  appetitui  fcnfitiuo,&  fi  hic  non  ed 
apuis  ad  dulrndum  .impeditur  illa  2l  ttidando; 
Refpomlctur  prim6 , qudd  expolitio  affignata  f. 
pollet  etiam  lue  habete  locum  . quia  quando  ap-  DiffieHu  to - 
petitus  inferior  deledatur  de  fuo  obiedo , verbi  tmt  5"",wr* 
gratia,gnlx,vcl  luxurix, intellectus  miniis  petfc- 
de  coniiderat  ciusmalitiam;5t  fic  parua.vcl  nul- 
la fequitur  triditia  in  voluntate,  quia  dependet  a 
confidctationc  inrcllcdui , 8c  a propru  deteda- 
tionc,  qux  tunc  imperfeda  ed , tam  cx  parte  in- 
teilcdjs  , quim  ex  fympathia  ad  appetitum  , in- 
tense circa  oppofitum,  operantem.  Scotus  autem 
ibi  ait  triditiam  impediri  quandoque  propter 
multas  caulas,&  ideo  non  prxcise  cx  parte  appe- 
titus oppofiti.  Secundo  dico,  fi  ponatur  confi- 
deratio,  Sc  detedatio  mali  iam  politi,  fequitur 
pruportionata  triditia ; fcd  quando  appetitus  in- 
ferior .vehementer  in  oppofitum  obicdum  fer- 
tur, cenfetur  parua  , vel  nulla . quia  datim  cua- 
nefeie , non  immediati,  fcd  prius  caufis  cius  ccf- 
famibus,  fcilicct  coniiderat iune , & detedatione 
mali.  Et  hxc expolitio  quadtare  potcd  etiam  illi 
lococx  4.  17  .primi  addudo.  vbi  Dodor  adhuc 
non  videtur  refoluere , quid  tenendum  ellct  dc 
caufa  dcledationis.vr  iam  noraui.Sed  in  lib . j.  nl 
rcroilic.Quod  ibi  dicae  in  iis, qui  orationi  A'  con- 
templationi vacant,  aliquando  magnam  dcleda- 
tionem  oriri  ex  rcmillo  adu, verum  ellc  potcd, & 
experientia  condat;fcd  id  aferibendum  erit  Deo,  •** 

J|ui  in  dulcedine  fua  parat  pauperi.  Vnde  non  • 
emper  ed  ededus  adus  prxccdrnm  deledatio, 
fcd  iqpc  a Deo  datur, licur  infpirario,&  illudratio, 
vt  alliciar  paruulos , nr  deficiant , fed  fcquantuf 
fortiter  id.cuius  dulcedinem  pergudarunt;  iuxta 
illud, UujinUj  cr  videte, quonium  fuauu  eft  Domh.uo. 

Ili  i l’xo 


6^6 


De  intelle&u , & voluntate 


4f  Pro  hac  fecunda  folut ionc  facit,  quod  Dodor 

non  aderat  d loto  ex  4.  citato,  podiis  perfede  illis 
duabus  cautis  triditix  .fcilicct  conlidetatione,8c 
delegatione  mali,  eam  non  fequi,  fed  canium  ait 
licet  moneantur , ( poicntiz  contidcrandi,  fic  dete- 
dandi)qudd  porcd  intelligi  de  motione  imper- 
f-da,  & m- dicae  i quandoque  non  /eqititnr  trifiitia, 
raiione  iam  didi,  ex  parte  appetitus  inferioris. 
Vnde  , vt  corollarium  hinc  infert , aliquando 
adum  maximum  Paenitcntix  primo  modo  futn- 
* ptx  , nimirum  imperium  applicandi  didas  cau- 

fas  triditix,  poni  fine  triditia : non  ramen  infert 
fecundum  adum  Paenitcntix » id  ctl,  confidcra- 
tionem , fic  detedationem  intense,  ponidne  tri* 
ditia : quod  tamen  infcrcodum  erat , d in  fcnfu 
argumenti  loqueretur. 

j*"* Nota  fecnnd6,qu6d adus ali}  funt  inefficaces, 

O»  inrjfitAX.  pcu  comp|acCnljx  t Q0i  non  fufficiunt  ad  eledio- 
pem  raediotum,  Sc  aliquando  prxuemunt  liber- 
tatem i vt  quando  funt  primA  primi  Alsj  funt  ef- 
ficaces, qui  imperant  mcdia.VidcScor.3.  d.15.». 
17.&  4 ^ 49  f. ‘o.n  1 i.&  i.d.G.q,  1.  docet  adum 
inefficacem  dgnideari  per, vellem , non  quid  non 
dt  adus  ablolutus,  fed  qoia  tantum  denotat  effe- 
dum  infufficicntem  ad  efledum. 
y.  Dico  primi,  omnes  prxfati  adus,  & delrda- 

rio  dependent  a notitia  intelledus.ita  vt  nullum 
clicerc  poffit  voluntas  dnc  tali  notitia  ; ira  com- 
munis. Scotus  i .d  10.V.  i^.CT  i.d.x  j.D.Thom.i. 
l.q.^.art.  1 . Augufl.8.7r*R<>.r*f.  4 & lib.  10.  cap.l . 
cuius  cd  illud, Nihil  votitum  quin  praccgnitum.  Pro- 
batur primo  experientia  , qua  nobis  conltat  nos 
fcirr  ca  , qux  volumus,  & nolumus  ; fic  manet  de 
eis  memoria. Secundo  «appetitus  fendtiuus  non 
tendit  in  cognitum,  immo  quo  intcnfitisagit, eo 
perfedius  appetitum  cognofcitur,cxpcricnti2  id 
in  teftefi  ttt  tedaute.  Tertii,  in  ccdad,  vbt  minus  videtur  nc- 
* cellaria  cognirio  propter  abllradionem  i fend- 
bus.fcmper  aded,  vr  docet  Angud.  in  Pfal.  67.  Ibi 
Btnjamin  adoti/ientulut.  Anfelm.  fic  Bcda  in  id  1. 
Coriiuh.f.Sine  mente  txcedimm  , fit  ipfc  Paulus  te- 
datur  1 .Cot.u.Andini  arcana , fite.  Quarti,  quia 
obicdum  omnis  potentix  debet  ede  dbi  prxfens, 
pec  aliter  prxfens  poccd  elfc  volutati, nili  per  iu- 
tc\\ct\ioncm.D  Monui. 1 .to.O/m/c. traft.de  My/fica 
Thtol.q.vn.  Gcifon  alphab  66.  lib.  10.  & de  Myfl. 
TheolMt.L.Sc  ait j tenent  pctfediorcs  operationes 
voluntatis  non  indigere  cognitione.  Pro  hac 
Obiicirur  ex  Dio»yf.7.dr  Diuin.Nom.  c 7 cap.x. 
de  Myfl  Theol.  vbi  dicitur  tunc  perfediffime  ho- 
minem comungi  Deo,  quando  relidi  cognitio- 
ne corporalium,  fit  fpiritualium  , ei  vnitur.  Re- 
fpondetur , tantum  vult  Deum  cognofci  per  di- 
dam ignorantiam  , qua  negantur  omnia  alia  de 
eo,  ita  tamen  vt  fciatur  ede  aliquid  nodram  co- 
gnitionem excedens.  Fateor  in  verbis  Dionyfij 
non  male  fundari  argumenta  pro  hac  lententia. 
Obiicitur  fecundo,  amornon  dependet  eden- 
8-  tialiter  a cognitione , cum  fit  rntiras  abfoluta: 
ergo  non  ed  negandum  , quin  Deus  aliquando 
vitis  perfedis  det  amorem  fui  fine  cognitione. 
Antecedens  patet , quia  potcd  Deus  conferuare 

N#*  rtfu-  _ 

, *moum  *n,orcm  a rne  «sciram,  line  cognitione : ergo  fic 
jeni  fi**  e»-  producere  Vafquez  1.  i.d.  3 j.  cap.  3.  multis  co- 
gauiHU.  narur  odendere,  hoc  repognare,eriam  de  poten- 
tia Dei.  Oppofitum  tamen  verius  puto, fit  fecun- 
dum Scoti  mentem  ; quia  poted  Deus  omnem 
formam  abfolutam  ponere,  fic  conferuare  fefolo 
( C,  hon  dt  inttinfece  mala  ,vt  odium  fui , vel  er- 
ror) ex  lac.  cit.fiR.  1 1.  conq.  3 . & in  hoc  cafu  te- 


£?'  'ma 

4Ch,m  w!i. 
tfiumt 


nent  Palud.4.  dift.  49  quasi,  t.art.i.nurn.  19.  Fer» 
rara  9. contra  Ctttt.  c: 89.$.  Ad euidentiam.Ncc  ad- 
ducit Vafquez  tationem  , qux  repugnantiam 
probet.  , 

Dico  fecundi  , adus  voluntatis  non  depen- 
dent k cognitione  efficienter.  Ita  Scot.  1. 

Dico  igitur, rmm. 19. & /eq.CiptcoUbi  q 1 art.^jtd 
1 .contr.  1 .conci.  Fcrrar.  1 .contr.Gent.  cap. 44.  colligi- 
tur ex  D.Thom. i.ta.  9. art.  1 . Probatur  primo, 
quia  voluntas  ed  fulhcics  caufa  iuorum  aduum, 
maxime  fi  habet  proprios  habitus : ergo  non  ed 
admittenda  alia  caufa.  Secundo, icqucrccur  quod 
adus  fidei  infufx  caufarct  peccatum : verbi  gra- 
tia,credo  effie  peccatum, negare  Deum,  fic  nullujp 
adum  habeo  in  intclledu.quod  pudibile  cd,  fal- 
tem  Deo  ficdifponcrr;tonfcqucnscdabrurdutn, 
quia  nulla  caufa  fupernaturalis  influit  in  peccatu. 

Vide  plura  apud  Scot  fupra  , qui  fuse  tefutat 
Gofreduin  afferentem  phantafma  caufare  voli- 
tionem  , fit  alios  aflcrcntes  fieri  ab  ipfo  obiedo. 

Maelii. x .qua fi.  1 6 art.  3 . contra  1. tenet  adot  fubi- 
laneos  voluntatis  fieri  k fola  cognitione. Ali) po- 
tant omnem  cius  adum  fieri  ab  ipfa , fit  a cogni- 
tione dmul.Gabricl.i.d.ay.p.t/R.arr.j.Cidercien, 
q i.art.i.Ciict.i.p*r.qual}.$o  art.  1.  Molin.i.fer. 
qutjl.i  y.art.z.dijpHt.  3.  Pro  quibus 

Obiicitur  pruni,  ex  Caictano.  Verbum  xcer- 
num  producit  amoremrergo  idem  de  verbo  crea- 
to. Negatur  conlcquentia  , quia  Verbum  Patri* 
cd  fubttantia , habens  voluntatem , nollrum  tale 
non  cd. 

Obiicirur  fecundi , effcdusdiftinguiturfpe- 
cic  per  cognitiones : ergo  efficiuntur  ab  eis.  Ne-  1 
gatur  confcqucntia,  quia  poffunt  facere  ad  talem 
didindionem  , reprxfcntando  varia  fpecie obic- 
da,  fine  influxu  Phyfitfb.  Tertii,  arguit  Caictan, 
quia  imperium  cd  adus  intellcdus : ergo  mouct 
Phyfice  voluntatcm.RcIpondciur.anicccdcmtll 
falfum , quia  potius  cft  voluntatis , ex  Scot.4^, 

49.  qnefl.  4.  num.  16.  & 1 .d.6. q.  1 .Hcntic Jjntdl.9. 

9 6. Occam  3 .d.  1 1 .art.  3 . conci.  3 . fit  conlcquentia 
clt  nulla, quia  adus  impetans  non  edicit  impera- 
tum, verbi  gratia,  internus , adumexiemam.de 
quo  difp.praced.ftcl.  6.  Futilia  funt  hxc  argumen- 
ta, quibus  Caict.  a communi  difcedit  j laboret  vt 
fecum  trahat  D.Thom. per  me  licer. 

Obiicirur  quarti,  non  potcd  volunras dicere  10« 
adum  fine  cognitione,  vt  didumed  : ergo  hac 
efficit. 

Dices  ede  tantum  condirionem  5 quiacton 
appetitus  non  pollet  facere  obicdum  fibi  pr«- 
fens,  vt  poted  potentia  cognitiua, eget  opeia hu- 
ius, vt  liat  prxfens,  & tunc  elicit  circa  illa  fui 
virtute  adum.  Contri , fic  dicere  potes , lignam  «■- 
ad  prxfenriam  ignis  fc  comburere , fic  ignem  cflc 
conditionem  , fine  qua  non:  fic  ficdcaliis.de  i**  '*B 
fpondetur.  lignum  non  pofle  fcdcdrueic, neque 
ad  hoc  habet  principium;fic  idci  prxfentia  ignis 
non  cd  conditio  pura,  fed  applicat  caufam  com* 
budionis.  Vide  Scotum  d.d.if.nnm.10. 

Dices;  ergo  prxfentia  obiedi  ad  imdlcdum, 
erit  conditio  , contra Dod.i.d.3^.7.Refpon<lc* 
tur,  cum  intellcdus  non  prxfupponst  aliquando  <fl((j|| 
operationem  citca  fuum  obicdum  , non  poicft  uSUt& "• 
habete  aliam  dependentiam  ab  eo  , nifi  cfncicn-  vUmmiooi' 
tix  ; fic  idem  ed  de  fcnfu  : fecus  cdde  appetitu, 
quicx  natura  iua  prxfupponit  notitiam  , ficutfic 
intelledio  pro  hoc  datu , imaginationem , qux 
ramen  in  eam  non  influir. 

Obiicitur  quinto, quia  relatio  adiui, fic  paffioi,  * *• 


Difput.  III.  Se&  XIII.  647 


0 

a 

* 

* 

•i 

* 

id 

l*S 

t»' 

«c 


Mtluimti 

i. 

inttaem/ 


fimm , « n- 
fallit  udu 
realitt 


Materi» . & 
e ffi  terni  at» 
eemeiJuut, 

expinitur. 


,m  Ai  e fi  i Vr- 

luutatu  »:» 
‘f  mjMiri  imdi- 

:>  ' ttum, 

m 

r 

» 

* 

* 

c 

i 

* 

4 

’ Dtftfiui  va- 

tu  *t  ai  n net 
4.-0  /"»•">'  ie- 

f‘8tem  tntel- 


1 J* 


mouentis  , & mori  fum  oppofitx  : ergo  non  fune 
in  eodem.Rcfpondetur, relatione*  oppofitx,  qux 
dicunt  dependennam  (impliciter  , vt  caufati  ad 
caufam.non  podimrede  in  eadem  natura,  vel  fup- 
pofiro;  oppofitx  fecundum  originem  poliunt  ede 
in  eadem  natnra  infinita,  fed  non  in  eadem  per- 
fona.vt  in  diuinis.Alix  relationes  oppofitx  acci- 
dentales, pofTunteflc  in  eodem,  & htmifmodi 
funt  mouentis,  6c  moti , adiui,  & pafliui.faltcm 
refpcdu  tei  fpiritualis.videScotum  t.d).q.j.ad\. 
pro  l.opin.  dr  X.d.ij.num.ty.  Ce  fusi  *).Met.q  14. 
vbi  habet  fcptctn  ptopoficioncs,dc  his  qux  agunt 
in  fe. 

Dices;  ergo  ibi  non  cd  relatio  realis : negatur, 
quia  ed  inter  voluntatem  , Ce  fuura  adum.  Con- 
iti ; ergo  non  ed  adio  realis  de  genere  Adionis; 
quia  hxced  refpedus  rranfmutantis  ad  tranfniu- 
catum,  ex  commem.  »d  q.y.  Ce  hxc  duo  htenon  di- 
(Unguuntur  realiter  ; ergo  nec  relatio  erit  realis, 
quia  hxc  petit  extrema  realiter  diltinda  ex  Pbil. 
q.Met.eap,  4 d Aliquid,  de  quo  late  Dodor  1 .d.j  1. 
Refpondetur  ,Dodor  hoc  argumentum  tetigit 
7 .nam  j . & 1 .difi.  x j . pro  1.  opin.num.  3 . 
& fufius  9.  Afet.q.tq.  & non  (oluit , fcd  cantum 
aderit  relationes  mouentis,  Ce  motiui  compati  in 
eodem-Mihi  videtur  concedendum  ede  intentum 
argumenti, quia  cogit. 

Dices.ibi  eft  effedus  realis-.ergo  Ce  realis  adio. 
Refpondetur,  fumendo  adionem  pro  rclpcdu  ad 
effedum, verum  eft  : fed  (umendo  eam  pro  refpe- 
du  tranfmutantis  ad  tranfmutatum  , in  quo  fe- 
cundum Scotum  proprie  confidit  adio  dc  gene- 
re Adionis, falfumcd. 

Obiicitur  vltimi,  x.Pbyfic.text.yo.  materia , Ce 
efficiens  non  coincidunt:ergo.  Refpondetur, cum 
Scoto  1.  d.  t.q.j.num.iq.  intelligi  de  materia  pri- 
ma,non  de  fubiedo  in  fe  agentp.  Secundi,  ex  eo- 
dem 9.  Met.  q.  14.  intelligi  de  efficiente  extra, vt 
didinguiturconrra  agens, quia  agit  in  aliud. 

Dico  tertii  , fufficit  ad  adum  voluntatis  fim- 
plex  apprehendo  , Ce  non  requiritur  iudicium 
compufitionis.  Ita  Scotus  i.d.6.q.i.ad  1.1.&  3. 
Gab  q.  1 .4rr.  3 ed  contra  Caiet.  1 .x.  q.  1 4-  »t.  1 .Ce 
alios  Thomidas  vrgemes  feCum  fentire  D.Tho- 
mam.  Probatur  primi , quia  fufficit  talis  appre- 
hendo ad  adum  appetitus  fendriui.  Secundi, ex- 
perimur nos  deledati  ex  obiedo  impoffibili  ap- 
prehenfo.  Fatendum  tamen  ad  adus  efficaces  re- 
quiri iudicium  ; nemo  enim  eligit  mcdia,nid  iu- 
dicer  confecutionem  finis  e(Te  pudibilem,  Ce  hoc 
fenfu  exponitur  Aridoteles  3.  de  Anima  , rrxt.  jo. 
& 1 f 4.vbi  videtur  requirere  iudicium. 

Obiicies , quia  fequeretur  quid  quacumque 
apprehendone  pollemus  fperare  , vel  timere  , fi 
non  requiruur  iudicium ; Ce  per  confequens  fi 
apprehendatur  beatitudo  vt  mala  , poterit  odio 
haberi.  Refpondetur , verum  ed,  fi  rrsapprehen- 
datur  vr  bona, vel  mala;  fed  beatitudo  non  potcd 
vt  mala  apprehendi, ficut  nec  ipfum  bonum. 

Dico  qttarxi  , defedus  in  adu  voluntatis  non 
necedario  fupponit  defedum  in  adibus  intel- 
ledus.  Scotus  3.  d.  5 6.  $.  Contra  hoc  arguitur, i 
nam.  1 z.vbi  fuse  probat  dati  pode  didamina  pru- 
dentix  fine  adibus  virtutis  moralis  confcqncn- 
tibut , Ce  confequenrer  defedum  in  voluntate, fi- 
ne prxuiodefcduinintelledu.  Probatur  primi, 
ex  illo  Luc.i  1.  Serum  qui  cognonit  voluntatem  Da- 
mini,& non  fecit , Cec.  & lac. 4 .Scienti  bonum  facere, 
& non  facient  i, peccatum  tfi  i Ei.  ex  Aug.in  id  Pfalm. 

1 xj.  Forti  viuot  deglutiffent  nai.Hi  futu  (inquit)  qui 


vieti  ab  feriemur, qui  feiunt  mulum  e ffi,  (ff  confert  iunt. 
Alia  duo  exprefla  loca  Auguft.  vide  ibi  apud  Do- 
dorem  ex  Aridoicle  1.  Etbit.i. Ratio  parum, aut  ni- 
bil valet  ad  virtutem.  Ergo  fecundum  hos  , liat  de- 
fedum dari  in  voluntate  , fine  dcfcdu  in  intel- 
ledu , alioquin  non  pariim  , aut  nihil , fcd  pluri- 
mum valeret  ratio  ad  virtutem , fiquidein  illi  re- 
di didante.fempcr  adus  virtutis  fequeretur  Ad 
sdemcd  Augttdin.  ia.  Ciuit.6.  vbi  au  ex  duobus 
xqualiter  anima  Se  corpore  adedis  videntibus 
corporisalicuius pulchiitudinetu  «alterum  polle 
illiciti  concupifccre , altero  in  cafla  voluntate 
per(euerante:&  prxeifam  caufam  huius  difteren- 
t ix  ait  e(7e , vnutn  volui  ffi  , alium  noluiffe  a caflitate 
deficere ; xqualcsautem  animo  non  edent,  fi  alter 
haberer  perfedam  obiedi  fcientiam  , alter  non; 
neque  tunc  refunderetur  rota  diifcrennx  caufa 
in  vclle,vet  nolle, fed  in  fcirc.vcl  nefeire. 

Item , contra  oppofitam  fcnrentiam  funt  tre» 
articuli  Parificnfrs.  quorum  vnum  affert  Dodor, 
nempe,  Stante fiiomia  vniner/aji ,&  in  particulari  vo- 
luntatem non poffi  velle  eppofitum.ertor.  Alter  cd,  Si 
ratio  reda,  fr  volunt m retia.  Tertius,  exilltntevo 
I umete  in  vltimadiff>ofitione,quod  nonpoffit  in  tppefi- 
rum, error.  Probatur  ratione.  Priinb.quia  alioquin 
nemo  edet  exhortandus  odio  habere  vitia,  Cc 
amare  virtutes,  fed  confiderare ; quia  beni  confi- 
derando , voluntas  non  poted  non  elfe  reda  per 
fe.  Secundb  , experienti^  condat  aliquos  peccare 
eam  aduaii  didaraine , qu6d  melius  cllct  non 
peccare. 

Dices  runc  efficacius  proponi  obiedum  ma- 
lum, Cc  tunc  voluntatem  neccllitari  ad  illud  quo- 
ad fpecificationem.  Contra  , fequitur  hinc  tolli 
omnem  libertatem  : fi  enim  duo  obieda  xquali- 
ter reprxfcntcnrur ; voluntas  neutrum  male  po- 
tcd amare  , quia  tunc  non  cd  defedus  in  intelle- 
dti.quem  ais  neccdarium  ad  peccatum  ; & fic  li- 
bertas fpecificarionis  aufcrtur;ac  etiam  cxercitij, 
quia  hxc  ed  adaduin  eliciendum, vel  fufpendcn- 
dum,0c  runc  necedario  fufpenditut ; quia  in  ma- 
lum xqualiter  reprxfcntatum  non  poted  per  fe 
tendere  voluntas. Si  autem  inxqualiter  rcprxfcn- 
rentur  , tunc  multo  minus  erit  libertas  rcfprdu 
obiedi  minus  efficaciter  reprxfemati  quoad  fpc- 
cificarionem;fed  neque  quoad  exercitium, quia  fi 
efficacius  proponitur  peccatum  , quam  abdinen- 
tiaabco;  hxc  erit  impoffibiiis , alioquin  dares 
cont rate, quod  miniis  efficaci tet  proponitur, eli- 
gi pode. 

Confirmatur,  dum  audio  pullum  Midx  die 
Dominico, proponit  inteilrdus  Mulam  audien- 
dam fub  mortali,  fincvllo  errorc;quo  cafu  libete 
polium  omittere,  peccando,  fine  vllo  dcfcdu  in- 
cellcdus. 

Dices,  quid  proponit  tunc  non  auditionem 
prxfcrendam.Contri  primo,  quia  hociudicando 
proponere, edet  hxrcticnm;  & fic  in  omni  pecca 
to  edet  lix rc lis , vel  peccatum  contra  fidem.  Se- 
cundo,admittendo  puram  onudionem, non  opus 
cd  non  auditionem  fub  aliqua  ratione  boni  pro- 
ponere. Tertii  , vel  reprefematur  xqualiter  cum 
auditione  , 6c  tunc  7i  eligi  poted  , fine  dcfcdu  in 
intcllcdu,  peccatur;  fi  non  poted,  libertas  tolli- 
tur. Si  veri  efficaciis  proponitur,  ita  determina- 
bit voluntatem  , vr  auditionem  velle  non  pofTit: 
6c  fi  auditio  efficacius  proponatur , non  audirio 
eligi  non  poterit.  Vide  alias  rationes  apud  Do- 
dorem  fitpra , quem  fcquuntur  Adrian  d.+.art.  t , 
Occatn  }.d.n.ar.}.cr  quodl.4.q.6.Coid.lib.x.q- 1 3. 

Ili  4 Gabr. 


DuerB  ajaa- 

luer  eerfete 
ty  aaima  ef- 
feOemm,  al- 
ter fettfl  eb- 
ullum  iSui - 
tum  v Ut  {al- 
tero id  no- 
lente. 


* 4- 

Panfieafet 
leuOtrumue 
affert  niyp 
fettum  ve- 
lant atU  fup- 
penrre  at.  ef- 
futi» drftttd 
iuteBellui. 


Si  mirut,  vel 
oiue  l*rfe- 
ffi  frtftfrS , 
neu  /-rte/l 
eligi , t'  duae 

hbettat. 


648  De  intelle&u , & voluntate. 


Gabr . $ J. } 6.fvn.art.  x .<»r  x.d.x  f .ij.vn.strt.  j . Bafiul . 
d.xj  Jj.vn.h\n\.traH.j.Mor.^. 

Oppoficum  ccnec  O.Thom.  i.iuf.7 y.art.x.dr 
ej.  jZ.art. j.  cura  fuis  late  Vafqucz  i.z.  d.ix8.  per 
totam, vbi cj/m  .Scotum  contra cxprclTa  ciusver- 
ba  pro  illa  (ciitcmiacitat.Pro  quibus 
\6.  Obiicitur  primi,  j . Et  hic.  1 . VuM/qui/que prautu, 

OmnH  ftt - ^nid  agendum /it  ignorat. Sap.i.  Extacauir  illos  mali- 
tMttflijH*-  tia  eorum.  & Prou.14.  Errant  <jhI  operantur  malum. 
r*Mt.  txfcni-  Refpondccur  ciimScorocatcnusintelicdum  dici 
errare,  non  quid  falfum  enuncict , fed  quia  ali- 
quod malum  proponit  faciendum  : licet  enim  ve- 
re de  eo  euunciet , ramen  illa  propofitio  cft  error 
in  agibilibus,&  imprudentia. 

Obiicitur  fecundo  , ex  j.  Et  hic.  cap.j.  & 7.  vbi 
incontinentem  comparat  vinolento  , aut  dor- 
mienti j Sc  explicat  vatiis  modis,  qualiter  femper 
peccat  ex  ignorantia  : ergo  femper  contingit 
peccatum  luxuriz  ex  ignorantia,  vel  inconfide- 
$**  etflaat*  ratione.  Rclpondecur,  explicari  pode,quod  tan- 
juaiumjm*  tim  vult  incontinentes  ira  voluptate  agi.vt  ficuc 
ttgmnw  cbriLeffrxnate  in  turpitudinem  tendant, eflo  eam 
pttfl  freta-  *5cnc  aducr*a°t »«  notam  habeant.  Secundo, de- 
t» , vel  *na  tur  in  hoc  contingere  ignorantiam^ion  ideo  ne- 
fete are.  ceflarii  contingit  in  aliis,maxitnc,  in  peccatis  ex 

malitia.  Tertii  , demus  fxpilfimc,  & vt  in  pluri* 
muna,inconudcrationem  aliquam  prarcedcrc  pcc- 
catum;qtiia  fi  attente  omnia  qux  auerrunt  ab  eo, 
petpendcrcntur.vt  in  plurimum  abftinerctun  ta- 
men hoc  non  cft  ncccilarimn  , quia  non  obftancc 
quacumque  cognitione  vix  , manet  voluntas  li- 
bera ad  quodeumque peccatum  committendum, 
vel  omittendum.  Ariftotclcs.fatcor , difficilis  ell 
explicatu  hic, ficui  in  aliis  multis. 

1 7.  Obiicitur  tertio,  Icrem.  1 1.  Defolationt  defelata 

efi  terra, ijnia  non  rjl.cjui  rei  agitet  corde.  Vbi  reducit 
defolationem  in  dcfcdiun  inicIlc&us.Rcfpondc- 
tur.non  in  eum  ianturo,fcd  prxeipue  in  defcdutn 
compundionis  cordis , quam  recogitatio  cordis 
includit. 

fajfienf  tra-  Obiicitur  quarti, Rom.7.  Video  aliam  legem  in 
kit  rationem  mfmbn-  meta  repugnantem  legi  mentis  mea  i ergo  tra* 

eSna  i*f  hit  paffio.qux  ell  lex  membrorum, rationem  con- 
tra hoc, quod  fcir.  Rcfpondciur.hanc  confcqucn- 
riam,quam  facit  D.Thorn.  difl.au. 1. nullam  cfle; 
fcd  pallio  trahit  cationem,fcu  mentem,  vt  propo- 
nat,& vere  bonum  dcledabilci  fcd  non  contra  id 
quod  fcit , immo  ante  & poli  fcit  illud  elTc  delc- 
dabile  , fed  fcit  etiam  elTe  turpe  , vt  vtruraque 
vere  line  ettotc  ; verum  cft  quid  eo  minus  effi- 
caciter proponit  bonum  honeftum,  quo  magis 
infurgit  pallio  : poteft  tamen  vuiufquc  bonitatis 
„ motitu , & quali  merita  caufz  , indar  Aduocati 
communis  fine  errore  proponere , vr  voluntas 
tanquam  iudex  & domina  eligat,  quam  voluerit 
partem. 

Sectio  XIV. 

Virum  libertas  conveniat  omnibus  afttbus 
voluntatis  ? 

t . "^TOta  Pr‘mi>  * P°**ol>«n  liberam  e(Te  illam, 
rotemtinlihe - l v qux  politis  omnibus  prxrcquilitis  adope- 
ri j«u  r randum  .poteft  opetari . & non  operati.  Potentia 

naturalis  c contra  fc  habet  quia  politis  prxte- 
quifitis.non  poteft  non  agere  , vt  ignis,  approxi- 
mato combuftibili.  Hxc  definitio  potentix  libe- 
ra: cft  communis  confcnfus  Do&orum.  Scoti  x. 
t diJl.ij.fine.Gabt.i.dift.+Z.  qusfl-j.  vbi  Occaro,CT 


tjuodlib.  1 .tjuejl. to.Soto  l .de  natura  tcap.\ G.Hcnric. 
tjuodlib.  1 4.  Suar,  citantis  multos , tom.  1 . de  gratia. 
/W4£.i.f4p  j.D.Thom.i.i.y.i.4rr.i.«d  x.&  ej.ij. 

& i.paTt.tjUdfi.l}. 

Nota  fecundo, ex  Scoto  i.d.^.f.Quanturaad  TnfUxlit,. 

I .num.  1 j.in  voluntate  creata  triplicem  ede  libet-  vtlaatu 

tatemifcilicer  ad  oppofitosadus.obicda,  Sc  effc- 

dus.  Prima  dicir  impcrfcdioncmi&  ideo  non  cft 
in  Deo  1 vnde  definitio  libertatis  affigruta  non 
conaenicdiuinx.  Alix  dux  non  dicunt  imoerfe- 
dionem  , & Deo  conueniunc  ,ex  eodem Jibi  nuto. 

I I .&  ia. 

Nora  tertii , fi  caufa  prima  naturaliter  ageret,  * 

quod  nulla  elfec  libertas  in  fecunda  , quu  hzc 
non  mouet.nili  vt  mota,  Sc  li  ncccOatio  rooucte- 
tur  a caufa  in  iinpcdibili , nccclfanb  moucrct. 

Quod  fufius  probat  Dodor  i.d.iaf.i.num.io.& 
d.i^.f.n.  10.  contra  D.Thom.  i.p.  9.14.  atr.i  j.dc 
quo  etiam  fuse  Vafq.  i.xuf.100.  qui  Scotum  non  u 
imelledum  abeo.impugnat.Sienim  Deus  agettt 
necefifario,cum  iit  infinitx  virtutis, quidquid  agit  u„m 

volunras  creata  ab  ipfo  fieret, ita  quod  non  pollet  ufumL. 
ab  ea  impediri:^  per  confequcns.fi  auferretur  ab 
eo  libertas , nulla  in  creatis  maneret.  Alia  muli* 
abfurda  infert  Dod.  ex  illo  Phtlolophi  cttote.d. 
ej.  j .n.  17  $ //lu  rationibus. 

Nota  quarto,  ex  Scoro  i.d.10.  $.  Ad  i.duh. i:  Un mtf. 
latius  <juodl.i6  art.x.&  j. liberum  fumi  aliquando  [m‘**  “* 
non  vt  opponitur  ncccllario,  fcd  agenti  naturali- 
ter  i & dicitur  hoc  liberum  liberratecftentiali , & 
confiftit  in  hoc,  quid  voluntas  deledabiliter  i& 
cligibiliier  !<  ncccllario  fe  determinat  ad  aman- 
dum,vel  eliciendum  amorem ; qua  libettate  pro- 
ductus  di  Spuitu»  fandus, fcd  fumme  ncccf  lanii 
quia  neccffitas  non  opponitur  libcro.ftd  contin- 
genti, vt  habet  Ariftotcles  x.Peribtr.  c.\.de  mia- 
hbiee.  c 0-  Met.  text.io.  vbi  vide  expolitionem 
Scoti. 

Quzftio  circa  hoc  de  proccffiotic  Spiritus 
fandi  magis  cft  de  modo  loquendi , quim  de  tc  LMpoU. 
ipla  i fcd  Scotus  co  vttcur , quo  Anllotelcs  ata- 
tus , & Augullinus  in  vbi  ait  libeum 

clle  voluntatem  <fud  ita  volutum  tjfe beati j,b*, moof 
pojfimm  velle  tffe  miferi.  & Anfclm.de  db.atbuf. I.  neto. 
ait  cum  e(Tc  libciiotcm,qui  malum  velle  nequit. 

Vide  Scotum  x.d.-j.q.ijuen.i}.  Hanc  libertatem 
rantiim  habet  Deus  ad  inna, quia  omnia  in  fc  ne- 
celfario  vult,&  omnia  alia  contingcntct.vi habet 
Scotus  ejuodlib.i6.art.x.&  i .difi.io.i.  Ad  x.  dab^ 

^•i9*§  Quantumad  1 &x.d.i.<j  1 . Alia  veti  cft  li- 
bcrtascontratictatis;  vt  quando  potentia  politis 
prxrcquilitis  poteft  velle , vel  nolle  quod ptopo  nn»m,& 
nitur.Alia  adhuc  contradidionis;  vt  quando  po*  n*’o63*- 
teli  quis  elicere  & fufpcndcre  adum,  non  tamen  **• 
habere  adum  oppofituuv.Sc  vtramquclibctutem 
habet  Deus  rcfpedu  cxiftcntiutn  adextraj  qu*a 
poteft  velle  6c  nolle  cuilibet  cicaturx  fuu® 

r/ft,Sc  iufpcndcrcconcurfumconfcruaiiutinieiDS.  ( 

Vide  Scotum  1.  dift.^t.  ad  1.  Quidam  tamen ju* 
tanr .circa  fadibilia  , Deum  non  potuilfc  fufpco  ?IUf,  jiltm 
dere  adum , vel  puram  omiflioneni  habuilfe*  bi* 
bertas  contrarietatis  dicitur  fpccificatiwihift011  "**  • ^‘n*‘ 
poteft  potentia  elicere  adus  vnius.dtalterius  fpc- 
ciei  oppofitos.  Cont  tadidionis  dicitut  cxcioup 
quia  ad  exercendum  adum  , Sc  non  cxciccuiu®1 
hxc  includitur  in  libertate  fpeciei , fcd  ncccflua* 
exerciti)  c contra  non  includit  ncccffitatcmfpe- 
cici.dc  quo  Scotus  i.di/f.i.  tjuaft.+.ad  ypn 
num.  18.  D.Thom.  i.x.  y»</?.  1 j.  417.6.  De  libetiate 
contraiictaus , vel  contra Jidionis  imcllighwt 

definitio 


Difput.  III.  Se£.  XIV.  649 


definitio  data , non  autem  de  libertate  cfTentialij 
quia  non  cft  contingens, fcd  ncccllatia. 

4.  Nota  quinto  , quod  libertas , alia  eft  moralis, 

lH,t tm  m*-  alia  Phyhca;illaprxiupponic  cognitionem  boni, 
r*U>  & ehj-  vel  mali  moralis  . virtutis  , de  vicij  ; hxc  cantum 
cognitionem  commodi  naturalis.  Vnde  in  pueris 
hxc  pramenir  illam  i confiat  enim  , quod  liberd 
circa  cibum.veftem  A alia  huiufmodi  operantur, 
antequam  fcianr  conformitatem,  vel  difformiu- 
tem  adionmn  ad  rationem,  & legem: ita  Vidoria 
relefl.  de  puero  veniente  ad  vfumrationu.  Moiin.  i .p. 
q.i^.art.i  j.d.i.Vafq.i. i.i.41. Contingit  etiam  in 
adultis  , quod  aliquid  libere  Phyfice  agant  , non 
ramen  morali  ter;  vt  quando  quis  comedit  carnes 
feria  fexra , nihil  cogitans  de  obligatione  iciunij, 
vel  circumfiantia  temporis. 

Nota  fcxtA, alios  e fle  adus  voluntatis  delibe- 
ratos, alios  fubitos;ad  primos  requiritur  confide- 
ratioobiedi,&  circunfiantiarum  , qualis  ad  cle- 
dionem  neccfiariaefi : vt  habet  Scotus  4. difl.+y. 


f- 

Aftm  detibe- 

nti.frfabi- 


iittU  frimt 
frimt.fr  mi- 
tni  /temnit 
frumi. 


9.  10.0.7.  Alij  funtin  duplici  differentia  i quidam 
luntprimb  primi, qui  tangunt  voluntatem  inopi- 
nare  A hi  nullam  habentlibertarem.  Alij  funt  fc- 


f. 

VilmmtMiem 

i»  vtafrm- 
f€T  tfft  libe- 
rem. 


eundo  primi, qui  fuccedunt  primis  motibus,  & hi 
habent  aliqualem  libertatem, vt  imperfedam  de- 
liberationem, qualem  habent  femiaormientes  A 
fcmicbiij.vt  notat  Ciici/um.verb.delellatio,8c  Na- 
intt.Pralud.y  De  his  motibus  loquitur  Scorns  x. 
d.+i.ad  1 .pro  3.9.  quando  dicit, motus  primos  vo- 
luntatis in  malum , ede  peccata,  dequadiuifione 
motuum  videti  potefi  Alcnf.  i.p.9.108.  metnbr.i. 
& D.Thom.f  ,7.dr  malo.art.6. 

Dico  primA  «voluntas  nofira  in  via  efi  libera 
quoad  exercitium  tefpcdu  omnium  obiedorum, 
(fcJudo  motus  priroA  primos , de  quibus  iam  di- 
xi: ) ita  Scot.i.d. 1.9.4.  & 4. </.19.  $.  sid  epuilient!, 
&d  49-q  \o.&  tfuodl.\6.  art.  1.  vbi  & alias  padim 
docet  voluntatem  non  pofTc  violentari  ,aot  vim 
pati  ad  fuas  operationes  eliciendas.  q«od  tenent 
D.Bonau  i.d.if.i.p  ej  4. f .Richar.4r.4.y.  1 . x. Dur. 
qttdft. 4.  Caiet.  & alij  multi.quos  citat, & lequitur 
Vafq. i.i.d.i6  c4p.  1 .&  d. 3 9.C.X. Probatur  primA  a 
pofteriori, experientia, quia  experimur  nos  cellare 
ab  amore  cuiufcumque  obiedi , non  rantum  cef- 
fanrecius  confideratione,  fcd  criam  ipsi  perfeue- 
rante.  Secundo  , qoia  nullum  bonum  pro  nunc 
ofienditur , circa  cuius  amorem  non  po(fir  intcl- 
ledus  inuenire  aliquam  rationem  mali,molcfiiz, 
vel  fatigationis  A'  fic  ab  eo  abfiinerc;&  cito  nul- 
la talis  apprehendatur,  adhuc  voluntas  potefi  fu- 
fpendere  adura.vc  bene  docet  Dodor.  citat.  1 .& 
vlt.loco. 

Oppofitum  renet  D.Thom.  1.1.9.  1 o.art.i.fr-  x. 
& clari  As  1 p.  9.8.  xrr.i.  docens  vlrimum  finem  in 
communi  volunutem  necc ditare  ad  fui  amorem. 
Pro  quo  arguitur  primA : finis  fc  habet  in  opera- 
tione, ficut  principium  in  fpeculatione,  i.Piryfte x. 
8 9. ergo  necedicat  voluntatem,  ficut  principium 
intcllcdum.  Respondetur , fimilitudo  efi  in  eo 
quod  ficut  principio  propter  fe  afientitur  intel- 
IcdusA  propter  illud, conclufionibus : fic  volun- 
tas amat  finem  propter  fe,  & media  propter  ip- 
fum.  Vide  Scotum  1.W.1  .q.+.adi. 

Obiicirur  fecundo, Auguft.i  j.Ciirrr.  j.  referens 
Comicum  quendam  dixiffe  fe  die  feqocnti  pro- 
nunciaturum , quid  finguli  in  theatro  vellent,  de 
conuenicnte  multitudine  protoltde:  Omnei vultu 
vili  emere, &•  care  vendere.  Subiungir ; fi dixiffet  rni- 
nui,omnes  beati  effit  vultu, & mi  feri  effit  nen  vultu, di- 
xiffet aliquid,  quodnuUm  in  fua  non  agnofieret  volun- 


tate-, ergo  fecundum  Augufi.  bcatirndo  neceditac 
ad  amorem,  & mi  feri  a ad  odium.  Refpondctur,  AnbeatitmJt 
quia  neccditant quoad  fpecificationem,frequens 
efi  vniusdefidcrium  , & alterius  fuga  ; & iuxta 
hoc , dicitur  quis  femper  ede  cum  defiderio  bea- 
titudinis  , quia  nunquam  potefi  habere  oppofi- 
tum adum  i hinc  tamen  non  fcquicur  neccliitas 
«crcitij. 

Obucitur  tertio  , nulla  ratio  mali  efi  in  beati-  •• 
cudinejergo  non  poterit  quis  ab  eius  amore  ccfla- 
re.  Refpondctur  in  via  potefi  in  exercitio  aliquid 
apprehendi  vt  molefium.vel  fatigans.  Dc  bcati- 
tudincpatrix.pofica  fiatim.  . 

Dico  fecundA,  non  efi  libertas  fpecificationis, 
quoad  bcatitudinem,  vel  mifcnatnjquia  nulla  efi  mifemm  tfi 
ratio  boni  in  hac  vt  ametur,  nec  ratio  mali  in  illa  uoerfitmfi*- 
vr  odio  haberi  podir.  lia  Scotus  t.difi.t.q.^.& 4.  etftatttmt. 
d. 49.9. 10.$  Dico  ergo,num.  10.  & communis.  Pro- 
batur ex  didis  fiU.  1 i.ccncl.i.fr  diff.x.fth.j. 

Dico  tertiA , potefi  voluntas  violentari  fecun- 
dAn» quid, quoad  adus  aliarum  facultatum  : vt  fi 
per  Deum, vel  Angelum  facultas  motrix  monerer 
membra  contra  eius  imperium.vel  fenfus  externi 
ipsa  inuira  applicarentur  obicdis  i quocafu  illa: 
facultates  non  paterentur  vim, quia  h$c  efi  ab  ex- 
trinfeco,  & illx  tunc  ab  intrinfcco  elicerent  fuas 
operationes.  Dices,  violentum  efi  ipfis.quod  efi 
contra  bonum  totius  , fdlicct  hominis  , cfio  fit 
conforme  inclinationi  particulari jficur  aqux  v io- 
lentum  edet, fi  impediretur, ne  afeenderet,  ad  im-  . 

pedienduin  vacuum, quia  magis  inqlinat  in  bonu  .oa 

vniucrfi.quam  in  fuum.  Refpondetur, ramum  in-  vteivuuit 
clinat  in  fuum  bonum , 3c  inclinatio  in  bonum 
totius  efi  a toto  ; vnde  ille  afcenfus  aqux  non  fit 
ab  ipfa.fcd  i redore  vniucrfi  , & contra  ipfius  in- 
clinationem , vt  habet  Dodor  3.  difi.i 7.  nutn.ix, 

$,Ii1a  rationes. 

Petes  an  per  Deum  podit  voluntas  ncccdltari  9 • 

ad adura  eliciendum,  Itante iudicio  mdificrcmi, 
id  efi , non  proponente  fummum  bonum  clarr? 

Negant  Bannes  1 .p.q.  1 q.avt.  1 o.dub  1 Zumel  ibi  in 
appendice eoml.i.Aluxr . di{f>.  1 xG.eoncl. f.  Vafq  s.p. 
d.tfp.c.8.0c  alias  fxpe.  Excipit  tamen  voluntatem 
humanam  vniram  hypofiaticc  DcoA  fauer  Scor. 
i.<f.  1.9.4.$  hem  potentia  libera,  vbi  vocat  volunra- 
tem  per  eiE:nriam , liberam.  Vnde  Bargius  ibi,  8t 
aliis  Scotirtx  tenent,  eam  ede  edentialitct  liberi. 

Oppofitum  ramen  longe  verius  efi  , Sc  tenet  '«luntae 
Scotus  4. </.49. 9.6.  $.  Dico  ergo ; vbi  ait  quAd  vo-  t 

luntas  Dei  prxuenicns  humanam, ncccdi tat  eam;  a3i/ 

& padim  docet  quod  prxdcterminacio  Philofo- 
phica  reiicienda  lit.  Vtdeeum  4. </.1.9.1.  ad  vlt  & 
d. 43.9.3.$  Tertia  opinio, n. 9.  & </.11.9.3.  $. Hic  efi , 
num.  3 quibus  locis  rei  icit  illam  pixdctcrmina- 
tioncm.ldcm  habet  D.Thom^.f  x.  de  verit.  <srr.8. 
Alm.rrori.i.A/ar.c.i.Soto  1. de  nat.  c. 16  Valentia 
i.i.d.iJf.  1 .p. 3. late  Bcllarm.  lib.^-de  Gratia  fr-  Ub. 
arb.cap.i  iA  alij  multi  apud  Suar,  tom.x.  de  gratia, 

Prolog.  1 .cap.^.n.i). Vbi  fuse  hoc  probat;quia  alio- 
quin  nulla  maneret  liberras  , neque  polfct  poni 
neceditas  nifi  in  vifione  clara  Dei , vel  ablatione 
iudicij  indifferentis: &•  fi  fecundum  dicetetur, Pa- 
tres impugnantes  libertatis  hofies.  laborarent 
ofiendere  Deum  non  auferre  raleiudicium,quod 
ramen  non  prxfiiterunr , fcd  vrferunt  Deum  fua 
gratia  libere  tnouere  voluntatem,  quam  ipfi  arte- 
rebant  ab  eo  neceditari. 

Ad  Scotum,  non  vult  volunrarrm  ira  effe  libe-  * o* 
ratn.vr  nullum  adum  elicere  podir,  nifi  libertate 
proxima;  quia  non  fic  elicit  adus  primo  primos, 

neque 


6$o  De  intelledu,  & voluntate. 


neque  fruitionem  patrix.exipfo d.quaft.6.  $.  Dko 
SjmwA  rr/ofed  vult  efle  liberain  perertcntiaiii,  id  eft, per 
U-  C... : \ j j.nL 


bt*a  diettur 
ftr  rjjeolid/ 


VtlShu  tta- 
t»  hirti  Det 
amati 


fuam  cnciratetn  , non  autem  per  aliquid  diftin- 
dumjqualircr  libcrx  funt  aliz  potenrix,  quas  ibi 
vocat  per  participationem  liberas.  Vult  etiam 
femper  dTe  intrinfecc  liberam»  ita  quod  per  nihil 
ei  inhxiens » polita  aduertentia  , hoc  ei  auferri 
poftit;vndc  negat  per  habitum  polle  camnccefli- 
tari.quia  tpfafuperior  eft  quocumque  habitu, 
quod  iatis  probabile  eft.  Nunquam  tamen  ailc- 
ruit,  quin  exrrinfece  neccflicari  podlr.  de  quo  in 
materia  de  gratia  exadius. 

Dico  quartd;etiam  vlt imus  finis  clare  vifns  li- 
bere a nobis  amatur.Scotus  t .d.  1.9.4. fit  fufi&s  4. 
diji. 49.9.  6.  & num.6.$.  Contra  i.opin.  ($■  tjuodl.  1 6. 
etrt.i. Probatur  ex  Auguft.  1.  Retra&.$.dr  a a. nihil 
rntgu  eftin pote  flate  voluntatis,  quam  ipfa  voluntas. 
Vbi  loquitur  de  adu  voluntatis, quia  eius  cmitas 
non  eft  in  fua  poteftate.  Secundo » quia  voluntas 
poceft  habere  radem  intrinfeca  in  via  , fic  in  pa- 
tria;crgo  & eundem  modum  libcrratis.Nec  obftat 
diuerfitas  in  viiionc,quia  non  mutat  modum 
hunc.ficut  nec  diuerfitas  notitie  in  via. 

1,f.  Confirmatur»  quia  notitia  eft  approximatio 
caufx  ad  fua  obieda;  fed  hzc  non  mutat  modum 
opeiandi  potenti* , vt  patet  in  igne  , vel  calore, 
aliifque  caulis  naturalibus  , quirquid  fit  an  colli- 
gatur diuerfitas  fpecifica  in  adibus  voluntatis  ex 
dmer fitate  cognitionis  ; videtur  enim  Dod  r>r  4. 

Ttuith  via  Contlufio,icncxt  fruitionem  vix,  fi 1 pa- 

mnfottflif  fpccjc diftingui.Et  idem  habet  \.d.i6.  n.f.dr 
uo*t  fJtriat  d-yi’  quid  reffel hrt  fed  hinc  non  colligitur 

modum  operandi  potenrix  liberum  mutari  iu 
naturalem  ex  diuerfa  cognitione;  quia  hoc  longe 
maius  cll.quam  actus ciuldem  potenrix  fpccie 
diftingui.Hxcconclufio, fateor, faris  difficilis  eft: 
de  qoai»  a.d.  49  q-G.ex  proferto  agitur  ; neque  eft 
huius  tractatus  fufitis  de  ea  diilercre.  Eamprxtcr 
Stot  illas  tenent  Gabr.1.^1/?.  1.9.  vlt.art.i  con.^dr 
fuppl.^.d.^)  q.i.art  j.Occam  4.7  vlt. an  x.d.4  & j. 
& 1.9.  1 9.  Holcot  in  fu  u determinationibus  q.t).  art. 
i.Gicg.  i.d. 7. quoji.  vn.  art.  1 . oppofitum  tenet  D. 
Thom.  1.1  ejHaft.  10.  art.i.dr  j,  contra Gtn.eap.6i, 


Sc  communis. 

Obiicitur  primo.quia  ex  Auguft.  in  Eruh.c.$6. 
pel 7 Anim*  nofha,(icut  babtt  nulle  ir felicitatem, it  4 
node  iniquitatem  femper  habitura  eft.  Sed  repugnat 
velle  infelicitatem  cx  conc.i.  ergo  fic  iniquitatem 
in  futuro  flatu  beatirudinis , fed  iniquum  erter  ab 
amore  beato  cefTarciergo.  Rcfpondctur  cum  Sco- 
to:  verum  eft,  fed  hoc  non  eftex  intrinfeca  nat u- 
ra  porentix.fed  cx  Dei  manurenentia  » qna  repu- 
gnat Beatum  peccare, qui  tamen  fibi  relisus  pec- 
care poffet. Contri, cx  D.Thoma 
1 j..  Obiicitur  fecundb.quia  nemo  poteft  certare  ab 
jmnote  boni.nifi  oftenfo  aliquo  malo  in  co;ar  ni- 
hil tale  oftendi  poteft  Beato.Rcfpondctur.ad  no- 
litioncm  requiti  malum  aliquod  oftendi,  non  ra- 
incn  ad  fufpcnfionetn  amoris ; quia  fiem  bonum 
non  neceflitat  ad  amotem  eliciendum , iia  neque 
ad  eum  continuapdum  , fic  idem  eft  per  oppofi- 
tum de  malo  , quia  nullum  tale  necelfitat  ad  cli- 
ciendum.vel  continuandum  odium. Vndc  fallun- 
tur , qui  ad  libertatem  exeeeitij  requiri  putant 
cognitionem  boni.Sc  mali, etiam  in  via.  Prxrcr- 
ea  , tatio  non  ettansin  via,  nihil  mali  ollcndit  in 
Deo,  tamen  voluntas  certat  ab  cius  amore.  Con- 
tra,cx  Vafq.i.i.d.i  Gjcap.  i.vbi  & d.  1 8. prolixe  hoc 
tradat. 

Obiicitut  tcnib.quia  ideb  in  via  ceffare  poflii- 


mus  h Dei  amore, quia  occortit  molcftia.tx  Jium,  /a  via  «• 

vel  aliquid  incompatibilc  dillrahens.fcd  nihil  ho^  *'!*•»  *b 
ruro  in  beatitudine  occurretrergo.  Rcfpondctur,  I 

verius  cftc  contemplatiuos , fine  aliquo  horum  m$ujt,aiju. 
meri  fua  libertate,  quandoque  ab  amote  Dei  cef-  fit  amamu 
fare,  quia  ficur  libere  inchoant  amorem  finevllo 
maloortcnfo  , ira  libere  cum  continuant, Sc  fine 
vilius  mali  oftcnfionc;fic  efto demus  c&m  certant, 
quid  femper  occutrat  aliquod  malum  moleftix, 
vel  rxdij.dicimus  hoc  non  eife  caufam  libertatis» 
fed  ipfam  voluntatem. Vndc  Gabr.  fic  Holcot  ci-  $*it,*m 
tati  tenent,  quod  videns  Deum  elati  pollet  cefli-  Dnm 
re  ab  cius  amore;  fed  etiam  in  cafu  eum  odio  ha- 
bererverbi  gtatia.fi  ei  reuelarcrur  fua  damnatio.  *" 

Obiicitur  quartb , quia  defedus  in  voluntate  ■ , 
fupponir  errorem  in  intelledu  » fed  nullus  error  ’ 
poteft  crte  in  intelledu  Beati;  ergo  ab  intrinfeco 
impeccabilis  eft  , fic  confcqucmcr  necciTarii  ad- 
h^tet  per  amorem  fummo  bono.Rcfpondetur^n* 
recedens clfcfalfum , vt  oitendi  fttt.  practd.  (on. 4. 

Secundo  , non  repugnaret  Beatum  fibi  relidum» 
circa  aliqua  alia  ab  obiedo  vifionis  errare  fic  cir- 
ca illa  pcccarc.  Plura  habet  argumenta  D.Thom. 
4.contr.Gen.cap.f)x.  fic  cx  ipfo  , fic  aliis » Vafq.  1.1. 
d.  1 t.lcJ  facillimx  folutionis. 

Obiicitur  quint6,quia  iuxta  hxc,  beatitudode 
fc  non  clfirt  pcrpctua.fic  per  confcqucns,necbca-  ***ifmp. 
titudo;  quia  de  ratione  eius  eft  fccuritas.Rcfpon-  '*•*/** 
detur, non  crte  de  ratione  eius  intrinfeca,  fed  ex- 
tpnfcca, habetur  tamen  a Beatis  fccuritas,nonex 
natura  porentix,  vel  aduum,  fed  ex  Dei  fpeciali 
dono.de  quo  vidcDod.4.^.49.  <juaf.6.ort.n. t8.f. 

De  tertio  dubio,  ^ 

Sectio  XV. 

In  quo  conjiftdt  libertas  voluntatis? 


NOrandum.eam  potentiam  dici  liberam, qtur  r. 

omnibus  prxrcquifitis  pofitis  operari  po- 
teft.fic  non  operari, vt  diduin  eft /fff.prar«l.ficdo- 
cet  Ariftotelcs  1.  Mag.  Mor.cap.x  t.  fic  melius 
Etbic.cap. i.vbi  docet  fpontancumcrtenobis.pue- 
ris , brutifque  commune ; eledionem  vcr6  nobis 
propriam.&  idem  y.Aitt.cop. ; , text.  1 x.  Secundi 
notandum  , libertatem  in  fola  voluntate  relidere 
formalior » non  autem  in  vlla  alia  poteotia.  de 
quo  dixi  difp.i  .fe&.j.  contra  Caier anum  ponen- 
tem propriam  libertatem  in  appetitu  fcnfitiuo.ln 
Dcofolo  voluntas  eft  libera , fic  nulla  aliapoten- 
tia;quia  intclledus  cius  nccertariAintclligit  ora- 
ne  imelligibilc;idcm  ctgo  in  crearis. 

Nota  tertib  , libertatem  qui  voluntasdiritar  Lihmiv- 
libera , non  c(Tc  aliud  , quam  ipfam  voluntatem  lt"tn  *• 
cum  aptii pdinali  dominio  fuorum  aduum;  quod 
nihil  eft  dilfindum  ab  ipfa.  Sicut  enim  aptitudi- 
nalisrcfpcdus  intclledus  ad  fuos  adusnaturali- 
ter  eliciendos,  non  eft  aliquid  rcaliter  diftinfto® 
ab  ipfo,  ira  de  voluntate  dicendum  eft , fic  hc  p« 
fcipfam  eft  tale  principium  potens  in  fuos  aftm. 

Neque  dici  poteft, qubd  aliquid  reale  ei  fuperad- 
ditur  ad  poue  noneiicetceos.Si  tamen  per  liber- 
tatem intelligantur  oftmia  prxrequifita  ad  ope- 
randum libere, vt  cognitio,  indifferens  concurfus 
Dci.fic  fi  qux  fune  alia;ccrtam  eft  qu6d  re  diftin* 
g uamur  i voluntate. De  adu  ergo  prxeipua  diffi- 
cultas eft, an  libertas  confiftac  in  eius  cntitate.vcl 


aliquo  ipfi  extrinfeco.  Pro  quo 

Nota  quartd,l4bettatcm  formalirernon  eflein 
iudicio  indifferenti  ; quia  hoc  prxrcquiritut 

(ctfi 


l. 

b trrl  m «V 

ifl  in  »**» 

iodiftmn. 


5 i. 

s 

‘«i*; 

i* 

ki> 

v 

io4*. 

i»fe- 


n* 

>*. 

a» 

itj 

ItB 

% 


>tc»‘ 

m-. 

jip 

Uik 


e* 

«■* 

« 

"f 

P* 

Se» 

se' 

Btf 

s* 

h* 

V 

**, ! 

* 

* 

* 

* 

V 
i 

f 


✓ 

$ 

i 

u* 

't* 

*** 


Difput.III. 

(etfi  non  femper , quia  fufficic  quandoque  appre- 
hcnfio,vt  dixi  /?#.  ij,)&  illo  polito  nulla  cfl 
a&ualis  libertas,  donec  voluntas  exeat  in  a&uin, 
cx  dictis /iB.prdctd.v  & [>ojl,ton.\.  Prxterca.idcd 
dicitur  iudicitim  indifferens, quia  voluntatem  re- 
linquit  indifferetcm.Nec  refert  voluntatem  non 
poffc  libere  agere  fine  tali  iudicio,quia  etiam  ne- 
quit fic  agere  fine  concurfu  indifferenti, & tamen 
nullus  in  hoc  ponic  libertatem  formalem.  Vide 
vbi  impugnat  illam  fenten* 

tiam. 

nbntm t tjl  Nota  quinti, voluntatem  efTe  caufam  totalem 

tsmfi * nt»iu  fuorum  alluum.vt  fuse  probat  Do&or  i dift.i  y. 
(utri  aBni.  dequodixi  ftQ.i\.con.x,  concurrit  tamen  Deus 
immediate  ad  eos  vt  tradit  Do&.i.</.}7.fm/f.i.$. 
Contra  iflnm.n.j.  Relinquitur  ergo  tantum  alium 
voluntatis  elicitum  efle  formalitcr  liberum. 

« Dico  primi  , libertas  non  videtur  c(Tc  modus 

LUtrtu  non  realis  dillin&us  ab  a&u  voluntatis.  Probatur  pri- 
tft  molui  mi, quia  ipfc  alius,  fcclufo  omni  modo , eft  liber 
nolittrdi-  ficut  potentia  , feclufoomni  alio  rediflinllo , li- 
ak  hera  cfl , vt  iam  dixi.  Secundi  , modi  tribuunt 
rebus  determinationem  , vt  patet  in  intrinfecis 
rerum , fcd  libertas  dat  indeterminationem. 
LihrtM  non  Dico  fecundi, libertas  non  cfl  relatio  rcalis  in 

o/  roUtoo  aftu  libero. Patet, quia  non  ad  obiclhim.quia  hoc 
MnUinnSu.  potefl  non  cxiflere , Bc  xque  liber  cfl  alius  tunc, 
ac  quando  exiflit : nec  ad  voluntatem  : quia  tan- 
tum dicit  ad  eam  relationem  caufati  i & liare  cfl 
‘communis  omni  caufato,  etiam  naturali  ad  Tuam 
caufam. 

Dices  cfTc  relationem  caufati  potentis  non  fie- 
ri. Contra, eo  prxeise  efl  exiflentis  potentis  tvon 
efTc , quia  cfl  i potentia  potente  non  agere  ; fed 
hoc  nihil  efl  pofitiuum  a potentia  ditlin&um: 
ergo. 

4'  Dico  tertii, libertas  non  efl  allui  libero  efleri- 

Libtnm  an  tialis.  videtur  contra  D.Thom.i.i.d.i  $.ort.t.  efl 
nBmt  libo*»  tamen  Scort,D-Bonau.Caicc.&  Vafq.  quos  dtaui 
rjjontinint  yftf.g.  qui  tenent  bonitatem  non  efTe  aliquid  re 
diflin&uin  ab  eo  cuius  efl;&  idem  dixi  ibi  de  ve- 
rirate. Probatur  prim6,allio  elicita  a potentia  po- 
tente hon  opetarj, eadem  effet,  fi  illa  potentia  ef- 
fer determinata  adipfamtverbi  gratia.fi  dile&io, 
quam  libere  elicio , ab  aliqua  caufa  extrinfeca  ita 
determinaretur,  vt  non  portem  eam  non  elicere, 
effet  eiufdem  fpeciei.immft  eadem  numero ; ergo 
libertas  in  ea  non  facit  differre  fpecie.  Antece- 
dens probatur , quia  potentia  tunc  effet  determi- 
nata per  hoc, quod  non  poffec  non  opcran;fcd  ni- 
hil pofitiuum  perit  potentix  operandi  ,per  hoc 
ABum  hbo - qu6d  caret  potentia  non  operandi ; ergo.  Probo 
rum rflo  timf-  enim  , quia  coniungi  potentiam  non  operandi 
lom  rmionu,  porcnri.c  operandi  cfl  omnino  ei  extrinfecum, 
tummftuno - qUoaj  entitatem  effc&us.Refpondent,  ablati  po- 
tentia non  operandi , auferri  Sc  potentiam  ope- 
randi; quia  cfl  vna,&  eadem  i parte  rei.  Contra, 
potefl  Deus  neceflitare  voluntatem  ad  aliquem 
alium, qui  alias  effet  liber : quo  cafu  nullam  po- 
tentiam realeni  pofitiuam  auferret , fcd  tantum 
potentiam  non  operandi , vel  potius  indifferen- 
tiam potentixrergo  quoad  entitatem, maneret  ea- 
dem potentia, eademque  allio, 
j.  Confirmatur,  fi  Deus  (vt  Philofophus  errauit,) 
ageret  ex  neceflitate  nacurx  , effcllus  effent  ciuf- 
dem  rationis  , cuius  modd  funr,&  tamen  effent 
An  rtfuin-  tuncneceffarij;&  modi  fune  liberi : ergo  libertas 
ui/ aBnm  non  c^cnt>al‘s  a^u'  1‘bero,  alioquin  homo  li- 
vot 1 offtBmm  bcre  produ&usli  Deo  differret  fpccie intrinfeca 
bobottro  f<>  ab  homine  produllo  ab  eodein  neceffarii.Neque 

tontu  libor *t 


Sedi.  XV.  651 

valet  dicere  libertatem  diltam  tantum  effe  in 
a&ibus  elicitis  volutatis;quia  ideo  prxeise  poni- 
tur libertas  propria, & formalis  in  altibus  volun- 
tatis noflrx,  quia  immediate  dependent  ab  cius 
dominio , quoad  fori,  & tonfirnori ; fed  fic  omnes 
effcllus  immedianflime  dependent  i voluntate 
Dei,&  per  accidens  cfl.quod  aHusinhxrcant.vcl 
non  , vt  fubfint  Kuiufmodi  dominio  ; nam  fi  per 
impoflibilc  voluntas  noflra  poffet  ponere  fuos 
altus  per  fe  cum  eadem  ab  ea  dependentia  ,xqu£ 
liberi  effent  ac  mod6  funr. 

Secundo, ulem  altus  neccffarius  fit  liber ; ergo 
libertas , Sc  necefUtas  in  altu  non  funt  cffcntiales 
differentix.  Antecedens  probatur , Sc  primo  de  Aam  noeef- 
allu  neceffario, quoad  fpecificationem:verbigra-  V”** 

tia,  oflendatur  mihi  tantum  obiellum  vnius  vir- 
rutis,  6c  nihil  reprxfcntctur  dc  malitia  oppofita;  ubtrt  U 
altus  erit  quoad  fpecificationcm  neccffatius,quia 
non  potero  habere  nolitionem  illius  obiclti,citm 
nihil  mali  prxfentctur  in  co  , neque  volitionem 
vilius  alterius  obielli;|quia  illud  tant&m  oflendi- 
tur,  fed  polita  cognitione  mali  oppofiti,  vel  alte- 
rius fpcciei , portum  continuare  illum  altum  fine 
vlla  mutatione;  Sc  tunc  erit  liber  quoad  fpecifica- 
tioneni.quia  potefl  haberi  altus  ei  oppofitus,  vel 
difparatc  fpecici ; ergo  ifla  libertas  non  cfl  quid 
intrinfccum  allui.  Dices.nihil  referre  ad  liberta- 
tem huius  alius,  quod  adfit,  velabfit  potentia  ad 
alios  adus  fpccic  diuerfos , quia  potefl  haberi 
principium , &:  dominium  huius  alius,  indepen- 
denterab  illis. 

Contri , et  fi  hoc  verum  fit  quoad  alius  difpa-  6. 
raros , tamen  non  adert  plenum  dominium  huius 
alius  , fi  non  poffum  eius  oppofitum  (vt  in  cafu) 
elicere; cflo  pofCm  ab  eo  abfiinerc : fcd  tunc  carcc 
altera  libertatis  fpecie. 

Dices  manere  effentiam  libertatis,  quoties  ira 
alius  elicitur , vt  portic  non  elici,  vel  ira  non  eli- 
citor,  vt  pofrtt  elici ; Sc  hxc  efl  libertas  exercitij. 

Contra  hoc , probatur  antecedens  de  aliu  necef- 
fario quoad  exercitium  ; quia  motus  prim6  pri-  £m*  mttm 
mus  , talis  efl  , qui  elicitur  fine  aduertentia,  frimbftmif 
qui  pofita,  fine  vlla  mutatione  confcruati  potefl, 

Sc  libere  quoad  exercitium. Item,fccundum  com- 
munem opinionem  , pofita  vifione  beati  , amor, 
qui  antea  fuit  Jiber.fu  neceffarius.  Item, dum  eli- 
cio libere  amorem  , potefl  Deus  me  neceflitare 
fecundum  communem, ad aHum, quo  vellem  pcc- 
fcuerate : quo  cafu  amor  ille  fit  de  libero  neceffa- 
rius fine  intrinfcca  mutatione.  Item,  admittendo  Enlomomif- 
puram  omiflionem.de  qua  poflca,  potefl  quis  Ii-  & 

berc  certare  a furto , Deo  offerente  concurfum  ge 
neralem  : quo  rurfus  denegato, ab  eodem  ccffabit 
ncceilari6,&  tamen  eadem  erit  omirtio. 

Obiicitur  primi, vitalitas.  Sc  eius  carentia  fune 
cffcntiales  aHibus ; ergo  Sc  liberras,  Sc  ncccrtitas. 

Negatur  confcqucnria,  quia  idem  aHus.vr  orten- 
fum  eft , fit  dc  ncccffatio  liber  , vel  e contra  , per 
mutationem  cognitionis, vel  concucfus,  vel  pofi- 
tionem  alius  reflexi,  qoi  tollit  libertatem  imme- 
diatam ab  allu  rcHo;  vt  fi  vellem  amorem  a mc 
elicitum  , tunc  enim  rcHus  dependeret  i volun- 
tate,mediante  reflexo  , ficut  alius  imperatus  in-  u,m  «<?«i 
tclleHus  dependeret  ab  ca;fcd  nunquam  aHus  vi-  nn  puft  'flo 
talis, fit  non  vitalis, vel  c contra.  Dices;crgo  aHus  ^ 

liberi  voluntatis  non  differunt  effeutiaiirer  ab 
aHibus  appetitus  fenfitiui.  Refpondctur.fub  illis 
rationibus  liberi,  8c  necejftro/ , verum  cft;dtffctunt 
tamen  , quia  atij  fpiritualrs  , ah)  non  i & quia 
appetitus  non  cfl  aptus  fequi  apprchcnfionein 

intcl 


6 ji  De  intelle£lu,&  voluntate. 


intellcAus,  fcd  tantum  Tentus,  qux  nullam  relin- 
quit  indifferentiam  potentix. 

Obiicitur  fecundo  , libertas  efl  caufa,  quare 
Deus  complacet  Tibi  in  aAibus  bonis  ; 8c  propter 
eam  difpliccnt  ei  aAus  mali , Sc  hos  punit , illos 
autem  prxmiar : ergaeft  aliquid  intrinfecum  in 
aAibus.  Rcfpondetur,  fufficere  eflc  conditionem 
fine  qua  aAus  non  placerent,  nec  dtlplicerenc 
Deo.  Adde  qu6d  oinifJiopura  placet  diTpliccc 
Deo, qux  tamen  oihil  ent itatis  inttinfccx  habet, 
de  quo  poftea. 

8.  Obiicitur  tertih , libertas  in  aAu  fecundo  efl 

terminus  potentix  operatiux  : ergo  & ipfa  efl 
jn  liint m phyfica  , Sc  intcinfeca.  Rcfpondetur  potenciam 
fu  4 hfiiJ  phyfice  producere  fuos  aAus,  in  quibus  nunc  re- 

inirutfttmm  J.  / rr  r 

*3u!  lultat  libertas , nunc  necemtas  per  varios  reipe- 
Aus  ad  extrinfcca  , vt  diAum  efl : & fic  libertas 
nou  videtur  aliquid  intrinfecum  aAui.  Ez  qui- 
bus fcquitur.liberratcm,  Se  ncccflitarem  aAuum, 
dic  denominationem  cxtrinfecam  defutnpram  4 
po(itione,vcl  carentia  dominij  poteutix  in  eos. 


I. 

flyid  tmifia 

furAf 


Omiflia  du- 
fhcittr  (Ait- 
f»ri  futfl 

40». 


Sectio  XVI. 

Vtrum  voluntas  quandoque  habeat  puram 
omiponem , (jr  an  talis  fit  perna , vel 
prxmio  digna  ? 

OMiflio  efl  priuatio  aAus, quem  debebas  eli- 
cere. Si  contingar  per  vol itionem  alicuius 
incompodibilis  cum  aAu  , non  efl  mcia  Se  pura 
omiflio,  quia  habet  alium  poficiuum  (ibi  admix- 
tum :fi  autem  nullo  a Au  pofitiuo  elici  contin- 
gat , dicitur  pura  omiflio, fcu  fimplex  , nihil 
commiflionis  habens  admixtum.  Potefl  autem 
omiflio  dupliciter  caufari  ab  aAu.  Vno  modo, 
quando  qmsdireAA  vult  omittere  auditionem 
Acri,  vel  dare  elcemofynam.  Alio  modo, quando 
aduenensfc  teneri  ad  aAum,  ctfi  dii  e Ac  non  ve- 
lit eum  omittere,  vult  tamen  aliquod obieAum 
illi  incompacibile  , vt  ludere  tempore  facri  au- 
diendi,& aAus  ille dicitur  caufa, vel  occafio  omif- 
fionis.  Qubd  veri  nulla  omiflio  fieri  poflit  fine 
a Au  cognitionis  ,ex  eo  pater ; quia  nequit  aAus 
voluntatis  clici  fine  cognitione,  expeti. 1 3.  & fic 
eius  omiflio  fine  cognitione  non  efl  priuatio,  fcd 
mera  negatio, qux  etiam  in  lapide  efl. 

X.  Dico  primi,  contingit  omiflio  fine aAu, quo 

Omigi'  im»  ipfa  direAc  operatur : hxc  efl  communis  , & fine 
tjl  dnteu  controuerfia  , quam  tenent  D.Thom.i.i.^»«/?.6. 
frnfe'  v*.i . 4rf. j Scotus  4.d.49.^.i0.n.,o.  Con- 

flat experientia, experimur  enim,  cum  aAus  a no- 
bis exercendus  ctl, aliquando  omitti  fine  vlla  for- 
mali volirionc  omiflionis. 

Omigia  Dico  fccundo,eontingere  potefl  pura  omiflio, 

Hlufimtem-  jta  Vt  nullus  habeatur  aAus,  qui  fit  caufa.veloc- 
V calio  cius.  Ita  D.Thom.&  Scotus  cirati.Richard. 

a.d.t  j.arr.t  q.i.& ejuodl  t.q.ii.  Durand  .eadem  d. 
q.i. Occam  i.tf.io.ad  i. </«(•.  Almain.  Mor. 

c*p  i f .Adrian.4  q j.Matfil.  i.q.i  i .urt.i.  Cajet. i. 
p.y.6 1 .«rr . V alcnr. uom.d.i  q. i .p*rt. i . Probatur 
primi,  quia  in  hoc  confidit  libertas  exercitii, 
quod  pofllt  voluntas  elicere  aAum,&  fufpendece 
illum  ; non  autem  in  eo  quod  poflit  habere  hunc 
aAum,&  alios. 

A0» i liM  Dices  , requiri  aliquem  aAum  , qui  fit  caufa 
omiflionu.  Contra  ; eliciat  quis  amorem  libere, 
‘em**  ' *Unm  & denegetur  amanti  concurfns  ad  omnem  alium 
«Amp»  dmi-  aAum  , libere  continuabit  illum',  Se  hoc  folum, 
g*tnt  etatitr-  quia  potefl  cum  omittere  fine  vllo  aAu  pofitiuo; 


ergo  (impliciter  potefl  alium  aAum  non  clfci- 
tum , fine  vllo  aAu  omittere.  Antecedens  patet 
quoad  primam  partem, quia  in  manu  amantis  efl, 
vt  perfeueret , vel  non.  Et  quoad  fecundam  par- 
tem,quia  non  efl  libertas  in  illo  aAu,  eo  quod  fit 
poteflas  ad  alios  aAus, quia  fupponitur,  quod  de- 
negetur concurfus  ad  cos. 

Dices , aAum  fieri  ucceflarium  per  denegatio-  j, 
nem  concurfus  ad  oppofitum , vel  difparatutn. 

Contra, principia  cius , & concurfus  nullam  fub- 
eunt  mutationem  : ergo  maner  aAus  ficuti  fuit, 
liber :Sc  impertinens  efl  , quod  adfit  potentia 
ad  aAus  alterius  fpecici.  Prxrerea  .quidam  ex 
authoribus  oppofitx  fementix  negant  aAum 
fieri  dc  libero  neceflarium , vel  A contra , de 
quo  feli,  prtced.  Confequcntia  illa  probatur;, 
quia  fi  amor  ille  efl  liber,  etiamfi  eliciens  non 
poflic  habere  nolitionem  cius,  ira  & omiflio, 
quando  proponitur,  libera , aut  etiam  (i  nulla  fic 
potentia  ad  volitionein  eius , vel  alicuiusei  in- 
compoffibilis : pet  hoc  tamcn.quod  aAus  prxee- 
pius  poflit  elici. 

Confirmatur,  demus  quod  Deus  auferrer  mihi  A.1m, f* 
omnem  aAualcm  notitiam,  prxtcr  illam, qux  efl  ^ 
dc  bonitate  obieAi , circa  quod  elicere  debeo 
aAum : certum  cft  , quod  tunc  ficut  liberi  elice- 
rem  aAum  , ita  libere  ab  eo  cclTarem  •,  & tamen  4mrar‘«. 
nullum  aAum  alium  elicere  poflem.  Secundi, 
voluntas  xque  libera  cft  ad  aAum  pr.rcrptom,  iC 
ad  qucmcumquc  alium , qui  pollet  eflc  caufa,  vel* 
occafio  omilfionis  cius  ; quia  nullius  obieAnra 
faltem  in  via , eam  neceflitac : ergo  ficut  libere  ab 
illo  aAu, ita  Se  a quocumque  aAu  caufatiuo  omif- 
lionis abflincrc  potefl. 

Rcfpondct  Vafquez  1. 1,  quofl.^i.eap.i.  (vbi  4- 
citat  multos,  nefeio  an  ita  candide, fecum  tenen- 
tes.impoflibile  cfle  peccatum  omiflionis  fine  aftt» 
pofitiuo)  libere  polfe  voluntatem  a quocumque 
aAu  determinato  abflincrc  ratione  aflignati,  ne- 
ccflarii  ramen  circa  aliquod  determinati  opera- 
ri,quia  intelleAus  in  aliquid  femper  eam  trahit,! 
quo  ad  fuminum  tam  minutula  durationeabfti- 
nere  potefl, vt  in  canon  poflit  cfle  peccatoio. 

Contri,  an  voluntas  poflit  ab  omni  aAu  cefla- 
rc.nicne,  ad  propofitum  impertinens  efl ; quia 
tantum  quxrituran  ceflare  poflit  ab  aAu, qm iit 
volitio.caufa  vel  occafio  omiflionis  ,&  ipfe dicit 
qubd  non  ; Se  argumentum  probat , quod  fic.Re* 
fpondere  autem.quod  aliquem  alium  difparatum 
neccflario  eliciet , non  cft  ad  intentum  conctu- 
fionis,  necargnmenti.  Suppono  qu6d  in  volun- 
tate poliunt  eflc  plurcs  aAus  fimul  ; habeat  ergo 
aAum  fpei  , Se  proponatur  aAus  religionis  « 
prxeepto  eliciendus , quem  fimul  cum  aAu  fp« 
habere  potefl  voluntas.  Argumentum  probat 
quod  fine  vllo  aAu  pofitiuo  potefl  abflincrc  ab 
aAu  religionis ; & impertinens  efl , quod  habeat 
aAumfpci  comparibilcni  cum  aAu  Religionis, 
quia  non  cft  volitio  omiflionis , vel  caufa, vel  oc- 
cafio cius.  Confirmatur  , ciim  audio  polfum*d 
factum  ex  prxeepro  audiendum, poffiimomitieie 
fmcvolitione  Vilius  exterioris  incompoflibiUv. 
ergo  idem  dc  interna  omiflione.  RefponAetVaf- 
quez  femper  illud  omitti  propter  aliquid  extet- 
num, quale  efl  ambulare , ludere , 5c  fcribcie^cc. 
id  que  experientia  conflare. 

Contra,  experientia  tcftatnr  vt  in  plurimum  J. 

ita  cfle  j fcd  agitur  an  poflit  voluntas  aliquando 
non  velle  aliquod  oppofitum  , Se  ipfe  ait  nullo 
tyodo  , Se  fic  fecum  trahit  D.Thom.  qui  tamen 


b 

•4 

P 

Hi 

ii 


f 


I. 


* 

a» 


•ii  j 

* ! 
i / 

i 


ait loce cit.ahfolute  aliquando  line  vlloalhi omif- 
Ocnmtntf  lionem  reperiri.  Prrtcrca,cum  decumbent  in  le- 
fnetftiptfi-  Qo  audit  pulfum,non  e/l  opus  quod  velit  aliquid 
. /«'/  externum  incoinpatibile  Sacro  audiendo , qui a 
manete  vbi  cd.  Refponder  hoc  cl Ve  pe p 
tirta  iHuJ  modum  adus  externi,  quia  perinde  cd  ac  ludere, 
artitur*.  feribere , Scc.  Contra , porelt  nullum  adum  vo- 
luntatis tunc  elicere  , de  manendo  in  ledo , fed 
per  negationem  adus  volendi  Cutgexe,ibi  maner: 
ergo  iam  ad  omilfionem  non  requiritor  adus  vl- 
lus  pofftiuus,qui  Iit  eius  caula,vcl  occa  ii o.  Si  di- 
cas, vittualiter,  vel  inrcrpretatiuc  inrcrucnir* 
*dum  * quo  velit  permanenti am  in  lcdo,(ic  uos 
juaamijif  l^mat  interpretatiue  omiflionem  puram  elfc 
voliram , eo  i pio  qu&d  non  ponitur  adus  praece- 
ptus, CicutiSc  cubatio,  quia  nonel l volita  fue- 
tedio. 

& Dico  tertio,  pura  omiffio  poteil  efle  pecca- 

■it  | r„M  tum.  Eli  contra  Caie r.  citarum,  /arentem  Ange- 
■e»  f ftn»,v*lf*a-  Ium  primo  inflanti  potu  ille  puram  omiflionem, 

ite  mitdrgv*.  non  tamen  poruillc  peccare ; quia  ad  hoc  requi- 

ritur politiua  deordioatio : Sc  contra  Valq.  cita- 
tum tenentem  puram  omiffionem  tantum  br euif- 
limo  tempore  dari  polle;  Septo  tantillo  rempore 
prateeptum  allii  matiuum  non  obligare.  Eft  com- 
munis , quam  habet  cxprefse  D.  Thom.  1.1. f.79- 
urt.  1.  vbi  air  omiffionem  e/Ic  peccatum  aduale, 
non  quia  habet  aliquem  adum,  fed  quia  negatio 
adus  reducitur  ad  genus  adus.Probarur.quia  pu- 
ra omiffio  cft  libera, (vc  probatura  e/l,Ar  quia  po- 
fitis  prxrequifitis  poteft  voluntas  operari  circa 
eam,&  non  operari ) Se  effie  poteft  contra  legem: 
vr  in  ca/u  de  auditione  Sacri;et£O.SecundA,piira 
omiffio  eft  poffibihs.  (vt  oftenfum  cft , Se  aduer- 
farij  concedunt)  & poceft  prxeipi  /i  eft  boru  , vel 
prohiberi  Ci  eft  mala  : ergo  capax  eft  inalitix.  Di- 
ces, prxceprutn  non  egrediendi^  dormicmcim- 
plcri ; fed  non  liberi,  quia  eius  omiffio  non  fub- 
ell  voluntati.  Contri, dormiens  non  impier  prx- 
ceprum.fcd  cantum  illud  non  violat, quia  non  cft 
capax  prxeepti  affirmarim,  cum  /It  determinatus 
ad  omiflionem.  Tertib,  contra  Va/q.  eft  , quod 
flcur  libere  continuatur  omifliu  pura , breui  illo 
fpacio , vc  concedit,  ita  libere  alterius  continuari 
poteft.quia  eadem  fum  principia,  Sc  requi/ita  li- 
bertatis , pro  ilio  breui  ipatio>&  pro  longiori  fe- 
quenti. 

7.  Prxterea.poteft  prxeeptu  imponi  faitem  Angc- 
PrittftS  d»  lo,&  animx  feparat^decliacdoaduptocerta^ 

*8"tr0  trrt*  determinata  durarione,  vel  inftanti:quo  cafu  cius 
pura  omiffio  eflet  poffibilis  , & peccaminol  j. 
giU,vtl*ni  Quarco.fcqucreturqubd  omitteres  femperdebe- 
*B4  ftparsti.  renr  confiteri  ranqua  dubia,  fua  peccata  omiffio- 
nis,quod  tamen  nullus  facie.  Patet  (equcla,  quia 
fxpiffime  non  habet  illum  adu,quo  velint  ipfani 
omiffionem, vel  aliquid  ci  oppolicum.vel  incom- 
patibile , fed  ncgatiuc  fe  habent , vt  in  exemplo 
de  decumbente  in  ledo  , cum  audit  pullum  ad 
Sacrum.  Saltem  fcquitur  virum dodum,qur opi- 
natur fe  nullum  adum  huiufmodi  habui Ile,  circa  ^ 
omiffionem, pofle  abftincre  ab  eius  confcffione. 
o mi fur*  Obiicitur  prime», omiffio  non  cft  volumariarcr- 

ijmtmtJo  vt-  gonec  peccatum.  Antecedens  probatur,  quia  ra- 
tio  voluntarij , cft  ad  velle.vcl  nolle.  Rclpondet 
cire  etiam  ad  negationem  vcriufque,vt  probatum 
cft.  Contra 

Obiicitur  fecundo , voluntas  cxcrcct  fuam  li- 
bertatem vitaliter  , Sc  intcmionaliicr  tendendo 
1 «obi edum : ergo  fine  adu  nullam  exercet.  Rc- 
fpondetur  , exercete  eam  non  eliciendo  adum. 

Secti  aper.  Tcm.  I /. 


Difput.lII.  Sed.  XVII.  653 


8 . 


quem  elicere  potcfl : & hoc  priuatiat , n**  po- 
li t i ue. 

Obiicitur  tertid,  per  puram  omiffionem  non 
muratur  omittens,  M fe  habet  lient  antea : ergd 
peream  non  efficitur  pcccator.Refpordetur, mu- 
tari  morjlirer,quia  occurrente  ttreVepro  a fltrntt*' 
c iuo;li  non  elicit  crus  adum, habet  'tius  ptiuatio  ttmf 
nem,&  aurea  habuir  ramum  e»us  negationem. 

Petes,vcrumadus,qui  eff  «n/p,ve/  oedafio  ma-'  e“’ 
l: r ornithonis, lit  peccatum;Re/poiidcrur,cifi‘  ma-  ^ 
lirii  omtffionis  i nfcdum, edo  alias  effer  adM  V/f- 
tutisi  quia  circumflantia  mafiinficic:tdtim  de  fe 
bonum , de  lic cd  hic, quia  eligitur  omiffio  Sacri: 
verbi gratia,proptcr  Rudium, vel  ludum;  qua  ra- 
tione dario  elcemofyn 9 inheirutev  fine  nurehhr. 


vel  ex  medio  furti.  Vafquez  i.i.df t$.c*p.i.vt't&1 
gulam  tener , omnem  operationehu-qtiar  ih ebiti- 

£ odibilis  cll  cum  adimpletione  pr.rcepti,c(!enii- 
ni,etuinff  polt  efficax  omittendi  decretum  eti-l 
gatur.  • 

Mihi  videtur  hoc  verum  non  cfle,nili'qi tahdb'  f* 

talis  opcnrioanfcrt  libertatem  adimplendi  praf- 
ceprum,  criam/ipropo/itum  malum'  mnratrttrrj' 
qualis  ctl  proicdio  vniri  brtuiarij  ih  Buuid  polt' 
refolurioncm  non  recirandi  horas. Ratio  < ftjquta 
Ii  non  ptoptcriUam  operationem  fit  omiffio,tion 
cd  finis  eias,nec  medium, neevllo  modo  circum-'  . . '4 

flantia  ad  eum  concurr it,  fed  perinde  fe  habet,  ati  . r y, 

G in  otio  manerer  omittens  , qoem  relinqmrm  u.  1 - 
eadem  libcrtare  ad  mutandum  mahmi  propbft- 
rum,ac  fi  in  otio  eflet.  Neque  video.qnS  ratione  **** 

magis  peccaret  is , qui  pofl  firmam  refoJurionenr 
omitrenib,cibarer  paupere»,  vel  doceret  ignoran-  jfaj,  t Mt, 
ref,quam  qui  pofl  /iruiicm  refolnrionem  omnino  *tuu 
otiaretur,  vel  dormirer.  Si  tamen  aliquis  pofl  fi- 
milem  refolnrionem  omirrebdo  demorn» propter  M,u 

aliquam  operationem  , iteraro  vellet  omittere,  *' 
lixc  operatioefler  mala , quia  finit, Sc  canfa  mali. 

Hoc  obiter  didum : quia  ex  profirflo  tractatur  in 
materia  de  Peccaris.  ^ 

Sectio  XVII.  , 

Ftrum  vel  uni  ut  diuidt  pofit  in  ir/tfethlcm, 

& concupijctbilem  ? 

Didum  eddifp.practd.fefl.-j.  appetitum  \nf e-  *• 

riorcmdiuidiinira/cibilem&conaipifci- 
bilcm ; 5:  hos  inter  fe  rcalircrdiftingui,  qumnuis  . - 

oppoficum  non  lic  minus  probabile.  Hicquxri-  * 

rur  an  fitnilicer  volunras  diuidatur.4 

Refpondcturaffirmatiuc , Sc  Scot.  ^ 5 4.$.  In  % 
parte *utem,n.\ t .Probatur  primo, omnibus  illis  ra- 
tionibus,quibus  idipfum  probatum  eft  loco  cira* 
to  do  appetitu. Sccundb,fcx  paflionesconotpilci-  v* '•**>*  di - 
bilis,  amor.defidcrium,  deledatio , odium,  fuga,  • 

triftitia.  Item,  quinque paffiones  irafcibilis.fpes,  ttJtvflftM- 
dcfpcratio , audacia,  timor,  ira,  de  quibus  difp.i.  um. 

/ecl.S.  conucniunr  cum  proprietate  volunrati;cr- 
godiuiditur  in  conctipifcibilem  Sc  irafeibilem. 
Tcrtio,Dionyf.4.  de  Diu.  Nomin.  tribuit  Angelis 
conctipilccmiain,<Sr  fnrorem.QuartcVnvoliinra-  Mnaltt  vir - 
te  funt  virtutes  morales, fortitudo, qux  ad  irafei-  '* 

bilem, & iuftitia,  ac  temperantia,  qtix  ad  concu-  *** 
pilcibilem  fpedanc,  vt  probat  Scot .j.d.t  j. addu- 
cens tres  rationes  D.Thomx  ad  oppo/itum ; er- 
go in  ea  eft  concupifcibilis,&  irafeibilis. 

Obiicicsex  D.Thom.i.Pf.fp^rr.^.vWopbo- 
fitum  habet, nrinrb.qnixPhil.; .de yln.xext.^i.  di- 
cit,qnbd  iralcibihs,ic  cocupifcibilis  funt  in  pane 
K K k fcnfi 


65  4 De  intelle&u,  &:  voluntate. 


fcnfui##,  Rcfpondetur , cum  ibi  definirer  ani' 
mim  noftram  clTc  id,  quo  viuimus.fcmimus,  lo- 
co  nunicmur,  & mtclligimus.mouetctquc  qux- 
ftioncs  dubias  dc  virtute  motricc,  vc  ei»  Uusfa- 
ccrct  roOuct  dubitationem  de  facultatibus  ani  - 
. mx,&  arguit  o#p  iufbcct  e illam  diuiiioucm  Pia- 


•umumm  qOX  cam  (CCJX  ja  concupifcemiam , iram, 

& rationem  i neque  eam,  qua  ipfcPhd.  t .Ethic. 
-«%■»  H-.fi.*.  C4p.  vkimo,  e^m  partitur  in  rationis  participem, 
VatMibudi  & «on  participem.  Per  hxc  autem  non  ponit 
infirt  ir^CcibilcmjScconcupifcibilcminpartcfcnittiuai 
vfrtfmp*-  & f|- poneret.,  ii>cqliigcret  de  facultatibus  appe- 
uaht.  * itus  fcnfttiui,  quod  non  ed  contra  nos , fcd  po- 

tius a fimili  ponendx  fune  in  appetitu  rationali. 

Obiicitur  fecundo , ex  eodem  : obie&ura  vo- 
luptatis ed  bonum  in  communi : ergo  non  diui- 
ditur,  fecundum,,  rationes  particularium  bono- 
rutq.  Rcfpondetur » etiam  obic&um  appetitus 
fcnfiriui,elt  bonum  deledabile  in  communi : de 
quo  diff>.pr*t;ed./iQ. $ .&  tamen  admittit  D.Thom. 
^ ibi  c.un  diuidi  in  irafcibilem,&  concupifcibilcm; 
ergo  vnitas  communi»  obie&i  non  obdat  diui- 
fioiuji  aliunde  condat  eam  ponendam  c(Ic;quia 
vnitas  obicdi  n?n -infert  vim  arem  potentiarum, 
dc.qqod#  i.fe& .vU, 

Sed  verum  ooniedendx  fmt  dux  idx  fa  eu  Ita* 
Irmfibilu.fr  tes  re  didin&r  in  voluntati  ? Refpondctur  ne* 

gatiuc  cum  Scot.j.d.n.  $ In  patte aurem,  n.t  y. 

\ bi  dicit,  non  i(a  Jidingui,  ficut  in  parte  fcnfiri- 
ua  dcfcdu  organi:/i  tjmen  comedas  formalirer, 
vel  titione  ratiocinata  didiiigui , non  ed  quod 
mul{iun  altercemur : obfoluc e tamen  dicenda  ed 
' voluntas;  vna  potentia , quidquid  iit  de  iliis  fa- 
culcaribuscius^n»  formalirer  diihnguarur.ncfcnc. 

r . .*.v.u  i . . Sectio  XVIII , 

Virum  volunt 44  hominis  dijfert  ftccic  a 
volunt  At  e Angeli  ? 

*•  VTOtaex  Scor.  t.d.7.n.8.&  f.d.t  f.num.S.po- 
FoffMtij  rri ■ l yf  teniiarp  varie  fumi : nunc  pro  fundamento 
fhuttr  ( it - relarionis  adiui , vel  pa/Eui;  Jiuncproipiarela- 
rionr  ; nunc  pro  vrroqqc  timui. 

Dico  primd,  iatellt  dus  Angeli,  & intelledus 
hominis  iit  emirate  abfoluta  differunt  fpecie.lt a 
i Seat . i.d.i.y. f.  D.Thom.  cumfins  ip.f.7 5».  art.i. 
lnttBuly  (+■  g R jfjo  ed  fecundum  Sco cum  , quia  intelle- 
^iU5  Angeli  non  didinguicur  re  ab  Angelo , nec 
nt*rf  2n'mx  *b  anima.  Quod  fuse  probae  1.  d.  16.  de 
ts  diftruot  <ju°  adum  ed  Cupra , dijp.  1 .fift.pen.  Qudd  vero 


etntufifitik 
Ih  in  vtltt» 
tjte  an  r*  4i- 


Angelus& anima  fpecic  differanr.tcncnt  omnes, 
de  quo  Dod.  d.  f f.  vbi  reiicir  rationem , qua  D. 
Thom.  id  probat, nempe  quod  anima  fit  diicurli- 
tia,  Angelus  non ; tum  quia  hoc  falfum  ed , r um 
quia  eo  dato  ens  abfolutum  prius  condituitur,Sc 
di /Unguitur  fecundu  fc.&in  adi  1 pt  imo, quam  in 
copjraiiunc  ad  adu  fecundum,  vel  aliquid  aliud, 
t • Dico  fecundo , probabile  ed  quod  hi  incel le- 
das, ve  fundant  relationem  inrcllcdiui,non  dif- 
ferant fpecic . Ita  tener  vt  probabile  Scorus  cita- 
tus i.lo<o,vbx  nihil  te /oluit.  Albere,  i.de  Anim.cop. 
pe».  Caier.  i.p.  f.  77.  Fcrrat.i.  contra  Gent. 
cap.9+.  Thiencn.i.de sJnim.rcxr.p.  Ratio  ed, quia 
edo  fecundum  enti  ratem  fuamabfolutam,vt  fune 
idem  fubicdis  , fpecidcc  didinguunror , in  hac 
formalitate  potet  iae  refpiciendi  inrclligibile  con- 
iieniunt , quia  idem  habent  obicdum,  & eodem 
modo  per  fc  tendunt  in  illud.  Quod  ver&  obie- 
dum  fit  idem, par  et  ex  didis  <j.  1 i.Scin  commen- 


tatio cius, vbi  fuse  odenfum  ed,cns  in  fua  latitu- 
dine clTc  obicdum  imcdc&u*  nodri  fecundum 
fc,edo  pro  hoc  datu , non  podit  moucri,  mfi  per 
phamafmata  fenfibilium  accidentium.  Quod  et- 
iam Angelus  difcutrat.probatScot.q  }.Prtl  on.i. 
Quate  non  ed  ponenda  didin&io  harum  poten- 
tiarum ratione difcuifus,vt  facit  D.Thom.fupri, 
er  l,pJj.7i.ATt.l.&  i. contra  Cient.  CMp.94. Gt  Suar. 

(J.(U  Anim.cap.i. 

Continuatur , quia  fenfus  hominis,  & bruto- 
rum hac  ratione  funt  ciufdcm  fperici , vt  tenent 
cum  Scoto  citaro  Conimbr.  j-dr  Anim.c.i.g.vMU. 
art. i.Caict.ide  j4nim.c.<UT*Un,Sc  ali),  ibi,Apol- 
linar.9  4.«rrf.t.  Vndoria  i.p.rcle£l.de ptrvemtntt ad 
vfnm  ratitnu.n.^.  Se  vt  probabilem  admittit  Suar, 
citatus.  Probatur  fecundo  , quia  potentia  fpecic 
diltin&a  ab  alia  , notcd  aliquos  a&us  fpecic  di- 
dindlos  ciiccrc , ab  omnibus  adibus  alterius  po- 
tentix  i fcd  incelledus  Angeli  nullos  elicere  po- 
ted  i quin  intellectis  animx  fimiies  in  fpccie  eli- 
cere valeat, ergo.  Maior  pater,  quia  fi  vitas  elice- 
ret omnes  aftus  ciufdem  fpecici  cum  audita, teli 
contra  , non  e flet  didinclio  fpccifica  intet  hat 
potentias. 

Obiicitor.quoruin  eflcnrix  funt  dtuerfx.&pro-  J. 
prictates ; fcd  intelle&us  ed  proprietas  Angeli  A 
animxtcrgo.Rctpondctur.fi  lit  proprietas,  hoc  ei 
non  conuenirc  Iccundum  illum  rcfpc&am  , fcd 
feamdum  abfolutumrnequearguitaliquacflcdi- 
uerfa  ipccie,qu6d  dimanet  a ficdiucrfis^lioquio 
caJor  ab  igne  cllct  diuerfus  fpecic  a calore,  a So- 
le, A:  ignis, quia  calcfatdiuus  dilferret  fpecici  So- 
Ic.Prxtcrea, quantitas  profluit  ab  omni  compoti- 
to Phyfico  in  veriori  opinione , de  quo  Scoc.  t. 
d.j.  7.4  tamen  cfl  ciufdem  rationis  in  omnibus. 
Item, vnitas  hominis^c  vilitas  lapidis, non  dilfe- 
runt  tpecic.ctfi  fubiciba  ticditfcranr.  Confirma- 
tur Icet  unio, in  eodem  continentur  i dentice  qnx- 
dara  didimda  formalirer,  vc  ratio  irnellecbiu.d: 
fcnlitiita  in  anima  : ergo  Se  in  diucrfis,  qux  /iuir 
indilhnth  formalirer,  vr  in  cafu. 

Obiicitur  fecundo, ex  Suat.Ub. ) de  Angeli  f.}.  4- 
potentia  habet  vnam  differentiam  fpeciticameC- 
fcntial  em : ergo  /i  aliqua  a ha  ratio  fpecidcacoa- 
ueniat, erit  accidentalis ; fcd  oidoad  obieda  ne- 
quit cflc  accidentalis  inrelledui,  qui  a per /e  d 
conuenit : ergo  erit  elfentialis,&  omnis  alia  fpe- 
cidcatio  accidccalistA:  pcrconfequcns  Ii  vllo  mo- 
do differunt  hi  intelledos  eifentulirer,iderirper 
ordinem  ad  fua  obieda.  Rcfponderur,nullum  re- 
fpediunm  ed  ctfcntiale  abfoluro.De  quo  Dodj. 
d.  1 } ,tj.  i.cr  Quod/.  1 1 .are.  i.tfr  in  texe. 4.7. Met ge per 
confcqucns  ratio  codicucns  clfentialiterfpeciem 
inrcllcdus,edabfolurum.Conrra,non  potdlin- 
telligi  intelledos.  vel  vlla  potentia,  quinappre-  jmtfmn- 
hendatur  tclpcdus : ergo  hic  ed  de  elfentia  eius. 

R e /ponderor,  ex  Scor.  Quodl.  1 f.  ad  1.  quod  bene  ii****"' 
pollet, Ii  nomen  impolitum  elfet  ad  ligniheandan 
abfolutum  eius  praecise;  fcd  de  fado  nome  ligni- 
Seat  refpechim , falcem  connotathtc,  Bcidctoed 
de  operatione,  de  qua  ibi  egit  Dodor. 

Ohiicitur  tertio , quia  Scot.  i.d.t.f.t . videtvt 
velle  idem  ede  obicdu  voluntatis, & iurcllcdus: 
ergoli  valet  ratio  huius  conci udonis,  erunt  eiuf-  ,/t 
dem  fpecici.  Rclponderur,rationem  elfe  bonam, 
quando potentix  non  funt  fubordinatx,  nec  vna  8t 

alteram  itipponir,  llcur  voluntas  fupponir  adnm  fan  cma- 

inccJJcdus  ; quia  tunc  /i  vbied  11  m ed  idem,  non 
cd.  vnde  colligatur  fpecidca  didindio , vt-in  ca- 
fu i quia  duo  tlli  inccllcdus  Angeli,  &'  hominis 


Difput.  I V.  Sed.  I. 


non  fant  fubordinari , nec  alter  alterius  tt&om 
fupponir,  Se  ideo  cdm  vnum  Iit  obicckum,  idem- 
<jue  modus , quo  tenditur  in  illud, erunt  ei u (dem 
rationis  ,•  Se  idem  efl  de  vi  fu  hominis , Se  aquili, 
eadem  ratione.  Vide  Scotum  leco  citato . 

Dico  tertid , idem  dicendum  eil  de  voluntate 
noilra  comparata  ad  Angclicam,/icur  de  vtroque 
intclledu  dictum  eft.Hxc  de  Ce  patet, Se  ex  ratio - 
| nibus  allatis. 

Obi  i cies : quilibet  voluntas  Angelica  efl  no- 
bilior qualibet  voluntate  humani  ; ergo  di/tin - 
gttontar  fpecic:  quia  inter  indiuidua  ciufdem 
lpeciei  non  e(t  ordo , Se  vnum  pote/l  perfici , vr 
jm  volvat*  excedat  alia,  vel  fun t omnia  x qualia.  Kefponde- 
jajtUJUM-  detur primd,  ratione  identitatis  cum  pctfediori 
tMibmiau:  njCura  > c^c  nobiliorem  voluntatem  Angeli,  non 


6ft 


formalitcr.  Secundo , probabile  cfl  etiam  ipfas 
animas  rationales  efle  nobilitate  impates;de  quo 
(uptidifpHt.  i.feft.  io.  quamuis  eiuldcm  fpecici: 
Se  fienon  cfl  inconueniens  , quamlibet  volunta- 
tem Angeli  cllc  nobiliorem  omni  voluntate  hu- 
mani, licet  ambx  lint  eiufdem  fpecici. 


DISPVTATI O IV. 
De  Anima,  feparata. 

r^k  NimAm  clTc  natura  lui  immorta- 
lem.fuse oftcnfiim  cft difp.i.fld. i r. 
&:  quamuis  eius  immortalitas  rigi- 
di demonftrarione  non  proberur  ex 
\ /efl.  i (.quia  camc  ex  fide  certi  con- 
ftar,fic  ex  vrgcriflitnls  rationibus  naturalibus  fua- 
detur  nullus  Chriftianus  deflatu  feparationis eius 
dubitare  poteft.  Vr  igitur  cius  natura, Se  faculrares 
nielius  capianrnr.de ftatu  eius  lolirario.fcui  cor- 
pore feiun&o,fequent  ia  adiungerc  libuit. 

Sectio  I. 

Virum  ftf»r*lio Jit  Animi  violent». 

NOra  per  fepararionem  intclligi  animx  ra- 
tionalis cxiftenriam  fine  informatione, 
quia  eius  vnio  cum  corpore , informatio  cft: 
itaque  feparario  animx  priuatiuc  opponitur  in- 
formationi. Vnde  nihil  pofiriuum  acquirit  ani- 
ma per  fepararionem  , quia  illud  prxter,  vel  po- 
tius fupra  naturam  foret , & conlcquentet  perfi- 
ceretur fepararione , quod  falfum  cft.  Falfura  er- 
go videtur  Caictani afiertum  j.  parx.qtufl.G.urt.\. 
Animam  dum/rporotur , femiperfinom  fieri,  quem 
meriti  impugnant  Conimbr.  x.  de  Animi,  cap.  i, 
quefl.  i.ort.1. 

Nota  fecundo,  ex  Scoro  4J.4$.q.+.& q.i.Prol. 

$.  Adquefi.  Violentum  illud  cllc,  quod  opponitur 
naturali  inclinationi.  Pro  cuius  explicatione  ad- 
ucrtcndum,ft  naturale  fumatur  vt  principium 
a&iuurn  , quod  tunc  opponitur  vel  principio  li- 
bero, (quia  hoc  libere  fe  ad  agendum  detcrmi- 
X*tm»Utri  nar,  illud  ncccfluate  naturali  determinatum  cft,) 
pliitinfamu-  vej  fUpernaturali  prinoipio  i quia  hoc  excedit  or- 
n,r'  dinem  a&ini  naturalis  ad  pallum.  Si  vero  confi- 

derctur  vt  paffiuutn  ,tunc  ad  fuas  perfeftiones 
recipiendas  naturaliter  inclinatur  ; & quando 
contra  hanc  inclinationem  patitur.violcnrati  di- 
citur Contingit  autem  pallum  quandoque  non 
inclinari  ad  id  quod  recipit , neque  ad  oppoliiutn 
Sinti  oper.  T*m.  1 1. 


pt  vi*- 
Lituum/ 


eius, Se  tunc  neotralitet  fe  habet, id  efl,  nec  natu- 
raliter,nec  violcnrerj  vt  quando  hiperfidcs  recipit 
albedinem  , quia  non  magis  petit  eam , quam  ni- 
gredinem. Er  hinc  infert  Doclor,  non  violentari 
materiam  primam , quia  fecundum  fe  non  magis 
petit  hanc  formam , quam  illam , nec  inclinatur 
contra  aliquid,  cuius  eil  recepriua.  luxta  hoc  ex- 
pone definitionem  violenti, datam  j.  Etticxup.  f. 
flo  lentum  e fi,  rui  tu  principium  efl  extra, ne»  conferente 
vimpaffi.  Dicitur  tamen  aliquid  violentari, latio- 
ri fcnfu, quando  impeditura  fuo  effcdu,  vr  ignis, 
fi  denegetur  ei  concurfus  ad  comburendum  , Sc 
accidens  fi  non  inhxrcar ; hoc  ergo  fcnfu  quiri- 
rur.an  anima  violentetur,dum  feparatur. 

Nota  tertio, certum  eile.vr  falucrur  integtitas,  *. 

Sc  pulchritudo  vniucr/i , naruralcelle , quod  ani- 
mx vnranrur  fuis  corporibus, quia  id  poflulac  na- 
tura vniucrfi.Scd  quxllio  cfl  de  particulari  incli- 
natione ipfius  animx,quia  particularis  inclinatio 
fxpe  c(l  contraria  inclinationi  vpiucr/i , vr  in 
afcenfu  aqu.r  ne  detur  vacuum, qui/ vr  habet  Do-  ofu* 

flor  ).J.i7.»  i f.)  efl  aqux  violentus, licet  rc/pc- 
&u  vniuerii,  fit  naturalis.  Vnde  cum  dicit  q-d^tj.  Mf)fitH4tur4 
j.  aquam  efTc  furfum,vt  faluctur  plenum,  /ui 
non  clTc  fimplicicerriolenrum , immo  quid  ma- 
gis violentum  eflet , fi  defeenderet , reliilo  va- 
cuo ; intelligir  de  violentia  rcfpc&u  vniucrft, 
non  veri  relpcifu  ip/Ius  aqux,alioquin  /ibi  con- 
tradiceret. 

Dico  primd , feparario  non  elt  /Impliciter  vio- 
Jenta  animx  rationali,  eft  Scoti  4.  d.4  j.  q.i.  $.  De 
terti».  Auicen.p.  Aietaph.  t.  dicentis  /larum  vnio- 
nis  animx,  effe  naturalem  imperfede,  Sc  fep ara- 
tionis pcrfe&c.  Conimb  trafl.de  An.flpor.d.x.urt. 

а. Soar.lib.G.de  An.c.p.  Probatur  primi.  Quia  ani- 
mx debcrnr  perperua  duratio,  Sc  non  in  corpore, 
quod  de  fe  cft  morrale;ergo  extri.Sccundi.anima 
clarius  cognofcet  veritates  fcparata,vt  rener  Auic. 

б.  Natur.  1 p.cap.6.Sc  colligiturexiV/a Sapx 9.  Cor - 
pw,  quod  corrumpitur,  aggrauat  animam.  \Mde  Scor. 

^.difl.4,1.  q.x.  Argumento  ad  oppofitum.  Tertii,  ani- 
ma nara  eft  informarecorptts  amidibilirer.  Dices, 
inors  cft  violenta  homini;crgo.Refpondcrur  ho- 
mini ftc.fed  animx  non, ex  (.notabili. 

Dico  fecundi,  feparario  cft  naturalis  fecunda-  j . 
rii  animx. Ratio, quia  ex  natura  fua  primarii  de-  Stporori*  #yf 
fiderat  informare  corpus , Sc  quia  hoc  non  petir  »*tur»im  4. 
inami/fibiliter,fcd  iuxta  naturam  coiporis,fecun*  n,m*- fuuio- 
darii  inclinatur  naturaliter  adftarum  feparario-  nB' 
nis.  Colligitur  ex  Scotod.f  De  tertia, n.i  j.Ferrar. 

1 .cont.Gent.  cap. 8 ( . Ali j tenent  fepararionem  cllc 
violentam. Conimbr/Srprx  renent  cllc  neutralem, 
feu  prxrer  naturam. 

Obiicirur  primi, pars  extra  rorum  eft  imperfe- 
fla : ergo  violenta.  Refpondetur  antecedens  ve- 
rum cllc  de  parte  recipiente  perferftionem  a roto, 
anima  autem  pomis  dat;dctur  tamen  elle  aliqua- 
lem  violentiam  fecundum  quid. 

Obiicirur  fecundi, informare  cft  animx  natu- 
rale;crgo  feparari  violentum ; ouia  hoc  prinaiiiii 
opponirurilli  Refpondctur.infonnar^amillihili- 
terclTeei  naturale, vnde  fccundario  petit  feparari. 

Obiicitur  tertii, anima  feparata  appetit  natu-  4. 

ralirer  reuniri.vt  tenet  exprcfscScotu$4.d.4(^.4. 

$.  Ad propofitum,  vbi  vult  dari  appetitum  natura- 
lem adrcfuircdlionein,&  x d.i6.$.i.n*ri#,i«.f.vbl 
admittit  animam  clfemialitcr  ( intellige  radicali- 
ter ) c/Ic  attum  corporis ; ergo  feparari  cft  ei  vio- 
lentum. Patet  confequcntia  , quia  non  appetit 
fimul  oppollta.  Pio  folutione  huius 

KKk  x Dico 


St  f triti»  ne» 

rp  /implume 
Vteltuf  tuti- 


J 


656 


De  Anima  feparata. 


Dico  icttib , fi  comparetur  anima  ad  corpus 
morule  , laris  probabile  cft  , nec  illud  appcrcre» 
nec  oppofitum  imuralitcr;&  f»c  ftatus  feparatio- 
r/.  nis  erit  ei  neuter.  Colligi  videtur  ex  Scoto  difla 
w>m«M  mi*  i.  De  urti 4 , vbi  negat  animam  naturaliter  pro- 
7*lu*  nA,M’  Ptl®  inclinari  ad  corpus  j vel  fi  fic  inclinatur, 
quod  cius  appetitus  utiatus  cft  ,pcr  hoc , quod 
(cmel  illud  informauit  •,  ergo  fecundum  eum,non 
manet  amplius  appetitus  naiutalis  anim*  ad  il- 
lud ; fcd  neque  contra  naturam  cft  , vi  vniaturj 
alio  quin  refurredio  foret  contra  naturam.  Sc- 


animM  inter  fetiorum,  & clamabant : Vfcpuqu»  Domi- 
ne ^ton  itutiiMtC  nonvindicaifangainem  rujlrton. 


Sectio 


II. 

& habitus  manent 


Vtrum  Jfeeies 

to  anima  feparata  ? 


DE  potentiis  non  quxritur ; quia  non  diftin- 
g 


Anlm*  nen  con<^  » clu'a  ^ 4*  dicit  niarciiam  primam  non 

nfpftir  natu-  violcntari , quia  illi  bene  cft , tam  fub  hac,  quam 
emliur  ttrftn  fub  illa  forma ; fcd  anim*  bene  cft  in  corpore 
mtnelt.  propter  fenfationes,  quas  fine  ipfo  habere  ne- 
quit: & hac  ratione  vnitio  cum  corpore  cft  ei 
aliqualiter  naturalis , vt  docet  Scotus  diti.  $.  De 
tertia.  Eidem  etiam  bene  cft  extra  corpus,  quia 
fic  fuas  operationes  fpirituales  pcrfcdlius,  &:  ex- 
peditius exercet  : ergo  (Impliciter  naturaliter, 
neutrum  horum  ftatuum  appetit.  Per  quod  paret 
ad  tertium  argumentum  in  illo  fenfu. 

' , Dico  quarto  , (impliciter  naturaliter  appetit 

Anim*  *pp*-  anim*  (latum  vnionis  cum  corpore  immorta- 
fit  nnttirsli  ii.  Colligitur  ex  Scoro  citato  , fi  enim  catenus 
t*r  vnunfsd  fecundum  ipfum  appetit  vniri  corpori  mortali, vt 
habeat  fenfationes, & nccelfe cft  (ccundum  quid 

u ‘ * tannim  naturaliter  appetar,  quia  illa  vnione  im- 
peditur k fuis  perfctftioribus  operationibus  j er- 
go (impliciter  apperit  (latum  ilium  , quo  vtraf- 
que  operationes  habebit  perfede  i & hic  eft  (la- 
rus refurredionis  , quem  natui  aliter  appetit 
anima,vr  docet  Scorus  Jiftintlione 
4.  luxta  huue  (cnfum  pater  ad  tertium  argu- 
mentum. 

jiefurr/cfierfl  Obiicitur : ergo  refurredio adiua  erit  narura- 
n* inr*in,  fti  Jis  , quia  inclinationi  pa/Tiu*  naturali,  rcfpondet 
ptnimtmraii-  *ftiua  naruralis.  Negatur  fcquela  cum  fuapro- 
bjiione;  fcd  erit  naturali» , vt  opponitur  violen- 
to , vt  ait  Do&ur ; non  autem  vt  opponitur  fu- 
pcrnaturali ; & datur  appetitui  naturalii  Inclini- 
lionis  /inc  poffibilitate alfccutioni»  in  appetente, 
vel  vl/a  eattfa  naturali,  vt  habet  Doftor  iU.  Se  fj. 
Prel.aJi.preopin.num.il.  vbi  criam  ad  primum 
principale  ducet  Deum  clare  vi  Ium  cl fe  finem 
nofl ruin  naturalem  , fcd  non  naruraJirer  artio- 
gibilcm. 

g Obiicitur  fecundo , fcqui  hominem  fine  il- 

fUtftUrim,  Io  fatu  violcntari; quia  caret  illo  (latu,  quem 
ad  fW  'fl  naturaliter  appetit  : qua  ratione  Iapis  furfum 
futUmntmn*  violenrarur.  Negatur  fcquela,  cum  Scoto  yd. 

.proej.i.  fcd  tunc  tannkm  violenrarur 
** vtt  ***'  res , quando  habet  oppofitum  eius , ad  quod  in- 
clinatur cum  principio  intrinfcco  determinato  ad 
illud,  vt  in  exemplo  de  lapide ; Se  huiufmodi  in- 
clinatio ell  naturalis  llridc  fumpta  : latiiis  vccd 
loquendo, res  inclinatur  ad  fuas  perfedioncs,vn- 
dccnmqne  proneniat;  Se  hoc  fenfu  appetitus  ma- 
terix  ad  quamlibet  formam  potefl  dici  naruralis: 

Se  cclfabit  Inutilis  contentio  quorumdam  Scoti - 
/larum  de  materix appetitu  . an  fit  naruralis,  vel 
peuter:non  efl  naturalis  /Iride,  aJ  hanc  formam, 

1 fub  alia  clfct  violenter. 


guuntur  rcalitcr  ab  lpfa  anima  , & fic  eam 
comitantui : vetum  eft  tamen  organicas , quate- 
nus includunt  organum,diftingui,&  confcquen* 
ter  non  comitari. 

Suppono  ex  didis  qtuft.  17.  & incim  amnem. 
dari  fpccics , Se  fcnfibiles,&  intclligibilc$,ac 
etiam  habitus  ex  Diuo  Thoma  1.  x4.49.arM.  <$• 

4.  Se  Scoto  1.  d.i  7.  <7.1.  & j.  Suppono  etiam  fpe- 
cies  manere  pio  aliquo  tempore  poft.  adom 
tranfadum.ex  didis  inq.i  +.&  eim  comrntnutru, de 
quo  fuse  Dod.i jd.\.q.G.an.x6, 

Dico  primo,  manenr  fpecies,  & habitus  intcl*  $ 
ledus.  Se  voluntatis  hicacquifiti,  in  anima  fepa-  ■** 
rata,  eft  communis, Scoti  yd.+yq.t.  yHlteftjs,y 
DiuiThomx  ipnrt.queft.^.Art.y  Probaturpri- 
ino , quia  huiufmodi  qualitates  funt  fpiiituales  i 
corpore  independentes  •,  ergo  manentibus  fuis 
fubiedisnon  eft  quid  pereant.  Aduerte  tamen, 
non  manere  habitus  imperfedos  in  Bcatis,ncquc 
fupcrnaturalcs  in  damnatis ; funt  tamen  quadam 
Thologica  dubia  circa  hoc,  quorum  examinario 
non  ell  huius  loci.  Secundo,  anim*  feparat*  re- 
cordantur pr*tcntorum,  ex  Luc.\6.  de  quopofl- 
ea , Se  cadum  cft  fnprd  in  cemment.ad q.  1 4.  Tertii, 
fpccics  non  dependent  in  confcru*ri a pliamafma* 
tibus.ficur  nec  ifta  a fpccicbus  cxrcmis.ncqueiia- 

bcr  contrariumrergo. 

Objicitur  primo, quia  fpecics,6e  habitus  intcl-  1. 

ledus  non  habent  adus  finephantafroatibu*  jfcd  Mwntm- 
his  caret  animafepatata  : ergo.Rcfpomlctur^ui-  "**&•*■ 
recedens  rerum  eflr  tantum  inflatu  vnionis  cum  m,ut4,,u- 
corpore  mortali. 

Obiicitur  fecundo,  1 .Cor.  1 j . dicitur  /aratum 
dc/lrucndam  poli  mortem.RcfpondcrurcuniDi- 

uo  Thoma  ibi  USI.  $ .&  1 .p.qtujl. 89.**.  f.  intelligi 
quoad  mini/lerium  (eufuum  : vel  loquirur  « 

{ cientia  fumpta  pro  cognitione  obfcura- 
Obiicitur  tertid , (equi  impios  dodos,  futuros 
maioris  fcientix  po/l  mortem , quam  pios  igno - llUC^fo 
rantet.  Rcfpondet ur,  a Deo  infundi  maiorem 
fcienriam  ei  qui  fandioris  fuit  vir*.  DiuusTho-  Ami. 
mas  J.art.yaJ  i.vidcrur  concedere  fequelam. 

Dico  fecundo , nulli  habitus  corporei  manraf 
in  anima  feparata.  Ratio, quia  accidentia  pereunt 
cum  fubic6ko,ncc  migrant  de  vno  in  aliud. 

Sectio  IU 

Vtrum  unima  frparata  acquirit 
nouas  Jfeeies? 

J "p  Efpondetur  afftmatiue.  Scotus  q-d-dfl'1, 

XV  § Ctntru  ijhtm,nurn.j.  Se  idem  lent tmji*ie~ 
le , de  quo  efl  eadem  rario  i.d.yq.  1 i.ConimbriC. 


alioqtnn  iuv*u*  • 

Jnim*  M.?M  Dico  quintd,anima  feparata  adti  elicito  appe-  traffJe  ^.vlrrut/fpnrM  z.arr.  f . Gabr.  Utt.)  1 • 

terc  pocctl  icuaioncm.  Hxc  de  fe  faris  patet,  fcd  fcd  Conimbric.Sc  Suarcz  lib.C.dejlMM  k 

eXpliC2nda  efl ; fi  enim  non  cognofcat  poffibili-  problcmatici  fune.  Probatur  primo  .qiiiaJiw 
/Untatwmt  ra[cm  vnioiijSt  cantum  appetit  aHu  inefficaci,  feu  frpar.ua  cognofce r res  fpirituales  intaitu li>  lea  ^ 1 

huiufmodi  res  impriment  fpecies  inrclleuindiCUt  gwfi/wj 
fcnfibilia  fenfu  i , ve  hthet  Do  flor  quodlibet.  if.  fihi J 
artic.  1.  i- Si  veri  teneretur.  Sccundd,  alioquin 

cum 


f ratem  vnionis,  tantum  appetit  a£ku  inefficaci,  feu 
conditionato  ,ex  Scoro  1J.64.  /.$.  yJJ argumen- 
ta. Si  vero  cognofcat , ve  animx  bearx ; efficaci- 
ter appetit  , iuxta  illud  ^pec.  6.  Vi Ji  fultu*  nliAre 


41 


r 


Difput.  I V.  Sed.  I V.  657 


cum  commuui  concurfu  anima  nullam  poflcc 
habere  adionem  ; per  quod  in  imperfedifJimo 
omnium  creaturarum  flatu  collocaretur , quia 
omnis  alia  creatura  , cum  communi  influxa  po- 
refl  operari  : A : anima  non  poteft  operari , niti 
pet  voluntatem  , rcl  inrcllcdum , Ac  /ibi  rclida 
neutrius adum  habere  valet,  fecundum  oppofi- 
ram  fententiam.  Tern6,perfedionis  eil  in  anima 
vnita,qu6d  acquirat  fpccies,quibus  cognofcat;3c 
t ad  hunc  finem  habet  imtcllcdum  agentem : ergo 

hoc  ei  non  efl  denegandum  in  iiatu  perfediori 
feparationis,quia  Corptu  quod corrumpitur,  qggra- 
Anftli  mJ  uut  animam , Sap  9.  QiJtftd , nimiatn  di/lantiam 
nimiam  di-  obicdi  impedire  cognitionem  fpiritus  creati  ex 
fontium  ntn  co  confiat, quod  Angeli  in  terram  defcendiilc  ad 
f quxdam  exploranda  leguntur.  Er  docet  Auguil. 
lib.de  cur* pro  mortuu,cap.  1 f.Ac  Greg.  ti.Mor.  1 5. 
quos  /equitur  D.Thom.  1 p.q.8y.arr.S.ergo  neccf- 
le  efl  fpecies  ab  eis  acquir/jqiru  fi  nihil  facerent, 
non  efl  cur  eorum  pratentia  requiratur.  D.Thom. 
t.p,q.8^.arr.t.ad  j. negat  animam  feparatam  vllas 
fpecies  acquirere,  vel  conferture,  fcJ  intelligcre 
per  fpecies  ab  induentia  Jiuini  luminis  partici- 

Jutas.  Idem  tener  de  Angelis  q ff.art.i.  Pro  qua 
cnrcnria 

Obiicitur  primi,  fi  anima  feparara  poflet  ac - 


Anima  ntn  qnircrc  fpecies , fruftra  vnirerur  materiar ; Ac  ra- 
vnintr  ad  wcn  hacrarione materia  dicitur efle  pi opter  for- 
adfMtmdem  ma(n>  x.Phyfjext.x  j.  Refpondcrur  cum  Scor.cir. 
ftjw  tootm.  ^ ( c^0  a<j  jlunc  fjnern  vnirerur, non  fruflra  vni- 
ri.liccr  alii  via  idem  finis  acquiri  pofln.quia  pof- 
funt  ede  Jiucrfa  inedia  ad  eunde  hnem.Sccundn, 
anima  primarib  vnirur  ad  conftirucndum  rotuin. 
Ac  non  prxcis£gratia  /pccierum  colligendarum. 
gntmejt  Obiicitur  fecundo , anima  feparara  non  acci - 
ttr.m  tftur  pic  fpecies  a corporeis,  quia  contra  cius  dignira- 
r«  ad  Jptttt  tem  his  dependere  in  fua  cognitioucrvcrbi 
pri&Mtm’  gratia , quod  non  pofEt  videre  colores  fiib  rerra, 
nifi  emittant  fpecies»  neque  a fpiritibus  , quia  hi 
nihil  extra  faciunr,nifi  morum  Jocalcin.  Prxtcr- 
ea  non  pollent  mitrere  nifi  corporeas  fpecies; 
quiafpatitim  tale  cfl.Refpondetur,animam(idcm 
cd  de  Angelo)  cum  re  corporea  coefficere  fpc- 
ciem,c(iamfi  res  illa  no  emittat  fpccics  ad  iplam, 
modo  fit  intra  debitam  diflanciam : neque  requi- 
ritur » quod  vna  concaufa  iniit  alteri : de  fpiritu» 
fi  vt  caufa  totalis  edicit  fpcciem , ( quod  videtur 
tenere  Scotus  quodlib.  1 f ait.)  efficit  cara  in  inrcl- 
le&u  animi,  nihil  caufans  in  tncdio.cum  non  fit 
capax  huius  formae,  neque  alterius  inftar  difpofi- 
tionis  ad  eam  rcquifiti.de  quo  Dod.xJ.fjf.x.cr 
Spttin  Intel . Si  vero  vt  caufa  parrialis  concurrit  cum 

ligihilit  nen  inrcllc&u  ad  cffidendum  fpccicm  , Sc  tunc  etiam 
nihil  fit  in  medio.  Quod  additur  fpiritum  nihil 
ad  extra  faccrc,  nifi  motum  localem  ; verum  cd, 
loquendo  de  a&ionc  in  corpus  , vel  cauf. itione 
totali , iion aliter.  Adde,  verius  cfTc.caufareim- 
piilfum  in  corpus,  de  quofiB.vltma,  conrrapri- 
mam  partem  huius  foltuionis. 

Obiicitur  tertio,  agens  eft  pridantius  patien- 
te,cx  Auguft.t*. de  gen.adlir.16.etgo  corpus  non 
agit  quicquam  in  ipiritwn.  Refpondetur  cum 
Dodl.  i.d.t.q.  1 i.odt.  verum  ede  a&ionc  torali, 
fed  partiali  bene  poteft  agere, manente  prxftan- 
tia  fpiritus  fuper  corpus,  vide  plura  in  Dador. 
vtroqnc  loco  cir. 

Petes  an  per  fpecies  tales  cognofcat  anima  fe- 


diuam , hoc  fit  per  illas  fpecies  acquifitas , nili 
forte  Deus  in  feparatiotjp  aliquas  infuderit : quo 
cafu  ad  earum  obieda  cognofccnda  non  efl  opus 
alias  acquirere.  Efl  contra  D.Thomu/.q.Sp.arr.  t. 

& }■  vbi  ramum  tribuit  animx  feparatx  cogni- 
tionem confufam  , Ac  velati  in  genere  refpedu 
Angelorum, Ac  confequcntcr  idem  diceret  quoad 
alias  animas.  Sed  cilm  contineantur  intra  obie - 
dum  proporrionarvm  intelledus  animx  fi  debi- 
te approx  imenrur,mani  felium  cfl,quod  diflinde, 

& in  particulari  ab  ea  cognofei  poflunt. 

Petes  fccundb , an  anima  feparara  potefl  ab 
omni  cognitione  fui  cellare  2 D.  Thom.  q.  8.  de 
veritjtrt.6.  ad  j.Capr .i.d.j.q.iad i.contr a f . conci. 

Ac  a lij  Thomiflx  hoc  dc  Angelo  negant : de  quo 
cd  eadem  ratio,  ac  de  anima  feparata.Primd,quia 
apertis  oculis  non  poflumus  non  videre  lucida 
approximara.  Secundd , non  poteft  quis  cc/fare 
i confidcratione  doloris  vehementis : ergo  nc- 
queiconfidcrarionc  deledationis  intcnfa , qua- 
lem habet  Angelus  dc  fua  cflentia,  ctiamfi  d mi- 
nam eflcntia r»  non  viderer.  Verius  tamen  vide- 
tur oppofitum , quod  tenet  Molin.  i.pjj.^jrrt.t. 

*d  1 . Conimbr.  tr.  de  jdnim./ipetr.  d.  rjjtrr.  1 . quia 
Angelus  efl  finitus , liber , Ac  intelledus  cius  efl  A*  A»/eUm 
ad  cerrum  numerum  obicdoruin  determinatus;  nem 

nihil  ergo  obftar , quominus  fc  applicet  ad  alia  1 n 
obieda,i ta  vt  lc  non  videar.  Ad  primum.diucrfio 
intelledus  efl  inftar  auerfionis  oculorum.  Ad  fe- 
cundum poflunt  alia  xqnc , Ac  quandoque  pul- 
chriora occurrere , dcledarionem  cautam  ia , & i 
piol  r ia  confidcratione  diucrrcntia. 

Sectio  IV. 

Virum  anima  fep.sr.ua  recordatur  eorum , 
qua  comunfta  acuit, vel fecit  ? 

DE  hoc  fuse  tradit  Scotus 4 ^-4 f f-?.  Ex  quo 

d ' ‘ ‘ - 


ft  ia  medie. 


}• 


Anima  ftpa-  , , _ 

rat* URinOi  parata  Angelos , & alias  animas  * Refpondetur 
A*'  cognofccrc  cosintuitiue,  & abftradiuc  in  parti- 
01,41  cularijdiftinflc , Ac  determinate, & quoad  abflra- 
Scoti  eper.  Tom.ll. 


deferibi  poteft  recordatio,  fi c;  qu^d  fit  Co- 
gita 0 acftu  prxteriti  in  tjn.tnrum  proserit  i Quate- 
nus cft  circa  prxtcritum , requiritur  prir.io.quod 
fit  poft  tempus ; fecundo , qu6J  cognofcatur  di- 
fiantia  rcinporis  , quo  habitus  eft  .actus , ab  co 
quo  baberur  eius  recordatio.  Tertio,  qu6dobie- 
dum  fitprifcns  in  fpecie.  Item,  quoad  a&um  oMeffmmro- 
rccordarionis  , habet  duplex  obic&um.  Remo-  •"*****•* 
tum, circa  quod  alias  aflus  habitus  eft ; Ac  proxi- 
mum,  ipfum  aiftum  prirerituin  , Ac  proprium; 
quia  de  alio  non  cft  rccordjtio.Rcquiritur  etiam 
fpccics  tpftus  actus  prxteriti  manens , fine  qua 
non  differret  recordatio  ab  ahftra£liu.i  rei  notl- 
ia.  de  his  fuse  Do&or  citatus. 

Dico  prime , datur  memoria  inrcllcdiua.  eft 
Ari (l.tib  de  Mem.tfr  Heminift entia,  vbi  dicit, quod 
quorundam  inrelligibiliom  recordamur.  Vnde 
alia  loca  cius  apud  Scot.  ort.  1.  Probatur  expe- 
rientia, quia  recordamur  volirionum,  Ac  intelle- 
ctionum prxreritarum,quas  non  nouit  fenfus.  de 
quo  dixi  difa./eO.  1. 

Dico  fccundb,  anima  feparara  poteft  recorda-  l . 
ri  prxtcritorum  : habetur  cx  illo  Lucx  16.  Fili  Antma  ftp*- 
rtcordore  , qui*  recepi fli  ffona  in  vita  tua , &C.  1 deni  rMI* 
habet  Auguft.  in  id.  Fiant  fily  eimorphani,  Pfalm.  ' 

108.  Ac  docet  Gregor,  -t.  Mor.  dfria  finem  in  id 
Iob  \t.  Ac  fundat  fc  fnpcr  illud  Pfalm. 88.  Mife * 
ricordias  Domini  in  atnrtnm  cantabo.  Quomodo  (in- 
quit ) i*  oiernum  mifiriemrdiam  canit, qui  miftria  non 
meminerit  / Probatur  ratione.pvimo  cx  Do£hqoia 
alioquin , non  lubcrcnt  animx  materiam  agendi 
KKlc  3 gratias 


658 


De  Anima  feparata. 


gratias  Deo  pro  peccatis  eis  remiflis , Sc  ridicu- 
lum eft  dicere , qubd  Lucifct  non  recordatur  fe 
offcndiffc  Deum.  Sccundh  , manent  fpecies  in 
anima  feparata,  txfeil.x.  ergo  recordatur  per  eas. 
Vide  dito  dijfmt.).fe8.x. 

Sectio  V. 

Virum  /mima  feparata  cognofcere  potejl 
fecreta  cordis,  feu  attus  liberos 
internos  aliorum? 

I,  'TKE  Hoc  fuse  agitur  in  materia  de  Angelis. 

D.Thomas  cum  fuis  negat  i.p.q.^7.  artic. 4. 
Ratio  coram  eft  , quia  voluntas  rationalis  foli 
Deo  fubcft  , & ideo  qux  cx  ca  dependent , foli 
Deo  funt  nota.  Oppofitum  tenet  Scot.i.d.9.^.1. 
ad  1.  & +.d.i 0.^.8.  ad  ;.&d,4^.q.\.ad  1.  quibus 
locis  tenet  Angelum(idem  eft  de  anima  feparata) 
poffc  videre  cogitationes  cordis.fi  permitteretur. 
Sequitur  Occam  x.qaaffi.to.  & quodf.i^quajl.i  3. 

* Gabr.  i.d.q.q.i.art.i.&Ufl.}i.in  Can.bzltbl.  x. 
d.q.q.x.  Maior  ^.Lcuchcr.^.i  .HolcoM.7-4.4d  1. 
Fauct  Herueus  3 .</.8.7.$.  Durand.  a.d.  3.7.7. 1».  18. 
& ^.S.««m.6.dicentes  folftm  abfeondi  poflealhis 
intentionem.  Probatur  primb,  ex  Scor.  quia  non 
eft  magis  improportionatus  altus  voluntatis  in- 
relledui  feparato,  quim  ipfa  voluntas , quam  ta- 
men videre  poteft. 

Si  dicas,  quod  occultatur  aftos.  Contra , boc 
erit  alia  volirione  ; ergo  illa  videri  poteft  , nili 
aliavolilionc  occultetur ; A:  fic  in  infinimm.Rc- 
fpondet  Caiet. voluntatem  efle  ordinis  naturalis, 
alium  non.  Conrra,non  magis  dependet  altus  a 
dominio  voluntatis  , quam  nxc  a dominio  Dei: 
ergo  /i  ifta  dependentia  excludit  ab  ordine  natu- 
rali altum, idem  erit  de  voluntate  Confirmatur, 
libertas  non  eft  aliquid  cftcnriale,  vel  intrinfe- 
cum  altui , fcd  tantum  rcfpel tus  ad  dominium 
caufx  , ex  diltisyfl?  if.  diffi.praced.  ergo  ( i videt 
anima  altum  neccfrarium  , idem  erir  de  libe- 
ro. Parci  confcqucntia  ; quia  contingit  eundem 
altum  de  necetTario  fieri  liberum, vr  ibi  dixi. 

I . Secundd , intellcdus  videt  adus  liberos  pro - 

Cauf*.  prios  : ergo  alias  intellcdus , faltem  per  fcd  i or, 
frrftfla  /*f-  videre  poteft  eofdem  : quia  caufx  xque  perfcdx 
funt  >»  tft-  « oifont  in  effectus  xque  perfedos  ciufdcm  r atio- 

ffm  r.  , ■ . r\‘  \ l I. l/ 


Tcttib,  fequctemt  quod  imcUcftus  fcparauis  3. 
non  portet  videte  altus  appetitus,  vel  plumati**  A»n(*jh t 
quia  participant  rationem , fic  libertatem  ,vtait 
D.Tbom.  citatus  od  3 . confcquens  eft  abfutdum:  m 


prfia*. 


verbi  gratia  , li  hic  ignis  comburit  hoc  li- 
gnum,omnis  ignis  xque  pecfcdus,vcl  pcrfedioc 
idem  prxflarc  poteft : A:  li  hoc  coloratum  videri 
poteft  ab  hoc  oculo,  porefl  Se  ab  omni  alio  xqui 
perfedo,  ve/  per  fcd  i ori. 

Refpondcri  poteft  cx  Caictri.ort.4.qiu\d  argu- 
mentum lupponir  falfum , nempe  Angelum , vel 
animam  accipere  cognitionem  a rebus,  ctim  rati- 
tum cognofeat  per  fpecies  innatas.  Contra.  Pri- 
mo, quia  optime  probat  Scot.i.d.j.q.  1 1.  Ange- 
lum poffc  accipere  fpecies  a rebus,  alioquin  effer 
impcrfcdi/Jimus  inter  fubftantias.Sccundd,qu&- 
cumque  fpccie  aequi  lira  , vel  innati , cognofcit 
rmr  rrpl fi*  adum  ncccflarium,vel  licentiam  e eliciente  li  be- 
t*rt  •<]£  H-  rum  fecundum  fc,per  eandem, poffc  videre  adum 
l Uterum  fecundum  fe,  probat  argumentum.  Prx- 
frcMiU^m  fo  lC[Ci'  hjbei  q,]js  fpeciem,  qua  adum  fuum  lihe- 
tiuum.  nIJn  cognofcit,  vel  eum  line  fpccie  intuetur : er- 
go habet  etiam,  vel  poteft  habere  fpeciem  aequi- 
liram  , vel  innatam  ad  GmPcm  adum  in  alio  co- 
gnofcendum,vcl  eum  fine  fpccie  intuebitur, alio- 
quin non  poterit  eum  videre , ctiamfi  voluerit 
operans. 


tlequiJ 
melum  H<r*f 


ctgo.  Sequela  patet , quia  alius  illi  dependent  a fluufo* 
dominio  voluntatis, quo  imperantur, 8c  prartetea 
funt  minus  proportionati  voluntati, quia  corpo- 
rei * quam  altus  fpiritualcs  intcllclhis. 

Dices , non  dependere  immediate  i dominio 
voluntatis.  Contra  primo,  quia  idem  eft  dc  alti- 
bus inrellcltus  : ergo  omnes  cogitationes  tnicl- 
1 citus  videri  poliunt  ab  intellcltu  feparato, qaod 
negas.  Secundo , cffc&us  omnes  dependent  im- 
mediate quoad  tft,  Ac  ntn  tft  a dominio  volunta- 
tis Dei ; & propter  hoc  non  effugiunt  cognitio- 
nem intelleltus  feparati  : ergo  neque  effugient 
altus  propter  dominium  immediatum  volunta- 
tis creat*.  Confirmator , fi  Deus  rcproduceret  si  *><*  n - 
altum  meum  internum, poffet  ab  intclle&ufcpa- 
rato  videri ; ergo , & antea  potuit.  Patet  confc- 
quentia , quia  altus  eft  idem  numero  A:  potentia  f,t  viimid 
cognitiua  eadem,  omnino  immutata,  & natura-  «««/t*. 
lisjcrgo  fequetur  idem  offeltus. Patet confcqucn-  nu- 
tia, quia.vr  ait  Ariftor.  > .de  Ctn.on.  com.j 6.  Idm 
manem  idem,fhnper  natum  tfi  facere  idem. 

Obi  i cies  cx  D.Thoma  citato  lcrem.17  EpDc-  4* 
mintu,fcrutdns,dr probans  renes. Rcipoudctur  hinc. 

Ac  cx  multis  aliis  locis  Scripturx  A:  Patrum, con- 
itar intelleltnm  feparatum  non  habere  potentiam 
proximam  ad  cogitationes  cordis  inrclligcndasi 
non  tamen  probacut  quin  ex  parte  fua  habeat, 
quod  requiritur , fi  reliqua  cxtrinfeca  poneren- 
tur i quare  autem  non  ponamur , Deus  fcit;  no- 
bis  cerrd  conflat  multa  poftcfpi ritus  malos  cir- 
ca  nos,  qux  facere  non  permittuntur,  vtait  Ma- , 
giftcr  i.d.j.c.vlr.Sc  Scor  ^.d.\o.<j  %.ad\. Deo,vd 
fuperioribus  Angelis  impedientibus.  Qua  ratio- 
ne magi,  qui  opera  darmonum  fecerunt  ranas, er- 
niphes  facere  non  poruerunr.Vnde  Auguft.3^. 

C en. 9. Quid  .tutem per  naturam  pofnt,  crnottfvfx 
per  prohibitionem,  & quid  per  ipfim  natura  fui  audi- 
tionem , non  finantur  homini  explorare  difficili  ,'tsasue 
impofbileeft.  Per  hoc  expediunt  ur  multa  argu- 
menta conrra  hanc  lentendam : quia  /aremur /n- 
tellcdum  feparatum  non  habere  porentiam  pro- 
ximam ad  cogitationes  cordis  cognofcendaswet 
quod  farisfit  omnibus  aurhoritatibus,  id  refer- 
uantibus  Deo.  Addimus  tamen  , li  haberet  pa- 
ratum Dei  concurfum,quod  poffet  eas  cognofce- 
rc;  quod  cll  habere  porentiam  remotam,  non 
proximam  , vr  bene  explicat  Dod.  4.  d.  4914.  f- 
$.  Diro  ergo,  num.  1 o.  Sed  quia  ex  pro  fello  de  boc 
agitur,  tradando de  Angelis, non  immoror. 

Sectio  VI. 

Ve  loco , & motione  locali  animi 
feparata. 

Errum  eft  animam  non  e/le  in  loco  quan-  t- 


^yriutiub,vel  Jcfcriptiuci  quia  quantitate,  A-' 
patribus  caret;  fcd  quxritur  deciui  prxfcnria 
rcali,  an  fic  hic,  vel  ibi.  Ad  quod 

Dico  primd , anima  cll  in  aliquo  determina- 
ro viri,  fcu  prxfcnria.  In  hoc  omnes  conveniunt > 
quia  non  cfl  vbique,  neque  nullibi : A'  fides  efl, 
quddanimx  beatx  funt  in  calo,  & damnatxw 
inferno. 

Dico  fecundo , anima  non  efl  in  loco  per  ope- 
rationem. efl  Scoti  l.d.i.q.C.Sc  contra  D.Tbom. 

ip. 


I 


tu»! 


DiCpuc.  1 V.  Sed.  V I. 


6^9 


Z, 


i p.f.ji.srt.i. Secius  diCcipulos  ibi, tenentes  An- 
Animam  ni  gclos , (idem  ell  de  anima . ) clle  in  loco  per  ope- 
tfft  iw  Un  rationem.  Ceu  applicationem  virtutis,vt  loquitur 
ptt  tftr*tu.  £)  "phonus.  Probatur  primo,  ex  articulo  Pari - 
Ctcnli, quo  oppoCitum  damnatur.  Secundo, ad  ho- 
minem ; quia  D.T hornas  i jwrt.q  8.  *n.  j . probat 
Deum  ex  operatione  elVe  vbique  fecundum  Cub- 
/lanriamicrgo  petit  principium, vel  admittit  pra 
ientiam  dillindam  ab  operatione.  Tertii),  li  ope- 
ratio ell  fpiritualis , non  ell  maior  ratio  de  eius 
locatione , quam  de  iplius  animz,li  tranfiens , Sc 
W corporea, erit  in  loco  commenCuratiue. 

**  Quartd , fit  anima,  vel  Angelus  in  manu  mea 

^ per  operationem,  vt  ru  dicis ; Sc  deneget  Dens  ei 

J**  1 concurfum  ad  omnem  operationem ; ( quod  non 

b repugnat ) manebit  ibidem;quia  lineatione  non 

porert  inde  diCcedere ; ergo  line  operatione  ell 
Aorif  prxCens  manui.  Hoc  manuali  argumento  vexa- 

M ui  Cemcl  quendam  Thomiltam  in  diCputarione 

publica, qui  Cullincbat , (feda  Ce  Colo  intelledusj 
co  caCu  Angelum  illum  nullibi  elfc.  Contra  , re - 
B4  plicabam  ab  altero  Angelo  intuitine  viden  in  Cu- 

d*  perfide  concaua  manus  , licu r ante  denegatum 

k ’ concurfum  videbatur ; Sc  reCponCum  ell  per  cla- 

mores Catis  quidem  audibiles  , Ccd auditorio  in - 
intelligibiles.  Quinti  Cequcretur  quod  pollet 
nullibi  crte;qaia  certare  portet,  Caltcm  Deo  dene- 
gante concutCum,ab  omni  opcrationc.Vide  plura 
apud  Scorum  citarum  , qui  oro  hoc  adducit  Da- 
maCc.  Nazianzcnum , Augurtinura.de  quo  fu/ius 
in  materia  de  Angelis. 

Dico  tertii  , anima  ert  in  loco  fundamentali- 
rer  per  fuam  fubftantiam,  Sc  formalitcr  per  prx- 
fcnriam,  qux  crt  refpcdlus  ad  id,  cui  pra: /ens  ert. 

Do&or  ciratus.Prima  pars  patet  ex  conclufii.quia 
li  operatio  , vel  accidens  non  ert  fundamentum 
illius  prxfcnttx  , ipCa  Cubitantia  erit.  Secunda 
pars  probatur , quia  anima  non  habet  aliud  tjft 
in  loco , quam  <$rprxfens  alicui  fpatio  , hoc  au- 
rem conuenit  ei  formali  ter  per  ipfam  prx/en- 
riam,verbi  grana, anima  pueri  in  Lymbo,ctiamfi 
certarent  circa  eam  omnes  pa/Iioncs.prxfens  eilct 
ilii  /patio,  Sc  nihil  tunc  haberet  ni/i  fubrtanriam, 
*&refpcflum  prxfcnihr.de  quo  late  Dod.d.q.6. 

Dico  quartd , habet  locum  determinatum  Ce- 
cundum magnitudinem, quia  non  eftimin  en  fa;& 
forte  etiam  fecundum  paruiratem.  Ita  Scot.  i.d. 
a.  <j  6.  vbi  dubius  ert  an  Angelus  potert  crtc  in 
pun&o,  vel  in  loco  minori  quocumque  dcligna- 
to ; videtur  verius , quod  non,  propter  argumen- 
tum  Mathematicum  ,quod  ibi  habet  ;quia  quod 


$• 

fulti nmiom 

•ft  M U<0. 


*"  vm  porert  clle  in  vnoxqualium  , potert  cl1e&  in  re- 
n/i » fi  non  °brtat  figura ; Si  Cic  fi  anima  pote/l 
lijm*.  fmtn  crtc  in  loco  minori  quocumque  aflignabili , Ce- 
olfiat  faur*.  quicur  qudd  poterit  a calo  vique  in  terram  pro- 
tendi , quia  corpus  quodeumque  in  quo  c/lcr, 
po/fcc  in  infinitum  protendi ; confequcns  crt  ab- 
furdum,  quia  Damafc.  Hb.i.cap.y  ante  medium, ait 
non  clle  in  ctrlo  ciim  verfatur  in  terra , Sc  idem 
habet  Grcg.  • . Mor.cap.  i Hem  $4  in  Euangelia. 

Sc  Didymus  lib.xAe  Spiritu pmE1o,poft princip.  Re- 
fpondet Caicr.  x.p  q.fi.4rr.t.& Valq. ibid.iyi. 
cap.  j id  cantum  e/Tc  verum  de  corporibus , quia 
habent  partes. 

4.  Contra , etfi  fpiritus  non  habeat  partes.tamen 
extenditur , Sc  occupat  totum  fparium  corporis, 

2uod  informat , vel  cui  affiftit.  Neque  ratione 
gurx , quia  nullam  habet ; repugnat  ei  fic , vel 
fic  extendi-,  quia  nullum  petit  fitum ; ergo  quan- 
tum dimittit  fecundum  latitudinem, & profundi* 


rarern  Cui  loci,  portet  alfumere  Cecundum  longi - 
rudxnem. Poliunt  aurem  illrduz  dimenliones  in 
infinitum  diuidi ; ergo  8c  longitudo  in  infinitum 
protendi.  Vnd e Maior  i./i  y.j.  concedit  Ange- 
lum polle  clle  in  linea  a caelo  vCquc  ad  terram 
proteCatquod  Sc  ego  verum  puto,h  teneatur  poC- 
Ce  elVe  in pundo,  vel  in  loco  minori  quocumque 
alEgnabili.  Seque  id  videtur  contra  Patres  ci- 
tatos, qui  tantum  volunt,  non polCe  elTein  cae- 
lo, Sc  in  terra , replendo  vtrumque. 

Dico  quint6,non  ert  in  loco  naturaliter.Scot.  a»! 
/*prm*  quia  alioquin  erter  alicubi  violenter, A*  Io-  efi ••••*• 
cus  e//cr  c6Ccruatiuus,vcl  corruptiuus  eius.Con-  ww*,'r' 
firmatur, quia  hac  ratione  Auiccn.p.  Afer. c.x.  do- 
cet morum  corii  non  ede  naturalem,  quia  te rmi- 
nareriirad  quietem  naturalem  , Sc  motus  ab  illa 
quiere  foret  violcnrus.Ex  quo  /equitur  quod po-  ptrmri* ami- 
tentia  paffiua  animor  ad  elscdum  in  loco.crt  neu-  •»* 
tra.Ctcut  Cu per  lici  ei  ad  albedinem,  quia  110  magis  ,n  l“* 

petit  hunc  locum  , quam  cius  oppolttum  i quod 
inrcllige  iuxta  dida  fed.i.conc.^  obieS.i.  /ciliccr 
die  neutrum,  vr  opponitur  appetitui  naturali,  Sc 
violenro  rtritrtc  fumpris,quia  latius  fumendo  ap- 
petit um  naturalem  , ert  ad  omnem  perfedionera 
pa/Uui  i Sc  Ctc  materia  prima  naturaliter  apperie 
formam,Sc  homo  bcatirudinem,&  Cuperhcics  a l- 
bcdinem;pct  quod  conciliata  manent  loca  Scoti 
ibi  adduda. 

Dico  Cextb,  anima  feparata  mouerur  localiter,  f • 
cum  cius  prx/cmia  ad  /parium  mutatur , vt  cum  fe***^. 
anima  Chr/rti  dcCccndit  ad  inferos,  &ciim  exre- 
rx  in  carlum,pcirgatorium,vcl  infernum  migrat,  lualunt 
Sed  dubium  c/l  an  anima  Cc  mura  re  porert;  Sc  qui- 
dam negant  Iraprxrer  Duc.f^.xi.f.f.SC  Mitand. 
tj. r . sfpologrttfi,qui  de  hac  re  male  Centiunquia  vi- 
detur artererc  ea  omnino  immobilcm.Quos  citat 
Suar.i.tam.  j p d.+yfett.x.  Tenent  quidi  Thomi- 
ftx,  vt  rcfetuc  Conimb. tr.de  An.[cparat*,d.6..t.x. 

Dico  /Vptimo, anima  /eparara  potert  Ce  loco  mo-  Anim*f*ttfl 
ucrcjScot.  4.d.  ic.y.-»4.  Refpondco,  & d.49.^  1 4.  f*  ,u* 

Probatur  ex  dc/ccnfu  animx  Chrirti;&  quia  hoc  n' 
conucnir  omnibus  animaIibus:crgo  Araniinx.Sc- 
cnnd»S,in  corpore  fe  inoucr;crgo  & extta.Tcrtid, 
alix  adiones  perferiores  conueniunt  ei , vr  in- 
rclligere  , A:  velle : ergo.  Quarto , ex  rationi- 
bus conclufianis  Cequentis. 

Maior  dirticulras  crt  an  anima  feparata  portit 
/ccum  mouere  aliquid  aliud.  Et  negat  D.Tnom. 
x.p.tj.  114  d.+. vbi  Caiet.C^f.16  de malo,art.io.Suit. 

(..de  An.cap.l.&itt  Mtt.d.^yftCl.^C.SotO  4 d 4;. 

ej.  1 *rt . t . 

Dico  orauo,potert  anima  mouere  fecum  alias  6. 
res  inrtar  Angeli.  Ita  Scor.citarus,  Abulenf.  in  j>.  Amhn»pet*ft 
Afdtrb  j.n^./Egid.^ucdl^.q.  i7.DaiIo!.4.d.49.f.i.  f***™  mtm~ 

4 rt.  1 . Maior  ej  8.  Aureol.apud  Capreolum  4 .d  vlt.  rt  * ,Mt  tt1' 
q 2.C«»nnnbr.y4pr4,qui  cum  his  citant  Galenum, 
lib.de  Tremere , cr  Rigore , Sc  Clem.  Alex.  0.  St  rem. 

Probatur  primd,  omne  quod  /c  mouet,  fiue  ani» 
matum  fit, fiucnon.potcft  aliquid  fecum  mouere; 
vr  patet  experientii,  Sc  indurionc:ergo  hoc  non 
crt  denegandum  animx.Sccundo.hoc  non  eft  de- 
negandum animx  ratione  pcrfedlionis  cius,  cum 
conucniat  Angelo ; neque  imperferionis , cum  Anima p^a- 

competat  covpori,&  pctfc(rtiores  adlus  ei  conue  MM  fv,r^ 

I i 1 \ • r 1 mcttrtt  tot— 

niam.Tertio.qma  corpora  gloriola  moucbuntur, 
iuxta  illud,  f 'oUburtr,drnen  deficient ,Sc  non  nifi  ab  An  Chriflm 
anima,  de  quo  4-^49  ?*«4  Quartd , non  potert  aUpSUomt- 
artignari  ratio  atr  hoc  conucniat  Angelo, & non 
animx.  Quimd.Chriftus  L*r.4.vidcuir  vfus  hac 
potcllatc , moucndo  corpus  inorganice , quando  furuSioMm' 

K K k 4 ••'*u 


volc 


66o 


Anima  it-  volebant  cutn  prxctpitare.Sext6.quia  animx  dc- 
fnnUhru  nf-  fun&oi  uni  apparent  cum  corporibus  afiumptis, 
fumit  <jum-  [)eo  j j aljqUO  bono  fine  permittente  , vt  cum 
oy*  tttft-  chryfolUati&s  tradit  Abulcnf.  citatus;&:  tenent 
Augullinus  , Grcgorius , Eufcbius  .Theodorus, 
quos  citat  Bcllarminus  lib.iJe  Purgat. e 8.  de  quo 
videri  poteft  etiam  Abulcnf.  in  xj.Mnub.q. 751. 
D.Thom.  t.p.tj.$9.*rt.S.  talctn  regrcdiim  anima- 
rum miraculo  aferibit , quod  verum  eftjquia  etfi 
fuis  viribus  reliclx  redire  poflint.ftatutum  eft,ne 
rcdcant.nifi  fpecialitcr  permittantur : Se  ratione 
illius  ftatuti  communis , quidam  Patres  omniuo 
cis  negant  rcgrclTum.  de  quo  4 1.  & Iob  1 j. 
& alibi. 

7.  Et  hinc  orta  cft  controuerfia  de  anima  Samue- 
Am  anima  lis.an  vere  apparuir  Sauli.ntfcne.i  Reg.  1 8.dc  quo 
SsmutlL  -vt-  ^ug Mb.l.ud Simpli(.<j.lAfr  >J.l7.in  z et  1«, rtoHM rntjue 
ri  apparuit  Teftumemum , (fr  lib.i.de  mi r ab. S. Scriptura , cup.  1 1 . 

1 luftin.y.f  i.mJ Gentes  Abul.Lvran  Se  ali)  interpre- 
tes in  ditium  locum  ; Se  verior  videtur  pars  affir- 
mans, maxime  excup  ^G.Ecclefiaftici^bx  inter  lau- 
des Samuclis  ponitur,  prophetafic  poft  mortem, 
vt  notauit  DThom .fuprd  -,  neque  enim  laus  elfct 
fidxmon  aliquis  prxdixillct, qux  ipfi  tribuuntur. 
Sed  contra  has  duas  conclufiones 

Obiicitur  primo  , Lue.  16.  mendicus  Lazarus 
portatur  in  finum  Abrahx:&  idem  refert  Greg.  1. 
eli.tl.<).  de  stnim*  MnrceBi ; ergo  ipfx  animx  non 
fc  moucnr,alioqum  non  mouercntur.Refponde- 
Qutm»4a  tur,  iplx  fc  moucnr.fiuc  in  ccrlum,  purgatorium, 
ChriiUu  m vel  infernum  eant  ; tamen  deportari  dicuntur, 
«*■'*"*  tu*  qUja  f,  jn  coelum  eunt,  honoramur  comitatu  An- 
But  inituri  gcjorum  t vt  paffim  in  vitis  Saniorum  lcgitur;fi 
in  infernum, a dxmonibus.vt  captiui  ducuntur. 
Vnde  Aug.  Serm.176.  & alij  dicunt  Cluilium  in 
afccnfione  , non  in  auxilium  uecdTitatis , fcd  in 
obfcquium  diuinitatis  eucdtum.illatilmquc  ca-lo 
fuillc. 

J.  Obiicitur  fecundo, animx  hic  nulla  ligna  prr- 

bent  talis  potentix  motricis  , ficut  prxbent  vo- 
luntatis.de  intcllcdus ; ergo  gratis  ponitur.  Rc- 
fpondetur , Cluilius  Se  multi  San&i  vfi  funt  illa 
potcnrii  monendi  inorganice, neque  ita  nccclla- 
riuscft  eius  vfus  ficut  voluntatis , S:  intellectus, 
vt  figna  cius  fxpi6s  oftendantur. 

Dices,  Sanctos  miraculo  fic motos.  Refpon- 
detur,  miraculum  notuit  cficin  penniffione  mo- 
tionis prxter  regularem, & communem  modum: 
fic  miraculum  fuit  transfiguratio  Domini , in  eo 
quod  permitia  cft  gloria  animx  in  corpus  redun- 
dare, cum  reliquo  vitx  tempore  in  ipfa  anima 
rcffrclTa  eflet.  Vide  Scoc.  j.</.  1 Ssium.  1 j.  Si  defe- 
ctus permiffionis  non  fit  caufa , fateor  me  nelci- 
re , quare  anima  in  hac  vita  non  fic  inouct  fuum 
corpus  , ficut  poli  lefurrcdtioncm  moucbit , te- 
nendo quod  fuis  viribus  tunc  moucbit. 
p . Obiicitur  tertio,  ex  Suar./fyr*,  quia  anima  cft 

forma  interna  corporis : ergo  non  poteft  aliquid 
corporeum  moucrc,  nifi  medio  corpore, quod  in- 
format. Rcfpondctur , etfi  forma  Iit, quia  tamen 
fpiritus  cft  per  fc  fubfillens , habet  omnes  poten- 
rias , quas  habet  Angelus : & indignum  videtur, 
quod  ei  denegetur  polle  ferre  vnum  granum  tri- 
tici, quod  formicx  conceditur. 

Obiicitur  quarto,  li  qui  animam  polle  fc  cor- 
An  aifiuiM  Porc  expedire  , Se  ad  illud  redire.  Rcfpondctur, 
f»tfl  plmrt  motionem  localem  efle  liberam  animx. vnioncni 
vnar.r  cum  vero  cum  corpoic  naturalctuj&  ideo  non  poteft 
a*r*n*t**vtl  cam  ^bicrc.fioit  nec  facere.  Dices,  abfcillobra- 
tam  fucini  chio  retrahit  fc,dilIolucndo  vuionein,&  fimilitcr 


De  Anima fe parata. 


ab  extremis  pedum  , dum  quisell  moribundus. 

Item, extendit  fc  ad  partes  alimcmi.in  augmento; 
faciens  nouam  vnionem.  Rcfpondctur , hxc  ex- 
perientia fatis  probabiliter  fuadet  intra  magni- 
tudinem debitam  corpori,animam  polle  fc  retra- 
here Se  extendere  ; verius  tamen  cft  qubd  vnio- 
nera  non  cfficit.Occam  tamen  4-?-«o.tcnct  id  ra- 
tione non  probari.Scaligcr  faxrrfr.j07.ft.18.pu- 
tat  huiufmodi  experimenta  vegere  pro  fententia 
Platonis  tenentis  animam  efte  in  corpote  inftar 
nautx  in  naui.  vide  Henric.  tjuodl.x  14.14. 

Obiicitur  quinto, fcqui  in  anima  cfteduas  po-‘ 
rentias  motiuas,organicam,&:  inorganiranuergo 
fimilitcr  habet  duos  appetitus, organicum, & in- 
organicum,&  fic  de  aliis  potcntiis.Rcfpondctur,  *****  1*. 
potentia  o perati oa  organica  diciiuijcuius  fubic- 
<ftum  eft  organum  corporeum , quod  cft  pars  ali- 
qua  corporis.  Inorganica  ei  oppofita.cft  qux  tali 
organo  caret ; qualis  cft  omnis  potentia  Ipiritoa- 
lis ; at  potentia  fa&iua  organica, qualis  eft  loco- 
motiua, dicitur  qux  mouct  vnam  partem  median- 
te alia  lic  inouct  progrefliuc  . Si  aurem  fimul 
omnes  partes mouct.inorganica  dicitur:&ficbe-  ***?■* 
ne  , vna  tantum  potentia  eft , qux  duplici  modo  JJSy 
rnouet , Se  de  fc  magis  inorganica  cft . vt  docet 
Scox.d.ij.n.if.Sed  de  potentiat  quia  ex  indifpofitio- 
ne  partium  eft  , quod  non  moticr  omnes  fimul: 
vnde  videtur  qudd  inorganice  monet  totum  cor, 
quia  panes  cius  videntur  omnino  confohnes. 

Contra, demus  qu6d  omnes  partes  totius  corpo- 
ris fierent  omnino  vniformes , adhuc  annna  non 
moneret  inorganice, alioquin  hic  haberet  dotem 
agilitatis.  Relpondet  Do^lor  e^ondeoerf^do-  5«  v1-**- 
leni  illam  conferri  line  vllo  fupernaturali  fuper- 
addito,  per  hoc  tam iun  quod  vis  motrix animx 
perficiatur  , & impedimentum  duplex  corporis 
tollatur; vnum  ex  iun<fhuis,&  ncruis.cuius abla- 
tio cxpcduifllmum  facit  motu  progrcfliuum^il- 
tcrum  ex  toro  corpore, commutando  cius  humo- 
res, Se  fpiritus  groiTos  in  fubtilcs,&  viuidos,quo 
reddatur  agile,  Se  aptum  ad  motum  inorganicum. 

Verum  plura  hic  occurrunt  difficilia, ledinpro-  II. 
prium  locnin  remittuntur  cxa&ius  examinanda. 

Breuiter  dico.illa  impedimenta  corporis  non  ob-- 
liare  motui  inorganico  cius , fcd  tantum  maiori 
facilitati  inotusiquia corpus  mortuum  habet  gra- 
uiores,&  grolfiores  fpiritus.vtibi  dicit DoftorA' 
tamen  poteft  ab  anima  feparata  inorganici  mo- 
ueri.vt  ipfc  etiam  dicit,  $.  Sed  de  potenti*.  Poteft  m. 
ergo  dici  horum  impedimcnrorum  ablationem  f*  mmu. 
requiri,  non  tantum  , vt  corpus  fit  aptius  pafliuc 
moneri,  fcd  etiam  ve  concurrat  a&iuc  ad  motio- 
nem , etiam  inorganicam.  Pro  quo  facit , quod 
fupra  dixi  dijp.i./etl.c.  vim  motriccm  incflcipli» 
membris. 

Sed  hoc  difficile  cft , quia  per  mufculo!  in  tali 
motu  membra  non  cientur  , fcd  fe  habent  ac  Ii 
ferrea  elTcnt , & fine  vilis  iunduris:&  fic  vi* no* 
trix  in  cis, nihil  facit. Rcfpondcri  poteft, ad hnne 
motum  facere,  quod  membra  citi  (fime,  agi/Ii- 
mc  fe  aptent, 5c  moucant,  fecundum  litum, « fic 
vel  fic  ab  anima  inorganice  moneantur,  ^oc 
enim  relcuatur  vix  motrix  animx  magbquim  fi 
cadaucr  monerer. 

Dices , cllo  aliquid  fiat  hac  via  , vt  motus  hic  ,t* 
facilitctur.lcquitur  tamen  ex  d)dlis,  quod  in  hac 
vita  poteft  anima  fic  mouere,  cllo  non  ita  facile,  * 
ac  poli  rcfurredioncm.Refpondctur,  ita  videtur 
tenendum  , fecundum  Scotum,  quantum  eft  ex  rfjmJau- 
pane  animx,  liconcurfus  ex  parte  Dei  adedet. 

Fateor 


Difput.IV.  Sed:.  VII.  66r 


Uii 


Fateor  mihi  non  occurrere  rationem,  qux  oppo- 
ficum  fuadcar.hoc  certum  defado  regulariter,  lic 
non  polle  moucre;an  vcr6  dcfcdu  intrinfecx 
potentix  id  eucniac , vel  aliunde,  non  conilae. 
Vide  difp. x.fiQ.G.fint.  Scotus  f*pr*  afferens  do- 
tem agiliratis , line  vllo  fupernaturaii  addito  ob- 
tineri , videtur  innuere  , motum  huiufmodi  i piis 
anima:  viribus  competere,  modit  nullum  habeat 
impedimentum, quod  minime  habet,  li  fit  fepara- 
ta,vel  corpori  gloriofo  vniuffcd  nihil  hic  aficro, 
prxtet  meam  ignorantiam. 

Quod  ait  vim  (notricem  intendi  in  ftaru  glo- 
f rix , quia  pto  nunc  vel  impedita  cft  per  corpus, 
vel  »mminuta,ne  fic  tnoucrc  pellit,  obfcutum  cft; 
forte  vult  ob  peccatum,  propter  quod  anima  cor- 
pus mortale,vt  miferum  ( cuius  membra  , & po- 
tentix inferiores  rebellatu  ) informat»  talem  mo- 
tum impediri » Se  per  intenfionem  virtutis  moti- 
ux  intclligic  cellationem  huius  infirmationis,  Se 
rebellionis ; quia  tunc  anima  expeditius  potefi 
vacare  motioni ; vel  per  eam  incclligit  qualitates 
fuperadditas  facilitantes  motum  , ipu  corpori 
inhxrcnrcs.  Dixi  .^Wu^rr/.quia  vna ad  omnia 
t ibi  minime  fufficerct , vi  hahet  Dodor  Ucocit 4- 
t»,  $.  4.  efi  videndum.  Quod  vet6  non  intendat 
vim  motiuam  animx  in  le  intendi , ex  eo  patet; 
quia  hxc  fecundum  ipfum , & alix  potentix  non 
diftinguuntur  ab  ipfa  anima  > qux  minime  inten- 
di pot  efi.  Adde,  polle  dici  vim  motticera  acci- 
dentalem fpiritualem  intendi  poffc.quia  etiam 
impulfus  talis  datur , vt  dicam  /fd./fy.  Se  ficuc 
datur  qualitas  aliqua  in  magnete , per  quam  cau- 
fet  impulfum  artradiuum  in  ferro , ita  diceretur 
caulari  qualitatem  fpiritualem  nobis  ignotam  in 
anima,  quacaufcc  iinpuifum  in  corpore.  Sed  hxc 
fufficiam  in  re  dubia  , vbi  Se  ipfc  Dodor  dubius 
manere  voluit.Dc  dote  agilitatis  tot  ferr  Dorio- 
rum fenfiis,  quot  c ipi(a;an  veto  animx  filii  pares 
perfcriionc,dixi  difi.i» 

Sectio  VII. 

Virum  anima  feparata  moneat  per 
tmpulfum  ? 

QVando  vnum  corpus  mouet  aliud.motus  fit 
per  aliquam  qualitatem  a moucncc » in  id 
quod  mouetur  , imprefiare , qux  impetus » vel 
impulfus  dicitur.  Rario  efi,  quia  tale  non  moue- 
tur a fe  ,alioqnin  morus  effer  naturalis ; nec  ab 
acre  a parte  ante ; quia  is  potius  impellitur;  nec  a 
parte  p6ft , quia  is  mouetur  ad  replendum  va- 
cuum : nec  a proficiente  » quia  potefi  non  exifie- 
re  , antequam  cedet  motus ; ne  ergo  detur  cfic- 
rius  fine  caufa , oportet  concedetc  tmpulfum  in 
re  mota,  fcu  proieria.  Quxritur  igitur,  an  quan- 
do fpinrus  monet  corpus,  talem  in  eo  caufet  im- 
pulJum  i Negat  Suarez  in  M etapk. difp. 3 j 6. 
admittit  tamen,  fi  fpiritus  moueac  vnum  corpus, 
mediante  alio  , in  corpore  mediate  moto,  caufari 
impulfum,  fcd  ab  altero  corpore, quod  imme- 
diate a fpiritu  fine  impulfu  mouetur.  Ratio  cius 
efi , quia  fpiritus  creatus  nullam  qualitatem  effi- 
cere potefi  , educendo  eam  de  potentia  fubicrii. 

Verius  tamen  videtur,  animam  , & Angelum 
impulfum  imprimere  in  corpora , qux  mouenr. 
Ita  Vafqucz  tfJ.xfXJ.i.  Probatur ; quia  fi  hoc 
negetur, etiam  eadem  ratione  negandum  erit  k 
empore  moucmc  impulfum  imprimi : fi  enim  fc- 
mel  demus  motum  fine  (ali  impuliu  , omnino 


negandus  er  it.  Imprimitur  ergo  a fpiritu  aliqua 
qualitas  limiiis  grauitati,  leuitati,  vel  illi  ,qium 
imprimit  magnes, vel  illi.quam  forte  habent  om- 
nia corpora  ad  replendum  vacumn.Si  tamen  refi- 
fientia  corporis  moucndi  fit  maior,  quiun  quali- 
tas illa  , non  habebit  ariuro  motionis  , vt  cum 
quis  percutit  truncum  atboris  , vel  magnum  fa- 
xum.  Contingit  autem  talem  impulfumellc  na- 
turalem,vt  cum  proficitur  grauedeorfunsA:  1 une 
fuo  motu  augetur, eo  fere  modo  quo  habitus  fuo 
ariu ; fed  abiente  mouenre  fuccrifiuc  minuitur, 
cius  natura  id  pofiulantc ; quia  motus  efficiendi 
caufa, qui  fucccffiuurcft,a  natura  datur. 

Ad  rationem  Suarez  Angelus  potefi  ipfum 
motum  de  corpore  educcrcrcrgo  nihil  vctat,quin 
qualitatem  ad  eum  requifitam  fic  educere  valeat. 
Verum  efi  quod  illas  formas  producere  nequeunt 
fpiritus.qux  ad  generationes  fubllantialcs  ordi- 
namur.vel  fcquuntur. 

Obiicitur  Iccundd  , fcquitur  quod  Deus  non 
pollet  monere  fine  impuliu ; aut  fi  poiefi , idem 
erit  de  anima  feparata.Rcfpondctur,Dciim  fe  fo- 
lo  facere  polle , quidquid  peraliud  abfolurum  fa- 
cit,non  fic  de  anima : loquor  de  efficientia,  quia 
efferius  formalis  fupplcri  nequit. 

Obiicitur  terrio , anima  ipla  moucri  potefi  ab 
Angelo  line  impulfuicrgo  idem  de  corpote.  Rc- 
fpondetur , confcqucntcr  loquendo  , potentiam 
motricem  fpiritualem,  imprimcicinipuifum  Ipi- 
ritualem, vel  corporalem,  iuxta  naturam  mobilis. 

Obiicitur  quarti,  loqueretur  impulfus  cllc  di- 
uerfx  fpeciei,quia  impulfus  furfum  cottumpit 
impulfum  dcorlum.  Conlcqucns  \ idetur  fallutn, 
quia  virtus  atrradiua  magnetis  futium, &;  dcor- 
lum efi  eadem , etiam  numero  ; Se  ficut  arius  hu- 
ius efi  coniungcrc  aliud  corpus  attrahenti  ,lra 
arius  impulfus  efi  feparare  proicriurn  a proiU 
ciente.  Refpondetur,  vnum  illotum  impulluum 
non  cot  rumpere  alium,  inii  per  ackidcns  , quate- 
nus mediante  impuliu  dcorlum  , aliquod  mobile 
obuiat  corpori  moto  (urfum,quod  relidit mo- 
cui,&  refifieret  fi  ibi  cllct,  etiam  line  vllo  impul- 
fu. Contri,  efto  corpus  ita  obuians  fine  impulfu 
refifieret, tamen  confiat  experientia, maiori  velo- 
citate moucri  deorfum  , quod  proficiebatur  fur- 
fum , quando  obuiat  aliud  corpus  impuliu  mo- 
tum deorfum:  ergo  illcexccffus  cornui  ij  motus, 
in  velocitate  efi  ao  illo  impulfu  dcorlum , Se  per 
confcqucns  viius  impulius  alteri  contrarius  efi. 
Se  diuerfx  fpccici. 

Rcfpondctur.Scotus  i.d.i  $ «frr.j.ait,  dum  vir- 
tus ariiua  non  potefi  agere  in  redum  , quod  agit 
in  obliquum, vel  rcflcdit;vndc  ibidem, Se  tptotUtb. 
14.  in  fine,  docet  rem,qux  emittit  fpcciem,  in  fpc- 
culo  videri,  & non  ipiam  fpcciem.quia  obierium 
efficit  illam  fpcciem  reflexe  , cinn  non  potuerit, 
obflante  fpcculo.cam  facere  in  redum.  Iuxta  hoc 
videtur  dicendum,  impulium  .quando  in  redum 
monere  nequit, obflante  alio  cot  pore.vt  cum  per- 
cutitur pila  ad  parietem, mouerc  reflexe.  Vnde 
ficut  idem  numero  radius , parrim  rede , & par- 
tim  reflexe  efficitur,  fic  idem  impulius  partim 
furfum  , & partim  deorfum  mouet ; quia  hoc  efi 
parrim  reflexe  mouerc. 

Sed  adhuc  manet  difficultas,  vnde  ejufatur  il- 
la maior  velocitas  motus  deotfum  , quando  oc- 
currit corpori  moto  furfum,vrpi!x,aliud  motum 
deorfum.Rcfponderur.vtrumquc  impulfum  tuuc 
monere  deorfum  : neque  efi  inconucnicns  ad- 
nmicrc  plurcs  impulfus  numero  diltindos  finuil 

Inefie 


Intui  [ia  fu*, 
mede  nube- 
tur, (fr  dirui - 
uuiturf 


£?*<  firmat 
ftitjl  Augt- 
Ih*  edurer,  de 
fututu  fub- 
ttOtf 


An  detur  im • 
fui  [ut  frbi- 
t-alu  tu  PW- 
*»Vi. 


Vna  rfl  vir - 

tu»,  da  mjf. 
»«  «b  amni 
fur  a attrahi» 
ferrum. 


4- 

An  impulfut 
fi  ut  [ibi  tcn. 
trartf,  vet  di- 
Uerfu  frui,  H 


An  idemim- 
fuftee  furfum 
& dt  refuta 
meutAp. 


PrtluHb  im~ 

futflaJfidi. 

uerfit  freti,;, 

& t eat  r nitet. 


66z 


ineffc  eidem:de  quo  Do&or  j. d.%.<j.vn. Adde  for- 
te iinpulfus  illos  fxpius  incile  diuerlis  partibus 
mobilis.  Fateor  tamen  argumentum  fatis  vrgerc, 
qubd  impulfus  lint  contiarij , Se  confequemer, 
non  ciufdem  fpccici,  quod  tenet  Vafqucz p*rt.  i. 
d.S  i f*p.\. 

y , Petes,  in  pun&o  reflexionis  in  rafu  illo  an  de- 
tur quies  priuatiua  , feu  temporalis , an  tantum 
An  detur  negatiua,  vclinflantanea  ? Rclpondctur  inpun- 
fuinin  fun-  &0  reflexionis  a motu  violento  ad  naturalem, 
quietem  e ile  tantum  inftantaneam,  alioquin  ma- 
gnum pondus  motum  deorfum.obuians  pilx  fur- 
tum morx, aliquo  tempore  quiefeeret  in  reflexio- 
ne pilx.  Contra ; ergo  motus  pilx  furfum.  Se  dc- 
orlum  erit  continuus  vuo  indiuifibili  copulatus, 
quod  cftfalfum,cum  finr  diucrfx  fpecici.  Re- 
fpondetut,  forteverius  clfe  ciufdem  fpecici  j fed 
illud  admittendo  non  continuantur , quia  funt 
duo  indiuifil>ilia;aitcrum  terminatiuum  vnius.  Se 
£MsVtr»«>Mf  alterum  initiatiuum  alterius.  Sed  de  impulflbus 
fuse  agunt  Philofophi  interpretes  8.  Pbyfotp.  io. 
Vide  Conimbr.  y.Pbyf  c*p.x.‘jtuft.i.*rt.%.  Sotuiu 
Z.Phyf.ejudfl.^.Si  alios  ibi. 

6.  Specialis  difficultas  eft  de  tradione.veflione, 

A»  vtftio,  alligatione, & rcuolucione.an  conueniant  anima- 
tr*au  ,///•*  bus : Se  videtur  qubd  ifti  motus  petant  conta- 
tu  tantuniit  , & perconicquens  non  conueniant  animx 
r«"*(U  * ***'  ^"cParatar  rcfpe&u  corporis ; quod  enim  vehitur, 
motu  fertur  alieno,  & lic  non  eget  impulfu,  quo 
tantum  competit  fpiritui  tnouere.  Refpondetiir 
tamen,  eas  motiones  couuenire  animx  per  im- 
pulfum  ; cum  enim  impullum  imprimit , fi  ip/a 
comitatur  corpus, quod  mouctur,  dicitur  vedio, 
vel  traltio.fi  mobile  refift.u : aut  fi  ad  aliud  im- 
pulfu applicetur,  vt  inde  fc  monere  nequeat,  erit 
alligatio  , quomodo  ftipuia  vento  agitata,  quafi 
immobilis  adhxrefcit  parieti. 

An  vnm  «■<•  Petes  primo , vtrum  vna  anima  pcflit  mouere 
turtAulmi'  al'am : Refpon(fctur » fi  teneatur  animas  efle  pa- 
res , nulla  inuita  poteft  ab  alia  moueri : ficut  nec 
homopoieft  moueri  inuitus  abalioxqualis  for- 
titudinis : poteft  tamen , fi  finat , vt  in  exemplo 
’ de  homine.  Ab  Angelo  aurem  moueri  poteft , Se 
inuita,  lient  Sc  inferiores  Angeli  a fuperioribus; 
Se  forte  hoc  modo  , non  fola  voluntatum  diflen- 
Pn Umm  An-  (*l0ne  ft&um  eft  prxlium  in  c<rlo;dc  quo  sipocnl. 
Z"Z:,r  1 la & fic  dxmones  leguntur  fxpius  ab  Angelis 
fnUnmi  ’ fuperati ; fi  tamen  hi  non  finr  fuperiores  naturi, 
beneficio  gratix  id  prxftam,  ficut  6c  prxftiterunc 


De  Anima  feparata. 


viri  fanfti.vt  paflim  in  eorum  vitis  habetur. 

Petes  fecundi  ,vttum  huiulmodi  motus  fine  • 
naturales , vel  violenti  ? Rcfpondctur,  animx 
motum  non  elfc  proprie  naturalem  , vel  violen- 
tum j quia  non  habet  locum  naturalem , vel  vio- 
lentum, txftR.pre£tdent.concluf.y  fcd  pociusuien- 
trum.  Si  tamen  inuita  moucatur,  erit  motus  fe- 
cundum modum  violentus  i & naturalis  fecun- 
dum modum, fi  ipfa  fc  moueat. 

Petes  terno,  vtrum  anima  habear  in  mouendo 
corpore  limitatam  virtutem  , quoad  magnitudi- 
nem mobilis  , Se  celeritatem  motionis } Diuas 
Thomas  i.p.  q.  f *.  *rt.  x.  tenet  Angelum  ( idem 
eft  de  anima)  polle  fc  mouere  inftantanec  ad  ex- 
tremum fine  medio.  & Maior  idem  tenet  de  Ani- 
ma,.* .dijl.  49.<7*r<e/?.8  J$l  principio. 

Rcfpondctur  tamen  , ad  vtrumque , vim  mo- 
tricem  limitatam  efle ; & quoad  celeritatem  do- 
cet Scotus  i.  dijl.  j.  tpufl.vltim*  cum  communi,  Hilitfmf 
non  pofle  ab  extremo  in  extremum  tranfire  fine 
tranfuionemedij.  Et  ratio  eft  , quia  ordo  proxi- 
mioris  vbi  ad  remotius , non  poteft  tolli  per  »1- 
lum  agens  naturale , ficut  nec  ex  aceto  immedia-  mia.  ^ 
tc  fieri  vinum  ob  firailcm  ordinem.  Intra  latitu-  dmtui. 
dinem  autem  celeritatis  temporalis  cumrocdij 
tranfitione.anima  minus  cclcrircr  mouct  corpus, 
quam  Angelus;quia  eft  minus  perfe&x  potentie  * 
motiux.  Eadem  ratione, non  poteft  corpus  quan- 
tumcumquc  magnum  mouercjfcd  quam  magnum 
poteft, Deus  & ipfanouit- 

Dices,  foli  voluntate  mouct ; fcd  hxc  volendi  J. 
terminum  non  habet:  ergo.  Refpondetur , iam 
dixi  qu6d  imprimit  iinpuifum,  quando  mouct 
aliud  ; vnde  non  ex  fola  volitionc  mouct.  Vide 
Diuum  T hornam  de  maJo/jueJl.  1 6.*rt.yjul  y.  Mo- 
linam i . pnrt . ejutft.  j 4.  art.  f. qui  dicunt  modum 
prxfcribi  ab  intcllc&ione ; fed  fi  illa  przfcriprio  *m94  m 
eft  libera, quate  non  poteft  corpus  quamumtum- 
que  magnum  prxfcribcre  moucndum?  mqmmm*- 

Dices  fecundo , fi  mobile  aliquod  mouere nc-  **». 
quiret  anima  .conando  ad  motum,  fatigamur.  %?mtv 
Refpoodetur.fatigatio  contingit  per  ablumptio- 
«em  fpiriruum  vitalium  ex  operatione, quam  fc 
quitur  dolor  ; & fic  non  habet  locum  in  anima 
feparata ; qux  tamen  rriftari  poteft , qudd  cot-  Jlum 
pus  aliquod  mouere  nequeat , fi  fibi  rdin*  ^ 
quatur.  Sed  non  fc  applicat  ad  monendum  vl-  t*. 
tra  fuasvircs,&  fic  nihil  xgre , aut  difficulter 
aiouet. 


FINIS. 


INDEX 


ii 

l ; 


- Vj  f 

n «r,  notabilium, quae  in  hoc  lecunc 

Dodloris  fubtilis  continentur. 

'jrnor  numerus  ad  paginam , poftcrior  ad  marginales  notas 
Arithmeticas  remittit. 


A o 

HBsoLVTVM  manere  abfique  refpe- 
ttu  extrinfiecus  fibi  atlsseniente,  non 
tfl  contradidit.  136.5 1 

Ab  folati  prima  diflinttio  non  efi  per 
rtffettum.  609.1 

eiiu  diflinttio  4 termino  , & ob~ 
ietto  fici*.  ibid.  3 

Abit  radio  magis  vmtur/alit  efi  difficilior,  quam  minia 
vniuerfalu.  539.4 

Abfirabtmium  non  efi  mendacium.  1, 1 1 . » o 

A C 

Accidens  abfilutum  tfi  idem  effient 'taliter  cum  ini  aren- 
ti* aptitudinali , non  tamen  attuali.  17.11 

potefi  fit  arari  'a  fieo  fubietto,  dr  f/Je fine  illo.  ibid. 

Accident  ( furiam  fumi  pittji.  ibid.  1 S 

non  dicitur  ens,  nfi  quia  entu.  x6. 1 5 

non  potejbagve  i»  virtute  fubfiantia  , plufiquam  in 
propria  virtute.  j 1 1 . 1 5 

non  pote  fi  producere  formam  Jubilant  iaUrn.  119.3. 

m. 14 

non  generat  fisbfiantiam.  607.6 

nullum  virtute  propria  potefi  aliquid  agere.  1 1 1.4. CT 
111.15 

nullum  ejl  natur a.  ibid.  3 

Accident  nullum,  vt  cognitum,  reprafintat  adaquat  e & 
difiiniii  fubfiantiam.  530.31 

Accident  pro  denominato  duplex  efi.  17. 1 8 

pro  per  fi  ftgni ficato , fi parari  nequit  'a  fiuo  fubietto. 
ibid.  17.  ll 

Accident  quadruplicitrr  corrumpitur  , & generatur. 

606.4 

Accident  reffettiuumefi  idem  rtaliter  cum  vtraque  in- 
terenti*. 17.1 1 

Accident  fiparari  a fno  fubietto  impejfbile  efi.  1 5.6 
fi  paratum  an  mutetur pofiliue,  recipiendo  modum  fub- 
fiantia. 1S.14 

Accident  vnum  numero  non  potefi  effit  in  duobus  fkbiettu 
numero.  3 39-'* 

Accidemts  cognitio  quomodo  fit  prior , & pofierior  cogni- 
tione f ab  flant  id . 5 J 1 . 3 4 

Accidentia  cadauerts  non  fiunt  rroua.  59°*$ 

Act  id  enti  a corrupti  in  generatione  non  viuentiumnon 
manent  ingenite.  589.9 

Accidentia,  & qualitates  inexifientes  cempofitis  natura- 


libus, fiunt  fi  eundum  naturam.  »09.15 

Accidentia  manent  eadem  in  mortuo.  588.6 

Accidentia  omni*  fitnilia  nunquasn  Itabent  forma,  jfie- 
cie  diuerfia.  /89.9 

Accidentia  fila  finfibilia  fiunt  molina  nofiriintetiettus , 
pro  nunc.  561.17 

Accidentia  fiunt  in  duplici  differentia.  319.13 

fiunt  inslrumenta  actionum.  119.6 

fiunt  inffrumenta  fubfiantU  .quomodo.  1 1 1 . 1 6 

Accidentium  fiubiettum  non  efi  materia  prima.  605.} 
per  eorum  collettiontm  fingulare  non  cognofii.  579. 

11  • 

Accidentibus  permanentibus  , qua  non  habent  contra - 
rium , non  efi  nectffe , vt  generatio  imius  fit  corruptio 
alterius.  $»9.*4 

ex  Accidentibus  quomodo  fisbfiantiam  cognofiimus.j  5 1 . 


Achilles  appellatur  argumentum  difficile.  394.»  5 
Acquifiiio  partis  pofi  partem  nonefi  in  in  fiant  i.  187.8 
A&io  atta  in  patiente.  501.7 

eius  effefhss.  Ibid. 

Allio  agentis  non  efi  ret  difi infla  a re , quam  producit. 
'J9f 

Attio  alia  immanent,  alia  tranfient.  1 9 7* 1 6 

diffirunt.  503.10 

diuiditur  in  illas  aquiuoce,(fi  vniuoce.  505.10,63 1.  J 
Attio  an  fit  in  agente,  vel  in  paffo.  19  3 . 1 3 

efi  in  agente.  504. 1 3 

Attio  efi  duplex.  31817 

eius  definitio.  » 97 • * f 

efi  libera  , quando!  645.1 

Attio,&  paffo  materialiter  niltil  aliud  efi , quam  forma 
fluens.  }»i-*4 

Attio  , & paffo  ficundism  rationem  diffirunt.  193. 


»4 

fiunt  eadem  res  numero.  1 94-4 

fient  idem  motus.  >9J*I4 

fiunt  in  patiente.  ibid. 

Attio , C paffo  fiumuntur  dupliciter.  »96.10 

Attio , cr  paffo  abflrahttnt  a motu,&  pojfient  effefine  eo. 
504.16 

in  quibus  fundemur.  ibid. 

quomodo  dicantur  ineffe  motui  f 505.19 

Attio  in  rebus  immaterialibus  dicitur  illud , quodfignifi- 
eatur  per  modum  attus.  » 94 • 1 

Attio  multis  modis  accipitur.  ibid. 

non  efi  abfilutum. 

Attio, 


Index  rerum. 


ABit,  mutatio,  & motuo  differunt.  } 30.8 

ABio  natur. ilis  , dr  intentionalio  non  fi  comitantur. 

491-7 

AH  io  non  menfuratur  tempore.  Jo6.it 

an  rntn furetur  tempore.  503.10 

nou.t non proueniet  d motore, quando.  441. 5. C7  7 

omnis  efi  difii nBa  ab  agente.  1 94.4 

omnis  , & omnit  pajfto  efi  in  patiente.  193.14»  1 95.7 
«ffifli;  natura  efi  propter  finem.  113.1 

omnit  naturalis  efi  pajfto.  . 195.L, 

AB  io, pajfto  , <£■  Jutu , & quando  4«  habeant  proprias 
freciet.  349-17 

Attio  j>affio,&  motui  differunt  re  alit  er.  503.18 

Aelio  Pradicamentnm  an  fit  quid  ab  fi  lutum.  - 503. 1 1 
' Aflio  Pradicamentnm, & attio  atta  defiribuntur.  501,8 
pro  re  atla  in  paffo , fecundum  Philo fbphum.  5 04. 

>} 

Ati  io  prouenit  ex  viBoria  virtutis  atliuc  fiuper  r efflen- 
tium. 64. 1 1 

ABio  quid  fit.  f 01. Jt&  6.611.6 

quintupliciter  fumitur.  503.1 1 

realis  an  rtfultet , cum  voluntas  elicit  otium.  647. 

1 1 

AtHo  relatio  non  efi  principium  produBiuumfid  denomi- 
nandi agent.  196.1 1 

Atlio  tangibilis  intentionalit  fupponit naturalem.  613.6 
ad  ABionem  propriam  quid  requiratur  , & quot.  505. 
10 

Atliones  naturales  fiunt  propter  formam.  1 6 1 . 1 5 

Ati  tones  qua  fiunt  propter  finem.  163.15 

Atlionum  varia  genera  concurrunt  ad  generationem. 

617.9 

A dii  u iras  ibi  efi  maior , vbi  pluret  gradus  forma  circa 
paffitm  congregamur.  96.9 

Ati  init  as  maior,  Q-  minor  non  femper /equitur  maiorem, 
vel  minorem  intenfionem  forma.  ibid. 

Ati  initas  non  filum  attenditur  in  gradu , & multitudine 
forma  , fed  etiam  in  debita  approximat  io  ne  agentis. 

ibid. 

A dius  alicuius  quod  fit  in  alio , ab  eo,  cuius  efi  atlus,non 
efi  inconueniens.  193*14 

Atini  an  difiinguqtur  ab euidattia.  635.1 

Atlui  appetitus  4 quo  fiat.  6 1 3 .coi.  1. 1 

Atius  4 materia  , qua  ratione  negetur  ab  Ariflotele. 
113.15 

a filo  Deo  produthu  an  zoluntarius.  6 3 I .col.i.n.j 
canfvtt  cmifftontm  malam  an  fit  malus.  653.8 

de  vero  falfiss  quomodo  fiat.  638.1 

dicitur  effe  in  aliquo  tripliciter.  318.18 

efficax, & inefficax.  646.6 

ejfet  liber , licet  nihil  aliud  prater  eius  obietlum  offen- 
deretur voluntati.  651.3 

efi  triplex.  86.10 

idem  an  de  bono  fiat  malus.  638.3 

an  poffit  effe  vitalis, & non  vitalis.  65 1.7 

Atius  intelletlut  eur  fiat  ab  obietlo , non  atlus  appetit  tu. 
613.1 

Atius  intelletlus  agentis  abfiraJiit  ffeciem.  544-4 

an  concurrat  ad  atlum  voluntatis.  511.1 6 

caufatur  ab  obietlo.  646. 1 o 

Athn  ime  algendi  non  fit  4 phamafmate.  547.1 1 

pofi  eum  manet  ffecies.  5 30.8 

liber , & non  liber  an  differant  ffecie.  5 1 8.6,65 1 .4 
liber  efi  eiufdem  rationis  cum  nere ffario, quomodo . ibid. 
Atius  l.berr  confiruatur , etiamfi  ad  omnem  alium  atlum 
denegetur  concurfus.  651.1 

neceffariut  quoad  Jpeiifir.it ionem  , an  poffit  effe  liber 

65  '*J 

neuter,  qui  non  fit  finis , nec  medij.  644.10 

qui  non  efi  finis  , nec  medium  emiffionis , nec  alifu  .id 


eam  concurrens , peccatum  non  tfi.  653.9 

quomodo  fine  mutatione  fui  definat  effe  vtmt.  639.9 
finfibilit,  & fenfuium  an  idem.  fOt.i/f  * 

Atius , vel  effetius  an  debeant  inhxrere  potentia  libera  ad 
Ubertatem.  65 1.5 

Atius  vitalis , 4»  poffit  poni  fineatluali  tendentia  m tb- 
ietlum.  61 6.11 

potefi  effe  ab  txtrinfeco.  631.3 

Atius  voluntatis  non  requiritur  ad  atlum  appetunt. 
615.4 

Atius  moralis  bonitas  quid.  6 j 8.3 

Atlui  libero  an  fit  efftntialit  Ubertas.  65 1 4 

Atlui  nihil  reale  addit  veritas.  6384 

Atlum  neceffarium  quicquid  reprafintat,icc.  658.1 

ad  ABum  primum  nihil  fi  mouetfed  bene  ad  fecundum. 

Atlum  vno  tantum  inflanti  durare  , repugnaro  qui  di- 
cant. 638.1 

ABut  deliberati,  & fitbiti.  649.5 

A dius  Sc  potenti*  funt  eiufdem  generis , explicatur. 

608.8 

Atius  intelletlus  diriguntur  etiam  a praBiea  fiiemia. 

634-9  % , 

Atius  intelligendi , nec  a phuntafia,  nec  a cogitarim  fu- 
ri poffunt.  5854 

fient  inrnbit.  Ailf 

plure  1 an  fimul  effe  poffint  in  intelltBie.  487.14 

Atius  potentiarum  quare  dicantur  pajfiones,  513.1 
Atius  fenfuum  noflrorum  enidtmer  noti  fitut  mbit. 
636.6 

Atlui  vitalet  a filo  Deo  poffunt  produci.  310.13 
Acutics  efi  augmentabilis  in  infinitum.  4J.8 

A D 

Additio  fieri  potefi  in  infinitum  ad  t 


14 

Admiratio  quid  fit. 
vnde  orta  in  Chrifio. 


6114 

Aii 


4M 

411.14 

17.16 

57W 
ifci.14 
617*4 
cdidu.  fu 


/E  qualia  aliqua  apparere  poffunt  vni  tertio , fitamn 
non  apparebunt  aqualia  inter  fi. 

vtquiuocum  quid,  & quotuplex. 
efi  nece  ffario  difUnguendum. 
inter  iHud,&  vniuocum  non  efi  1 
animer  ea  denominat iuum  fit  medium. 
iUorum  definitio. 

Aer  au  varietur,  manente  lumine. 

efi  fumme  humiduj , & prope  fiummum 

31  • 

non  potefi  generari  nifi  mediante  moderato  edar. 

5 5.9 

non  potefi  fub  quanta  cumque  caliditatt , ntc  ruitut 
fiare 

Aerem  fufiinere  ingens  fuppofitumfaxum  ,puttnt*  tp. 
491.10 

Aeternitas  efi  menfura  diuiuaeffentia. 

nafeitur  ex  immobilitate.  aAJtd 

non  habet  proprie  rationem  menfiert  rtt/oS» 

301.9 

ituum  'efi  menfura permanentis. 

A G 

Agens  aliud  vmuerfisle,  aliud partiadaro. 
aliud  liberum,  aliud  naturale, 
efi  duobus  modis  paffo  immediatum, 
efi  duplex,  vniforme,  & diffornu. 

Agens,  & patiens  dupliciter  fiam  poffint. 
differunt  firmaliter.  . 

Arens  libere  non  fimper  intendit pnem.  . 

Agens  maximum  datur,  aqucpotentUp 

rinimum  non  datur  in  alii  t Por™h  P^^*, 


300.8 

441.1 

165.1 

408*7 

61.14 

318.17 

517.1* 

165*1 


Index  Rerum. 


poffunt  pati  ab  Aiquo,&  non  a quolibet,  propter p at. 
nitorem.  itui. 

Agent  naturale  agere,  io  quantum  efi  inaflu,  tripliciter 
inteBigitur.  7*.l  f 

duo  requirit  od  agendum.  121.18 

eodem  conatu,  quo  agit  io  minus  , potefi  urere  io  ma- 
itu,fi  Applicetur.  60. 1 6 

Juri  tum  nudum  potefi  agere  in  tempore  infmito.+jj  .7 
magis  determinat  ad  produSlionem  vnius  gradu*, 
quum  alteri ut.  1 77.8 

non  impeditum  agit  fpharice.  6 14.  5 

Agent  non  agit  fecundum  totam  fuum  virtutem , f altem 
naturali.  105.5 

non  agit  ni  fi fecundum  portet  applicatae.  207. 1 7 

non  fit  de  non  agente  agens  per  abfblnsum.  501.4 
amne  naturaliter  agit  propter  finem.  1 6 y . 2 

omne  habet  fjhcram  fua  afl  initat  is.  62.15 

quod  iuuaznr  ab  efftfhtjaon  terminatur  ad  maximum 
efficiam, qtu  rn  petefi  producere.  6 1 .9 

quod  non  iuuatur  At  effSfu,  producit  maximum  effit - 
Slum^uem  petefi.  ibid. 

Agente  naturali  approximato  paffo  diffiofito  ad  rece- 
ptionem aflionis  , agent  illud  non  efi  indifferens  ad 
agere,  vel  non  agere.  150.5 

'Agentia  naturalia  inanimata,  bruta, & homines  in  qui- 
bat conueniant.  1 67.7 

inanimata  non  cognofiunt  finem  propter  quem  finem 
agunt.  »66.7 

naturalia  non  peffunt  agere  fidt  quacunque  modica 
magnitudine.  54.  j 

quomodo  finem  finem  cognofiunt.  166.7 

fient  multiplicia.  408.8 

Agere  bifariam  fumi  pote  fi.  * 4407 

Agere  contingit  multet  modie.  71.16,75.20,3  18.19 
Agere  immediate  hnmediatione  fuppefiti  quid.  158. 
«7 

Agere  infinite  perfeOius  efi, quam  recipere  infinite,  i 20. 
11 

Agere  principaliter  bifariam  inteliigi  potefi.  121.16 

Agilitatis*»/  inquoconfifiat.  660.10 

Agi c aliquid  in fi,  fid  non  vniuoce.  5x6.5 

A L 

Alimentum  conuertitur  in  alitum,  quomodo.  628.2 

eitu  pare  fecundum  ffieciem  manet , fecundum  mate- 
riam non.  ibid. 

eft  tadem  vi*  tieet  artraSiua,&  rettmiua.  616.1 
efi  obieilum  potentia  nunitina  , & augmentatiua. 
ibid.  2 

Alrcrario  quidfit.  3 >1.8,41 1.17 

Alterat  io  ad  qualitatem  Jit  duobut  modi*.  ibid. 

a generatione  differt  ex  parte  fitbiefli.  3 1 4.9 

Alteratie , augmentatio  , & generatio  non  efi  tempus. 
505.27 

Alteratie  efi  per  fi  in  Mit  qualitatibus  , qua  prodican- 
tur de  fubieflo  alterato  fecundum  fuarn  vocem.  411. 
>9 

Jit  in  qualitatibut  accidentalibus.  3 1 3 S 

fit  fecundum  qualitates  finfibilet.  -509.lt 

non  efi  ad  habittu  inre  Ile  finales.  411.20 

non  potefi  fieri  in  inflanti.  571.2 

non  potefi  effe  primus  motus.  460.8 

nulla  potefi  fieri  in  vacuo  ab  exirinfece  remoto. 166. 7 
primo  , & per  fe  non  habet  pro  termino  formam  fub- 
fiant ialemfed  accidentalem.  3 1 8. 1 7 

proprie  ditia  quatuor  conditiones  requirit.  411.17 

quamlibet  gcncraioncm  procedit, etiam  particularem. 
57.  »9 

Alt  erat  ionis  /ubi*  Sium  quare  dicatur  finfibile.  3 1 3.8 
eius  velocitas  penet  quid  attendatur.  424.3 

efi  augmen  tabilis  in  infinitum.  49.9 

Scoti  oper.  Toro.  II. 


in  AlterOtione  ad  qualitatem  non  habentem  contrarium, 
efi fisecejfio,  quomodo.  176.6,^  7.177.8 

in  A Iteratione  velocitas  vnde  attendenda.  413.1 6 

Alteratior.es  diuerfitrum  fpecierum  non  fune  ad  inukrm 
comparabile t i»  velocitate.  424.4 

quadam  fisnt  proprU,quadam  impropria.  406.18 

quomodo  ad  inuieem  comparabiles.  424.4 

omne  quod  alteratur  jdteratuA fecundum  gradus  fin  - 
Jibilet.  406.18 

A M 

Amor  a cognitione  non  efficitur,  etiam  particulariter. 
646.8 

magirvnit  Deo,  quam  vifio.  629.1 

non  repugnat  eam  poni  fine  cognitione.  646.8 

A N 

Analogia  qua  compatitur  cum  vniuocatione.  570.2  6 
Analogia  quid  fit.  15.4 

ad  Analogia  attributionem  quid  fufficiat.  573.36 

Analogum  duplex  efi,  proportionis , & attributione. 
J70.16 

non  fignificat  vnam  naturam.  112.38 

Angelus , an poffit  definereeffe,nonper  atxnihilationem. 

537*27 

an  poffit  fe  nen  videre.  65  7.4 

corruptibile  quo  feufu  dicatur . 537.16 

cur  non  informat, ficut  anima.  585.5 

dum  intmtiue  videt  obieilum,  intervenit  fpecies , qua 
pofiaUum  remanet.  578.17 

immateriale  quo  finfu.  S17  lS 

tnoueri  potefi  localiter  motu  continuo.  375-9 

operari  potefi , vbi  nonefiprsfou  fud  effentia.  409. 

10 

peffunt  per  fi  moneri  ipfi , & anima.  3 74  4 

proprietates  materia  habent.  5 3 6. 2 1 

quas formas  educere  potefi  de  potentia  fubicfli.  661.1 
fi  per fiparationem  partium  drfineret  effe  , corruptus , 
vel  annihilat  us  effit.  1)7.17 

Angeli ,cr  homir.it  intelleSlus  in  enti  toto  abfohtta  diffe- 
runt fpecie.  654.1 

Angeli  forma  an  educibilit fit  de  potentia  materia.  538. 
3° 

Angeli  voluntas  perfeSlior  voluntate  homini*.  655. 
coi.  1 

Angelo,  vel  anima  potefi  imponi  praceptum  de  aSlu  pro 
Certo  inflanti.  65  5.7 

Angeli  an  corporei.  f 3 4* 1 5 

an  abfirah-int  jpectes.  5 5 1 • J 7 

an  de  fide fit  illot  effe  incorporeos.  5 3 4«  > 5 

improprie  fiunt  in  loco.  249.12 

non  intcUigunt  obieQa  ad  nimiam  diflantiam.  65  7.1 
Angelorum  prolium  an  per  impulfiu  faSlum.  661.6 

Anima  ad  acquirendam  cognitionem  non  vultur.  6 J 7.2 
a liat  res  fecum  trahere  potefi.  659.6 

an  compofita fit  ex  materia , & forma.  6c$.l 

an  eadem  fuis  potentiit.  606. & 607 

ast  fiat  ex  virtute  feminali.  6 03.3 

an  fit  tota  in  toto  corpore , & tota  in  qualibet  parte 
corporis.  5 97  totum, 

an  pro  hoc  flatu  poffit  mouere  aliquid  inorganice. 
660  1 1 

an  fit  aflui  fubflantialit  informant.  5 83. 1 .&  fiq. 

an  forma  intrinfica.  585.4 

an  poffit  dare  effe  extenfum.  J 8 7. 3 

an  vna  tantum  fit  in  homine.  394-5 

an  quod  illa  fit  forma  informans  , ex  motu  colligatur. 

5*4-5  , - • 

an  informet  immediate  materiam.  587.1 

an  corpus  appetat  natur  Ait  er.  585.5 

an  fit  in  loco  per  operationem , 65  9. 1 

an  informet  humores.  598.5 

LLl  -w 


Index  Rerum. 


m fimul  moneatur  tota  in  vn a parte , & quie ficos  in 
alia.  i biii. 6 

cvt  creetur 'a  Deo.  5 34.1 5,604.6 

Anima  a quo  mouetur.  450.4 

4»  poffit  J oluere  vnionem  cum  aliqua  parte  corporis, 
vel  eam  facere,  660.9 

an  omnis  preier  rationalem, fit  diuifibilss.  596.5 

4«  diuifibilss  fit  in  Qualibet  parte.  598.  j 

an  fit  forma  hominis . 517.8 

4«  fit  forma.  585.1 

Anima  Chrifti  an  perfrtlior  anima  luela.  5 99.  j 
non  recurrit  ad  pbantafmata.  556. 10 

Quomodo  fit  fub  (pecicbus  pams , ($•  vim.  5 89. 1 3 

Anima  corpiu  mortale  non  appetit  naturaliter.  65  6.4 
Anima  de  foris  venit  > explicatur.  603.1, 60 y . 4.  ($* 
fila.  <05.4 

efi  aciiua  per  fi.  607.4 

efi  in  loco  nrcupatiue  per  accidens.  1 3 9. 1 3 

efi  imago  Trinitatis,  quomodo.  6 3 o.col.  1 .«.4 

efi  in  loco  per  fitbftantiam.  659. 3 

eft  locus  fpecicnim,  exponitur.  546.15 

efi  notior  natura , & non  nobu.  14.14 

Anima  eft  omnia  intclligibilia/r/ww/nr.  546.15 
eft  ff  iritualu  forma.  586.7 

eft  fijftantia.  583.1 

f4  opiniones.  ib'sd.&  546. 1 5 

imprimit  impulfitm  immobile.  66  r . c 

infirmat , cr  Angelus  non,  quare.  585.5 

in  feparatione  violentiam  patitur.  5 8 6. 5 

ipfiut  fi  parat  io  non  efi J impliciter  violenta.  655. 1 

imo  natui  alie  ficundario.  ibid.  3 

intelleQiua  an  fit  fub  flant  i a fpiritualis,dr  vera  for - 
»14  informant.  5 84. 1 

minus  celeriter  moitet  rorpus,ejnam  Angelus.  661.7 
nihil  monet  agri,  vel  difficulter.  ibid.% 

non  eft  in  loco  naturaliter.  659.4 

non  eft  corpus.  584.1 

non  eft  pars  diuina  mentis.  586.8 

no»  eft  vna  omnium  hominum.  ibid.  1 

non  informat  materiam  nudam.  5887 

non  informat  immediati  materiam.;  87.1^*  59 1 .1 3 
non  perit  cum  corpore.  600.1 

non  poffit  effe fine  fenfiu , quomodo.  544-5 

nonpotef  corpiu  quatt tumuit  magnum  monere.  661.8 
nunquam  definit.  600. 1 

pote/}  fe  loto  monere.  659.5 

prius  cognofiit  confias  ineffillibut , qui  fiunt  a nobu. 
14.14  ...  t 

Anima  rationalia  a ceteris  formio  naturalibus  tribus 
modii  differt.  1 00. 1 6 

nn  46  intrinfieco  immortalis.  600.1 

eft  indiuifibili/.  596. 1 

eft  in  qualibet  parte.  5 98.3 

eft  in  corde  quo  ftnftt.  ibid. 6 

inorganic  e monere  quare  nequeat  de  fallo.  614.8 

non  tribuit  ellc  corporis.  5 3 6. 1 1 

vnionem  petit  ad  corpus  inmtortale.  65  6.5 

t*  to/nm  potent  iale  non  eft  in  fingulis  partibus.  598.3 
Anima  fiparata  atlu  elicito  appetit  refiurredione.  65  6.6 
4»  acquirat  nonas  ftecies.  ibid.  1 

an  cognofiat  alitu  appetitus  J*r  pbantafia.  65  8.3 

4»  cognofiere  poffit  jit  reta  cordis  ffieu  ollus  liberos  in- 
ternos alienos.  ibid. coi.  1 1 

an  comteniani  ei  veHio,  ligatio  ,tracJio,6cc.  661.6 
an  moneat  per  impulfitm.  661.1 


an  poffit  ab  ea  videri  alius  Uber  a Deo  reprodudtss. 
658.3 

an  proterit  orum  recordetur,  j y !.t8,6{7.ro/Li.».i 

an  recordetur eoru , qua  ceniunfla  fecit, vel  nouit.ibid.x 
an  repertatur  in  ea  opinio.  530. 9 


cognofiit  diflinde  AngtUt,&  alias  animat  fiparata . 
657.» 

in  ea  manent  habitus , & ftecies.  656.1 

inorganit  e monere  pottfi  corpus  mortuum.  66 o.  1 j, 

& 659.6 

poffit  ab  omni  accidente  fiparata  intelligert,  <$•  wBe. 

607.5 

quomodo  moneatur  localiter. 
vna  an  poffit  monere  aliam,  661.6 

Anima  definitio  explicatur.  3 87.1 

prima  efi  tffientialis.  5 jx.x 

definitio  eius  fecunda.  ibid.  1 

ea  tffientialis  an  fit.  ibid.) 

per  priorem  demonflratur.  ifaU 

eiusdiuifio.  1M.1 

eius  fubitflum  quod , & quale.  jqy.i 

eiuj  forma.fi 4 jita  materia  fiparata  effit  jtibbltftcm 

P‘f"-  T)7.i! 

errores  de  eius  origine.  603 . 1 

Anima  rationalis  immortalitas  an  poffit  probari  ratione 
naturali.  601.1 

rigorost  non  potefi  demonfirari.  ibid .j 

de  eius  produc  liene  nihil  certo  fiisut  Arifioulesjbid.i 
Anima  vegetat  itu  tres  funllionet.  6x6.1 

A nimam  effit  formam  bomints  eft  de  fide.  5x7,8 

Animam  effit  fi  fit  impoffibile,  impoffibile  eft  effit  tempta. 

303.1 

eam  effi  ftiritum , definitum  eft.  534.15 

non  effit  allinam  per  fit  abfiurdum.  6074 

t nam  effeomniu  hominum  informante  repugnai.jtfa 
omnium  non  potuit  Ariflotelei.  ibid. 

in  Ani ma  an  detur  materia  prima.  5j3.il 

in  Anima  effe  materiam  ne nt fi  improbabile, fieatibo 
mentem  Scoti.  535.17 

in  Anima  , cr  Angelo  an  fit  materia  eiufdem  rsimt 
cum  materia  corporalium.  534.14 

de  ea  quem  conceptum  quiditatiuum  habere ptfma. 

558.6 

Anima  defunflorutn affiumunt  aliquando  torpere.  660.6  # 
Anima  dsslinguuntur  i n tria  genera.  554-  • 

Anima  in  plantis , Cr  finfitiuis  quando  tfimielittr  Af- 
ferant. **d. 

Anima  non  diUingusmtur  numero  per  aptitodintm  A 
corpus.  5H1*1 

Anima  omnes  an  fint  indhtifibiles.  5^6-5 

Anima  rationales  an  immediate  producatur  e Det.foy* 
omnes  fient  aquales  fulftantialiter.  J99‘l 

Anime  viuentium omnes fiunt  multiplittt.  ^ 

Animarum  genera  quot  fint.  ;qt/oLlJt.i 

de  Animarum  numero  errores. 

Animas  non  fuiffe  ante  corpora . 

Animas  rationales  effe  in  aquales  ist  perfefliottt  fiajisn- 
tiali  probabile. 

Animata  an  & fortior  a sjuo  maiora. 

Animal  carens  virtute  memoratiua  non  pottfi  ptrxiftn 
tempus,  aut  motum. 

Animal  manet  idem  d principio  via  t fiqutApom, 
quomodo.  j*‘V 

Animalis  imperfeQi,  non  amens  perfidi  tpan*ffib 
quare  vitiat.  < '"16 

Animalis  partes  omnes  nutriuntur fing***.  V- * 
in  Animali  omni  datur  finfitt  commAf  j * ’ 
Animalia  imperftda fecundum longtudn*™  fc,a  ^ 

viutent.  . . 

Animalia  incedetttia  iuxta  aquam  cur  uuurja  v 

fur.  4514 

Animalia  monentur  ex  fiipfi i.  ,4J 

multa  diu  4 cibo  abftinent.  > . 1 .‘r 

non  monentur  quoad  omnes  motus  a motor t mtn  J 

4J71' 


* 


Index  Rerum. 


nonnulla  habent  aliquid  inflor  aurium , quo  Audiunt. 

610.1 

Anni  centum  durare  pojfunt  precii  e tentum , quantum 
modo  duret  vnus  die/.  3 88  8 

Amiphcron  eere  vt  fbeculo  vtebatur.  5 1 z .40 

A P 

Apes  en  hebeant  memoriam.  J 16.14 

Appetitus  ad  permane ndnm  interdum  efi  cum  conatu, 
interdum  fine  conatu.  91.4 

ed  ei  tu  aflum  en  requiretur  aOus  volunt  at  ie.  6 1 5.4 
en  diuid.u  nr  in  irafcibilsm  , & comupifiibilem  , tf* 
quomodo.  ibidi 

animal u efi  duplex.  95.1 1 

circe  fitpematurelie  quomodo  verfiutr.  614.  coi.  1. 


dirigitur  omnis  a cognofiente. 
ducitur,  tf-  volunt  et  ducit, 
duplex  in  homine , de  fide, 
efi  duplex, 
efi  ratione  indigentia. 


libertatem  ei  male  tribuit  Ceietenm.  6 1 4.  coi.  1 
num.  1 

naturalie,  & animali * differunt, 
naturalis  innotui  quid, 
naturalie  quid  fit. 
planta  quare  non  fit  potentia, 
quidam  efi  fine  cognitione, 
quomodo  fubefi  voluntati, 
rtunionis  anima  an  naturalis. 

Jinfitium  an  fubdatur  voluntati, 
finfitiuus  in  multis  differt  a rationali. 


9!f 

6 1 x.  t 

2MJ 
59*- 4 
166.6 
6iq.col.i.n.i 
6;6.4 
ibisLcol.  1 ,n.  t 
94-«« 


fi  fit  in  Deo.  6 11.J 

triplex  efi,  naturalis,  finfitiuus/^  rationalis,  j 9 j .4 
vbi  refideat.  6 1 6xol.  1 jt.  3 

viralis  reperitttr  in  omni  cognofiente.  641.  t 

'Appetitus  obieQum  an  fit  bonum , qua  tale.  6 1 j .feti,  j . 
num.i 

appetitu  naturali  aliqui  appetunt  fisam  corruptionem. 

?).8 

Appetitus  duos  effe  in  hom.no  dicere  videtur  fidet. 
641.1 

'Appetitio  a quo fiat.  6 1 5 fifl.qjt.  1 

Apprebenfio  aliquando  comparatiua.  5 07 . 8 

Apprehenfio  ,&  aUus  voluntatis  funt  caufa  immediata 
deletlationie.  645.4 

jxlifl  'ffifSfi.  6)7. S 

_ 507.7 

fimplex  aliquando  efi  de  propofitione.  6*7.4 

in  Apprthenfione  propofitionii,&  non  fimplicis  extremi , 
pol  efi  effi  falfitas, quare.  6 57.5 

A Qw 

Aqua  appetitu  proprio  non  afiendit  ad  impediendum 
vacuum.  617.8 

afienfiu  eius  ad  impeeliendum  vacuum  an fit  natura - 
1**.  649.8 ,655.1 

efi  medium  fani.  611.4 

efi  fumme  frigida , & prope  fummum  humida.  5 1. 
J* 

tuxta  eam  homo  incedent  cur  inner  fi  capite  apparear. 
6ji.5 

A R 

Aranea  per  quod  principium  facit  telam.  »65.3 
At  bitrium  liberum  quid.  »6f.i 

Arbores  an  habeant  finfitm.  594.) 

Arcus  illuminatiu  in  prima  lunatione  cur  appareat  por- 
tio magne  fphere.  4 5.9 

Arguere  circular  it  er  quando  non  efi  inconuenient.  10, 


Argumentatio  stb  eppofito  antecedent  it  ad  oppqfitttm  con- 
fiquentu , non  valet.  a 1 5.6 

Scoti  oper.  Tom.  1 1. 


Ariftotclcs  an  creationem admifirie.  534.1  j 

dijfentit  a Platone  de  immobilitate  primi  motoris. 
4M»f 

per  caelum  inteUigit  vniuerfum.  178.19 

perca,  qua  nunquam  funt , inteUigit  impejfibllia. 
Z95M* 

per  mobile  refifiemiam.  4)1.11 

per  materiam  quid  intellexerit.  58 6.1 

quid  de  anima  immortalitate  fin ferit.  Coo.  eoi.  1. 


95.10 
641  } 

641.1 

91.4 

89.54 


quid  de  numero  finfuum  internorum, 
tenuit  multa  opinat ine  tomum. 

Ars  circa  fallibile  verfatur. 

circa  portet  externas  filium  operatur, 
agit  propter  naturam, 
mutatur  per  naturam. 


511.10 
6o)-0 

«J4-I0 
101.4 
164  19 
i17.16.tf-  19 


Ars  imiratur  naturam,  duplicem potefi  habere finfitm. 

n7.'9 

per  eam  aliqua  fieri  contingit  bifariam.  1 04.5 

ficut  fi  habet  ad  operationct  artificiales , ita  natura 


6jf.  1 6 

128.10 


105.5 
80.6 
105.5.  tf  4 
»05.14 

104.4 


ii6.it 


ad  natur  alti. 

Artium  diuerfitas  explicatur. 

Artificialia  ab  arte  denominantur, 
diuerfis  modis  fiunt, 
qua  fint. 

quomodo  a naturalibus  differant, 
funt  in  triplici  differemia. 

A S 

Aftrologia  dicitur  fiientia  media. 
vAfirelogi  quomodo  iudicant  de  hominum  moribus. 
519.8 

A T 

Athamfius  exponitur  circa  difficultatem,  an  in  Ange- 
li/ fit  materia.  557.  15 

Artent  io  efi  ipfit  operatio.  6 5 1 ,eot.i.n  5 

Attentio  habitualis  an  eadem  cum  virtuali.  105.4 

per  Attubtitioncm  ad  vnum  pojfunt  dici  omnia  alicu- 
ius generis.  568. 1 4 

per  Attributionem  analogia  qnidfuffciat.  57336 

A V 

Auditus  organum  quale. 

eim  fabrica. 

Auenipaccs  Auerrost  pmerpter. 

Augmcnratio  accipitur  muli  u modis, 
an  maneat  in  ea  idem  fitbiellum. 


6io.t 
ibil. 
167.9 

JZ1.4 
40.1,325.10 


fit  fecundum  formam  , tf-  non  fienndum  materiam. 
njij 

fit  ficundum  formam  tantion  invinemibus.  39.  18. 

& r>i- 

non  fit  fine  nutrit  ione.  41.19 

omnis  efi  omni  augmentationi  comparabili  t.  415.5 
potefi  fieri  ficundum  quodlibef  genus  qtuntitatu. 

JZZ.5 

propria  dicitur  generatio  partialis  , fine  ficundum 
quid.  Ji?.*' 

proprie  di  fla  non  fit  fine  nutritione , & alicuius  ge- 
neratione. j 11.10 

quomodo  fiat.  40. io 

eius  velocitas  pener  qua  attendenda.  368.9.414  3 
A-tgmentatioms  definitio.  3i».«o 

Augmentationem  effe  primum  motum  , efi  impoffbile. 
460.7 

in  Augmentatiene  manet  idem  fubieclum, quomodo.  40. 

n.  315. 10 

in  Augmcntationc  pars  fecundum  formam  maner, 
non  autem  fentndnm  1 na  t er  i am  /xponirur.  5 •;  7. 7 
in  A ignient  at  i one  viuentu  pari  preprie  augetur.  325. 


quod  Augmtntasur  , non  generatur  fimplsci ter , fid  fe- 
cundum quid.  JM-11 

• * • fiacu 


LLl 


-j 


ml 


Index  Rerum] 


B A 


BAculus , casito  vnapars  eft  in  aqua,  ait  er 4 in  aer*, 
quare  appareat  fraflus.  614.1 

circa  illum  quare  vi ftu  decipiatur.  J 1 7*  1 8 

Balxna  videt,  & mu/cule  vtitur.  499. 1 1 

B E 

Beati  quare  non  triflenturd/  peccatu  cemmijfis.  630.1 
quomodo  conuertantur  ad  phamafmata.  556.10 

quomodo  fint  / icuri  de  fiat  tu  perpetuitate.  65  o.  1 3 
Beatitudo  an  formaliter  in  voluntate.  630.3 

an  includat  relationem.  £ j ^.S 

an  neceffitet  voluntatem.  649.7 

formalis  an  fit  pojfibilu  fine  relatione  coniunflionis 
adobieflum.  638  4 

quoad  Reatitudincm  , & miferiam  eft  neccffitat  fpecifi- 
cationu.  649.8 

Reatitudinem  non  vult, qui  ejfe  non  vult. 61 3 .coi.  1 .*.  3 . 

B O 

Boniras  abfiluta , & reffiefliua.  64 3.6 

in  rebus  triplex. 

moratu  aflui  quid fit.  638.3 

morali/  non  di  fi  inguitur  realiter  ab  aflu.  639.10 

primaria, & ficundaria.  643 .6 

principalius  eft  ab  obie  flo, quam  k fine.  6 3 4. 6 

Sortitote  propria  abfinte  ab  vno  medio  , quomodo  illud 
medium  prafertur  alqs  medqs.  64  3 .9 

Bonitates  quatuor.  jfcj  ^ 

bonum  an  fi/  id/m  cum  fine.  6448 

de  appetibili , cr  dele  flabili.  643.7 

eft  duplex.  ,41.7 

boneflum , & dele  flabile.  ibid. 

obieflum  eft  volitionu.  613.1 

omnia  illud  appetunt.  9 

verum,  dr  apparem.  644.8 

B R. 

Bruta  an  habeant  memoriam.  J » 6. 1 4 

perfefla  aliquando  ex  memoria  proterit omm  multa 
faciunt.  ,67.7 

Bruti*  injunt  conceptu*  vniuer files  cum  circumflant  iio 
fingularibu e,  eo  ordine,  quo  in  nobu.  1 7. 1 j 

C A 

CAdauer  fi  generetur , non  eft  idem  corptu  ChrilH 
vinum , & mortuum.  J 89. 1 4 

Cadauerii  accidentia  non  funt  nona.  59°-*S 

in  Cadauere  non  eft  nona  forma.  /87.4 

C A 

Cxcus  , & caritas  idem  funt.  9 0.£ 

Cadum  ab  intrinfico  non  habet  naturalem  inclinatio- 
nem, qua  determinetur  magu  ad  motum  , quam  ad 
quietem.  1 1 6. 1 7 

an  fit  1 orruptibil*.  5 3 x. 8 

ciu*  definitio.  1*3-4 

tft forma,  quomodo.  ibid. 

eft  fitbfi ant  ia.  ibid  3 

eft  variabile.  388.8 

habet  in  fi  proprium  afliuum  fi » motus.  1 06.4 

habet  in  fi  principium  tam  alituum , quam  pajftkstm 
fiu  alterationu.  ibid .5 

item,  principium  paffiuum  rectptinumfid  non  refifti- 
tiuum.  106.4 

mediante  motu  fuo  attrahit  ignem  ficum  motu  dinr- 
no.  144  4 

monetur  InteUigentia fibi  approximat  a.  1 1 3 . 5 

monetur  k fiip fi.  451.3 

monetur  naturaliter.  I »4  9 

monetur  voluntario  non  contingent  er  , fid  nectffirio , 
neceffitate  complacentia.  « 15.15 


non  eft compofitum  ex  materia,^ forma.  It.  . 

non  eft  materia,  nec  habens  materiam.  ibid.4 
non  habet  in  fi  principium  afliuum , vel  pajjutvn 
alicui  hi  ah  eri  tu  motu t,  aut  tranfmutatinsu  k mo- 
tu locali,dr  illuminatione.  , ^ 

non  habet  principium  rtfiftitiuum  illummatunu^ft 
denfitatem. 

non  monetur  naturaliter,  fid  libere.  |0<j . 

non  refiftit  motori.  , ^ 

poteft  moneri  velocius , & tardius , ex  fippofniont. 

quodlibet, excepto  primo  mobili , monetur  duobus  m*. 

„«.,7 

quod  moneatur  velocius  ,qukm  defaflo  monetur,  vel 
etiam  t ardius  ^ft  impoffibile^x  fuppofnionc.\%q6 
quomodo  aliquo  modo  pojjtt  dici  fortuna.  148.6 

Jfito  motu  eft  caufit  generationi* , & corruptionis  ia 
iftu  inferioribus.  44%  >84.7 

Coli  agunt  in  imelUflum,&  voluntatem,  quomodo.^  19.8 
incorruptibiles  funt , quo  finfit.  5 j 5.19 

non  rarefierent  ad  replendum  vacuum.  16  6.9 
non  funt  animati.  384.5 

non  fiattfic  in  loco,  vtk  locis  conferventur.  149.15 
Caliditas , qua  fuit  pars  caliditatis  fumma  ,ftatfimd 
cum  frigiditate,  qua  eft  pars  frigiditatis  fnmm,cn- 
traria  calidi  tat  i.  j Jj.y 

Caliditatii  gradus  aliqui  pofunt  flare  cum  aliquitu 
frigiditatis  ,fitd  fumma  caliditas  cum  fumma  frigi, 
ditate  non.  jgj.r 

Calor  naturalis  i n corde  refidet.  £t8.l  C 

Caloris  defiflu  aliquando  mors.  618.14 

Calorem  vnde  fintiat  corpus  Soli  applicatum.  491.6 
Canis  appetit , C refingit  carnem , vident  adimdau 
virgam.  593.6 

Capilli  an  nutriantur.  618.14 

Capite  cur  potius  dolcant  findentes,  quam  corde.  5 14.4, 
515.10 

Carentia  eius,  ad  quod  eft  inclinatio  naturalis,  pando 
violentia.  656.6 

Caro  quadam  nertu>fii,qnadam pura.  489.1 

quomodo  dicatur  fentire.  dii$ 

vina  dr  mortua  rates  vniuocc.  591.13 

vtri/m  Jh  organum  raflu*.  489.4 

Carne  molliores  ingtniofiores.  5 00. 1 4 

CafuaJ  c,&  fortuitum.  151.10,159.1 

Cafuale  , aut  fortuitum  nihil  fnnplicittr.  l+S-4 

Cafits  eft  caufi,  a qua  non  euenit  finit  intentus.  143.19 
Cafus , & fortuna  contingunt  in  contingenti  ad  vmtm- 
libet.  150.3,  i/UO 

fit  aliquid  ab  illis.  145  3 

non  fiunt  omnia  ab  Ulis.  did. 

hic  in  pisa  fi  habet  quam  HU.  143-17 

non  funt  caufa  cali.  144- '9 

funt  caufi  agentes.  ibid. 

funt  caufi  eorum , qua  eucniustf  extra , ftmper , & 
contingent  er.  141.1* 

fint  caufi  in  hit , qua  eueniunt  in  minori  parte , ita 
vt  non  frequenter,  nec  de  neceffitate.  ibid&n 
funt  caufi  ia  his , qua  fiunt  propter  boc.  did\i 

tripliciter  fumi  pojfint.  I/M» 

Caufa  tquiuoca  quid fit. 

Caufi  alia  e fi  per fi,  alia  per  accidat.  M4- i0 

alia  libera, alia  naturalis.  * J * • J 1 

alia  inftrumentaiis , alia  principalis.  * 3 

aliqua  eft  efficiens.  ibid.  3 

c onfiruans  dicitur  tribus  modis.  * 3 ^ 

dicitur  efficiens  effrflm,cur.  »}8.'4 

dicitur  vnisser filij  tripliciter.  * 3 7» 1 1 

dupliciter  effiflum  immediate  attingit.  * 3 S.  1 7 

eadem  eft  disterfirum effifluum.  » 3 *»6 

officias 


Index  Rerum. 


efficient  dissiditur.  i jo. )o 

tuu  quinque  modi.  I 

efl  Caufia  extrinfocss, . Aid. 

Caufa  tft  illud  propter  quod  uberum  efl  ranquam  ab  itio. 
MJ-* 

efl  multiplex.  ijo.jo 

efl  nomen  relutitabn.  t } • .1 

Caufa  & effiam  fitnul  fiunt , & non  fiunt  , quomodo. 
»?8-l4 

formalis  duae  habet  eau/aliratei.  1 50.17 

in  omni  ad  ione  principatu  efl  nobilior  rffcdu  pro- 

datio.  158.14 

infirumentalu,  quid fit.  «55- '6 

materiatu  tribm  modis  potefl  confiderari  effe  confit, 
quibus  non  efl  confio.  119.16 

naturalu  non  impedita  producit  perfidiffimum  effi- 
dum  quem  potefl.  5 4 « -9 

non  omnis  efl  prior , & nobilior  fuoeffidu.  1 5 1.6 
nulla  naturalu  confiat  fimplicittr  nece  florio.  158.1* 
omnis  efl  materia , vel  forma , efficient , vel  finit. 
161.9 

per  accidens  duplex.  1 44*»o 

potefl  tripliciter  dici  mediatu , vel  immediata.  1 57. 
11 

prima  intendit , & cognoficit  omnem  effctlum  , ad 
quem  concurrit  producendo.  146.4 

principalior  de  confit  concurrentibus  ad  eundem  effi- 
Qum,  femper  efl  perfidior , & nobilior.  157.15 

principalis  quid.  1 55.16 

producens  tantum  , <jr  c au fit  cenferuansfieptem  modis 
differunt.  «57-9 

quomodo  confio  diuidatur  in  quatitor  genera  cau furum . 
151.4,155.8 

vna  duos , & indeterminatos  effidut  habet.  144. 10 

vniuoca  quid  fit.  1 5 5. 1 6 

eius perftdio  ex  tribus  prouenire potefl.  1 3 7 . 1 3 

Confiam  effe  extra  fisum  effidum , dupliciter  contingit. 
«45»» 

perfidionem  eius  ex  tribus  cognofii  poffie.  1 5 7 . 1 J 

t >nam  fui' sr  di  nari  alteri  quid fit.  1 3 i.jo 

Confindi  ordo.  196. 1 1 

ex  Confis  materiali  offenditur  effidus  effe.  161.11 

Causa  naturali  concurrente  cum  libera , tota  odio  efl  li- 
bpra.  645.1* 

Cauta  prima  naturaliter  agente , nullo  moneret  libenai 
in  fle  unda.  648.1 

Cauto  fufficienti  pofiud , neceffarib  fequitur  effidus.  155. 
'5 

Confio  ad  multo  poffunt  comparari.  «559 

Confio  eque  perfido  poffunt  in  effidus  aque  perfidior. 
658.1 

ceincidnnt  in  idem  numero.  1 3 x.5 

diuerfa  fiunt  aliquando  eiu fidem  cffeFlus.  150.50 

effientialiter  ordinata  fiunt  in  duplici  ordine.  40  } .7 
Confio  notiores  fiunt  effidibm.  1 70. 1 

per  fie  fiunt  finito  , fied  confit  per  accidens  infinito. 
141.15 

quodam  priora,  quodam  po  fleri  ora.  « 5 4 • » 4 

quedam  in  adu,  quodam  in  potentia.  1 5 5. 1 6 

quomodo  dicantur  notiora.  15.11 

quot  fint  compofini  naturalis.  «51-4 

fi  plura  concurrant  ad  aliquem  effidum  itio  fiunt  fibi 
inuicemfifbordinoro,vel  ambo  alicui  tertio.  1 46.4 
fiunt  notiores  fuit  effidibtss.  1 70.1 

fiunt  vniuer falsor  a.  1,1 

fiunt  fibi  inuicem  confis.  119.14,151.5 

vniuerfalium  confio  fiunt  vninerfitlet , C"  fingularium 
prtfylm,.  1J4-IJ 

Cou forum  quatuor  genera.  1 1^.15 

earum  con fiderat  io  quatenus  ad  Pfr, ficum fied at.  1 6 1.9 
Scoti  oper.Tom.il. 


*54.'i 

«19.14 

156.15 


earum  modi  quatuor. 
earum  proprietates  tret. 
earum  triplex  gradus  istuenitur. 

C E 

Centrum  granitatis  quid  fit.  »4  5 • « 4 

Cerealia  quid  fint.  55?. »9 

Cerebrum  quomodo  odore  confortetur.  6 1 5.6 

st  Cerebro  deriuantur nenti.  489.5 

illo  turbato , quare  turbata-  intetiedio.  5 98.5 

Certitudo  diuiai  potefl  in  Phy  ficum,  moralem , & Me- 
tapbficam.  636.8 

Certitudo  duplexeft.  ibid. 

C ert  it  udo  & euidentia.  6 $ 5.  | 

Certitudo  omnis  non  efl  euident,  fied  omnis  euidentia  cer- 
'<•  6)6.8 
C H 

Charuaj  habituum  nobili  fimus.  6x9.1 

Cllordx  duspeffiint  fiJlinrre pondus  , quarum  tamen 
nulla  potefl  mediatum  fiufliuere.  95.5 

Chriflus  an  aliquando  incurrit  corpus  fiam  inorganice 
ante  rtfiurrtUiontm.  65 9.6 

habuit  perfidi fimam  fl.  varam.  5 1 . 1 4 

moitit  fi  inorganice.  6 1 4.8 

quomodo  in  c trium  euedttt  dicatur.  66  0.7 

in  Chrifto  fuerunt  dua filiationes.  6if.ll 

C l 

Cibi  conuerfiona.  618.1 1 

quomodo  fiant.  Aid.  il 

Cicero  male  de  Fato  locutui.  1 49.1 1 

Circuitio , fitu  circuitionis  velocitas  pena  quid  atten- 
denda. 368.7 

Circulatio  non  efl  in  monentibus  , & motis  localiter. 
4°»*4 

Circulationem  effe  infinitam  efl  impofibile.  5 96.1 1 

Circulus  imperfedsss fit  duobus  modis.  1 o.  1 7 

in  demon f Iras  ione  dabibs  efl  primo, & fecundo  modo. 
Aid.  1 9 

in  Jemonfl ros  ione  efl  duc  lex.-  1 o.  1 7 

C L 

Clcpfydw  quid  fit.  »5 1.11 

C O 

Co&iones  quatuor  alimenti  fiunt  antequam  in  viuen- 
tis  fiubflanti.an  conuertatur.  40 . 1 +.&  ftq. 

Cogitatio  prima  an fit  iu  mina  noftra.  63  ixoiiJt.p 
Cognitio  ad  adum  voluntatis  an  requiratur.  645 .4 
Cognitio  aliqua  potefl  dici  perfeda  dupliciter.  9.  5.  & 
541.16 

confufa  adualis  prior  efl  con  fu  fit  potemiali.  1 9.19 
confit fa  prior  efl  quam  diflinda  eiufdem.  5 4 0.6 

diflinda  adualis  prior  efl  diflinda  potemiali , quo- 
modo. 1 9. 1 8 

duplex  efl  cognitio.  Aid.  17 

incomplexa  per  fied  a de  aliqua  re  haberi  potefl , fime 
cognitione  omnium  cau  forum.  9-6 

non  efficit  amorem  etiam  partialiter.  646.8 

obicili  efl  in  ecflafi.  ibid.  7 

omnis  , qua  f equitur  ex  alia  cognitione  alterius  rei 
eiufilem  or elinis,  efl  complexa.  9-*  5_ 

perfida  de  nulla  re  figni/icata  per  terminos , haberi 
potefl.  Asd-S 

perfida  duplex  efl.  »0.15 

prodic  a fiumit  principium  a fine.  635.3 

primorum  principiorum  non  tft  prima.  5 4 » - 1 4 

vna  dependere  potefl  ab  alia  dupliciter.  5.10 

tna  dupliciter  potefl  effe  perfidior  alia.  540.6 

vna  ex  altera  bifariam  cau  fieri  pot  eft . ibid. 

Cognitionis  veritas  fimpliciter  efl  in  indicio.  6 37.5 


ad  Cognitionem  acquirendam  non  vmtur anima.  657.» 
udi coufiui  perfidam  requiritur  notitia  confufa  om- 
nium cius  caufitrum. 

U-l 


9-7 

ad 


5 


Index  Rerum. 


dd  Mathematicam  perftrtam , vel  Metapbyficam, 
ftlt em  de  fubftantits  feparatu,  non  requiritur  co - 
. gnitio  omnium  caslfarurr.  ibid.9 

dd  perfert  am  rei  quomodo  requiratur  cognitio  om- 
nium c. m furum.  1 o.  1 5 

ad  perfert  um  rei  non  requiritur  cognitio  caufkrum 
per  accident.  ibid.  1 7 

ad  perfert am  rei  cognitionem  quot  requirantur.  9.8 
ad  principiorum  cognitionem,  item  elementorum  , & 
cau ftntm  quomodo  procedendum.  lj.lt 

propter  Cognitionem  fenftbilium propriorum  fen fisum  jtn 
fit  nectjjc  ponere  fenfum  communem.  509.3 .& fiq. 
a Cognitione  confufit  jpeciei  ad  diftinrtam  eiufdem , quo 
ordine  reditur.  540.5 

a Cognitione  confusa  ad  diftinrtam  ordine  dortrina  pro- 

■ ",w  sm 

a Cognitione  non  fit  artu*  voluntatis.  6q6.8j&  9 
C ognitum  primum  quid fit.  3 * 1 . 3 6 

Cognofctndi  difiinrte  ordine  prior  eft  ordo  confuse  co- 
gnofiendi.  y4i.io 

Cognofiere  confuse  aliud  e fi , & aliud  cognofeere  confu- 
fum.  519.1 

Cognofiere  confuse,  & difiinrte  quid.  ibid. 

Cognofiere  de  aliqu-t  re  quod  fit  natura , non  cognofien- 
dt>  motum , impoffibile  efi.  170.5 

Cognofii  difiinrte  nibil,nen  cognitu  partibus  in  eo  inclu- 
f‘s-  541.11 

Cognofii  plura  fimul  vna  potentia.  5 07.6 

Cognofiitur  aliquid  quadrupliciter.  5585 

Cognofii tur  hoc  prius,  quam  illud,  quare.  5 19.9 

Color  an  fit  t.vttum  in  fuperficie.  6 1 9. 1 6 

Color  colli  columba  non  efi  versu.  618.14 

Color  iridu  an  venu.  ibid. 

Color  non  efi  lux.  ibid.  1 $ 

quid  fit.  619.16 

vnde  oriatur.  6 1 8. 1 5 

vnde  vnsu  potius  reperiatur  in  vno  corpore , quam  in 
alio.  * ibid. 

Coloris  definitio,  619.T6 

Colorem  recipiens  cur  non  pofftt  recipere  eius  fteciein. 

flf.io 

Coloret  apparentes  an  videat  oculus.  5 1 7. 1 9 

apparentes  non  videntur.  618.1 3 

apparentes  fiatt  lumen.  5 1 7 10 

extremi,  tfr  medii.  619.17 

Corrbmuuonis  confit  quot.  153.11 

Commun  i i mitius  an  mitius  uota,  y41.11 

Comparabilium  conditiones,  415.!  l 

Ccmpat  at  io  efi  duplex.  4 1 7.5  >4 1 6.8 

efi  in  aliqualiter  vniuoeo.  j 70.  x 6 

efi  multiplex.  5 14. 1 1,4 1 9.3 

fit  ftrnper penet  aliquam  vnitatem.  4 26.9 

illisu  in  quo  iquenitur , conditiones.  41 6.2,4  * 7- J 
in  quibus  inueniatur.  419.12 

Comparat  io  mobilium  ad  mouentia  fit  quinque  modis. 

418.3 

motuum  in  velocitate,  tripliciter.  4 1 4. 3 

prima , & fecunda  filum  in  numerie  intsenitur.  4 1 8. 
1 1 

Comparationis  definitio.  416.2 

eitsfinodi  orto.  418.9 

Comparationes  prima  insternuntur  in  quantitatibus  con- 
tinuis. ibid.  1 1 

Comparationes  proportionales  non  fiunt  circa  genera. 
121.13 

Complexiones  dsuer/a  conferunt  ad  dominium  appeti- 
tu* firfiriui.  612.2 

Complexum  efi  duplex.  26.8 

Compofitio  efi  multiplex.  177. 11 

JHiJjit.  307.7 


Cemf.[aum  tn  hJuu  plmtfnvm  fMmtUln. 

l8 

efi  perfert  iis*  materia  in  infinitum.  Ilo.  1 2 

ex  indiuifibilibtu  iadiuifibiU  in  infinitum  nullum  efi. 
2!  3.40 

idem  minime  manet  ratione  Yiufdem  materia.  590. 
15 

non  agit , nec  refifiit quomodo. 
nullum  efi  ex  partibus  dister fanem  rationum.  6j.  j 
omne  re folustur  in  fua  componentia.  80.8 

pote  fi  dici  noti  tu  dupliciter.  j 3 . , ( 

filum  proprie  efi  fubfiantia.  25.1 

Concauum  cxli  efilocsss  nebilijf.mm , quem pottfi ha- 
bere corpus  rerte  metum.  i44  j 

efi  locus  proprius  totius  maffa elementorum.  257.3 
Concauum  , & connexum  non  funt  oppofita,  & quare. 
»05.11 

Concauum  Luna  dupliciter  efi  locus  ignis.  218  9 
Concauum  orbis  Luna  quomodo  fit  locus  ignis.  244.  j, 
218.9 

Concauum  fphara  ignis  non  efi  locus  proprius  aggt- 
gasi  ex  tribus  elementis , & mixtis  infra  commis. 
*57-J 

Conceptus  entis  de  Deo  pro  hoc  fiatst  an  perfeUitr  efi 
pofftt  omni  conceptu  de  creatura.  t7M4 

Conceptus  de  Deo , vel [ubftantiajion  efi  nobis  foffibilit, 
quomodo.  561.17 

Conceptus  dicitur  vnittocus  tribus  modis.  28.17 
Conceptus  duplex  efi.  duly 

Conceptus  entis  efi  communior  aliis.  25.2 

efi  communis  fiibfiantia,Cr  accidenti.  j66.f 

efi  vniuoctu  Deo,  & creaturis.  dilj 

fiifficit  ad  eontradirtionem.  567.10 

Conceptus  entis  infiniti  efi  perfert ifftrmu , quem  it  Deo 
pro  nunc  habenms.  549.17 

Conceptus  mperfirtior  quare  caxsfetur  'a  remotis.  10  54 
nullus  creatura  eft  proprius  Deo.  yW.7 

omnis  efi  complexus  , per  qunn  concipitur  attulent. 
»f-7 

proprius  eft  duplex.  55 o.jo 

proprius  fubfiantia  non  datur  in  via.  566.9 
quiditatiuus  fubfiantia  non  includit  coucepim  acci- 
dentis. i(5.io 

fpecificus  quid.  20.  J 1 

vniuer falis  eft  duplex.  1 6.6 

Conceptus  quiditatiuus  quem  poffumus  habere  it  tra- 
ma pro  nunc.  558.$ 

Cone  eptus  omnes  vniuerfidiores  in  Phy  fica  mn  fusa  com- 
prehendendi ad  fu  fi cientem  cognitionem  fibiefli.  15. 
19 

Conceptus  propnj  de  Deo  quomodo  haberi peffknt.  558.7 
Conceptus  vniuerfides  cum,  & fine  fubfiantia  partiaU- 
rijsbi  appropriatd,  quomodo  c enuntiant, fj  dsfirat . 

1 6.6, (fr  7 

Conceptuum  ordo.  *t-9 

Concipiendi  confuse  totus  ordo  eft  prior  via  orqfiu, 
quomodo.  '9*1 

Conclufio  aliqua  quatuor  modis  dici potefi is  fd** 
naturali.  1*4 

Conclufio  demonfirationis  bifariam  cognofii  pttfi-  14. 

1 6 • 

nulla , cuius  vterque  terminus  eft  natunobt , fi  Ma- 
thematica. 114*4 

pluralis  numeri  non  fiquirurex  premjfu  infiitgnlari 
numero.  3?*‘J 

Conclufionis  caufit  tripi  icitur fismitur.  1 V • 11 

ex  Conclufione  experimentali  deuenittsr  aliquando  « 
principium  per  fe  notum.  6)5.4 

Concupifcibilis,  & irqfiibilit  an  dirtistguautur  isi  vo- 
luntate. 615.1 

Cornu 


Index  Reruth. 


Concupifiibilit  fix  pafiiout/.  616.4 

Condcnfatio  bifariam  fismitur.  176.9 

efi  tnotw  ad  sicnfiaionem.  176.10 

ffl  triplex.  ' 175.4 

Condenfiuio  , & rarefsBio  quid  fint.  ibid  4 

Condenfiuio,  & raref allio  quomodo  non  di  fi  induuntur  a 
skufitatr,  & r uritote.  ibid 

Condenfatio  non  eft  diminuti o.  Ij6. 1 1 

Conde nfkiio  qualiter  fiat.  275.4 

in  Condenfistione  quomodo  fi  habeam  partes.  176. 1 1 
Conditiones  ad  hoc , quod  aliqua  comparari pojfint  in 
aliquo  tertio.  419. 1 3 

Contui  a fiunt  nobis  notiora.  1 7.  t o 

Congregatio  efitrafhu.  405.(4 

Conicientia  ad intelleffum  ordinatur.  654.1 

Confient  ia  an  fit  habitus  prodicta.  655  .coi.  1 1 

Confiiemiofiu  magis  an  magts  fidens.  63  f. fili,  f at.  2 
Confecratio  in  triduo  fi fieret,  haberet  eundem  termi- 
mm,quem  modo  habet.  589.1 5 

Confequentcr  tfi prius  quam  tangere.  551.15 
Coufiquenter  fi  habentia  qua.  547.1 

Confiquenterfc  habere,  qua  dicantur.  355.18 

Confiquentia  bona  e fi  a verbo  eft  tertio  adjacente  ad  cft 
fecundam  adiacent.  1 4 1 .7 

Confiquentia  duplex.  6.15 

formalis  que.  ibid. 

materialis  qua.  ibid. 

quadruplex  e fi.  5.1 

Confertum  non  fit  immediat  e ex  quolibet  ,fid  determi- 
nate ex  inconfiruante.  68.10 

Contemplatio  quomodo  impediatur  'a  phantafiatione , vel 
e contra.  594-4 

Contigua  qua.  3 3 3* »9 

Continent  efi  ditrifum  'a  contento , & fiunt  ad  intricem 
contigua.  111.16 

Contingens  accipitur  dupliciter.  15 1.9 

Contingens  ad  viruiulioec  uon  repentur  in  potentiis 
adiutf.  150.3 

Confingens  efi  triplex.  151.11 

Contingent  er  aliquid  euenit.  j 5 3 .5 

Contingent  er  aliquid  euenit  dupliciter.  >55-9 

Contingentis  definitio.  151.1  j 

Contingentia  ad  vtrumlibet  in  quo  reperiantur. 

Contingentia  efi  diuerfimode  in  agent ib tu  Uberis , & na- 


turalibus. 


151.7 


Contingentia  in  rebus  pratensem  ex  concurfit  diuina  vo- 
lunt atis  libere  cum  caufit  fecundis  naturalibus.  158.11 
Contingentia  in  rebus  vnde.  »57.10 

Contingentia  renem  affieritur.  »56.14 

Continuatio  efi  triplex.  3 H • » 9 

in  quibus  inueniatur.  3 } * • » 5 

Continuit  at  morsu  quid  requirat.  3 5 2 , j 7 

Continuitas  temporis  efi pofierior  continuitate  motus,  <$■ 
magnitudinis.  1 86. 1 5 

Continuitatem  , vel  di  [cretionem  in  omni  comparatione 
oportet  imaginari.  4 1 8.1 1 

Continuum  efidiuifibile  in  portet , quarum  qualibet  po- 
te ft  e/Je  hoc  aliquid.  56.17 

efi  diuifibile  in  fiemper  diuifibilia.  347-3 

Ulud  diuidi  in  infinitas  portet,  quid  fit.  359-14 

in  ipfb  an  fint  infinita  partet,vel  e contrario.  3 56.5 
inipfo  fiunt  infinita  partes,  quomodo.  357-10 

in  ipfi  fiunt  duplicet  portet.  203.13,357.10 

non  efi  compofitum  ex  indiuifibilibtu.  347. 1,3  5 3 .8 
nullum  compofitum  efi  ex  indiuifibilibtu.  349.8 

fismitur  tripliciter.  1 69.6 

vnde  dicatur.  5 3 5. 1 9 

Continui  aliqua  partes  an  fint  omnes  partes  continua. 
3f6-4 


in  Continuo  quolibet  par/  astteuUuifiotum  , habet  for- 
mam, non  tamen  difiinfle.  3 58. 1 2 

in  Continuo  portet  indiuifibiloo  fum  fient  punita. 

}6o.5  • 

Continua  qua.  347. 1 

Continuorum  funt  tria  genera.  187.19 

Contradillio  non  (equitur  ad  valuutuefie.  16  5-3 

tdd  Centradiclionem  faficit  entis  conceptus.  567.10 
Contraria  duo,fiiuxto  ponantur  ad  intricem,  qucdlsbet 
illorum  magis  diftinde  percipitur.  45  9 

duplicia  fiunt.  74-3 

dupliciter  fumantur.  6945 

primaria  quadam  fiunt, quadam  fecundari  a.  69. 1 3 
primaria  fum  in  duplici  differentia.  ibid. 

qua  dicantur  fecundum  locum.  3 3 * • 1 3 

quomodo  poffint  fiare  fimul.  (84.7 

funt  quorum  alterum , vel  medium  inefi  fidfiedo  na- 
to,8cc.  7 »*7 

Contrariorum  motus  iu  fbtfttnou  funt  contranj.  507.5 
Contrariorum  fit  ciet  non  fimt  comrarij.  508.9 

Contrariorum  vnum  fugit  reliquum.  53.8 

Contrarie: m accipitur  dupliciter.  7 1 . 1 4, 3 1 6. 1 

accipitur  pro  oppofitione.  71. 1 i 

efi  duplex.  344-3 

efi  triplex.  184.6 

inter  res  extra  animam  accipitur  dupliciter.  344-3 
Contrarict.it  motus  fismitur  d contrarietate  vtriufque 
terminorum.  5 40. 1 8 

Contraria  as  motuum  penet  quii  attendenda.  3 3 9.1 5 . 
& 340.18 

non  eodem  modo  efi  iu  Pradicameutts , ad  quo  fit  mo- 
tus. 317.8 

nulla  inter  Lunam,  & ignem.  146. 1 1 

quadruplex  inter  qualitatet  tertia  fieciei.  411.18 
quatitor  modu  i munitur  in  rebus.  70. 3 

requiritur  inter  terminos  motus.  3 1 3 . 8 

fecundum  naturam  inucnitur  in  omni  genere  motus. 
341- »4 

Conlrarict.it  terminorum  bifiriam  fismitur.  344-4 
vna  prima  efi  in  vnoquoque  genere.  74.  i 

Contrariet  at  em  quamlibet  fisum  habere  fubiedum,  quo- 
modo intelligendum.  7J-'0 

ad  Contrarietatem  quid  requiratur.  »84.9 

Conucn ire  primo  dupliciter  coutingit.  5 3 3 • 1 * 

Conuerfio.*^  phantafmata  an  fuifiet  in  flatu  innocen- 
tia. 556.10 

Conuerfio  ad  phantafmata  an  fuerit  in  B.  Firgine. 
ibid.  1 1 

Conuerfio , dr  locus  Dialecticus  non  funt  proprie  confie- 
quentia  formales.  7.18 

Conuerfeoms  ad  phantafmata  caufit  qua.  5 5 4 . 4 , 556. 
U 

Copula  quando  confignificat  tempm  , vel  inflant. 
638.3 

Cor  in  animali  d quo  moueatur.  4 3®.  3 

inter  omnia  membra  animalis  efi  principalius,  ibid.  1 
quo  fenfis  nerui  ab  iUo  deriuentur.  5 » f - * O 

vnde  ipfum  , & quadam  membra  contra  voluntatem 
moneantur.  6 1 5 .6 

Corporale  agit  partialiter  in  fi  i ritum.  553*43 

Corpus  aliquod condenfari  per  alterationem fine  gene- 
ratione impoffibilt  efi.  17  5.5 

aliquod  creari  extra  coelum  impoffibilc  efi.  216.3 

aliquod  curvum  , fiue  compofitum  ex  infinitis  rtfhs, 
de  fallo  efi  infinitum  longum.  104  . 1 

aliquod  infinitum  pofiibile  eft.  101*9 

eaelefie  non  monetur  localiter.  1 * 9*5 

vi  perfefle  cognofiatur,qua  requirantur.  46.  l 3 

circulare  ponendi  allu  infinitum  , duplex  modus. 

io5*7 


LLl  4 


Index  Rerum! 


caminem  f ecuiuJum  fi  totum,  non  tfi  lectu  iUitu,anod 
continetur.  111.16 

Corpm  dupliciter  f unitur , . 1 ip.q 

Corpus  effe  in  boc  vbi  efi  effe  in  loco.  135.17 

habet  formam  ante  animam.  587.1 

hcterogrnenm  non potefi  ejfe  infinitum.  108. to 
immediatum  orbi  Luna  quomodo  monetur.  1 44 .4 
letans, CT  locatum  non  fiunt  aquali  a, quomodo,  l } 8.10 
naturale  efi  duplex.  204.2 

naturale  omne exiftens  in  fito  loto  naturali  , tfuiefi.it 
naturaliter ,&  manet  in  illo  loco.  240.16 

naturale  omne  naturaliter  monetur  aA  fiuum  locum, fi 
fuerit  extra.  ibid. 

naturale  quare  feratur  naturaliter  ad  fiuum  locum, 
ibid.  17 

naturale  quare  quitfcai  naturaliter  in  fuo  loco  'datu  - 
rali.  ibid.  1 8 

Corptu  nullum  a£lu  efi  infinitum.  106.10 

nullum  mobile  circulari  ter,  efi  albo  infinitum.  204.) 
nullum  mobile  motu  redo , efi  aflu  infinitum.  20 f .4 
nullum,  nec  aiicuim  corporis  J uperficiet  efi  proprie  lo- 
cus terra.  242.6 

omne  citra  vltimam  (f>hstram,efi  in  loco.  247.6 
omne  finitum  clauditur  alio  corpore  fupcriorc.  200. 
28 

omne  habet  locum  naturalem , 'a  quo  nunquam  moue- 
tnr  naturaliter.  2 1 6. 3 

organicum  quid.  j 8 9.  t o 

organicum  quod  habeat  formam  aliam, diitin:  tam  ab 
anima , Theologice  probatur.  j8y.lt 

per  diuinam  potentiam  potefi  ejfe  definit  iue  in  loco  fi- 
ne vbi  paffiuo circumfiriptiuo.  2 1 f . $ 2 

quando  monetur  motu  redo  , totum  mobile  defer  it  lo- 
cum, in  quo  antea  erat.  239.14 

quantum,  eo  quod  tale , habet  pofitionem,qnx  efi pafifio 
quantitatis.  2 34. 27 

quod  informatur  al>  anima  , non  ponitur  dii  ede  in 
Pradicamento.  591.13 

quomodo  concurrat  ad  fjxciem.  65  7. coi.  1 1 

Soli  applicatum  vnde  fient  iat  calorem.  491.6 

Vnum  potefi  fieri  ex  omnibus  corporibus  mundi.  189. 3 
vnum  , fi  effiet  infinitum  vndique  , vbi  que  effiet  cen- 
trum eius.  205.11 

Corpore  , CT  anima  duorum  aquali  ter  affici  orum  , al- 
ter potefi  obiedum  illicitum  velle  , altero  id  nolente. 

647.13 

Corporcitatit  formam  cogunt  afferere  locutiones  S unda- 
rum. 590.1 6 

Corpora  an  plura  poffint  effe  in  eodem  loco.  2 70. 2 
circumflantia , pofuo  quod  vacuum  effiet , non  dila- 
t arent  fe , nec  concurrerent  fubito  ad  replendum 
vacuum.  652.5 

ccelefila  non  agunt  in  intelledum  , vel  voluntatem. 

ft8.4 

ccelefila  quomodo  fint  in  loco.  249. 1 5 

dister fa  in  eadem  fuperficie,/ecwtdjsmaquiualentiam, 
fibi  fucc edunt.  230.9 

disserpe  in  eodem  loco  fibi  {accedunt.  2 1 6. 3 

eluo  effit  fimul  efi  impojftbile.  »55-39 

duo  effe  fimul , quorum  vnum  informet  aliud , non  efi 
inconueniens.  3 1 .9 

Corpora  huius,  vel  illius  coloris, quare.  6 1 8. 1 j 

Corpora  mi  fla  ex  elementis  quomodo  fint  in  loco.  249. 
16 

Corpora  mortua  cur  grauiora  appareant.  448. I 9 

Corpora  monentur  ad  fisa  loca  naturalia , quare.  242. 
10 

moturi  naturaliter  ad  fisa  loca  naturalia , quomodo 
intelligcnduta.  243. 13 

n n visentia  vid  corruptionis , quomodo  ttrminen- 


216.3 
40M6 
*47-4 

»39-12 

, & in  tempore. 


606.6 

115.14 

343-iS 

308.11 

jol.j 

9)9 

3';.4 

517-»« 


tur  in  quali  tat  ibsts.  310,26 

non  viutntia  via  generationis , & confirmationis  non 
terminamur  intrinfiece , nec  extrinfice , quomodo. 
56.17 

plura  effe  fimul  in  eodem  loco, tfi  impoffibile.  n&j 
plura , quorum  vnum  informet , vel  natum  fit  infor- 
mare alterum , vel  ambo  tertium , bene  peffwtt  effit 
fimul.  170.1 

plura  , quorum  vnum  non  fit  natum  informare  alte- 
rum, effit  fimtd,  implicat, 
qua  alterantur,  qtunam  fint, 
fiunt  in  duplici  differentia . 
fiunt  in  loco  diuerfimodt. 

Corporalia  aquiuoie  fiunt  in  J 
278.10 

quicquid  Corrumpitor , efi  priiu corruptum , (J*  sm m 
corruptum  efi  prius  corrumpi.  585.15 

Corruptibile,  & incorruptibile  differant  genere, 

exponitur.  395.7 

Corruptibile  non  fiufdpit  magis , & miniis.  85.1  ■ 

nullum  potefi  durare  per  infinitum  tempus.  60.4 
Corrupti  quantitas  non  manet  ingenito. 

Corruptio  bifariam  confiderari  potefi. 
dulcis  quonam  fit,  atque  etiam  triflii. 
efi  duplex, 
non  efi  motus. 

nulla  rfi  alicui  corruptibili  naturalis, 
omnts  .ib  extrinfico. 
quo  fenfu  in  Angelis, 
in  Corruptione  heminis  nulla  forma  generatur.  60 17 
Corruptiones  fiunt  in  tempore  per  agentia  naurdia. 
301.15 

Corruptum  idem  an  poffit  viribus  natura  idem  omen 
re  produci , varia  opi  niones . 1 01. 1 8 

Corruptum  idem  potefi  idem  numero  diuirta  timet  n- 
produci.  Aii  17 

C R 

C rcarc  de  nihilo  contingit  tribus  modis.  437.10 
Creatio  anima  , & non  vifio  Dei , quare  nassralner  de- 
beatur. 363.  ro 

Creatio  non  efi  proprie  tranfimutatio.  67.1 3 

Creationem  an  ad/nifirit  Philofupbus.  J }4-*  3 

C V 

Cucumer  fugit  oleum.  593.3 

D A 

D /Emones  multa  poffiunt , quafia cerem  permit- 
tuntur. 658-4 

Damnati  fimul  a contrariis  paffitri.  508.9 

Damnatorum  fenfus  taQus  non  immutabitur  natstrali- 
ter.  493*4 

D E 

Deceptio  quomodo  fiat.  «4 o«» 

Deitptio  fenfus  non  decipit  inteSeflum.  6}6.J 

Definitio  analogica  potefi  effe  termini  astaisgsa.  lif 
10 

Definitio  indicat  fubfiantiam  rei.  66. 7,111.1/ 
Definitio  naturalis  non  efi  bona , nifi  exprimat  fd?1* 
confuse  , omnes  caufits  rei.  9- 1 1 

Definitio  que  non  bona.  109l 

Definitio  quid.  M**4 

Definitio  fiubitHi  efi  medium  in  demotfiratwupctifim. 
Definitio  fisi  fisbiefli  ponitur  in  definitione  accidentis. 

4*3  5 

Definitionis  conditiones.  1 » 1.  »5 

expUtaurur.  »»}•*“ 

Defundorum  anima  ajfumstnt  aliquando  corpora. 

660.6 

Dei  para  virgo  nullo  morbo  laborauit.  S 'f*  “ 


JJ- 


. 

i ■ 


Index  Rerum. 


Ddedatio  an  immediate  caafitur  ab  obiedo.  511.15 
DcUdatia  animam  facit  indicare  t emptu  ejfe  breuisu. 
19».  I 

d quo  canetur.  645.1 

dicitur ttaffiio , & quomodo  fiat.  510.14 

<Jl  inolitae.  ibid. 

maior  datur , cum  voluntatis  conatus  minor  eft , £r 
quomodo.  645.3 

non  eft  operatio.  616.4 

Deliqui ) anima  canfa  qua.  6 1 4 jcol.  1 num.  i 

Detnonftrario  circularis  perfeda  vt  impoffitbilis.  n. 

Dnaonflratio  proprer  quid  eft  duplex.  115.10 

Demonsl  rationis  duplex  acceptio.  601.4 

Dcnommxnux  fiunt  duplicia.  \\i.x\ 

Denominatio  panis  infert  denominationem  totius,  ibid. 
Denominatisaisn  an  medium  inter  vniuocum , & aqui- 
necum.  570.17 

Denfitatem  maximam  eft  dare  ffiub  epta  non pote ft fi  are 
forma  ipsis,  quando.  5 « .11 

Dentes , & ofta  viuunt , non  (indunt . 4 89.6 

Dependentia  hominis  d Deo , non  eft  ftmilii  dependen- 
tia accidentis  d fiubftamia.  17.16 

Dcfccnfus  non  eft  de  vno  genere  /cientia  in  aliud  ge- 
nus , quod  eft  contraria  fient  ia.  13.11 

De  (id  crium  naturale  fruftrari  in  parte , non  eft  inctn- 
uenient.  93,8 

Dcfpeuti  nolunt  fiipfis  non  ejje , ftd  volunt  fuam  mi- 
feri am  non  tjfe.  ibid.  9 

Deus  aoit  per  imcBedum,  & voluntatem.  66. 9 

an  fit  caufa  efficient  omnium.  1 3 3 .9 

de  facio  aliqui!  creastis  in  tempore.  457.1 1 

eft  aQ tu  purus.  194.1 

eft  caufa  vniuerfdior  quam  coelum.  137,1  r 

eft  difficile  ctgnofiibilis.  8. 1 

eft  finis  gratia  cuius,  & nullo  mode fittit  quo.  X40.4 
eft  in  loco  appropriate.  1 47.  5 

eft  obiedum  primum  fti  inteHedtu.  5 6 1 . 1 8 

eft  omnipotens  refpetlu  poffibilium.  67.it 

eft  omnium  rerum  caufa.  8.1 

eft  prifns  omni  loco , & omnem  habet  perfeci ionem. 
47 S 7 

eft  primum  cognitum  perftttione.  540.6 

eft  in  loco  appropriate.  _ 147.  f 

immediate  concurrit  cum  omni  caufa  particulari  ad 
quemcunque  tffidum.  138.16 

neque  fallit,  neque  fallitur  in  fisa  fient  ia.  158.14 

non  eft  obiedum  adxquatum  irutOedm  noftri.  564.1 
nec  primsrm.  565.1 

mslli  mobili  eft  extrinftetu  per  indiftantiam,licet  be- 
ne per  inharentiam.  4 5 1 . 6 

poteft  aliquid  de  nihilo  producere.  4 } 7. » l 

poteft  creare  vnum  alium  mundum  de  nono.  ibid. 
poteft  idem  locabile  , & eundem  locum  confertum,  & 
tamen  non  manebit  eadem  circumfriptio.  1 3 6.  * 3 
poteft  operari  in  parte  vniuerf , in  qua  per  impoffi- 
bile,non  effiet  fecundum  fiubftantiam.  409. 1 o 

quadrupliciter  habet  cauftlitatern  in  hu  inferioribus. 
139.18 

quare  conceptu  proprio  in  via  non  intelligatur.  564. 
«4 

quod  cognoficit  raen turum , neceffiarib  eueniet , ttecefi- 
ftate  confquentU.  >58.14 

quomodo  eum  pro  nunc  inteligamus.  5 50.3  3 

quo  mi  do  illuminer  om-iem  hominem.  3 ty.q 

quomodo  poffiit  fupplere  vicem  obietli  ad  vifiomm. 

641.3 

qutmorlo  fit  in  loco . »49.» 4 

quo  finfit  eft  in telligi bilis  fine  ffiecie  , vel  medio  lu- 

mlne.  J7M7 


fi  reprodueeret  alium  metem  liberum  , poffict  videri 
ab  anima  f parata.  , 658.3 

Deum  dare  videntes,  an  eum  poffint  odiffie.  6 50J1 
de  Deo  pro  hoc  flatu  an  poffiu  haberi  conceptus  perfit - 
Hior  omni  conceptu  at  creatura.  5 71. | 4 

in  Deo  an  fit  odio  sic  genere  Ailioms  ad  intra.  50). 
xi 

D I 

Dicere,  er  intelligerc pro  eodem  fumuntser  aliquando. 

% 6 3*9 

Di&ioni s exclufiua  officium.  14**  f 

Dies  critici  qui  fnt.  543.18 

Differentia,  & gertus  idcmrealiter.  567. ix 

Differentia  vltima  quomodo  fidt  ente  contrahat  ur.f6q.Xl 
Differentia  effientiales  non  peffiunt  eidem  ffiecieifmul  con- 
uenire.  336.31 

Differentia  indistiduaiet  an  aquale  1.  J 99  J 

Di  lctflio , dr  dele  datio  non  funi  idem.  5 1 9.7 

Diledio  nihil  producit  vt  odio.  63 1.8 

Diliges Dqminutn  Deum  tuum  ex  toto  corde,  ex- 
ponitur. 608.10 

DimcnfioncS  carperis  fecundum  lineas  redas  , vxlfu- 
perficies  accipiendo,  locus  eft  aqualis  locato.  137.5 
Dimenfionet  tres  quod  habet,  eft  corpsse.  X 1 5.4 

Diminutio  quando  fiat.  41.18 

Difciplinar  ordine  prini  quid.  541.11 

Difcipuli  fiitntia  diuerfa.  j87.lt 

Di fcretuta  aliquod  vt  cognofiattar , qua  requirantur. 
46.13 

Difcrcgxiio  eft pulfiss.  4°J.»4 

Difpoutio  accidentalis  eft  caufa  minus  principalis, 
quam  forma  J 'ubftantialse . ' 66 

Dijpofitio  exi  flens  in  aliquo  fitbiedo , denominat  illud. 
•9  f.8 

Diffivfitio  fi  eundum  quam  fit  morsu, eft  duplex.  3 o7.  f 
Diffofitiones  aliqua  inutiles,  & habentes  rationem  mali, 
vnde  prosternant.  166.6 

an  requirantur  coexiftentes  forma  generanda.  606.5 
naturales  fiunt  duplices.  1 6 6 .4 

Difltmilitudo  eft augmentabilts ht  infinitum.  48.6 
Dillant  ia  , d qua  potentia  paffiiua  poteft  pati , quomodo 
terminetur.  61.8 

debita  quid  fit.  10.  $4 

inter  A,& B bifariam  fimitur.  10 j . 1 1 

maxima  datur , in  quam  potentia  aditta  non  fifficie 


agere. 


61.8 


maxima  non  datur , qua  potentia  aditta  poteft  agere, 
ibid. 7 

minima  datur, in  quam  non  poteft  agere  potentia  adi- 
ua.  ibid. 

Diftin&io  eft  triplex.  15.15 

tr  natttra  rei  quid  fit.  ibid.  1 7 

fida  eft  abfiiuti  d termino , & ab/i  luti  ab  obiedo. 

6093 

formalis  admittenda  in  diuinss.  607.  { 

Di, Unguere  poffusnu*  in  omnibtu  Pradicamentis,  non  fi- 
lum Relationi* , quod  hoc  fit  fecundum  cite . hoc  au- 
tem ficunditm  dici.  87.14 

Diucrwas  modorum  e (Tendi  in  fuit  magis  stpparens 
in  idiornate  Graco  , quam  in  noflro.  1 10. 1 8 

ad  Diuerfific at  ionem  inferioris  potentia  mitius  requiri- 
tur ffecies  quttm  fmpernris.  4S6.7 

Diucrlum,  & differens  quomodo  differant.  569.18 

Diuiiibilc  in  partes  integrantes  tripliciter.  596,  t 

DimfibiU  bifariam  fumi  poteft.  3 80. 1 8 

Dinifibile  potentia  propinqua  quid.  ibid. 

Diuifibile  potentia  remota  quid.  ibid. 

D 'tui fio  duplex,  per  fi,  & per  accident.  3 7 8 . 1 8 

'Diuifio  entium  naturalium  in  resfedu  ad  motum. » 
44J-7  ‘ 


Doccrc 


Index  Rerum! 


D O 

Docere,  & addi  fi  ere  quii.  504.14 

Decetur  vnm  ab  alio  quando.  5 87.ro/  I •«.  l 

D ollior  es  in  ftunra  vita  erunt , qui  hic  fuerunt  /antlia- 
res.  6 $6  firi.i.n.i 

Doririna  ordine  priut  quid  fit.  5 4 1 . 1 1 

Doririna  ordine  proceditur  a cognitione  confufa  ad  di - 
fiinriam.  515.5 

Dotlrina  ordo  quii.  4.7 

Dolor  non  caufatur  immediate  ab  obierio.  fll.l  J 

Doler , iriJlitia,deletlatio  & gaudium  quomodo  diff.rant. 
ibid. 

Dormiendo  melius fit  digerito cur.  555.9 

Dormient  au  audio',  dum  excitatur.  5 1 5.6 

Dormientium  ariiontt  an  ratione  dirigantur.  614. 5 

D V 

Dubium  praei  i cum, & jfeculatiuum.  64i.ro/.  1 ,n.  5 

Dubium  quid.  ibid.  1 

Dubium  quomodo  differat  d formidine.  ibid. 

contra  Dubium  quando  liceat  operari.  ibid. ) 

Dura , & ficca  fine  medio  tanguntur.  49  z .9 

Durat  io  efi  triplex.  4)5*2 

Duratio  rei  omnino  immutabilis  non  efi  fiscceffiua. 

*79S 

E A 

EAdem  interdum  fiunt  nobis  notiora , & natura.  1 j. 
>1 

i t in  pluribus  non  funt  nobis  notiora  , & natura. 

ilisL 

E C 

in  E cho  non  refleriitur  aer,  neque  fimus  idem.  6 1 r .7 
in  ea  qu  ire  vltima  verba  audiamur.  ibid. 

Eclipfis  Luna  an  tueniat  d fortuna.  1 5 z.  1 1 

Ecftalis  an  habeat  aliquas  operationes  partit  inferioris 
concomitantes.  601.7 

oppofito  modo  ad  f omnium  fc  habet.  5 f f-9 

per  feri  a fupra  naturam  efi.  ibid. 8 

in  Ecfiafi  *J1  cognitio  obierii.  6 5 6.7 

in  Ecfiafi  virum  vegetat  ina,#  nutrit iua  orientur.]  f f .9 

E F 

Effcftus  aliquis  dicitur  cafualit  propter  duo.  1 4f  .1 

E/prius  aliquis  poteft  produci  ab  aliquo  agente  , a quo 

natus  tfl  indifferenter  produci , vel  non.  ifo  .6 

fffrius  caufa  efficientis  pot(fi  effe  res  permanem, vel fuc- 
eeffiua,noua,vrl  erema.  • f f ) 

Efferius  caufd  formalis  futuitur  dupliciter.  J 9 5 • 8 

Efferius,  & ariio  e ffentialis,&  accidentalis.  441*1 

Efflrius  formalis  infiparabiUs  d forma  infisbierio,  effle- 
diuus  fic,  608.7, 

Efi ritu  fortuitus  debet  enenirt  prater  propofitum  agen- 
tis. 

Efirius  fortuitus  in  fieri  non  efi  propter  aliquem  finem 
147.) 

Efirius,  nedum  in  f\cti,fid  etiam  in  fa&o  crte  depen- 
det a caufa  conferuante.  M^*7 

Efferi  tu  nomius  fecundum  /pedem  quomodo  tffe  poffit , 

pofitd  mundi  at ernitate.  44Z.4 

Efferius  nulltss  efi  /impliciter  cafisalis  , vel  fortuitus  re- 
fitriu  cuiifiibet  caufa  concurrentis  ad  eius  produdio- 
nem.  '4 

Efferius  per  accidens  duplex  efi.-  144.  zo 

Efiritu  per  accidens, & contingent  re  fitriu  alicuius  cau- 
fa -ttn  1 5 6. 1 6 

Efferi  m vnm  per  arrident  non  vnam.fid  multas  c au  fas 
indeterminatas  fefefi  habere.  544*20 

Effeti um  aliquem  aernaliter  depetyUre  d caufa  conjer- 
uante.  1)6.6 

ad  Effl ri.tm ea  fimi  em  confluunt  diuerfa  caufa.  I «6- J 
ad  efferi  um  eafualem  qua  requirantur.  1 45 . z 


de  E fitriu  nullo  potefi  euidenttr friri , quod  fuerit  pr$Ja- 
llus  ab  illo  agente  quocunque  dtmonffrato  probato. 
1)6.4 

Efiitus  multi  poffunt  tffe  per  accidens , quomodo.  1 57. 

16 

Efferius  oppafiti  an  Jbnul  tffe  poffrtt  ab  eadem  anima. 
59J-* 

Effirius  qui  procedunt  ex  Ubero  arbitrio  pojfunt  tfi  con-  • 
tingente s,  quomodo.  157.17 

Efferius  funt  nobis  notiores  fisis  caufis.  1 1,8 

Efferi  nuw>  non  intentorum  ab  agente  quidam  nati  funt 
nexeffirio  , vel  frequenter  tucnirt  cum  effdiibus  in- 
triti u.  147.4 

Eff  riuum  non  intentorum , qua  raro  eueniunt , zil  con- 
tingent er  cum  effcflibus  'intentis , quidam  funt  inanes, 
quidam  notabilis  bonitatis, vel  molilia. 

Efficiens  aliquod  cum  non  fit  alicuius  rei , HLataliini 
non  tfi efferiibilss.  15a.1t. 

Efficient , & finis  J ape  coincidunt.  161. 11 

E fficient  ,C7  materia  non  coincidunt.  647.11 

Ejficjftuia  funt  triplicia.  1 >0.18 

E L 

Ele&io  differt  ab  intentione.  644.9 

Elementum  determinatur  fecundum  certam  magnitu- 
dinem. 50.17 

habet  in  fi  principium  paffiuum  motus  Ucalis^uom- 
do.  «07-5 

habet  vnam  qualitatem  in  ftanmo  , & aliam  prqi 
funarium.  J2.J* 

Elementum  ignit  tfi  inter  nos,&  caelum.  t4f| 
efi  multo  maioris  ariiuirath , quam  aliquod  aliud  ri- 
ment um,  vel  ruifium , quomodo.  lCf.6 

Elementum  mimmum  cum  certis  circunflantiistfiet 
quod  potefi  permanere , non  tendendo  ad  umptis- 
nem.  J4-* 

minimum  non  efi  dare  permanens , tendendo  ad  cor- 
ruptionem. 1M7 

nullum  efi  de  fari 0 augmemabile  in  infimam,  jo. 
1 6 

nullum  habet  in  fi  principium  generatmit fit,  &C. 

107,9 

nullum  magis  hunc,  quam  illum  lo amopptut  pro- 
pter aliquam  vim  in  loco  exifleanu.  141.10 
potefi  bifariam  permanere.  J4  4 

quodlictt  de  fi  i natura  efi  augment  abiit  iauffottum, 
nfi  impediretur  aliunde.  J°**5 

quodlibet  potefi  di  flrahi  violenter  ab  iHa  mtgnitnE- 
ne , /hb  qua  efi  in  fisa  perfeflifftma  difftfi»**» 
J°-'7 

/imple  x l>  fari/m  confiderari  potefi.  ,076 

fimpiex  exiriens  extra  fuan  diffiofitionm  nsntrs- 
lem , habet  in  fc  principium  efferiiuu»  abtmnt 
motus.  '®7*7 

fimpiex  quomodo  habeat  in  fi  principii M trilam 
fui  motus. 

Elementa  duo  infima  ptrfcriiut  coi  [eruantur  , 
magis  inferias  in  fuo  loco  collocantur. 

E lementa  duplicem  habent  virtutem, 
non  funt  continue  proportionalia, 
non  fint  colorata, 
quomodo  maneant  in  miflo. 
fient  in  fuit  locis  naturalibus,  d qmhuttnttraniu  . 

241*14 

fuperiora  eo  perftrinu  fi  habent , qua  frtpnn  ac 
cedunt  ad  fuperiorem  partem  fid  loci. . 14  i j 1 
Elementa  terminari  in  magnitudine , poitfi  initui 
p Urit  er.  49’ 

de  Elementorum  lori t dubium.  *4f-9 

EN 

E ns  ad  differentias  z It  imas  an  fit  fuperim.  f 69. 1 ^ 


Index  Rerum. 


aliud  efi  in  aSlu  , aliud  in  pura  potentia.  8 1.7 
an  poffit  efft  obicHum  voluntatis.  644. 1 o 

dicitur  analogice  de  fiMlsmi* , & accidente.  16. 
H 

fji  aquiuocum  ad  diuerfa  Prodi  carnem  a accidentium, 
iitid. 

tji  ebiefium  adaptatum  noftri  inteUelhst  , quomodo. 
160.16 

tfi  obieflum  naturale  quoad  inclinationem,  non  quoad 
attingentium.  l6\-<) 

efi  primum  obieflum  inteUeclus  , quomodo,  f 6/.  4. 
/06.16 

efi  quafijpecietad  fulsi  an:  iam , & accident.  /68. 
IJ 

efi  vniuocum  Deo,  & creat  urit.  /6  r . 1 7 

efi  vniuocum fubtlantia,dr  accidenti.  ibid. 

Ent,& vnum  dicunt  eandem  rem  abfolutam.  /6/. 6 
Em  finitum  efi  ob Ullum  preportiouatum  imelleQm  crea- 
ti. /60.14 

Em  naturale  quid fit.  3.1/ 

appetitu  naturali  appetit  numere.  $ } .6 

capi  tur  dupliciter.  48.  j 

dici  pote  fi  tale  tripliciter.  78.14 

efi  em  compofitum  ex  materia,  & forma.  106.1 
exiSJem  in  fuo  loco  naturali , magis  appetit  quiefirre, 
quam  moutri,ficm fi  extra.  1 c8. 1 1 

nullum  vt  accidens , & diffofitiones  balet  aliquod 
principium  effentiale  aliud.  76.4 

nalbsm  vt  materia  , vel  forma  habet  principium  in- 
trinfeeum.  ibid. 

omne  habet  principium  motus.  116.19 

quodlibet  tendit  ad  locum , in  quo  maxime  pote(l  con- 
feruari.  9$. 7 

Ens  non  efi  vniuocum  fubilantu,&  accidenti,quomodo. 
19.  Ji 

non  efi  analogum  Deo , & creaturis , quo  feenfis.yj  1 . 
18 

non  prodicatur  in  quid  de  fisu  paffionibus.  t^f-4 
omne  comprehenditur  fub  obieflo  adaquato  noflri  in- 
tellefhu.  //8./ 

omne  diligit  fe  permanere.  91.10 

omne  mutabile  licet  fu  perpetuum  , efi  in  tempore. 
x99  3 

participatum  fupponit  imparticipatum.  /61.19 
per  accidens  dupliciter  dicitur.  j 69./ 

Ens  prodicatur  in  quid  de  fisu paffionibus , vel  vltimu 
differentiis.  /68. 1 7 

quodlibet , licet  appetat  permanere , tamen  non  femper , 
fed  fi  eundum  naturo  propenfionem.  9 3 . 7 

quo  finfu  dici poffit genus.  / 67.  j x 

quod  non  efi  perpetuum , efi  in  tempore.  i 9 9. 3 

rtaie  dicitur  tribus  modii.  91.11 

fecundum  naturam  quid.  7 8. 1 4 

Ens  /impliciter fumi  tur.  /90.18 

£ 11$  terminus  non  dicitur  vniuoce  de  fub  flantia, & acci- 
dente. 16.13 

Entis  paffiones  fi  habent  vt  modi  intrinfici.  / 70.1 3 
prsuer  ens  an  aliqstid  incluslant.  /69.11 

Enti  aliquid  additum  quare  fugit  rationem  entis.  /67. 
11 

ex  non  Ente  quomodo  aliquid  fiat.  83.9 

Entia  aliqua  femper  quiejltre,  aliqua femper  moueri,efi 
impoffibiU.  446. 1 o 

naturalia  habent  in  fi  principium  intrinficum  fui 
motus  naturalis  alituum.  4/  J . 1 o 

in  fuia  ailionibus  requirunt  determinatam  magnitu- 
dinem. 61.1 

funt  terminata  ad  maximum  , & minimum.  44. 
44 

quod  determinentur  in  magnitudine , quid  fit.  48.4 


Entia  omnia  appetunt  afftmilari  ipfi  Deo.  9 j .6 

omnia  funt  jpecitt Jpecialiffima.  6/. 5 

omnia  funt  vnum  continuum.  ibid. 

qtu  felit  in  tempore.  19 9. 3 

qua  funt  fub  tempore  , patiuntur  'a  tempore.  197. 

*9 

funt  in  quadrssplici  differemus.  299.» 

Emit  as  totius  efi  indiuifibilu.  3 7* 1 4 

«o»  informat  portet  , nec  ab  eis  infirmatur,  ibid. 

XJ 

Entium  diuifio  in  reffeflu  ad  motum.  44  /.7 

Entium gradus  funt  quatuor.  48./ 

Enunciatio  quid  fit.  24*  » J 

Enuntiatio, propojitio , & quaflio  differunt.  ibid, 

E R 

Error  quomodo  caufitur.  340.19 

E S 

ElTc  accidentium, ficut  efi  in  continuo  Jieri,  ita  & in  con- 
tinuo corrumpi.  3 1 9.14 

E fle  alterius  non  fi  quit  ur  ad  efle  vnius  rei  procis  e ,fme 
cointelle&ione  alicuius  alserim.  1 3 1.3 

Efft  dt  effemia  aliud  efi , <$•  aliud  effe  idem  effem  iniit  er. 
27.19 

E Ile  efi  duplex,  de  fecundo,  Cr  tertio  adiaceme.  / . 3 

Eflc»  & permanere  continemur  fub  ratione  appetibilis. 
27.19 

Efft  idem  effem  saliter  quid fit.  ibid. 

Effe  in  aliquo  tripliciter  potefi  aliquid.  2X1.21 

Eflc  in  capitur  multipliciter.  220. 1.8 

Eflc  in  modi.  ibid. 

Effe  in  potentia  ,&  effe  in  aihsjtij oriam  fianitur.  3 / 8. 

12 

Effe  in  fispfi  aliquid  potefi  dici  dupliciter.  210.19 
Effe  profens  non  confsgnificat  inflans,  fed  tempus  dssnfi- 
bile.  331.16 

Effe  fieparatim  qua  dicantur.  331.13 

Effe  fimul  dicuntur  aliqua  duobsu  modis.  407.1 

Effe  fsmul  qua  dicantur.  331.13,331.16 

ad  Eflc  vnius  rei  de  verbo  cft  fecundo  adiaceme, re (peflu 
termini  abfiluti,  non  J equitur  clfc  alterius.  /.3 
ab  Elie  vnius  rei  ile  verbo  cft  fecundo  adiaceme,  refpeflu 
termini  correlatiui , ad  eflc  alterius  efi  bona  confi- 
quemia.  ibid  .4 

sds  Efle  vnius  rei  de  verbo  efl  tertio  adiaceme  ad  efle 
alterius,  efi  bona  confequem ia.  ibid. 

Effemia  omnis,  qua  relatisu  dicitur,  efi  aliquid,  excepto 
rclatiuo.  631.2 

E V 

Euchariftia:  myflcrium  petit  poni  firmam  corporeita- 
tie.  /89.12 

E u identia  an  diflinguatur  ab  aflu.  6 3 / . 1 

omnis  efi  certa,non  omnis  certitudo  eludens.  636.8 
quid  fit.  6 3 /.I 

triplex  efi.  ibid.i 

Euidentia  veritatis  vnde  deriuctur.  633.3 

Euidentia  Metaphyfica  nequit  fubeffe  falfium.  63/. 1 
E X 

Excedens  in  excellent  ium^r  in  id  quod  excellitur, quod 
dissiliatur,  stecejfe  efi.  x f 4. 3 7 

Exctffiss  non  quiuu  grossitatis  fufficit  mouere  acrem  cir- 
cumdantem terram.  44/ ./ 

omnis  efi  diuifibilis.  /8 . / 

quilibet  fufficit  ad  motum.  ibid. 

quilibet  vnius  fisper  alttrum  , /afficeret  ad  faciendum 
motum  in  vacuo.  266.7 

Excremenra  qua  fiant  in  nutritione  animalis.  41.18 
Exemplorum  non  queritur  verificatio.  3 / . 1 1 

Exiflentibus  in  carcere , vel  tenebris,  alius  d motucceli, 
efi  tempus.  »84.6 

Experientia  quomodo  veritatem  faciat  euideiem.6^i  3 

Expi 


9r 


Index  Rerum] 


Expir.it  io  ejt  pulfm.  40f*U 

Ex  quadrupliciter  futuitur.  (6.6,69. '4 

Extendo,  C" intenfio  efl  in  motu.  566.5 

ab  Excremo  in  extremum  non  pete  fi  tranfiri  fine  medio 
naturaliter.  661.7 

Extrema  quorumcunque  fe  tangentium  non  eft  necefe 
effe  vnum,  fed  fatu  eft  effefimul.  3 3 3 • 10 

F A 

FAbula  de  heroibus  in  infula  Sardo  dormientibut. 
178.11 

Facere  cogno flere  dupliciter  contingit.  7.10 

Facere  cogno  fi  ere , reprafentarc  ,&  jignificare  fe  habent 
ficut  inferi  tu,  & fuperim.  ibid.  1 9 

F allio  tfl  duplex  .naturalis, & /imple  x.  441- 10 

magia  proprie  attribuitur  comptfito  , tjudm  forma. 
99.  'O 

F altum  quod  tfl  .necejfe  eft  fieri  prius, & quod  eft  in  fieri, 
neceffe  eft  f alium  fuijfe.  3 8j • 1 3 

Folium  quod  eft,  habet  efle.  578.10 

Fal litas  contraria  veritati,eptomodo.  640./ 

dici  tur  aliquando  non  mentiendo.  6 57.1 

nequit  fubeffe  euidentia  Met  aphy  fica.  6 j 5 . 1 

mn  eft /impliciter  in  rebtu.  6qo.col.  I M.  1 

quomodo  dicatur  in  rtbut.  ibid. 

in  quo  quis  fallitur , non  intclligic , exponitur, 
ibid.  5 

de  Falfitatc  cognitionis.  ibid.  1 

Fatigatio  vnde  oriatur.  661.8 

Fatum  d cafu,  & fortuna  difert.  »4 Sj ' 1 

Fatum  quid.  1 0 

Fal. fitbiactttt  amnii, fi.  fitb  cari.  fata.  ibid.il 

Febricitanti  ftart  dalci  ftpit  imarum.  <57.4 

Felicitas  eft  tjtudam  atho.  . 1 s i - 1 4 

Ftliritat  in  fu  fu a,  p eundum  Arijhtelm.  j+0.6 

Felium  anili,  & ijkidam fmilin , tjttart  miir  vidtantHr 
lucidi.  J47.17.lt  18,619. iS 

Fertam  nb  amni  farti  utmAituri  magneti.  66l.) 

calidum  agit  inltnftorcm  calarem,  quam  f.atnml. 

9I  > F I 

Fida  certior  eft  filantia.  6j6.8 

bumana  firmior  opinione.  * 641  .coi.  1 1 

minui  excludit  dubitamnrmd  fubUOo , mtamftim- 

l!4  ibid.&  6j6.8 

fiid  Jacent  de  atorniiatr  mundi.  4if-* 

F idri .dubtf.fiiif irionu ,& fermitUnu  dijfcrtmia.  640.1. 

& ftf 

Ficti  alit/uid dicitur  tluabtu  modii.  79-‘ 

Fieri  alftuidex  nlio  trifariaminlrlligi.  68.9 

Fieri  alitjua per  anrm.bifarium  contingit.  1 04  J 

Ficti  ex  materia  non  rfl  /impliciter firri.  6,.l 

Fieri  ficut  attribuitur fimplicibut,  ita  & compofim.  79. 

Figura  'artificiali,  non  Jiftingttitur  i forma  naturali. 
‘04.8 

f gura  eft  pafto  quantitatis  frnta  . 106.15 

Figura  nobilior  debetur  corpori  nobiliori.  114.6 

Figura  non  objl  ante, quod  pot  eft  effe  in  t *0  aqualium fo- 
te/l  effe  tn  reliquo.  6 J9.5 

qttid.Cr  quotuplex.  _ lOJ.ll 

figuratum  dicitur  aliquid  dupliciter.  105. 1 1 

Finis  ad  duo potefl comparari.  1 l°-x9 

Finis  an  idem  fit  cusa  bono.  3 

eflcaufit.  140,4 

eft  duplex.  118.11 

(fi  duplex , generationi i,  & rei  genit  a.  i 40 . 4 

ejt  duplex , gratia  cuius  , & quo.  '}'*■  3 


eft  nobilior  his, qui  funt  ad  finem . 1 19.15 

eft  nobilior  hu,  qua  funt  ad  finem , quomodo.  1 40.5 
h abet  rationem  optimi.  Hj-ij 

in  natur alibu*  eft  vltimsm  in  extentione  operit  ,{M 
primum  in  difiurfu  rationu.  164.11 

multipliciter  fumitur.  159.1 

naturalis  non  potefi  effe  fruflrmtm.  60.4 

non  diflinguitur  a priori , quia  non  eft  caufa  nolit. 
609.4 

Fini*  omnium  quodammodo  fumut.  1 17.17 

Finit  operit , non  operantis,  facit  pralHcam  fiientuat. 

6,4,7  .. 

Finit  ratio  eft  aliquid  rationis.  6}  5.4 

Finit  at,  & infinitos  inneniuntur  in  magnitudine , motu, 
& tempore.  iti.}8 

Finitos  , & infinitas  funt  pajfionet  quantitatis.  594. 
14 

Finitum  , & infinitum  competunt  quantitati,  xc6.11 
quod  Fit,  ex  fuo  contrario  fit.  68.9 

omnia , qiu  fiunt , corrumpuntur , & mutantur ,fisoe, 
corrumpuntur  , & mutantur  in  tempore,  jca. 
14 

F L 

Fletus  caufa  qua. 

Flores  quare  e propinquo  minus  odorantur.  6u.i 
Fluxus  fitcceJJiHH*  vniuerfui , antecedent  formam  fib- 
flant  ialem,  efl  tantum  alterat <0.  5 18.16 

F O 

Fertus  bumamu  an  primo  fit  pljrtta.  595.J 

Fatui  formam  an  attingat  mater.  6o/,j 

Forma  accidentalis  accipitur  dupliciter.  97 } 

accidentalis  fiiritualis  nata  efl  infirmare  cnpm.flt. 
18 

Forma  alio  modo  efl  natura , quam  materia.  1 17.  ij. 

ii  8.27 

ante  fiti generationem  nullum  habuit  dic  in  matris. 
?8.t 

Forma  afini  generatur  fucccffiuc  per  psrtmaotrpsr- 
tem.  HS 

Forma  coeli  non  finiat  totum  appetitum  fiu  macris. 

115.15  jfe. 

Forma  cuiuflibet  rei  determinat  fibi  ctmmgrobn*,  t« 
latitudinum,  fub  qua  potefl  fiarenatmsuter,  veUis- 
l en  ter.  49**  3 

Forma  dicitur  fuijfi  in  potentia  dupliciter.  100-14 
1 duos  habet  effiUus.  1 Ju-l7 

duplicem  habet  res  felium.  l6i.ll 

dupLciter  ejt  natura.  1 1 8.15 

eadem  pluret  informat.  JIM0 

efl  duplex.  97  > 1 

efl  finis  tranfmut at  sonis.  9% 1 1 

efl  in  infinitum perfeQior materia.  lio.  1 1 

efl  magis  natura  , quam  materia.  98.5, 117. 2J- 
& «10.8  , ^ 

Forma  eft  magis  natura , quim  materia, dupuemr 
intelligitur. 
efl  natura. 


llS.17 

Inii 


ejt  rumen  aqutuocum. 

efl  principium  cuiufiibet  tranfmutathmt.  #**7 
eft  quid  ditet mem,  cptimum,&  appetibile.  *9-  i 4 

fit  ex  fubieflo  prafuppofito.  v> » * 

in  abslrallo  an  fufeipiat  magis  , & l°l' 
11 

materialis  generatur  de  nouo. 
naturality&intentionalit.  ( 4^“" 

naturalis  inbarens  efl  infiparabilsJ  i materia,  mfipn 
corruptionem.  _ 97^ 

Forma  non  efl  in  fubieHo  per  modum  aceidtruit.  74- 1 
non  tfl  nona  in  cadauerc.  3 * * ‘4 

nulla  fubflamialit  potefl  fieri  ab  arte.  »°4i 

fitnfiia 


Index  Rerum. 


/ferifiea  bifariam  confiderari  potefi.  1 77.10 

fub : i an  t i alis  duplex  eft.  97.1 

fisbfiantialis  non  fufeipit  meglt,  & minui.  9S.4 
«« producitur  de  non  cllc,  ad  cire.  98.4.^*  fr<J-  C 
99.'0 

Termo  gradus  quid (it.  3 1 4. 1 1 

formo  rediit  rtceptimtman  recipiat  intetionalem.^C.Z 
fornum  /tn  efficiat  ille, qui  efficit  vitilium  diffrfitionem. 

604.4 

Formam  cadauerit  non gignit  humor  prolominai . j S8.5 
formam  capacitatis  cogunt  efferer  e loqutu  iones  Sun - 
Rorum.  590.16 

contra  Forma  eorporcit.it it  argumenta  fobnintur.\  60.17 
Formam  educi  de  potentia  materia,quid  fit.  99. 1 4 

formam  educi  de  potentia  materia  per  generationem, 
quomodo  intelligeHdum.  ibid.  1 1 

Formam  e fe  principium  tranfinutat  imis  potefi  bifariam 
iutelligi.  9S.5 

Formam , & materiam  quaHtercmrtqne  fi  habentes , non 
fuffieit  exprimere  in  definitione  iranfmsttationis  na- 
turalis. 77.9 

Formam, & materiam  quomodo  cogno fiamus . 5 5 o.  3 ‘o 

a Forma  rei  fumum  nomen,  & definitionem.  97.  $ 
Forma  ab  agente  educuntur  de  potentia  materia.  1 00. 1 6 
diuerfit  jjecie  nunquam  habent  accidentia  omnia  fi- 
miiia.  589.9 

Forma  elementorum  continentur  virtualiter  in  forma 
milii.  78.16 

r.v  quibat  ret  naturales  confli  tuuntur , vnde  prout - 
niaut.  99. 1 j 

non  multiplicamur  Ut  eodem  fuppofito.  97.4 

pluret  in  eodem  compofito.  5 3 };lo 

Forma fimpliiium  an  peream  in  mifliombut  medicinali  - 
bue.  606.4 

Jfecifica  t utentium , qua funt  anima,  funt  multiplicet. 

39.16,3x3.11 

fitbfiantiales  an  pojfint  intendi,  vel  remitti.  3 1 6. 1 1 
Forma  funt  triplices.  113.13 

tripliciter  reficiunt  materiam.  5 97 .5 

Fonruu  contrariae  fiare  fimul  impojfibile  rfi.  185.9 
format  pluret  ponere  aliud  e fi,  & aliud  pluret  animae. 
73.  «8 

Formae  recipi  cum  materiabat fine  ea  quid fit.  496.7 
Formica  per  quod  principium  ceUigit  granum.  165.3 
in  Formica  an  prouidemia  arguat  memoriam.  5 1 6. 1 4 
Fortuna  de  quibat  dicatur.  148.6 

efi  bona, vel  mala,  quando.  144.11,143.16 

efi  cceca , & prater  rationem.  ibsd. 

caufit  efficient.  147.J 

efi  caufit  indefinita , & incerta , homimimque  ingenio 
ignota.  144.1, 

efi  inconfiant , volubilis,  & infima.  ibid. 

efi  quodammodo  immanifefla.  ,4  3.15 

Fortuna , & cafiu  quater.su  funt  caufit.  141.9,141.1 1 
in  quo  differunt.  143.,  4.(9-  , 47.6 

quomodo  differunt.  143.14 

idem  efi  quod  felicitas.  144.21 

non  efi  caufa  in  genere  caufit  finali >.  » 47. 1 

non  efi  in  rebus  anima  carentibissjteque  in  in  famibus , 
neque  in  brutit.  143-14 

non  efi  materia.  , 47. 3 

quomodo  fit  ignotu,&  quomodo  nota.  148.8 

femper  efi  circa  probi  ica.  143.14 

Fortuna  definitio.  ibid.  1 5 , 1 47 . 6 

explicatur.  146.1 

eius  qualitates.  1 44. 1 1 

Fcrtunaxsu, vel  infortunatus  quado  aliquis  dicatur.  147.5 

F R 

Frigiditas  vinualis  quid  fit.  107.8 

Fruitio  via  an  differat  a fruitione  patria.  559.8,650.11 
Scoti  oper.  Tora.  i I. 


quomodo  differant.  ibid. 

Fiuftra  eft  potentia,  cjnac  non  reducitur  ad  adhim, 
exponitur.  r 10.19 

Fruftra  fic  per  plura, quod  poteft  fieri  per  pauciora. 
30.3 

F v 

Fundamentum,  cui nouiter aducnit  reldtio,necrffani 
mutatur  in  aduentu  relationis.  3 30.10 

Futarum  aliquid  dicitur  tripliciter.  ' 5 3 -4 

Futurum  enenire  de  ncceffitate  potefi  inteUgi  dupliciter, 
ibid. 


G E 


GEnerans  multiplex.  617.6 

Generari  aliquid  dicitur  dupliciter.  84.8 

Generari,  vel  corrumpi  aliquid  tempore  infinito  impofji- 
bile  efi.  J 89. 1 4 

fenerari,  vel  corrumpi  quadam  dicuntur  fimplicittr , 
quadam  fecundum  quid , quare.  3 * 9*  1 5 

Generatio  alia  efi fieunastm  alia  {impliciter. 

aliter fit  in  homogrneit .aliter  in  heterogeneis.  57.19 
an  fiat  in  tempore,  an  in  inflanti.  56.16 

animalis  totali/  quomodo  fiat.  318.16 

diffirt  ab  ait  natione.  J * 4* 1 0 

dupliciter  accipi  potefi.  3 * 7* 1 4 

efi  duplex.  308.11,341.151604.1 

efi  mutatio  inflant  anea/ton  fitcceffiua.  3 * 7*  * 4 

efi  via  in  naturam.  1 1 S.14 

Generatio , & alterat  io  differunt  ex  p-trte  mutationum. 

9 14.10 

Generatio ,£r  corruptio  differunt  ab  aliis  motibus.  3 1 1.4 
Generatio, & corruptio formali  ter  accepta  non  fient  fub- 
flantiafed  accidens  retfn  clitium.  1 9 1 . 1 9 

Generatio  nafcciuiumcll  u-tura^acwd»  intelliga-  . 
tur.  m.13 

naturalis  non  efi  omnis  quietis, qua  tion  femper  efi.  341. 

16 

Generatio  non  efi  ad  metum  aliquem ,t unquam  ad  termi- 
num. * 3°5M5 

opus  naturaUjJ  mum  quare  dicatur.  617.7  • 

non  efi  motns.  3 08.9 

potefi  confi.lerari  dupliciter.  3 1 6.  i o 

prima,  nec  vltirna  non  datur.  3 1 3 

quid  fit.  313.9,591.11*605.} 

quomodo  Jit  fisueffiua.  385,14 

Generatio  fubJlaniU  alio  modo  in  homogeneis ,alio  in  he- 
terogeneis confiderMar.  3 S 6. 1 

Generatio  vnius  quomodo  fit  corruptio  alterius. 

3 1 9.11.  exponitur,  jq  1 .1 1 

Generatio  vinetis  a non  vinetis  in  quibtss  differat.  C 17. 9 
Generationis  qua  caufa  ali  i na.  607.6 

ad  Generatione  varia  genera  ditionum  concurrunt  .ibid. 9 
in  Generatione  non  viuentium  accidentia  corrupti  non 
manent  in  genito.  5 8 9.9 

Generatione  pofieriora,Junt  priora perfrttione.  461.10 
in  Generatione  fitccgffto  triplex.  3 1 6. 1 o 

Generationes  dupliciter  poffunt  comparari  in  velocitate. 
413.17 

quomodo  firtt  contraria.  J 4 * • * 9 

Genita  ex  femine  , & putrefit!  sorte  an  eiufdem  fpeciei. 

617.7 

Genus,  & differentia  idem  realiter.  567.*  1 

Genus  non  efi  fimpliciter  vninocum.  ^ 41 3 16 

non  prodicatur  per  fe  de  diferetia,nec  'e  contra,  j 91.10 
quandoque  prodicatur  de  indiuiduit  eiufdem  Jf  eeiei , 
qua  fub  ipfo  continentur. 

remotum  prodicatur  de  fpeciebus  remotit , quomodo, 
ibid. 

Gener  i j alicuius  omnia  dici  poffunt  per  attributionem  ad 
vnum.  56S.14 

M M m Geno 


l 


Index  Rerum! 


Gaurum, & magi*  vniuerfidium  fiecies  a quo  caufinmr. 
149-*7 

G R 

Gradus  firma  quid  fit.  314.1 1 

non  VAri.u  rationem  forma.  3 2 ©.  1 9 

Gradus  quid  Jit.  >77-10 

Gradu*  ali  nolet  funt  indiuifibilet  fecundum  perf cilio- 
nem. 182.20 

aliqui  calidi  tat  it  pojjunt  flare  cum  aliquibus  frigidi- 
tatis, licet  calidi:  at  fumma  cum  fumma  frigidita- 
te non.  183.1 

Gradu*  forma  qua  poffibilitatc  ifii  dicantur  potent ialet, 
& illi  ailualtt.  181.20 

Gradu * forma  quomodo  funt  intra , vel  extra  ejfentiam 
forma , & an  Jint  finiti,  vel  infiniti.  ibid.  1 9 

qui  funt fimul  in  tepido  , non  habent  ad  inuicem  con- 
trarieratem.  iSy.tl 

Graduum  iuferiorum,& fiperiorum  an  fuit  diuerfa  fpe- 
cies.  J78.19 

Grane  efi  agent  limitatum.  x j 9.7 

mifium  an  moneatur  in  vacuo.  166.7 

Grane  mouetur  immediate  d fua  forma.  4 j o. 3 

fimpltx  in  vacuo  non  moueretur  ficceffiue.  265.4 
Grauia,cr  lenia  d quo  moneantur.  447.13,448. 1 7 
Gramias  an  diflinguatur  d re  graui.  6 0 8. ! 1 

G V 

Guttus  4 taflu  realiter  distinguitur.  499-9 

cur  non  fentiat  in  abfentia,  cum  non  mutetur  realiter 
d faport.  6x4.6 

cft  quidam  ta&us, exponitur.  6x3.3 

ipfe , & taUut  quomodo  duo  fienfut.  498.7 

fiutt  duo  fenfut.  488.13 

ipfe , & taflu*  immittantur  per  fiecies.  6 i j 3 

medium  non  requirunt.  ibid. 4 

non  immutatur  immediate  d finfibili.  497-4 

quomodo  differat  d taflu.  623.3 

Gufhu  organum.  ibid. 4 

Guffu*  organum  in  vena  lingua  aliud, & aliud  organum 
taflu *.  486.8 

G Y 

in  Gyrum  40«  cadunt.  6 14.  col.i.num.i 

H A 

H Abitus,#'  fiecies  manent  in  ani  rna fi  par  at  a. 6^  6. 
fcfl.i.num.i 

Habitu*  notior  efl  priuatione.  1 .9 

nequit  efft  fiecu(a/iuu*  , & pr affictu  fimul.  634.8 
ornnu  in  prima  fiecie  efl  eorum,  qua  fiunt  ad  aliquid. 
4M.19 

principiorum  haintus,  & conficientia  quid.  y x 8. 1 1 
Habitu*  obieflum  non  excedit  obieflum  potentia.  961.9 
Habitu*  funt  in  duplici  differentia.  4 1 o.  1 j 

inter  H abit  tu  praflicos  an  fit  ponenda  conficientia.  633. 
fifl-S-  uum.i 

Habitum  effe  quid  dicatur.  JJi.XJ 

Habitum  idem  efi,  quod  contiguum.  3 J 3 . 1 9 

H O 

Homo  ab  atemo  fi  creatu*  fniffit , ab  aienn  gtnuiffit . 

601.X 

an  habeat  priiu  vegetatiuam , & finfitiuam , quam 
inteUefliuam.  f 9 f -3 

an  in  flatu  innocentia  indiguerit  phantafmate  ad  in - 
telligendum.  334-4 

efl  minor  mundu*.  434-7 

in  finfibu*  ab  filate  excedit  omnia  animalia,  j 00. 1 
iuxta  ripa  incedent  cur  inuerfio  capite  videatur.6 13 .3 
pofi  refurreflionem  intelliget fine  phantafmate.  3 29. 3 
quomodo  hominemgenerat , fi  animam  non  producar. 
604.4 


fubtrahendo  fi  dominio  diurno  ,amifit  proprium.  9 j 4 4 
in  Homine  tantum  vna  anima.  594.13 

Homines  duo  poffunt  Unare  lapi  dem, culus  tamen  medie- 
tatem nulla*  potefl  leuarc.  95,3 

Homines  quidam  t nde  bene  irsteHigant , tfr  male  mor- 
dentur. 630.4 

Horx , dies  , menfis , annu*  quomodo  fint  puftuttt. 

370.18 

H V 

Humidum  efi  duplex,  radicate cibale.  40.23 

H umidum  radi  cale, ty  calor  naturali*  quid fint.  ibU.1  x 
Humor  pradomittans  non  gignit  formam  cadaueri*. 
J88.y  • 

Humores , an  anima  informentur. 

Humores , tunica,  mufculi , oculi.  619.10 


I A 


jAm  quid  fignficet. 


30M4 


I C 


I£tus  miner  quando  confiat  maiorem  finum.  <jj  . 

I D 

Idem  agit  in  fi.  6cSi 

Idem  anpoffit  moueri  motibu*  contrarii*.  346.9 

an  poffit  fimul  moturi,  £r  quieficerc.  343,7 

auget  fi  fecundum  partem.  73,18 

Idem  cft  iudex  rc&i,&  obliqui.y/wmwk  iuteUgutr. 
171.8 

Idem  non  efl  in  fiipfi  fecundam  fi  totum , primi,  xxe. 
*9 

Idem  non  efi  neceffarium  rtfficHu  vniut , & imuqns 
reffeflu  alterisu.  143.2 

Idem  non  efi  f ubieflum  totius  , & parti*.  t.l 
Idem  non  potefl  agere  in  fibi  Jimilc  fecundam  gradum, 
& qualitatem  fibi  fimilem . 319.11 

Idem  non  pettfiejfiin  fiipfi  fecundam  accidat,  ili. 
19 

Idem  non  potefi  fimul  effe,  & non  effe.  191.1$ 

Idem  non  potefi  ficundum  idem , efft  monens  fi’ mttum. 

4I3-«7  .... 

Idem  potefl  agere  in  fiipfium  aQione  perfeQua/liTtQ*, 
& per  fi.  319.2» 

potefi  effe  cafuale  reffeflu  vnim , & firmtan  rttja- 
flu  alteri  tu, & non  cafuale, vel fonuuumnficd» 
tertie.  131.10 

potefi fiipfitm  per  accidens  alterare.  73. '8 

Idem  , quod  efi  contingens  , vt  in  pluribus  rtffda 
vniut  f fi  contingens  rard  reffeflu  olterim,&<p*d 
efi  neceffarium  reffeflu  vni tu, efi  contingens  rts]*3* 
alterisu.  15 1-9 

Idem  quomodo  fimul , & fimel  non  fis  perficeuftca- 
t ruri  orum.  Jlf-U 

Idem  ficundum  fi  totum  non  alterat  fiipfium.  73.»$ 
Identitas  mobilis  requiritur  ad  vnitatem  motus.}  34.14 
Identitas  motus  numerali 4 tria  pofiulat.  3>J-a 

Identitas  obiefli  non /afficit  ad  idetitatem  afluunt. 519.7 
Identitas  fiecifica,vel ' generi ca  non  dicitur  identitatfm 
p lici ter.  * llbtl 

Idolum  firmamus,  dum  aliquid  inteJUgttt  opimat. 

SSpf 

Idolum  finfistioni*  firmamus, fi  d non  adutninrr.9  U - * 4 
I H 

Iccoris  officium  quod.  41.X6 

1 G 

Ignis  efl  multo  maiori*  affinitatis,  quam  aliqtttd aliud 
elementum, vel  mifium. 

Ignis  efl fimnrne  calidus, & prope  fiummuut fictus.  30.31 
Igni*  in  iflis  inferioribus  detinetur  per  grauitatem  fit 
materia.  >43-6 

Jgrs* 


Index  Rerum. 


Ignis  non  agit, in  quantum  ignis, fid  in  quantum  calidus, 
quomodo.  | ,jj.j 

Jgmt  non  pretii/ et  vijionem.  144.4 

Ignu  perfiUm  compreffiomm  potefi  corrumpi  31.12 
Ignu  purus  non  efl  mugit  lucidus , quam  atrjtifi fit  ut 
extrinfico.  Z44  4 

Ignu  Purui  non  pote  fi  comprimi,  Cenitn fundenti Ji  po- 
tefi, remittitur  cotidiius.  93.6 

Ignis  recipit  augmentum  in  infinitum,  quoufijue  fuerit 
combuflibile.  4g  t 

Ignu  partem  minimum  non  tft  dure  , quo  pojfet  fiorfim 
per  fi  flare.  50.11 

Igni  admota  minus  frigida  cur  dolent.  494.9 

nd  Ignit  prafiutid  qu.tre  lignum  non  comburatur. 6 4 6.10 
Ignotum  nullum  potefi  probnri per  fjllogifmam  hypo- 
theticum. ,,,.8 

1 L 

Illatio  cognitionis  tmists  rei  ex  cognitione  alterius  fit 
per  medum  confiqnentia.  5.9 

in  Illuminatione  ex  tribus  pratsenire  potefi  fucceffio.G  5 . 7 
t*  Illuminet  Dem  omnem  hominem.  517.9 

I M 

Imagi natio  an  faciat  cafum.  $ 1 6 . 13 

Imagin  uiua  refleRit  fi  fitpra  fi.  5 10.7 

Immobile  dicitur  tripliciter.  3 10.1 1 

I mmobilia  non  fisnt  in  tempore.  x 9 7.  3 1 

de  Immortalitate  anima  humana  vari/  errores.  600. 
col.x.n.x 

de  ea  quid  Arifiotelet.  coi  1 Jt.  1 

Immutabilitas  fiientia  vnde  confit wr.  656.4 

Immutatio  alia  animalis,  alia  naturalis.  497.  x 

contradiRionis  potefi  tripliciter  inueniri.  iff.U 

ut  termino  a tyxo generationis  tfi  ccntrtiria  generatio- 

1U'  , . 34*.»3 

naturaLi  impedit  fenfirtionem.  494.9,497.1 

naturalis  non  facit  finfum.  495.4 

finfibilu  duplex.  #£/,/. } 

qkod  Immutat  minia  naturaliter , interfias  immutat 
intemionaliter.  6u.j 

Imperium  aRiu  zclum.ua.  646.9 

Impoffioifc apprehenditur vt  bonum,  & fic appetitur. 
6i}xol.x.n.$ 

Impuli  us  idem  an  firfism,  fr  deorfum  moneat.  66 1 .4 
Impulgus  quomodo  augeatur  ,& diminuatur.  ibidi  • 

Impulfu  fpirit nolis  an  detur  in  mobili.  Und. 

Jmpulflan  caufari  in  proieRo.  jfag.  t 

Itnpnlfiss  anfint  fibi  corrtrarij,  vel  diu  er  fi  fieciei  ibid.  4 
Impnlfiss  effi  diuerfit  fixeiei,  cr  contrarios,  probabile  rfi. 
ibid. 

I N 

Inxqua lira s augmentabilis  efl  in  infinitum.  48.6 
Inaqua  lira*  , proportio  , & di/fimilitudo  non  fiunt  au- 
gmen tabiles  in  infinitum  per  augmen  tum  maioris  ter. 
™ni-  f ibid. 

fi  fiunt  augmentabiles  in  infinitum , hoc  filum  efl  per 
diminutionem  termini  minori/.  ibid.y 

fi  fiunt  augmentabiles  per  augmentum  termini  maio- 
ris, Itoc  filum  efl  finite.  frid. 

Inclinatio  naturalis  non  efl  ad  impoffibile.  60  x. 6 

Incomportibifitas  motuum  vnde proueniat.  411.26 
Ineompojfibilirxi  terminorum  e fi  triplex.  J i 6. 3 

Inconucnicnte  vno  dato,  multa  fiquuntur.  xi.f 
Indcpcndcntia  efl  de  ratione  menfira.  ^ 

Indeterminatum  duplex  quoad  eius  defien/um.  ^y.x^ 
Indiuiduurn  aliquod  in  nulla  (fecit  efl  dare  ita  ma- 
gnum , quin  peffit  dari  aliud  maius.  1 1 . 14 

maximum  r?  dare  in  0 mni  jUcic.  ibid.  1 3 

determinat um  quomodo  cognofi  amus.  f 7 f • 8 

•tragum prius  cognofi  i , deinde  naturam,&  poflea  in- 
dsuiduum  determinatum.  170.- ) 

Scoti  oper.Tom.II. 


Ind iuifibile  'sin poffit  alterari.  376. 1 V 

dt genere  Quantitatis  an  peffit  recipere  aliquam  qua- 
litatem fic  vt  mutetur  de  vna  in  aliam.  ibid. 
Indiuifibile  dicitur  multipliciter.  3741 

efl  multiplA.  3 5 4- 1 o>  10 

monetur  per  accidens.  374.3 

non  potefi  fluere.  188. 16 

non  potefi  moneri  localiter  per fi.  374-.  t 

nullum  monetur  per  fi.  39?.  10 

nullum  potefi  moturi.  3 80. 1 7 

Indiuifibile pojfe  moneri  localiter , nen  negat  Ariftotelrt.  m 

573.8 

Indiuifibilia  alterari pojfictt  qua  alteratione.  374.6 
quomodo  alterentur.  ibid. 

Indiuifibilia  habentia  pofitionem  in  continuo  fojfunt  al- 
terari ad  ah  er  at  Ionem fisorum  fiubURornm.  ibid. 
quod  Incft  alicui  per  fi,  & prima, non  remonetur  ab  i do, 
licet  remoneatur  4 quocunque  alio, quod  non  rfi  ijfium. 

398.3 

Inferius  non  potefi  adaquate  reprafintarefiperisu.  347. 

Infinitas  de  corttntrio  efl  in  numero,&  in  magnitudini- 
bnt.  m.  ih.&qy 

Infinitum  aRn  an  fit.  199.1 6 

Infinitum  aliquid  ejfe, potefi  bifariam  intcBlgi.  47».  18 
anfit  in  ratione  rerum.  1 99.14 

bifariam  fumi  potefi.  106.11,111,33,336.5 

confisi  it  formallter  in  fucceffione.  111.34 

contrarie  efl  triplex.'  10  6. 1 2 

diuerfimode  cenfideratur.  1 1 3 .4 1 

efl, cuius  quatit. item  accipientibus, &C.1U.J  J.C?" fiq. 
efl  ingenitum , & incorruptibile.  1 9$.  2 2 

efi  in  potentia.  109.24  & uo.i§ 

efl  qu  intum fine  termino.  loS.xx 

efi  quoddam  diurnum,  CT  immortale.  > 98. 1 2 

extra gen/ss  efi , quod ficundism  fi,  C Tfiuodlibet  fisljefi 
'infinitum.  ic&.  1 i 

habet  quatuor  propriet  alet.  1 99.23 

habet  rationem  incompleti,&  imperfeP.i.  111.34 
in  ailu  efl  duplex.  a o 6;  1 1 

ingenne  triplex . ibid.  1 2 

in  permane t i !•/*/,&  fitccefiittif  tfi  indi ffere  ter  1 cp.  2 3 
•mfirti  debet  effi  principium  rei , & nullo  modo 
prine  i piatum.  1 99.13 

non  continet  /id  co  minetur.  11 1.34 

non  habet  rationem  totius,  fid  partis.  ibid. 

non  reRe  a veteribus  definitum.  2 1 o.  3 o 

nullum  efl  figuratum  proprie.  203.11 

omnia  quod  gubernet , rationabiliter  affirm.tr unt  rete- 
ret. 198.11 

Infinitum  potefi  dici  aliquid  duobus  modis.  3 j 8 . 1 1 

pe  t efl  imaginari  tripliciter.  3 o 1 .4 

quantitati  competit.  206.  t i 

quid  fit.  m.jo.C^jj 

quot  modis  dicatur.  2991? 

reducitur  ad  confiam  materialem.  211.59 

fecundum  efientiam  quid  fit.  206.1  2 

fecundum  quod  infinit  S efi, efi  ignotum.  44.43,211.32 
tripliciter  confiderari  potefi.  210.18 

vtmm  non  efi  aquale  alteri.  1 p X.  S 

Infiniti  conditiones.  1*1.34 

ei  tu  confide  ratio  ad  P/r, ficum  jpeclat.  198.19 

definitiones  eius  tres.  211.33 

risu  duplex  genus.  3 f 1 j » 6 

circa  eius  pojjlbilitat*  Ariftottlet  fibi  10 1 rarius. 6 cx.t 
sic  Infinito  in  potentia.  2 09. 2 3 

Infinita  diuifim  fiumpta  fisut  fit  ita  conium  hm  fiunpta. 
34- 10 

Infinita  duo  effe fecundum  vnam  dimenfionem,protrufam 
ad  diHcrf.u portet,  an  ejfit  pofftbile.  207. 1 7 

MMm  2 Jnfic 


Index  Rerum! 


Infirmitas  efl  intelledlus  querere  rationem,vbi  habetur 
aliquid  dignius  risione ,&  experienti 4 finfm.  445 .8 
Infirmitas  i meile  Ii  us  cjhi.  81. J 

Ing  enium  icutiiu  in  nudioribus  cime.  } 00. 1 4 

Inhaerentia  duplex.  * •ltj*10 

non  efl  de  efferti  ii  accident i*.  1 1 

Inhzrere  non efl  ratio  accidentis.  ibid.i  1 

Jnfcnfibile  maximum  efl  dare  in  i nflnfibilibus  flparatit 

a toto.  4J-4 

Jnfpiratiorj?  traclus.  40f‘>4 

Inftans  efl  omnino  indiuifibile.  J 69. 1 4 

non  efl  menfura  temporis.  *7&‘  * 8 

non  efl  pars  temporu.  188.14 

Jndlam primum  eflc  motus  noti  datur.  ^ J 8 1.  J 

tpiatum  id  quid  nomin c,dupliciter  dicitur.  188-13 
quid  fit.  ibid.i  4 

fi  habet  in  tempore  ,flcut  punitum  in  linea  , & mu- 
tatum cllc  in  motu.  ^id. 

Inftrumcntum  artificis  non  efl aliiutsm.  1 1 1 . 1 6 

Instrumentum  fumitur  multis  modis.  ibisl. 

ut  fit  aSIiuutn  debet  habere  in  fi  formam  allinam, per 
quam  agar.  ibid. 1 7 

Intellectis  ad  phantafmaficut  vifiu  ad  colorem. 511.1  j 
agens  cur  potius  ponatur , qttamfinfiu  agens.  6 1 o.  1 
- agens  elicit  fpecies  intelligibiles quafiunque.  J 49**8 
agens  & pofjibilss  non  diilinguuntur  realiter .5 17. 1 o 
agens , & poffibilis  differtmt  fortnalit er.  ibid.  i r 

agens  potefl  rerum  jpeciet  efficere. 

& quare  eas  efficere poflir.  . C 

Inteiuthsian  efficere  pojjit  flectet  proprias  flubHant, si- 
rum corporearum.  ibid.  1 q.&fiq. 

an  eliciat  intelleflionevt.  5 P • 3 

an  intellgere  poffit fine  pbantafinate.  5 5 J ,6.&  fiq . 
an  nobilior fit  voluntate.  S l9- 1 

an  pojjit  producere  alium  in  alio.  f 1 4*  * * 

an  fimul  habeat  plures  alius.  487- » 4 

an  fit  imm.it  erialss.  J J °* 1 • f(<l' 

a Philofipho  aliquando  fumitur  pro  tota  mente. 5 50.4 
JiyellcCus  corrumpitur,  quodam  interiori  corrti- 
i pto,  exponitur. 

dicitur  quod  efl  monens  metum.  5 ° ' • 4 

efl  confla  eque  propinqua , ac  fpecies.  tbid  5 

eft  homini  intrinfecus.  \ - f 5l 7-5 

efl  in  potentia  contradidi  ionis  adffieciet.  511.4 

efl  prior  voluntate generatione.  6 3 e 4 

eft  pura  potentia, exponitur.  5 

eft  vniuerfalium/t^»»»'- 

lmlcOm.&ttatue.fimtc^t>.& firtm.  <41.19 

InmUclm  , C tilhcniae  dillmguumur  moheSc. 

lJm<u  niJattr  tumt  decepi  laxem  fi ufm , «fi  mn 
fiemper.  S 

Intcllcflus  cxrrnfione  fir 

, mediauu  vipe potefl apprehendere .nfinfib.lcm  ««/ 

nfT.rprlu,  tShtclita^Illm  adiUa.b,  !.«/.. . 

num.  4 , 

nexit  quando  phtatufia  errat.  0\6.f 

Intclle&us  paffiuui«f j . J17'5 

pretii  exi,  & /teculaliuui  eft  eadem potenti*.  6 ) 4.7 
Intdledbts  producit  primo  cognitionem, qua  mediante  eU- 
1 cit  volitionem.  j 

«wmafc  moneatur  ab  obieQo . 5 8o- 1 

quo  ordine  intelligat  fbtflbilia.  _ 5I0-J1 

/Lm/S» , Cr  confiientidm conwtet.  <H-' 

t ,bi  maximus,  ibi  niintma  fortuna.  . 147-4 

/«,/Wfcu  *»•"  •*«  * "7 

; eft  improbabile.  Ji  1. 1 

eitn  allui  fit  ab  obleSSo,  & ablxt  appettnt  mm.tp.art. 

. 61  j.  col.i.n.l 


Intelltliui  creati  obictlum.  560.14 

finitum  omne,  excipe  relatimm, culat  termimu  tfi  in. 
finitum.  568.14 

Imelelltu  i uftri  an  ftugulare  ft‘  obiaOum.  J 7<. 9 

Jneetlcllut  oUaOum  tripliciter  eoufidtralur.  J60.IJ 
tini  trei  eperationei.  fer;., 

IntebeUui  non  eft  agendi  ratio  /faciet.  S 8 1 .6 

Jnttlieblum  agentem  atijnid  anima  nofira  , vl  fotiut 
fnbftantiant  fiparatam  ponerepen  fuerit  it  immim 
Pbilofopbi.  J17-7 

agentem  dari  ipti  negent.  ibid. 

agentem  tfie  fiparatam  ftdiftamiamppdpxte».  ihj. 
hledtUum  agere  in  fiip/um  ‘\nid.  J 16.4 

IntelleOum  non  ejfi  mere  pa/finum.  J 14,11 

InlelltCInm  e/uomodo  dixenat  velum  at.  510.H 

Inlcllt&xm  ejuomodo  pbantafma  dnermintt.  548.15 
ab  Ixtclleliu  appeti  poteftpropofiti  miniu  iflica.x,l  47. 1 4 
in  Inteltllx  noSho  an  fini  /faciet  mteOgibila  primi 
naturaliter  nblx  inttlligendi.  fM-li&fip. 

Inicllcaio  an  concipi pojftcpcon  imtlkUo  obitill.l^.t, 
tmitmtr.il 'et  anime  immirtalitattm.  621,6 
cerebro  turbato , putere  turbetur.  jsS.J 

eft  ijualittu.  6)1.1 

poteft  produci  a filo  Deo.  ibidjcLijna 

nd  Imellellionem primam  itittllcllut  ftparatulfut  itter- 
minetur.  J jap 

in  IntclUdiione  tria  concurrunt.  6)  l.f 

Jntelligentem  quart  ncceffle  efl  pkamafmat a rimari,  f 48. 

' 

IntclligentU  licet  non  inhareac  ctalejfi tamen  cettaf. 
propriate.  MM 

non  intendit  complere  motum  cali  , fid  tmimt 
monere.  <7>l 

Intclligcre  cft  quoddam  pati , exponitur,  jij.ij, 
6\  1.  col.x.n.q 

Intclligibilc  omne  non  efl finfibilefltdt  contra.  f77*<f 
InteHigibilium  ordo  triplex.  19.14 

dum  Intelligimus,  phantafumur.  jff.f 

Inttlligunt  aliqui  bene , & male  recordantur,  furt. 
6}o.col.Ut.q 

Incendo  forma  gradualii,  quomodo  fi*.  180.14 
Interfio  in  qualitatibus  fecundis  , (j  primis  quemi» 
fiat.  iW.U 

in  Intenfione  qualitatis  pars  prius  acquifliamann  cm 
parte  pofteri'ns  acqujfita.  *Mt  l 

Intentio,  & eleflio  an  differant. 

Intuirio  forte  a Deo  fieri  potefl  fine  obiefli  prtftnti*. 
641*7 

Intuitionis  caufa  qua.  6q\Xm.iJi.\ 

eius  effetius  formalis  quis. 

1 R 

Irafcibilis,  & concupifcibilis  in  iiluntattandijlin- 
guan  turre. 

in  voluntate  re  diflinguuntur.  bi  f.t 

Irafcibilis  quinque pajfiones.  bi6.f 

Iridis  color  an  verus. 

\\ 

Iudicium  ad  adlum  voluntatis  non  requiritor. 
varie  fumitur. 

in  ludie  io  efl  J, impliciter  cognitionis  terit  M, 
in  Iudicio  indifferenti  non  efl  Ubertsu.  6fC.i 

L A 

J ^ A lio, proprie  loquendo, de  quo  dscexvx . } * c,lc 

LE  . -M* 

Leporis  oculi  aperti , dum  dormit , quart  non  Viaean . 

511.6 

Leue  naturaliter  monetur  furfum  , & grane  deorjun. 


**4-3J 


Libet 


Index  Rerum. 


L I 


Liberta*  an  eomeniat  omnibus  atlibus  voluntatu.6^8. 
i.&feq. 

an  fit  ili quid inrrin fecum  aflui.  63  t.8 

an  fit  effimialst  aflui  libere.  6 3 1 .4 

comrarietatu  quare  dicatur  flecificationis , & con- 
tradi flienu  exerciti].  j 

ejpntioUi  non  excludit  neeeflitatem.  ibid.t 

immediata  non  requifita  ad  meritum.  J a 1 . 1 7 

in  prima  coufa  necejfarie  requiritur , & quare.  1 3 8. 
11 

moralis,  & Pby/ica.  649.4 

tollitur , fi  minxi , vel  ajue  pcrfcfle  proptftum  non 
poffu  eligi.  647.1  J 

. non  efi  in  iudicio  indijftrertti,  6f  o.l 

non  efl  modju  realiter  di  i Unci  ut  ab  aflu.  6 3 t . 3 

non  efl  relatio  realu  in  aflu.  ibid. 

nuda  in  coufa  fecunda  maneret  ,, fi  prima  naturaliter 
agerer.  648.1 

triplex  efi,  effintialit , ccmranttntU , & contradiflio- 
n ts . 

Ubertat  volunt  at  it  creata  triplex.  tbid.  1 

in  quo  fit  a.  6JO.1 

non  distinguitur  realiter  ab  ipfit.  tbid. 

fi  non  effit  .omnia  neceffarib  tuenirent.  154.;,  1 56. 1 3 
Limitatio  quantitati»  d forma.  f 87.1 

Linea  aliqua  curua  de  fafto  efi  infinita.  xox.S 

aliqua  efi  mdinifibilu , fecundum  latum , & profun- 
dum. J*»-7 

curua.  & refla  quomodo  differant.  343  *9 

Unet  infinita  funt  in  quolibet  continuo,  3 6 * »7 

L O 

Locans  efi  duplex.  i{8.io 

Locatum  acquirit  aliquem  locum.quanda  augmenxatur. 
X40.*5 

efi  duplex.  *j8.io 

idem  non  potefi  effi  in  diuerfif  Urit.  116 .3 

Locus  aqualis  fecundum  dtmenficttes  inteOigitur  tripli- 
citer. l37*3 

Locm  Alimui  ornem  ,/ifimd  moucomr  cum  ifio  cnr- 
pore,  tunc  Ulud corpus  non  mutat  locum.  1 1 9 . 3 

bifariam  elicitur  ielem.  a J o.  8 

bifariam  dici  potefi  etqualts  locato.  I 3 7. 5 

bifariam  fumitur.  248.10 

cur  dicatur  immobilie.  a 3 4 • * 5 

cur  videatur  e fle  materia.  a 14.31 

duobus  mtdu  potefi  effi  aqualis  locato.  238.10 
efi  aqualis  locato  fecundum  continentiam.  a 3 7.4 
efi  aqualis  locato  fecundum  duas  dimenfionet.  ibid.  3 
efi  duplex,  proprius,  & communis.  ibid.  3 

efi  em.  217.; 

efi  fomuliter  fupcrficitt , continens  immobiliter  per 
aquiualentiam.  a 3 3 . j o 

ejlimmobilu.  224.34,230.11 

efi  immobilis  per  fi  localiter.  216.3 

efi  mobilis  /impliciter , & immobilis  per  equiualen- 
tiam.  2 3 o.9# 

efi  neceflaria  in  rerum  natura.  149.11 

efi  fuperficies.  130.10 

efi  terminus  corporis  continentis.  12  3.30»  224. 3 3 
Locus,  & vacuum  funt  idemfubiefio.  230.20 

Locus,  & vas  differunt.  223.38 

Locm  fundamentaliter  efi  fiecict  quantitatis  , eadem 
realiter  cum  ipfa  ftperficie.  118.10 

maxime  furfum  debetur  elemento  lcuiflimo, 
quomodo  intelligendum.  2 4 6.  l o 

naturalia  ignis  efi  fuperfeies  concaua  orbis  Luna. 
*4M 

naturalis  in  locatum  agit.  4 9 * • 9 

laesu  non  augmentatur . augmentato  locato.  117.6 

Scoti  oper.Tom.  II. 


non  componitur  intrinficetx  fuperficle,&  re  fit  Itibus. 

*3M  9 % 1 v,;  '*• ■ 

non  difiinguitur  d corpore.  238.9 

non  efi  aliquid  locati.  11 6.  j 

non  efi  corpm  continent  locatum.  117.3 

non  efi  corpm , fed  efi  fuperficies  corporis  immediata 
locato.  ibid.  6 

non  efi  materia, vel  forma.  ibid.f.i  14.31 

non  efi  flatium  feparatum.  1 1 3 . 3 r , 1 1 6.7 

pro  formali . vel  pro  per fe  figni ficato , non  efi  aliud 
quam  vbi  afliuum.  218.10 

propritu  alicuius  locati  efi  praeite  aqualis  illi  locato 
116.3  ' ‘ ' 

proprius  efi  aqualis  locato  tribus  modis.  1 3 8.9 
Locsu  quandoque  aqtuuoce  fumitur.  116.4 

quare  videat ureffe  forma.  113.30 

quare  videatur  'effi  fi  otium  feparatum.  ibid.  3 1 

qui  efi  fuperficies,  quod  fit  corporis  continentis  fisper- 
fides,  non  efl  de  ratione  loci.  133.29 

quomodo  fit  aqualis  locaro.  2 3 7. 4, 1 3 8. 1 o 

quomodo  fit  immobilis.  129.7.8 

Laesu  rerum  naturalium  efi  duplex , Afathematictu,  & 
Phyficus.  249-11 

rerum  fiiritualiutn  efi  locm  improprie.  ibid. 

furfum  , & deorfum  non  fitnt  contrarq  relfeflu 
fupremi,  & infimi.  136.33 

Loci  conditiones.  121.24 

explicantur.  ibid.t 7 

Loci  confideratio  ad  Phy  ficum  pertirttt.  214.1 

Loci  immobilitas  vnde  proneniat.  i32.lt 

multiplex  de  ea  opinio.  1 3 1.14,2 3 2.21,133.1 t.& feq. 
penes  quid  attendenda.  1 1 1 . » 8.  & feq. 

Loci  particula  quomodo  copulentur.  ibid  2 1 .£7  feq. 
Loci  fieciet.00 differentia.  209. 22,114.3 

fumi  peffunt  bifariam.  1 1 3.7 

Locum  effi  fiatium  feparatum  varie  ponebant  antiqui. 
124.36 

de  Loco  dssplex  fieculatio.  234.16 

in  Loco  dupliciter  aliquid  effi.  147*4 

Loca  aqualia  funt  inaqualium  corporum.  138.6 

inxqualia  fiunt  stqusslism  corporum.  ibid. 

naturalia  fisnt  quatuor.  141*9 

Loca  non  funt  cotraria.mfi  ratione  diffafitionum.  136. 33 
Loquutio  quid  addat  fispra  vocem.  611.6 

vera  conformss  efi  menti,&  obieflo.  637.2 

L V 

Lucent  aliqua  de  noUc , & non  videntur  de  die , quare. 
347.17 

Lucia  foror  diuinitm  ziuit  fine  cibo.  61%.  13 

Lucidum  efi obiellutn  adaquat um  vi fm.  619.17 

Lucidum  magis  , & magis  album  magis  videntur.  43.8 
Lumen  an  per  fi  moneatur.  6 1 6.col.t.n.x 

an  requiratur  ratione  medtj.obiefii.vel  vifits.6 1 7.10. 
&feq. 

de  natura  fisi  efi  ac quifibile  fisbsto.  3**«7 

efi  qualitas.  61 6.1 

efi  flectes  lucis.  ( 3i7.2C,6i7.6 

maximum  efi  dare  produribilc  a Sole.  60  1 3 

multis  modis  potefi  intendi.  * 80.9 

efi  fisb flant  ia.  6 1 6. 1 

per  fi  non  requiri  in  medio , probabile  efi.  618.11 

propter  quid  necefjdrium  ad  vifisnem.  tbid.  1 o 
qua  ratione  faciat  colores  aflu.  f 16  3 * 

quid  fu.  6l6.\.&  fiq. 

fleciem  effi  afferitter.  617.6 

Lumina  plura  an  dentur  in  eodem.  tbid.] 

Luminofum  quando  approximatur, tunc  continue  efi  lu- 
men int en fisu,. roteris fi  habentibus  eodem  modo.iSt.if 
Lupi  inimicitiam  quomodo  cognofiat  euis.  3 1 1 . 1 9 
Lu x non  efi  fiub flantia.  616.1 

MMtn  3 L>'nx 


MMm  3 


Index  Rerum. 


„V  LY 

Lynx  m videat  pofi  parietem.  619.1? 

M A 

Jy^Agis , & miniis  non  tollunt  rasionem  vniuoci. 

Magis,  & miniis  funt  in  eadem  fiecie.  J 17«7 

Magis,  & miniis  vnde  vere proueniant.  ibid.S 

Mag  nes  per  aliquam  virtutem  ah  omni  parte  attrahit 
ferrum.  66  1.3 

Magnetis  vna  efi  virtus  ab  omni  parte  attrahendi  fer- 
rum. 'bid. 

Magnitudo  efi  augmentabilis  in  infinitum.  1 1 0.17 

efi  diuifibiUi  in  infinitum.  109.14 

ejl  infinita  quomodo.  1 1 1.3  6 

efi  in  infinitum  diuifibilis  fecundum  partes  eiufiiem 
proportionis.  109.16 

minima  inexiflens  non  datur , bene  tamen  fiparata. 
56. '3 

non  efi  diuifibilis  in  infinitum  fecundum  panes  eiuf- 
dem  quantitatis.  109.16 

non  fecundum  appofitionem , fed  fecundum  diuifio  - 
nem.  ibioLux.}6 

omnis  fji diuifibilis  in  magnitudines.  349-8 

poteft  ei  fieri  oppofitio  in  infinitum  quomodo.  1 1 0. 
*7 

quomodo  ipfa  & figura  reprefintentur,  f 00. 1 6 

quare  non  habeant  proprios  finfus.  498.6 

virum  debeant  annumerari  fenfibut.  497. 1 

Magnitudinis  , & paruitatss  duo  funt  termini.  5 I. 
16 

Magnitudinis  infibara  ignis  imaginandi  funt  duo  ter- 
mini. i °-*9 

Magnitudinem  finitam  pertranfiri  tempore  infinito,  efi 
impofiibile.  i%9- 1 1 

infinitam  ejp,  efi  impofiibile.  10 1.4 

infinitam  pertranfiri  tempore  finito , efi  impofiibile. 
• 350.1 1 

Magnitudines  infiniliet  infinita  pofiunt  refidtare  ex  vna 
magnitudine.  ^ 103.10 

Maius,  & miniis  , & magis  ,&  miniis  differunt , & 
conueniunt.  j 1 4.  t i 

Malum  efi  obicRum  nolit  ion  u.  613.1 

nullum  intenditur  a natura.  1 5 9-  * 

nullum  quis  operatur , n fi  fub  ratione  boni.  613.1 
Manus  congelata  , igni  applicata,  minus  calefit , & ma- 
xime dolet.  49 1 '6 

ct/rdoleat.  494-9 

Maria  virg o an  indiguerit  connerfione  adphantafinata. 

Sf6.il 

nullo  mo>bo  laf  orauit.  tbid. 

Af.vi.im  virginem  habui fe  isifiitiam  originalem , qui 
velint.  ' ^ 

Mafinlu*  velocius  generatur  in  hominibus  quam  f armi - 
na.  ° 3/7.14 

Materia  ccrli  efi  einfdem  rationis  cum  materia  iflorum 
inferiorum.  lit.13 

Materia  cognofci potefl per  negationem.  88.17 

contrariorum  eadem  efi.  171. 1 f 

corrumpitur fubieRiue.  89. 3 f 

dicitur  principium  tranfmutationu  duabsu  de  caufis. 
91.9 

. dupliciter  confider ari  po:  efi.  71- 10 

efi  altera  natura  ab  huiufmodi  dilfiofitionibm  educis 
de  potentia.  i7i-1  f 

efi  caufa  extrinfica forma.  7 6-J 

efi  cognofeibilis  per  analogiam  ad  formam.  84.6 
efi  duple x,comp»fitionu,&  alterat ionu.  3 14. « 8 

efi  duple x,finfibilts,  & infenfibilis.  1 1 J . 1 j 

, (fi  eiufaem  rationis  in  omnibus.  Jf ; . 1 8 


efi  id,  in  quod  omne  corruptum  refluitur.  99.1  j 
efi  in  aRu  formali  per  formam  praeite.  86.11 
efi  natura.  1 17.II, 1 18.1 

efi  nec  e Jf  ari  a in  diffofitionibw  rerum  naturalium. 

164. ii 

efi  primo  diuerfa  a forma.  87.11 

efi  primum  JisbieRum.  99. 1 3 

efi  principiem  fui , vt  fit  tranfmuXatio.  "71 . ? 

•fi  pura  petentia.  83.) 

efi  Jpharica  figura , & inconcauo  orbis  Luna.  8j. 
'5 

efi  tota  natura  rrrum  naturalium.  " 6j.j 

Materia,  & ejfitiem  an  ceutcidam,  52S.11 

dr  quando.  ibid.&6 H.ti 

non  coincidunt . 647 . 1 ^ 

Materia , & forma  coniunRim  fumptt , funt  compe- 
tum. 35.11 

dupliciter  confiderari  pejfunt.  81.8 

non  /Ujficiunt  ad  tranfmutationem.  77.9 

funt  principia  compefiti ; fed  materia, fonqajtir  fri • 
u nio  funt  principia  tranfmutationit.  ilii  10 
funt  principia  per  fe  rei  naturalis.  8c.8 

Materia, & priuatio  Jient  idem  r taliter  fed  difiisgmt- 
tur  formali ter.  91.13 

Materia , etiam  prima , in  genere  caufa  materialis , ifi 
caufa  vniuer falis  omnium  corporalium.  1 8.16 
M ateria  Jit  aliter  diffofta  quam  ante.  6j.i 

habet  partes  entitatiuas.  606.17 

Materia  manet , & non  potentia , quandovera pn- 
pofstio.  87.1/ 

minima  dari  pottfi , fub  qua  generari  pottfimbm 
heterogeneum.  74.7 

non  cognofcitur  per  vnicam  fieciem.  84.8 

non  cognofiitur  procejfu  cUmonfiratiuo.  Ad. 
non  efi  corporalis , nec  Jbiritualis.  3 33, 18 

non  efi  fep  arabilis  a dijfofitionibtu  eduliis  de  pc.tn- 
tia  materia.  171.15 

non  indiuiduat.  376.10 

Materia  prima  cognofiitur  ex  mutua  rtrvm  traxfm- 
tatione.  $8.1 7 

definitur.  89. 33 

efi  de  fi  aRu*.  86.10 

efi  ens  in  potentia  fitbieRiua  ad  ommsjtmet.  Aid. 
efi  informis.  85.11 

efi  perpetua.  84.8 

efi  principium  omnium  tranfmutabilium.  81.3 

efi  principium  tranfmutationit.  86.18 

efi  vna  numero  omnium  generabilium,  corruptibi- 
lium. 83.16 

fuit  a Deo  crea/a  cum  hac  mundi  vmuerfuate.  81 
18 

non  cognofiitur  per  fieciem  propriam , fed  arguit** 
per  fiecies  aliarum  rerum.  §6.1 8 

non  cognofiitur  fine  argumentatione,  & difcurfu.h. 
1.87.16 

non  determinat  fibi  aliquam  quantitatem.  361-8 

. non  efi  aR  iu  formalis.  86.1 

non  efi  fiubietlum  accidentium.  60/4 

non  potefi  cognofii  per  fieciem  propriam.  81.1 

nunquam  durat  csnn  conatu , non  non  habeat  (tatra- 
rium.  101.1 1 


quomodo  cognofiatur  difturfu. 
quomodo  fit  incorruptibilis, 
quomodo  fit  ingenerabitis, 
quomodo  non  fit  locus. 
Materia  fius  hecctitate  diuifa. 


88.16 
110.17 
88.19 
H5-37 

IW^p.  , 536-13 

fub  lunarium  eiufiiem  rationit  cum  materia  caltJ}iM3n. 
5 34- 14 

fumi  tur  dupliciter , & quo  finfu  eadem  efi  in  istferie- 
ribttt,d~ fiiperieribsts  corporibus.  5 3 J- 1 7 

ttta. 


Index  Rerum.’ 


tota , qua  ia  principio  mundi  crea/a  fuit , erit  in  fi. 

nem  vfique.  88. 19 

Materia  duplex  caufitlitat.  119.15 

Materia  prima  qusdiias  tfl  ejfe  puram  potentiam  ad  for- 
mam.  86.11 

Materia fecundum  fi  ratio.  3 318 

Materiam  , & formam  quomodo  cognofiamus.  330. 
1° 

Materiam  minimam  non  eft  dare , fitb  ejtta  mitium  he- 
terogeneum poffiit  permanere.  33.S 

minimam  eft  dare  fitb  qua  pojftt  generari.  ibid.  7 

minimam  non  eft  dare,  fitb  qua  pejjit  elementum , aut 
aliquod  bernogeneum  generari.  34.3 

notr  vnam  , & eandem  ejfi  reJfefiu  omnium  itidiui- 
duorum  eiu filem  fieciei,  eft  verifimile.  33.1  1 

per  eam  quid  intelligat  Ariftottlet.  3 8 6.  l 

fiparari  eam  a forma , vel  e contra,  implicat  contra- 
<L ilio  nent.  85.13 

Materiam  , ficu  magnitudinem  minimam  non  eft  dare , 
quo  finfiu.  54-5 

Materi  alia»t* fint  aUu  inteBigibilia,  exuunt  materiam, 
quomodo.  177  *S 

Mathematica  eft  certior  fidentia , quam  Pbjfica.  1 x6. 

14 

habet  pro  fitbidlo  accident,  nen  quodtunque.  115. 

11 

quomodo  definiat  per  motum.  ibid.  9 

Mathematicam  abftrahere  a materia  finfibili,  & non  a 
materia  intettigibili  , quomodo  inteUigatur.  1 a 5 . 

15 

Mathematicm  frequenter  per  formam  procedit,  io. 
16 

quomodo  locum  confideret.  131.16 

maximum,  in  quod poteft  potent  ia, quid  _ fit.  58.4 

de  Maxi  itio  notabile.  44  44 

M E 

Medicina  ab  folate  pradica.  6 3 J.  5 

Mediem  adificat,  non  inquantum  mediem.  8 1.6 

Medium  an  moneat  voluntatem.  644.8 

eft  triplex . 73.9 

ipfitm , tr  organum  vifiss  fimul  mutantur.  491.8 
nudum  in  ifhs  inferioribus  eft  vniforme.  93.4 

perfetUus  iUuHratum  an  perfidiorem  vifionem  effi. 

cfiat.  N 618.11 

quid  fit.  3J1.I7 

vnum  profertur  ali  it , quomodo.  644.9 

vtrxm  canat  qualitate  tangibili.  49  » -8 

Media  fine  vita  imitatione  Pfnfica  fiunt  inutilia  , Scc. 
644.8 

M eliora  fiunt,  quorum  oppofita  fiunt  peiora.  6 1 9 . 1 

Memoria  an  detur, fi  negentur  fieciet.  5 5 a.  3 S 

dupliciter  fiumitur.  6 30. 1 

ex  triplici  capite  tribuitur  finfiu.  ibid.  coi.  1 3 

inteUediua  datur.  ibid.  1 

ipfia  , & finfiu  communis  quomodo  differant.  313. 
v u 

non  diflinguitur  re  ab  inteUedu.  6 j o .coi.  ljt.$ 

Memoria  obiedum  eft  duplex.  8. 16,6  jo.  I 

Mcnfura  quidfit,&  quid  de  eim  ratione.  183.3.4 
debet  effie  determinata,  & certa.  3 3 a.  1 8 

debet  effefamofia.  183.4 

debet  ejfe  i nuariabilis,  quantum  pojfbile  eft.  ibid. 
debet  ejfi  minima, quomodo.  ibid. 

debet  effie  nota.  ibid. 

eft  duplex.  301.11 

eft  intelltdiu  de  quantitate  rei  determinata  cenifica- 
tio.  ibid. 

M en  fur  a,  tfr  menfiuratum  debent  ejfi  vnigenea , (fr  con- 
formia. 283.4 

Menfitra  importat  tripliiem  refpcdnm.  301.11 


non  datur  fecundum  inflant,  in  que,  aliquid fiat  fr- 

. m°'  , ’•*.’*"*  1 *f  91.7 

prima  non  datur , & primum  inflant,  in  quo  aliquid 
pUfiM.  ibid.  8 

Menfiuratur  aliquid  dupliciter.  101.j 

Menfitra  conditione/ fex.  284.9 

Menfitra  quintuplex gemu.  ■ 

*n  generali  tripUx.  ibid.  10 

*d  Meritum  non  requiritur  Ubertas  immediata.  1 1 1 
•7 

Mctaph)  fica  fidentiarum  vltima.  S $9-} 

Meraphy  ficus  non  probat  per  caufian  efficientem.  10. 
16 

MI 

Minimum  datur  quodammodo  in  tempore,  & quodam- 
modo non.  ' 193.10 

in  generatione  in  homogeneis  non  efl  d.e>e,fei  tantum 
in  btterogeneis.  36.13 

in  het  eroger,  eu  poteft  dari , quod  poteft  generari , non 
mini mum,quod poteft  permanere.  ibid.  1 4 

in  quod  aliqua  potentia  non  poteft, eft  maius  maximo, 
in  quod  poteft.  38.7 

in  quod  non  poteft,  & tnaximton,  in  qnod  non  tot  eft, 
impo/fibile  eft  dare  reffiedu  eiufdem  potentia  , & 
eiu  fidem  circumflantia.  ibid. 

naturale  bifariam  confiderari  poteft.  37.20 

non  datur  i n qualitate.  3 80. 1 7 

Minimum  dari  in  corporibus  fimplicibus  contingit  du- 
fUcim.  J4.4 

de  Minimo  notabile.  44.44 

Mifcria  magis  odibilis,  quam  non  tfft.  6 1 3 .coi.  1 .».1 
Mirtio  quid  fit.  J88.5 

quomodo  fiat.  310.17 

Milium  eft  duplex,  homogeneum,cr  heterogentum.  108. 
10 

ex  omnibus  elementis,  fi  moneretur  in  vacuo,  monere- 
tur fitccelfiue.  166.7 

heterogeneum  habet  in  fie  principium  alituum  fiu  cor- 
ruptionis, condenfittionis , Scc.  108.10 

nullum  hotnogeneum  exiflent  in fiua  naturali  diffofi - 
tione , habet  in  fiipfb  principium  aliiuum  fiua  al- 
terat ionis.  ibid. 

nullum  homogenettm  habet  in  fi  principium  aliiuum 
fiut generationis,  SCC.  ibid. 

nullum  r angi  bile  efl  ad  11  infinitum.  1 04. 3 

perfidum  nullum  eft  augmentabile  in  infinitum.  3 1 . 
M 

quodlibet  heterogeneum  habet  in  fie  principium  alii- 
uum fiua  alterarioni).  108.10 

qitodlibet  tam  homogenettm,  quam  heterogeneum , fi fit 
extra  fisam  difpofitionem  naturalem  , habet  in  fi 
principium  fui  metus  localis,  tam  adiuum,  quam 
refif}itiuum,0"  reffediuum.  ibid.- 

M O 

Mobile  aliquod fimper  eft  motum.  437.14 

bifariam  fiumitur.  3.16 

eft  duplex.  376.11 

finitum  non  poteft  pertranfire  fiat ium  infinitum  tem- 
pore fi/iito.  390.13 

immedi.uum  primo  motori , eft  impoffibile , & ater - 
num.  44^-3 

infinitum  non  poteft  magnitudinem  ftnitstm  pertranfi- 
re tempore  finito.  3 90 . 1 4 

infinitum  fiatium  infinitum  pertranfire  non  poteft 
tempore  finito.  ibid.if 

maioris  velocius  , & citius  mouetur , citeris  paribus, 
quam  mi  nor  i 1 virtuti  t.  x 5 f . 1 8 

Mobile  motorii  immobilis , fi  in  fisis  panibus  fit  diffir- 
me,  tunc  ab  ipfi  motore  immobili  bene  poteft  pioueni- 
re  allio  nona.  44*.» 

MMm  4 Mobile 


i 


Index  Rerum. 


Mobile  monetur,  vt  acquirat  quod  non  b*b<T.  475.7 
non /impliciter  menfuratur  tempore , quomodo.  198. 
IS 

omne  localiter  efi  per  je  in  loto  , quomodo.  139. 

»} 

otrme  monetur  4 fiipfi  , quaternos  componitur  ex  mo- 
nente moto.  451.3 

potejl  moneri  quadrupliciter.  308.10 

potefi  mourri  velociut,&  tardus  circumire.  367.7 

ir*4  , potejl  dici  quod  menjnrttnr  tempore. 
J.8m 

quod  monetur , fimper  e fi  in  ollo , & ilio  loco.  191. 

n s 

fecundum  diuerfiu  ratione t dicitur  infinitum  in  ma- 
gnitudine, & infinitus  motu*.  ibid. 

fi  pertranftbit  aliquod  jf  otium  pluries  in  eodem  tem- 
pore, monebitur  velocius.  364.3 

vt  tfi  fub  motu , bifariam  confidenti  potefi.  189. 
18.4 

Jl ( obilu  duplex  efi  cfle.  2 89. 5 o 

Mobilia  alia  ab  iutrinfico  , alia  ab  txtrinfeco  motore 
mouentur.  406.17 

tripliciter  monemur.  5 07. 4 

Modus  ejfendi  accidentis  quis.  17.16 

Modm  exiflendi  rerum  creatarum  in  loco  , efi  duplex. 
249.13 

Modm  operandi  /equitur  modum  ejfendi.  156. 14 
Modi  duo  Philojbphorum  naturaliter  loquentiam.  43. 
57 

Modi  efTcndi  in.  220.1 2rf"feq. 

Modi  prtdicandi  per  fe , duo.  5 9 1 . 1 1 

Vt  A fodi  intrinfeci  fe  habent  pajfiones  entis.  j 70. 1 { 

Modificationes  regularum  in  prepefit Ionibus  de  pofii- 
bili, proterito,  & futuro.  jeq. 

h onftrum  quid.  1 59.1 

bifariam  fumi  potefi.  1 60.7 

comparatum  cum  caufia  particulari , qua  impeditur , 
efi  effetius  cafiualis.  ibid.  i 

duobus  modis  potefi  intendi  'a  natura.  ibid.q 

efi  cjftclus  cafualu  cum  dijformitato  extranea  fisa 
jjaciei.  ibid.  7 

intenditur  a natura.  ibid.  4 

non  intenditur  'a  natura,  quomodo.  ibid. 6 

in  MonUri generatione  dux  caufia  particulares  concur- 
runt. ibid.  8 

MonUra  ex  quadruplici  caufia  eueniunt . 1 5 9.2 

in  animalibus,  & plantis  accidunt.  ibid. 4 

Mors  aliquando  caloris  defefbs.  618.14 

non  habet  rationem  jinis.  1 18. 10 

Mortale  dupliciter  fumitur.  6co.ce/.  1 ,n.  1 

in  Mortuo  eadem  manent  accidentia.  5 88.6 

Motiui , & terminat iui  ratio  differunt  in  obieflo.  5 60. 

Motor  xtermu  , & immutabilis  aon  potefi  monere  nifi 
motu  circulari.  442.2 

Motor  aliquis  , fi  moneat  aliquod  mobile  per  aliquod 
jfatium  in  aliquo  tempore , medietas  motoris  mouebit 
medietatem  mobilis  per  idem  ff otium  in  aquali  tem- 
pore. 262.5 

Motor  cati  quomodo  primus.  47  3 . 5 

illud  mcuer  mediante  inttUeflu,  & voluntate.  1 1 4.7 
non  fatigatur  monendo  calum.  ibid. 

Motor  primut  aliquis  efi.  45  3. 2 

bifariam  c onfiderari  potefi.  162.11 

eius  epitheta.  475*5 

efi  immobilis.  4/7.14,460.5 

ifi  indduifibilis.  4/6.2 1 

plus  influit  in  fphxram  Solis  , quam  alterius  plancta. 
<474.5 

Motores  diuerfi  fimt  ipfius  cali, quomodo.  1 1 5 . 1 1 


plures,  fi  moutant  plura  mobilia  aqua  vtlocitatt , ag- 
gregatum ex  motoribus  mouebit  aggregatum  tx 
mobilibus  eadem  velocitate.  1 6 

plures primi  nonfunt  iniflo  mundo,  quomodo.  474,3 
non  fient  piseret,  ibU. 

non  fiunt  plura  aque  primi  applicati  eidem  mobili, 
quo  finfu.  ibid.c 

nec  fuccefftue . _ ibid. 

quod fini , tribus  modis  in  generali , & fix  modis  in 
(feciali,  imaginabile  efi.  473.4 

M otricem  vim  auirna  intendi.  661.13 

Motum  omne,  fecundum  quod  efi  motum , potefi  moturi 
metu  velociori  fito  motu.  } 5 » • 1 4 

Motum  omne  localiter  efi  alicubi  , & mutat  locum, 
216.3 

Motus  quid . 1 72.1 0,173. '4  C5- 1/, 501.6 

Ai ottu  ab  vno  contrario  non  tfi  contrarius  metui,  cpdtfi 
exdlie. 

Ai ottu  accipitur  dupliciter.  fod 

accipitur  quinque  modis.  281.14 

accipitur  tripliciter.  3 

ad  qualitatem,  ap propriato  nonunc  vocatur  alteratis. 

J 10.20* 

ad  quantitatem,  vocatur  augmentatio,  vel  ditmnuk 
ibid. 

ad  relationem , licet  non  jit  per fe,  efi  tamen  per  acu- 


dens. 


311.23 


aliquis  efi  perpetuus,  fecundum  jfriflotelem.  433,3 
aliquis  ffiritualis  jit  ab  arte. 
alius  naturalis,  alsus  violent  ut.  307,3 

alitos  vni formis,  alius  di  formis.  34}.  1 1 

alterationit  quid  fit.  344.1 

an  atlus,  & qualis.  171, i0 

animalis  ejl  vnsss , cuius  tamen  multa  ponet  mycd- 
cx  fecundum  fpecicm  differunt.  339.13 

animatorum  efi  duplex.  448.18 

qn  omnis  omni  motui  jit  comparabilis.  41 
asegmentationit  e/l  vnus  ,&  continuus.  467.10 
inter  fenfibilia  communia  numerandus.  5 00.2  3 
AI  ottu  bifariam  confiderari  potefi.  194,17,377.16 
bifariam  dicitur  irregularis.  333.31 

bifariam  dicitur  regularis.  ibid 

bifariam  fumitur.  1 88.11,192.18,309.12 

Motus  cali  efi  finalster propter  confinutUnen  iftrrm 
inferiorum.  11j.li 

efi  inuariabilit.  183.5 

efi  magis  naturalis , quam  motus  Olorum  inftrmtn. 

1,49 

ejl  menfura  aliorum  motuum.  304.23 

efi  minimus.  183.5 

efi  motui  fxmofus  , & rnagij  communit  smdbut. 

ibid. 

efi  motuwn  cranium  localium  regulari ffmtu.  304. 

M 

efi  perpetuus  fecundum  jfriflotelem.  44C .5 
efi  primus  motuum.  304 1} 

efi  tempus.  183.3 

efi  v nigtneus  cuilibet  juccejftua  durathni.  dtf. 
non  efi  proprie  natur  alis,  fed  neuter.  116.17 
non  ejl  t emptu  mn  cogno fient  ibus  ipjkm.  283.6 
quomodo  poffit  ejfe  velocior.  387.3 

M otus  circularis  efi  prior  motu  compofit».  4^*»  J 

ejl  prior  motu  reflo.  ' ibid  1 6 

circularis,  & rcflus  dijfirunt ffecit.  555-27 

circularis  non  efi  compardbilis  rtflo  iu  vtlodtsit. 

414.4 

potefi  ejfe  continuus,  (fr  perpetuus.  46S.14 

potefi  motui  reflo  comparari  vtlocitatt  improprio. 
4*4-4 

duplex  confidcratio  de  eo.  1693. 

Mouu 


Index  Rerum.' 


A fetu*  cen fider at  ur  dupli  citer.  JjS.to 

ominum  diffbrmu poteft  fieri  fupra fiatium finitum 
tempore finito.  . 391*2 

mttimtw,  & ferfmau  ntn  pcttftjuri  infemictrcmlt. 

4‘J-'4 

ctmiMim  fttffi  feri  ftpr.  /filium  infimum  limfie- 
re  finito.  39' • 3 

contrariatur  quieti  in  termino  i quo.  3 4 « • » « 

corptretu  editu  k motu  loculi , nonpotffi  fieri  ab  une. 

104.6 

Monti  dicitur  vntu , inde.  3 34*x  J 

dupliciter  habet  fuccejftonem.  2 68. 1 4 

dupliciter fignifk ari  pote  fi.  1 1 8 . 2 7 

dupliciter futuitur. 

efi  abitu  imperfeblu*.  * 7 * • 1 3 

eft  ad  quantitatem.  31**3 

efi  de  contrado  in  contrarium.  3l(M 

efidiuifibilis  ad diuifionetn tempori*.  . 377- 1 3 
diuifbilii  propter  magnitudinem  effe  diui/tltilern. 
215.40 

r/?  diuifbiltt  fecundum  diuifeottem  mobilf*.  i~6.i  $ 

efi  duplex.  168.4,281.1 ) 

efi  ens  fucet (fenum.  186.} 

efi  idem  abitu  motiui, & mobilis.  _ 1 9 3 • 2 2 

efi  idem, quod  mobile,  continue  aliter , ($*  aliter  fi  ha- 
bens respeblu  alicui  tu  quit fcentu.  3 44*2 

tfi  in  triplici  differentia.  * 74*6 

efi  in  inflanti.  186.4 

efi  in  tempore  dupliciter.  300.4 

efi  prior  via  cognitioni*.  * 7 * *7 

efi  quamtu  per  accident.  169.4 

efi  tantum  adruant  it  at  em,Qv. alit  atem,&  vbi.  310. 

19.329.6 

Motus  cftpropofit io, quomodo  intedigatur ,&  an  conce- 
denda. 186.4,373.8 

Motm,&  moueri fetmtcntta  duobus  modi*.  3 82.7 
Motu*,  & quies  fesnt  contraxi ).  333-4 

Mott*s,&  temttut  duplex.  281.13,284.19 

Motus  ex  eo  dicitur  vnus, quod  fit  regulari*.  333.31 
f abitu  in  pleno  habet  vtramque  fitcctffeonem,  efiimia- 
lem , & accidentalem.  268.14 

f obius  in  vacuo  effit  proportionabili*  motuifablo  in 
pleno , quomodo.  ibid. 

formaliter  acceptus  eft  quiditatiue,  &.ejfentialiter  in 
Pradicamento  pajjioni*.  304.16 

Motus  generationis , corruptioni* , alterationi* , & au- 
gmentationis  diflinguuntur  rtaliter  a fubieblo  mobili. 
192.19 

fesnt  idem  realiter  cum  fisis  terminis , diflinguuntur 
t omen  formaliter  ab  illis.  . ibid. 

Motus  infinitus  pes  efi  fieri  tempore  finito,  391.  j 

Motus  in  genere  efi  quadruplex.  1 69.7 

in  quo  Pradicamento  fit.  304. 1 6 

in  quo  terminus  2 quo  efi  contrarius  termino  a<J 
quem , non  efi  illi  contrarius.  3 40. 1 7 

inflant  ancus  non  efi  velox  neque  tardui.  3 66 . 3 

in  vacuo pottfi  fieri  in  tempore.  269.18 

M otus  localis  circularis  efi  primus  motuum.  469.1  j 
localis  dis  Unguitur  realiter  k nabili,&  k termino  mo- 
tus. 193*21 

. *fi  caufa  caloris.  244.5 

*fi  ipfum  mobile,  quod  mouetur  localiter.  190.10 

tfi  primus  motus.  460.8 

tfi  prior  natura , & tempore  omnibus  aliis  motibus. 

461.12 

efi  triplex.  223.18 

facit  fiire  locum.  1 1 6.  j 

non  efi  fiuxut.  1 90.9 

non  efi  res  difiinbla  a mobili.  1 04.9, 376.1  j 

non  efi  fiatiumper  quod  mobile  mouetur.  1 90.9 


372.3 

213.7 


non  potefi  fieri  fidito, 
quare  omnibus  motibus  communior, 
localis  rcblus  non  potefi  effe  infinitus.  j q6.x  \ 

filus  fuffxcit  ad  figura  diuerfificationem.  1 03 . 1 1 

Motus  localis  terminus  duplex.  331.10 

eiusquatuor  /pedes.  403. 11 

inter  eum,  & alios  motus  difirimen.  ibid.  1 1 

Motus  Luna  prster  motum  Solis , proprii jftme  efi  tem- 
?**•  1848 

Motus  magu  contr oriatur  motui  , qukmquiet  quieti. 
341.17 

Ai  otus , magnitudo  , & t emptu  fiunt  eiufidem  rationis , 
quomodo.  348 .6 

At  otus  materialiter fiumptus  efi  eiufidem  effentia  cum  fito 
termino  ad  quem.  191.1 

Motus,  moueri,  tempus,  mobile,  & diipofitio,  fecundum 
quam  efi  motus,  confimiliter  dividunt str.  377*3 

Ai otus  naturalis, & animalis.  6 1 o.col.i  n.  1 

Motus  nona  fihara  non  efi  tempus.  184.7 

M otus  non  componitur  ex  indiuifibilibus.  349.7 

non  contrariatur  quini  in  termino  ad  quem  ,fidin 
termino  i quo.  341*1« 

non  eft  ad  ablionem,  & pajfeoncm,nec  in  Ad  aliquid. 

309.14.311.24.319.3 

non  efi  ad  motum , tanquam  ad  terminum.  509. 1 3 

non  eft  ad  omnem  /pedem  Quantitatis.  329.6 
non  efi  ad  Jubilantium.  3 09. 15,313.7 

non  eft  aliqua  res  fucceffma  inharens  mobili , ab  omni 
re  permanenti  difiinbla.  1 90.9 

non  eft  fine  tempore.  1 80. 1 o 

non  fit  , nifi  in  vltimo  inflanti  non  clTc  motus. 
187.9 

non  omnis  menfuratur  tempore  , quo  fenfit.  300.4. 
& 10 

non  poteft  fieri  in  inflanti.  370.13 

non  potefi  fieri /uper  indiuifibile.  343*6 

non  poteft  fieri  fitper  magnitudinem  compofitam  ex 
indiuifibilibus.  ibid.j 

non  poteft  percipi  filo  finfiu  exteriori.  ' 1 74.4 

non  felion  menfuratur  tempore ftmo  & motu  menfitra- 
tur  tempus.  293*11 

nullus  alius  k motu  locali , efi  continuus, & perpetuus. 

469.13 

nullus  eft  adeo  velox,  aut  effe  potefi , quo  velocior  efie 
non  pofiit  , fi  divinam  potentiam  fptbles.  3 89. 
10 

nudus  terminatus  certis  terminis  potefi  effe  perpetuus. 

461.14 

nullus  vnint  generis  eft  comparabilis  alicui  motui  al- 
terius generis.  4 1 f . 3 

omni*  alterat ionis  alicui  motui  locali  efi  comparabilis. 

ibid.  6 

omnis  an  fit  regularis.  543.29 

omnis  continuus , & circularis  eft  infinitus,  ibid.  & 
463.16 

omnis  efi  obius  corporis  naturalis.  171.11 

omnis  efi  contrarius  quieti,  qua  efi  fiub  termino  a quo. 
34i*23 

omnis  efi  in  aliquo  PraMcamento.  168.4 

omnis  eft  in  tempore.  J 70. 1 6 

omnis  eft  mutatio  , & omsse  moueri  efi  mutari. 

189.3 

emms  eft  naturalis, vel  violentus.  1 5 4. 3 5 

omnis  locatis  f obius  k principio  exiritifeco,eft  pulfur, 
vel  tr obius.  4°5*,x 

omnis  localis  rebbts  cuilibet  reblo  eft  comparabilis. 

4244 

omnis  omni  motui  an  fit  comparabilis.  4 T 3-9 

omnis  poteft  efieteinpus.  284.6 

omnis , qui  efi  de  minus  ad  magis , vel  e contra. 


f 


efi  de  "turario  ia  contrarium.  310.20 

Motus  partu  animalio  abfdffa  a quo  Jiat.  596.4 
M onu percipitur  a fenfa.  , ?+6 

potejt  bifariam  dici  ) ircular u . 4 2 6. 1 o 

poteft  dici  natur altt  tripliciter.  1 14.8 

potejt  effein  aliquo  genere  dupliciter.  3 19.4 

potejt  effein  instanti  per  parentiam  ftp  ematur  alent. 
m-4 

Motus  pruni  mobili j ejl  velocijjimtu , qui  potejt  effe  per 
naturam.  389.10 

progrejfium  animalis  non  ejl  continuus,  aut  vmu  fim- 
pMtcr.  n9.,j 

Motus  proiefti  non  ejt  vmu.  471.16 

proieflorum  quomodo  jiat.  154.56 

M onu  quando  incipiat.  610.} 

Motu*  qua  ratione  habeat  tres  /pectes  ,(fi  qua  ratione 
quatitor.  JII.17 

qui  ejl  ab  vno  contrario , non  ejl  contrarius  il/J,  qui  ejt 
ad  aliud  contrarium.  5 5 9* ' 4 

quilibet  alicui  cogno/dbilu  potejt  effe  t emptu,  z 84. 6 
quilibet  ejt  de  affirmato  in  affirmatum.  Sp.t 

quod  Jit  de  magis  «d  minus.  in  eadem  Jpecie , repn- 

£ngt'  515.» 

quomodo  accipiatur  in  dejinitione  natura.  112.12 

quomodo  confiet  fonum.  6 2 o.  2 

quomodo  cognojeatur  a fenfibm  , & an  ab  omnibtu. 
205.16 

quomodo  effe pofit  ad  metum.  j 09.24 

quo  fenfu  intelligibilu.  5 00.1  y 

quot  requirar.  “ jC6.1 

realiter  distinguitur  ab  aUione , qua  ejl  relatio.  1 97. 

reti iu  an  Jit  eque  velox  motui  circulari.  422.23 
Jit  per  medium.  155.8 

reti  tu  nudat  potejl  effe  in  infinitum.  3 9 5 • 2 J 

Motus  fecundum  locum  vocatur  latio , ftd  improprie. 
} »0.20 

f eundum  partes  quantitatiuat  potejl  duplicittr  effe. 
311.8 

ft  confideretur fecundum  fua  accidentia , non  ejl  in - 
conuenicns  aliquos  effe  motus  diuerfos  Jpecie , (fi 
habere  terminum  viti  matum  , vnum  fecundum 
(Pedem.  338.11 

ftmplicis  elementi  requirit  ntctffario  medium.  259.6 
M otus  fph.tr a Solis  proprii  fime  ejt  tempus.  284.7 

( uccejpims  requirit  neceffario  refijlentian>.  258.1 

A totus  furni: ur  bifariam.  I 88. 1 2 

fumptut  pro  forma  fluente  ejl  in  Pradicamento  ter- 
mini.  5 0416 

fumptut  pro  fluxu  forma  efi  in  Ad  aliquid.  ibid. 
tripliciter  dicitur  vnus.  ) 5 • 3 O 

tripliciter  potefi  menfurari  tempore.  3 00.4 

Motus  velox  quis.  296.25 

velocior, & taidior  potefi  fieri  in  omni  tempore.  349. 
20 

violentus  dupliciter contrariatiir  motui  naturali.  3 3 8. 

1 1 

violent  ut  quando  fiat , quando  naturalis.  4 68. 1 2 

fnde  habeat, quod  fu  in  aliquo  genere.  3 1 9-  J 

vniformit  pctrfi  apparere  alicui  di  formis  , (fi  comi  - 
nue  veloci  tari, propter filum  motum  dele  Hat  i onu. 
»9  '-4 

vsriem  femper  fuerit  , (fi  femper  erit.  436.9 

Motus  cognitio  Ph\Jieo  neceffaria.  268.1 

eius  contraria  as  vnde  fu  menda.  340.18 

eius  difformitas  ex qttatucr  prouenire  potefi.  3 36.3  r 
eius  diuifibiiitas  efi  quadruplex.  188.10 

eius  identitas  tria  pofiuiat.  333*21*334.14 

Motus  in  omni  genere  inuenitur  contraria  as,  quomodo. 
34224 


Index  Rerum.' 


locala  terminustfi  duplex.  3 f 1 .to 

Motus  modus  comparandi  penet  correibondentiam 
425*6 

& fecundum  proportionale. 

M otus  organum  quodnam  fit.  6 , 4 ? 

eius  panes  funt  duplices.  543.30 

principia  quatuor.  4||t> 

/facies  tot,  quot  ffecies  entis.  , 6 3 

funt  tres.  404.,’, 

M otus  fubicclum  efi  in  aUti.  } c$9 

M otus  termini  funt  duplicet.  »83.13 

incompoffibiles  funt. 

qui  proprie  appellentur.  3^ 

Mottu  velocitas  bifariam  potefi confiderari.  413.3 

penes  qua  attendenda.  414.1 

ad  eam  duo  concurrunt.  1C64 

Motum  aufereris  , cmnes  fient  i as , Ur  .artes  delbidt. 
447.21 

ad  eum  multa  concurrunt.  j 

ad  eum  quadruplex  conditio  requifita.  jX,j 

al  eum  rei  ipiendum  non  requiritur  disptfitio  mbilu. 
614.3 

ad  eum  requiruntur  tria.  ^l0 

cum  effe  circularem  intelligitur  dupliciter.  416.10 
Motum  effe  demonfhad  potefi.  Xj.,0 

eum  effe  in  aliquo  Pradicamento  bifariam  imtiirl 

Polefi-  311.H 

effe  infinitum  bifariam  intelligi  pottfi.  390.1 

eum  effe  in  fi  e cie  ollo  modis  contingit.  169.7 
effe  in  tempore  efi  menfurari  tempore.  297.27 

fieri  in  inflanti  non  implicat  consradicUonm.  373.8 
fieri  in  0 mni  tempore,  poffibile  efi.  149. ,0 

x ■Motum  incepifft ,vel  non  incepiffc  de  nouo,  lumine  tua- 
rali  0 flendi  non  potefi.  439.3 

infinitum  fieri  in  tempore  finito  efi  impojjlbilt.  390. 
»5 

inter  contraria  impoffibile  efi  effe perpetuam.  434.7 
percipere  eum  quid  fit.  1744 

termin.tr e eum  dupliciter  contingit.  311.11 

de  Alo  tu  efi  terminandum  ficunditm  muluiurs,  fu 
per  Je  ei  competunt,  tfi  non  per  accidens.  3 06.3 

Motu  ignorato,  quantum  ad  quia  cft,i ntrjfttfiipou- 

re  naturam,  quantum  ad  cd.  »71.6 

ignorato , quantum  ad  fi  cft , neceffetfl  tnurxrt  na- 
turatn,  quantum  ad  quid  cft.  ibid.j 

in  Motu  ait  erasi  onu  duplex  caufa  fiecefiiomt.  376. 

1 1 

in  Motu  efi  e xt en  fio,  (fi  intrnfio.  366.3 

in  Motu  loc ali  qs,d  caufa  fuccefsionis.  375.7 

tn  Aiosu  omni  aliqua  efi  /pedet  moucns.  175.17 

in  Motu  omni  confideranda  efi  distantia  termmrm, 
366.2 

in  M btn  quatuor  funt  confideranda.  588.20 

quolibet  rrt/o  dato,  potefi  dari  velocior.  ibidi 

Afotu  vniformi  impofiibilt  efi  tempore  finito  pcrtraxfin 
/patrum  infinitum.  310.1 

A totus  alij  a motu  locali  quomodo  penipuattut  <i  fafk 
»74*5 

Calefies  alij , preter  mottu  Solis,  (jrlMiu,dkm 
tempora , fecundum  quod  funt  trufit,  tel  mdui 
noti.  184.8 

Motus  coriorum  an  fint  ad  inuicmttmttnfirrokiUt. 
442.5 

A f onu  contrarii  de  fe  non  funt  contim , poffunt  tamen 
continuari  in  inflanti.  468.1 3 

contranj  funt  illi , quorum  termini  ad  que?  funt  c*n- 
frarq.  140.1S 

illi  tantum  fhnt  comparabile  t , qui  per  idem  fpatium, 

fecundum /pedem  infimam  fiunt.  426.20 

multis  modis  poffunt  effe  contranj.  339.14 


Index  Rerum. 


«mi  ex  eo  praeis  e dicuntur  contrarq^uad fint  ad  con- 
trario! terminet.  540.1 5 

primi  primi, & fecunda  primi.  649.5 

primi  primi  qui.  6 5 1.6 

procedentes*  terminis  contrariis  ad  medium  i con- 
trafunt  oppofui.  . 541.10 

qui  contrarq  dicantur.  540.16 

qui  habent  terminos  a quibus  contrarios , non  funt 

contrarii.  ibid.  1 7 

qui  requirantur  ad  augmentatiouem.  * 5 1 1.4 
qui  fint  eiufdem  generu.  555.11 

qui  fint  e iufdem  jpeciet.  ibid. 

qui  fint  ijdem  gtqgre.  J 5 8.  l o 

rtaks  fi  impediunt , intentitnales  non.  50  J.f 

refiexi  non  fient  vitta  motus  continuus.  465.17 

* fimp lices  funt finiri ,&  in  numero  ctrso.  au9.1i 

Motuum  in  velocitate  proportio  qualu.  419.5 

non  efi fient  proportio  mobilium  respeUu  eiufdem  mo- 
toris. 418.4 

Mouens  aliquod  fimper  efi  immobile.  457.1 5 

aliud  efi  in  genere  caufit  finalis,  aliud  ingenero  caufit 
efficientis.  4c4.11 

dicitur  immediatum  moto  tripliciter.  407. 1 

efi  fimul  cum  moto  per  indiflantiam.  ibid  5 

ipfism,  & motum  quomodo  fint  fimul.  ibid. 

ipfum,cr  motum fimul  in  motu  locali.  40 5 . 1 5 

omne  motu  reOo  dependet  ab  alio.  474 .7 

primum  efi  immobile.  47 1.16 

efi  in  circumferentia  primi  mobilis.  ibid.  1 7 

efi  perpetuum.  4/6.11 

Cr  vnssm.  ibid. 

monere  fiipfum , quo  fitnfu  dicatur.  ibid.  1 9 

non  mouttur  per  accidens.  45  8. 1 6 

vnum,  cr  idem  exiilens  fimper  monet.  471.1 6 

primum  mobile  an  immediate  monear.  4 5 8. 1 7 

fimul  efi  cum  moto.  404. 1 1 

fimul  tempore  mouens  monet  , xf"  mobile  monetur. 
401.8 

Monent  vnum  paffum , non  ideo  potefi  necuere  omne  paf 
fum eiufdem  rationis.  515.16 

Mouens  effe  immediatum  paffo  ficundum  ftbfJantiam 
operando , aliud  efi , & aliud  effe  immediatum  ficun- 
dum/ubfiantiam , id  efi  ficundum  prafinriam.  409. 
10 

Monentia  quadam  funt  effentialiter , quadam  acciden- 
taliter  fi, bordinata.  401.1 

funt  in  duplici  differentia.  ibid.C ' 449. 1 9 

in  Mouentibut,&  motis  corporeis  non  efi proceffia  in  in- 
finitum. . 401.7,401.5 

non  in  effentialiter  ordinatis.  ibid. 

non  monentur  fimper  omnia.  444-5 

omnia  fimper  monentur.  ibid.  1 

Mouerc  fi  aliquid  dicitur  per  partem , motu  locali.  1 5 . 
16 

Movere  fi  aliquid  potefi  per  accidens  in  metu  locali, 
ibid. 

Mnuere , vel  moueri  aliquid  potefi  tripliciter.  ibid. 
Meuere  fi  aliquid  potefi  ficundum  fi  totum  localiter, 
ibid.  1 7 

Moueri  aliquid  ab  intrinfico  tribus  modis  imelliri  po - 

"/•.  , Vc-S 

Moturi  aliquid  a fi  dicitur  multipliciter.  451.1, 
4f*-9 

Moueri  aliquid  a fi , ficundum  fi  totum,  & quamlibet 
fui  pasrtem,efi  impojfibile.  451.1 

Moueri  aliquid  an  poffit  , triplex  dicendi  modus. 
3?9-7 

M oueri  aliquid  dicitur  tripliciter.  574-1 

Moueri  aliquid  localiter  vndt  dicatur.  1157.5 

Moueri  aliquid  per  accidens  dupliciter.  595-10 


33*15 


Moueri  continue  qua  dicantur  i.  y 

Mwrri  Ixtlittr  tjket  mtiit  JicMur/u, 

Moneri  per  fi  primi  thepUciter  finitur.  f,66 

Moueri  omne  tfimuui i. 

eptod  AI  enetur  , eb  ulio  meuemr.  357.  !.<*■  yS«.  558. 
>■&  ) 

eftJimfitile.  !97.1;98j.Cr  J.jf6.n 

quod  Mouctur,  cft,  fle  quod  generatur,  non  cit,r.r- 

periiHr. 

,ued  M.utturjnktt  ttuttrium.  Jj6.ll 

contingit  vtluciut , & tertiati  moneri.  I39. 1 o 

quod  Alouetur , omnino  fimiUier  fi  hubtrt  priiu  ,<$■  pe. 

Jleriiusfi  impofiUU.  J?i.g 

id  Meettnr  veiocim,  tpiodin  eodem  tempore  pertrjtnfit 
lentum  fpntinm  ttun  albjue  portione  ulterius.  363.3 
M V 

Multitudo  ceu/urum  per  eecident  efi  indetermlnete. 

'64- '9 

Multitudo  temporum  uonfijuitur  ad  tmdtiplicetientm 
motuum.  }0}  lS 

Mundus  inferior  contiguus ejfi  delet  Laionihul  fiperie- 

a7r., 

produQus  efi  in  tempore.  457.9 

tona  categorematice  fumptut , non  efi  in  loco.  1 17.8 
Mundum  fuiffe  ab  asemo , nec  alrifioteles  , nec  vllus 
Pbilofophortcm  demonfirare  potuit.  457.1 1,440.9 
Mulca  nobilior  calo.  605.5 

Mufc  ulo  vtitur  Ha! enarer  videt.  499. 1 1 

Mutabilitas  fpeciei  caufat  fiientiam  immutabilem. 
656.4 

Mutari  aliquid  in  tempore  dicitur  dupliciter.  5S4. 
11 

Mutari  bifariam fumitur.  581.7 

efi  duplex , ad  fi,efr  ad  alterum.  5 5 o.  I o 

Mutatio  ad  fubflantiam  efi  fucceffiua  propter  partes 
quantnatiuas  /ubiefli.  315.4 

Mutatio  contradiflionu  quomodo  fieri  poffit.  153.1 

Mutatio  de  contradici or io  in  contradiblorium  non  efi 
motus.  516.4 

Mutatio  efi  duplex  , naturalis  , cr  fiipernaturalu. 

91.9 

. efi  fine  interruptione  de  vno  loco  in  alterum.  5 80. 
if 

iHa, & metus  in  quo  conueniant  ,&  in  quo  differant f 
}07.7,&fiqiU.i.&4 

illa  fila  efi  motus  ,qux  efi  de  fubictlo  in  fnbiccium. 
ibid.  9 

naturalis  efi  duplex.  91.9 

nulla  efi  infinita  ni/i locali >.  39  J.i * 

nuMaJbi  qua  filum  efi  J ucceffio  propter  portet  quanti - 
tofinas  fubietliffi  motus.  j 1 1.5 

omm, , aut  efi  de  fubietto  in  fubietlum , aut  sic  non 
fubitilo,  iu  non  fubietlum.  307.7 

omnis  efi  remotiua  rei  a fisa  natura.  301.14 

qua  efi  ab  aliquo  termino  tfl  contraria  mutationi, qua 
efi  ad  eundem  terminum.  5 40. 1 6 

Mutationis  fpecies  filum  funt  tres.  5 07. p 

in  Aiutationt  qualibet  accidentali  efi  inuenire  duo  ex- 
trema. 8 1 . 1 1 

Mutationes , & met  tu  quomodo  dicantur  fieri  fimul. 

1S5.1 1. 

Alutationet  quatitor  concurrunt  in  rarcfatlione  pro - 
priiffimt  diQa.  • 176.10 

etiam  improprie  ditia.  ibid. 

Mutatum  cflfc  eft  ante  omne  mutari,  quomodo  intel- 
ligaturf  383.8 

Mutarum  effe  efi  in  omni  motu.  ibid. 7 

efi  receffiffe  ab  aliquo  termino  fiu  etiam  deficiffeab  eo. 

318.19 

primum 


Index  Rerum.' 


primum  datur  a patie  finit.  579.1 1 

Mattium , quando  mutatum  ej},ad  hoc  mutari  in  ter- 
minum , ad  quem  mutatum  (fi , impofiibile  efl.  5 So. 
25 

iUud  in  quo  aliquid  efl  primo  mutatum , folium,  aut 
coYruptum, efl indiuifibile.  578.10.  & 1 1 

illud  in  quo  aliquid  primo  mutatum  efl , pottfl  imagi- 
nari dupliciter.  ibid. 

omne  , quod  mutatur , efl  in  eo , in  quo  mutatum  efl. 
ibid.  1 9 

Muuta  cflc  motum  continuantia funt  in  potentia.  385. 

16 

omne , quod  mutatur  in  aliquo  tempore  , primo  neeefle 
eflipfum  ejfe motum  prini.  384. 1 1 

omne , quod  mutatur  , non  filum  prius  efl  mutatum, 
fidnecefletfi  omne  muratum  prius  mutari,  ibid. 
\i 

Myfterium  Eucharifiia  petit  poni  formam  cor  ponit  a- 
tu.  j89.11 

NA 

NA  tura  accepta , vt  comprehendit  materiam,  & for - 
mam,efl  definitum  in  definitione  natura.  11 6. 1 S 
agit  fimper  propter  finem.  1 6 ).  1 j 

bifariam  fiimitur.  1 7 j .p 

cuiuflibet  continui  in  quo  confiSI at.  1 8 1 . 1 f 

eadem  efl  tot  itu  homogenei , & fuarum  pan  ium.  6 1 . 
11 

N.ttura , ens  natus  ale , & fi  eundum  naturam  differunt. 
78.14 

Natura  efl  duplex,  vnister falis,  <£•  particularis.  1 j 9.4 
efl  nomen  cortnoraritutm.  1 70. 3 

efl  nomen  relatiuum.  1 1 o.  3 

efl  principium  motus , & quietis  eius  in  quo  efl.  78. 

'4 

Natura  , & ars  quomodo  differant.  101.4 

in  fisa  operatione  penetrat  omnes  partes  intimas  , & 
dat  illrs  virtutem.  ibid. 

nihil  agit  fruflra.  . 1 3 3 :8 

non  agit  nifi rememorata  inteBigentiis.  146.4,143.1 
non  deficit  in  necejfitriis , nec  abundat  in  Juperfluss. 
»4f* 

non  efl  de  fi  vniutr  falis,  nec  fingularit.  yjl.^6 

particularis  intendit  monflrtim.  1 60.  j 

per  alterat ienem  non  intendit  natura  intrinfice  for- 
mam fulfiantia\em,fid  ac  i dentalem.  5 8.17 

per  generationem  per  fi  intendit  formam  fubslan- 
ualem.  ibid. 

primo  intendit  producere  naturam  in  fuppofito.qj  j .8 
vniuerfislss  intendit  monftrum.  1 60.6 

Natura  acceptiones  varia.  1 1 » . 1 o 

eius  definitio  explicatur.  1 08. 1 ; , » 4 • & fiqq . 

an  bona.  1 09. per  totum, & fiq. 

in  ea  quid  efl  definitum.  116.18 

in  ea  cur  ponatur , cius  in  quo  cft.  1 10.6 

Naturam  communem  an  reprafintet  fleti  es  fingularss. 

178.»$  . ,.  . 

per  Naturam  quid  intelligatur  , quando  dicitur , Non 
funt  eadem  notiora  nobis, & natura:.  1 3.9 

Naturale  potefi  al  quid  diti  tripliciter.  76. 3 

Naturale  triplici  ter  fumpmm,&  quomodo.  hff.t 

Naturalis  confiderat  de  quolibet  genere  caufarsm.xii.q 
habet  corsfiderare  quatuor  genera  caufarum.  161. 
10  * 

habet  determinare  de  continuo.  1 68. 1 

item,  de  infinito.  ibid. 

item , de  materia,  & forma.  1 1 6. 1 y 

item , de  vacuo , loco,  & tempore.  1 68.1 

non  potefi  monere  fua  principia  cogno flendi.  12.6 

Naturalitas  loti , quod  fumatur  ex  ipfaeffintia  corporis 


locati , & ex  influentia  cttlefli , probabile  tfi.  143. 

11 

Nauigans  quare  putet  immobilia  moneri.  47.  : 8.  & 

5 >4-4 

NE 

Nece  flari  um  quid,  fecundum  Commentatorem.  1 3 1.9 
Ncccflitas  diifofitionum  naturalium  in  rtbus  naturali . 

bm  prouemi  ex  fine.  » 64.10 

Nece fj itas  diuerfunode  attribuitur  prafiistibm , proteri - 
lis,  £r  futuris.  1jj.11 

diuerfi  modo  attribuitur  rebsu.  1 5 3.4^*  1 ; j.u 
duobus  modts  attribuitur  rtbus  naturalibus.  164. 

io  • 

in  his  vnde  proueniat.  ibid.  1 1 

fletificationis  quoad  beatitudinem  , CT  miferiam. 
649.S 

triplex  ponendi  fleciem.  6 4 r .coi.  1 jt.t 

Necelfttatem  non  excludit  libertas  ejfentialss.  648.1 

Negatio  non  conuenit  alicui , nifi rasione  aliodui  f*fi • 
r/«.  633.3 

Netu  i per  omne  t partes  corporis  flarfi.  490.7 

N I 

Nihil  4// aliquid  nulla  efl  proportio.  i68.ij 

Nihil  aliud  a materia,&  forma  f fi  natura.  1 1 9.4 

Nihil  in  generatione  fi  per  accidens , aut  fecundius  ft 
totum,  generat , quamn/s  per  partes  fi genntt.  j iS. 

10 

Nihil  fit  de  nouo,fnbie(lo  non  prsfuppeftto.  66S 

Nihil  potefi  ejfe  per  accidens  rtfpcflu  Dei  optimi  , ma- 
ximi. tp.tS 

Nihil  fi  generat  ficundum  fi  totum  , ficus  flandum 
_ parte s.  73.17 

Nihil  fumitur  dupliciter.  66.6 

N O 

No&r  quare  aliqua  videntur ,cr  non  de  die.  6 17.8 

Nochlucx  quare  al  iter  de  die  ,qudm  dt  notie  appansstt. 

5 44»}>f  47»*7* 

Nolle  omne  fupponit  velle.  643.) 

Noli ticnis,  & z olitionis  cbiellitm  quale,  f 64.10 

Nomen  diflinilius  potefi  rtmflgmfitart,  pusnhsft/s- 
tor  concepit.  /76.11 

Non  ens  fumitur  multipliciter.  308.8 

Non  omne,  quod  generatur  , ex  fibi  fimli  etnerssur  fe- 
cundum fletiem.  <8.4 

Non  per  accidens  cur  ponatur  in  dtfuutiwt  tutus. 
iio.y 

Notiora  nobh  , & natur*  interdum  fimitadm.  13. 

11 

Non  funt  eadem  nobis  nora> & luxurz,  explicatur. 
14.18 

Notii  ia  alia  confu/a,alia  determinata.  4J-/ 

alia  efl  complexa,  alia  incomplexa.  J .6 

alia  finfitiua,  alia  inttllefliua.  MJ-J 

habitualis  quid.  IjWf 

incomplexa  vnius  ordinis  conflat  mitiamittumpie- 
xam  alterius. 

intellefliua  originatur  vnde. 

Noflra  cur  non  producat  amorem ficut  trnitiJ Dti.(i}> 
«/.i.»,  3 

perft  fla  totius  vnde  componatur.  4^»  4 

praelit  a dirigit  etiam  alius  inu&tltm.  & 14*9 

totisu  dupliciter  dependere  pottfl  a mtitUp  artium. 
46.10 

vnius  rei  incomplexa  bene  fctptstttr  ex  itumplex* 
alia  eiufiiem  rei  formaliter.  ’ 1 

vnius  rei  incomplexa  non  dependet  ex  Kttihh  i/utm- 
plexis  alterius.  f-7 

vnius  rei  quomodo  ex  notitia  alterim  ni  dependeas, 
ibid. 

vinnulis  quid.  I p.t  J 

Notitiam 


Index  Rerum. 


Notitiam  conclufionit  , & frlnripij  aequaliter  remitti  ad 
vnum  gradum  eft  impojftbile.  Ii. 7 

Notitie  multa  fimp  licet  requiruntur  ad  hoc,  vt  habeamus 
alium  memorandi.  7 • * 5 

ali t ristfitem,  alia  alterius  ordini/.  J .6 

Notias  aliquid  dici potefi  dupliciter.  » x . } 

Notiu*  natura  ejl  idem, quod  notius  fecundum  /e.  1 4. 1 7 
Notoreitas  efl  de  ratione  menfura.  181.4,184.9 

Notum  quod  per  fe  eftpidiculsan  ejl  querere.  1.10.7 

N V 

Numerus  aliquando  tranfiumitur,vt  gener  aliter  fumatur 
pro  menfura.  joi.io 

dicit  aliquod  accident  fipra  vnitates  materiales  ,\ex 
quibus  componitur.  *94*«  i 

ejl  duplex.  186.17 

ejl  infinitus  fecundum  appo fit  ionem.  xtx.)6 

^ ejl  ratio  partium  di  fretarum  permanentium , t tlfuc- 

ce fiuarum , cui  ut  peculians  pafiio  cftnumerabilit.u 
ordine  quodam.  * 94* 1 5 

ejl  triplex.  191.6,194.15 

excrefit  in  injinitum.  47 • 1 

formalis  ejl  / pectet  §/»antitatu.  *94*‘  5 

non  eft  diuifibilis  in  infinitum.  x » t. } 6 

non  ejl  infinitus  allu.  100.17 

numeranti  ejl  duplex.  *9*-7 

pro  quo  fippon.u  numerm.  191.1 

Numeri  quinque  finfunm  dedullio.  49^.8 

Numero  potefi  fieri  additio  in  infinitum.  109.14 

per  formalem  quid  ini  elligendum  veniat.  xq6. 15 

(jr  quid  per  numerantem.  1 94 * 1 5 

de  Numero finfuum  externorum  quidfnfirit  Ari  Jiet  cies. 

(11.10. 

Numeri  infinitiet  infiniti  pofunt  refiltare  ex  vno  numero 
infinito.  xoj.fo 

Namus  in  findo  vafit  videtur  d no  vidente  fundum. 6 17.4 
Nunc  bifariam  fimitur.  J01.I7 

eft  indiuifibile.  } 7 o.  1 8 

ejl  minima  emit  at  it.  1 S S . 1 j 

Nunc.d"  tempus  dicuntur  ad  conuertentiam.  296.1 3 

Nunc  ide  efi,qHod finis prattriti,& initiis  futuri.  371.19 
idem  efl , quod  infans.  178.18 

idem  quomodo  fit  in  toro  tempore.  lS7.lld88.19 
ipfinon  couemt  ratio  teporis ,fcilicet  men furare.  195.10 
nihil  includit  de  pr/tcrit  ojteque  de  futuro.  3 7 1 . 1 8 

non  efl  continui  aliud,  0"  aliud.  177.14 

non  ejl  pars  temporis.  X 9 5 . 1 9 

non  efl,  fi  tempus  non  ejl.  ibid.  1 8 

non  manet  idem  per  totum  tempus.  177. 1 4 

notius  ejl , quam  fit  motus.  19518 

quid  jit , fimma  difficultate  potefi  manlfeslari.  188.13 
quomodo  di  ferat  d punElo.  301.17 

fi  habet  adtempus,vt  punlium  ad  lineam.  196.13 

fecundum  propriam  fignificationem  ejl  continuatio , & 
diuifio  temporis  , fid  diuerjimode.  301.11 

/i  eundum  e fient  i a manet  per  tot  ii  tempus , idem.  195.1 8 
fiquitur  mobile, Vt  tempus  motum.  187. 1 1 

Nun c,fiue  prafins  non  ejl  tempus.  3 70. 1 8 

Nunc  temperu,&  mobile  in  qnatuor  comperitur.  196.13 
Nunc  conditiones.  195.18 

Nuper  quid  fignificet.  303.18 

Nutritio  quii  fit.  4«.l9 

quan  defit  t fine  augment  asione.  ibid.  1 8 

quomodo  fiat.  * J96.4 

in  Nutritione  nou/  paries  forma  inducuntur  in  materiam. 
618.10 

quo  panes  nutriantur.  618.13 

O B 

OBicditm  d longe  cur  imperfe Elius  videatur.) 41.14 
adaptatum , & proportio  natum  quid.  j6c.  1 4 

Obieriis  c au  fit  allu  inteSellus,&no  volutat  is,  n1r.646.io 
Scoti  0per.T0a1.il. 


coincidis  cum  aflu,  quo  finfi.  C 3 9.7 

coi nt  e ll igitur  cum  allu  , etiam  fi  ad  idssd  non  fis  relatio 
realu  in  allu.  ibid. 

cur  dicatur  e fundere  (feries  in  plurali.  6 1 4.4 

cur  vnum  appareat  duo, oculo  vno  digito  coprejjo.46. 1 7 
Ohietlum  intefUtlu* , & volunt  at  u an  idem.  563.6 

Obi  edum  monet  non  habitudine  ad  intelledum.  ibid.  8 
non  c au  fit  immediate  dolorem.  5 1 1 . 1 5 

/piri t ttale  producit  fperiem  , vt  caufi  totalis.  378.17 
circa  Obiedum  in  communi  fenfis*  faUi  non  potefi.  5 16.17 
Obiedi  adaquat  io  duplex.  (64.1 

eius  cognitio  efl  in  eeflafi.  641.1.  & fiq. 

rim  prafintia  quomodo  fit  caufi  profintia  fperiei , & b 
contra.  5 44.6 

ri u/  vniras  non  infert  vnitatem potentia.  654.1 

Obiedi  ex  vnitase  quando  colligere  licet  vnitatem  poten- 
tia. ibid  J 

in  Obiedo  duplex  prirnitas, communit  at  ts,&  virtualita- 
tu.  560.16 

in  Obiedo  inteBedsss  indeterminatio  ad  omnia  cognofiibi - 
lia, efl  fia  determinatio, vt  fit  obieriis  intellectus. f 63.8 
Obiedo  non  praftntefotrji  a Deo  produci  vi  fio.  641 -4 

exObicdts  quomodo  colligatur  dijlindio  petet  iorum.  610.4 

O C 

Occham  princeps  Nominalium.  107.14 

Oculus  an  videat  colores  apparentes.  5 17.19 

cemprefm  quare  fiintillet.  610.2  l 

comprefiiu  quare  luceat.  ibid. 

cur  non  videat  res  duplicet.  ibid.  1 1 

in  tenebris,  dum  atteritur,  videt  fulgorem  intrinficum. 
494.8 

Oculo  eltuato , quare  res  appareat  duplex.  610.13 

vno  claufo,  quare  alter  acutiiu  videat . ibid.  1 1 

Ocules  cauos  habentes  , quare  acutius  videant , quam  qui 
habeas  prominentes.  ^ 47* 1 8 

Oculos claiot habete  1 aliquado  nihil, aut  paris  videt 47. 19 
O D 

Odorabile  cur  in  lyeme  vix  finthuur.  497-  J 

Odorandi  organum.  611.5 

Odorationem  quare  venttu  impedsM,  ..^ 

Odor  , quid fit.  ibid.  l 

non  fubiedatur  in  medio.  ifiid.  5 

fi,  & /feriet  Multiplicat.  ibid.  4 

Odora  ad  produclioncm  minia  requiritur,  quam  ad  colo- 
ris. ibid.f 

Odores  quomodo  d brutis  percipiafit ur.  500.13 

Odorum  jptfies  qua.  Cll.v 

O L 

Ol  fidus. 

Olf ollus  medium  quod.  *bid.  t 

Olim  quid  fignificet.  303.18 

O M 

Omiflio pura  quid.  6f 

eft  di f na  premio,  vel  perna. 
interpretat inc  eft  volita.  ■ 
quomodo  mutet  omittentem. 

quomodo  voluntaria.  *?"*• y 

Omi fio  libera  eadem  efl,  & nccefiona.  65 1 .6 

non  eft  dire  ll  e fimper  volita, 
pofitbilu  fine  omni  allu. 
dupli Jt  er  tau  fari  potefi  ab  allu. 

Omne  in  plurali  numero  quomodo  fumatur. 


651.1 

ibid. 

ibid. 

33-3 


Omnis  quomodo  finiatur.  3 J 

O P 

Operatio  agentis  efl  fia  perferiio,  quomodo.  1 95  s 
Operatio  Dei  non  requirit  inrirumentum.  67.  1 1 

Operatio  eft  allio  immanent , & qualitas.  S°S-*° 

Operatio  potentia  per  confirmitatem  ad  obterium.  497.» 

I liritualis  nequit  poni  in  corpore. ...  ^ 6,,‘l 

Operationes  Angtloru  immanentes  menfiratur  aue. ) 00. 
Operationes  diucrfi  circa  idem  fi  fortificant.  5 94*4 


NNn 


Opera 


i 


Index  Rerum. 


OfnatimwiM.tUtlm,  vSumatU,  & flnfirn,  r *m  vere 
jmi  ftaluatet.duuutur  tumm.ai.utt.  ,,,  I7 

0^aimirumU,fi,i  fima  amma. 

f »«  /<■"7«  n«  fiunt  qualitates . 6 * i « 

Opinio  quid  fit. 

maneat  ne, namnutf, parata.  . ,0.. 

rmrm,  firma  fide  hamaxa.  i^xtlx.n.i 

1“‘  640.aLl.ll. , 

quomodo  differat  a fide.  jfcj 

Oph:„,„ , fidei , duh,j  .fudficknU  , & fcrmidinie  id. 
- ' ratita.  , , -0 

Oppoutio  efi relattt  inter  duo  oppofita.  ?1-ll 

<«  communi  tfi  quid  equinorum.  dtid. 

in  communi  in  que  diuidatur.  ifcj 

quot  modis  dicitur  vnum  oppo(itorum,tot  modis 
Sc  alterum  , quomodo  intelligatur.  77>  j L 

. . OR 

O rdo  ejfentialn  non  tfi  inter  gradus  forma.  1 77. 1 1 

quomodo  incipiat , £?•  terminetur.  474.7 

Organizario  alia  fubfUntialu, alia  accidentalis.  589.10 
Organum  fundamemum fenfitum.  4gj  r 

non  efi  vnum formaliterfid  totum  materialiter. 486.8 
■Originis  ordo  in  cognofeendo  efi  triplex.  jo 

O V 

Ouis  quomodo  lupi  inimicitiam  cognofeat.  j 1 *. , 9 

P A 


”1)  A ria fiunt  imparia,  fid  non  fum  non  paria.  54.10 

* I arifienics  condemnant  afferentes  defellum  volunt. %. 

tufitpponcrt  ntctffario  defeflum  inteddlm.  64714. 
Pars  aliud  efi  st  fio  toto. 

bifariam  fumi tur proprie , & improprie.  2 4g . e 

duo»  habet  conditione t.  17810 

monetur  proprio  motu , alio  d motu  totius.  595.10 

<•>  efi  per  fe  in  Ueo.  .2  . s. , 7 

1 ars  nona  anima  cum  nona  parte  materia  non  acquiritur 
in  augmentatione  viventium.  515.14 

noua  anima  cum  nona  parte  materia  non  acquiritur, 
quando  angentur  viventia  fenfibilU  , & vegetabilia 
perfidia,  & imperftUa.  i 9.1 7 

nulla  efi  alicuius  zifebilu  allu , ni  fi  dirtlle  obictla  vi - 
fisi, qua  non  viileatur  confuse, cr  indiilintle.  4 j.7 

Fort  pnma  mobilis  vendatur , qua  pertranfiuit  aliquod 
fignum f gnatum  in  fiat  io  penr an /eundo.  579.15 

pnma  fiat ij  a mobili pertranfiita  non  datur,  ibid.  1 4 
F.trs  fecundum (fecit  manet, fctnndum  forma  non. 6 1 $.  1 x 
fecundum  forvutm , cr  fecundum  materiam  quid  fit. 
40-18.  #-19 

F artem  m mimam  inexiftentem  non  efi  dare.  5 6.  l j 

F artet  coniuntla  videntur  minus  di fiinlie, propter  elonoa- 
tionem  difiantia.  457 

dtuifim  fnmpta  fum  minoret  toto,  coni  unci  im  vero  funt 
idem  quod  totum.  55.M 

duplicet  funt*jfentialet,&  integmlet.  4c. , 0 

inter  propinqui 01  et  illa^sd  quam  affigitur  a freBus,  mi- 
nus confuse  videtur,  quam  alia  remotiores.  4 5.7 
fimi  lares,  & diffimilarrs.  J9J[ , 

Vtfibdes  multapmt , qutatht  videntur , quarum  nulla 
determinate  videtur.  4 j g 

Participium  ignoratum , & etiam  verbum,  d quo  defen- 
dit, includit  negationem.  , 7Q  ^ 

Paffio  quid.  jox.6,6,6.4 

al  a efi  perficient , alia  non.  5 1 5 .8 

di  fi  I rigui  tur  formaliter  4 fitbieBo.  1 8 1 . 1 j 

duplex  efi  in  potentiis.  J *4. 1 1 

efi  tffelhu  alfionis.  * 97.  l f 

efi  nomen  tquiuocum.  , j 

F affte,  tfr  allio  in  quibus  fundentur.  504. 1 <5 

P a/fio,  (fi  allio  quomodo  dicamur  effit  mottu.  50  f . 1 9 

F afflo  non  trahit  rationem  contra  id,  quod fiit.  C 4 8 . 1 7 
Paffio  omnis  efi  allio.  , ^ 


anima  aliter  d Maaphjfictaditer  i mndiun. 
ftderamur.  . ^ 

Pajfmttt  fum  infeparahilei  it  ftu*  /uhieiht. 

Pefimt  fum  mtrit.ru , vel  demcritma , «fi  Simum 

Patiens  dupliciter  recipit  firmum. 

Peacitii  femperpeneudu.fi fulcit. 

PE 


i/a; 


Peccans  omnis  cft  ignorans,  exponitur.  648.16 

Peccare,  vel  non  peccare  potefi  volunta4,non  obfianttqus- 
cunque  cognitione  via.  j JVV 

Peccatum  accidere  in  aHionibus  natura,  nen  ttSh  natu 
ram  agere  propter  finem.  ,(  ' 

efi  pana  peccanti.  ^ ' 

*on  efi  alius,  qui  n0n  tfi  futis , nec  nuditan  mifanu 
nec  altas  adeam  concurrens, 
ejmd  ueeielut  in  uHieuitm  ,uttere.e\  bx  ftmiiiurdik- 
>:>:  nature  fieri  f repter  finem.  l4 

Peccatum  committi  fine  voluntate  liltera  damnat  C#in. 

litem  Tridcmintm.  tuatLla, 

Peccatum  quomodo  velumut.  . ' 

ex  Peccat,  efi  recterfiuad  phamafmata.  ' 

Penetratio  dimenfunumnon datur.  .„  I( 

Permanens,  & fucceffiuum  alicpuid  dicitur  multi,  motu 

186.3 

Permanetis  aliter  halent  e/fi, & aliterfiueeejfma.it,  » 

quomodo  fumi  tur  in  definitione  natura. 
n.  P H 

Pnantaiia  an  dependeat  d feenftbus  externis.  rir7 
non  cognofeit  fingulare,  qua  tale.  fcj 

Phamafia  , & appetitus  alius  an  anima  feturas  u- 
gnofixt.  <9 

eb  Phantafiam  lufam , quidam  putant , quod  imuhLstr 
exterius  videri.  * ( t r J 

Phantafiam  fentire  fcnfittior.es  externas  perpncriu  Ut. 

cies,  probabile  efi.  jir.TU,, 

Phantafia  errante,  nouit  imellellus.  C 

Phantafutio  impedit  contemplationem nsmuh.  *«,. 
Phamalma  an  fit  confit  irfirumentalitffetiti.  ;48.  u 
ntbtl agit  in  voluntatem.  J45.U 

nthilfn.fi  pr.ducert , vel  ceruprOmm inm,t,d„ 
Ui-to 

U.n  concurri,  atliuj  ad  fieciem intelipMem.  53824 
prrnn  imtKguur  cuiut  phdiufma fmius  »«1.544.; 
ntumrda  m.utat  imeileUum.  , .j. 

rhautafmatu  de  eoncurfu  ud  fircum.  54J.,, 

r«w  Ph.ua/ir.aic  que  eli,  imue.fieei.ttamurn  refrfxen 
fuapr.pna  ubieHa,&  tminaeit  .ntemahta.,  7120 
fine  Phuufmute  p.fi  repcrreBunem  hara imBpt.il.., 
.nPhautfmute  fice, dari  quid  fi, . 
hantafmata  aJ  iniellc<2um,  (icut  fcniibiload  ftn- 
lum,  exponitur. 

ad  Pharttafmata  v, arefio,  reaerfiu,di  intelieirnt., 55. 

I iMlorophi*  naturalis  diuifio. 

!>/ -V  rT h U"?  ,!atHralem  1uiil  eporteat  facere.  4 4 

n ofephi  antiqui  multa  dixerit  fideinofhtftfms^^M, 
Phcrn ix  cur  fi  comburat.  9,.,o 

Itioni  * ^ •^^beruatica  qui  differant , &fdaratt- 

^'fihftanriamsmmamliht.  “iW. 
TbfixafuhMum  qu.d.  , , 

1 /Iri!]'’  & Ai‘u,xmMlc'“r  difftrum in raatia demen- 

Phyfiem  quomodo  vntur gmnAm  cnfmmt,  ' ',c'.'l6 
P I 

Pifces  an  haleant  neruos  verot.  4g?  (, 

P1  P 1 

1 ama:  avpetitus  quare  non  rfi  potentia.  c9M 

PUntas  fentire,  quidam  dixerunt.  t(.;j  , 


I 


Index  Rerum. 


in  Plantis  quando  anima  differunt  effemialster.  594.1 

Plato  pcfuit  fleas  ftpafktat  a loco.  100. 1 6 

PUto  quando  viluit  rapiebatur.  555.8 

Pluralis  ttmtinm  duplicior  fumitur.  5 y . j 

V\\xtxYm%  formarum  non obftat  vnit.tti  eopcfiti.jqo.  1 7 
P1 UU ia  quomodo  fiat propter finem.  166.5 

P O 

Portio  maiorit  circuli  per  incuruationem  petefl  Jieri 
portio  minor u circuli  fine  incuruat i one  additu  ab  tx- 
trinfteo.  175.17 

Politio,  & d igni r at  differunt.  14.14 

Fo fnio  in  qua  diuidatur.  ibid. 

Polle  ab  cltc  »0»  differt  in perpetuis.  199.1  y 

Poflibile  bifarium  fumitur.  4/9.5 

efl  terminus  ampliat  iuus.  99. 1 1 

in  rebiu  qu.u  non  cet  inet  te  pus, efl  net  e ff urium.  1 ce.  1 8 
petefl  fumi  tripliciter.  i 5 i.  1 / 

Pefftbilu  definitio.  1 5 J . l 5 

de  Peffibilibus  ponendum  ejl  digni  ut.  460.9 

Potentia  quid  Jit.  87.  n 

Potentia  alliua  quid  fit.  yS.},/o$.t  1,6 1 t.to 

finita  qualibet  habet  maximum , in  quod  patefio  mi- 
nimum,in  quod  non  petefl.  59.9 

multiplex  e fl.  58.5.0*4 

non  poteft  determinari  per  tempus  fua  durat  ionit.  61.5 
no  terminatur  per  maximufm  quod  petefl  agere,  / 9. 10 
ni  terminatur  propter  veloci  tat  e, qua  poteflagrre.6  1 . 6 
nulla  temjinj:nr  per  maximstm,in  quod  non  petefl,  vel 
. per  minimum,  in  quod  potefl.  58.8 

per  di flant iam  non  potefl  determinari.  61.8 

petefl  agere,  quamdiuefl.  60.5 

potefl  comparari  ad  fex  ci  reum  flant  i at.  58.1 

qualibet  naturalis  agit  per  vh imum  fui  cenatus.  60. 1. 
qualibet  terminatur  per  maximum, vel  minimum,  af- 
firmat iue,  vel  negatiue.  /8.8 

qualibet  terminatur  per  minimum,  in  quod  non  potefl 
/9.1» 

quanta  fit, non  potefl  cognofii  per  velocitatem.  61.6 

Tot  entia  accidentaUt , (F  effemialit  quid,  y jo.8,58 1 .4 
Petent  ia  alicui  tu  rei  ad  durandum,  quid fit.  60. 3 

Petentia  anima  ad  ejfendum  in  loce  ejl  neutra,  quo  finfit. 
6*9-4 

c agni  tina  terminatur  per  minimam  di  flant  iam.  649 
coguofiem  abflrafliue  etiam  intui  tine  eogno flere  pe- 
"A  J11..S 

cegnr.flitiua  percipit  fisum  obiefium  , recepta  prius 
eiut  flmilitudine.  1 8.  n 

eadem  ad  diuerflt  comparata  petefl  effl  naturalis  , & 
flper natur  alit,  & violenta.  1 1 6. 1 6 

efl  duplex.  I y 0.4,109.14 

• 'fl  duplex  ad  a&um  primum,  & fleundum.  449.10 
efl  duplex, remota,^  max  ima.  1 00. 1 ^ 

Potentia, & ackus  fum  ciufdem  generis, explicatur. 

608.8 

Potentia,  & impetentia  naturalii  efl  duplex.  4 1 4.7 
Potentia,  er  Jpeciet  fimul  efficiunt  operationes.  / 15  j y 
finita  non  potefl  effein  magnitudine  infinita  extenflt. 
47«. M 

gener atiua  quare  dicatur  effe  in  pane  determinata. 

617.5 

Potentia  in  aduentu  forma  non  corrumpitur  ,fld  definit 
effl  in  potentia  ad  illam  formam.  84.6 

infinita  efl  maior  finita.  471.11 

intendit  ollum.  /n.J 

T olentia  libera  quid.  648.1,650.1 

ratior  fimper  monet  idem, vel  equale  mobile  in  mino- 
ri tempore.  47  i.ii 

P ot  entia  materi 4 efl  idem  re  ali  ter  cum  materia.  8 7. 1 / 
metiua  quatuor  modit  potefl  comparari  ad  reflften- 
liam.  165.9 

Scoti  oper.Tom.l  I. 


Potentia  motoris  non  potefl  cognofii  per  quantitatem  fla- 

61.1 1 

non  efl  accidens  diflinflum  a materia  ,fld  efl  mate)  ia 
P***™-  87.11.0*15 

non  efl  ad trrateritum.  1 5 }>x 

nulla  eleuabilis  extra  flui  ebiellu  adaquat  um.  559.10 
nutri tiua  an  aliquando  membra  e firmet.  6 2 6.  j 

nunquam  ceffat  quomodo.  /18.8,628.14 

quare  non  quiefiat  ficut  alia  potentia.  629.15 
Potentia  omnis  efl  rtducibilis  ad  alium,  109.24 

omnis  quomodo  vna.  485.5 

organica,  & inorganica.  6 6 o.  1 o 

Potent  ia  pajfiua  dicitur  melior , qua  poteft  maim  paffutn 
alterare.  6|  t 

Jupkx  rj).  «1.,,  1,1.7, «09.1 

fefft  compxrxri  .J  pr.iklh.tr, 

vel  ad  alias  circumflanti  as.  C$.i 

quomodo  terminetur  per  maximii, vel  minimum .65. 5 
terminatur  per  minimum  Jt  quo  poteft  pati.  62.1 

Potentia  primo  tendit  in  fubflantiam, deinde  in  acciden- 
tia.  87.25 

propinqua  flnfltina  quid.  49S-1 

proxima,  cr  remota.  ibid.  4 

pura  pafjiua  efl  indiffres  ad  inique  oppojitorii.  1/1.7 
qua  dicatur  effl  fruftra.  l o 1 . 1 S 

rationalis  efl  de  ft  indifferens  ad  agendum  , vel  non 
agendum.  lyo.y 

receptiua  ad  duo  comparari  petefl.  116.16 

flnfitiua  inft parabili  s, i ntclleUiua  non, quare.  4 9 / .4 
fubielliua  efl  duplex.  86.10 

Petentia  tranflens , 0*  immanens  an  differant.  609.1 
Petentia  tripliciter  fumitur.  84.5 ,46/.  1 

veget  Jtiua,ntitririua,  C"  aflitta  ffarflt  funi  per  omne  t 
parte  t.  617.4 

vna  ad  pium  format.  591.11 

vna.&eadesn  moneat  organice, tfr  inorganice. 6 60.10 
t na  minus  perflili  agit , quando  alia  ciufdem  anima 
fimul  agunt.  5 14.7 

vna  poteft  plura  fimul  cegnofl  ere.  5 07.6 

vna  appetit  ina  quare  non  fit , fleat  & flnfltina.  616. 
coi.  1 ,n.  1 

vnde  non  detur  appetit  ina  fleut  flnfitiua.  ibid.  1 

vade  non  pofiit  concipi  potentia  fine  rtlfiellu,  cum fit 
abfolutum.  6/4.4 

Potctix  paffiu?  correfpodct  n&inn, explicatur.6o}.$ 
inter  Potentia  accident  ale, & efflntiale di  fi  rimen.  449.10 
inter  afliuam,G'  pajjiu.tm  efl  differentia.  /8.4 
afliit.rrn  fore  contingentem  ad  vtrumlilnt , poteft  in- 
tcKigi  dupliciter.  I 5 o.  5 . £7  flq. 

inter  Potentiam, &•  obiefium proportio  requifita.  5 5 9. 1 o 
ad  generatitutm  tria  requiruntur.  617.6 

inter  Potenti am  inferi  ore,  & fuperiort  quali  t ordo.  20.5  5 
Potentiam  terminari  , 0*  determinari  differunt.  6 0.5 
in  Potentia  al iquid  effl  poteft  dupliciter.  8 6. 1 9,4  4 S.  1 6 
aliquid  effe  potefl  in  ea  tripliciter.  85.5 

in  cognoflitiua  quare  requiratur  aliquid  determinati 
ad  alium  , non  autem  in  appetitiua.  /55.41 
in  Potentia,  & aflu  quomodo  aliquid poffit  effe.  611.10 
in  Potentia  quod  efl  tale, vel  t otitum  , ex  eo  fit  tale , zel 
tantum  fine  aduentu  alicuius  extrinftei , quod  efl  tale , 
vel  tantum,  171.15 

Potentia  an  dijlinguantur  per  alius,  vel  obiecJa.  609.1 
Potentia  anima,  flilicet  imeliefliua,  & flnfitiua,  an  fine 
tantum  pajfiua.  Jlt.t 

Potentia  an  plure  s poffmt  habere  idem  obieflum.  56  5.6 
bina  mutius  an flnt  in  homine.  6 1 1.4 

dicuntur  par  t et  anima.  607. 1 

diftingnuntnr  per  afhu  adaptatos.  609.4 

Potcnrix  diftinguuntur  per  a&us, exponitur.  /65.7 
Petentia  diftinruuntur  per  obii  fla, exponitur.  609. } 

J * * N N n 1 diuerfo 


iww 


Index  Rerum. 


diturfi  cires  idtm  tpnmufi  finificm.  J9<.4 

generat  tua , nutritia* , & vegetati**  eadem potentia 
realiter.  ^ 616.1 

non  dijiingmentwrrt  ab  anima.  ibti. 

iUd  omnes  funs  aquales  , qua poffunt  monere  idem  mo  - 
Itile,  rei  aquale,  aquali  velocitate.  418.3 

interna  corporea  varia,  fimt.  f • • . I j 

T otentia  non  difiinguuntur  per  obiefla.  5 6 1 . i 

nutrinua  , (*r  vegetatio*  in  ecslafi  an  ocientnr. 
SSS9 

Potentiarum  aElus,  epigre  dicantur pajftone/.  5 1 j .8 

r«cmimmr,ln^ssIcsns.  4S<i.8,j5i.4 

vnde  ifie  numerus. 

Potent  i at  appetitio xt  duas  dari.  611.1 

imetietliuam , & fenfttiuam  effe  vere  aStiuas , & non 
t qnmm paffiuas,  refluitur.  S1f.,4 

Potenti.Q , fecundum  Philofiphum , non  diftingui  re  ab 
attima.  609.11 

de  Potent  iit  nutritiua,vegetai  iua,& generat  ista.  616.1 

P R 

Prattici , & Jpeculatiui  ratio  non  efl  effemiatis  fient  ia. 

Pra-ccprum  de  *[} u , pro  certo  infanti , potef  imponi 
Angelo, vrl  anima.  6fj.y 

Praceptopofitiuo  occurrente  potef  voluntas  ab  omni  attu 
circa  ifud  abfinere.  fad  3 

Prxdicamenta  relatio*  fptem  famium  Boetium. 
SOt. i 

Prardicandi  per  fc , duo  modi.  J9i.*i 

Frxdicata  fumpta  a formu  fubordinatu , an  de  fi  di- 
cantur f eundo  modo  per  fi,  591.10 

Pr.rdicatio  duplex  efli  potefi  in  hac  propofitiont , Ge- 
neratio vniusertcorruptioalterius.  } 19.11 

Pradicatio  propria  duplex,  in  quid,  & in  quale.  5 68. 
17 

quieti  utiua  dicitur  ab  cfTc.  l6.it 

P radicat  ionei  per  fi  non  conuertuntttr.  5 68. 1 6 

Prxdicatmn  appellat  fuam formam , C7*  non  fubieQum 
in  omni propofuionr quomodo.  3 3 6.6 

Prarmillx  quomodo  prius  conclufione  cognofiantur.  14. 

Prarfens,pr*teruum,d  futurum  fiunt  partes  temporie 

*79-J 

Prafins  quid  fit.  570.58 

Praxis  quid.  655.1 

Pri mutn  aliquid  dicitur  dupliciter.  385.8 

per  Primum  c(Tc  qui  equi  d incipit  effe  per  indiuifibile. 
jSo.  15 

Primum^r  menfura  in  illis  qua  fiunt  menfurabilia  idem 
fHnt • 469.17 

Primum  mutari, mutatum  cfTc  in  rmUo  motu  datur. 
585.15 

Primum  muratum  efle  mutationis  mdiuifibilu  datur  * 
parte  principi/.  385.5 

* parte  finis  non.  frid. 

Primum  mutatum  cfTc  mutationis  fucceffiu*  non  datur 
'a  parte  principi,.  581.3 

nec  k pane  finis.  fag  ^ 

Principium  afliuum  efl  duplex.  106.1 

afl iuum  motus  localis  cati  quando  non  manet,  ibid.q 
Principium,  caufia,  & elementum  differunt.  4. 5 

Principium  dicitur  in  relatione  ad principiatum.  80.9 
Principium,  & caufia  conuertuntur.  1 1 o.  5 

habent  fi  vt  fuptrim,  & inferius.  101.5 

in  definitione  natura  dicunt  aptitudinem.  1 1 o.  4 

in  ea  ponuntur  progenere.  lli.ii 

Principium , & finis  motu*  funt  extrinfeca  motui , non 
aurem  intrinfica.  584. 1 1 

Principium  intrinfecam  potefi  aliquid  dici  bifariam 
77.8 


Principium,  medium,  & finit  mn  Jifiingmntur  i,  m M* 

"'“‘‘"i.  • 46,,|4 

Principium  umhit  trwdu  fumitur.  7 j., 

tmte  uiliuum  motui  uticuim  eltmmi  tfl  m ediuatt 
diipofitiont  incliuume  ad  morum.  iay 

pujfiuum  duplex  efi.  ,0{', 

Principium  per  fi  nofiitur  uUtpumdutx  conrtufiow  tx- 

prrimcntuli.  ( 

Principium , per  tjuod  prokxtur  uiifu  cencl.fi» , neiitu 
efi  ido  conclufione.  f , 

proditii iunm  efi  duplex. 

Principium  kulem. naturum leoiem.  i0J,,. 

cpndfit  veeetundi.  fimiendi,  mellipen<L,tir  loto  n. 

■MmU' , . „ m-«<.  1*1 

re,  nuiuraJu  duplex  efi. 

fubfiantia  fubflamia.  166.16 

vnamfjr  idem  potefi  effe  aSiutm,  tfr  receptatum  u- 
riarutn  formarum.  ^ . 

Principia  cognofiend*  funt  tria.  n f 

Principia  debent  femper  manere , quomodo  inttBi . 

t^T-  ..  77-H 

non  funt  propne  ret  naturalet,fid  natura,  ibid, , t 
Principia  oportet  femper  manere , quomodo  imi. 

gendutn.  ?u, 

Principia  manere  finita,  dignius, & melius  sfi,  qnam  io. 

„ fi"!-;  . , «s., 

rrinapt*  prima  omnibus  nota.  ^ , j 

funt  illa , qua  non  fiunt  ex  otiis , nec  ex  alttmru , £ 
omnia  fiunt  exipfit. 

Principia  quomodo  dicenda  funt  duo, vel  tria,  cmtraia, 
vel  non  contraria.  |0  ? 

quomodo  fjnt  contraria. 

principia  rei  naturali/  qua  fint.  fcj 

rei  natural: i compefita  quot.  j 

Principia  rerum  naturalium  non funt  infinita.  74. 1 

non  funt  plura  ,nec  pauciora  tribus.  73.4 

non  funt  tantum  vrnrn.  , 

funt  plura  duobus.  1,. 

„ ?«/"*"•  So  ? 

Pnnctpix  fiiemit  nxtxrxU,  funi  plxrtmiifi.&m. 

„ f"*'/*-  «.f 

Principi*  funt  contraria.  68.f  J&ftq. 

funt  in  duplici  diffrrtnti*.  11.5,114.3 

funt , qua  Manent  in  effe  compofiti,faUd  trsmfme*. 

tio,,e-  81.4 

Principia  funt  tantum  tria , dupliciter  potefi  expeti. 

Principiorum  diuifio.  if,lf 

primorum  definitio.  69,15 

Prioris  ratio  in  generabilibus  pena  quid  attadnk 
461  13 

Prioritas  efi  de  ratione  menfura.  ,84. 9 

in  quibus i/meniatur.  ,,qt 

Priuatio  aliqua  efi  in  motu  cali. 

Pnuatio  definit  effe,  compofito  produflo.  7^5 

efi  aliquod  ens.  ^ 

efi  ens  prater  animam.  Hil 

t fi  materia  priuat a.  did.1 

efi  natura.  119. 3 

cft  per  fc  non  ensquomodo  inttUiganr.qCiij&fiq. 
efi  principium  per  accidens.  80.9 

Priuatio,  & materia  differunt.  S9.31 

Priuatio,  & materia,  luet  fint  idenrtalittr Jifiingmn- 
tur  tamen  formaliter.  9 1 . t } 

Prihxii.,  & nyvi.  num,Ac  diffnxxl.  87.11 

Pri.xiio  ,x  tjxxUcci  trxnfinxtxtiont  efi  triuncium  m- 
ccfxrixm.  ' 

mn  efl  dc  fukfitmix  nmpcfiii. 
ijtixr,  f.ccn,  rf,  principium. 
fimper  mxckinxtur  xd  nui ificixm.  8,  , , 


'V 


Index  Rerum. 


m J)bm  'i> , ?».  M ttru  tfl  pritHM  rtlftOu  «•- 
mumfirmmm,  tW tUlft/uunm , fiibmtffi 
caret.  ' 71. 10 

Prius  alio  stliquid  dicitur  tripliciter . 460. 8,5  59.1 

Prius , d-  pollcrius /Swrr  in  tempore.  193.1 1,  joi.  1 6, 
186.15 

» mora  /#»f  idem  em,  quod  motus,  fid  quomodo  dif- 
ferunt. ibid. 

pcflimt  bifariam fumi.  30 1 . 1 1 

primo  fient  in  magnitudine , deinde  in  motufojbemo 
in  tempore.  187.10 

Produ&io  formo  fu§ flant  ialu  eft  in  inflatui.  314. 
11 

Profunditas  corporis  dupliciter  accipitur.  137-4 

profunditatem  corporis  pro  tota  capacitate  corporis  fu- 
tuendo , impofibile  eft , quod  locus  fit  aquali*  locato. 

138.5 

PrOte&um  d quo  moneatur.  47 1 • 1 5 

ProieUo  cau fatur  impulfus.  661. 1 

Proport  i o aquali i at  ts  quid  pt.  4 1 9«  * 4 

an  eadem  in  re. t Hient  debeat  ineffe  paffi  rtffxBu 
agentis,  varia  fintentia.  64.!  4 

certa , fecundum  quam  fit  comparatio , non  tfl  dabilts 
in  illis, in  quibus fit  comparatio.  . 181.16 

compofita  ex  duabus,  vna  maiore , & alia  minori,  eft 
minor  quam  dupla  maioris,  & maior  quam  dupla 
minoris,  418.3 

Proportio  eft  augmentabilss  in  infinitum.  48.6 

eft  multiplex.  . 1 3 $•* 9 

Proportio  extremarum  componitur  ex  proportionibus  in- 
termediorum. 4*8-3 

Proportio  in  squalitatis  quid  fit.  4 1 9« 1 4 

irrationalis  quid  fit.  ibid. 

maioris  in  squali  tat  is  quid.  ibid.  1 { 

mirior u i naqualitatis  quid.  ibid. 

Proportio  multiplex  quid  fit.  4 1 o.  1 5 

nulla  eft  inter  vacuum, & plenum.  , 169. 1 9 

rationalis  quid fit.  4 1 9*  • 4 

eduiditurin  proportionem  squali t at  ii,  ttr  inaquah ta- 
tis. ibid. 

fitperparticularis  quid  fit.  4 IO- 1 5 

multiplex  (fi.  ibid.  1 8 

fisperpatient  quid  fit.  ibid.  1 7 

multiplex  eft.  ibid.  1 9 

Proportio  velocitatum  non  eft  fictu  proportio  exceffuum. 
160.1 

Propenionit  definitio.  419.14 

eius  diuifionet.  ibid 

Proportionali  tat  quid  fit.  411.10 

jiritimttitx  quid.  ibid.  1 1 

Ceometrica  quid.  ibid. 

Ai  u fit; a quid.  ibid. 

Proportionalitatis  diuifio.  ibid.  10 

Propodtio  quid  fit.  137.1 

Tropo fitio , cuius  fuhieflum  eft  terminus  naturalis , & 
pridie atum  terminus  Mathematicus,  non poteft pro- 
bari per  ambo  principia  Mathematica.  114.6 
demonflrabilis  quid  fit.  1 1 .4 

illa , in  quo  ponitur  diflio  tantum  , quinque  cafibus 
redditur  impoffbilis.  13.8 

includens  motum  non  poteft  effit  in  inflanti  vera. 
6383 

omnis,  cuius  1 ter que  terminus  eft  Mathematicus,  eft 
Mathematica.  1 14. 5 

omnis  fingularis,  vel  indefinita  de  pofibili,debet  poni 
in  tffe  per  vitam  propofitionem  de  praftmi.  3 5 6.6 
quod f apponatur  aliqua  in  fidentia  aliqua , t an  quam 
principium , & po>ha  demonftretur  in  eadem  ,fid 
diuerfimodi , non  eft  inconumient.  13.10 

Propofitionei  multum  dubie  , & incuidentes  formari 


po fiunt  de  terminis  valde  rutis.  jj.a 

Propofitionei  vniut  fidentia  , bene  poffunt  adduci  in  alia 
j cientia , ad  declarationem  alicuius  principi jr,  vel  con- 
clufionis.  1 .6 

Proptfittcm  ab  intetteflu  minus  efficaciter  appeti  poteft. 
647.14 

fi  minus , vel  eque  perfcHe  non  pofftt  eligi , tolleretur 
liberta*.  ibid.  1 j 

Prouidcntia  quid  fis.  148.10 

an  arguat  in  formica  memoriam.  516.14 

Prudentia  attingit  proxime  agibile , an  veri  fiaSlibile . 
634.19 

P V 

Pueri , & mulieres  quare  facilius  fleant.  6 1 1.5 

Pugnare , qui  maxime  dicantur  in  eodem  fidbieUo.  7«. 
1 1 

V\i\Cior\\idtufJ>eciet.  405.11 

Pun&us  aliquis  de  faflo  tfl  veloci  fime  motus  quo  im- 
pofibile eft  aliquid  moueri  veloci iu  , ex  fitppofitione. 

388.6 

aliquis  eft  materii  prima , & aliquis  fiormi  Jubilan- 
ti alis,  <3*  qualitatis , & aliquis  compofitus  ex  ma- 
teria, & forma.  361.7 

defiribens  iquinofiiaIem,velonfiime  monetur.  388.9 
Punflus  eft  diuifibilis  in  ponet  efientialet.  3 6 1 .8 
quilibet  alicuius  fihari  calefit  ss  , priterquam  vltimi, 
monetur  aliquando  velocius  , aliquando  tardius. 

387.6 

fumitur  bifariam.  361.11 

aliter  fi  habet  in  linea , & aliter  mutatum  c(Tc  in 
metu.  383.10 

Pttnflum  alterabile  quid  fit  t bifariam  intelligi  poteft. 
376.11 

nunc,  cr  nunc  differunt.  301.11 

tuque  finitum , neque  infinitum  eft,  proprie  loquendo. 
106.1 1 

non  habet  locum  diftinflum  d loco  totius  , cuius  eft 
puntlum.  14  °-*5 

non  poteft  augmentari.  376. 1 1 

Punflum  reflexioms  an  habeat  quietem  , & qualem. 
661.5 

Pupilla  an  colorata.  69.10 

efiaquea.  ibid. 

Putrefactio  > quomodo  naturalis , Q“  quomodo  violenta. 

93-9  . 

ex  ea , & fimine  genita  an  eiufiiem  ffeaet.  6 17.7 

Q~V 

aVatcunquc  vni , & eidem  funt  eadem , intet 
fe  funt  eadem.  34*7 

Qualifi  catum  aliquod indiuifibilede fatle  eft.  374.5 
Qualitas  aqualis  intntenfione  plus  agit , quando.  96. 
'O 

Qualitas  alicuius  corporis  quomodo  ejfit  infinita  intenfi- 
ue.  ...  *74f 

eadem  numero  eft  in  tertia  jpecie  Qualitatis , & eum 
hoc  in  prima.  4 * 3 -4 

incompofibilss  forma  corrumpenda  a quo  producatur. 
6°y.  1 

inherent  poteft  fintiri  fine  medio  extrinfico.  490.3 
nuSa  conueniens,  & naturalis  alicui  fitbietto , agit  in 
illud,quomodo.  3 1 5*4 

nulla  potefi  fieri  ab  arte.  104.6 

prima  nuUa  eft  augmentxbilis  in  infinitum.  4 9-  * 0 
primo  finfibilis , fi inbaret , nonfentitur . 5 * 1 • *4 

fecunda  [equitur  proportionem  primarum  qualitatum. 

49* 1 1 

fiparatx  d quantitate  quomodo  fit  diuifibilis.  }So 
18 

NNn  3 A" 


Index  Rerum. 


Qualitath  modus  trifariam  fumitur.  4 * 4*  7 

eists  Jpeciet  quomodo  diflinguamur.  415-5 

Quali- 41  rm  aliquam  exiftentem  in  puntlo  , extendi  per 
corpus  d'tu'tftbile,efi  impojjibile.  3 74*  3 

Qualitates  aci  tue, que  appellantur  prime, funt  totale  prin- 
cipium  aclioms  realu  , tranfeuntu  in  pajfum.  111. 
18 

prime  non  agunt  vniformiter,(fi  refitlunt.  64.1$ 

Qualitates  quidam  habent  contrarium  , quadam  non. 

176.4 

que  fient  fimul.  184.8 

funt  duplices.  1 79-8 

tangibiles  non  funt  vnius  contrarietatis.  486.3 

terminamur  ad  maximum, fed  non  ad  minimum,quo- 
medo.  31.30 

Quando  acquiritur  in  aliquo  fine  fui  mutatione, ex  fala 
adiai  entia  temporis.  311.16 

an  habeat  propriat  fpeciet.  S 49-17 

Quantitas  eominuaefi  duplex.  193.*3 

Quantitas  corrupti  non  manet  ingenito.  606.6 

Quantitas  efi  duplex,  virtutis , & molts.  294. 1 6 

efi  res  difiinela  d fisbfiantia,(fi  qualitate.  30.6 

non  componitur  ex  partibus  formalibus . 136.3  3 

quomodo  de  nouo  fiat.  606.6 

fiparata  dupliciter  inteOigi  potefi  , quod fit  receptata 
corporis.  167.13 

viuentibus  dupliciter  cenuenirt  potefi , 3 3 . j 3 

Quantitatis  eiu filem  duplicet  funt  portet.  loj.l  3 

eius  elte  efi  fisbflantia  ineffe.  3 1 .8 

eius  limitatio  st  forma.  58  7.3 

eius  partes  fiunt  duplicet.  136.34 

Quantitatem  ejfe  fi  paratam  d fisbflantia,  implicat  con- 
tradiclionem.  3 1 . 1 1 

maximam  efi  dare  , ptb  qua  non  potefi  fi  are  ffhera 
ignis  a parte  inferiori.  30. 19 

Quid  it  as  rei  nuter  ialts  an  fit  obiefinm  intellectu  no- 
firi.  360.13 

Quies  aliqua  contrariatur  metui.  344-3 

an  detur  in punllo  reflexionis, & quali/.  66  1.3 

cadit  inter  morsu  contrarios.  446-9 

cadit  media  inter  motsu  refiexot.  464. z I 

cadit  neceffarib  inter  motsu  naturales  contrarios. 

467.7 

eont  rari  at  ur  quieti.  3 4 1 . 1 1 

efi  idem  quod  quiefient.  1 c 8 . 1 1 

efi  fi nfibile  commune.  3 co.  1 3 

in  alterat  ienu  motu  quid fis.  344-3 

in  quolibet  motu  quid  fit.  ibid.  t 

media  neceffarib  efi  inter  motum  furfum , (fi  eUorfum. 

467.8 

media  non  efi  inter  quofi.be  1 motus  contrarios.  4 66. 
6,467.10 

Quies  menfuratur,ficut  mobile  quiefient.  300.3 

mmfiiratur  tempore  per  accident.  .183.13 

non  potefi  fieri  in  inflanti.  3 70. 1 6 

quomodo  d finfibsu  cogssofiatur.  301.16 

quomodo  contraria  quieti.  343-3 

quomodo  fit  in  t empore.  29  7. 3 o 

Quietem  contrariari  quieti  tripliciter  dicitur.  191. 

1 1 

Quiefccns  in  tempore  quiefiit.  391.8 

tsulbim  Quiefient  naturaliter  mutat  locum.  216.3 

Quiefiere  noti  tu  efi  aliquid,  quam  moneri.  1 9 1 . 1 1 

quod  Quiefiit  ad  quietem  alterius  non  mouetur  d fiipfo. 

398.4 

quod  Quiefiit  in  aliquo  tempore , primo  quiefiit  in  qua- 
libet parte  illitu  temporis.  391.8 

Quod  1 i bc t efi  cuilibet  comparabile  in  aliquo.  4 1 7.3 
Quidlibet  non  efi  in  quolibet  cuilibrt  comparabile, 
ibid. 


Quodlibet  non  fit  ex  quolibet. 
Quodlibet  non  potefi  fiparari  d quolibet. 

quod  non  efi,  non  potefi  cedere. 
Quondam  quid fignifictr. 

R A 


68.9 

67.1 

X5SS9 

JOJ.I8 


RAdius  Solis  tranfient  foramen , quare  rotundat, 
6i6xel.iat./ 

'Radisu  triplex  explicatur.  £ , 7<  j 

vifiualis  non  frangitur  in  occurfu  nscdij  dtnfiorit , mfi 
iUud fit  notabiliter  desifisu.  1444 

Rarcfatftio  an  aliquid  acquirat.  17^ 

RarefaUio,  (fi  condenfatio  quomodo  fiant.  10/. 19 

RarefaUio  fit  d calore.  176.  jo 

non  efi  augnuntatio.  176., , 

,7,.,4 

fiimiusr  tripliciter.  176.9 

Rarefatlionis  ve  locitat  vnde  proueniat.  3 6 8.9 

in  Rare} aci ione  quomodo  fie  habeant  portet.  176.11 
in  ea  proprii  fime  ditia  concurrunt  quatitor  mutatis- 
ues.  ibid,  t0 

in  ea  fiunt  tres  mutationes.  ibid.y 

in  ea  sion  acquiritur  noua  quantitas . ibid.  1 1 

Rarum , (fi  denfion  quid  dicatur.  ibid.  10 

Ratio  praclica  efi  eorum, qsu  fiemper  funt /tus  ftqumtr 
fiunt  eodem  modo.  141.16 

Rationem  non  trahit  pafiio  contra  id  quod  fiil.  648. 
*7 

R E 

Receptiuum  reffeHu  receptibilis  tripliciter fettfl  fi 
habere.  411.11 

Recipiens  denudatur  Enatura  recepti , txpemur. 
Si  3-9 

quod  recipitur , per  modum  recipientis  recipi- 
tur. 3963 

Recordationis  duplex  ebieUum.  6 f 7.  cel.  lm.i 

quatitor  fe  tenent  ex  parte  aflus  recordandi.  7.14 
Rccurfuj  ad  phantafmata  ex  peccato.  /14-4 
Reactio  au  fiat  fecundum  eandem  quditJiemfeancdm 
quam  agit  in  pajfum.  ^4- » 1 

Rcgulx  sterna  q nat  nor  modis  z eiiuttt  atuferiss  de - 
monfir.wt.  6/6.1 

Rcgularitas  efi  de  ratione  menfura.  184.9 

Regularius,  (fi  irregularitas  in  omni  mo»  itaerimxttr. 
334.13 

Relatio  accipit  clT c per  propriam  aBionna.  /\0-9 
Rtl-uio  eoniunllionit  ad  cLiefluman  fittsetefi eria,  s* 
beat  i tu. io  formalis  fit  formalis.  6|M 

Rei  it  io  efi  e.tdern  realiter  cum  fuo  fundamento , fino- 
dinn  ominales.  164'* 

Relatio  menfura, (fi  attingentia  differunt.  t 6jj.8 

Relatio  nen  terminat  motum  per  fi  , gratia  fit.  f 1 *.*3 
potent  ialts  quomodo  atlualiter  denominet.  6/9-7 


Relationem  quomodo  cegnofiat  fenfiu, 
Relationes  an  habeant  fpeciet. 


foS.it 

54**7 


oppofita  qu.wdo  p>' funt  effi  in  eodtm.  . 'j. 

quarum fiw  da  menta  non  poffunt  effi  fine  tenti*  * 
relatione , an  fint  idem  realiter  cum  j 

1641 4 /•  • & ec- 

quarum fundamenta  poffunt  effe  fine  termW 

uJ*.  «y Tn,  liem  fi. /***"“•■ 

ibid.  . . r 

trtt  confiderari  poffunt  in  qualibet  atliw  P 

Rclatiue  quod  dicitur  efi  aliquid  excepta  relatio#- 
631.1 

Rclatiua  poffunt  confiderari  bifariam.  . 1 

Relinquere  terminum  i quo,  & tnutan 

i8o-*+  lUren.i 


Index  Rerum. 


Repente  quid  fignifket.  303 .» 8 

Reprzfentarc  co/uingit  tripliciter.  7.1 1 

Repugnant  ia  fecundum  fornum  duplex  efi.  316.  j 

Res  aliqua bifariam  produci potefi.  * I 3 J.IO 

aliqua  dupliciter  intenditur  4 n<uur*.  1 60.4 

ali  que  ejt  confit  ait  trine.  J 1 3.3 

aliqua  potefi  dici  munere  tripliciter.  j 8.6 

aliqua  potefi  tripliciter  cognofci.  84.6 

i?f/  cuiufiunque  Predicamenti  potefi  efio  per  fe  termi- 
nm  aSHonis  difiiu&a  ab  alterius  Prodii  ament  i , ex- 
ceptu ALlicnt,  dr  Paffione.  3 J0.9 

Rei  dicitur  bon a tripliciter.  64$, 6 

duobne  modu potefi  dici neceffaria.  158.14 

ejt  notior  fub  conceptu  definiti,  quam  fido  conceptu  de- 
finit ionit.  16.4 

in  ordine  conceptuum  vniutr falam  quomodo femptr 
prius  cognofiasur.  ibid.*) 

in  ordine  conceptuum  zniuer  folium  tjuomodo  notior 
fub  conceptu  zniuer  fidiori , eputm  fub  minui  imi - 
uerfitli.  1 7. 1 1 

Rei  natur  alie  determinat  fibi gradstm,fids  quo  potefi fita- 
rr-  49.»} 

potefi  Libere  terminum  duobus  modis.  53.33 

non  potefi  difbabid  gradu  determinaro  fine  corru- 
ptione. 49.14 

per  formam  efi  in  aflu  ens  exifient.  9 7.  j 

quomodo  pojfit  diJbralA  ab  illo grada,quem fibi  deter- 
minat. 49. 14 

Rei  nulla  fit  de  nono.  6$.  1 

omnis  altero  trium  modorum  concipitur.  1 . 7 

omnn  mundi  efi  aliquid.  3 1 9. 5 

potefi  slici  in  actu  , vel  potentia  tripliciter.  171. 
1 1 

qualibet  heterogenea  potefi  fiare  fub  minori  quantita- 
te, quam  generabatur.  5 y . 8 

qualibet  mundi  agit  naturaliter , quomodo.  1 40;  y 
fient  fi  habet  ad  efle  , fic  f*  habet  ad  cognofci. 
»7  »-9 

fimpliciter  immutabilia  non  efi  in  tempore.  199. ; 
fiiritualts  in  intelieflu  efficit  fuam  fieciem,  quomodo. 
Cqixol.xjt.j 

fisccefjiua  dependet  continue  * fiso  efficiente.  136.5 
Rei  naturalis  cempofita  duo  tantum  fiunt  principia. 
7 «5 

Rem  aliquam  cognofiendi  duplex  via.  368.1t 

ad  Rem  aliquam  ccgnofiendam  fecundum  aliquam  fiicn- 
tiam,  quidfufficiat.  46. 1 , 

Rfm,  quam  manu  tenemtu , cur  aliquantulum  a vifiu  fi- 
paramtu , vt  ipfiirn  refli  in  spiciamus.  47. 1 7 

Res  artificiales  terminata  fiunt  fecundum  magnitudinem. 
yi.iy 

Rei  cur  fiafla  videantur  in  aquis.  47. 1 7 

cur  femina  videantur  febricitantibus  , CT  ebriis, 
ibid.  1 9 

duobut  modis  incipiunt, & dtfimmt  tffe.  383.9 
immobiles  cur  nauigantibm  videantur  moneri.  447. 
18 

naturales , & non  naturales  quare  dicantur,  toy. 

n 

naturales  non  fiunt  a cafiu.  163.18 

fiunt  in  triplici  differenti*.  j8.y 

Ret  dicuntur f olfit,  & quomodo.  6 40. coi.  1 1 

illa  dicuntur  meliores , quarum  oppofita  fiunt  det  eri  0- 
ra.  619.1 

nomen , tjp  definitionem  fiumunt  * forma  fitbflamiali. 
97-J 

permanentes  quod  durent  per  filum  infians  non  efi  in- 
ronuenient.  31.10 

qua  dic  antur  fignificari  equi  noce.  1 y .4 

Ret  fiunt  in  duplici  differentia.  179.4 


vnde  duplicet  appareant.  6 

Relidentia  quid  fit.  . ,!'4 

***«• 

extrinfic a ex  qui  bus  proueniat. 

R^fu lenti*  imaginatur  tffe  imrinfica  molili  multiplici- 

in  motu  naturali  ex  quibus  proueniat.  x y y . 1 7 
imrinfica  ex  quibus proueniat. 
in  mons  elementi  fimplicu  nulla  efi  ex  limitatione 
a,7.7 

quomodo  efi  in  grani fimplici.  ibid.  6 

R*fi fient ta  minima  efi  dabitis , in  quam  potentia  alliua 
mn  potefi  agere. 

nulla prosterni  ex  incopoffibilUate  terminorum.  1 y 9.7 
omnu  efi  cum  quacisrn  violenta.  lla.6 

Rcfoluiuir  omne  in  id,  ex  quo  efi.  lcS  1 S 

Rcfpc&asafliuiadpajjiuum  an  fimperfit  realis.  503. 

Ut6ii.il  3 

imrin ficus,  & extrinfiecus  explicamur.  y0i .6 

quomodo  differant.  y03.1t 

Rc  ili  cucus , d"  altj  , quando  volebant . rapiebantur 

Refimcdio  efi  naturalis  ,fid non  naturaliter  attinoi- 
W*.  6y6.y 

Refurreflionem  quomodo  aflu  elicito  appetat  anima 
ibid.6 

•Retributionem  aliquam  effie  futuram  non  efi  cuident. 
601.7 

R I 

Rifus  fitpponii  gaudium.  6114 

vnde  caufetur.  frid. 

Rifus  cau/am  nefiiuit  Cicero.  ibid  y 

S A 

SAtnue! is  anima  an  vere  apparuit  Saull.  660.7 
Sandioces  qui  Lic fuerunt,  in  futura  vita  erunt  do~ 
Mera.  6j6.fifI.iJt.t 

Sanguis  .1  quo  moneatur.  J98.4 

efi  vliirnnm  alimentum.  618.13 

& mn  tantum  hoc  , fid  etiam  facit  ad  org*n‘u.atio- 
»rm.  598.4 

quo  Jenfuanim.il  tu.  ibid.  y 

Sanguinem  affiaupfit  1'erhum.  ibid. 

Sanitas  an  fit  eadem  de  mane  , & de  ve/feri.  334. 
M 

Sapiens  dominabitur  idtis,  exponitur.  518.4, 157. 

que  Sapiunt  brutit,  quare  infiptda  hominibus,  & e con- 
tra. 61 3.1 

Sapor  apparens  non gufiarur.  505.1  i.CT  11 

Sapor , cr  odor  vicine  qualitates.  613.1 

Saporis  definitio.  ibid. 

Sapores  extremi , & midj.  ibid  1 

Saporum  exempla.  ibid. 

S c 

Sciens  magis  efi  magis  confient  iofits.  63  y .1 

Scientia  abflralliua  an  fupponat  insuit iuam.  y 50. 3 1 , 
641.1 

aljhafliua,  & imuitiua.  577.13.^  641.1 

an  differant  ffecie.  ibid. 

an  difiinguanrur.  641.6 

Scientia  alia  affiua,  alia  facliua , alia  prailica , alia 
fpeculatiu.x.  634.9 

communis  potefi  probare  principia  alterius  [cienti*, 
dr  etiam  fui  ipfius.  1 i .6 

Scientia  debet  efle  ex  perpetuis , quomodo  inteUiga- 
tur.  1.1 

magis  excludit  dubitationem  d fitbieflo , quam  fides. 
636.8 

Mathe 


Index  Rerumi 


Mathematica  vnde  dicatur,  iM-4 

Scientia  naturali/  ejl  de  omnibm  rebiti.  * • 5 

ejl  de  re  mobili.  ibid. 

naturali/  & Mathematica  differunt.  1 11.10 

naturalis  prstjispponit  Metaj>byjicam.  t.io 

quatitor  modi s aliquid  potefi  ejfe  de  cim  confidera- 
tione.  i . i.ibid.if 

quomodo  prafup ponat  Mathematicam.  ibid.  1 1 

vnde  dicatur  naturalis.  i 1 J • 1 

Scientia  non  cfl  de  cncc  per  accidens , juomodo  in- 
tclligatur.  l • 1 JUd*.  1 48.8 

perfeQa potejl  haberi  de  conclujione.  8.4 

potejl  ejfe  de  alique  dupliciter.  1 • 1 

pratlica  d fine  operis  operant  it.  634.7 

praHica  i i:  te  Udius  aH  tu  dirigit.  ibid.  9 

praei ica  dicitur  talis  primo  ab  ebieflo.  ibid.6 

Scientia  qua  euantabitur.  5 j o.  I o 

quomodo  defirueturin  patria.  6f6.i 

quomodo  Jiat.  J 4®* 1 9 

jpecialis  non  ponit  difirimen  inter  fi,&  aliam  fiden- 
tiam fi  edolem.  I x 1. 1 9 

fiecuLtt iua  quomodo  dijJWat  a praflica.  633. x.d*  5 
tot  alit  qua  fit.  M-*4 

Scientia  conditiones  quatuor.  601.4 

Scientia  eiufidem  ejl  cognofiere  finem,  & ordinata  ad  fi- 
nem. 1x7.16 

de  Scientia  pradica , eff  fieculat iua  quajl io  parui  mo- 
menti. 634.10 

in  Scientia  naturali  non  oportet  fiemper  habere  tantam 
certitudinem,  quantam  in  Mathematicis.  3.13 

in  Sdentia  qualibet  tria  fiunt.  1 1 j . 1 x 

Scientia  diuerfia  fiunt  fit  eundum  diuerfitatem  rationum 
confiderandi.  1 J 6.  l } 

Mathematica  fiunt  in  duplici  differentia.  ibid.  t x 
Mathematica  fiunt  quinque.  1xx.xx.113. 14 

media  quare  ab  vno  medio  denominemur  magis.  1x3.7 
fipeculatiux  fiunt  tres.  161.10 

Scienti m minus  communes  prius  tr attat  P hilofiophm, li- 
cet non Jernper.  f 4 1 • • X 

Sdre  aliquid  contingit  dupliciter.  8 . 3 

Scite  non  ejl  idem  ac  intcWigcre.  43 

S E 

Semen  an  magis  aning.tr  formam  fcctus.  603 . 3 

an  fit  heterogencum.  604.1 

ipfium,  & ratio  fiminalis  quid.  ibid. 

non  attingit  animam  rffctliuc.  ibid.  x 

viuir.  ibid.  3 

vbi  rejideat.  6x7.3 

Seminis  in  . effufione  nimia  omnia  membra  debilitantur, 
& quare.  ibid. 

Semina  nu!ht  viuunt , quadam  tamen  domi  germinant. 
619.16 

Senefcere  ejl  contra  naturam.  34  3 . 1 8 

Senfatio  an  aliquid  producat.  6 3 1.8 

an  jrnjibilis.  $09-6 

externa  abflraffa  an  dabilit.  6x6. 10 

externa  an  per  propristm  fieciem  ab  interno  finjis 
percipiatur.  3 1 1 . 1 x 

non  caufiat  fipeciem  internam.  6 1 0.4 

Senfatio  impeditur  ab  immutatione  naturali.  497. 3 
non  ejl  receptio  fipeciei.  ^ 6 1 1 .9 

Senfiationis  formamus  idolum  ,jed  non  aduertitur.  311. 
»4 

Senfits  i ones  per  proprias  fipecies  ab  ira  emo  fitnfiu  videri 
probabile  ejl.  ibid.  1 3 

Senfibile  agit  re  ali  ter,  & intemionaliter.  496.1 
Senfibile  commune , abjlrahendo  4 particularibus  non  ejl 
obieUlum  fienfiiu  communi s.  3 1 3 . t x 

an faciat  propriam  fipeciem.  373.7 

dupliciter  fumitur,  3 13.11 


bomogeneum  impojfbile  ejl  ejfe  infinitum.  xo8. 1 9 

Senfibile  in  contrarium  agit  vniuoce,  in  fienfium  aquhn- 

# 496.8 

minimum  datur,  ficundism  Arifiottlem.  Cl.i 

omne  ejl  inteliigibile , non  e contra.  5 77»  • 3 

pofitum  jisper  fienfium  an  faciat  finfiationem.  494, 1. 

&7- 

fecundum  an  fint  iri  queat.  J 11.14 

Senfibi lis  quiditas  tantum  an  obietlum  inteBellm.j  3 6. 1. 

S f7.1 

Senfibilia  communia  an  fipeciei  proprias  habeant.  301. 
18 

propria  communia,  & per  accident  quo  ordine  iateB- 
gamiu.  3J°*J* 

quomodo  percipiantur.  300. 1 3 

quot  fint.  ibid 

Senfibilia  remota  non  poffent  percipi  fint  fipeciebm. 
6x4.1 

Senfibilia  fint  iri  fisb  quacunque  parua  magnitudine  tun 

Mm‘-  ' HI 

Senfibilia  fila  pro  nunc  nos  mouent  ad  inttdtSiomm. 

S!  0.33,361.17 

Senfibi  Hora  fiunt  nobis  notiora.  ix.| 

Senficiuum  omne  ejl  loco  rnotiuum.  393.3 

Scnfiis  accipit  formas,  fiu fipecies  fint  materia..  509.3 
allium  ejl  aci  ut , fid  pajjiuut  tantum  ad  fpetiem, 

an  allium  fipeciei , & finfationit.  6 1 a 10 

an  plura  fimul  cognofiere  potejl.  507,6 

Senfiut  communit  a Philofipbu  quare  ponatur,  309.3 

an  colLuiuus.  JicJ 

an  fintiat  colorem.  didi 

an  fimul  fintiat  omnia  fienfibilia.  3147 

an  fit  vniu , vel  pluret.  fl  J.l 

cognoficit  album  perfellius,  quam  vifiut.  fi) A 

cognoficit  aliqua  dijfirre  , non  tamen  difiemtim, 
310.8 

l/ulitur , non  lafit  externis.  J itf.  rf 

non  nouit  vniuerfidt,nec  fingulstre,  fed  KsnrsmpcS. 


quomodo  fit  vnut. 

quomodo  tam  diuerfia  apprelsendat.  f10;'0 
fint  it  fiitum  alium,  & quomodo. 
t >bi  rejideat.  5 '4-4 

vnde  indagetur.  S 1 0 ^ 

Senfits  contraria  finiit  vnica  finfistiont.  f 

Scnfus  ell  lingularium , exponitur.  J76-9 

quomodo. 

Senfits  externus  an  efficiat  fipeciem  internam.  6 
Senfiut  formam  quomodo  recipiat.  495.1.0’  1 

funditur  in  organo.  * 

nequit  f adi  cire  a obieQum  in  communi.  i 1 6- J 7 

non  cognoftit  Jugulare,  qua  tale.  54**,5’^‘ 
non  fint  it  fisum  ollum, 
qua  ratione  in  errorem  ducatur, 
que  modo  cognoreat  relationem.  d- 19 

quomodo  in  errorem  discatur.  ^ 

quomodo meue.tt  fi  primo. 

Scnfus , fi  elice  aftiuus , femper ageret,  fma 

; 1<4 

/4 mumcgnlix  fmpltr'. 
vnut  quare  non  cognefiat  ommafty*  • x , ^ 

vrnu  tantism  internus.  y lateri* 

Senfits  virum  fit  rtceptium  [peto** 

49J.* 


Senfits  communis  altuum  ordo, 
eim  ebieflum  quodnam  jit. 
eius  obielli  ratio. 


514.8 


iW.j 

515.»* 

eius  organum  quomodo  vnum.  , } * 

eim  organum  rjljicut  centrum  U&aritm  4*.™n{:dm 


Index  Rerum. 


firenriam tendentium.  , 

tnft- 

tncerehre.  tfitro 

S'«p«  'merui  vm U mml uu.  j i i . i /., , ». , 6.  & fiu. 
Senfum  agentem  dari  probabile  tft.  6\\.6 

*">?*  nnr^iufimin  nicufenfutiuut , uuunic  imer 
fi>  dicunt  habitudinem.  Jo6  . 

Stffim  efi  uBimem , fu  6 i i . 

*<7  9 

Senfurn  faBs  cire*  obit 84 , tp unde  contingat,  fiy.it 
Senfmm  quomodo corrumpat  excedent finfibile.  fi6.it 
Stnfu  qua  percipiuntur  , funt  in  triplici  differentia. 
'74-J 

Stnfm  externi  funt  quinque.  f 97.  j 

Senfut  homni t brut  orum  perfe&iorej,  j oo.  1 5 

Senfut  qui  magis  ad  fiient  iam  defendant.  ibid.  1 4 

Senfiutm  externorum  fulcientia  ofienditur.  497.3 

eorum  ordo  in  nobilitate.  498.5 

ur/wr/WW.  4,9.,! 

Senfiwm  quinque  numeri  deduQio.  498.8 

Senfut  externos  non  cognofere  fuot  aOus.  510.  II. 
& IX 

Senfat  internos  plurtt  nunquam  pofuit  Sectus,  f 1 1. 
16 

i»  Senfibut  quatuor  prius  immutatur  mt dium  quam  or- 

g*»um.  49 1 ,f 

Senrirc  ert  quoddam  pm, exponitur.  J/ f.-f-i 

Separarim  efe  qua  dicantur.  } P • • 5 

Scparario  forma  a materia  efl  eiut  corruptio,  a 1 9. 1 1 
Separatio  naturalis efi anima ficundarib.  655.3 

non  efi  ipfi /impliciter  violenta.  ibid,  1 

SI 

**rafi«'  medio  tanguntur.  492.9 

Significare  bifariam  contingit.  7,t  t 

Significare  inflrumentaliter  contingit  dupliciter,  ibid 
** 

dignam  omne  in  numero  plurali  bifariam  fumitur. 

JH 

Signum  quid,  fecundum  Juguflinum.  y.x  x 

Simncporefi agere  in  fibifimile,  quomodo.  j 19.11 
Simplex  efi  quadruplex.  1 78. 1 1 

Simpliciras  efi  de  ratione  menfura.  1 84.9 

Simplicium  forma  an  pereant  in  miflionibus  medicina - 

..UV-  , 606.4 

Simul  efe  qua  dicantur.  I J 1 . 1 1 

Singulare,  4*  ctpmfiMHrifi.fi. 

44  r«f>r efcutur  dire  fle  tuneitm,  uu  rt flexi,  778.it 
uu  fer  eundem  /feieminiellifusnr.  J7«.io 

mnfit  inieileU.i  noilre  per  fi  intetogililt.  17j.I 

cpnfii  neupeeeft  pr e mu le  fui  prepriu  rteiene  fin. 

,74.6 

cenfdcruusr  dupliciter.  /77.1) 

currui  ede,  non  cerne, fieuur  i finfu.  .41  , , 

etefulU  copnofii i nelii.  J 76. 1 i 

euterminMumsjuemudeeepnfcunr.  I79.lt 

SinguUrt  efi  notius  fecundum  fin  fient.  67.11 

inlrlifiiur  ejuome.de.  J7)  y 

ipfem,  & vniuerfdt  ejuem.de  eesptefcteur.  778.17 
rten eejjnofiieur ex  cognitione  vniuerfidie.  779.1 1 

nen  efi  eiieilum  imetkQtu  neilri.  quomodo.  776.9 
per  colle::  tonem  excidentium  nen  eeptefeitur.  (79. 
11 

Stnptlurli  cognitio  pre  nunc , 4 n perfeOieer  cognitione 
_ unimrfiUt.  779.14 

umpeluru  jpeeitt  emrtprtfinUl  vniuerfde , en  diu  fu 
•dmiteendu.  778.ro 

an  reprafintet  naturam  communem.  ibid.  1 8 

Singulari  quod  propinquiut  efi , prius  monet  intellrflum, 
quam  remorius.  54Z.IJ 

Singtlm  nen  efe  iterelifeiiie.fdfum  efi.  ) 76. 1 1 

Scoii  opcr.Tom.H. 


Siugulurt  pefli  imeEgi.  J7<4 

Siugulurt  rrprefenteri  per  fieeirm  tmmrfulu  medifi. 

.«“*■  779.17 

Siugulurt  fecundum  tft  imtligiiile  u neti,  utfiiml. 

/76.11 

Singularitas  mm  efi  ruti t urendi , fed  auditi.  ujrenrie. 
/7/-7./78.10 

s o 

Sol  titiiu  mone fierpm ppeificux pluttium.  617.4 

Sd  quomodo  pueret  ieminem.  117.  ig,  60/.  CeL  1. 
num.  4 

Sonus  quid.  6lo  l 

anfucceffmtu.  6xi<g 

an  per  corpus  denfum  audiatur.  611.10 

an  fsmul  ac  incipiat,  effindat  fpecies.  j a 1 .9 

efficit  fieciet , vbi  io  fi  non  efl.  611 .7 

habet  aliquam,  fidbrtutm  permanendam.  611.10 

inefi  aitri.  494.7 

fitb  aqua  editur.  61 1 .4 

vt  caufetur  a motu.  610.  x 

Soni diuifio  triplex.  611.J 

Soni /ubiedum  quod.  610.X 

S P 

Spat  ium  maximum,  per  quod  aliquod  mobile  potefi  mo- 
ueri,  quomodo  non  detur.  6 *.  1 1 

nullum,  nec  di/fantia  efi  extra  coelum.  Xi6.f 

fe par  as  une  defoQo  datur,  fecundum  fidem.  116.3 

ft paratum  nullum  efi.  ibid.  f 

Species  cur  non  denominet  fubielhtm.  617.6 

anipfa,t*r  habitus  maneant  inanima  fiparata.  6f6. 
/eO.n.n.i 

dicitur  habitus.  61 8. 1 1 

diuidaturne  in  fenfatam,&  infinfatam.  '311.18 

gignit  fii  fpecitm , non  tamen  in  medio.  6 1 7.8 

Speciet  intelligibilu  an  pojftt  inttlligi  fine  relatione  ad 
•bieSum.  544.8,6  $9.6 

non  fit  a phantafmate , vel  obieQo.  J 44-  8 

non  fit  iu  medio.  6f  7. coi.  1 .n.  x 

quid fit ,&  quare  fic diOa.  551.35 

Species  intrUeElus  reprafintat  rem  abfque  fingularitate , 
cum  quaerat.  19.13 

interit  ionaUs  alterat.  6 1 7.7 

Speciei  interuenit , qua  remanet  pofi  alium  dum  jlnge- 
Ius  in  ruit  iule  videt  obitclum.  578.17 

minus  requiritur  ad  produllionem  odoris , quam  co- 
loris. 611.5 

mutabilis  caufat  fiientiam  immutabilem.  6 i 6.4 

non  efi  caufa  magis  propinqua  , quam  inreBeOus. 

/8i./ 

non  efi  perfeDior  ebiello.  6 10.1 

non  efi  ratio  agendi  inteUeflui.  581.6 

non  ideo  neganda , quod  fingulare  effit  per  fi  intelli- 
gibile.  577**6 

quo  finfu  dicatur  multiplicari.  614.4 

quo  finfu  habitus.  5 19.6 

reflexa  it  (freculo,  fit  ab  ebiello.  6 1 o.  1 

reprafemat  obietlum  fecundum qua.  6 14.3 

fecunda  Qualitatis  quomodo  differat  is  prima.  4 1 4. 8 
Speciet  finfiss  interioris  abfirabit  a prafintia  rei.  19. 
M 

Speciet,  fi  intenderetur,  quid  fieret.  55  4.3 

vifibilis  quomodo  emittatur,  & qua  figura.  614.1 
Speciem , & potentiam  fsmul  efficere  operationes.  515 

infinfatam  dari  probabile  efi.  6 1 .9,5 1 1. 1 9 

intelligibilem ponendi , qua  neceffitas.  ? 4 1 

Speciem  cefante  aSu  manere  in  inselUUu , fiabilitur. 

*■  S19'* 

intelligibilem  non  effe  neceffarison , probabiliter  lo- 
quendo,fiabilitur.  54*  •* 1 

O Oo  fi*** 


Index  Rerum. 


(fecialiffimam  effe  primum  cognitum  nobis  cognitione 
confusu.  S 4°-9 

ad  Speciem  Jpiritualem  quomodo  carptu  concurrat. 6;  7.1 
Speciem  vifibitem  quandoque  videri.  6 17.7 

Speciem  vt  caufa  totalis  producit  obiethsm ftnrstuale. 

578.1 7 

Specie  idem  dicuntur  aliqua  dupliciter.  76.7 

Species  an  maneant  in  intellsOu,ceJfdnte  aflu  intelligtn- 

a.  . , ?f°-8 

an  Jiat  diuer/a  graduum  fisperiarum , & infersorum. 

578.19  . . 

diuerfa  refultant  per  appofitionem  vmm  [pectet  nume- 
rorum ad  aliam.  ( 110.17 

Speciet  renerum,  & magie  vniuerfalium, , 'a  quo  caufen- 
tur.  J4*-*7 

in  eodem  fubicdo  fient  plurtt [pedet.  6l{.6 

iuteUeftui  imprimunt  jpiritualia  ,ficut fenfibiliaftn- 
fa.  Gqbfea.\.n.\ 

in/in  fata  an  dentur.  611.7 

. iutelligibiles  funt  danda  interna  triplicet.  610.3 
non  caufantur  ab  obietlo.  ibid.i.&  J 

non  damur  pro  nunc , quibus  Jingularia  intrinfece  re- 
pra/ententur.  f 7 8*  1 9 

Speciet  non  dependent  'a  phantafmate  in  conternari» 
nec  de  per  fi,  in  fieri.  J $0.9 

non  habent  aqualem  perftEHonem.  7 J -9 

propria  fsngul.tr iis  an  detur  in  inteUeRu  noftro.t77.17 
quas  cum  phantafmate  elicimur, ramum  reprafentant 
fua  obiecla  propria , & vniuoci  contenta  its  ese. 
f7«.*o 

quo  fenfu  dicantur  multiplicari.  61 4.4 

Species  fenftbilts  necejfario  funt  ponenda.  ibid.  1 

dantur.  54<>-*7>J  S°-4° 

Speciet  fi  negentur , an  detur  memoria.  Jfi-38 

funt  aeline.  614.1 

funt  diuifibiles.  ibid. 

vifsbilet  cur  in  inftami  fundentur,  alia  non.  6ij.j 
Spedenm  infen fatarum  caufa  qua.  611.7 

Speciet  conferuare  perfeRionis  eft.  5 1 9 • S 

Species  produci  ab  obitRss,  qui  negent.  610.1 

Spedes  qui  negent.  S i 0.7 

Species  fenfi biles  qui  negant , volunt  otium  inttHigendi 
effe  ipfam  ft>edcm.  SSl-i9 

fine  Speciebtu  non pojfunt  percipi finfibilia  remota.6 14. 
fetl.iq.coLl.n.t 

Speciebat  fenfibilibus  admiffit,non  ideo  intelligibiles  ad- 
mittenda. ^ HM» 

in  Speculi  profundo  cur  videatur  rei  potius , quam  vbi 
eft.  6xyq 

ia  Speculo  ret  ipfa  videtur , non  eius  (pedes.  ibid.  7 

in  Speculis  quibufdam  cur  res  multiplicata  videatur, 
ibid.  8 

Sphzra  ignis  excedit  totum  aggregatum  ex  aliis  tribus 
elementis.  10  j.  6 

Sphcra  vir  ima  non  eft  in  loco , nec  per  fe , nec  per  aed- 
dens.  M7« 

non  habet  locum.  138.8 

non  proprium,  nec  communem.  1 3 7. } 

Spirituale  nudum  cognofiimm  intuitiut  pro  nuc.fi  8.5 
Spiritus  fantlsss  libere  producitur.  648.3 

Spiritualia  cum  intedigimsts  , phantafiamur  aliqua  cor- 
poralia stlis  corrtfpondentia.  f ff  -8 

Spiritualia  qua  rasione  intelligamus.  S J 8.8 

Spiritualia  [pedem  imprimunt  intedetlui  /juomodo.O  5 6. 
fiR.  3.W.1 

Status  inredetlsssnoftri  eft  duplex.  10.3  I 

quod  ftat  mosutur , dr ftat  in  tempore.  f$i.6&  ftq. 
Strepitus  quare  in  notie  melius  audiatur.  6 1 0.col.i.ti .4 
Studentes  nimium  cur  capite  potius  dole  amissam  cor- 
de. 5 14.4.0-51;.  10 


S V 


«J  f 

Subie&io  de  ff  otica,  & politica.  563. 3, 614. rt(.ijr.! 
SubieAum  adaquatum  fitemia  dupliciter  [i  habet  ad 
[dentiam.  3.18 

Subieclum  alicuius  fiicntU  poteft  in  fidentia  demnftra- 
ri  per  modum  pafiionis.  1.8 

Subietlum  debet  denominari  d tota  qualitate,  quam  ha- 
bet,quomodo.  1 81.15 

Subietlum  habent  formam  confideratur  dupliciter.  173. 
17 

in  ordine  ad  fisam  firmam  habet  triplicem  rtffttlxm, 
& [latum.  ibid. 

in  Phyfica  quod.  I i;.l  1.13 

Subietlum  non  filiem  didtur  fieri  aliud,  vel  quiaexipfi 
fiat  aliud,  fid  hoc  ipfum  didtur  de  pensatione.  73.3 
Subietlum  fidentia  debet  habere  quatuor  condiiioitei.  1. 3 
Subietla  , & paftionet  dsuerfimode  d Pbjfico , & Ma- 
thematico confiderantur.  116.14 

Stibordinari  t nam  caufam  alteri , quid  fit.  1 50.30 
Subfiftcre  ineft  fubftantiu , nona  formit , qua  in  alio 
funt.  M.*7 

Subftantia  aque  incompltxe  cognofiitur  dfissfis,  vtlab 
imelletlu,  ficui  accidens.  6. 1 3 

bifariam  fumitur.  3i4.il 

duplex  eft,fimplex,  & compofita.  1 14.10 

tft  dsuifibi  lu  quomodo.  3 • .10 

eft  quanta,  licet  non  fit  quantitas.  iWj 

Subftantia,&  accident  pojjunt  condpi  vno  connpttm- 
uocodenominatiue.  16.14 

non  eft  obiethsm  primum  intelleQus  nothi.  /6f.l 
Sub  flant  ia  non  habet  in  em  itate  fisa  gradus  ,ftmSsm 
quot  fisfispiat  magis  , & miniu.  314.U 

omnsi  tnen  furatur  ano.  V50^ 

per  fi  magnitudinem  non  habet,  fid  per  qssaassam. 

5<M  ... 

poteft  effe  immediatum  prsndptum  optrsrusus.  405. 

1 o 

quomodo  dicatur  contraria  fubft anxia.  7*4 

(jnritnalss  quare  non  generet. 

Subflantid  nullius  pro  nunc  , habemm  prsfrimamt- 
ptum, vel  [pedem.  S*i>i 

Subfiantia  aliquid  efi  contrarium,  quomii  7*‘*  * 

Subftantialiter  aliqssid  fit  de  nouo.  '7 

ad  Subftantiam,&  accidens  ens  tftquafifl*'"-  J • J * 
Sub  flant  iam  ex  accidentibsss,  v